E DREJTA CIVILE NOCIONI I SE DREJTES CIVILEE drejta civile zakonisht definohet si deg pozitive e s drejts q prfshin trsin e dispozitave juridike q rregullojn marrdhniet shoqrore me karakter pasuror. E drejta civile n kuptimin objektiv sht deg e s drejts private e cila si trsi e rregullave juridike I rregullon ato marrdhnie pasurore n t cilat njerzit pr objektt marrdhnies civile-juridike kan sendet, premtimet ose pasurin.EMERTIMI I SE DREJTES CIVILEEmrtimi i s drejt civile n nj mnyr rrjedh prej fjals latine ius civiles q rregullonte marrdhniet midis qytetarve romak.Emrtimi e drejta pasurore e ka burimin nga marrdhniet shoqrore me karakter pasuror, ndaj prkrahsit e ktij emrtimi theksojn se, kjo deg e s drejts duhet t quhet e drejt pasurore, siemrtim m I drejt me subjektin e marrdhnies juridiko-civile.OBJEKTI I SE DREJTES CIVILEE drejta civile studion marrdhniet juridiko-civile. !ra sht trsi normash juridike civile me t cilat rregullohen marrdhniet shoqrore me karakter pasuror. " teori thuhet se, objekti I s drejts civile jan raportet shoqrore me karakter pasuror, si dhe raportet tjera shoqrore q fillimisht nuk kan karakter pasuror, por n instanc t fundit edhe ato mund t shprehen n vler pasurore.E drejta civile sht n lidhmri t drejt me ndarjen e prgjithshme t s drejts private dhe publike,pra ius publicum dhe ius privatum.PARIMET E SE DREJTES CIVILE!#I$I I %#%#E&I&E &E !'E(E )*E (+''"E,E(E ,E ,-#E.Eshte parimi I parq na bn me dije se, palt n raportin juridiko-civil jan t barabarta dhe vullneti I tyre sht I barabart./y parim nnkupton se, n t drejtn civile midis palve gjithmon ekziston koordinimi I vullneteve ttyre, 0ka nuk sht karakteristike pr tdrejtn administrative, ku kemi subordinimin e vullneteve t palve.I"I1I,I( E 'I#E E !'E(E "E 'I)*2E" E !+"E(E 2+#I)I/E-1I(I'E. q disa e quajn parimi I dispozivitetit nnkupton se, krijimi I marrdhnies juridiko-civile lind n baz t iniciativs s lir t palve, respektivisht me vullnetin e lir t palve. utonomia e lir e vullnetit q manifestohet prmes iniciativs s lir t palve, nnkupton, se palt me vullnetin e vet krijojn, ndryshojn dhe I shuajn t drejtat e veta subjektive.&"/&I3"I !&+#3#. nnkupton se n rastet kur nuk prmbushet raporti juridiko-civil n pajtim me vullnetet e palve kontraktuese, ather si mas paraqitetsanksioni pasuror, q dmth, goditet masa pasurore e debitorit, e jo siq sht n rastet tjera,personaliteti. " t drejtn penale, si dnim ishte privimi nga liria, n t drejtn familjare do t ishte shkurorzimi, ndrsa n t drejtn civile do t ishte prfushja e obligimit t marr nga masa pasurore e debitorit prmes rrugs gjyqsore.4#/+''E&*$E#I5bartja6E ,E )#E2,(E &+%2E/,I(E 1I(I'E. nnkupton pariminse t drejtat civile mund t barten nga nj subjekt I s drejts n subjektin tjetr. !rat drejtat civile-subjektive jan t drejta q jan t qarkullueshme. ,itullari I s drejts mund t bart vetm ato t drejta subjektive civile t cilat I ka edhe vet. /jo sht e njohur q nga e drejta romake, kur thuhetj. 7nemo ad alium plus iuristransferre poest quam ipse possidat8, q dmth 7 askush n tjetrin nuk mund t bart m shum t drejta nga ato t drejta t cilat vet I disponon8, n qarkullimin ekonomik dhe juridik nga nj titular n tjetr. PARIMET E SE DREJTES SENDORE!arimet e s drejts sendore jane.- parimi I absolutitetit- parimi I numrit t kufizuar t t derjtave sendore- parimi I publicitetit t t drejtave sendore dhe- parimi I specialitetit t t drejtave sendoreSISTEMI I SE DREJTES CIVILE'idhur me sistemin e s drejts civile ekzistojn dy mnyra tradicionale. sistemi institucional dhe sistemi pandekt.&ipas sistemit institucional I cili prejardhjen e ka nga juristi I njohur romak 9aji, e drejta civile ngahet ntri pjes.:. !ersona 5personae6;. &ende 5res6 dhesht grumbull i rrethanave lidhur me nj person q ndikon n realizimin dhe mbrojtjen e t drejtave t tijsubjektive. SUBJEKTET E SE DREJTES&ubjekti i s drejts sht bartsi i t drejtave dhe detyrimeve.&ubjekte t s drejtsmund t jen presonat e ndryshm fizik ose kolektivitet, grupet bashksit e personavefizik t shikuar si trsi.ftsia e personave fizik ose juridik q t jen barts t s drejtave dhe detyrimeve quhet aftsi 2uridike.$e fjal t tjera aftsia juridike don t thot t jesh subject n t drejtn, kjo sht mundsi q tkesh t drejta dhe detyrime. ftsia pr t vepruar sht aftsi q me deklarimin e vullnetit t vet t fitoj tdrejta dhe detyrime dhe prgjithsisht t ndrrmarrin veprime juridike. AFTESIA JURIDIKE DHE E VEPRIMIT ftsia e presonave fizik dhe juridik, q t jen barts t s drejts dhe detyrimeve quhet aftsijuridike."drkaq aftsia pr t vepruar sht aftsiq me deklarimin e vet t vullnetit t fitojn t drejta edetyrime dhe prgjithsisht t ndrrmarin veprime juridike.&ecili subjekt me vet at q sht subjekt, ka aftsi juridike, por nuk sht e thn se ai duhet t ket patjetr edhe aftsi pr t vepruar. /shtu p.sh fmiu i posalindur sht juridikisht i aft. ai p.sh menjher mund ttrashgoj, t marr si dhurat ndonj send dhe me kt t fitoj t drejtn subjective, n rastin konkret tdrejtn e pronsis, por ai akoma nuk sht i vetdijshm, nuk mund t fitoj t drejtn subjective me veprimine vet, por me veprimin e ndonj personi tjetr-t prfaqsuesit 5prindit, kujdestarit6 etj.PERSONAT FIZIK&ipas t drejts son t sotme t gjith personat fizik posa lindin bhen subjekt ts drejts. &hikuar historikisht, personat fizik nuk jan konsideruar subjekt i sdrejts p.sh n t drejtn romake skllavt nuk kan qen subjekt i s drejts por objekt i s drejts 5 res K send6(E!#I$I I !E#&3"I, @IGI/.4 personi fizik t jet juridikisht i aft, nevoitet t lind i gjall, gjegjsisht t jepshenja jete. "drkaq fmiu i lindur parakohe, q sipas rregullave mjeksore gjyqsore nuk mund te jetoj, megjithse me rastin e lindjes jep shenja jete, nukduhet t konsiderohet n drejtsi.4 personi fizik t fitoj aftsin juridike, nevoitet t ket formn e njeriut dmth tmos ket lindur si i ashtuquajtur monstrum.!ushimi i aftsis juridike.ftsia juridike vazhdon deri sa personi fizik t jet i gjalldhe ndrprehet mevdekjen e tij ose shpalljen i vdekur.ftsia pr t vepruar e personave fizik.&ipas t drejts son personat fizik veprojn sipas rregullit madhor kur mbushin :Avjet, apo kur fmiju para mbushjes s moshsmadhore martohet.!ersonat deri n moshn :A quhen t mitur dhe t paaft pr t vepruar, por paaftsiae tyre pr t vepruar nuk sht e njejt, personat q jan n moshn := vjeqare apot miturit e rinj jan krejtsisht t paaft pr t vepruar, kurse personat prej moshs:= vjeq gjer n moshn :A vjet ose t miturit m t vjetrjan t aft per t vepruar nmnyr t kufizuar.sht i rrall rasti q vetm nj fakt juridik t shkaktoj krijimin, mbarimin, osendrrimin e ndonj t drejt objective gjegjsisht t raportit juridik, megjithse ka edheraste t tilla, pr shembull gjetja e sendeve. Gakonisht krkohen m shum fakte., gjitha faktet q duhet t mblidhen pr krijimin, mbarimin ose ndrrimin e ndonj tdrejt prbjn tubin e fakteve.NDARJA E FAKTEVE JURIDIKE@aktet juridike ndahen ne."gjarje ose fakte natyrore dhe veprimet e njerzeve."92#2E, 3&E @/,E, ",-#3#E.9jithmone jane ato fakte juridike qe per pasoje kane krijimin,ndryshimin apo shuarjen e ndonje te drejte subjektive qe paraqiten pavarsisht nga vullneti I njeriut.(E!#I$E, E "2E#GE(E.si fakte juridike jan shum m t rndsishme, ato ndahen n veprime t lejuara dhe t palejuara.(eprimet e palejuara quhen )elikte dhe atokrijojn obligimin q t kompenzohet dnimi q dikush e ka shkaktuar. (eprimet elejuara indajm n pajtim me drejtsin dhe veprimet t vullnetit. (eprim n pajtim me drejtsin sht ai veprim njerzor q nuk sht i ndaluar por pr kah drejtsia sht i lejuar, por nuk sht ndrrmar me qllim q t krijohet, ndrrohet ndonj e drejt.(eprime t vullnetit jan ato q ndrrmirren pikrisht me qllim q t prodhohet ndonj efekt objektiv juridik i lejuar nga drejtsia. (eprimet e vullnetit jan n t vrtet deklarim i vullnetit.)eklarimi i vullnetit me qllim t krijimit, ndrrimit ose mbarimit t raportit juridik sht fakti m irndsishm dhe m i shpesht.SUPOZIMET DHE FIKSIONET&upozimet jan mjet shum i dobishm i tekniks juridike, sidomos asaj proceso-juridike p.sh mirbesimi i posedimit supozohet dmth nga fakti se dikush sht posedues n?irret fakti se ai sht posedues me mirbesim gjersa t argumentohet e kundrta. ,e fiksionet pr dallim nga supozimet merret se ekziston nj fakt q n t vrtet nuk ekziston, kjo bhet pr arsye q t lehtsohet teknika juridike p.sh ekziston fiksioni se fmiu i filluar sht i lindur nse sht fjala pr interesat e tij. TE DREJTAT ABSOLUTE DHE TE DREJTAT RELATIVE,E )#E2,, %&3'+,E.2an ato t drejta t cilat :6t drejts s personit t autorizuar i prgjigjet obligimi i t gjith personave t tjer,;6"umri i ktyre personave nuk sht i caktuar,