Dundenbugune Kucukcekmece

Dnden Bugne Kkekmece

01_KUCUKCEKMECE_GIRIS 1/24/11 9:51 PM Page 1

Danma KuruluProf. Dr. lber OrtaylBeir AyvazoluProf. Dr. mit Meri Prfo. Dr. Orhan nceProf. Dr. Muhammet YeltenProf. Dr. Muhsin HesapoluDo. Dr. Ertan Eribel

EditrMehmet Yaln Ylmaz

YazarlarSalih ahinKkekmece Tarihi

Do. Dr. Deniz Ekinci, Burhan EkinciKkekmecede Corafi zellikler

Dr. Aras NefiKkekmecede Mimari Eserler

Yrd. Do. Dr. engl AydnglKkekmece Glnde Arkeolojik Aratrmalar

Prof. Dr. Aynur KoakEfsaneden Geree: Kkekmece Gl Efsanesi ve Garip Dede

Do. Dr. Ali kr orukKkekmece ve Mehmet Akif Ersoy

Mahmut avuKkekmecede Eitim: statistik ve Analizler

Prof. Dr. Halis Yunus ErszKkekmecede ktisad Hayat

Akn KurtoluKkekmecede Ulamn Tarihesi

Abdlkadir YelerKkekmecede Toplumsal Btnleme

Yrd. Do. Dr. Erturul AydnKkekmecede Spor

Ayhan MetinKkekmecede Fiziksel Aktivite Alanlar ve Yerel Ynetim Organizasyonlar

Mehmet Yaln Ylmaz9. Kalknma Plannda Kltr Politikalar ve Kkekmece rnei

Kkekmece Belediyesi Basn Yayn ve Halkla likiler Mdrl - stanbul 2010

Redaksiyon TashihDr. Ferhat Aslan

eviriNalan zsoy

Fotoraf Editrahin Uzma

FotoraflarAras Nefiahin UzmaAziz KayaKkekmece Belediyesi Arivi

Bilgi-Belge AratrmaSalih ahinAras NefiTunca zgiiAbdlkadir Yeler

YapmA-Z Reklam

Grafik Tasarm ve UygulamaKemal Kara

llustrasyonTuran Dertli

ISBN: 978-975-00234-7-7

BaskKltr Basm

www.kucukcekmece.bel.tr


indekiler

8 TakdimAziz Yeniay / Kkekmece Belediye Bakan

11 TakrizProf Dr. lber Ortayl / Topkap Saray Mzesi Bakan

13 nszMehmet Yaln Ylmaz / Editr

15-169 I. Kkekmece TarihiSalih ahin

170-223 II. Kkekmecede Coraf zelliklerDo Dr. Deniz Ekinci, Burhan Ekinci

224-241 III. Kkekmece Glnde Arkeolojik AratrmalarYrd. Do. Dr. engl Aydngl

242-255 IV. Efsaneden Geree: Kkekmece Gl Efsanesi ve Garip DedeDo Dr. Aynur Koak

256-273 V. Kkekmece ve Mehmet Akif ErsoyDo. Dr. Ali kr oruk

274-327 VI. Kkekmecede Eitim: statistik ve AnalizlerMahmut avu

328-371 VII. Kkekmecede ktisad HayatProf. Dr. Halis Yunus Ersz

372-393 VIII. Kkekmecede Ulamn TarihesiAkn Kurtolu

394-401 IX. Kkekmecede Toplumsal BtnlemeAbdlkadir Yeler

402-411 X. Kkekmecede SporYrd. Do. Dr. Erturul Aydn

412-443 XI. Kkekmecede Fiziksel Aktivite Alanlar ve Yerel Ynetim OrganizasyonlarAyhan Metin

444-459 XII. 9. Kalknma Plannda Kltr Politikalar ve Kkekmece rneiMehmet Yaln Ylmaz


8 nsz Aziz Yeniay

Takdim

Dnden Bugne Kkekmece

kl bir gemie sahip olan stan-

bulumuz, gerek tarihi gerekse kl-

trel zellikleriyle dnyada n

planda yer alan ehirlerden biridir. Tarih boyunca

dnya tarihine yn veren iki devlete, Bizans ve Osman-

l mparatorluklarna bakentlik yapmtr. zellikle

Osmanl tecrbesiyle farkl inan ve kltrlerin bir

arada huzurlu bir ekilde yaanabileceini gstermesi

bakmndan gnmz dnyasnn birlikte yaama

problemine zm sunabilecek tarihi birikime sahip-

tir. Bu ynyle stanbul, Dou ile Bat arasnda kltrel

ve corafi zeminde gemiten gnmze bir buluma

noktas vazifesi grm ve grmeye devam etmektedir.

stanbulun bir imparatorluk bakenti olmas

Trk ve slam dncesi merkezli yeni bir medeniyet

anlaynn ortaya kmasna sebep olmutur. Farkl-

lklara msamaha ve hayatn devam ettirme imkan

veren bu medeniyet anlay kendisini gelitirmek yo-

lunda bu farkllklardan yararlanmay bilmitir. Geni

bir sahaya yaylan imparatorluk doudan batya kuzey-

den gneye snrlar iinde yaayan ve ou kere eit-

li ynleriyle birbirinden ayrlan kltrlerden renkler

tayan rafine bir medeniyet terkibi oluturmutur.

zellikle gnlk hayattaki yansmalarn gnmzde

bile mahede ettiimiz bu medeniyet anlayn mi-

mariden iire kadar her alanda grmek mmkndr.

Bu medeniyetin mparatorluk corafyasnda en

bariz bir ekilde yaand yer ise stanbul olmutur.

stanbulun Trk ve slam dnyasnda medeni-

yet noktainazarndan sembol bir ehir misyonu ka-

Hedefimiz, ilemizin, gemitengnmze uzanan tarihi, kltrelve sosyal mirasna sahipkarak, korumak ve bu yoldasrdrlebilir projeleri hayatageirmektir.

K

Aziz YENAYKkekmece Belediye Bakan


Dnden Bgne Kkekmece 9

zanmas ve bu misyonu devam ettirmesi onun zerin-

de derinlikli ve ok ynl dnmeyi gerektiren bir

durumdur. inde stanbul adnn getii her konu

bal ncelikle bu ehrin yneticilerini ve insanlar-

n heyecanlandrmaldr. nk tarih, bu ehirde ya-

ayan bizleri byle bir vazifeyle ykml klmaktadr.

stanbul hakknda gerek yurt iinde gerekse

yurt dnda pek ok aratrma yaplmtr. Hemen

belirtelim tarihten gnlk hayata, yemek kltrn-

den sanata kadar geni bir yelpazede yaplan bu ara-

trmalar stanbulu tanma ve bilme noktasnda

nemli bir boluu dolduracak niteliktedir. Gn-

mzde stanbul ile ilgili yaplan her yayn bu ehir

hakkndaki bilgimizi daha da geniletmekte, nasl

bir ehirde yaadmz bize hatrlatmaktadr. s-

tanbulu ilgilendiren bu tr yaynlarn ncelikle ye-

rel ynetimler ve kurulular tarafndan ele alnmas

gerekmektedir.

mrm olduka gnl tahtma keyfince kurul!

Sde bir semtini sevmek bile bir mre deer

diyen Yahya Kemal Beyatlnn msralarnda iaret et-

tii gibi stanbulu btnyle tanmak ve anlamak

iin semtlerini, ilelerini tanmak gerektiine inan-

yoruz. nk tandka sever, sevdike korur, sahip-

lenir ve zen gsterir insanolu. Elinizdeki bu ky-

metli alma stanbulun ok nemli bir ilesi olan

Kkekmeceyi eski alardan gnmze kadar

kapsaml bir ekilde ortaya koymaktadr.

Bu alma biz yerel yneticilere, yneticisi ol-

duumuz ileyi daha iyi tanma ve geleceini doru

planlama imkan sunacaktr. Bilimsel bir pencereden

baklan makalelerde noksanlarmz da grerek hare-

ket etme bilincindeyiz.

Kkekmece, stanbulumuzun bir paras,

stanbulun btn deerleri ve renkleri burada mev-

cut. Bu sebeple Kk stanbul dedik ve yola koyul-

duk. 360 belediyecilik vizyonuyla halkmzn btn

gereksinimlerini karlamaya ynelik bir gayretle yo-

rulmadan altk.

Kk stanbulda kltr yatrmlarn gerek-

letirirken en byk hedefimiz insanmza kentli ol-

ma bilincini kazandrmak; bylelikle yaanabilir bir

kent vcuda getirmektir.

Ne mutlu ki stanbulun en kkl ilelerin-

den birinde yayoruz. nsanlk tarihinin ilk izlerini

grdmz Bathonea Antik Kenti, Yarmburgaz

Maaralar, Kkekmece Kprs, sanayileme-

nin ilk rneklerinden olan Kibrit Fabrikas, Meh-

met Akifin fikri teekklnde rol oynayan Halkal

Ziraat ve Baytar Mektebi ve daha birok kymetli

eser ilemizdedir.

Hedefimiz,ilemizin, gemiten gnmze

uzanan tarihi,kltrel ve sosyal mirasna sahip ka-

rak, korumak ve bu yolda srdrlebilir projeleri ha-

yata geirmektir.

Bu kitaba emei geen aratrmaclarmza, a-

lmalara yn veren danma kurulumuza ve birlikte

altm arkadalarma teekkr ederim.

01_KUCUKCEKMECE_GIRIS 1/30/11 12:06 AM Page 9

10 Takriz lber Ortayl



Takriz

stanbul, yaplan aratrmalarla her

geen gn yeni bilgilere ulatmz

bir ehir. Bu ehri meydana getiren

tm deerleri ele almak ve dnyada pek az ehrin sa-

hip olduu tarihini, binlerce ylda teekkl etmi

olan kltrel birikimini ortaya koymak gerekten

uzun ve meakkatli bir i. ehir tarihi ve aratrmala-

rnda ilelerden yola karak daha kapsaml incele-

melerde bulunmak herhalde stanbulu anlamay da

kolaylatracaktr.

Kkekmece hakknda ilk kez ortaya konan

bu kapsaml almann geniletilmesi ve farkl di-

siplinleri de dahil edilmesi yerel yneticilerin al-

malarna destek olacaktr.

Bu kapsaml almada bilhassa ariv belgele-

rini gn yzne karan Salih ahine, editr Meh-

met Yaln Ylmaza ve kitabn ortaya kmasn sa-

layan Kkekmece Belediye Bakan Aziz Yeniaya

teekkr ederim.ehir tarihi ve aratrmalarndailelerden yola karak dahakapsaml incelemelerde bulunmak herhalde stanbuluanlamay da kolaylatracaktr.

Prof. Dr. lber ORTAYLI


12 nsz Mehmet Yaln Ylmaz



inde bulunduumuz an ne kan

zelliklerinden biri de kreselleme

olgusudur. Kreselleme sreci iinde

giderek artan teknolojik gelimelerle birlikte dnya-

da artk snrlar esnek hale gelmi ve birbiriyle s-

rekli bir iletiim ve etkileim halinde olan bir alar

toplumu ortaya kmtr.

Bu dnm ierisindeki toplumlar, bilhassa

bizim toplumumuz, bir gei sreci yaamaktadr. Bu

dnm sreci iinde salkl bir deerlendirme ya-

pabilmek, geiin topluma katma deer retecek e-

kilde tamamlanmasn salayacak en nemli unsur-

dur. Geleneklerin ada dnyann gereklerine uy-

gun ekilde yeniden tasarlanmas ile anlam kazand

bu srete doru admlar atarak topluma olumlu bir

yn vermek gerekecektir.

Bu nedenle iinde bulunduumuz dnemde a-

da dnyann gereklerine uygun, gndeme gelen yeni

ihtiyalarla rten bir kltr anlaynn gelitirilerek

toplumlarn istifadesine sunulmas gerekmektedir.

Toplumu yeniden ina edecek bir kltr ise ei-

timli ve ehirli olmaktan geer. te bu noktada kentin

kuruluundan gnmze kadar geen zaman ierisinde

oluan maddi manevi tm kltrel deerlerini, iinde

yaayanlara benimsetmek temel ama olmaldr.

Kentin sadece fiziksel bir ihtiyac gideren ya-

am alan olmaktan ziyade, sosyal btnlemenin,

dayanmann ve benzeri pozitif olanaklarn alan ol-

duu vurgusu, bir yerel ynetimin asli grevleri ara-

snda yer almaldr. Bu grev yerine getirildiinde

ehirde yaayanlar sadece ehrin fiziksel dokusuyla

deil ehrin binlerce yllk birikimiyle oluan ruhuy-

la da btnleme salayabileceklerdir.

te Kkekmecelilerin kentine ve kendine

faydal admlar atmas iin dn ve bugn ile ileyi

tanmas gerekir. Bu alma; gerekletirdii uygu-

lamalarla stanbula model olmaya alan bir yerel

ynetimin hikyesidir aslnda.

Kitapta aratrmaclarmzn bilimsel yazm

slubuna mdahale edilmemi, bulgular nispetinde

sayfa imkn tannmtr. statistiksel verilerde en

son bilgiler dikkate alnm, grsel temininde foto-

raf editrmz aratrmalar yapmtr. Yeni bulgular

ve farkl disiplinlerin de yer almas ile bu alma ge-

lecek yllarda iki cilt halinde yaynlanabilecek bir

hacme ulaacaktr.

Bu alma srecinde bizlere yol gsteren da-

nma kurulu yelerimize, her blm sabrla ve ti-

tizlikle sonulandran aratrmaclarmza, ariv a-

lmasnda byk gayret gstererek ilenin tarihini

yazan Salih ahine, ilenin tarihi eserlerini tespit

edip grsel malzemelerle zenginletiren Dr. Mimar

Aras Neftiye, redaksiyon ve tashihleri titizlikle ya-

pan Dr. Ferhat Aslana, aratrmamza maddi manevi

destek vererek kitabn sizlere ulamasn salayan

Kkekmece Belediye Bakan Sayn Aziz Yeniaya

ve ekibine kranlarm arz ediyorum.

nszMehmet Yaln YILMAZEditr

Kkekmecelilerin kentine ve kendine faydaladmlar atmas iin dn ve bugn ile ileyitanmas gerekir. Bu alma; gerekletirdiiuygulamalarla model olmaya alan bir yerelynetimin hikyesidir aslnda.


02_KUCUKCEKMECE_TARIH 1/25/11 8:16 PM Page 14

IKkekmece

Tarihi Antik a, Region

Kkekmece nlerinde Trkler

Osmanl Dneminde Kkekmece

Mesire ve Avlak Yeri Kkekmece

Kkekmecede Tarih Yaplar

Cumhuriyet Dnemi


16 I. Kkekmece Tarihi Salih ahin

zetstanbul ve civarnda ilk yaam belirtilerinin bu co-

rafyada olduu ve binlerce yllk bir tarihe uzand bi-

limsel bir gerektir. Yarmburgaz Maaras, Kkek-

mece Gl ve evresinde yaplan arkeolojik kazlarda

ortaya kan bulgular, Kkekmece'ye Paleolitik d-

nemde yerleildiini ve buraya yerleen insanlarn ba-

lklk, avclk ve tarmla uratklarn ortaya koy-

maktadr.

Region, Bizans', mparatorluun batdaki top-

raklarna ve Avrupa'ya balayan Via Egnetia ad veri-

len ana yol zerinde bulunmas nedeniyle stratejik bir

konuma sahip idi. Bu konumu nedeniyle Region, tarih

boyunca stanbul'a yaplan aknlarda hedef haline gel-

mi, Hunlarn, Avarlarn, Peeneklerin, Bulgarlarn ve

Hallarn saldrlarna maruz kalmtr.

Kkekmece, stanbul'un fethinden hemen

nce Trk hakimiyeti altna girmi ve fetihten sonra

Fatih Sultan Mehmet tarafndan yollar ve kprs ta-

mir ettirilerek imar edilmitir.

stanbul'un fethinden sonra Kkekmece'nin

adyla birlikte talihi de deimitir. ekme-i Kk

(Kk-ekme) adn alan kasaba, camiler, medreseler,

hanlar, hamamlar ve emeleriyle nemli bir konakla-

ma yeri olmutur. dari olarak Haslar kazasna bal bir

kasaba olan Kkekmece, Yavuz Sultan Selim ve

AbstractThat the first signs of human settlements around stanbul

are in this geography and they date back to over a thousand

years is a scientific fact. Archaeological excavations in

Yarmburgaz Cave, Kkekmece Lake and the environs

unearthed findings which indicate that Kkekmece was

settled in the Paleolithic Age and the dwellers of the region

engaged in fishery, hunting and agriculture.

Kkekmece was a significant settlement region

even in the Roman Age, and was called RhegionlRegium

then. Region had a strategic position as it was on the main

road called Via Egnetia that connected the East Roman

Empire-Byzantine to western lands and Europe. Owing to

this strategic position, Kkekmece became a target of

the attacks to stanbul; and it was attacked by Hun Turks,

Avars, Pecheneks, Bulgars and the Crusaders respectively.

Kkekmece had gone under Turkish dominance

shortly before the conquest of stanbul and after the con-

quest it was reconstructed by Sultan Muhammed II who

ordered the roads and the bridges to be restored

In the wake of the conquest, with its new name,

gekme-i Sagir ( Kkekmece), its fortune changed as

well. The town of gekmei Sagir ( Kkekmece) became

an outstanding layover centre with its mosques,

madrasahs (Moslem school), hans (inns), hammams (bath-

house) and esmes (public fountains). Kkekmece,

Kkekmece TarihiSalih ahin



Kanuni Sultan Sleyman'n Badefterdar (Maliye Ba-

kan) Abdsselam elebi tarafndan mamur ve bayn-

dr bir hale getirilmitir.

Kkekmece'ye 1796 ylnda yaplan Azatl

Baruthanesi, blgenin stratejik konumunu glendir-

mitir. 1852 ylnda Nevahi-i Erbaa (drt kaza)'ya

bal bir kaza olan Kkekmece, Edirne vilayetine

balanmtr.

stanbul'un evresindeki en nemli iftlik arazi-

leri ve mandralarn bal bulunduu Kkekmece,

lkemizde modern tarma geiin de ncln yap-

mtr. 1846 ylnda Ayamama iftii'nde kurulan Zi-

raat Talimhanesi, ayn zamanda Ziraat Fakltelerinin

de temelini oluturmutur. 1892 ylnda alan Halkal

Ziraat Mektebi ve oluturulan numune iftliklerinde

uygulamal ziraat eitimi verilerek, modern ziraatl-

n tm lkede yaygnlamas salanmtr.

1865 ylnda Bab- Zabtiye idaresine balanan

Kkekmece, 1878 ylnda da ehremaneti (stanbul

Belediyesi)'ne balanmtr. Kkekmece, tarihindeki

en ar tahribatlardan birini de 1877-78 Osmanl-Rus

Sava'nda grmtr. Rus igali sonrasnda tamamen

tahrip edilen kasabada 10 hanenin kalmas zerine,

kaza merkezi Bakrky'e tanm ve 1910 ylndan iti-

baren bu kazaya bal bir ky haline gelmitir.

Cumhuriyetin ilk yllarnda Yeilky nahiyesi-

nin bir ky statsnde bulunan Kkekmece, 1956

ylnda nahiye merkezi olmutur. 1986 ylnda ise Ba-

krky ilesinden ayrlarak ile haline gelen Kkek-

mece, gnmzde 785.000 kiinin yaad byk ve

modern bir iledir.

Anahtar Kelimeler: Kkekmece, tarih, Os-

manl mparatorluu, Halkal, stanbul, ehir

which was under Haslar district administratively, flour-

ished thanks to Abdusselam elebi, Badefterdar (secre-

tary of finance and treasury in Otoman Empire) of Yavuz

Sultan Selim and Suleyman the Magnificent.

Azatl Baruthanesi (Azatl gunpowder factory),

built in 1796, increased the strategic significance of the

region. In 1852, Kkekmece, which was under the

administration Nevahi-i Erbaa (four districts), was includ-

ed in the administration of Edirne.

Kkekmece, which had the most fertile farm lands

and productive dairies near stanbul, also pioneered on the

road to modern agriculture in Turkey. Ziraat Talimhanesi,

(Agriculture Practising Centre) established in 1846 within

Ayamama Farm, set the basis for the future Faculties of

Agriculture. Applied agriculture training in practice farms and

in Halkall Agriculture School, which was launched in 1892,

helped modern agriculture to become widespread in Turkey.

In 1865, Kkekmece was under the rule of Bab-

Zabtiye and in 1878, it became part of ehremaneti

(stanbul Municipality).

The most destructive ruin that the town had ever

experienced was due to Turko-Russian War in 1877-1878.

After the Russian invasion, only 10 houses survived and

the town moved to Bakrky. After 1910, Kkekmece

was turned into a village under the administration of

Bakrky county.

Kkekmece , which was a village of Yeilky

through the first years of the Republican era, became a

town centre in 1956. Kkekmece seceded from Bakrky

and became a separate district in 1986, and is now a mod-

ern and a big district with a population of 785.000.

Key Words: Kkekmece, history, Ottoman

Empire, Halkall, stanbul, city



kekmece; stanbul'da yaam

izlerinin balang noktasdr.

stanbul'da insan yaamnn tarihi

Kkekmece'den balar. Kkekmece'de birok

jeolog ve antropolog tarafndan yaplan aratrma ve

incelemeler, blgenin olduka eski bir gemie sahip

olduunu ve burada tarih ncesinde insanlarn yaa-

dn gstermektedir. Kkekmece Gl'nn ku-

zeyindeki kayalk bir yamata bulunan Yarmburgaz

Maaras'nda rastlanan buluntular, stanbul'da tarih

ncesi ada, Paleolitik dnemde yerleildiini ve

buraya ilk yerleen insanlarn balklk ve avclkla

geinmekte olduklarn ortaya koymaktadr.1 Asya ve

Avrupa kltrlerinin kesime noktas olarak kabul

edilen bu blgede bulunan fosiller, kaba yontma ta

aletler, akmakta ular, kemik bizler, el deirmeni

talar ve anak mlek kalntlar, burada Anadolu

medeniyetinden farkl bir medeniyetin yaam ol-

duunu gstermektedir.2 stanbul'un ilk yerleim ye-

ri olan Kkekmece, ilk insan topluluklarnn ya-

am yuvas, ilk avc ve balklarn barna ve ilk ta-

rm toplumunun retim alan olmutur.

Roma anda Kkekmece'nin eski ismi

"Region" kydr. Burada nemli bir yerleim bl-

gesinin bulunduu gl ve evresinde yaplan arke-

olojik kazlarda ortaya kan M II.-MS II. yzylla-

ra ait kitabeler ve mezar stellerinden anlalmakta-

dr. Ne yazk ki bu kitabelerin hibirinde yerin ad

verilmemitir. Fakat bu dnemde imparatorluk

iindeki yollarn mesafelerini, ordularn savaa gi-

di yollarn, ticaret merkezlerini ve ifal su kay-

naklarn gsteren bir harita olan Tabula Peutinge-

riana'da Byzantion'un 12 mil (18 km) kadar batsn-

da Region kasabas da yeralmaktadr. Region, Roma

mparatorluu'nun en nemli yollarndan biri olan

ve Bizans' imparatorluun batdaki topraklarna ve

Avrupa'ya balayan "Via Egnetia" ad verilen "Ana

yol" zerinde bulunmaktayd.3

1 Eski ta a da denilen bu a,insanln ilk ortaya kndan,M yaklak 10.000 ylncesinde Neolitik a'nbalamasna kadar sren arke-olojik adr. 2 Kl Kkten, "stanbulBatsnda Eskita (Paleolitik)Devrine Ait Yeni Buluntular",Ankara niversitesi Dil ve TarihCorafya Fakltesi Dergisi, XX,1962, s. 227-278; AlpayKabacal, Gemiten Gnmzestanbul, Denizbank Yaynlar,stanbul 2003, s. 10. 3 Tarih Roma Yolu'nun iri kabatalarla deli kaldrm yakntarihlere kadar Kkekmecedolaylarnda grlebilmekteydi.Bu yolun stanbul'a ulaan ucu-nun buras bakent yapldnda330'a doru Konstantintarafndan yaptrld sylenir;Semavi Eyice: "TarihteKkekmece", Gney-DouAvrupa Aratrmalar Dergisi,Yl: 1977/78, Say: 6-7, s. 60.

Yarmburgaz Maaras

K



Bizans'n merkezi saylan ve Bizans'tan dar-

ya kan btn yollarn balangc olarak kabul edilen

Ayasofya nndeki Augusteion Meydan'nda bulunan

antsal Million Ta'ndan balayan bu ana yol, Heb-

domon'u (Bakrky) geerek Region'a ulamakta ve

mesafesi 18 kilometre tutmaktayd. Bylece gerek

ad Region olan bu menzil yerinin Roma dneminde

bir yerleim yeri olduu kesinlik kazanmaktadr.

Region'da yazlk saraylar, baheler, hanlar, ha-

mamlar ve bir de kilise yaplmt. Region'un nemli

bir zellii de sefere giden ve seferden dnen impara-

torlar ve ordularnn burada yaplan trenlerle uur-

lanp karlandklar yer olmasdr. Ayrca Bizans'a

gelen nemli konuklar, ehre girmeden nce

Regionda karlanarak bir sre burada bulunan sa-

rayda dinlenirlerdi. Baz kaynaklara gre V. yzylda

yaptrlan bu saray, Konstantinopolis'i kuatan Arap-

lar tarafndan karargh olarak da kullanlmtr.

Tarihte Kkekmece'nin izlerini srd-

mzde birok bulgu ve bilgi ile karlarz. lk a

corafyaclarndan Strabon, Silivri'den sonra Athyras

ve Bathynias Derelerine rastladn ve oradan gee-

rek Bizantion'a ulatn bildirir. Romal yazar Pli-

nius da MS I. yzylda buray Bathynias olarak adlan-

drr. XI. yzyl sonlarnda ehrin dnda ve az te-

sinde olan Batheos-rhyax'n da yine Kkekmece

civar olduu sylenebilir. Derindere anlamna gelen

bu ad, gle dklen derenin ukur vadi iinden ak-

masndan dolay verilebilecei gibi, Yarmburgaz

Maaralar eteindeki kaynaklar da olabilir. Nitekim

bu Maaralarn eteklerinden iki kaynak fkrmakta-

dr ki, buna Tuna Suyu denmekteydi.4

Yarmburgaz Maaras

Kkekmece Glnn kuzeyindeki kayalk biryamata bulununan Yarmburgaz Maarasnda rastlanan buluntular, stanbulda tarih ncesiada, Paleolitik Dnemde yerleildiini ve burayailk yerleen insanlarn balklk ve avclkla geinmekte olduklarn ortaya koymaktadr.

4 Semavi Eyice, agm., s. 58.



Region kasabas hakknda en geni bilgi VI.

yzyl yazarlarndan Prokopios tarafndan verilmi-

tir. Prokopios, Region mevkiini tarif ederken ehrin

stanbul'dan Trakya ve Makedonya'ya giden Anatiya

yolu zerinde ve tamamen gln kenarnda olduunu

sylemekte ve yle devam etmektedir: "Anatiya yo-

lu, ehirdeki yaldzl kapdan karak ehrin varola-

rnda biimi yuvarlak olduu iin Strongylon denilen

hisardan geip Regium'a ulamaktayd. Bu yol, hk-

met merkezinin en nemli yollarndan olup denize

ok uzaklamadan birok defalar avupaa Deresi,

Bakrky ile Yeilky arasndaki Ayamama Deresi gi-

bi amurlu ve ukur araziden geerdi. Region'a kadar

uzanan yol, byk ksm dz olmayan bir araziyi a-

makta idi. Bu yzden de yamur yadnda arazi ba-

tak oluyor ve yolcularn buray amasn byk lde

engelliyordu. Fakat imdi mparator bu yolu her biri

bir araba genilii lsnde ta bloklar ile kaplata-

rak onu daha kullanl ve daha rahat yapmtr. Bu

yol Region'a kadar uzanmakta ve genilii aksi yn-

lerde giden iki arabann rahata geiine imkan ver-

mektedir. Deme talar zellikle iri seilmi olup

adeta deirmen talarn andrr. Dolays ile her biri

geni bir toprak parasn rter ve yerden hayli yk-

sektir. Bunlar zenle ilenmi olduklarndan dz ve

eit bir sath meydana getirirler. O kadar ki aralar

sanki birbirine bitimi deil adeta kaynam gibidir.

Region denilen bu yerin hemen yannda evredeki

Kkekmecede Balk Adas



yksek araziden clz derelerin iine akt bir gln

varl byk bir talih eseridir. Bu gl denize doru o

surette uzanr ki, onunla deniz arasnda kalan ince

bir toprak paras zerinde mterek kylar vardr.

Deniz ve gl, rzgar estiinde karlkl olarak dalga-

larn bu ky eridi zerinde arptrrlar. Bylece

her ikisi de devaml bu mterek ky eridine hcum

ederler. Birbirlerine ok yaklatklarnda sanki s-

nrlarn biliyorlarm gibi sularn geri ekerler.

Birbirlerine kartklar bu yerde aralarnda bir kanal

vardr. Fakat bu kanaln iindeki suyun hangisinin

olduu anlalamaz. nk ne deniz tamamen gle

geer, ne de gl suyunu tamam ile denize aktr. An-

cak byk yamurlar baladktan sonra ve gney rz-

gar da iddetle estiinde kanal gln suyunu dar

aktr; rzgar kuzeyden estiinde ise deniz gle akar

gibi grnr. Fakat burada deniz olduka geni bir

evrede slktr. Yalnz kk bir yerde derinlik ok

fazladr. Burada o kadar dar bir toprak paras vardr

ki buna Myrmex (karnca) denilmitir. Denizi ve g-

l birletiren bu boazdan evvelce sylediimiz gibi

eski alarda aatan bir kpr sayesinde geiliyor-

du. Kpr aalarn rmesi ile sk sk bozulduun-

dan buradan gei byk lde tehlikeli oluyordu.

Fakat imdi imparator Jstinyen talardan kurulmu

geni bir kemer stne kpry oturtmak suretiyle

buradan geiin tehlikesini ortadan kaldrmtr. Re-

gion'un tesinde Athyras (Bykekmece) denilen

bir kasaba vardr ...5

Bizans tarihisi Prokopios (545-550)'un ver-

mi olduu bu bilgilerden mparator Jstinyen (527-

565) dneminde, Kkekmece Gl kysnda bu-

gnk Kkekmece lesinin ilk yerleim merkezi

olan Region adnda bir kasabann ve bir de kprnn

bulunduunu anlyoruz.

Yine ayn yazar, kitabnda imparatorun yaptr-

m olduu kiliseleri sayarken, ... ehrin dnda Re-

gion denilen yerde Aziz Theodoros adna bir de kilise

yaptrdn" syler. Bu kilisenin Yarmburgaz Maa-

ras'ndaki oyma kilise olabilecei gibi son yllarda yol

yapm srasnda maarann nnde kan yap kaln-

ts kilise harabesi de olabilir.6 X. yzyln ikinci yar-

snda yaayan Symeon Metaphrastes de byk kilise-

nin rahibi Aziz Markianos'un Region'daki Stratonikos

Kilisesi'ni yeniden yaptrdn, fakat bu kilisenin 558

ylnda depremden ykldn kaydetmektedir.

Bizansl tarihi Theophanes (752-818)'in bil-

dirdiine gre; "557 veya 558'de stanbul'da meydana

gelen ok byk bir depremde surlar ve kiliselerin y-

klmasndan baka en fazla zarar Region'da meydana

gelmitir. Kasaba iddetli deprem sonucunda yerle

bir olmutur. Aziz Stratonikos ve Kallinikos kiliseleri

de temellerine kadar yklmtr."7 demektedir.

Region, ikinci ykm 9. yy'n balarnda yaa-

d. Bizans imparatoru V. Leon (813-820) dneminde

Bulgar Kral Krum (803-814) komutasndaki Bulgar-

lar, yollar zerinde bulunan Region'u yakp ykarak

stanbul surlar nne kadar ilerlediler. Bizansllarn

ihanetine urayan Krum, Silivri, Ereli ve Tekirda'

ele geirmi, intikam iin btn Marmara kyalarn

talan etmitir. Hagios Mamas Saray'n yama eden

Krum, Bykekmece ve kprsn de tahrip etmi-

tir. Saldrlar imparator I. Basileos (867-886)'un ba-

a gemesi ile son buldu. I. Basileos kendine ait kay-

naklarla Region kasabasn tamam ile yeniden ina

etmi, daha nceleri ksmen ta olarak yaplan kp-

ry de kagir olarak yeniden yaptrmtr. Ayrca da-

ha nceleri yklan Hagios Petros Kilisesi ile Kallini-

kos Kilisesi'ni de yeniden ina ettirmitir.

stanbul'un tarih boyunca birok defa kuatl-

m ve varolarnn tahrip edilmi olduunu grmek-

teyiz. XI. yzyl sonlarnda (1096-1230) Hal Seferle-

ri ve Peenek aknlar sonucu da Region byk zarar

grd. XIII. yzylda IV. Hal Seferi sonucunda stan-

5 Aziz Ongan, "Regium Hafri-yat", Belleten, C. III. Say: 11-12, s. 438. 6 Ernest Mamboury, stanbulTouristique, stanbul 1951, s. 573. 7 Semavi Eyice, agm., s. 63.



bul zabtedilerek topraklar valyeler arasnda payla-

lmtr. 1204 ylndaki bu paylamda Latin mpara-

torluu dnemi balaynca Kkekmece blgesi de

bu mparatorluun bir paras haline gelmitir.

X. yzylda Trklerin Rumeli'ye geilerine

kadar btn Trakya ve Kkekmece, Bulgarlarn

aknna urad. Bu aknlar sonucunda kasaba tahri-

bata urayarak byk zararlar grd. 1206 ylnda Ef-

lak ve Bulgar Kral Johannitza, Latinlere kar byk

bir harekata giritiinde stanbul'un evresinde bu-

lunan Vize ve Silivri dndaki btn yerleim yerle-

rini igal ederek insanlar kltan geirdi; yerleim

yerlerini tahrip etti. Bizans mparatorluu'nun son

devrinde, dede ile torun iki Andronikos'lar arasnda-

ki iktidar mcadelesinde de Region'un nemli bir rol

stlendiini grmekteyiz. stanbul zerine yryen

torun III. Andronikos'un kuvvetleri, Region nlerin-

de durmu ve 6 Haziran 1321 tarihinde yaplan anla-

mada daha douya ilerlenmemesi ve Silivri'ye kadar

olan yerlerin dede IL. Andronikos'un elinde kalmas

kabul edilmiti.8

Bizans mparatorluu'nun son yzylnda Re-

gion kasabasnn artk nemini kaybetmeye balad-

n grmekteyiz. 1432 ylnda btn Anadolu'yu ge-

zen Bertrandon de La Broquiere, 23 Ocak 1433 yln-

da stanbul'dan yola ktn ve Rigory dedii Regi-

on'a ilk menzil olarak ulatn bildirerek Kk-

ekmece'nin o gnk durumunu u ekilde izah eder:

" ... Burada deniz ok ierilere girer. Evvelce ok iyi

tahkim edilmi olan bu yerde bir kpr ile bir kule

vardr. Fakat Trkler bu kuleyi ykmlardr. Burada

uzun bir kaldrm ile bir Rum ky bulunmaktadr.

stanbul'a kara yoluyla gelenler ya buradan gemek

veya yukardaki bir dere zerinden geen yoldan git-

mek zorundadrlar.

Az tedeki Athyras (Bykekmece) ise gzel

bir ehir imi. Fakat Trkler onu da tahrip etmiler-

dir. Kara paras zerindeki kprsnn iki banda

kuleler var ise de bunlar da tahrip edilmilerdir.9

Bu yllarda stanbul'u ember iine alan Trk

kuvvetlerinin emberi giderek daralttklar ve blge-

deki arlklarn srekli arttrdklar bilinmektedir.

Daha nceleri hal aknlar ve sonra da Trk aknla-

r sonucu yol zerinde bulunan Region'un tamamen

boalm olduunu tahmin etmekteyiz.

8 Semavi Eyice, agm., s. 66. 9 Semavi Eyice, "Bertrandonde La Broquiere ve Seyahatna-mesi (1432-1433)", islam Tet-kikleri Enstits Dergisi, iV(1975), s. 104.



ANTK ADA KKEKMECE

stanbul'un en eski yerleim yerinin Kkekmece

Gl'nn kuzeyinde bulunan Yarmburgaz Maaras

olduu kabul edilmektedir. Bu ok nemli ve tarih ba-

kmndan birinci derecede yerleim maaras, K-

kekmece'nin yksek kesimlerinde bulunmakta,

Roma, Ge Antik ve Bizans dnemlerinde yerleim

yeri olarak bilinen bu blgeye Regium ya da Region ad

verilmektedir. Region'a ilikin en eski bilgilere M.

II. yzyla ait kaynaklarda rastlanmaktadr. Bu yzyl-

da gerekletirilen seyahatnamelerde Region' un Bi-

zantion'un 12 mil batsnda yer alan bir "mansio" yani

geceleri konaklanan bir "yol istasyonu" olduu kayde-

dilmektedir.

Birinci derecede antik an izlerini bulmak

amacyla Kkekmecede, Osmanl ve Cumhuri-

yet dnemlerinde birok kazlar yaplm ve bu ka-

zlarda birtakm bulgular elde edilmitir. Arkeolojik

kaz almalar halen gnmzde de devam etmek-

tedir. Burada ortaya karlan tarihi eserler, stan-

bul Arkeoloji Mzesinin en nemli buluntular ara-

snda yer almaktadr.

Bu eserler ve antik bulgular, insanln ilk yer-

leim yerlerinden biri olan Kkekmece'nin ge-

miten gnmze nemi, stratejik konumu ve tarih

gemii hakknda bilimsel veriler ortaya koymaktadr.

Osmanl dneminde Pavli Maskovi Neme

isimli ahs ve yedi arkadann 26 Ocak 1848 tarihin-

de vermi olduu kaz dilekesinden, burada kaz al-

malarna bu dnemde balanm olduunu grmekte-

yiz. Sz konusu dilekede Pavli Maskovi: "Boazi-

i'nde, Anadolu taraflarnda ve stanbul'un Bykek-

mece civarnda masraflarn kendileri karlayarak ka-

z yapmak istedikleri ve kacak tarihi eserleri hazine-

ye teslim etmek zere de yanlarna Darphane-i Ami-

re'den bir memur grevlendirilmesini" istemektedir.10

Yine Kkekmece civarnda eski eser ara-

makta olan Markar isimli arkeologun da, 28 Mart

1876 tarihinde sresi biten ruhsatnn yenilenmesi

amacyla Maarif Meclisine bir dileke vermi oldu-

unu grmekteyiz.11

Markar, 10 ubat 1878 tarihli dilekesinde

de "Kkekmece kazasnn Yarmburgaz kynde

Ali Bey iftlii demekle bilinen iftlikte asar- ati-

ka (eski eser) aramas iin kendisine ruhsat veril-

diini, fakat burasnn saraya bal bir iftlik olma-

10 BOA. . D H 164/8602 (19 Sa-fer 1264/26 Ocak 1848). 11 BOA. MF. MKT. 34/56 (16Mart 1292/28 Mart 1876).

Kkekmecede gemiteyaplan kaz almalarndan birgrnm.

Kkekmecede Antik an izlerini bulmak

amacyla Osmanl ve Cumhuriyet Dnemlerindebir ok kaz yaplm ve bu kazlarda ok nemli bulgulara rastlanmtr. Bu arkeolojik kazalmalar gnmzde de devam etmektedir.



s nedeniyle arama yapmasna izin verilmediini"

belirtmektedir.

Bu dilekeden Markar'n daha nce de Yarm-

burgaz, Tadere, Meneke ve Krkkavak isimli yerler-

de eski eser aram olduunu renmekteyiz.12

25 Austos 1907 tarihinde de Kkekmece'de

bulunan Florya iftlii civarnda bo olan bir arazide 21

ayak uzunluunda ve bir insann kucaklayabilecei b-

yklkte bir ift eski eser ta direin, Rus manastr

adamlar tarafndan ok byk paralar vaad edilerek ge-

celeyin karacaklarn belgeli olarak haber aldn bil-

diren Elbise Ambar Evrak Memuru Yzba Seyyid Ah-

met'in ihbar da bu blgenin antik materyaller bak-

mndan son derece zengin olduunu gstermektedir.13

Osmanl Dneminde olduu gibi Cumhuriyet

Dneminde de blgede kaz almalarna devam

edildiini grmekteyiz. svireli Arkeolog Ernest

Mamboury, 1937 ylnda Kkekmece'ye hakim te-

pe zerinde birtakm duvar kalntlar grmesi zeri-

ne 1938 ylnda kaz almalar yapmaya balamtr.

Blgede yaplan bu kaz almalarn Aziz Ongan,

yle kaydetmektedir:

"Kkekmece Ky, kendi ad ile anlan g-

ln gney dou ucunda ve stanbul'un 19 km bats me-

safesindedir. Seksene yakn haneye sahip olan bu ky,

stanbul-Edirne turistik yolu zerinde bulunduu iin

olduka ilektir. Her yerde olduu gibi burada da imar

ve gzelletirme hareketleri gze arpar. Yeni yapl-

makta olan ilkokul binas ve girite dzenlemesine

balanlan park bu imar faaliyetlerinin ncs olarak

grlebilir. Kkekmece istasyonu, blgeye giden

trenlerin en son noktas olup stanbul'dan itibaren 21.

kilometrede bulunmaktadr. Demiryolu kyn iinden

geerse de trenler durmaz. Florya'daki istasyonlar ile

12 BOA. MF. MKT. 49/18 (1293.Mays 14); MF. MKT. 53/11/23Kanunisani 1293/10 ubat 1878) 13 BOA. YPRK. ASK. 249/95 (16Recep 1325/7 Austos 1876).

Kkekmece Gl-MarmaraDenizi balants



kyarasnda dzenli araba seferleri vardr. stanbul'-

dan gelen tren seferleri sonrasnda kyn ars hare-

ketli bir hal almtr. Pazar gnleri bu hareketlilik daha

da belirgin bir durumdadr. Av zamanlarnda ise avc-

larn urak yeridir. Regium harabesinin yeri son ara-

trmalara gre bugnk ekmece'nin tam dousuna

dmektedir. ehir anfi eklinde bir tepenin gney

srtlarna kurulmutur. Gle ve Marmara denizine kar-

olaanst bir manzaraya sahip bulunmaktadr.

Kkekmece Ky halknn, ta karmak

maksadyla meydana karttklar eski bir duvar par-

asn tesadfen gren Galatasaray Lisesi retmen-

lerinden aziz dostum Mamboury, 1937 Haziran'nda

nazar dikkatimizi ekti. Daha sonra da bu durumdan

Tarih Kurumu'nun da haberdar olmas zerine, M-

zeler mdr muavini Arif Mansel ve Mamboury ile

birlikte Kkekmece'ye gittik."14

14 Aziz Ongan, "Regium Hafri-yat", Belleten, C. III, Say: 11-12, Trk Tarih Kurumu Basme-vi, Ankara 1939, s. 437-445.

Antik Fener kalntsna aitdzgn kesimli mermer bloklar.



Blgede yaplan kaz almalarnda Akro-

pol'a15 ait olduu anlalan bir sur paras, sivri toprak

testiler, sekiz keli havuzu olan bir hamam enkaz,

kilise kalnts, naki fresk kalntlar, Hellenistik

devrine ait insan ve hayvan portreleri eitli devirle-

re ait sikkeler ve mhrler bulunmutur.

Bu kaz almalar stanbul Arkeoloji Mdr-

l tarafndan 1940ta balatlarak 1948 ylna kadar

srdrlmtr. Yaplan bu almalarda be bin

m2lik bir saha temizlenerek byk bir Bizans Komp-

leksi ortaya karlmtr. Ayrca bu blgenin Ge An-

tik dnemden itibaren yerleim ve konaklama yeri

olduu ortaya km, blgede surlar, bina kalntlar,

odalar, salonlar, apel, kilise ve bir de hamam kaln-

tsyla su yollar bulunmutur. Bu binalarn zeminle-

rinin ise mozaikle kapl olduu grlmtr.

Prof. Arif Mfid Mansel, MS V. ve VI. yzylla-

ra ait olarak tarihlenen fakat sonralar ok tamir gr-

d anlalan bu kompleksin bir saray olabileceini

iddia etmektedir. Fakat bu kesinlik kazanm deil-

dir. E. Mamboury ise bu kalntlarn seyahatnameler-

de ve baz kaynaklarda ad geen Region kasabasna

ait olduuna inanmakta ve burada iki adet sarayn bu-

lunduunu ileri srmektedir. Region kasabas evre-

sinde yaplan kazlarda ortaya karlan bu antik yer-

leim blgesinin ayrca surlarla evrili olduu ve sur-

larn bat istikametine uzanarak gle kadar indii de

ortaya karlmtr.16

Bu durum da Kkekmece'nin ncs Regi-

on kasabasnn lk adaki varlnn bir delilidir.

Ayrca Kkekmece civarnda MS I. yzyla ait ol-

duklar tahmin olunan alt para kitabeli tebcil ste-

linden baka Yarmburgaz, Halkal, Safraky ve Fi-

ruzky'de M II. ve MS II. yzyllara ait birok mezar

stelleri de bulunmutur.17 Bunlarn hepsinin yzle-

rinde kabartma resimlerinden baka, lenin ve baba-

snn adlarnn yazld ve ka yanda ldklerini

bildiren kitabeleri de bulunmaktadr. Btn bu stel-

ler Kkekmece'de Roma anda nemli bir yer-

lemenin varlnn delilleridir. Yine bu stellerden

anlald kadaryla Region, bu tarihlerde mstakil

bir ehir deil Byzantion'a bal bir kasaba veya ky-

dr. stanbul Arkeoloji Mzesinde bulunan iki stun

bal ise zerinde grlen ha kabartmalardan da

anlald gibi Hristiyan ana ait olup V. yzyla ait

olduu tahmin edilmektedir.

Yarmburgaz Maaras'nda 1964 yl kaz mev-

siminde . Aziz Kansu bakanlnda ve Prof. Dr. .

Kl Kkten ve stanbul Mzeleri Mdr Necati Do-

lunay'n itiraki ile yaplan kaz almalarnda zeri

tonoz rtl dikdrtgen biiminde bir mezar odas

bulunmutur. Bu mezar odasnda morfolojik karak-

terleri ve antropometrik lleri Alpin tipe uyan ve

Bizans devrine ait olduu kuvvetle muhtemel bir is-

kelet karlmtr.18

15 Yksekte ve korunmas kolaybir yerde yaplan i kaleye veri-len ad. 16 A.M. Mansel, Aziz Ongan,"Rhegion-Kkekmece Haf-riyat", Belleten, C. Vi, Say: 21-22, Trk Tarih Kurumu Basme-vi, Ankara 1942, s. 1-16. 17 Zafer Talklolu, Belleten C.XXIII, Say: 92, s. 545-574; Szkonusu alt adet stel Akif So-uksu iftlii'nde bulunarakArkeoloji Mzesine konulmu-tur. 18 Refakat iner, "YarmburgazMaarasnda kan iskelet Ka-lntlarnn Tetkiki", Cumhuri-yetin 50. Yldnm Anma Ki-tab, Ankara niversitesi Bas-mevi, Ankara 1974, s. 475-500.

Yarmburgaz Maaralarndaaratrma yapldna dair birbelge.



Kkekmece'nin Yarmburgaz Maaras'yla

ilgili almalar gnmzde de devam etmektedir.

Prof. Dr. Semavi Eyice'nin tespitine gre bu maara

"1989 ylnda stanbul ve California niversiteleri

mensuplar tarafndan da incelenmitir. Bu alma-

da maarann ve evresinin jeolojik oluumu hakkn-

da nemli bir takm bilgilere ulalmtr. lkemizin

bugn iin en eski yerleim yeri olan bu maarann

evresinde yaplan ilk gzlemlerde, Sazldere Vadi-

sinin jeolojik anlamda gerek tabannn bugnk se-

viyesinden 90-100 metre derinde olabilecei grl-

mtr. Ayrca maarann 1 km uzanda bir kpryoltemel sondajnda vadi tabannn 30 m kadar derinde

olabilecei, denizsel kkenli bir kil tabakasnn varl-

yla saptanmtr. Aa ve yukar maara olmak ze-

re ikiye ayrlan Yarmburgaz'da yaplan bu kaz al-

malarnda burada yaayan canl trlerinin varln

kantlayan bulgulara da rastlanmtr. Daha nce bi-

linen ku, yarasagiller, bcekiller, kemirgenler ve

tavanmslar gibi trlerin yannda, daha farkl l-

ekli elekler kullanlmak suretiyle balk kalntlarna

da rastlanmtr. Yukarda sralanan mikro fauna tr-

lerinin yannda makro fauna trlerine giren aylar,

kpekgiller, kedigiller, srtlangiller ve sansargiller

gibi yeni trler bu almada ortaya karlmtr.

Maarann iinde Jeolojik dnemlere ait bu-

luntulardan baka, M 5000 yllar dolaylarnda bu-

rada insanlarn yaadna iaret eden izler ile de

karlalmtr. Bu eski kltr varl bir baka gr-

e gre de 130.000 ylna kadar inmektedir. Bu ma-

arann gerek Trkiye'nin gerek Avrupa'nn en eski

kltr varlklarnn banda gelen bir yer olduu ka-

bul edilmektedir. Yarmburgaz Maaras, stanbul

yaknnda tarih ncesi en eski yaantnn kalntlar-

n ortaya koyarken, burada kaya yzeylerinde ilk in-

sanlarn brakt resimlere de rastlanmaktadr. Yine

maarada M 6800 yllarna tarihlenen tabakada

zerleri kazma, oyma yntemi ile yaplm, girift

geometrik bezekler ile bezenmi anak mlek par-

alar bulunmutur. Dier ilgi ekici bir taraf da tari-

hin karanlklarnda kalan bu maarann tarih alar

ierisinde kutsal bir yer durumuna girmi olmas ve

bu yzden Helenistik ada byk ihtimalle nnde

bir mabet veya snak yeri yaplmas, Hristiyanlk

zuhur ettikten sonra da bir kilise yaplarak herhalde

bir manastra dntrlm olmasdr ... "19

Kkekmece Gl evresinde Austos 2008

tarihinde Kocaeli niversitesi Arkeoloji Blm -

retim yesi Yrd. Do. Dr. engl Aydngn ncl-

nde yaplan aratrmalarda da Neolitik aa (M

6000-5500) ait olduu tahmin edilen anak, mlek

paralar ile gln dou ucunda batk bir liman kaln-

ts bulunmutur. Bu buluntular zerine yaplan de-

erlendirmelere gre; Kkekmece'nin tarmn ilk

yapld corafya ve glde bulunan liman kalntlar-

19 Semavi Eyice, Tarih Boyuncastanbul, Etkileim Yaynlar,stanbul 2006, s.17-19.

Floryadan Rus Manastradamlar tarafndan karlmakistenen tarihi eserle ilgiliYzba Seyyid Ahmedin ihbarnamesi.



nn da M.. 7. yzylda kurulmu olan kayp kent Bat-

honea olabilecei tezini glendirmektedir. Bu al-

malarla ilgili daha geni ve detayl bilgileri "Kk-

ekmece Gl'nde Arkeolojik Aratrmalar" bal

altnda bulabilirsiniz.

Blgede yaplan arkeolojik aratrmalar ve ka-

z almalarndan da anlalaca zere Region, Av-

rupa yolunun hemen kenarnda bulunmakta ve m-

paratorluk maiyetine mensup kiilere sayfiye grevi

yaparak zenginler iin kurulmu bir yerleim blge-

sinin izlerini tamaktadr. Ayrca mparator ve kur-

maylarnn sefer dnlerinde ehir ileri gelenleri

tarafndan karlanp arlandklar bir mevkidir.

Dolaysyla bu blgede yaplacak aratrmalarn daha

da derinletirilmesi neticesinde, ok deerli keifler

yaplabilecei gzkmektedir.

Fakat ne yazk ki Kkekmece ve civarnda

1970lerden sonra artan yaplama, toprak zerinde

grlebilecek hemen hemen hibir ey brakmamtr.

Kkekmece'de Antik adan gnmze

k tutan ve tarihin dile geldii bu mekanlar ne yazk

ki tamamen tahrip edilmi, insan yaam tarihinin

belgeleri niteliindeki yerleim alanlar gecekondu-

larla igal edilmitir. nsanlk tarihi bakmndan ok

nemli bir yerleim yeri olan blgenin zerine rt-

len bu karanlk yaplarn kaldrlarak, blgenin tek-

rar aydnlatlmas dileimizdir.

Kkekmece Tren stasyonu



KKEKMECE NLERNDE

TRKLER

lk Trk kuvvetlerinin Kkekmece'yi geerek

stanbul surlar nnde grlmesi bundan 1635 yl

ncesine rastlar. Bu tarihten sonra stanbul fethedi-

lene kadar Trklerin Bizans'la birok temas olmu-

tur. Osmanl Trklerinden nce stanbul topraklar-

na giren ve Bizans'a sefer yapan Trkler; Hunlar,

Avarlar, Bulgarlar ve Peeneklerdir.

I. Hunlar: 374-375 yllarnda Got Devleti'ni ykan

Hunlarn kurduu imparatorluk, bir taraftan Baykal

Gl'ne, dier taraftan Fransa'ya dayanyordu. Byk

Hun mparatoru Attila, daha gneye doru da seferler

yapt ve ekmece'ye kadar geldiyse de Bizans'a hcum

etmedi. Bylece Hunlar bundan 1635 yl nce Kk-

ekmece topraklarna ayak basan ilk Trkler oldu.

II. Avarlar: Bizans zerine ilk ciddi akn yapanlar

Avar Trkleridir. Avarlar VII. yzyln balarnda

stanbul topraklarna ayak basm, 626 Haziran'nda

ehri fethetmek amacyla ok sk bir kuatma altna

almlard. 12 Austos'a kadar sren ok iddetli sa-

valarda bir sonu alnamaynca Avar han kuatma-

y kaldrarak geri ekilmitir.

III. Bulgarlar: Bulgar Trkleri 679 ylnda Tuna

Havzas'nda bir devlet kurmutu. Zamanla kuvvetle-

nerek gneye doru inmeye baladlar. Bu gen dev-

Trklerin ana yurdu ve g yollar



letin gittike kuvvetlenmesi IX. yzyln balarnda

Bizansllar iyice endieye drd. Bizansllar 811

ylnda Bulgarlarn zerine yrdlerse de Trakya'da

malup oldular. 812 ylnda yaplan yeni bir Bizans

seferinin de baarszlkla sonulanmas zerine

Bulgarlarn hkmdar Kurum Han, Bizans'a hcum

etmeye ve ehri almaya karar verdi. 813 ylnn yaz

aylarnda yaplan kuatma, Kurum Han'a ehri zapt

etme midini vermiti. Ancak umulmadk bir srada

lm, kuatmann kalkmasna yol at.

IV. Peenekler: XI. yzylda Avrupa'ya yaplan Trk

aknlarnn ncs olan Peenekler 1090 yllarnda

ekmece'ye kadar geldiler. Daha sonra Bizans'a kar-

iddetli bir saldrya hazrlandlar. Durumun cid-

diyetini gren Bizansllar, siyasi bir taktik kullana-

rak baka bir Trk kavmi olan Kumanlarla anlap

Peeneklere arkadan saldrlmasn saladlar. Ku-

manlarn saldrs sadece Bizans' tehlikeden kur-

tarmakla kalmad, Peenekleri de tarih sayfalarn-

dan silmi oldu.2o

20 Nebil Fazl Alsan, air Edip veTarihi Kalemiyle stanbul,stanbul 1973, s. 10-11.



TRKLERN KKEKMECE

BLGESN FETH

Bizans mparatorluu'nun taht ve mezhep kavgalar

sonucu giderek zayflamas, stanbul'un Hal ordula-

r tarafndan istilasyla neticelenmiti. Ynetim zaafi-

yeti ierisinde sosyal ve ekonomik bakmdan da are-

siz bir durumda bulunmakta, bu durum mparatorlu-

a kar evresinde bulunan devletlerin ilgisini gide-

rek artrmaktayd. St'te kurulan gen Osmanl

Beylii, znik'ten sonra Bursa'ya tanarak devlet olma

yolunda henz yeni admlarn atarken, gaza ve cihat

ruhuyla ynn batya evirmi olan bu gen devlet,

Balkanlar' takip altna alm ve Bizans'n bakenti

stanbul'da olup bitenleri de gzlemlemekteydi.

Bu dnemde stanbul halk, Anadolu'da Os-

manl Trklerinin ve Balkanlar'da Srplarn tehdidi-

ni artk kaplarnda hissetmeye balad. stanbul taht

kavgalarna sahne olurken Srp ve Osmanl Devleti

arasnda skp kalan Bizans, varln srdrebil-

mek iin bu devletlerin desteine muhta hale dt.

Dier taraftan Osmanllarn desteiyle tahta kan

Kantakuzen, Osmanl Trklerinin Balkanlar'a ve ni-

hayetinde stanbul'a gz dikmi olduklarn tahmin

ediyordu. mparator, Trklerin askeri gcnden fay-

dalanmak iin kzn Orhan Gazi'ye vererek, kendi

hkmranln koruma altna almak istiyordu.21

Orhan Gazi, Srp tehdidine kar stanbul'un

korunmas amacyla kaynpederi Kantakuzen'e alt

bin kiilik bir kuvvet verdi. Orhan Gazi'nin oullar

Sleyman, Murat ve brahim Beyler'in komutas al-

tnda bulunan bu kuvvetler Srplar bozguna urata-

rak mparatorun tahtn kurtarm oldular.

mparator V. Yuvan ile Kantakuzen arasnda

balayan taht kavgasnda Srplar, Bulgarlar ve Vene-

dikliler Yuvan', Cenevizlilerle Orhan Bey de Kanta-

kuzen'in tarafn tuttular. Orhan Bey'in byk olu

Sleyman Paa komutasndaki Trk kuvvetleri saye-

sinde Kantakuzen, Edirne'de muhasara altnda bulu-

nan olu Mateo'yu kurtarm ve Dimetoka'da da Srp

ve Bulgarlara kar nemli bir baar elde etmiti.

Trklerin bu yardmna mukabil Kantakuzen, Geli-

bolu Yarmadas'nda bulunan impe Kalesi'ne Os-

manl askerlerinin yerlemesine msaade etmiti.

1353 tarihinde gerekleen bu olayla Rumeli toprak-

lar Trklerin yerleimine alm oluyordu. Bu ta-

rihten itibaren Sleyman Paa komutasndaki Gazi

Fazl, Ece Bey ve Gazi Evronos da komutasndaki as-

kerlerle Gelibolu Kalesi'ni, Bolayr ve Tekirda'na

kadar Marmara kylarn emirleri altna almlard.

Sleyman Paa, Rumeli sahiline yerletikten

sonra fetih faaliyetlerine devam ederek orlu'yu da

ald. Osmanl, fethettikleri yerlerin halkna dokun-

mayarak iyi muamelede bulundu. Bununla beraber

Anadolu'dan buralara Trk unsurlardan Trkmen

ve Yrkler getirilerek iskanlar saland. Trak-

ya'nn geni ve verimli topraklar Trklere datl-

mak suretiyle, buraya g tevik edildi. Trklerin

buralarda yerleerek oalmas, daha batya gitmek

iin kaplarn zorlanmasna ve yeni fetih hareketle-

riyle btn Balkanlarn Trklerin hakimiyeti altna

girmesine neden oldu.22

Sleyman Paa, 1360 ylnda Bolayr kasabas

ile yarmadann dousunda bulunan Kavak Ky ya-

knlarnda bir av esnasnda atndan derek 43 yan-

da ehit oldu. Yerine kardei Murat Bey tayin edildi.

Sleyman Paa'nn vefatndan iki ay sonra babas Or-

han Gazi'nin de vefat etmesi zerine yerine I. Murat

Hdavendigar geti. I. Murat, 1362 ylnda andarl

Kara Halil, Lala ahin Paa, Hac lbeyi, Timurta Pa-

a ve Evronos Bey gibi komutanlarn komutas altnda

bulunan ordusuyla Kean ve Lleburgaz dolaylarn al-

dktan sonra, Edirne Tekfuru olan Adriyan ile Edir-

ne'nin gney dousunda bulunan Sazldere mevkiin-

21 .H Uzunarl, Osmanl Ta-rihi, Trk Tarih Kurumu Bas-mevi, Ankara 1988, s. 135. 22 M. Tayyip Gkbilgin, Rume-li'de Yrkler, Tatarlar ve Ev-lad- Fatihan, Osman YalnMatbaas, stanbul 1957, s. 9.



lhami Atalayn Batya seferlerdzenleyen Trkleri resmettiitablo



de savaa tututu. Sava sonucunda Adriyan ordusu

bozguna uratld. Adriyan ailesi ve kymetli eyala-

ryla birlikte Meri Nehri'ni geerek Enez'e kat.

Edirne ehri de Osmanl ordusuna teslim oldu.

Edirne'nin fethinden sonra Osmanl ordular-

nn Trakya'da ilerlemesini durdurmak isteyen Srp,

Ulah ve Macar ordular 60 bin kiilik bir ordu topla-

yarak 1363 ylnda Edirne'nin kuzeyinde bulunan

Cisr-i Mustafa Paa ile Meri Nehri arasndaki batak-

lk mevki de Hac lbey'in on bin kiilik ordusuyla

karlatlar. Srpsnd adyla anlan bu muharebe

sonucunda bozguna uradlar. Srpsnd Zaferi, Os-

manllarn Trakya'daki varlklarn pekitirmi ve fe-

tih hareketleri Sofya ve Ni'e kadar ilerlemitir. Srp

Beyi Osmanl'ya balln ve vergi vermeyi kabul

ederek varln ancak koruyabilmitir.

Osmanl Devleti'nin Balkanlar'da gstermi

olduu baarlar ve fetih hareketlerinin bu kadar iler-

lemesi zerine, Sultan Murat Hdavendigar, Balkan-

lar'daki stratejik nemini de dikkate alarak Edirne'yi

bakent yapmaya karar verdi ve 1365 ylnda baehri

Bursa'dan Edirne'ye naklettirdi.23

Osmanllar, Balkanlar'da srekli yerleme si-

yasetini takip ettiklerinden, 1363 tarihinde Sultan

Murat tarafndan Cenevizlilere altm bin altn nav-

lun verilmek suretiyle kalabalk bir Trk gmeni

Anadolu'dan Trakya'ya naklettirildi.

Osmanllarn Balkanlar'a yerlemesi Balkan

devletlerinin ileri gelenlerinden Srplar, Bulgarlar,

Ulahlar ve bunlarn kuzey komular Macarlar hare-

kete geirdi. Macarlar, Trkler tarafndan yaplan fe-

tihleri, kendi gelecekleri iin byk bir tehlike olarak

gryorlard. Fakat Trklere kar yalnz ba edile-

meyeceini bildiklerinden Avrupa devletlerinin bu

hususta kendileriyle beraber hareket etmelerini isti-

yorlard. Macar Kral Sigismund'un yapt teklif ka-

bul grerek Fransz, Alman, Belika, Flemenk, svire

23 . H. Uzunarl, OsmanlTarihi, C. I, TTKB, Ankara 1988,s. 135; Abidin zmen, Trakya,ileri Bakanl Yaynlar, An-kara 1948, s.18-23.



valyeleriyle ingiltere hallar skoya, Lombardi-

ye, Rodos valyeleri ve Ulahlardan oluan yaklak

yz yirmi bin kiilik bir ordu Belgrad, Demirkap ve

Orsova yoluyla Tuna kenarndan ilerleyerek Vidin

nlerine kadar geldiler. Vidin Kalesi'nde bulunan

Osmanl muhafzlaryla Rahova'daki Trk muhafz

kuvvetlerini ehit ettiler. Nihayet 1396 Eyll'nde

Nibolu Kalesi'ni kuatma altna aldlar.

Hallarn kuatma haberini alan Yldrm Ba-

yezid, be yldr srdrd stanbul muhasarasn

ksmen kaldrarak kuvvetlerini Edirne'de toplad ve

buradan hemen dman zerine yrd. ki ordu

arasnda yaplan etin bir muharebe neticesinde 28

Eyll 1396 tarihinde hallar yenilerek byk bir he-

zimete uradlar.

Bayezid, Nibolu Seferi'nden sonra Silivri Beyi

Yuannis'den kasabay teslim etmesini istedi. Fakat

Yuannis, imparatorluk babasnn hakk iken verilme-

yerek Silivri'de kaldn ve bu defa kendisinden bu-

ras da alnacak olursa byk hakszla urayacan

bildirdi. Bunun zerine Bayezid, bu teklifinden vazge-

erek Yuannis'in imparator olmasnn siyasetine daha

uygun olacan dnd. mparatora eli gndererek

stanbul'un teslimini istedi. mparator Manuel buna

cevap bile vermedi. Bunun zerine ehir iddetli bir

muhasaraya tabi tutuldu. Bayezid, Manuel'e: "ehir-

den karak tahtn imparatorluun varisi Yuannis'e

brakrsa kuatmay kaldracan" syledi.

Busiko komutasndaki kuvvetler, o tarihlerde

Fransa'nn nfuzu altnda bulunan Cenevizlilerin

Galata ve Beyolu'ndaki menfaatlerini korumak iin

1399 yaznda drt gemi, iki zrhl kadrga ve bin iki

yz valye ve piyade ile stanbul'un yardmna ko-

tular. Yolda bu birliklere Ceneviz ve Venedik kadrga-

lar da katldlar. Busiko tam zamannda stanbul'a

gelerek zmit, Marmara ve Boazii'nde baz baarlar

elde etti.

Busiko, imparatora, Silivri'de bulunan yeeni

Yuannis ile barmasn syledi. mparator Busi-

ko'nun bu nerisini kabul ederek yeeni Yuannis'i

Silivri'den stanbul'a getirip tahtna ortak etti. Bu

durum Bayezid'in de siyasetine uygun dmekteydi.

Bayezid'in amac stanbul'u Yuannis'ten almakt.

1399 ylnda Manuel, imparatorluu yeenine

brakarak kiliselerin birletirilmesi ve yardm topla-

mak amacyla Avrupa'ya gitti. Bayezid, Yuannis'e

stanbul'u teslim etmesini buna karlk kendisine

Mora'y vereceini teklif etti ise de red cevab ald.

Anadolu'da Timur tehlikesinin ba gstermesi zeri-

ne Bayezid, 1401 senesi ortalarnda Yuannis'le bir

anlama yaparak stanbul kuatmasn kaldrd. Bu

anlamaya gre; her sene Osmanl hazinesine verilen

harcn artrlmas, stanbul'da bir Trk mahallesi ku-

rularak bir cami yaplmas, stanbul'daki Mslman-

larla Rumlar arasnda meydana gelecek ihtilaflarn

slam hukukuna gre halledilmesi iin bir kad tayini

ve Silivri de dahil olmak zere bu blgede bulunan

topraklarn Osmanllara terki istenmekteydi.24

Daha sonraki yllarda Yldrm Bayezid'in 1402

ylnda Ankara Meydan Muharebesi'nde Timur'a ye-

nilmesi ve Osmanl Devleti'nin iine dm olduu

kargaa nedeniyle tarihi bir frsat yakalayan Manuel,

stanbul'daki Trkleri ehirden kararak Tekirda'a

srd ve Sirkeci'de yaplm olan camiyi de ykt. 24 . H Uzunarl, age., s. 292.



STANBUL'UN FETH

Osmanl ordusu ilk defa 1359 ylnda stanbul Surlar

nnde grndnde halk byk bir panie kapl-

mt. stanbul hem bundan hem de 1391 ve 1400 ylla-

rnda I. Bayezid, 1422 ylnda da II. Murat tarafndan

gerekletirilen Osmanl kuatmalarndan kurtuldu.

XI. Konstantinos da kendisinden nceki imparatorlar

gibi kiliselerin birletirilmesi konusunu son umut ola-

rak ele ald ve bylece Avrupa'dan yardm salamaya

alt. Papa'nn elisi stanbul'a gelerek 12 Aralk

1452'de Ayasofya'da Kilise Birlii'ni ilan etti ve ilk de-

fa Roma usulnde ayin yapt. Ancak bu durum Bizans

halknda byk infial yaratt ve Roma'ya balanmak-

tansa Trk hakimiyetine taraftar olanlarn says artt.25

stanbul zerindeki hakimiyetlerini gn ge-

tike arttran Trk kuvvetleri, Marmara kysnda bu-

lunan ve ekmecelere ok yakn olup henz Bizans'n

elinde kalm olan Marmara Erelisi, Kumburgaz ve

Bigados (Selimpaa)'u almlar, Silivri'yi ise ancak

stanbul'un fethinden sonra alabilmilerdi.

Bir rivayete gre Makro Hori (Bakrky)'nin

stanbul'un fethinden bir asr kadar evvel Osmanlla-

rn eline getii sylenmektedir.26 Yine baka bir ri-

vayette de Kkekmece ve evresinin fethin hemen

ncesinde Nisan 1453'te Fatih Sultan Mehmet'in Ru-

meli Beylerbeyi Karaca Bey tarafndan fethedildii

sylenmektedir.27

Nitekim fethin hemen ncesinde Ayastefanos

(Yeilky) aklarnda Osmanl ve Bizans donanma-

lar arasnda yaplan deniz savanda, Osmanl do-

nanmasnn zor anlar yaadn renen Sultan II.

Mehmet'in Zeytinburnu sahili aklarnda gemilerin

muharebelerini izledii ve durumun aleyhte gelime-

sine sinirlenerek, Amirali'ne; "Bre Baltac! Ban

baltalara gele!" diye seslenerek atn denize srd

nakledilmektedir.28

25 In Demirkent, "stanbulMaddesi" TDV slam Ansiklo-pedisi, C. XXIII. stanbul 2001,s. 205-212; Doan Kuban,stanbul Bir Kent Tarihi, stan-bul 2000, s. 16-179. 26 Murat Akan, Ruhunu Arayanehir stanbul, BB. Yaynlar,stanbul, 2000. 27 Dnden Bugne stanbul An-siklopedisi, C. 5, Kltr Bakan-l ve Tarih Vakf Yaynlar, s-tanbul 1994, s. 157. 28 L. Panos Dabayan, ehr-istanbul'un Seyir Defteri, Kara-da Yaynlar, stanbul 2006, s. 227.



Fatih'in stanbul'un fethinde kullanm olduu

toplarn bir ksmnn Kkekmece'de dktrld

rivayetleri de bulunmaktadr. Nakledilen bu riva-

yetlere gre Kkekmece'nin stanbul'un fethinden

nce Trklerin eline gemi olduunu syleyebiliriz.

Sultan II. Mehmet stanbul'un fethi hazrlk-

larna 1451 yl knda balamtr. I. Bayezid dne-

minde yaplan Anadolu Hisar'nn karsna yaplan

Rumeli Hisar, Austos 1452 tarihinde bitirildi. II.

Mehmet fetih hazrlklarn Gelibolu blgesinde

yapmaktayd. Burada farkl trde 35 kadrga, 72 uzun

tekne, byk nakliye mavnalar ile 80 bin asker ko-

nulanmt. Trk ordusunun en byk stnl

ise dktrlen dev toplardan ileri gelmekteydi. Top-

kap surlar nne yerletirilen toplar 6 Nisan

1453'te bombardmana balamt. Denizde ise do-

nanmalar aras kyasya bir sava yaanyordu. Fakat

Bizans donanmas Trk donanmasn yararak Hali'e

girmeyi baarmt. Trk gemileri ise gerilmi olan

zincirler nedeniyle Hali'e girip deniz surlarn bu-

radan dvmelerini engelliyordu. Bunun zerine Sul-

tan II. Mehmet, gemileri ahap kazklarla Dolma-

bahe'den Kasmpaa'ya tayarak karadan Hali'e

indirilmesini emretti.

Bizansllar 22 Nisan 1453'te Trk gemilerini

Hali'te grnce panie kapldlar. Trk gemilerini

atee verme giriimleri de baarszlkla sonuland.

Hali ynnden yaplan saldrlarla Bizans savunma-

s kertilmi; Sultan II. Mehmet'in 29 Mays Sal g-

n yapm olduu son hcumla da stanbul ehri fet-

hedilerek, Bizans hakimiyetine son verilmi oldu.



OSMANLI DNEMNDE

KKEKMECE

B izans dneminde i karklklar ve Hal aknlar so-

nucu harabe haline gelen Kkekmece'nin maks

talihinin stanbul'un fethiyle birlikte dndn ve

Osmanl dneminde ok gelimi bir kasaba konumu-

na geldiini grmekteyiz. Kkekmece'nin nemli

bir gei gzergahnda bulunduunu bilen Sultan II.

Mehmet, stanbul'un fethi esnasnda ve fethin ilk yl-

larnda Kkekmece yollarnn ve kprsnn tamir

edilmesiyle ilgili emirler vermitir. Yine Sultan II.

Mehmet, fetihten hemen sonra Anadolu'dan ve Rume-

li'den insanlar getirerek, Kkekmece blgesinde

bo durumda bulunan ba, bahe ve iftliklerin iletil-

mesi amacyla iskan ettirdiini grmekteyiz.

Fetihten sonra Fatih nvann alan Sultan II.

Mehmet, stanbul'u yeni bir bakente dntrmek

istiyordu. ehrin ve evresinde bulunan bo arazile-

rin yeniden iskan ve imar iin Anadolu'daki Konya,

Karaman, Aksaray, Ereli, Sivas, Tokat, Trabzon ve

Bursa'dan, Rumeli'nin muhtelif ehirleri Filibe,

Edirne, Gelibolu ve Silivri'den, Foa, Mora, Ege Ada-

lar ve Eriboz Adalar'ndan birok halk ve sanat ehli

insanlar getirerek stanbul'da evler ve evresinde

balar, baheler ve iftlikler verdi. Bylece hem

stanbul'un hem de evresindeki bo arazilerin en-

lendirilmesini salad.29 Fatih Sultan Mehmet, stan-

bul'un fethinden sonra 1455 ylnda ekmece kpr-

lerinin tamirini ve yollarn yeniden yaplmasn em-

retti. Burada dardan gelecek yolculann barnabile-

cekleri ve geceyi geirebilecekleri han ve kervansa-

raylar yaplmasna nem verdi.

stanbul'un fethiyle birlikte yeniden kurulan

baehre giden ehirler aras yol stnde bulunan

Kkekmece, nemli bir Trk kasabas olarak do-

mu bulunuyordu. Kasaba eski yerinden kayarak da-

ha aalarda gle yakn bir yere indi. Region ismi bu

dnemde "ekme-i Kk" yani "Kkekmece"

olarak deitirildi.

29 Doan Kuban, stanbul BirKent Tarihi, Tarih Vakf YurtYaynlar, stanbuI2000, s. 175-188.

Vormserin Kkekmecede birkervansaray adl gravr.



KKEKMECE ADINI

NEREDEN ALMITIR?

Kkekmece adnn kayna konusunda eitli g-

rler bulunmaktadr. Bu grlerin ortak noktas, ke-

narnda kurulduu gl ve burada bulunan kpryle il-

gili olmasdr. Nitekim "ekmece" olarak anlan iki g-

ln boyutlaryla adlar uygunluk gstermemektedir.

Kkekmece Gl, Bykekmece Gl'nden daha

byk olduu halde, tam tersi bir ad tamaktadr. Bu

durumu aklayan ve genel kabul gren gr, gln

deniz balantsn salayan geit zerindeki kprnn

kkldr. Osmanl dneminde yazlm birok

batl kaynakta bu durumu aklayan grler bulun-

maktadr. Sz konusu kaynaklarda Kkekmece

Kprs "kk kpr" anlamnda "ponte piccolo"

adyla, Bykekmece Kprs de tekinden daha

uzun olduu iin "byk kpr" anlamnda "ponte

grande" olarak gemektedir. Kkekmece'nin ismi-

ni sz konusu bu tarih kprden alm olmas ok b-

yk bir ihtimaldir. Bununla birlikte birok yazl kay-

naklarda bu isim ok tartlmtr. Kkekmece is-

miyle ilgili yukarda belirttiimiz grleri destekleyen

bilgiler bulunduu gibi ok farkl deerlendirmeler de

yaplmaktadr. O grlerden bir ksm yledir:

Bu grlerden birisinde: " ... bataa gayet ka-

ln kazklar aklm ve aralarna halatlar gerilmiti.

Yolcular byk bir sala, saln alabildii kadar binip

dolar, salclar da o halatlara yapp, eke eke sal

kanaln bir yakasndan te yakasna yzdrr gt-

rrlerdi; bundan trdr ki, iki gln geitlerine

Kkekmece ve Bykekmece ad verilmitir."

denilmektedir.30

Bousquet, iki gle de verilmi olan "ekmece"

adnn, balk tutmak iin denize alan geitlerde ku-

rulan ve yukar ekilerek alan kafesli setlerden do-

lay verilmi olabileceini yazar.31

A. Boue, ekmece adnn, gllerin arazinin

iine doru birer "ekmece"yi andrr biimde gir-

mesinden dolay verildiini yazar.32

Eremya elebi Kmrciyan, on yedinci asrda

stanbul'un tarihi hakknda geni bilgiler veren ki-

tabnda Kkekmece adyla ilgili u bilgileri ver-

mektedir:

30 H. Raif Ayyldz, "Bykek-mece", stanbul Ansiklopedisi,C. VI, stanbul 1963, s. 3220. 31 Semavi Eyice, agm., s. 68. 32 Semavi Eyice, agm., s. 81.

Kkekmece gravrlerinden


33 Eremya elebi Kmrciyan,XVII. Asrda stanbul, Kurtul-mu Basmevi, stanbul 1952, s. 205.


"Bykekmece'nin eski ad Athyras ve Paros

idi. Orada imparator Justinyen bir kpr yaptrmt

ki Bulgarlar onu 814 senesinde ykmlardr. Kk-

ekmece'nin ismi ise, Bykekmece'ye nazaran da-

ha kk bir kpr olmasndan ileri gelmektedir. Es-

ki ad Regium olan bu ky, Bizans imparatorlarnn

bir yazlk yeri idi."33

Trk yazl kaynaklarnda "ekmece" ismine ilk

defa stanbul'un fethinden 45 sene sonra yaplan ve

Sultan II. Bayezid dnemine rastlayan 1498 tarihli

Haslar Kazas Tahrir Defteri'nde rastlamaktayz. stan-

bul'un Avrupa yakasnda 180 ky ve cemaati kapsayan

bu defterde Kkekmece'nin ismi "karye-i ekme-i

kk" yani "Kkekme Ky" olarak gemektedir.

Yine Kkekmece'nin nemli tarihi eser-

lerinden Abdsselam Bey Zaviye ve Mescidi'nin

1546 (H. 953) tarihli vakf defterindeki kaytta da

buradan "ekme-i Kk" olarak sz edilmektedir.

Osmanl kaytlarnda buraya her ne kadar "ekme-i

Sagir" denilse de fethin ilk yllarndan itibaren

"ekme-i Kk" yani Kkekme olarak anl-

dn grmekteyiz.

Kkekmeceyi resmeden eskibir gravr



KKEKMECE'NiN iMARI

Kanuni Sultan Sleyman dneminde de Kkek-

mece'de ok nemli imar ve bayndrlk faaliyetleri

yapldn grmekteyiz. Bu dnemde Badefterdar

Abdsselam Bey, Gl'e bakan yamata cami, medre-

se, zaviye ve imaret yaptrmtr. Bu yaplara birok

vakflar kurmutur. Kkekmece'nin imarnda ve

gelimesinde en byk katky Abdsselam ele-

bi'nin yaptn tarih eser kalntlar ve kaytlardan

anlamaktayz. Abdsselam Bey, 1526-1527 ylnda l-

d zaman buradaki zaviyesinin yanna gmlm

ve buraya trbesi yaplmtr.

Osmanl dneminde padiahlar Kkekme-

ce yaknlarna kk kasr ve av kkleri yapmlar ve

blgeden av yeri olarak yararlanmlardr. XVI. ve

XVII. yzyllarda Kkekmece yaknlarndaki Ha-

ramideresi'nde Sultan IV. Mehmet (1648-1687)'in

kasr, Florya'da Baruthane'nin yerinde Mimar Sinan

tarafndan yenilenen mehur iskender elebi Bahe-

si ve Kasr, Halkal'da yine Mimar Sinan'n yapt bir

sultan saray bulunmaktayd. Yenibosna Kynde de

bir Osmanl kasr vard.

Kkekmece Gl'nn bat kysnda Ali-

beyky iftlii ile Firuz Ky arasndaki Kelerbur-

nu'nda ise Sultan Kkleri Harabesi denilen baz ka-

lntlar bulunmaktadr.

Kkekmece, ilk menzil, bir gei ve konak-

lama merkezi olmas nedeniyle birok yabanc ve

yerli seyyahn urak yeri olmutur. XVI. asrda bura-

dan geen seyyahlar evleri, hanlar, hamamlar, ca-

mileriyle mamur bir kasabadan bahsetmektedirler.

stanbul'un giri kaps olan Kkekmece'de sara,

demirci, nalbant ve yiyecek satan birok dkkan da

bulunmakta, pek ok han ve ahr bulunan Kkek-

mece'deki yiyecek dkkanlarnda balk ve et piirile-

rek gelip geen yolculara satlmaktayd.

Hammer Tarihi'nde 14 Eyll 1509'daki zelze-

leden sonra Byk ve Kkekmece Kprleri'nin

ve Silivri Kalesi'nin tamir edildii yazldr. Yine k-

k kyamet olarak adlandrlan bu zelzelede stanbul

ve civar 45 gn srekli sallanm ve iddetli sarsnt

sonucunda 109 cami ve mescit, 1070 ev yklmtr.

Bu korkun depremde be bin civarnda insan da ha-

yatn kaybetmitir. Bu depremin ardndan Sultan II.

Bayezid, Divan toplayarak stanbul'un maruz kald

felaketlerin izlerini silmek zere ok kapsaml bir

imar karar almtr. Her evden bir kii alarak Mimar

Murat olu Hayrettin'in idaresinde 29 Mart 1510 tari-

hinde balayan almalar, 1 Haziran 1510 tarihinde

bitirildi. Bu iki aylk sre ierisinde Galata Surlar,

Galata Kulesi, Yaldzl Kapdaki deniz feneri, Topka-

p Saray, Bykekmece ve Kkekmece Kprle-

ri, Rumeli ve Anadolu Hisarlar, stanbul Surlar, Si-

livri Hisarlar, stanbul'da ou cami ve medrese ol-

mak zere birok bina tamir edildi.

Yine Hammer'e gre stanbul civarnda 20 Ey-

ll 1560 tarihinde korkun bir su baskn olduu, K-

kekmece'ye akan Melas (Karasu) ve Atiras (B-



ykekmece) Irmaklar'nn hi grlmedik derecede

ykselerek etraf sularn bast, Byk ve Kkek-

mece Kprleri'nin ykld ve birok evin yldrm

dmesi sonucu yerle bir olduu yazldr. Bu felaket

zerine Kanuni Sultan Sleyman bentlerin tamiri ile

ekmece'de kagir bir kprnn yaplmas iin yarm

milyon altn tahsis ederek inasn Mimar Sinan'a

emrettiini belirtiyor.34

nl Alman Seyyah Hans Dernschwam, 1555

tarihinde stanbul ve Anadolu'ya gerekletirmi ol-

duu seyahatinde ekmece'ye de urar ve burada bir

mddet kaldktan sonra stanbul'a gitmek zere ha-

reket eder. Rumeli tarafndan stanbul'a gidite son

menzil olan Kkekmece, bu tarihlerde kervansa-

ray, hanlar, hamamlar ve medreseleri ile mehur-

dur. Hans Dernschwam bu yllarn Kkekme-

ce'sinden yle bahsetmektedir: "24 Austos'ta Siliv-

ri'den kalkarak btn gn hi mola vermeden 11 saat

yol alp 6 mil uzaklktaki bir Trk kasabas olan

zekmse (ekmece)e35 geldik. Burann eski adn

sorduksa da kimse bilemedi. Her halde vaktiyle ok

bakml ve tannm bir yer olsa gerek. Yolda kk

bir ta kprden getik.

Yer yer kaldrm deli eski Romallardan kalma

yollardan da getiimiz oldu. Ancak bu yollar iyice mu-

hafaza edilmemi ve kendi haline braklm. Tekrar

kk bir kasabaya getik. Sa tarafta yine denizi gr-

dk ve ky boyunca yoku yukar yolumuza devam et-

tik. Bir mddet sonra harap bir kasabadan daha getik.

Bu kasabann nfusu pek fazla deil. Kasabann ve bir

ok kynn eski adlarn bilen yok. Yine bir eski Ro-

ma yolu. Bu yol da yer yer bozuk. Olduka uzun plak

bir tepe zerinden getik. Burada bir kayadan fkran

su akyor. Yolcular ve hayvanlar bu sudan faydalanyor.

ekmece'ye36 kadar yer yer kaldrm deli eski bir yo-

lu takip ettik. Olduka uzun ve tamir grm bir kpr-

den getik. Bu kprnn altndan sadan denizden bir

kol ieriye girmi, bir yama zerinde Budin'e benze-

yen kasabann alt kenarna kadar uzanyor. Bu kasaba-

da bizi tatan yaplm byk bir kervansaraya aldlar.

Kervansaray kasabann bir ucunda balar arasnda bu-

lunmakta. Arabalar avluya atlar da ahrlara alnd. Ara-

zi dik olduu iin kervansaray bir srta yaplm. Ahr-

lar altta odalar stte. Bina drtgen eklinde. Beyaz ve

34 Hammer, Byk Osmanl Ta-rihi (haz. Mmin evik, ErolKl), C. V, dal Neriyat,stanbul 1993, s. 461-63. 35 Bykekmece kastedilmek-tedir. 36 Kkekmece kastedilmek-tedir.


Kkekmece Kprs(Fotoraf: Bahattin Erkol)



parlak mermerle denmi byk bir avlusu var. Avlu-

nun ortasnda insan boyuna yakn ykseklikte mer-

merden yaplm adrvan grdk. Yan taraflardan ba-

kr musluklardan su akyor. adrvann ortasnda uzun

bir stundan havaya su fkryor ve tekrar adrvann

iine akyor, drt taraftaki ince borulardan kaldrm

deli zemine dklyor. Bylelikle st ksm daima

temiz kalyor. Yerde akan su da tekrar avludaki baka

bir emeye gidiyor. Bu emenin altnda bir yalak var.

Su bu yalakta birikiyor ve buradan zemine dklen su,

yeraltndan bir yer bulup binann dnda, kapnn he-

men yaknnda bulunan uzunca bir yalakta toplanyor.

Atlar buradan su iiyor. adrvann etrafndaki byk

ve gzel hlamur aalar var.

Tpk bizim Viyana Saray'nn etrafndakilere

benziyor. Avludan binaya geite duvar yanndaki Vi-

yana'da olduu gibi iki basamakla klan bir sa-

hanlk mevcut. Kervansarayn yannda bir de mescit

yaplm. Burada hocalar oturuyor. Bugn grd-

mz manzara yle idi: Bir tarafta uzanp giden deniz,

br tarafta geni ve kra bir arazi."37

Polonyal Simeon ise Seyahatnamesi'nde 11

Haziran 1611 tarihinde stanbul'dan yola ktn

"Edirne ile stanbul arasndaki alt gnlk yolun ta-

mamen ta deli olduunu ve insanlar ve hayvanlarn

ayaklar slanmadan yrdklerini" belirtiyor. Bun-

dan baka "her menzilde kargir byk camiler, han-

lar, hamamlar, odalar, misafirhaneler ve hastaneler

vard. Baheler, serviler, emeler ve nefis sularn bu-

lunduu menzillerde gnde iki defa pilav, yahni, zer-

de ve iki fodula ekmekten ibaret yemek kard. Ker-

van bin kiilik de olsa buralarda konaklar, herkes hay-

vanlar da dahil olmak zere yer ier, dinlenir, istedii

vakit hamamda ykanr ve sonra yoluna devam eder.

Yolda geni rmaklarn zerinde atlm, yirmi, krk,

hatta yetmi gzl kemerili ta kprler grdk."38

diyerek o gnn en nemli menzillerinden biri olan

Kkekmecenin mamuriyetini anlatmaktadr.

Evliya elebi de mehur seyahatnamesinde 1651

tarihinde Melek Ahmet Paa'nn maiyetinde z Eya-

leti'ne giderken yol zerinde bulunan Kkekme-

ce'ye uradklarn belirterek gzlemlerini yle anlat-

37 Hans Dernschwam, stanbulve Anadolu'ya Seyahat Gnl(eviren: Prof. Dr. Yaar nen)Kltr Bakanl Yaynlar, An-kara 1992, s. 49-50. 38 Resul Bozyel, Polonyal BirSeyyahn Gznden 16. AsrTrkiyesi, Kesit Yaynlar, 2007,s. 37-38.

1950li yllarda Kprbandabulunan eme ve ahap sraevler.



maktadr: " ... Eyp Mevleviyeti'ne bal bir kadlktr.

Vakflar bulunmakta olup gl emaneten iletilmek-

tedir. Denizin kenarnda kalesi bulunmakta olup hara-

be bir durumdadr. Kkekmece Kasabas, deniz ile

gl sahilinde bulunmakta olup bir ksm dzlkte dier

bir ksm da bayrlar zerinde bulunan 600 haneli,

balk, bahelik, bol sular bulunan ve tamam kire-

mitlerle kapl ok gzel evlerden olumaktadr .... Ba-

yr banda Tekke ile bir minareli, kurun kaplamal

camisi vardr. Burada bulunan imaret ve medreseyi

Abdsselam Bey yaptrmtr. Kasabada bulunan ar

Camiinin ok cemaati bulunmakta olup, bir minareli

ve kubbesi kurunla kapl kk bir camidir. Bunlar-

dan baka mescitler de bulunmaktadr. Bir adet hama-

m ve yedi adet de kagir bina hanlar, ocuk mekteple-

ri ve yz kadar da dkkanlar vardr. Ve Sultani ar-

lar byk yol zerinde bulunduundan btn ana-

yollar batan sona beyaz ta kaldrmlarla denmitir.

Kkekmece Gl'ne gelince; stanbul

(Marmara) denizinin kenarnda bulunan kk bir

gldr. evresi 7 mil kadardr, ama o kadar tuzlu de-

ildir. Kkekmece Gl'nn olumasna gelince;

evvel zamanda Madyan olu Yanko stanbul Kalesini

bina etmeye baladnda, kardei tarih sahibi Yan-

van Kral ki, Hendese ilminde zamannn en stnle-

rindendi, Tuna Nehrini stanbul'a aktmaya niyet-

lenip be kere yz bin (500.000) adam ile Tuna'nn

yerden irtifasn hendese ilmi ile alp Tuna'nn De-

mirkap ve Tahtal isimli mahallerinden kazarak ye-

di senede Tuna su yolunu stanbul yaknlarnda

Azatl isimli yere getirdi. Kendisi kardei Madyan

olu Yanko 'ya gelerek "te bu mahalle Tuna suyunu

getirdiler, ite avrat gibi sandan tutup getirdiler"

deyince Allah'n emri ile Tuna Nehri stanbul'a girip

Yenibahe iinden akarak, Langa kaps yaknlarnda

denize dklm iken hemen Azatl kynden kay-

bolup Krkkilise (Krklareli) yaknlarnda Pnarhi-

st Kkekmece Gl kenar.

Alt Kkekmeceyi imar edenAbdsselam elebi Camii veTrbesi



sar'da ve Pirevadi yaknnda Devne Deirmenle-

ri'nde ve bu Kkekmece'yle Bykekmece'de

Tuna Nehri'nin bir ksm aa kar. nk nice

yerlerde Tuna'dan geldii menfezleri aktadr. Tuna

Nehri'ne zg Morina, Mersin ve ka balklar bu

glden kar. Bir kere ekmece Gl sahillerinde

Topkapl Mahmut Aa yalsnda otururken, avclar

bir kk Morina bal avlayp Sultan brahim

Han'a hediye gnderdiler. Burada da Tuna menfezi

olduu bu ekilde ortaya km oldu. Onun iin su-

yu ok ac deildir. Marmara Denizi ile bu gln ara-

s bir ok menzili kadardr. K mevsiminde birok

dereden gelen sular bu gle dkldnden, aya

daima denize akan byk bir kpr vardr.

Kprnn yaplmasna Kanuni Sultan Sley-

man Han'n zamannda balanm ise de II. Selim za-

mannda tamamlanmtr. Buras stanbul'dan Ru-

meli diyarna giden devlet adamlarnn gzergah

olup byk bir hayrattr. Bu gln evresinde mamur

ve gelimi balar ve baheli iftleri bulunmaktadr.

ok mehur ylan bal, pisi bal ve ylarya bal

olur ki ok lezzetlidir."39

stanbul'un Rumeli'ye alan tek kaps duru-

munda olan Kkekmece, bu konumu ile nemli

bir gei noktasnda bulunmaktayd. Blgesinde bu-

lunan geni ve verimli araziler, iftlikler ve mandra-

lar bu nemi daha da arttrmakta idi. Osmanl dne-

minin saray iftlikleri ve paalara ait mehur iftlik-

lerden Ayamama, Safra, Kanarya, Alembergos, Pa-

pazbergos, Alibey, Filyos, Meneke, Nakka, Byk

Halkal, Alibey, ncirli ve avuba gibi iftlikler

Kkekmece kazasna bal bulunmaktayd.

Yine Kkekmece'nin yerleim yeri olma-

sndaki en nemli etkenlerden biri de hemen kena-

rnda bulunduu gl nedeniyledir. Kkekmece

Gl'nde bolca bulunmakta olan eitli balklar ve

yaban rdekleri, burann iyi bir balklk ve avclk

blgesi olmasnda etken olmutur.

39 Evliya elebi Seyahatnamesi,3. Kitap (haz., S. Ali Kahraman,Ycel Dal) Yap Kredi Yaynla-r, stanbul 1999, s. 168.



MESRE ve AVLAK YER

KKEKMECE

Kkekmece, tarihin ilk alarndan itibaren bir

yerleim yeri ve meskun mahaldir. Burada bir gln

varl, etrafnn tarm ve orman alanlaryla evrili

olmas insanlarn yaamn kolaylatran bir unsur-

du. Bu nedenle stanbul ve evresinin ilk yaam izle-

rini burada bulmaktayz. nk Kkekmece, or-

manlaryla, deniziyle, glyle ve bu alanlarda bulu-

nan her trl av hayvanlaryla doal hayatn eitli ve

en gzel olanaklarn sunmaktayd. lk alardan beri

burada yaayanlarn Kkekmece Gl'nde avlana-

rak karnlarn doyurduklar ve blgenin ekip bime-

ye elverili olmas nedeniyle de ilk tarmsal faaliyet-

lerin yine burada yapld bilinmektedir.

Kkekmece bu doal zellikleriyle impa-

ratorlarn gzde av mekanlarndan birisiydi. mpa-

ratorlarn sayfiye yerlerinde ve av alanlarnda yazlk

saray yaptrmalar bir gelenekti. mparatorlarn bu

geleneine uygun olarak Kkekmece'de de yazlk

bir saray bulunmaktayd. Konstantin dneminden

beri karlan btn kanun ve nizamnameleri topla-

yan ve mparator II. Theodosius tarafndan 438'de

yaynlanan Codex Theodosianus'daki bir kanunun

yazld yer olarak da Region'daki bu yazlk saray

gsterilmektedir.

mparator I. Basileos (867-886) da Region'a

byk ilgi gstermekteydi. Bulgar saldrlar sonucu

harap olan kasabay kendi ahsi hazinesiyle yeniden

kurmu, kmek zere olan Aziz (Hagios) Petros Ki-

lisesi'ni temeline kadar ykarak yenilemi ve Kalleni-

kos Kilisesi'ni yeniden ina ettirmitir. Ayrca tarih-

iler, Kkekmece Kprs'nn de asl yapsn I.

Basileios'un yaptrdn sylemektedirler. mpara-

tor, sk sk Region'a gelerek her trl av hayvann ya-

ad ormanda avlanmakta ve blgenin hemen yak-

nnda bulunan Apamea'daki av kknde kalmaktayd.

Kkekmece Sahili, gezi alanlar



I. Basileios, 20 Austos 886 tarihinde, yine bu blge-

de iri bir geyii avlamaya alrken atndan dm,

avlamaya alt geyiin boynuzlar kemerine tak-

larak Katasyrtae denilen yere kadar srklenmi ve

bu kazadan dokuz gn sonra da lmt.40

Bizans anda nemli bir av sahas olan K-

kekmece, Osmanl dneminde de hkmdarlarn

avlanmak iin tercih ettikleri bir blge olmutur.

Osmanl sultanlar ve paalar Kkekmece'ye av-

lanmak amacyla gelirler, avlandktan sonra dinlen-

mek ve yorgunluklarn gidermek zere burada bu-

lunan kklere ekilerek dinlenirler, hatta geceyi

burada geirirlerdi.

Bu bilgiler bize, ok eski zamanlardan beri h-

kmdarlarn avlanmak amacyla Kkekmece bl-

gesine geldiklerini ve burada av msabakalar dzen-

leyerek bir sre dinlendikten sonra stanbul'a dn-

dklerini gstermektedir.

Nitekim Kanuni Sultan Sleyman 20 Eyll

1563 tarihinde Kkekmece blgesinde bulunan

Halkal'da avlanrken, korkun bir frtna ve yamura

yakalanmt. Her eyi nne katp srkleyen selden

ancak skender elebi'nin kasrna snarak kurtula-

bilmiti. Kanuni Sultan Sleyman, bu afetin arkasn-

dan Bykekmece Kprsnn yenilenmesi iin

Mimar Sinan'a emir vermiti.

Trk-Rus Sava srasnda bir yl Rami Kla-

s'nda kalan Sultan II. Mahmut, 1829 knda, o sralar

stanbul'a henz yeni gelmi olan buharl vapur ile B-

ykekmece'ye gelmi, burada bir mddet avlandktan

sonra yine ayn vapur ile Kkekmece'ye gemi ve

geceyi oradaki Barutuba Kk'nde geirmitir.

Sultan Abdlaziz'in de avlanmak amacyla K-

kekmece'yi tercih ettiini grmekteyiz.

Sultan, maiyetiyle birlikte burada ava kar,

avlandktan sonra saraya bal iftliklerde bir mddet

dinlenir ve daha sonra da stanbul'a dnerdi.

Sultan Abdlaziz'in av seferlerinden birisi de 4

Aralk 1863 tarihinde balayarak 20 gn srm ve 24

Aralk 1863 tarihinde stanbul'a dnmtr. Bu sre

ierisinde maiyetiyle birlikte ava kan Sultan, saraya

bal iftliklerde konaklamtr. iftlik kaytlarndan

Sultan'a yemek yaplmak zere pirin, tuz ekeri, sa-

de ya, soan, zeytinya, tuz, yumurta, tavuk, pirin,

hindi, has ekmei, adi ekmek, hurma, dvlm kah-

ve, havyar, tulum peyniri, danil peyniri, tenekede

mantar, badem, incir, ttn inciri, eitli meyve ve

sebzeler hazrlanm olduunu renmekteyiz.41

Yine Sultan Abdlaziz, 5 Mays 1869 tarihinde

Kkekmece'ye bir sefer daha gerekletirmitir.

Sultan'n bu seferinde mesire alanlarna urad,

halkn ierisine girerek sorunlarn dinledii ve civar

kylerde bulunan ocuklarn snnetini yaptrarak

onlara pantolon, elbise gibi giysilerle ihsan- aha-

nede bulunduunu grmekteyiz.42

40 Semavi Eyice. agm., s. 65. 41 BOA. HH. d 13857. 42 BOA. HH. d 24444.

Sultan II. Mahmud



Sultan Abdlaziz'in bu seferinde snnet ettir-

mi olduu ocuklarn isimleri ve kyleri u ekilde

sralanmaktadr:

Kkekmece Kynden Selim olu Abbas (14

yanda), Seyyid olu smail (14 yanda), Seyyid olu

Rasim (8 yanda), Himmet olu Raid (18 yanda),

Abdullah olu Ferhat (17 yanda); Ayastefanos (Yeil-

ky) kynden Osman olu Neet (14 yanda), Osman

olu Rza (9 yanda), Osman olu Tevfik (5 yanda);

amlar kynden Ahmet olu Rstem (10 yanda),

Latif olu Ferhat (5 yanda), Eref olu Mehmet (7 ya-

nda), mer olu smail (10 yanda), mer olu Salih

(5 yanda), Recep olu Fazl (12 yanda), Recep olu

uayb (8 yanda), brahim olu Bekir (7 yanda), b-

rahim olu Hasan (5 yanda), Emin olu Salih (5 ya-

nda), Tevfik olu Arif (10 yanda), Tevfik olu Hasip

(8 yanda), Salih olu Mehmet (7 yanda), brahim

olu Halil (10 yanda), Hafz Abdullah olu Ahmet (15

yanda), Ahmet olu Kazm (6 yanda), Hseyin olu

Ahmet (8 yanda), Salih olu Ahmet (8 yanda), H-

seyin olu brahim (16 yanda), Tahsin olu Ali (5 ya-

nda), Latif olu Abdurrahman (16 yanda), Latif o-

lu Hasan (4 yanda), Murtaza olu brahim (6 yan-

da), Selim olu Bekir (3 yanda), Murat olu smail (11

yanda), Murat olu Halil (3 yanda), Murat olu Veli

(5 yanda), Hseyin olu Recep (4 yanda), Arif olu

Salih (20 yanda), Arif olu Osman (15 yanda), Arif

olu Abdullah (5 yanda), smail olu Salih (9 yan-

da), Melamet olu Hasan (3 yanda).

Bu listeden de anlalaca zere Kkekmece

ve civar kylerde 20 yana gelmi ocuklarn bile sn-

net ettirilemediini grmekteyiz. Kyllerin belki de

ierisinde bulunduklar fakirlik nedeniyle ocuklarn

snnet ettiremedikleri ya da fakir aile ocuklarnn

snnetinin padiahn ihsan- ahanesi ile gerekleti-

rildiini grmekteyiz.

Sultan Abdlaziz.

Kkekmecede avlanmakisteyen Avrupal avclarngvenliinin salanmasnisteyen yaz.



Kkekmece'nin stanbul'a yakn ve ayn

zamanda gei gzerghnda bulunmas, etrafnda

padiah ve paalara ait iftliklerle evrili olmas, bu

blgenin nemini arttrmtr. Ormanlk alanlar

ierisinde bulunan iftlikler ve gln etrafnn sahip

olduu doal gzellikler Kkekmece'yi mesire

iin bir cazibe merkezi haline getirmitir. Kk-

ekmece Gl sahilinde, doal ve sakin bir ortamda

dinlenmek ve mesire yapmak isteyenler iin uygun

bir atmosfer bulunuyordu.

Kltrmzde mesire denince, Lale Devri ve

bu devirde Kathane'de yaplan Sadabat elenceleri

akla gelmektedir. Bu devirde yaanan elence ve ge-

zintilerin stanbul hayatna nemli katklar olmu-

tur. Mesire alanlarnda yaananlar Trk edebiyatn-

da, roman, hikaye ve iir sanatna katklar salam,

kltr dnyamz zenginletirmitir.

Baharn gelmesiyle birlikte stanbul'un ayr-

larnda, krlarnda, ba, bahe ve su kenarlarnda

halk gezintiye kar, elenirdi. Burada en nem veri-

len ey yeme ime olurdu. Mesire yerlerine aileler

yemekleriyle birlikte gelirlerdi. Burada yemekler pi-

irilir, ayrda kuzular evrilir, kebaplar piirilir, ta-

ze yaprak dolmas, stl irmik helvas yaplrd. e-

itli ve bol olan yemekler bir halka evrilerek yenilir-

di. Aileler yemeklerini yedikten sonra hizmetiler ve

arabaclar da yerdi. ubuklar, nargileler iilir,

gln, derelerin ve ayrlarn gzel manzaras seyre-

dilir, akal konumalar yaplr, tavla satran oyunla-

r oynanarak ho vakitler geirilirdi.

Namaz vakti abdestler alnr, ayra seccadeler

serilerek topluca namazlar klnrd' Hanmlar zarif

araf ve yamaklar ierisinde dolarlard. ocuklar

Dundenbugune Kucukcekmece

Documents

Transcript of Dundenbugune Kucukcekmece