EDEBİYAT AKIMLARI
description
Transcript of EDEBİYAT AKIMLARI
![Page 1: EDEBİYAT AKIMLARI](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022061406/56815ede550346895dcd7ed1/html5/thumbnails/1.jpg)
EDEBİYAT AKIMLARI• KLASİSİZM(KURALCILIK)
• ROMANTİZM(DUYGUCULUK)
• REALİZM(GERÇEKÇİLİK)
• NATÜRALİZM(DOĞALCILIK)
• PARNASİZM(ŞİİRDE GERÇEKÇİLİK)
• SEMBOLİZM(SİMGECİLİK)
• EMPRESYONİZM(İZLENİMCİLİK)
• SÜRREALİZM(GERÇEKÜSTÜCÜLÜK)
• KÜBİZM
• EKSPRESYONİZM
• FÜTÜRİZM(GELECEKÇİLİK)
• EGZİSTANSİYALİZM(VAROLUŞCULUK)
• DADAİZM(KURALSIZLIK)
![Page 2: EDEBİYAT AKIMLARI](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022061406/56815ede550346895dcd7ed1/html5/thumbnails/2.jpg)
KLASİSİZM (KURALCILIK)
Klasisizm 17. yüzyıl ortalarında Fransa’da ortaya çıkan edebiyat akımıdır.
– Akıl, sağduyu ve doğaya önem verilir.
– Konular, eski Yunan ve Latin kaynaklarından alınır.
– Önemli olan konu değil, konunun işlenişidir.
– Sanat sanat içindir, anlayışı hökimdir.
– Sanatçılar, yapıtlarında kişiliklerini gizlerler.
– Düş ve duygu değil, mantık ve ölçü önemlidir.
– Yapıtlarda değişmez tipler oluşturulmuştur.
– Kahramanlar, ruhsal özellikleriyle ele alınır.
– Tiyatroda üç birlik kuralına -yer, zaman ve olay birliği- uyulur.
![Page 3: EDEBİYAT AKIMLARI](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022061406/56815ede550346895dcd7ed1/html5/thumbnails/3.jpg)
KLASİSİZMİN TEMSİLCİLERİ• Batı edebiyatında:
– Boileau,
– La Fontaine,
– Racine,
– Corneille,
– Moliere,
– Madam De La Fayette,
– Bousset,
– La Bruyere
• Türk edebiyatında
– Şinasi’nin La Fontaine’den;
– Ahmet Vefik Paşa’nın da Moliere’den yaptığı çeviri ve adapteler klasisizmi edebiyatımızda tanıtmıştır.
![Page 4: EDEBİYAT AKIMLARI](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022061406/56815ede550346895dcd7ed1/html5/thumbnails/4.jpg)
ROMANTİZM (DUYGUCULUK)Romantizm, Fransa’da, 1830 yıllarında klasisizme tepki olarak doğan bir edebiyat akımıdır.
– Klasisizmin önem vermediği din duygusuna dayanır.
– Duygu, coşkunluk ve hayal önem kazanır.
– Akıl ve mantık, lirizm içinde erir.
– Konular tarih ve ulusal kültürden alınır.
– Yapıtlarda aşk, ölüm, doğa, özgürlük konuları işlenir.
– İnsan ruhuna önem verilerek karşıtlıklardan, (ak-kara, güzel- çirkin, iyi-kötü...) yararlanılır.
– Gerçek, bir yönüyle değil; çirkin, bozuk, gülünç.., bütün yönleriyle ele alınır.
– Sanatçılar, yapıtlarında kişiliklerini gizlemez; olaylar karşısında duygu ve görüşlerini açıkça anlatırlar.
– Sanat toplum içindir, anlayışı hakimdir.
– Tiyatroda, üç birlik kuralı -yer, zaman ve olay birliği- terk edilmiş, dram gelişmiştir.
![Page 5: EDEBİYAT AKIMLARI](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022061406/56815ede550346895dcd7ed1/html5/thumbnails/5.jpg)
ROMANTİZMİN TEMSİLCİLERİ • Dünya edebiyatı:
– Shakespeare, – Eyron, – Shelley, – Keats,– Goethe, – Schiller, – J. J. Rousseau, – Chateaubriand, – Madame de Stael, – Lamartine, – Victor Hugo, – Aleksandre Dumas Pere,– Alfred de Musset, – Alfred de Vigny,– Aleksandre Puşkin
• Türk edebiyatında:– Namık Kemal,– Ahmet Mithat Efendi, – Abdülhak Hamit, – Recaizade Mahmut Ekrem (şiirlerinde)
![Page 6: EDEBİYAT AKIMLARI](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022061406/56815ede550346895dcd7ed1/html5/thumbnails/6.jpg)
REALİZM (GERÇEKÇİLİK)Realizm, 19. yüzyılın ikinci yarısında Fransa’da romantizme tepki olarak doğan, gerçekçilik ilkesini savunan bir edebiyat akımıdır. Gustave Flaubert’in “Madame Bovary’ adlı romanıyla, romantizm karşısında üstünlük sağlamıştır.
• Gözlem ve belgelere önem verilir, anketlerden yararlanılır.
• Yapıtlarda, yaşamda rastlanan gerçek olay ve kişiler anlatılır.
• Sanatçılar, yapıtlarını oluştururken anlatımda süsten ve özentiden kaçınmışlardır.
• Yapıtlarda biçimsel güzelliğe önem verilmiştir.
• Yapıtlarda eğitme amacı güdülmez.
• Sanat sanat içindir, anlayışı h.kimdir.
• Sanatçılar, yapıtlarında, kişiliğini gizler; olay ve kahramanları tarafsız bir gözle anlatırlar.
• Gerçeğin anlatılması için kişilerin psikolojileri, onların kişiliklerini etkileyen çevrelerinin tanıtımı, içinde bulundukları ortam ayrıntılarıyla verilir.
• Çevre betimlemeleri, örf ve adetlerin anlatımı önem kazanır.
![Page 7: EDEBİYAT AKIMLARI](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022061406/56815ede550346895dcd7ed1/html5/thumbnails/7.jpg)
REALİZMİN TEMSİLCİLERİ• Dünya edebiyatında:
– Gustave Flaubert, – Stendhal, – Balzac, – Daniel Defoe, – Charles Dickens, – Hemingway, – Turgenyev, – Çehov, – Gorki, – Gogol, – Tolstoy, – Dostoyevski
• Türk edebiyatında:
– Recaizade Mahmut Ekrem (roman ve öykülerinde), – Samipaşazade Sezai, – Mehmet Akif Ersoy, – Halit Ziya Uşaklıgil, – Ömer Seyfettin, – Yakup Kadri Karaosmanoğlu, – Refik Halit Karay
![Page 8: EDEBİYAT AKIMLARI](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022061406/56815ede550346895dcd7ed1/html5/thumbnails/8.jpg)
NATÜRALZM (DOĞALCILIK)
• Determinizm anlayışını romana getiren bu akım 19. yüzyılın ikinci yarısında Fransa’da ortaya çıkmıştır.
• Determinizme göre, tabiat olaylarında aynı sebepler, aynı şartlarda, aynı sonucu doğurur.
• Bu yüzden natüralistler; sosyal çevrenin insan üzerinde yaptığı etkileri de derinlemesine araştırmışlar, bir anlamda kendilerini bilim adamı, toplumu laboratuar, insanı da deneme, inceleme aracı olarak ele almışlardır.
• Yapıtlarında, sadece yaşananı “nesnel” bir biçimde aktardıklarından, natüralistlere “zabıt katipleri” yakıştırması yapılmıştır.
![Page 9: EDEBİYAT AKIMLARI](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022061406/56815ede550346895dcd7ed1/html5/thumbnails/9.jpg)
NATÜRALİZMİN İLKELERİ• Realizmin daha ileri ve abartılı biçimidir.
• Sanatçılar, olayları ve kişileri bir bilim adamı gözüyle inceler.
• Sanatçılar, yapıtlarında, yaşamı, çirkin hatta iğrenç yönleriyle anlatmaktan çekinmez.
• Determinizm kuramından hareket edilmiş ve bu, edebiyata uygulanmıştır.
• Soyaçekim, çevrenin insan üzerindeki etkisi, deneye dayanma ve gözlem önemlidir.
• Sanatçılar, yapıtlarında, halkın kolayca anlayabileceği açık ve yalın bir dil kullanmışlardır.
• Yapıtlardaki kahramanlar, toplumun hangi kesimindense o kesimin ağzıyla konuşturulmuştur.
![Page 10: EDEBİYAT AKIMLARI](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022061406/56815ede550346895dcd7ed1/html5/thumbnails/10.jpg)
NATÜRALİZMİN TEMSİLCİLERİ
• Dünya edebiyatı:– Emile Zola, – Guy De Maupassant,
– Alphonse Daudet,
– John Steinbeck,
– Goncourt Kardeşler
• Türk edebiyatı– Nabizade Nazım, – Hüseyin Rahmi
![Page 11: EDEBİYAT AKIMLARI](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022061406/56815ede550346895dcd7ed1/html5/thumbnails/11.jpg)
PARNASİZM(ŞİİRDE GERÇEKÇİLİK)
• 19. yüzyılın sonlarında Fransa’da ortaya çıkmıştır.
• Realizmin şiire uygulanan biçimidir.
• Romantizme tepki olarak doğduğu için, bu akımda duygunun yerini düşünceler almış, parnasyenler şiirde ayrıntılı ve nesnel betimlemelere yer vermişler, duygusallığı reddetmişlerdir.
• Parnasyenler, eski Yunan mitolojisine büyük hayranlık duyduklarından, şiirlerinde işledikleri bazı konular, klasisizmle benzerlikler taşır.
![Page 12: EDEBİYAT AKIMLARI](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022061406/56815ede550346895dcd7ed1/html5/thumbnails/12.jpg)
PARNASİZMİN İLKELERİ
• Romantizme tepki olarak doğmuş, şiirde gelişmiştir.
• Duygudan çok, betimlemeye, düşünceye, biçim ve söyleyiş güzelliğine önem verilir.
• Tarihteki mutlu dönemlere duyulan özlem, yabancı ülkelerin manzara ve gelenekleri işlenen konular arasındadır.
• Sözcüklerin seçilerek kullanılışı, sıralanışı, bu sıralanıştan doğan ahenk çok önemlidir.
• Şairler, ölçü ve uyağa çok önem vermiş, ritmi ön plana çıkarmışlardır,
• Şairler, şiirlerinde kişiliklerini gizlemiş, dış dünyada gördüklerini tarafsız bir gözle anlatmaya çalışmıştır.
• Sanat sanat içindir, ilkesine bağlı kalınmıştır.
![Page 13: EDEBİYAT AKIMLARI](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022061406/56815ede550346895dcd7ed1/html5/thumbnails/13.jpg)
PARNASİZMİN TEMSİLCİLERİ
• Dünyada:
– Gauthier,
– Banville,
– François Coppee,
– Jose Maria De Heredia,
– Sully Prudhomme
• Türkiye’de:
– Cenap Şahabettin,
– Tevfik Fikret,
– YahyaKemal Beyatlı
![Page 14: EDEBİYAT AKIMLARI](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022061406/56815ede550346895dcd7ed1/html5/thumbnails/14.jpg)
SEMBOLİZM
19. yüzyılın son çeyreğinde parnasizme tepki olarak doğmuştur.
– Dış dünya olduğu gibi değil; hissedildiği, algılandığı, duyulduğu gibi yansıtılır.
– Güzellik, anlam açıklığında değil; kapalılıktadır.
– Anlatımda açıklıktan kaçınılmış, duygular “telkin” yoluyla duyurulmaya çalışılmıştır.
– Şiirde, önemli olan musikidir; musiki değeri olmayan sözcükler kullanılmaz.
– Şiirde anlam aranmaz; çünkü şiir, anlaşılmak için değil, duyulmak içindir.
– Dil, herkesin anlayacağı seviyede değil; oldukça ağırdır.
![Page 15: EDEBİYAT AKIMLARI](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022061406/56815ede550346895dcd7ed1/html5/thumbnails/15.jpg)
SEMBOLİZMİN TEMSİLCİLERİ
Dünya edebiyatında: • Baudelaire, • Stephane Mallerme, • Arthur Rimbaud, • Paul Verlaine, • Paul Valery, • Edgar Allen Poe
Edebiyatımızda: • Ahmet Haşim,• Cenap Şahabettin, • Yahya Kemal, • Ahmet Hamdi Tanpınar
![Page 16: EDEBİYAT AKIMLARI](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022061406/56815ede550346895dcd7ed1/html5/thumbnails/16.jpg)
EMPRESYONİZM (İZLENİMCİLİK)
19. yüzyılda ortaya çıkmış, bütün güzel sanatları etkilemiştir.
• Sanatçı, dış dünyada gördüğü varlığın gerçek yönünü değil; kendinde uyandırdığı izlenimleri” anlatır.
• Dış aleme, ondaki varlıklara ve nesnelere karşı ilgisizdirler.
• Daha çok edebiyatta ve resimde gelişmiştir.
Başlıca temsilcileri:• Rilke, • James Joyce
![Page 17: EDEBİYAT AKIMLARI](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022061406/56815ede550346895dcd7ed1/html5/thumbnails/17.jpg)
SÜRREALİZM (GERÇEKÜSTÜCÜLÜK)Realizm, natüralizm.ve parnasizme tepki olarak doğmuştur. Daha önce dadaist olan Breton, bir bildiri ile ilkelerini açıklamıştır.
– Freud’un psikanaliz kuramının edebiyata uyarlanmış biçimidir.
– İnsanı bütünüyle kavrayabilmek için; bilinçaltı, rüya ve düş gücü de edebiyata kaynaklık etmelidir.
– İnsanın ne olduğunu gösterebilmesi için aklın, mantığın, geleneklerin baskısından sıyrılması gerekir.
– Bilinçaltı rüyada açığa çıkar. İnsanın rüyada ortaya çıkan yönü yalancı olmayan gerçek yönüdür.
– Sanat bir hüner değil, bilinçaltının otomatik verileridir. Sanatçı bu verilen uygularsa asıl şiir ortaya çıkar.
– Söyleyişte özentiden kaçınılır.
![Page 18: EDEBİYAT AKIMLARI](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022061406/56815ede550346895dcd7ed1/html5/thumbnails/18.jpg)
SÜRREALİZMİN TEMSİLCİLERİ
Dünya edebiyatında:
– Andre Breton,
– Luis Aragon,
– Paul Eluard,
– Philippe Soupault,
– Rene Char
Edebiyatımızda:
– Oktay Rifat Horozcu,– – Cemal Süreya
![Page 19: EDEBİYAT AKIMLARI](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022061406/56815ede550346895dcd7ed1/html5/thumbnails/19.jpg)
KÜBİZM
• 20. yüzyılın başında empresyonizme tepki olarak ortaya çıkmış ve daha çok, resimde kendini göstermiştir.
• Devamlı olan ve değişmeyen eşyanın, dış görünüşüyle birlikte özünün betimlenmesine çaba gösterir.
Dünya edebiyatında: • A. Salmon, • M. Jacob,
• J. Cocteau
![Page 20: EDEBİYAT AKIMLARI](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022061406/56815ede550346895dcd7ed1/html5/thumbnails/20.jpg)
EKSPRESYONİZİM
Empresyonizme tepki olarak doğmuş, Alman sinemasında uygulanmıştır.
• İnsanların en gizli yönlerini açığa vuran bir anlatım yolu kullanılmıştır.
• Amacı, insanların ruhsal durumlarını anlatmaktır.
Temsilcileri:• Kafka• Eliot
![Page 21: EDEBİYAT AKIMLARI](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022061406/56815ede550346895dcd7ed1/html5/thumbnails/21.jpg)
FÜTÜRİZMMakineyi ve hızı edebiyata taşıyan bu akım 20. yüzyılda ortaya çıkmıştır.
– Hayattaki her şey hareketlidir, sanatçı da kendinde bir hız bulmuş ve yapıtını bu hıza uydurmuştur.
– Geçmişe ve durgun davranışa düşmandır.
– Şairler, içinde bulundukları zamanın ve geleceğin dinamizmine yönelmişler, bu hareketliliğin sesini şiirleriyle duyurmuşlardır.
– Dizelerde makine ve çark seslerini duyurmaya çalışmışlardır.
Dünya edebiyatında: – Marinetti, – Mayakovski
Edebiyatımızda: – Nazım Hikmet
![Page 22: EDEBİYAT AKIMLARI](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022061406/56815ede550346895dcd7ed1/html5/thumbnails/22.jpg)
EGZİSTANSİYALZM (VAROLUŞCULUK)
İnsanın kendisini bulmasını, özünü elde etmesini savunan edebiyat akımıdır.
• İnsanın geleceğini yine kendisinin çizebileceğini ileri sür?n bir felsefi anlayışa dayanır.
• İnsanın kendisini aşması gerektiği, hür olmaya mecbur olduğu gibi konuları ele alır.
• Başlıca temsilcileri• Jean Paul Sartre• Albert Camus
![Page 23: EDEBİYAT AKIMLARI](https://reader033.fdocument.pub/reader033/viewer/2022061406/56815ede550346895dcd7ed1/html5/thumbnails/23.jpg)
DADAİZM (KURALSIZLIK)
20. yüzyılın ilk çeyreğinde Tristan Tzara adlı gencin etrafında toplanan bir grup şair; “dada” sözcüğünü, kurmak istedikleri akıma ad olarak seçmiş ve Dadaizmi kurmuşlardır.
– Her şeye kuşkuyla bakılmıştır.
– Aklın hiçbir değerinin olmadığını söylenmiş, hiçbir şeyin doğruluğuna ve varlığına inanılmamıştır.
– Dil ve estetik kuralları bırakılarak başıboş bir yol izlenmiştir.
Başlıca temsilcileri:
– Andre Breton,
– Luis Aragon