DW SIｴヴｷaデWﾉｷﾃﾆW LWWヴ

1

Syllabus: De Torah

De Schriftelijke LeerInleidingズ Torah = leer van G’d, het plan van G’d voor de mensheid en het

Joodse volk.ズ Onderrichtig i.d.z.v gebruiksaanwijzing. De gedragslijn voor het

Joodse- en ook een bijzondere gedragslijn -voor alle mensen.ズ Begrip Joodse volk

De Choemasj of Pentateuchズ De Parasja : indeling Torah in sidra’s + de haftaraズ Hoe is de Torah tot ons gekomen:

ﾖ Gegeven in de woestijn + Moshe’s reden aan het volk Israel(niet van een bepaalde kring)

ﾖ Midrasj: de strijd van Moshe met de engelen.ﾖ Van het werkwoord ‘hara’ – leren, verwant met ‘horiem’, met

‘morè’, met ‘Moria’ en ‘Jeruzalem’ (Tempel + sanhedrin)ﾖ Hora-ah zegd ook onderrichtingen en gedragslijn

ズ ‘Sefer Torah’ﾖ Torah geschreven op perkament van een koosjer dier.ﾖ Kwaliteiten van de ‘sofer’.ﾖ Waarom deze rol zo’n heiligheid heeft.ﾖ Wat te doen met een niet-koosjere Torah-rol.ﾖ Wat te doen als de Torah-rol valt.

De volgorde van de bijbelboeken in de Hebreeuwse bijbel. - TeNaCHズ Overzicht van de volgorde van de bijbelboeken

2

Wat Verstaat men onder de Torah ?ズ De vijf boeken van Moshe:

ﾖ Van de sjoresj ‘leren’ﾖ Eng: - de Torah voor de nazireeër - voor een rechtvaardig en heilig man (vb Abraham)

- universeel: een reeks geboden en verboden - in latere Bijbelboeken: de Torah van de Eeuwige, de Torah van Moshe (fundamentele kern) Algemeen is de Torah een uniek werk en drukt het verbond uit tussen G’d en het volk Israël. De Torah eindigt met de dood van Moshe.ズ De Profeten en de Geschriften

ﾖ Profeten: direct contact met G’d, bevatten een G’ddelijkemissie.

ﾖ Het woord profeet in de Hebreeuwse taal is Navi en hetwoord Navi is afgeleid van het stamwoord ‘Niv Sefatayim’hetgeen bedoeld de vrucht van de lippen. Zo zegt KoningDavid op het einde van het boek Samuel II (hfdst.23:2):DeGeest van G-D heeft in mij gesproken en ZIJN woord op mijntong. De profeet functioneert zoals een spreekbuis.

ﾖ Geschriften: geschreven in de Heilige Geest (G’ddelijke ofdivine inspiratie) + voorbeelden

3

ズ De Geschreven en de Mondelinge Torah – De Mondelinge Leerwordt door zijn uniek bezit aan het Jodendom als belangrijkergezien. De Mondelinge Leer is het meest belangrijke deel van deThoraﾖ Ketting van doorgeven van deze Traditie

Het tot stand komen van de Torah aan het volk Israëlズ Talmoedische visie: de Torah is gegeven aan Moshe op berg Sinai.ズ Een andere Rabbijnse visie: Moshe ontving de Torah in secties,

ene in Egypte en een andere op berg Sinaïズ De Torah bestond reeds voor de schepping van de wereld, daarom is

de Torah eeuwig. De Torah is niet tijd- noch ruimte gebonden, Zij isズ G-Ddelijk, Eeuwigheid en onbegrensd.

Maar alle Rabbijnse visies onderlijnen de G’ddelijke oorsprong vande Torah.

Torah from heaven/ “Torah min Hashamayim

Torah-studieズ Belangrijkste mitsva met als doel het bereiken van een

spiritualiteit geestelijke kracht om al zijn instincten, hartstochtenen begeerten te beheersen die het karakter verfijnt en veredelt.

ズ De bracha voor de Torah-studie: het is een privelege voor hetJoodse volk Torah te leren, G’d heeft dit volk uitgekozen om deTorah te praktiseren, de wens dat deze studie aangenaam eninspirerend mag zijn en de wens dat de nakomelingen in dezelfdevoetsporen zullen stappen.

4

ズ Interpretatie van de Torah: Wetenschappelijke en wijsgerigeverklaring van de Torahﾖ Literaal – symbolisch – homeletisch – mystisch

Het bijbelse en Rabbijnse Jodendom.Ezra Hassofeer herstelt de Messorah, het Rabbijnse traditioneleTorahgezag.Het bijbels Jodendom verandert in een Rabbijns Jodendom met dekomst van Ezra. Hij wordt vergeleken met Moshe, en veranderde veelin het Joodse volk (totaal 10 algemene veranderingen), o.a.:

ﾖ Niet huwen buiten het volk en godsdiens van Israelﾖ Instelling van het Assyrische schriftﾖ Hij heeft de wekelijkse Torah-lezing als plicht ingesteld

ズ Algemene informatie:ﾖ ‘Sefer’-Torah: Geschreven Torah (voor alle volken door deﾖ vele vertalingen) alleen de zeven Noahiedische wetten zijn

bedoeld voor alle vokeren en Mondelinge Torah (is specifiekbedoeld voor het Joodse volk).

ﾖ Mondelinge Torah bestaat uit ‘Misjna’, ‘Talmoed’(Jeruzalemse en Babylonische) en de ‘Zohar’.

ﾖ Torah-studie kan vergeleken worden met de ritueleofferdienst. In het geval dat men de passages in de Torahbestudeert die de wetten behandelen over de Offers.

De regelmatige lezing van de Torah als waarborg voortdurend metG’d verbonden te zijn.ズ 2 lees-cycli: de Jeruzalemse en de Babylonische.

ﾖ De ‘sefer Torah’ bevat geen vocalen en geen leestekens. Devrijwillige voorlezer moet een perfecte Hebreeuwsegrammatica bezitten.

ﾖ Het lezen uit de Torah-rol kan enkel als een ‘minjan’ (hetminimum aantal van 10 volwassen Joodse mannen (bijvoorkeur ‘Shomer Shabbat’) voorhanden is.

5

ズ De Haftara is wel gevocaliseerd. Deze lezing is hethoofd-ceremoniële deel voor de bar-mitsva, voor bepaaldegemeenschappen.

ズ Het lezen van de Torah: de wekelijkse lezing is genoemd naar hetwoord waarmee de ‘parasja’ begint. Tijdens het dragen van deTorah-rol staat men recht. De eerste lezing is voor een ‘cohen’, detweede voor de Leviet, de derde voor een Israëliet (al de andereleden van de gemeenschap).

Hagbaha het opheffen van de Torah op einde van Torah lezing ( Ashkenaz)

De canonisering en eindredactie van de Tenachズ Reform en liberaal Jodendom: Moshe was geïnspireerd door G’d.

Mijn vertrouwde vriend, HaRav HaGaon Rav Jacob Friedrich, Shlita,denkt dat men de willekeurige ideeën van de reform en de liberalengewoon moet weglaten en negeren.

ズ Torah getrouwe Jodendom: De Torah is niet ‘man-made’ en duseeuwig.ﾖ De vraag wie dan de laatste 8 ‘psoekiem’ schreef.

ズ Algemeen neemt men aan dat elk Profeet zijn eigen boek schreef,de uiteindelijke redactie ligt bij de ‘Knesset Ha’Gdola’ (GroteSynode 600-300 v.d.g.j.)ﾖ Fel bediscussieerde en bekritiseerde boeken zijn ‘Sjier

Ha’Sjieriem’, ‘Kohelet’ en ‘Iyov’. (Hooglied, Prediker en Job)ﾖ Niet opgenomen in de canon zijn ‘Makkabeeën, Judit, Ben

Sira’ en ‘Sefer Hochma’. De reden hiervoor: te Hellenistisch,niet compatibel met Joodse ideeën of auteurschap wordtbetwist. Ze leiden mogelijks tot agnostiek. De reden is omdatdeze boeken niet profetisch overgebracht werden aan demens.

6

ﾖ De ‘mesora’-traditie, de uiteindelijke vocalisering van deTenach en de enige aanvaardbare wereldwijd.ﾐ Het oorspronkelijke manuscript ‘keter’ is te bewonderen

in het Israël-museum.ﾐ Een moeilijke taak is het vertalen van een authentisch,

traditioneel Joodse opvatting

ﾐ Een lange traditite van vertalingen:ズ Grieksズ Arameesズ Talloze Europese talen zoals Duits, Engels,

Nederlands.

De TorahDe Schriftelijke Leer

Het begrip kinderen Israels komt na de gebeurtenissen van Noach metde zondvloed en de opkomst van Abraham, de eerste mens die in éénG’d geloofde (monotheïsme) en die dit geloof, samen met zijn vrouwSara, aan de toenmalige pagaanse omgeving verkondigde. Deze traditieleverde hij over aan zijn kinderen Jitschak, Jismaël en hun

7

nakomelingen. Deze gebeurtenissen en de geschiedenis van het Joodsevolk alsook de latere ontwikkeling van de kinderen Israëls tot het‘Uitverkoren Volk’ van G’d vinden we vanaf Gen. 12 tot het einde van dePentateuch. Met de ‘Brit Milah’ verwerfde Avraham en zijn nazaat eennieuwe status. Voor die tijd hadden zij de status van Bnei-Noach. Na debesnijdenis kregen zij een tussenstatus op weg naar het Jodendom toe.

De ‘Choemasj’ of de Pentateuch (vijf boeken van Mozes)

De ‘Parasja’ of het wekelijks leesgedeelte

Illustratie van openbare Torah lezing in de Synagoge (minjan plichtig)

Het Torah-gedeelteDe Torah is verdeeld in 54 (soms 52) gedeelten of ‘Sidra’s’ (wekelijkseTorah-lezing). Eén deel of ‘parasja’ voor iedere week van het jaar, datvolledig openbaar gelezen wordt in de synagoge op ‘sjabbat’. (Hetjoodse jaar heeft 54 (soms 52) weken, omdat het een maanjaar is. Doorregelmatig aanpassingen te doen blijft men echter in de pas met hetzonnejaar. Een schrikkelmaand (13de maand) wordt eenmaal per drie jaaringevoerd).

De Sidra’s zijn weer onderverdeeld in 7 leesgedeelten, volgens de 7dagen van de week of vlgende 7 leiders van Israel: Avraham, Yitzchak,Ya’akov, Yosef, Moshe, Aharon en David. Op deze manier is de Joods,religieuze mens zijn hele leven lang voortdurend met de Torah bezig ener geestelijk mee verbonden.Ieder jaar wanneer de openbare leescyclus beëindigd is, wordt eronmiddellijk terug begonnen met lezen vanaf Gen. 1. Symbolisch wordthier getoond dat Torah-leren nooit verveeld, nooit een last is, maar eengrote verdienste en privelege is. Dat de Torah altijd nieuw is omdat mener altijd nieuwe waardevolle elementen, achtergronden en geheimen inontdekt. Dit gebeurt op een groot feest, dat ‘Simchat Torah’ heet, datmen het privelege heeft het hele jaar de Leer van Hashem teleren.(Vreugde met de Torah, met de leer van G’d).

8

De ‘Haftara’ (‘de afsluiting van de lezing’)Naast de Torahlezing wordt wekelijks ook een profetenlezing uit deTeNaCH gelezen. Deze profetenlezing is thematisch verbonden met hetleesgedeelte van de Torah. De historische reden hiervoor is dat de Jodenin de antieke tijd verboden werden door de Romeinen, onder keizerHadrianus, om de Torah te leren of te lezen. Daarom werd een gedeeltegelezen uit de profeten die inhoudelijk compatibel was met het themauit de Pentateuch. Dit wordt de "Haftara" of het profetengedeeltegenoemd en dit betekent de afsluiting van de lTorah-ezing.

Hoe is de Torah tot ons gekomen?De Torah is het woord ‘DaBaR’ van God en werd gegeven in de woestijn‘MiDBaR’ – Sinaï-woestijn. Volgens de Rabbijnen is de Torah door G’d inde woestijn gegeven om ons symbolisch te leren dat de Torah niet hetvoorrecht is en niet het bezit is van één iemand. Zoals de woestijn aanniemand behoort, zo is de Torah niet het voorrecht van een bepaaldekring. Iedereen is genodigd de Torah te leren, ongeacht van welkefamilie, stam of afkomst. De Tora is bewust gericht naar alle volkeren.Daar wordt een gedragslijn voor het jodse volk en ook tegelijkertijd eengedragslijn aan alle volkeren voorgeschreven. Aan het Joodse volkworden 613 wetsbepalingen opgelegd en aan alle andere volkeren zevenwetsbepalingen.

Ketting van traditie: Moshe ontving de gehele Torah op de Sinaï berg ( 8s te

geloofsprincipe van Maimonides )

9

De ‘Midrasj’ vertelt dat er een gevecht geweest is tussen de engelen enMosje. De engelen wilden niet dat de Torah aan de mensheid gegevenwerd. Mosje vroeg hen of ze dan Torah nodig hadden in de hemel.'Liegen jullie? Hebben jullie een wil in de hemel'? Daarom is de Torahaan de mensheid gegeven. Elk mens heeft zijn persoonlijke engel. Daarwordt voor gebeden in het Sjema 's avonds.

Het woord Torah komt van het Hebreeuwse werkwoord 'hara' dat o.a.onderwijzen en leren betekent. De woorden ‘morè’ (leraar) en ‘horiem’(vgl.: ned./Duits: ouders / Eltern – Frans/Engels: ‘parents’) komeneveneens van deze stam 'leren'. Het is opmerkelijk dat door dezebenoeming van ouders als ‘horiem’, de Hebreeuwse taal en hetJodendom algemeen de taak van ouders in eerste lijn als onderwijzersen leraars zien. Dit heeft grote implicaties voor alle religieus, Joodseopleidingen. (‘chinoeg’ (uitleg)) Het woord Tora zegt ook onderrichtingenin de zin van een gebruiksaanwijzingsboek. Geen mens kan op eigenkracht weten hoe zich te gedragen. De vijf zintuigen kunnen alleenfysieke en materiele waarden waarnemen. Zintuigelijk zijn morele,ethische en religieuze waarden niet waarneembaar.Zo wordt in het Jodendom de vader ‘Avi mori’ en de moeder ‘imi morati’,resp. ‘mijn vader, mijn leraar en mijn moeder, mijn lerares’.

De woorden Jeruzalem en ‘Moria’ zijn ook van dit werkwoord afgeleid.‘Moria’ is niet alleen de plaats waar Abraham zijn zoon Jitschak zoumoeten offeren ‘Akeda’ (de binding van Jitschak) maar het is tevens hetgebied waar later de Heilige Stad Jeruzalem gebouwd is. De woordenJeruzalem en ‘Moria’ betekenen dat vanuit de stad Jeruzalem of vanaf deberg ‘Moria’ de gehele Leer uitgaat naar Israël en de wereld.Jesaja 2,3 ‘Vanaf de Tsion klinkt Zijn leer, vanuit Jeroesjalayim spreektde Eeuwige’. Vergelijk met Micha 4,2

Centraal motief van Rosh Hashanna “Akeda” het allerhoogste bewijs van liefde

voor Hashem.

10

Op de Tempelberg, de Berg Moria, stond tijdens de Tweede Tempelnaast het tempelgebouw ook de residentie van het ‘Sanhedrin’. Dit wasniet alleen het hoogste gerecht, maar tevens een hogeschool waar Torahop het hoogste niveau werd onderwezen.De Torah-rol of ‘Sefer Torah’De Torah-rol ‘sefer Torah’, die in de synagoge tijdens de dienst gebruiktwordt, is tot op de dag van vandaag op een rol geschreven die vanperkament van een koosjer dier is gemaakt. Een koosjer dier is eenrund, schaap of een hert. Het is interessant vast te stellen dat deTorah-rol het heiligste onderwerp in het Jodendom is. De schrijver,‘sofer’, ervan is een bijzonder vroom en g’dsdienstige man, die allevoorschriften voor het schrijven van een Torah-rol kent, elke dag in hetrituele bad, ‘mikwe’, (uitleg) gaat, een mooi kalligrafisch schrift heeft enreine gedachten zou hebben, die schrijft met een lange veer (van eenkalkoen, koosjere vogel) en inkt.

Deze ‘sofer’ is een volledig jaar full-time bezig om de hele Torah-rol, vanhet eerste hoofdstuk Genesis tot het laatste hoofdstuk Deuteronomiumte schrijven.Bijgevolg is een Torah-rol een zeer kostbaar en kostelijk religieusvoorwerp.Als praktiserende Rabbijn heb ik tijdens mijn actieve rabbinaatsjaren,veel ‘sofers’ bezocht.

Torah schrijver-Sofer

Een ‘Sofer’ zit in een kamer weg van alle lawaai, geen pc of gsm kunnenstoren. Hij moet volledig geconcentreerd kunnen schrijven. Een foutbetekent immers opnieuw beginnen. Elke letter en kroon op de letterstaat daarbij op de juiste plaats. Een Torah-rol heeft men normaal nietin huis, maar bij mij staat in de bibliotheek een koosjere Torah-rol alsinspiratie. Deze Torah-rol is een erfenis van mijn famlie; mijn opa RavChaim Judah Daum, satzal heeft deze Torah-rol gekocht en later ginghet over in het bezit van mijn vader, Rav Shmuel Yosef Daum, satzal entenslotte kwam het bij mij in huis. Deze Torah-rol is meer dan honderdjaar oud, afkomstig van Litouwen en zowel ik als mijn broer, Reb ShlomoDaum, lazen bij onze ‘Bar Mitzvah’ uit deze Torah-rol. Vandaag bestaan

11

in Israël en in Amerika instituten die Torah-rollen met een scanneronderzoeken op mogelijke fouten, dit om een ‘kasjroet’-certificaat tekunnen afleveren aan de koper. Naast dat wordt vandaag eenonzichtbaar en onwisbaar ultra-rood kenmerk aan de achterkant van deTorah-rol gebracht, zodat bij diefstal de dief grote moeilijkheid heeft dttte verkopen en het is makkelijk herkenbaar voor de politie.

De Joodse religieuze denkers vragen: ‘wat geeft de ‘sefer Torah’ dieheiligheid’ die geen ander religieus voorwerp in het Jodendom bezit?Antwoord: Het perkament komt van een gewoon koosjer dier. Datsymboliseert de materie, het stoffelijke. Als een religieus mens (de‘sofer’) met reine gedachten, verbonden met G’d op deze materie hetwoord, de leer van G’d schrijft, dan wordt dit het meest heilige voor hetJodendom.Het feit dat de Sofer de woorden van G-D overbrengt op dit perkamentdat maakt eigenlijk, mede met de heilige manier waarop de Torahgeschreven wordt de bijzondere heiligheid van de Torah duidelijk.

De Torah-rol wordt meestal, naar Asjkenazische gewoonte (uitleg), rondhouten olijvenstokken (symbool van wijsheid) gewikkeld. Zo’n stok heet‘Eets Ha’Chajiem’ dat ‘boom van het leven’ betekent. Onze Torah die onslevenszin geeft, is voor ons ook ‘de boom van het leven’.Het materiele en het fysieke bestaan van het Joodse volk staat en valtmet het uivoeren of niet uitvoeren van de Mitzwoth.

Wanneer de Torah-rol niet koosjer is, (verouderd en versleten, de schriftis niet duidelijk en dus niet langer bruikbaar is voor de dienst in desynagoge), dan krijgt de Torah-rol toch een ereplaats in de ‘Heilige Ark’en op ‘Simchat Torah’ wordt ook met deze niet-koosjere Torah-rolgedanst.

Een versleten Torah-rol wordt niet gedumpt, maar op een ceremoniëlemanier begraven zoals het lichaam van een overleden mens. EenTorah-rol krijgt dus ook een steen met een inscriptie. Meestal wordt zebegraven naast een heilige ‘tsaddiek’ of een heel vroom man. (zie deJoodse begraafplaats Putte in Nederland)

Als een Torah-rol valt, wordt dit als een slechte ‘voorteken’ gezien.Iedereen die het gezien heeft, moet vasten. Een Torah-rol wordtbehandeld als een dierbaar klein kind. Een Torah-rol wordt gedragen aande linkerkant, dicht bij het hart, net zoals je een kind naast je hartdraagt. Op die manier wordt de liefde getoond voor de Torah. Als deTorah wordt gedragen, staat iedereen recht.

12

Mannen kussen de voorbijgaande Torah-rol. Vrouwen kussen symbolischmet de handen.

De volgorde van de bijbelboeken in de Hebreeuwsebijbel. - TeNaCH

De Torahberesjiet- in den beginne (Genesis)ﾖ ‘shemot’ – namen (Exodus)ﾖ ‘wa’jikra’ – Hij riep (Leviticus)ﾖ ‘ba’midbar’ – in de woestijn (Numeri)ﾖ ‘de’variem’ – de woorden (Deuteronomium)

De Profeten (Newie'iem) (21 boeken)

Vroege Profeten (6 boeken)ﾖ Jehoshoe'a – Jozuaﾖ Shoftiem – Rechtersﾖ Shmu'el I en II – I en II Samuelﾖ Melachiem I en II – I en II Koningen

Late Profeten (3 boeken)ﾖ Jeshajahoe - Jesajaﾖ Jermijahoe - Jeremiaﾖ Jechezkel – Ezekiël

13

Kleine Profeten (12 boeken)Hoshea – Hosea; Joël; Amos; Obadja; Jona; Micha; Nachoem;Chabakoek – Habakuk; Tsefanjah – Zefanja; Chagai – Hagai; Zecharjah– Zacharia; Maleachi

“Tik” van een Sefardische Torah rol uit Irak 1900

Geschriften (Ketoewiem) (13 boeken)ﾖ ‘Tehillim’– Psalmenﾖ ‘Mishle’ – Spreukenﾖ ‘Iyov’ – Jobﾖ 5 Feestrollen:ズ ‘Shier Ha'shiriem’ – hooglied (Pesach)ズ Roet (Wekenfeest – Sjavoe’ot)ズ ‘Eecha’ – Klaagliederen (Vastendag 9de av)ズ ‘Kohelet’ – Prediker (Loofhuttenfeest – Soekot)ズ Ester (Poeriem)

ﾖ Danielﾖ Ezra – Nehemia (samen met Ezra 1 boek)ﾖ ‘Divree Hajamiem’ 1+2 - Kronieken I + II (van het begin van de

mensheid, met als hoofdthema het koningshuis van David, tot aande Babylonische ballingschap).

De eerste letters van de drie delen Torah, Newie’iem en Ketoeviemvormen het woord TeNaCH. De K van Ketoeviem wordt zacht van klankaan het eind van het woord TeNaCH.

14

Wat Verstaat men onder de Torah ?

De boeken van MosheDe ‘sjoresh’ (de 3 grammaticale stamletters van bijna elk Hebreeuws(werk)woord) van het woord Torah heeft dezelfde ‘sjoresh’ als hetwerkwoord dat 'leren' betekent. De term 'wet' (van Grieks 'Nomos') diesoms ook aan de Torah gegeven wordt, wekt de valse indruk dat deTorah een boek van codex is of een verzameling wetten. Dit is eenverspreid, verkeerd cliché van Torah en Jodendom.Het woord Torah zegt in de allereerste plaats HORAOTH, dat bedoeltrichtlijnen. Onderrichtingen hoe de mens zich moet gedragen. Allewaarneembare fysieke elementen worden ons aangereikt via onzezintuigen. Een gezonde gedragslijn om te weten te komen hoe de menszich zal gedragen om in harmonie met zichzelf, met zijn familie en metzijn medemensen te kunnen functioneren zijn wij niet in staat om ditobjectief waar te nemen. Daarom moest de Tora gegeven worden waareen zuiver objectieve gedragslijn voorgeschreven is voor het Joodse volken ook een bijzondere gedragslijn voor alle andere volkeren.

Soms wordt het woord Torah gewoon gebruikt i.p.v. het woord wet.Zoals deze tekst voor de Nazir : Dit is de Torah (bedoeld de wet) voor denazir. Want Torah is hoofdzakelijk bedoeld om ons de wet te kennen tegeven met de eis om deze à la lettre in praktijk te brengen.

Soms wordt de term Torah gebruikt voor een bepaald religieus engonderwerp zoals:ズ ‘dit zijn de voorschriften ‘Torah’ voor de Nazireeër’ (Num 621). Een

Nazireeër is iemand die een belofte deed geen wijn, druiven ofalcoholische dranken te drinken en zijn haar niet te knippen. De

15

beroemdste bijbelse Nazireeër is Samson. (Rechters 13:17) Uit demoderne tijd was de vriend en leerling van Rav Avraham YitzchakHaKohen Kook (1865-1935), de eerste Asjkenasische hoofdrabbijnvan Israël, Rabbi David Cohen, een nazireeër. Zijn zoon is nu deHoofdrabbijn van de stad Haifa. Een nazireeër is niet te vergelijkenmet een monnik.

ズ De term Torah wordt ook gebruikt voor een rechtvaardig en heiligmens zoals de stamvader Abraham, die alle opdrachten van G’dvervulde. (Gen. 26,5: ‘Want Abraham heeft naar Mij geluisterd enzich gehouden aan wat Ik hem opdroeg, aan Mijn geboden,voorschriften en regels’ - ‘Torati’ – mijn Torah) Letterlijk staat daargeschreven ‘Thorotay’ in het meervoud dat bedoelt dat Avrahamzich gehouden heeft à la lettre volgens de regels van mijnSchriftelijke en van Mondelinge Leer

ズ Meestal wordt onder de Torah universeel verstaan ‘een reeks vangeboden en verboden’ zoals: 'dit is de Torah die Mozes gaf aan deKinderen van Israël. (Deut. 4:44 – 29:20 – 30:10)

ズ In de latere boeken van de bijbel van de Profeten verschijnt determ 'de Torah van de Eeuwige' en 'Torah van Mozes' en zoonderscheidt de Torah zich van de rest van de bijbel van deProfeten. (Josh. 1,7 – Ezra 3,2 en 7,10 – Neh. 8,8 – Mal. 3,22).

Torarol volgens de Ashkenasische ritus met 2 “Atzay Chaim”

Opmerking van Rabbi Jacob Friedrich, Shlita: Ik zou het woord bijbelliefst niet gebruiken want dit woord en begrip wordt ook gebruikt voor deChristelijke geschriften.De Torah in die zin te benoemen houdt traditioneel in dat het een uniekwerk is en dat de Torah het meest intieme verbond tussen G'd en Zijnvolk Israël uitdrukt. De Torah eindigt met de dood van Mozes en het volkIsraël die klaar is om het Beloofde Land in te trekken.Door de zeer hoge G-Ddelijke status van Moshe als profeet en sprekervoor G'd, en als leraar en leider van Israël betekent de benoeming vande Torah als ‘de 5 boeken van Moshe’ dat daar alleen de Mitzwoth- deeigenlijke en wezenlijke fundamentele kern van het Jodendom is.

16

De Profeten en de GeschriftenDe boeken van de Profeten zijn volgens de Rabbijnse traditie geschrevenmet profetische, G’ddelijke waarneming. D.w.z. direct contact met G’d ineen droomtoestand of hypnotische toestand. Hiertegenover zijn deboeken van de geschriften geschreven met de ‘Heilige Geest’, eenG’ddelijke, divine inspiratie.

In de Geschriften is er geen missie aan het volk Israël, maar het zijnboeken van inspiratie of wijsheid of historische berichten. Met debedoeling om begrip en intensieve betrokkenheid bij de opdracht vanTorah en Mitzwoth te bevorderen.

Vb inspiratie:ズ Psalmen, Spreuken, Predikerズ In de Spreuken der Vaderen wil Koning Salomon inderdaad het

Joodse volk aan het verstand brengen dat zij de gedragslijn van demensen nooit kunnen te weten komen op eigen kracht. (zie‘MALBIM’ (1809-18979) daar ter plaatse. (Begin eerste hoofdstuk )

Vb historische werken:ズ Ezra en Nehemia: bericht over de terugkeer uit de Babylonische

‘Exil’ en begin opbouw van de tweede Tempel, opbouw van demuren van Jeruzalem.

Vb. Eschatologisch boek over het einde van de tijd.ズ Daniel: eschatologisch boek over einde van de tijd, d.w.z.

Messiaanse Tijd. Dag van het oordeel. Wederopstanding van dedoden.

17

Torah kroon (1600) Joodse museum van Praag

Een profetie is een g’ddelijke missie aan het volk Israël of aan anderevolken.ズ Jeremias: profetie over de verwoesting en de heropbouw van de

Tempel.ズ Jona: opdracht de mensen van Nineve (Assyrië) aan te spreken tot

terugkeer tot G’d.

De Geschreven en de Mondelinge TorahIn engste zin verstaat men in het Jodendom onder de Torah ‘de 5boeken van Mozes’. De Torah wordt verklaard door onze Rabbijnen. In detekst van de Torah wordt ons te kennen gegeven dat op de Berg Sinaïtwee Torah’s aan het volk Israël gegeven zijn: een Schriftelijke Torah eneen Mondelinge Torah. (Genesis 26:5) en (Exodus 34:27)

In een bepaalde zin ziet het Jodendom de Mondelinge Torah belangrijkerdan de Geschreven Torah. De Mondelinge Leer is de meest belangrijkebron van wetenschap en begrip van de Schriftelijke Leer. De GeschrevenTorah is gegeven aan Israël op de berg Sinaï, maar de andere volkerenhebben dat vertaald en soms gewoon vervalst, en zo is het deel van de

18

geestelijke erfenis geworden van alle andere volken en de mensheid inhet algemeen. (het meest vertaalde boek is ‘de bijbel’)De Mondelinge Torah echter is het bezit van het Joodse volk alleen!(desondanks de moderne vertalingen)

Ketting van traditie, van overlevering van de Mondelinge Leer –(Spreuken van de Vaders 1:1):Moshe ontving de Schriftelijke en ook de Mondelinge toelichting van deTorah op berg Sinaï en gaf de Leer door aan zijn opvolger Joshua, Joshuaaan de Oudsten (Rechters), de oudsten aan de Profeten en de Profetengaven het door aan de leden van de Grote Vergadering (‘KnessetHaGedola’).Bij het overlijden van Moshe had elke stam volgens de Talmoedisch -Rabbijnse Traditie een Torah-rol van hem ontvangen. Moshe had dus 13Torah-rollen geschreven, want een Torarol werd opgeborgen in de Ark.

Het tot stand komen van de Torah aan het volk Israël

ズ Eén Talmoedische visie is dat de hele Torah gegeven was aan Mosheop Sinaï en hij gaf het door aan het volk Israël op bepaaldegelegenheden, door G'd vastgesteld. De eerste twee geboden heeftG-D direct aan het volk te kennen en te horen gegeven. Exodus 19:9daar staat letterlijk: G-D zei tegen Moshè, IK kom naar jouw toe viaeen dikke wolk opdat het volk zal meeluistern terwijl IK jouwtoespreek opdat het volk het absolute vertrouwen zullen hebben in jou

19

voor alle eeuwigheidズ Een tweede Rabbijnse visie is dat Moshe de Torah van G’d in secties

ontving, de ene in Egypte o.a. de opdracht voor een onafhankelijkeJoodse kalender, de andere in Sinaï, sommige bij de tent vansamenkomst (Tabernakel) in de wildernis en sommige op de vlaktenvan Moab (direct voor het binnentrekken in het Land).

ズ Een grondidee van het Jodendom uit de Rabbijnse literatuur is dat deTorah bestond vóór de Schepping van de wereld.Een kabbalistische visie is dat G'd de Torah raadpleegde en gebruiktde Torah als plan vóór Hij de wereld schiep.Het bestaan van de Torah vóór de Schepping van de wereld houdtvolgens de Rabbijnen in dat de Torah voor eeuwig is. Dit werd ookdoor Maimonides zo voorgehouden met wel de 9de van de 13geloofsartikelen.(Opmerking van Rabbi Jacob Friedrich, Shlita: wij kennen geendogma’s of doctrines in het Jodendom. Maimonides noemt deze 13geloofsprincipes). De Grondvesten van van het Torah-getrouweJodendom.

Maar alle Rabbijnse visies onderlijnen de G'ddelijke oorsprong vande Torah. Dit G'ddelijke gaf aanleiding tot de aanname dat er veel

meer te leren was uit de Torah dan alleen het literale. Zo kwam danook de Halachische ‘Midrasj’ tot stand voor elk boek van de Torah,

behalve voor het narratieve Genesis.

Torahstudie

Het leren en overbrengen van Torah is de belangrijkste ‘mitsva’(religieuze opdracht) van het Jodendom, anders kan je de geboden enverboden niet praktiseren. Niet weten is bovendien geen aanvaardbaarexcuus in het Jodendom. Leren van de Torah is imperatief.

Een van de belangrijkste eisen van de Torah is om al de instincten enbegeerten te beheersen. De mens wordt geacht geboren te worden met

20

alle ergste begeerten en instincten (Genesis 8:21 en Job 11:12); Dezekunnen alleen genezen en verbeterd worden dank zij de toepassing vande regels en de gedragslijn voorgeschreven in de Torah.Torah-studie heeft als hoofddoel de verstandhouding en de vrede onderde mensen te bevorderen (Maimonides: Hilchot Chanoeka, Perek 4Halacha 14) Het bereiken van een spiritualiteit, het veredelt en verfijnthet karakter van de mens, volgens de Rabbijnen. Een bekendeRabbijnse metafoor is dat de mens bij zijn geboorte als een ruwediamant is, die tijdens zijn hele leven verfijnd en geslepen moetworden. Dit slijpen is de studie en het praktiseren van de Torah.

Ruwe diamant als symbool van de onbewerkte ziel

De Torah beïnvloedt onze moraliteit tegenover G'd.

De ‘brachot’ vóór de Torah-studieVolgens de ‘Halacha’ (Joodse wet), spreekt men in het morgengebedvóór dat de Torah-studie begint een drievoudige zegen uit:

‘Geprezen, U, Eeuwige, onze G’d, Koning van de wereld die ons door Zijngeboden bijzondere taken heeft opgelegd en ons heeft opgedragen de

Torah te bestuderen.

21

Eeuwige, onze G’d, laat het aangenaam zijn voor ons en voor Uw volk,het huis van Jisrael, de woorden van de Torah in de mond te nemen,

zodat wij zowel als onze nakomelingen als die van Uw volk, het huis vanJisrael, Uw naam zullen kennen en Uw Torah, zonder bijbedoeling, zullen

bestuderen.Geprezen U, Eeuwige die de Torah aan Zijn volk Jisrael onderwijst.

Geprezen U, Eeuwige, onze G’d, Koning van de wereld die onder allevolken Zijn keuze op ons liet vallen doordat Hij ons Zijn Torah gaf.

Geprezen, U Eeuwige, gever van de Torah’.22

In deze zegeningen wordt op een zeer transparante manier uitgedruktdat:ズ het een verdienste is voor het Joodse volk Torah te leren,ズ dat G’d ons heeft uitgekozen uit alle volken om de Torah te ontvangen

en deze te leren en te praktiseren.ズ Een smeekgebed waarin wij vragen dat HIJ ons en het hele volk van

Israel zal helpen om de woorden van de Tora op de meest liefdevollemanier op onze tong te leggen. De wens dat het aangenaam,inspirerend en spiritueel geestelijk belevend zal zijn deze Torah testuderen,

ズ het gebed en de hoop dat onze nakomelingen in onze voetstappenzullen gaan en de Torah verder zullen leren en doorgeven. Dat decontinuïteit van het Joodse volk gewaarborgd mag zijn.

Interpretatie van de Torah

23

Er zijn vier klassieke manieren om de Torah te interpreteren:

ズ letterlijk of eenvoudig – literaal – de ‘Psjat’ van Pardesズ symbolisch allegorisch – de Remez van paRdesズ homeletisch – midrasj - de Drash van parDes dat bedoelt

Halachischズ mystisch (geheim) – esoterisch – de Sod van pardeS

Samen vormen deze het woord PARDES (Paradijs) VruchtengaardeWaarschijnlijk komt het woord ‘paradijs’ van het Hebreeuwse woord‘Pardes’, een tuin of ‘gan Eden’ (de tuin van Eden).

Het Bijbelse en Rabbijnse Jodendom.

Het Jodendom wordt tot aan de schriftgeleerde Ezra gezien als hetBijbelse Jodendom. Met de opkomst van Ezra spreekt men van hetRabbijnse Jodendom.In het Rabbijnse Jodendom wordt Ezra gelijkgesteld met MosheRabenoe, omdat hij enorme veranderingen geïntroduceerd heeft in hetJodendom.

Het Rabbijnse Jodendom bevat veel elementen van het Bijbelse, maarhet is toch apart.Ezra heeft veel verandert in het Joodse volk: Dit is een zuiver Torahverbod (Deuteronomiom 7:3)ズ De nadruk en het absolute verbod te huwen buiten het Joodse

geloof VOLK komt vooral in Ezra voor. Buiten het Joodse Geloof en

24

Volk huwen ziet Ezra, de Rabbijnen en natuurlijk de Torah, als eengevaar voor het bestaan van het Joodse volk, gevaar voorassimilatie en vrijwillige opgave van het Jodendom. Dit is tevergelijken met zelfmoord op het eigen volk. Het gaat hier om decontinuïteit van het voortbestaan van de Torah en impliciet van hetJoodse volk, niet om rascistische of elitaire redenen.

ズ De verandering van het Hebreeuwse Schrift: vroeger was het oudeschrift in gebruik maar die werd later door de Samaritanenovergenomen. Ezra wilde afstand nemen van de Samaritanen. Hijheeft het mooie, duidelijk Assyrische schrift ingesteld die totvandaag gebruikt wordt bij het schrijven van een Torah-rol enboeken in het algemeen (drukschrift).

ズ Hij heeft de lezing van de wekelijkse Torah als plicht ingesteldalsook dat geen drie dagen mogen voorbijgaan zonder de Torah tehoren.Ezra daar en tegen maakte het een gewoonte de Torah te lezen opmaandag en donderdag bij het morgengebed, als de mensen naarde markt gingen, en op ‘sjabbat’-namiddag, als ze tijd hadden omte luisteren naar de Torah.

In totaal zijn er 10 algemene regels en opdrachten die Ezrageïntroduceerd heeft.Een andere gelijkenis met Moshe Rabenoe is dat de Torah invergetelheid zou gevallen zijn zonder de komst van Ezra.

25

Algemene informatieMen spreekt altijd van ‘Sefer’- Torah. Hebreeuwse boeken krijgen altijdde Hebreeuwse naam ‘sefer’. De Mondelinge leer is de verklaring van deSchriftelijke Leer en is kwantitatief veel groter. De geschreven Torah isvoor alle volken dit door de vertaling van de Schrift in alle mogelijketalen. De mondelinge traditie, die vastgelegd is in de ‘Misjna’, degrondwet van de Mondelinge Torah, is alleen voor het Joodse volkbestemd. De interpretatie daarop is vastgelegd in beide Talmoeden. Eris een Jeruzalemse Talmoed en een Babylonische Talmoed. DeBabylonische Talmoed is veel uitgebreider, wordt veel meer gebruikt enis meer autoritatief. Tenslotte is er nog het ‘Sefer-Zohar’, eenkabbalistische interpretatie van de Torah.Babylon heeft het Jodendom veel gegeven, vooral de BabylonischeTalmoed. Deze Talmoed is doorheen een langere periode (circa 500 jaar)ontstaan en bewerkt, en werd in veel ‘Yeshivot’ geleerd. Onze Torahgeeft ons zoveel dat bij ‘Simchat Torah’ (feest van de Torah) zo veelvreugde komt omdat we de verdienste hebben de Schriftelijke als deMondelinge Torah te studeren en ons ermee bezig te houden.

Illustratie van een voorpagina uit een Zohar boek

Het leren van Torah staat op zo’n hoog niveau dat het vergeleken kanworden met de rituele offerdienst.

26

De regelmatige lezing van de Torah als waarborgvoortdurend met het woord van G’d verbonden te zijn.

Er zijn twee leescycli:ズ de Jeruzalemse cyclus die gebruikt wordt door het reform – en

liberaal Jodendom en weinig succes kent, omdat de meestereform-Joden geen ‘Ivriet’ kennen. De Jeruzalemse cyclus zal elkeweek 21 zinnen lezen, voor elke van de zeven opgeroepen mensenop ‘sjabbat’ drie zinnen. De hele Torah-lezing neemt zo drie jaar inbeslag. De bedoeling van deze cyclus was de duur van de dienstop ‘Sjabbat’ te verkorten.

ズ De Babylonische cyclus die de Torah indeelt in 54 afdelingen, voorelke ‘sjabbat’ een aanzienlijk deel, met 7 opgeroepen mensen voorde lezing van het Torah-gedeelte. Natuurlijk wordt de dienst zoveel langer, maar het voordeel is dat je elk jaar de hele Torahdoorleest. Elk jaar wordt de Torah beëindigd en opnieuw begonnenop het slotfeest ‘Simchat Torah’. Deze cyclus domineert hetconservatieve, traditionele en orthodoxe Jodendom.

De Torah-rol (‘Sefer Torah’) heeft geen vocalen, geen zangnoten, geenleestekens en het is bijgevolg een bijzondere onderscheiding dezeTorah-rol te kunnen voorlezen.

“Sefer Torah” zonder vocalen, zangnoten, kommatekens en punten.

De ‘Ba’al Koreh’ (voorlezer), een synagoge-lid die dit uit eer en roepingdoet, moet een perfecte Hebreeuwse grammatica beheersen, hij moetbovendien een enorm geheugen hebben en pas na veel oefenen kan ditzonder fouten voorgedragen worden. Het is een verantwoordingsbewustetaak en ondankbaar. Bij het maken van fouten wordt je openbaargecorrigeerd.

Het lezen uit de Torah kan alleen plaatsvinden wanneer een ‘minjan’voor handen is. (‘minjan’ is de nodige quorum van 10 volwassen Joodsemannen om een openbare dienst te houden). Moshe introduceerde deregelmatige lezing van de Torah. Volgens de Rabbijnse overlevering

27

schreef hij de Torah-lezing voor de ‘sjabbat’ en feestdagen en deed hijdit bij nieuwe maan.

De haftara (de Profetenlezing)Elke week wordt na de Torah-lezing een afdeling uit de Profeten gelezenmet een thema die harmonisch verbonden is met het thema van hetwekelijkse Torah-deel. De haftara-lezing is ook het hoofd-ceremoniëledeel van een bar-mitsva viering. Dit betekent ‘religieuze volwassenheid’.De ‘Bar Mitsva’ (zoon van de ‘mitsva’) gaat een kleine afdeling uit deTorah lezen en ook zal hij de ‘haftara’ lezen.Ook hier zijn zangnoten die aangeleerd moeten worden door een ‘BarMitsva’-leraar (ondankbare taak). De ‘haftara’ is wel gevocaliseerd envan zangtekens voorzien.

Het lezen van de Torah.Elke openbare lezing van de week is genoemd naar het woord waarmeehet vers begint. Tijdens een jaar van 52 weken, dit is een gewoon Joodsniet-schrikkeljaar, moeten soms dubbele ‘Torah-indelingen’ gelezenworden om op ‘Simchat Torah’ de leescyclus opnieuw te kunnenbeginnen.

Tijdens het dragen van de Torah-rol van de ‘Heilige Ark’ naar de ‘bima’(leestafel) en terug van de ‘bima’ naar de ‘Heilige Ark’ (‘Aron Ha’kodesj’)wordt gestaan. Vele mensen kussen de Torah bij het passeren (met demond of met de ‘talliet’).

De eerste lezing wordt normaal voor een ‘Kohen’ (priester afkomstig vande priesterfamilie van Aharon) gelezen, de tweede lezing voor een Leviet(iemand die afkomstig is van de stam Levi, welke tijdens de beideTempels de assistenten en grote helpers van de ‘Kohaniem’ waren), dederde voor een ‘Israëliet’ (Jood,= niet gelijk aan een Israëli, inwoner vanIsraël), meestal de Rabbijn van de gemeente.

De canonisering of eindredactie van de Tenach

De Torah is direct door Mosje ontvangen van G’d op Berg Sinaï. Hetreligieus orthodoxe Jodendom heeft een geloofsartikel in één van de 13geloofsprincipes, vastgelegd door Maimonides, dat de Torah ontvangenis van de hemel op Berg Sinaï door Moshe Rabenoe en niet ‘man-made’is. De Torah is onverwisselbaar en voor alle tijden. (eeuwig) Dit integenstelling tot het christendom.

Het sectarische reform – en liberaal Jodendom beweert dat Mosjeegeïnspireerd was door G’d en daarom vinden zij de Torah niet bindendmaar wel een boek van referenties. (Hier is sprake van ‘man-made’)

Het Torah-getrouwe Jodendom spreekt dit tegen en zegt dat elk woord,elke letter en elke zin G’ddelijk is en gegeven aan Mosjee in eengeschreven vorm door G’d. Dit is absoluut ‘sine qua non’ volgensNachmanides die in zijn beroemde inleiding van Torah-commentaarschrijft:

28

‘de Torah is ons gegeven door neer te schrijven elk woord door G’dgedicteerd aan Mosjee’. (Nachmanides)

De Schriftelijke Torah vinden we in de Tenach, waarvan de T staat voorde afkorting van Torah. (N= Neviiem, K= Ketubiem). Een anderebenaming voor de Tenach is ‘Mikra’, wat ‘lezen’ betekent. De islam heeftdit geadopteerd in hun naam ‘Koran’.

29

Er is geen twijfel dat Mosjee de Torah schreef, dit komt ook in deTalmoed voor: ‘G’d dicteerde de Torah aan Moshe’.

Toch stelt zich de vraag wie de laatste 8 ‘psoekiem’ (zinnen) van deTorah schreef, deze handelen over het overlijden van Mosje. Een meningis dat Mosje deze laatste 8 zinnen zelf schreef, wenend, terwijl G’d hemdeze dicteerde. Een andere mening is dat Joshua, zijn leerling enopvolger, deze laatste 8 zinnen geschreven heeft.

Algemeen neemt men aan dat elk profeet zijn eigen boek geschrevenheeft, en dat de uiteindelijke eindredactie gebeurde door de ‘KnessetHa’gdola’ (de Grote Vergadering 600–300 v.d.g.j.).

Sommige bijbelse boeken zijn echt controversieel en bediscussieerdgeworden of ze opgenomen zouden worden in de canon:

ズ ‘Kohelet’ (Prediker van Salomon): zeer besproken tegenstellingenover leven, ziel en de zin van het leven en over vrouwen.Uiteindelijk is dit boek in de canon gekomen om zijn einde: ‘de zinvan het leven is g’dsvruchtig te zijn en G’d te dienen’.

ズ ‘Sjier Ha’sjieriem’ (Hooglied van Salomon): lijkt op eenliefdesgedicht tussen een herder en een herderin, soms is er zelfseen ‘erotisch’ taalgebruik, moeilijk om aan religieuze kinderen teonderwijzen.Rabbijnen zien dit echter als een liefdesverhaal tussen G’d en het

30

volk Israël. Israël is de bruid en G’d is de bruidegom. Rashi, deklassieke exegeet en commentator van het Jodendom (1040-1105)heeft veel moeite genomen dit Hooglied uit Rabbijns zicht, volgensTalmoed en Midrasj te verklaren. Zijn voorwoord over dit Hoogliedis heel bijzonder en een klassieker in het Jodendom.Rabbi Akiva (2de eeuw n.d.g.j.), de bekendste ‘Misjna’-geleerde enéén van de pijlers van de Rabbijnse leer, zag dit als het heiligstelied van alle liederen. Het is een kabbalistische gewoonte om opErev Sjabbat (vooravond van ‘Sjabbat’) ‘Sjier ha’Sjieriem’ te lezenals spirituele voorbereiding voor Koningin ‘Sjabbat’.

ズ Iyov (Job): In de Talmoed zijn er verschillende meningen over hetauteurschap van Iyov. Een mening is dat Mosje Rabenoe deschrijver van dit boek was, een andere mening is dat I’ov eenfictieve figuur is die nooit bestaan heeft, maar geschreven is om devraag te behandelen of er gerechtigheid bestaat op deze wereld.Waarom moet de ‘tsaddiek’ lijden en waarom geniet de zondaar vaneen goed leven? Een beslissend en definitief antwoord op dezevraag heeft het Jodendom niet.

Vele boeken zijn als niet passend beschouwd voor de HebreeuwseHeilige Schrift. Men noemt ze ‘apocrief’ of ‘sfariem hitsoniem’ (buiten decanon).

De redenen dat ze niet opgenomen zijn in de Tenach:ズ Ze bevatten niet Joodse ideeën, er is invloed van het Hellenisme.ズ Het auteurschap wordt in vraag gesteld.ズ De taal en ideeën zijn incompatibel met de Tenach.

31

Voorbeelden van boeken die niet in de canon opgenomen zijn:ズ ‘Ben Sira’ is een ‘sefer Chochma’ (wijsheidsboek), er zijn wel een

aantal quotaties in de Rabbijnse literatuur en zelfs één in dedagelijkse gebeden.

ズ ‘Makkabeeën’ (de vier boeken, maar vooral ‘alef’ en ‘bet’): omdater teveel oorlog en overwinning in deze boeken voorkomt en dit isniet conform met de ideeën van het Jodendom, die tegenbloedvergieten en oorlog is. Het kernstuk van het ‘Chanoeka’-verhaal is het wonder met het licht in de Tempel en dit komt welvoor in de ‘Misjna’ en ‘Talmoed’)

ズ Het boek ‘Judith’: zelfde terughouding tegen dit boek als bij hetboek ‘Makkabeeën’.

Rabbijnen zijn geen voorstander om deze apocriefe boeken tebestuderen, Volgens de Rabbijnen mag je deze boeken studerenwanneer ‘het geen dag is en geen nacht is’. (dus nooit) Deze boekenworden gezien als een bron van mogelijke agnostiek. Volgens deTalmoed is ‘Acheer’ (pseudoniem), een Rabbijn, agnostieker gewordenomdat hij deze apocriefe boeken altijd bestudeerde en met zichmeedroeg. Deze ‘Acheer’ was een leraar van Rabbi Me’ier, een van depijlers van de ‘Misjna’ en ‘Talmoed’.

“Yad” ( Torah aanwijzer bij de Torah lezing door baleh koreh gebruiktCollectie in het Joodse museum van Praag.)Deze apocriefe boeken waren origineel in het Hebreeuws. Omdat ze nietin de canon opgenomen waren, heeft de kerk ze overgenomen envertaald naar het Latijn en het Grieks. De oorspronkelijke Hebreeuwsetekst is verloren gegaan. Nu doet men pogingen in Israël deze opnieuwin het originele Hebreeuws te vertalen.

Een van de kroonwerken met de meeste toevoegingen op de SchriftelijkeTorah, is het werk van de school van ‘Messora’. (traditie).Deze school was actief in de 8ste eeuw in Tiberias.

32

Asjer Ben Ha’Aron en zijn familie en andere grote Schriftgeleerden vande ‘Messora’-kring zijn verantwoordelijk voor de vocalisering en dezangnoten van de gehele Tenach.Ze beslisten verder bij twijfelgevallen, als meerdere versies bestonden,hoe ze geleerd moesten worden qua spelling en uitspraak.De Messora-Traditie van de Hebreeuwse Tenach is de enigeaanvaardbare wereldwijd.Het oorspronkelijke manuscript ‘keter’ bestaat en is te bewonderen inhet Israël-museum. Bijna een millenium werd dit manuscript bewaard opeen ereplaats in de ‘Eliahoe Ha’Navie – synagoge’ van Aleppo, Syrië. Bijpolitieke onrusten in samenhang met de onafhankelijkheid van de

moderne staat Israël, heeft een wilde Arabische ‘Mob’ deze synagoge inbrand gestoken en zo vele onvervangbare schatten vernietigd. Als bijwonder is een groot deel van deze ‘keter’ gered geworden (oorspronkelijkmanuscript van Asjer Ben Ha’Aron) en naar Israël gebracht.

Oudste Torah manuscript bewaard in Jeruzalem museum

Eén van de moeilijkste taken, in samenhang met de verspreiding van deSchriftelijke Leer vanuit een Joods standpunt, is het vertalen van eenauthentisch, traditioneel Joodse opvatting van de Schrift. Demoeilijkheidsgraad is:ズ Het Bijbelse Ievriet moet zeer goed gekend zijn.ズ De vertaling van de Bijbelse tekst moet zowel getrouw zijn als

modern en begrijpbaar.

Er is een lange traditie van 2000 jaar in vertalingen:ズ In de Antieke Tijd is er de Griekse vertaling (Septuagint)

33

ズ De Aramese vertaling van de Torah en de bijbel. ‘Targoem Onkolos’ en‘Targoem Jeroesjalmi’.

ズ De Arabische vertaling van de Torah door Rabbi Saadia Gaon (882-942)ズ Vele Europese vertalingen in talloze Europese talen:

ﾖ Duits: Leopold Zunz - vertalingﾖ Duits: Martin Buber en Frans Rosenzwei - vertaling.ﾖ Engels: Herman Hertz - vertalingﾖ Engels: United Synagoge - vertaling (Pentateuch)ﾖ Engels: (Amerikaans): Artscroll vertaling van de hele Tenach

(waarschijnlijk de beste Engelse vertaling)ﾖ Nederlands: de beste vertaling is van Opperrabbijn Dasberg

Jitschak (Dordrecht). (alleen de choemasj) – door NIKgeadopteerd en gemoderniseerd.

ﾖ Nederlands: van Opperrabbijn SS Onderwijzer – metcommentaar van Rashi, maar het Nederlands is verouderd.

ﾖ Nederlands: vertaling van de hele Tenach, voorzien van de‘Ievriet’ tekst van uitgeverij Stichting Sja’ar in Amsterdam –ISBN: 978-90-6126-985-4Nadeel: liberaal en dus niet gebruikt door de orthodoxegemeente van België en Nederland.

Tamoez / juli 5768 / 2008 Nederlandse bewerkingProf. Rabbijn Ahron Daum, B.A. M.S. Petra VanhammeEmeritus Opperrabijn Frankfurt am Main

Erev Tisha b’Av 5773/ 15 juli 2013Herzien en gecorrigeerd: Mattityahu Akiva Strijker

Grafische design en lay-out: Malachi (Angelo) Prins

Website design en onderhoud: Yitzchak Shalom Berger

We zijn Rav Jacob Friedrich, Shlita dankbaar voor zijn talrijke opmerkingen entoelichtingen die wij natuurlijk in de tekst van dit essay hebben verwerkt.We wensen hem nog lange jaren van geestelijke frisheid en lichamelijke vitaliteit,Ad Me’a Ve’ Essrim, bis 120, Amen.

34

1000 jaren Synagogale kunst in Europa.

35