Duurzaamheid in Noordoost Fryslân en... · met de deelnemende agrariërs. Vier van de zes...
Transcript of Duurzaamheid in Noordoost Fryslân en... · met de deelnemende agrariërs. Vier van de zes...
Duurzaamheid in Noordoost Fryslân Uitvoeringsplan
Mei inoar, mei betrouwen en kriich wurkje oan in duorsum Noardeast!
(vanuit volle overtuiging werken wij samen, met vertrouwen en lef aan een duurzaam Noordoost
Fryslân!)
Samenwerkende gemeenten in Noordoost Fryslân
September 2013
Document titel: Duurzaamheid in Noordoost Fryslân Soort document: Rapportage Projectnaam: Duurzaamheid in Noordoost Fryslân Projectnummer: 487 Opdrachtgever: ANNO-gemeenten, provinsje Fryslân, Wetterskip Fryslân Auteurs: KNN: E. Pijlman, C. Kamminga, Noordtij: D. Borjeson,
J. Jepma.
Agenda Netwerk Noordoost Vanuit de Agenda Netwerk Noordoost werken de gemeenten Achtkarspelen, Dantumadiel, Dongeradeel, Ferwerderadiel, Tytsjerksteradiel en Kollumerland c.a. samen met de provincie aan concrete projecten die een bijdrage leveren aan een gezonde sociaal-economische toekomst voor Noordoost Fryslân. In 2030 is het goed wonen in de regio, zijn er voldoende banen en is de omgeving op orde.
Samenvatting
Als regio Noordoost Fryslân onderkennen we het belang van een volhoudbare toekomst
voor mens en leefomgeving; in onze regio en daarbuiten. We voelen ons daar
verantwoordelijk voor en als regio zetten we ons naar vermogen in om bij te dragen aan
deze omvangrijke opgave. We beschouwen de ontwikkeling richting deze volhoudbare
toekomst bovendien als een kans om onze regio sociaaleconomisch verder te
versterken.
We zien als gezamenlijke overheden (NOF-gemeenten, provinsje en Wetterskip) kansen
om in samenwerkend, regionaal verband krachtige stappen te zetten. Deze visie en het
uitvoeringsplan ondersteunen hierin en dragen bij aan het duurzame toekomstbeeld
voor onze regio:
Vanuit dit overkoepelende beeld concentreren we ons in de regio op vier kernthema’s:
1 Duurzame energie, 2 Duurzame mobiliteit, 3 Duurzaam ondernemen en 4 Duurzame
gebouwde omgeving. Binnen de thema’s hebben we doelen gesteld en in samenwerking
met onze omgeving bijbehorende projecten ontwikkeld. Zo maken we werk van onze
ambities en geven we concreet en aantoonbaar invulling aan onze visie.
Duurzaamheid realiseren en laten slagen is bij uitstek iets dat ons allen aangaat en waar
we samen aan bij moeten dragen. We ontwikkelen duurzaamheid daarom niet alleen,
maar met maatschappelijke partners, bedrijfsleven en burgers op basis van wederzijds
vertrouwen. Als overheden streven we er naar een betrouwbare partner te zijn. Een
partner met ‘lef’ die aansluit bij bestaande ontwikkelingen (bv. regionale kennisinzet van
afgestudeerden, grootschalige productie van zonne-energie en/of de ontwikkeling van
duurzaam recreatief varen), maar die ook haar eigen koers vaart. Op die manier zetten
we belangrijke stappen richting het duurzame toekomstbeeld 2030.
Kortom, we maken in Noordoost Fryslân samen, met vertrouwen en lef werk van onze
duurzame toekomst!
In 2030 is Noordoost Fryslân een regio die volhoudbaar voorziet in haar behoefte qua
energie, voedsel, producten, diensten, werkgelegenheid en recreatie. Daarbij vindt
nadrukkelijk samenwerking met andere regio’s plaats.
1
Inhoudsopgave
MISSY FERKLEARRING ......................................................................................................... 2
Uitvoeringsplan duurzaamheid in Noordoost Fryslân ........................................................ 4
Prioriteiten, verantwoordelijkheden en begroting ......................................................... 4
Rollen overheden ............................................................................................................ 6
Communicatie en marketing ........................................................................................... 7
Projecten ......................................................................................................................... 7
E1, Bermgras voor eiwitten en energie ......................................................................... 10
E2, Energie uit Hout ...................................................................................................... 11
E3, Lokale coöperaties Duurzame Energie .................................................................... 13
E4, PV in Bedrijf: ‘Maak geld met energie’ .................................................................... 15
E5, PV op gemeentelijk vastgoed, Fase II ...................................................................... 17
M1, Minder vervoersbewegingen in NOF ..................................................................... 19
M2, Elektrisch recreatievaren ....................................................................................... 21
O1, Duurzame Talenten ................................................................................................ 23
O2, Duurzaam ondernemen: ........................................................................................ 25
G1, Energiebesparingrenovatie particulier ................................................................... 27
G2, Opschaling Energieloketten ANNO ......................................................................... 29
G3, Duurzame zorgwoningbouw ................................................................................... 30
G4, Energie in maatschappelijk vastgoed ..................................................................... 32
2
MISSY FERKLEARRING Yn de regio Noardeast Fryslân wurkje wy oan in folhâldbere en fitale takomst. Foar
ússels en foar de wrâld om ús hinne. In regio dêr it noflik wenjen, wurkjen en
ûndernimmen is en dêr it fansels sprekt dat dit op in duorsume wize bart.
Om dit te berikken wolle we de kommende jierren ynsette op de sosjaal-ekonomyske
fersterking fan ús regio. Dêrby hieltyd dwaande om it lykwicht te sykjen tusken minske,
miljeu en ekonomy, en safolle mooglik gebrûk meitsjend fan ús kearnkwaliteiten.
Gearwurkje is hjirby de kaai. Allinne mei-inoar (partikulieren, bedriuwen, maatskiplike
organisaasjes, it ûnderwiis en lokale oerheden) kinne wy in flinke slach slaan. De
gearwurking sa’t dy sûnt 2010 ûntstien is yn dizze regio makket dat wy mei-inoar de
skouders derûnder sette kinne.
Duorsumens is fan ús allegearre en dat is wêr't dizze fisy foar stiet!
Mei-inoar litte wy sjen dat Noardeast Fryslân sels de leie yn hannen hat. Mei konkrete
projekten, nijsgjirrige gearwurkingsfoarmen en mei frisse enerzjy wurkje wy oan ús
duorsume takomst. In takomst fol mei kânsen en selsbetrouwen. Wy ha kriich, litte sjen
wa't wy binne en wat wy dogge en berikke sa mei-inoar ùs doel! Fanút folle oertsjûging
wurkje wy:
mei inoar, mei betrouwen en kriich oan in duorsum Noardeast!
(Vanuit volle overtuiging werken wij werken samen, met vertrouwen en lef aan een
duurzaam Noordoost Fryslân!)
3
Deze rapportage is onderdeel 3 van Duurzaamheid in Noordoost Fryslân:
Uitvoeringsplan
4
Uitvoeringsplan duurzaamheid in Noordoost Fryslân Het uitvoeringsplan is de concretisering van de visie. Hierin worden de projecten voor de
komende jaren, tot en met 2016, beschreven. Ook wordt een vooruitblik gegeven op
projecten die voor de opvolgende periode, dus na 2016, in beeld zijn.
Eerst gaan we kort in op organisatorische zaken als rolverdeling, verantwoordelijkheden,
monitoring, bijsturing, communicatie en planning.
Prioriteiten, verantwoordelijkheden en begroting
Prioriteren
Op basis van beschikbaar budget en mankracht worden niet alle thema’s en
onderwerpen gelijktijdig aangepakt. Daarom is prioriteren van belang. In het
projectenoverzicht worden de diverse projecten benoemd, met daaraan gekoppeld een
uitvoeringsplanning. Daarmee geven we aan op welke onderdelen we de komende
jaren, tot en met 2016, in gaan zetten. Desalniettemin sluiten wij nieuwe initiatieven
niet uit. Op basis van een evaluatie in 2016 bepalen we hoe en met welke thema’s we de
volgende periode aanvangen.
Verantwoordelijkheden & coördinatie
Om overzicht en integraliteit te behouden is coördinatie in de uitvoering gewenst. We
stellen per project een gemeente aan om de dagelijkse voortgang te bewaken. De
ambtelijke werkgroep, bestaande uit de beleidsmedewerkers duurzaamheid van de zes
gemeenten, de provinsje Fryslân en it Wetterskip en genoemd Duurzaam NOF, is
gezamenlijk verantwoordelijk voor de monitoring en rapporteert daarover periodiek aan
de themagroep Ruimte en Infrastructuur van ANNO. Op basis van deze terugkoppeling
vindt tussentijdse aansturing in de projecten plaats.
Begroting: ureninzet en (proces)budget
Per project is een urenbudget begroot. Dit zijn ambtelijk in te zetten uren vanuit de 6
gemeenten. De uren worden per project verdeeld onder de gemeenten, waarbij een
evenwichtige werkverdeling wordt nagestreefd. De begrote ureninzet heeft tot en met
2016 een totale omvang van 4530 uur. De uitvoering start in herfst van 2013 en kent
daarmee een doorlooptijd van ruim 3 jaar. Dat resulteert in zo’n 1500 uur/jaar, oftewel
1 fte (nagenoeg).
5
Het geraamde uitvoeringsbudget is €160.000,- tot en met 2016. Op basis van verdere
uitwerking van de diverse projecten zal dit budget verder worden aangeschept. Dit
budget is bestemd voor procesondersteuning. Procesondersteuning in de zin van
bijvoorbeeld facilitaire zaken en het inhuren van experts. Eventuele investeringen
maken hier geen deel van uit.
Begroting: financieel
Als uitgangspunt is genomen dat het geraamde uitvoeringsbudget door de betrokken
overheden ingezet zal moeten worden om de projecten procesmatig ten uitvoer te
brengen.
ANNO 1
Omdat het ambitieproject wordt uitgevoerd binnen de door ANNO gestelde kaders,
wordt hier nu ook vanuit die ANNO-kaders een iets gezegd over de mogelijkheden voor
financiering.
Een van de geprioriteerde projecten is het project Energie uit Hout. Binnen ANNO 1, het
uitvoeringsprogramma van ANNO wat loopt van 2012 tot en met 2015, wordt voor dit
project een provinciale ANNO-bijdrage van € 167.000 gevraagd. Het voorstel is, dat de
aan Noardlike Fryske Wâlden (NFW) deelnemende gemeenten elk €10.000 bijdragen,
evenals het Wetterskip. De rest van de financiering wordt gedragen door NFW, tezamen
met de deelnemende agrariërs. Vier van de zes ANNO-gemeenten nemen deel in NFW.
Dit project is het enige project dat binnen ANNO 1 valt. Concreet betekent dit, dat er
binnen ANNO 1 geen financiële middelen aan de andere geprioriteerde projecten van dit
Uitvoeringsplan toegekend kan worden, tenzij er sprake zou zijn van vrijval, waarbij over
de toekenning daarvan door de Stuurgroep en /of de raden en de Staten een besluit
genomen zou moeten worden. Een recente inventarisatie laat zien, dat de projecten
zoals die op de Meerjaren Planning (MJP) van ANNO 1 genoemd en beschreven staan
ook nog steeds binnen deze periode gestart, dan wel volledig uitgevoerd zullen zijn. De
verwachting is dan ook, dat er binnen ANNO 1 geen sprake zal zijn van vrijval. De MJP
laat zelfs een overcommittering zien. Binnen de huidige Agenda is het, mocht er sprake
zijn van vrijval, allereerst zorg om deze overcommittering op te lossen.
Conclusie: binnen ANNO 1 is voor de geprioriteerde projecten, met uitzondering van het
project Energie uit Hout, geen financiële ruimte.
6
ANNO 2
Een van de mogelijkheden om financiering te vinden voor het uitvoeringplan is het
opvoeren van geprioriteerde projecten in de MJP ANNO 2, die (financieel gezien) zou
kunnen gaan lopen vanaf 2016. Daarbij spelen de evaluatie van ANNO 1 (eind
2013/begin 2014) en de ontwikkeling van het provinciale beleid ten aanzien van
Streekagenda’s in de overige regio’s een belangrijke rol. Vanaf 2014 wordt meer
duidelijkheid verwacht over de te volgen koers voor een ANNO 2.
Provincie
Ervan uitgaande, dat er niet met (alle) projecten gewacht zal kunnen worden op een
ANNO 2, zal ook op basis van de huidige mogelijkheden nog gekeken moeten worden
naar financiering.
Met het vaststellen van het Uitvoeringsprogramma Duurzame Energie is de bijdrage
richting van de provincie duidelijk geworden. De provincie zet zich in om binnen de
mogelijkheden van dit Uitvoeringsprogramma in overleg met de gemeenten, en in
samenspraak over hun financiële mogelijkheden een bijdrage te doen op projectbasis
dan wel in het geheel van de projecten.
Wetterskip
Er wordt thans nog geïnventariseerd in welke projecten het Wetterskip in uren en /of
geld bij kan dragen.
Nationale regelingen
De bestaande nationale regelingen lijken, op basis van de nu beschikbare
projectgegevens, geen mogelijkheden voor subsidie te bieden.
Europese fondsen
Daar waar mogelijk, zullen initiatieven geïntegreerd moeten worden in de ontwikkeling
van de Europese fondsen vanaf 2014. Vanuit ANNO loopt hiervoor reeds een initiatief.
Rollen overheden De overheden leveren vanuit verschillende rollen een bijdrage aan de totstandkoming
van de gestelde doelen. Afhankelijk van de positie ten opzichte van de doelstelling
wordt deze rol bepaald. We onderscheiden hierbij 1 faciliteren, 2 stimuleren en 3
regisseren.
7
Faciliteren
Onder faciliteren verstaan we in Noordoost het voorzien in kennis (informeren) en het
creëren van (juridische) ruimte waar dat past en binnen onze mogelijkheden ligt. Het
initiatief rondom projecten ligt buiten het werkveld van de overheden.
Stimuleren
Deze rol is gericht op het actief mogelijk maken van gewenste duurzame
ontwikkelingen. Concreet denken we daarbij aan ondersteuning in de vorm van
businesscase-ontwikkeling en de inzet van fondsen, verstrekken van leningen en
subsidies.
Regisseren
Het gaat hier om actief projectleiderschap vanuit de betrokken overheden. De rol is
voornamelijk van toepassing bij projecten die direct binnen onze eigen invloed sfeer
liggen. Het betreft vooral de eigen organisatie.
In het projectenoverzicht op de volgende pagina is per project een indicatie opgenomen
voor de primaire rol die de ANNO-overheden hebben.
Communicatie en marketing Met ons streven naar duurzaamheid zetten we in op het verantwoord omgaan met onze
omgeving. We maken daarnaast gebruik van de kansen die een duurzame regio ons als
imagoversterking biedt. Ten ondersteuning van deze regiomarketing communiceren we
nadrukkelijk over doelen en resultaten, zowel binnen als buiten de regio.
De uitvoering van marketing en communicatie vormt onderdeel van de afzonderlijke
projecten. Daarbij wordt nadrukkelijk gebruik gemaakt van het
regiomarketinginstrument Dwaande. De projecttrekkers zijn primair verantwoordelijk
voor marketing en communicatie; de betrokken projectambtenaar ziet hier op toe en
ondersteunt waar noodzakelijk.
Projecten De keuze voor de benoemde projecten is gemaakt op basis van een aantal
uitgangspunten:
Ze dienen concreet invulling te geven aan onze visie,
Ze dienen haalbaar te zijn binnen de gestelde termijn,
De ANNO-overheden hebben toegevoegde waarde of zijn trekker in realisatie,
8
Aansprekende breed gedragen ideeën en initiatieven zoals tijdens de sessies
aangedragen hebben voorkeur (inclusief aandragende partijen). Dit neemt niet
weg dat de regio andere projectideeën en initiatiefnemers ook graag
ondersteunt, mits ze voldoen aan bovenstaande voorwaarden.
Het schema op de volgende pagina vormt een overzicht van de projecten,
onderverdeeld naar de vier kernthema’s en onderwerpen. Gekoppeld aan de projecten
is opgenomen: een projecttrekker, de rol voor de ANNO-overheden, een budgetraming
en tot slot is een uitvoeringsplanning.
De projecten komen afzonderlijk aan bod in de diverse projectsheets. Daarin volgt een
uitgebreidere omschrijving van de projectdoelen, werkzaamheden, partners, ANNO-
verantwoordelijke, doorlooptijden en budget. `
9
10
E1, Bermgras voor eiwitten en energie
Omschrijving Het vergisten van bermgras uit de ANNO gemeenten in een installatie
bij een temperatuur van 40◦C. Hierdoor ontstaat twee producten:
eiwitten en een reststroom dat verder geleid kan worden in de
reguliere vergisting ten behoeve van de productie van energie.
De vraag naar eiwitten zal toenemen als gevolg van het wegvallen van
het melkquotum. Om de extra melkproductie te realiseren is extra
veevoer nodig. Vanuit duurzaamheidperspectief heeft het niet de
voorkeur om in de toenemende behoefte aan veevoer te voorzien door
extra soja te produceren. Een vele malen duurzamer alternatief is om
hiertoe lokale/regionale potentiëlen in te zetten, zoals het bermgras.
Bermgras wordt nu veelal gecomposteerd. Als bermgras op deze
manier in een hoger segment komt is dat positief voor de sector en
voor de toeleverende gemeenten.
Projecteigenaar & -
partners
Kelstein Green Circle Farming, locatie
PTN (pomp en mix techniek en specialist in biogas)
Jelle Bijlsma Giekerk, Voor maaien/transport bermgras
Agrarisch Laboratorium Noord Nederland, Ferwert, grond- en
gewasonderzoek laboratorium
Aanspreekpunt
namens ANNO
Gemeente Ferwerderadiel
Rol ANNO-
gemeenten
Toeleverancier bermgras, in eerste instantie als pilot. Gemeenten
moeten nagaan in hoeverre er al contractuele afspraken zijn met
eventuele afnemers en binnen welke termijnen. Ook het bepalen van
een standpunt/visie rondom het toekomstig verwerken van
biomassareststromen is van belang.
Werkzaamheden Opstellen projectplan door Kelstein Green Circle Farming
Nagaan bereidheid gemeenten om eventueel bermgras te gaan
leveren aan Kelstein (en onder welke voorwaarden)
Direct na zomer 2013 1e wagen gemaaide gras als voorproef
vergisten.
Product analyse, conservering
Berekeningen voor eiwitproduct in rantsoen melkvee
Grootschalige en duur test.
Start + doorlooptijd Najaar 2013, 1 ½ - 2 jaren
Ureninzet 80
Kosten De directe kosten voor de ANNO-gemeenten kunnen in 1ste instantie
beperkt blijven. Wellicht kan ondersteuning worden gegeven aan
Kelstein voor het uitwerken van een projectenplan.
11
E2, Energie uit Hout
Omschrijving De doelstelling van het project is het kostenefficiënt organiseren van
het landschapsbeheer in de Noardlike Fryske Wâlden waarbij:
De kwaliteit van het beheer continu wordt bevorderd
Eigenaren van groenelementen worden ontzorgt ten aanzien
van de organisatie en uitvoering van dit beheer
Er in eerste instantie een kostenbesparing op het
landschapsbeheer en mogelijk in de toekomst een plus
ontstaat, ten opzichte van de huidige situatie
Het gebied de NFW meer CO2 neutraal wordt door op minimaal
één locatie, een langjarig gebruik van de lokaal vrijkomende
biomassa
Beoogde projectresultaten
Een geïmplementeerde werkwijze voor het organiseren van
kostenefficiënt organiseren van kwalitatief hoogwaardig
onderhoud van het landschap in de Noardlike Fryske Wâlden.
Een gebiedsdekkende beheerplanning voor het
landschapsbeheer in de gemeenten Achtkarspelen,
Dantumadiel, Kollumerland, Smallingerland en
Tytsjerksteradiel.
Langjarige levering van de vrijkomende biomassa aan één of
meerdere streekinitiatieven voor het gebruik of de verwerking
van houtige biomassa. ‘Warmte in Burdaard’ is een geschikte
kandidaat.
Projecteigenaar & -partners
NFW
LTO Projecten, Landschapsbeheer Fryslân
Aanspreekpunt namens ANNO
Gemeente Dantumadiel
Rol ANNO-gemeenten Faciliterend Werkzaamheden Beschreven in projectplan ‘ENERGIE UIT HOUT FASE 2,
IMPLEMENTATIE EN UITROL’, onder andere:
Tijdens de uitvoering van het project zal ook beroep gedaan worden op
ambtelijke betrokkenheid (Gem. Wetterskip, Provinsje) rondom:
Duurzaamheid
Beheer en onderhoud openbaar groen
Landschap
Start + doorlooptijd Dit project is volop in ontwikkeling en kent een eigen fasering.
Heden - 2016
12
Ureninzet 50 uur/ jaar: 150 uren Kosten Totaal € 500.042,85 (zie projectplan voor onderbouwing). Deze kosten
zijn niet opgenomen binnen dit Uitvoeringsplan vanwege andere
fasering. Wel wordt inzichtelijk gemaakt welke
financieringsvraagstukken bij de provincie, de 4 NFW-gemeenten en het
Wetterskip uitstaan.
13
E3, Lokale coöperaties Duurzame Energie
Omschrijving Ontwikkeling van (één of meerdere) lokale energiecoöperaties met als
doel: het lokaal produceren van duurzame energie (planet) waarbij de
opbrengsten ook weer lokaal worden ingezet (profit). De inzet is om
optimaal gebruik te maken van de sterke sociale infrastructuur
(people).
Er zijn al enkele veelbelovende ontwikkelingen in gang zoals in
Groenkerk en Veenwouden. Deze koplopers worden verder in het zadel
geholpen en zullen ook een voorbeeld- en leerfunctie vervullen voor
andere initiatieven in de regio. Een actieve koppeling met project E4
wordt nagestreefd.
Projecteigenaar & -partners
FMF, Netwerk Duurzame dorpen
Provinsje Fryslân, Us Koöperaasje
ANNO-gemeenten
Aanspreekpunt namens ANNO
Gemeente Tytsjerksteradiel
Rol ANNO-gemeenten De gemeenten hebben een faciliterende rol door de initiatieven te
voorzien van informatie, procesondersteuning en (overheids)netwerk.
De initiatiefnemers zijn zelf primair verantwoordelijk voor het proces en
de financiële invulling van de beoogde ontwikkelingen.
Werkzaamheden Minimaal 1 van de 11 slimme dorpen in NOF (FMF, NDD).
Actief koppelingen leggen met het provinciaal revolverend
fonds
Creëren van functionele eenduidige ondersteuning richting
initiatiefnemers, in nauwe samenwerking met de overige
partners.
Afstemming/samenwerking met Energy Sustainable
Coummunities
Procesondersteuning: samen met de koplopers en partners
ontwikkelen van een draaiboek/stappenplan als onderlegger
voor nieuwe initiatieven.
Beheer regionaal beschikbaar budget (in opdracht pr. Fryslân)
Ondersteuning door middel van kennis op m.n. juridisch gebied
ten aanzien van organisatie- en exploitatiestructuur.
Ondersteuning in technische vraagstukken rondom aanleg en
beheer van duurzame energietechnologie.
Ondersteuning ten aanzien van welstandsinpassing en
vergunningverlening (advies en creëren van ruimte).
14
Start + doorlooptijd 2014 – 2016
Ureninzet 150 uren / jaar: 450. Het is wenselijk één vast regionaal aanspreekpunt
te hebben. Kosten p.m.
15
E4, PV in Bedrijf: ‘Maak geld met energie’
Omschrijving Doel: Ontwikkeling van grootschalige PV-installaties bij bedrijven zodat bedrijven verduurzamen, ook economisch! Waar mogelijk in combinatie met asbestverwijdering en gekoppeld aan lokale bewonerscoöperaties (project E3). De campagne 'Maak geld met energie' is een initiatief van Stichting Synnovem. Synnovem wil graag samenwerken met de gemeenten uit Noordoost Fryslân. De campagne is gebaseerd op drie pijlers: toekomst fossiele energie, verbeterde techniek en de fiscale voordelen.
De steeds korter wordende terugverdientijd voor duurzame investeringen is bij ondernemers is relatief onbekend. Door drie factoren zijn investeringen in duurzame energie relatief snel terug te verdienen, dit komt vooral door: 1. snel oplopende prijzen van fossiele energie; 2. verbeterde technieken en hogere opbrengsten nieuwe installaties; 3. grote fiscale voordelen (vaak onbekend terrein voor ondernemers). Tijdens de campagne voor ondernemers wordt er informatie gegeven over de combinatie van deze drie factoren en laat daarmee de financiële en fiscale voordelen zien van investeringen in duurzame energie. Via de campagne laten we zien dat het vooral ook zonder subsidie interessant is (subsidie kan, maar dan als: “nog meer slagroom op de taart”). De aanjaagcampagne is vooral gebaseerd op de drie onderdelen: fossiel, techniek en fiscaal. De combinatie van deze drie onderdelen is erg interessant. Als extra voordeel wordt nog toegevoegd dat als bedrijven investeren in duurzame energie, deze bedrijven aangemerkt kunnen worden als een soort “Triple A bedrijf”, een bedrijf met een hoge score op het gebied van MVO. Duurzaamheid wordt voor het bedrijf dan meteen een soort “visitekaartje”. Na de campagne heeft ondernemend Noordoost Fryslân een positief beeld van investeringen in duurzame energie. Er is als ondernemer geld te verdienen met investeringen in duurzame energie en de ervaring heeft inmiddels op andere plaatsen laten zien dat juist dat triggert. Het blijkt dat de terugverdientijd van investeringen in veel gevallen minder dan vijf jaar is, terwijl de technische levensduur van een installatie 30 jaar of meer is. Dan kun je er als ondernemer bijna niet meer omheen…
Projecteigenaar & -
partners
Agrarisch:
NFW & LTO Noord: zijn hiermee al actief!
16
MKB:
Stichting Synnovem (eigenaar van het project), i.s.m. ONOF
Ondersteuning: Provinsje Fryslân, ANNO-gemeenten
Aanspreekpunt
namens ANNO
Gemeente Kollumerland c.a.
Rol ANNO-
gemeenten
Gemeenten faciliteren:
Inhoudelijke ondersteuning: juridisch, organisatorisch,
koppeling leggen met overheidsambities en –middelen
Ondersteuning ten aanzien van welstandsinpassing en
vergunningverlening (en het waar nodig creëren van ruimte
hierin)
Werkzaamheden Voorlichtingscampagne MKB (Synnovem mogelijk i.s.m. ONOF en NFW)
Aan lokale ondernemers laten zien dat investeringen in duurzame
energie leiden tot financiële en fiscale voordelen. De campagne is
gericht op fossiele energie, verbeterde techniek en fiscale voordelen.
Asbest-voor-zon-regeling
Voorlichting Funs Skjinne Fryske Enerzjy (Pr. Fryslân)
Aanvalsplan MKB Pr. Fryslân is in ontwikkeling. Samenwerking en
aansluiting zoeken. Dit geldt ook voor de campagne die reeds wordt
door NWF in de agrarische sector. Aansluiting bij/opschaling van
richting MKB is wenselijk.
Faciliteren overig:
Aanbestedingsondersteuning, primair gericht op regionale
installateurs
Lokale netwerken: slimme combinaties zoeken tussen vraag en
aanbod: wie betaalt hoge stroomprijs en wil/kan afnemen?
Koppelingen leggen tussen lokale energiecoöperaties aan
grootschalige productie (sterke link met project E2).
Waar mogelijk integreren met project O2
Start + doorlooptijd 2014 – 16
Ureninzet 150 / jaar: 450 uur.
Kosten € 20.000,- procesgeld: zaalhuur, organisatie, ondersteuning
uitvoerende partijen, etc.
17
E5, PV op gemeentelijk vastgoed, Fase II
Doelstelling(en) Duurzame energieopwekking op het gemeentelijk vastgoed zoals
gemeentehuizen, wijkgebouwen en milieudiensten is het doel. Op
termijn uitgebreid naar Wetterskip: rwzi’s en uitvoeringsdiensten
waar mogelijk.
We laten als overheden hiermee zien dat we zelf actief invulling geven
aan onze doelen. Daarbij leren we van onze bevindingen die we ook
weer kunnen doorgeven aan de regio.
Er is reeds een start gemaakt met de ontwikkeling en de eerste
panelen produceren nu al duurzame energie. Dit is vooral
laaghangend fruit. In deze tweede fase gaan we op zoek naar nieuwe
plaatsingsmogelijkheden op eigen vastgoed. Dit zal extra inspanning
vergen omdat de business cases lastiger worden (maar niet
onmogelijk!). We laten als overheden daarmee ook zien dat het ons
menens is.
Projecteigenaar & -
partners
ANNO-overheden
Aanspreekpunt
namens ANNO
Gemeente Tytsjerksteradiel
Rol ANNO-gemeenten De gemeenten zijn regisseur in dit project: ze initiëren, investeren en
communiceren en informeren over de resultaten naar de omgeving.
Ze zullen in nauwe samenwerking met eigen
vastgoed(beheers)diensten om tafel gaan ter inventarisatie van
mogelijkheden en afstemming van werkzaamheden passend bij
bijvoorbeeld onderhoudstermijnen en strategische
bezettingsprognoses.
Werkzaamheden Fase 1 is reeds succesvol in gang voor diverse gemeentehuizen en
gymzalen
Fase 2 Volgende stappen worden gevat in een te ontwikkelen
stappenplan:
Technisch potentieel in beeld: locatiescans bij alle gemeenten
en Wetterskip: technisch en passend in onderhoudscycli.
Economisch: uitbreiding en verdieping van business
cases(fiscale mogelijkheden, lease- en
investeringsmogelijkheden e.d.)
Organisatie: structuren romdom eigenaar-gebruiker-dilemma
benutten van fiscale mogelijkheden.
18
Start + doorlooptijd Is reeds gestart. Project loopt tot en met 2016.
Ureninzet 200 / jaar: 600
Kosten Raming proceskosten: € 20.000,-
Investeringskosten: afhankelijk van (aantal) geschikte locaties
Rendement: t.v.t. 8 jaar (afhankelijk van grootte aansluiting)
19
M1, Minder vervoersbewegingen in NOF
Omschrijving project In Noordoost Fryslân zijn veel mensen afhankelijk van aanvullend
vervoer om zich te verplaatsen. Juist omdat het hier gaat om een
plattelandsgebied is het van belang dat het vervoer in deze regio goed
is geregeld.
Het idee is om het vervoer efficiënter te organiseren zodat het aantal
vervoersbewegingen teruggedrongen wordt. Er moet voorkomen
worden dat busjes en/of taxi’s onderbezet door het gebied rijden. Er
lijkt vooral winst te halen in het school- en zorgvervoer.
Door het beter organiseren van de verkeersstromen van school- en
zorgvervoer wordt het mogelijk de verkeersbewegingen terug te
dringen en zo bij te dragen aan het terugdringen van de CO2- en NOx-
uitstoot.
Het maakt inwoners minder afhankelijk van de vaste tijden en biedt
bewoners in de meeste gevallen de mogelijkheid om snel(ler) op de
plaats van bestemming te komen.
Gezien de relatie met het Anno-project A8 “Nieuwe OV-
arrangementen Noordoost” en de relatie met het regulier openbaar
vervoer, wordt dit project verder opgenomen binnen de Anno
projecten A3 en A8, met een koppeling naar Duurzaam NOF.
Projecteigenaar & -
partners
Eigenaar Provinsje (project A8)
Partners: Vervoersbedrijven uit Fryslân, in de regio en daar buiten,
zorginstellingen en scholen.
Provincie Fryslân: project Digitale Duim
Aanspreekpunt
namens ANNO
Provinsje, raakvlakken met thema duurzaamheid (ANNO-overheden)
Rol ANNO-gemeenten Participatie in het project door vooral te stimuleren en faciliteren
Werkzaamheden Aantrekken van partners om te participeren in het project.
Aanhaken bij het project ‘Digitale Duim’ van de pr. Fryslân
Ontwikkeling van een app (digitale duim) voor klanten.
Opschalen van de pilot zoals die momenteel in Tytsjerksteradiel
loopt bij Kwadrantgroep (Berchhiem)
Startdatum +
doorlooptijd
Z.s.m. in 2014 met een looptijd van een jaar
Planja(a)r(en) 2014-2015
20
Ureninzet 50
Kosten p.m.
21
M2, Elektrisch recreatievaren
Omschrijving Het verder stimuleren van elektrisch aangedreven recreatievaart, in
aansluiting op de Visie Waterrecreatie NOF.
Door gebieden in onze ecologische hoofdstructuur exclusief
beschikbaar te maken voor elektrisch aangedreven vaart creëren we
een nieuwe en schone beleving van deze waardevolle gebieden. Dit
worden de zogenaamde E-only-vaarroutes. Als onderdel van dit project
versterken we binnen en rondom deze gebieden de
oplaadinfrastructuur. Waar mogelijk maken we daarbij gebruik van de
bestaande infrastructuur die het Wetterskip al beschikbaar heeft langs
de waterroutes. Het uiteindelijke doel is een regionaal dekkende
laadinfrastructuur te realiseren.
Daarnaast laten we actief zien wat er zoal mogelijk is met elektrisch
varen, daarmee voortbouwend op de elektrische sloepen, zoals
recentelijk in Burdaard/Âldtsjerk te bewonderen zijn.
Om de duurzame beleving compleet te maken worden combinaties
gemaakt duurzame energieproductie (bijvoorbeeld een pv-veld bij een
oplaadpunt) en wordt duurzame recreatie en horeca rondom E-routes
gestimuleerd zich aan deze ontwikkeling te verbinden. Bijvoorbeeld
door de aanleg van oplaadpunten en verhuur van elektrische boten.
Projecteigenaar & -
partners
ANNO-overheden, samen met de waterrecreatiesector en duurzame
horecaondernemers langs de routes
Wetterskip Fryslân faciliteert waar mogelijk op basis van bestaande
infrastructuur (denk aan sluizen, gemalen, pompen, verlichting e.d.)
Aanspreekpunt
namens ANNO
Gemeente Ferwerderadiel
Rol ANNO-
gemeenten
De gemeenten hebben gezamenlijk met de Provinsje een stimulerende
rol: door middel van voorzien in fysieke infrastructuur, het aanwijzen
van gebieden exclusief voor e-varen en door
communicatie/informatie/enthousiasmering rondom elektrisch varen.
Werkzaamheden E-laad-locatieonderzoek en verdere ontwikkeling om tot
dekkende infrastructuur te komen
Exclusieve e-vaargebieden aanwijzen: Buitenveld is eerste pilot.
Mate van noodzakelijke handhaving daarin ook beoordelen.
Samenwerking met exploitanten/beheerders/horeca versterken
Marketing duurzame waterrecreatie in Noordoost, d.m.v.
22
Dwaande
Start + doorlooptijd 2014 – 2016 + evaluatie.
Ureninzet 200 / jaar: 600 uren
Kosten € 10.000,- procesgeld
23
O1, Duurzame Talenten
Omschrijving Ook in NO Fryslân vinden jongeren na hun HBO of WO opleiding niet
altijd direct een (betaalde) baan. In principe gaat het daarbij om hoger
opgeleid talent en capaciteit dat momenteel niet benut wordt. Het
projectidee Duurzame Talenten is erop gericht om dit talent ten goede
te laten komen aan de duurzame doorontwikkeling van NO Fryslân. En
gelijktijdig de jongeren zelf praktische werkervaring te laten opdoen.
Concreet betekent het dat er aan de ene kant een pool gevormd wordt
met hoger opgeleide, talentvolle jongeren die tijdelijk zonder werk
zitten en aan de andere kant een pool tot stand komt met
bedrijven(mk) en ook overheden waar concrete vragen op het gebied
van duurzaamheid leven. Daarbij kan het gaan om diverse types vragen,
bijvoorbeeld:
Technische vragen op het gebied van bijvoorbeeld
energiebesparing en/of duurzame energie zoals PV
Economische vragen zoals het berekenen van economische
haalbaarheid van duurzaamheidmaatregelen. Of op het terrein
van marketing & PR
De meerwaarde van het idee is dat door deze pools te koppelen er een
win-win-win situatie ontstaat voor zowel de jongeren, de bedrijven als
de regio
Projecteigenaar & -
partners
WerkNOF is trekker (voortkomend uit Kabel Noord). Dit project
is een inhoudelijke aanvulling op het lopende initiatief.
Innovatiehuis Lauwersdelta, als netwerkondersteuner voor de
verdere koppeling van vraag en aanbod (dhr. H. Evers)
ANNO-gemeenten
Aanspreekpunt
namens ANNO
Gemeente Dongeradeel. Zorgt ook voor afstemming met de ANNO-
themagroep Sociaal.
Rol ANNO-
gemeenten
Er moet een situatie gecreëerd worden, inclusief bijbehorende
randvoorwaarden, waarin jongeren met behoud van uitkering of tegen
vervangende vergoeding kortstondig duurzaamheidprojecten op
velerlei gebied kunnen uitvoeren. WerkNOF heeft hiertoe reeds een
structuur beschikbaar. Deze is waarschijnlijk goed bruikbaar.
Een koppeling leggen met Energy Challenge om daar voorliggende
24
vraagstukken te kunnen beantwoorden.
Werkzaamheden Planuitwerking specifiek voor Duurzaamheid als extra inhoudelijke
pijler binnen WerkNOF
Vaststellen financieringsbehoefte en dekking
Vaststellen randvoorwaarden vanuit de lokale overheden
Inrichten pool met hoger opgeleide, talentvolle jongeren die tijdelijk
zonder werk zitten
Werven van duurzaamheidsvragen bij MKB bedrijven in NO Fryslân
Bemiddelen tussen jongeren en MKB bedrijven
Start + doorlooptijd 2de helft 2013 voorbereidende werkzaamheden (zoals identificatie
vraag en aanbod)
2014 actieve uitvoering
Doorlooptijd: een periode van 3½ jaar; dus tot en met 2016
Ureninzet 100
Kosten € 40.000,-
25
O2, Duurzaam ondernemen:
van koplopers naar mainstream Omschrijving Een Koplopersproject is bedoeld om (MK)-bedrijven in staat te stellen
om meer duurzaam en maatschappelijk verantwoord te ondernemen.
In meerdere gemeenten in Noordoost Fryslân zijn Koploperprojecten
gehouden en/of worden ze opgestart (Tyts. Acht. Dong. Dant),
ondersteund vanuit A7Westergo.
Binnen dit project O2 schalen we de koploperactiviteiten op naar
regionale schaal en activeren we een brede doelgroep bedrijven (de
mainstream). We maken nadrukkelijk gebruik van de opgedane ervaring
in de lopende koploperprojecten. Met deze opschaling streven we naar
omvangrijke resultaten in de regio voor alle drie de P’s van
duurzaamheid; Planet, People en Profit. Daarmee versterken we de
sociaaleconomische positie van de individuele bedrijven en van de regio
terwijl we de milieu-impact verlagen.
Projecteigenaar & -
partners
Ondernemersfederatie NO Fryslân (ONOF) is trekker
met ondersteuning van partijen als DGMR en Twinstone.
ANNO-gemeenten en provinsje faciliteren
Aanspreekpunt
namens ANNO
Gemeente Achtkarspelen
Rol ANNO-
gemeenten
De ANNO gemeenten ondersteunen de uitrol van de opschaling. Dit
betekent dat ze faciliteren in organisatie, locaties, proces e.d.
Werkzaamheden Afstemming met Ondernemersfederatie NO Fryslân
Ontwikkelen draaiboek met aanpak en doelstellingen in termen van
aantal te bereiken bedrijven, thema’s en resultaten
Doorontwikkeling informerende website(s)
Organiseren informatie- en netwerkbijeenkomsten, algemeen MVO
en themaspecifiek bv. energiescans, vermarkting duurzame
producten e.d.
Start + doorlooptijd 2014 voorbereidend op basis van Koploperprojecten van gemeenten
26
2015 -2016 Actieve uitvoering van regionale aanpak
Ureninzet 100 / jaar: 300 uren totaal
Kosten p.m.
Individuele gemeenten vragen voor 1 oktober 2013 financiering aan bij
A7/Westergo.
27
G1, Energiebesparingrenovatie particulier
Omschrijving Potentieel kansrijke woningen herontwikkelen en daarmee zowel
energetisch als financieel toekomstbesteding maken. Dat betekent dat
de woningen gezond en comfortabel worden en gelijktijdig geen
energielasten meer hebben. De waarde van het vastgoed wordt
daarmee voor tientallen jaren gewaarborgd. De doelstelling is om 50
woningen te renoveren: comfort & energiezuinig!
Ook gaan we op pilotschaal nog een stap verder: in NOF renoveren we
1 woning tot Energieneutraalwoning (als onderdeel van het provinciale
project waarin 3 pilots worden ontwikkeld). Daarmee lopen we vooruit
op de periode na 2016, waarin we grootschaliger aan de slag gaan met
energieneutraalrenovatie is samenwerking de Provinsje.
Projecteigenaar & -
partners
Particuliere koplopers, Bouwconsortia
Provinsje Fryslân & ANNO-gemeenten
Aanspreekpunt
namens ANNO
Gemeente Dongeradeel
Rol ANNO-
gemeenten
Provinsje heeft middelen behscikbaar (Fonds & subsidie, zo’n €
2.400.000,- voor NOF, op basis van 12 mlj. voor heel Fryslân),
gemeenten coördineren dit voor deze regio. Bovendien
enthousiasmeren ze rondom de Duurzaamheidslening provinsje Fryslân
richting de ANNO-regio.
Daarbij wordt nadrukkelijk een koppeling gelegd met het project
Opschaling Energieloketten (G2).
Het waar mogelijk betrekken en stimuleren van de regionale
bouwkolom is een speerpunt voor de gemeenten.
Werkzaamheden Potentieelinventarisatie bij particulieren
Ondersteuning planontwikkeling en ontwerp
Aanbestedingsondersteuning
Monitoring & Communicatie
(1 / 3) Friese pilots energieneutraalrenovatie in NOF
Vervolg indien succesvol: na 2016 intensivering naar energieneutraal en
opschaling.
Prognose opschaling naar serie 2: 150 woningen, ’16 – ‘18
28
Prognose opschaling naar serie 3: 15000 woningen, ’19 – ‘30
Start + doorlooptijd 2014, Doorlooptijd: 3 jaren
Ureninzet 150 /jaar: 450 uren
Kosten € 10.000,- proceskosten
29
G2, Opschaling Energieloketten ANNO
Omschrijving Om met name particuliere woningeigenaren te ondersteunen bij het
energetisch verduurzamen van hun woning schalen we de succesvolle
Energie(k)loketten van Tytsjerksteradiel en Dantumadiel op naar
regionale schaal. De bestaande loketten kunnen daartoe uitbreiden en
mogelijk kunnen ook enkele nieuwe loketten in grotere plaatsen
efficiënt worden ingericht. Vanuit de Energieloketten vindt tevens
ondersteuning richting Energiebesparingsrenovatie Particulieren
(project G1) plaats.
Projecteigenaar & -
partners
ANNO-gemeenten
Aanspreekpunt
namens ANNO
Gemeente Dantumadiel
Rol ANNO-
gemeenten
Opschaling en voortzetting naar de regio de bestaande energieloketten.
Werkzaamheden Betrekken / enthousiasmeren geschikte gebouwgebruikers
Ondersteuning: juridisch, vergunningverlening, advies
(financieel, technisch)
Mogelijkheden laten zien, bijvoorbeeld met rondtrekkende
informatiebus.
Monitoring effectiviteit en bereik
Communicatie / PR op basis van Dwaande
Start + doorlooptijd 2014 om opschaling te realiseren
Looptijd Energieloketten tot en met 2016. Daarna evaluatie en
eventueel voortzetting, afhankelijk van behaalde resultaten.
Ureninzet 200/ jaar: 600 uur
Kosten € 30.000,-
30
G3, Duurzame zorgwoningbouw
Projectomschrijving De ontwikkeling van een cluster van goed bereikbare (laagdrempelig
qua financiering. Het is niet de bedoeling dat dit project slechts
bereikbaar is voor de ‘elite’) duurzame levensloopbestendige woningen
(appartementen en vrijstaande woningen) specifiek gericht op ouderen,
in de nabijheid van voorzieningen, in een landelijke omgeving en
ondersteund met zorg. Het cluster is economisch rendabel en
zelfvoorzienend.
Bijkomend voordeel van dit project is dat de kosten die uiteindelijk
worden bespaard op bijvoorbeeld de energierekening worden gebruikt
voor het gezamenlijk inkopen van mantelzorg. Op die manier wordt het
mogelijk om het zorgniveau in de regio hoog te houden en hoeven
mensen niet alsnog te vertrekken naar bijvoorbeeld een bejaardenhuis.
Dit draagt even bij aan het geven van een positieve boost voor de lokale
economie (lokaal bedrijfsleven gaat bouwen en mantelzorg wordt
ingehuurd) en demografische ontwikkeling (meer mensen blijven in het
gebied wonen).
Door het ontwikkelen ontstaat een win-win situatie. Mensen kunnen
langer zelfstandig blijven wonen. Het gebied trekt niet leeg en het
draagt bij aan de werkgelegenheid in Fryslân en in NOF specifiek.
Projecteigenaar & -
partners
Eigenaar: Stichting Synnovem
Partners: banken, verzekeringen, pensioenfondsen, zorgorganisaties en
particuliere investeerders.
Aanspreekpunt
namens ANNO
Gemeente Achtkarspelen
Afstemming met ANNO-themagroep Sociaal
Rol ANNO-
gemeenten
Stimuleren en faciliteren bij de uitwerking van het concept. Maar
wellicht ook bij het faciliteren van bijeenkomsten voor ouderen om in
het project te participeren.
Werkzaamheden Zoektocht naar mogelijke investeerders in de regio, maar ook naar
zorginstellingen die willen participeren om de gewenste zorg aan te
kunnen bieden.
Verdere uitwerking van het concept duurzaam bouwen in
combinatie met recreatie en toerisme en zorg.
Start + doorlooptijd Tweede kwartaal 2013 voor de ontwikkeling van een eerste cluster van
woningen.
31
Ureninzet 100
Kosten p.m.
32
G4, Energie in maatschappelijk vastgoed
Omschrijving Dit project betreft de energetische aanpak van maatschappelijk
vastgoed: sportaccommodaties, dorpshuizen, scholen
Maatschappelijk vastgoed energetisch verduurzamen leidt tot
kostenbesparing en emissiereductie. Bovendien heeft dit een brede
zichtbaarheid en dient het daarmee een educatief doel.
Vaak zijn eigenaar en gebruiker niet een en dezelfde en dus heeft de
investeerder weinig belang bij energiebesparing. Binnen dit project
gaan we aan de slag met nieuwe (financiering)modellen om
innovatieve oplossingen genereren. Een mogelijkheid is de
ontwikkeling van een Energyservicecompany (ESCo). Deze kan
voorzien in de levering van duurzame elektriciteit en warmte,
bijvoorbeeld d.m.v. lease van installaties (denk aan houtkachels,
zonnepanelen, warmtepompen e.d.) waardoor de hoge
investeringslasten en het onderhoud extern wordt gebracht.
Projecteigenaar & -
partners
Sportverenigingen (VV Kollum heeft primeur),
Dorpsbelangen/huizen, scholen
Provinsje Fryslân + ANNO-gemeenten
Overig: geïnteresseerde (regionale) marktpartijen worden
uitgenodigd: een ESCo-marktpartij, Sportstroom, installateurs
e.d.
Aanspreekpunt
namens ANNO
Gemeente Kollumerland
Rol ANNO-
gemeenten
Informerend en faciliterend:
Betrekken / activeren gebruikers geschikte gebouwen
Ondersteuning: juridisch, vergunningverlening, advies
(financieel, technisch)
Stroomlijnen en bij elkaar brengen van de verschillende
initiatieven en doelgroepen binnen regio, zodat opgedane
kennis ook weer binnen de regio benut wordt.
Monitoring voortgang
Communicatie / PR (Dwaande)
Werkzaamheden ESCo-ontwikkeling in pilotproject VV Kollum, samen met
provinsje
Commerciële opschaling ESCo is samenwerking met regionaal
bedrijfsleven en provinsje.
Uitbreiding richting scholen i.s.m. project ‘Energy Challenges’
van de Energy Valley Topclub
Inzet van het revolverende Fûns Skjinne Fryske Enerzjy
Start + doorlooptijd 2014 VV Kollum als pilot en voorbeeld.
33
2015 - 2016 Opschaling NOF: sportaccommodaties,
dorpshuizen, scholen
Ureninzet 200 uur/jaar: 600 uren
Kosten € 30.000,- proceskosten