1 | S a y f a

İÇİNDEKİLER

Dünya’nın Hareketleri ........................................................................................ 2

Dünyanın Güneş Etrafında Yıllık Hareketı, Eksen Eğikliği Ve Sonuçları .......... 2

Dünyanın Güneş Etrafında Dönüşü (Yıllık Hareket) .................................. 2

Periyel (Gün Beri / 3 Ocak ) – Afel ( Gün Öte / 4 Temmuz)

Dönemleri ................................................................................................ 3

3 Ocak (Gün Beri) Durumu .................................................. 4

4 Temmuz (Gün Öte)Durumu .............................................. 4

Dünyanın Yıllık Hareketinin Sonuçları ...................................................... 4

Dünya’nın Eksen Eğikliği Ve Sonuçları ................................................................ 5

Eksen Eğikliği Nedir? .............................................................................. 5

Yörünge Nedir? ............................................................................. 5

Eliptik ( Yörünge Düzlemi) Nedir? ................................................ 6

Dünya Ekseninin 23°27' Eğik Oluşunun Sonuçları Şunlardır .................. 6

Eksen Eğikliği Olmasaydı .............................................................. 7

Eksen Eğikliği 20°Olsaydı ............................................................... 7

Ekınoks - Solstıs Günleri Ve Özellikleri( Mevsimler) ........................................ 9

21 Haziran Durumu ................................................................................. 9

A. Kuzey Yarım Küre ......................................................................... 9

B. Güney Yarım Küre...................................................................... 10

23 Eylül Durumu .................................................................................... 10

Kuzey Ve Güney Yarım Küre ........................................................... 10

21 Aralık Durumu .................................................................................. 11

A. Kuzey Yarım Küre................................................................... 11

B. Güney Yarım Küre .................................................................. 12

21 Mart Durumu ................................................................................... 12

Kuzey Ve Güney Yarım Küre ...................................................... 12

2 | S a y f a

DÜNYA’NIN HAREKETLERİ

DÜNYANIN GÜNEŞ ETRAFINDA YILLIK HAREKETI, EKSEN

EĞİKLİĞİ VE SONUÇLARI

DÜNYANIN GÜNEŞ ETRAFINDA DÖNÜŞÜ (YILLIK HAREKET)

Dünya, elips şeklindeki bir yörüngede Güneş etrafında dolanır. Bir tam dönüşünü 365 gün 6

saatte tamamlar. Buna bir yıl denir.

Dünya’nın yörüngesi elips şeklindedir. Güneş bu elipsin büyük çapı üzerinde ve odaklardan

birinde yer alır. Bu yüzden Dünya Güneşe bazen yaklaşır (Günberi: 3 Ocak) bazen de uzaklaşır

(Günöte: 4 Temmuz).

Bu uzaklaşma ve yaklaşma mevsimlerin oluşumunu etkileyecek kadar önemli değildir. Sadece

kuzey ve güney yarıküreler arasındaki mevsim sürelerinin farklı olmasına neden olur. Mevsimler

Güneş ışınlarının düşme açısıyla ilgilidir. Bu açının değişmesinin nedeni ise Dünyanın Ekseni ile

yörünge düzlemi (Ekliptik) arasındaki açıdır. (66°33'). Ekvator düzlemi ile Ekvator yörünge düzlemi

arasındaki açı da buna bağlı olarak oluşur. (23°27')

Dünya, 939 milyon km lik yörüngesi üzerinde saatte 108 bin km. hızla hareket

eder. Dünya’nın Güneş’e olan uzaklığı sabit değildir. Dünya’nın güneşe olan ortalama uzaklığı

149.5 Milyon km’dir. Bazen yaklaşırken, bazen uzaklaşır. Bunun nedeni, Dünya yörüngesinin elips

3 | S a y f a

şeklinde olmasıdır. Bu nedenle Dünya’nın Güneşe olan uzaklığı yıl içerisinde değişir. Bu sebepten

dolayı dünyanın dönüş hızında değişmeler meydana gelir ve mevsim sürelerinde etkili olur.

Dünya’nın Güneş’e en yakın olduğu 3 Ocak tarihine (147 milyon km) Perihel (Günberi) denir.

Dünya’nın yörüngedeki hızı artar ve Şubat ayı 2 gün kısa sürer. Dünya’nın Güneş’ten en uzak olduğu 4

Temmuz tarihine (152 milyon km) ise Afel (Günöte) denir. Dünya’nın yörüngedeki hızı azalır ve yaz

ayları 2 gün uzun sürer.

Dünya’nın Güneş’e bazen yaklaşıp, bazen de uzaklaşması yeryüzünde sıcaklık değişikliğine

yol açmaz. Çünkü uzay boşluğunda güneş ışınlarını tutacak bir gaz yoktur.

Kuzey ve Güney yarım kürelerin farklı zamanlarda ısınıp soğumasının temel nedeni, Güneş

ışınlarının yeryüzüne düşme açılarıdır. Mesela Dünya’nın Güneşe en uzak olduğu aylar olan Haziran

ve Temmuz aylarında Kuzey Yarım Küre’de Yaz mevsimi yaşanır. Bunun nedeni Haziran ayında Güneş

ışınlarının Kuzey Yarım Küre’de yere değme açısının büyümesidir. Ocak ayında ise yakın olmasına

rağmen soğuktur çünkü ışınları eğik alır.

PERİYEL (GÜN BERİ / 3 OCAK ) – AFEL ( GÜN ÖTE / 4 TEMMUZ) DÖNEMLERİ

Dünya güneşin etrafındaki hareketini elips şeklindeki bir yörüngede tamamlar. Bu elips

şeklindeki yörüngeye bağlı olarak dünya güneşe bazen yaklaşır bazen uzaklaşır. İşte bu yaklaşma ve

uzaklaşma hareketlerine bağlı olarak günberi (perihel),günöte (afel) dediğimiz durumlar meydana

gelir. Fakat bu durum dünya sıcaklıklarında çok az miktarda değişikliğe neden olmaktadır; çünkü

dünyadaki sıcaklıkları etkileyen temel faktör güneş ışınlarının düşme açısıdır. Eğer bu durum dünya

sıcaklıklarının değişmesine neden olsaydı kuzey yarımküre dünyanın güneşe en yakın olduğu 3 Ocak

durumunda kış mevsimini değil, yaz mevsimini yaşardı.

4 | S a y f a

3 OCAK (GÜN BERİ) DURUMU

Dünya bu tarihte güneşe en yakın konumundadır. Dünya Güneşin karşısında bu konumdayken

güneşin yaydığı çekim etkisine daha çok maruz kalır. . Bu nedenle dünya bu konumda iken yörünge

hareketi de hızlanır. 3 Ocak tarihinde yörünge hareketi hızlandığı için Şubat ayları 30 veya 31 gün

değil 28 gün sürer.

4 TEMMUZ (GÜN ÖTE) DURUMU Bu tarihte dünya yörüngesi üzerinde güneşe en uzak konumdadır. Dünyanın güneşe uzak

olması güneşin yaydığı çekim etkisine daha az maruz kalmasına sebep olur. Dünya bu tarihte güneşin

çekim kuvvetinden daha az etkilendiği için yörüngesi üzerinde hızı azalır. Bu nedenle 21 Eylül’de

gerçekleşmesi gereken Ekinoks durumu 23 Eylülde gerçekleşir.

DÜNYANIN YILLIK HAREKETİNİN SONUÇLARI:

1. Güneş ışınlarının bir noktaya geliş açısı değişir.

2. Mevsimlik sıcaklık farkları meydana gelir.

3. Gölge uzunlukları yıl içinde değişir.

4. Güneş’in ufuk üzerinde doğduğu yer ve saat ile, Güneş’in ufukta battığı yer ve saat değişir.

5. Gece ve gündüz süreleri de yıl içerisinde değişir.

6. Muson rüzgârları oluşur.

7. Mevsimler oluşmasına ve değişmesine neden olur.

8. Kara ve denizler arasında sıcaklık farkları oluşur.

9. Muson rüzgârları meydana gelir.

10. Aydınlanma çemberi mevsimlere göre yer değiştirir.

11. Güneş ışınları yıl boyunca dönencelere bir kez, dönenceler arasına iki kez dik düşer.

5 | S a y f a

DÜNYA’NIN EKSEN EĞİKLİĞİ VE SONUÇLARI

EKSEN EĞİKLİĞİ NEDİR?

Dünya yörünge üzerinde hareket ederken kendi çevresinde (Eksen hareketi) dönmesinin de

etkisiyle bir salınım hareketi yapar. Bu salınım hareketi eksen ile yörünge düzlemi arasındaki açının

değişmesine neden olur buna ‘eksen eğikliği’ denir.

Dünya’nın eksen eğikliğinin anlaşılabilmesi için şu terimlerin bilinmesi gerekmektedir.

YÖRÜNGE NEDİR?

Dünyanın güneş etrafında

dönerken izlediği yola ‘dünyanın

yörüngesi ‘denir.

Dünya yörüngesi 939 milyon km

uzunluğundadır. Dünya bu

yörüngede ortalama 107.118

km/h’ten

(saniyede 30 km) daha hızlı

dönmektedir.

6 | S a y f a

ELİPTİK ( YÖRÜNGE DÜZLEMİ) NEDİR?

Dünyanın yörüngesi bir çember şeklindedir. Bu yörüngeyi bir daire olarak düşünürsek, ortaya bir

düzlem çıkacaktır. İşte bu düzleme ‘yörünge düzlemi’ veya ‘ekliptik’ denir.

Dünya ekseninin 23°27' eğik oluşunun sonuçları şunlardır:

o Güneş ışınlarının yeryüzüne düşme açısı yıl boyunca değişir.

o Güneş'in doğuş ve batış saatleri ile yerleri değişir.

o Aydınlanma çemberinin sınırı mevsimlere göre değişir.

o Mevsimlerin oluşumuna neden olur.

o 21 Aralık'ta Güney Yarım Küre'nin, 21 Haziran'da ise, Kuzey Yarım Küre'nin Güneş'e daha

dönük olmasına neden olur.

o Gece ile gündüz süreleri arasındaki farkın, Ekvator'dan kutuplara gidildikçe artmasına neden

olur.

o Yıl içinde cisimlerin gölge uzunlukları değişir.

o Dönencelerin ve kutup dairelerinin sınırlarını belirleyerek, matematik iklim kuşaklarının

oluşumuna neden olur.

o Kuzey ve güney yarım kürelerde aynı anda farklı mevsimler yaşanır.

7 | S a y f a

o Dönenceler ve kutup daireleri oluşur.

o Yıl içinde sıcaklık farkları oluşur.

o Yıl içinde okyanus ve kıtaların farklı ısınmalarına bağlı olarak Muson rüzgârları oluşur.

o Yıl içinde gece-gündüz süreleri değişir.

o Sabit bir noktaya yıl içinde güneş ışınlarının geliş açıları değişir.

o Yıl içinde sabit bir nokta için güneşin doğduğu ve battığı yerler değişir.

o Yıl içinde güneşin ufuk düzlemi üzerindeki yüksekliği değişir.

o Kutup noktalarında 6 ay gece, 6 ay gündüz yaşanır.

o Yıl içinde 90 derece açıyla düşen güneş ışınlarının 23 derece 27 dakika kuzey ve güney

enlemleri arasında hareket etmesine neden olmaktadır.

8 | S a y f a

EKSEN EĞİKLİĞİ OLMASAYDI

(Ekvator düzlemi ile ekliptik üst üste çakışsaydı veya yer ekseni ekliptiği dik olarak kesseydi)

Dönenceler ve kutup daireleri oluşmazdı.

Güneş ışınları sadece Ekvatora dik gelirdi.

Mevsim değişmesi olmazdı. Sürekli aynı mevsim hüküm sürerdi.

Aydınlanma dairesi sürekli kutup noktalarına teğet geçerdi.

Gece gündüz süreleri birbirine eşit olurdu.

Güneşin doğuş-batış konumu ve saati değişmezdi.

Kısacası; sürekli ekinoks durumu yaşanırdı.

EKSEN EĞİKLİĞİ 20°OLSAYDI

Güneş ışınlarının dik geldiği alan daralırdı.

Güneş ışınlarının düşme açısında değişim azalacağından, Ekvatoral bölgenin sıcaklık

ortalaması artardı.

Kutup kuşağı ve tropikal kuşağın alanları daralırken, ılıman kuşak genişlerdi.

Yurdumuzda yazlar daha serin, kışlar daha ılık olurdu.

Kutup noktalarının sıcaklığı azalırdı.

NOT 1:

Eksen eğikliği kaç derece ise Kutup noktalarına güneş ışınları en fazla o açıyla düşer.

Aydınlanma çizgisi daha az yer değiştireceğinden gece ile gündüz arasındaki fark azalırdı.

NOT 2:

Eksen eğikliği küçüldükçe gece ile gündüz arasındaki fark azalır. Eksen eğikliği büyüdüğünde ise fark artar.

9 | S a y f a

EKINOKS - SOLSTIS GÜNLERI VE ÖZELLIKLERI( MEVSIMLER)

Dünya'nın Güneş etrafında dönmesi ve eksen eğikliğine bağlı olarak dört önemli gün ortaya çıkar. Bu

günler aynı zamanda mevsimlerin başlangıcıdır.

21 Mart ve 23 Eylül tarihlerine ekinoks (gece - gündüz eşitliği) tarihleri, 21 Aralık ve 21 Haziran

tarihlerine de solstis (gündönümü) tarihleri denir

21 HAZIRAN DURUMU

A. KUZEY YARIM KÜRE

Güneş ışınları Yengeç Dönencesi’ ne 90°lik açı ile düşer.

Yaz mevsiminin başlangıcıdır.

En uzun gündüz, en kısa gece yaşanır.

Yengeç Dönencesinden kuzeye gidildikçe gündüz süresi uzar, gece süresi kısalır.

Bu tarihten itibaren gündüzler kısalmaya, geceler uzamaya başlar. Fakat 23 Eylül tarihine

kadar gündüzler gecelerden

uzundur.

Aydınlanma çemberi Kuzey

Kutup Dairesi'ne teğet geçer.

Yengeç Dönencesinin kuzeyi,

güneş ışınlarını yıl içerisinde

alabileceği en dik açı ile alır. Bu

tarihten itibaren güneş ışınlarının

gelme açıları küçülmeye başlar.

Yengeç Dönencesinin kuzeyinde en kısa gölge yaşanır. Bu tarihten itibaren gölge boyları

uzamaya başlar.

10 | S a y f a

B. GÜNEY YARIM KÜRE

Güneş ışınları Oğlak Dönencesi ‘ne 43°06' lık açı ile düşer.

Kış mevsiminin başlangıcıdır.

En uzun gece, en kısa gündüz yaşanır.

Oğlak Dönencesinden güneye gidildikçe gece süresi uzar, gündüz süresi kısalır.

Bu tarihten itibaren geceler kısalmaya, gündüzler uzamaya başlar. Fakat 23 Eylül tarihine

kadar geceler gündüzlerden uzundur.

Aydınlanma çemberi Güney Kutup Dairesi'ne teğet geçer.

Oğlak Dönencesinin güneyi güneş ışınlarını yıl içerisinde alabileceği en dar açı ile alır. Bu

tarihten itibaren güneş ışınlarının gelme açıları büyümeye başlar.

Oğlak Dönencesinin güneyinde en uzun gölge yaşanır. Bu tarihten itibaren gölge boyları

kısalır.

23 EYLÜL DURUMU

KUZEY VE GÜNEY YARIM KÜRE

Güneş ışınları öğle vakti Ekvator'a 90°lik açı ile düşer.

Gölge boyu Ekvator'da sıfırdır.

Güneş ışınları bu tarihten itibaren Güney Yarım Küre'ye dik düşmeye başlar.

Bu tarihten itibaren Kuzey

Yarım Küre'de geceler,

gündüzlerden uzun olmaya

başlar. Güney Yarım

Küre'de ise tam tersi olur.

Bu tarih Kuzey Yarım

Küre'de Sonbahar, Güney

11 | S a y f a

Yarım Küre'de İlkbahar başlangıcıdır.

Aydınlanma çemberi kutup noktalarına teğet geçer. Bu tarihte Güneş her iki kutup

noktasında da görülür.

Dünya'da gece ve gündüz birbirine eşit olur.

Bu tarih Kuzey Kutup Noktasında 6 aylık gecenin, Güney Kutup Noktasında ise 6 aylık

gündüzün başlangıcıdır.

21 ARALIK DURUMU

A. KUZEY YARIM KÜRE

Güneş ışınları Yengeç Dönencesi’ ne 43°06' lık açı ile gelir.

Kış mevsiminin başlangıcıdır.

En uzun gece, en kısa gündüz yaşanır.

Yengeç Dönencesinden kuzeye gidildikçe gece süresi uzar, gündüz süresi kısalır.

Bu tarihten itibaren geceler kısalmaya, gündüzler uzamaya başlar. Fakat 21 Mart tarihine

kadar, geceler gündüzlerden uzundur.

Aydınlanma çemberi Kuzey Kutup Dairesi'ne teğet geçer.

Yengeç Dönencesinin kuzeyi güneş ışınlarını yıl içerisinde alabileceği en dar açı ile alır. Bu

tarihten itibaren güneş ışınlarının

gelme açıları büyümeye başlar.

Yengeç Dönencesinin kuzeyinde

en uzun gölge yaşanır. Bu

tarihten itibaren gölge boyları

kısalmaya başlar.

12 | S a y f a

B. GÜNEY YARIM KÜRE

Güneş ışınları Oğlak Dönencesi ‘ne 90° lik açı ile gelir.

Yaz mevsiminin başlangıcıdır.

En uzun gündüz, en kısa gece yaşanır.

Oğlak Dönencesinden güneye gidildikçe gündüz süresi uzar, gece süresi kısalır.

Bu tarihten itibaren gündüzler kısalmaya geceler uzamaya başlar. Ancak 21 Mart tarihine

kadar, gündüzler gecelerden uzundur.

Aydınlanma çemberi Güney Kutup Dairesi'ne teğet geçer.

Oğlak Dönencesinin güneyi güneş ışınlarını yıl içerisinde alabileceği en dik açı ile alır. Bu

tarihten itibaren güneş ışınlarının gelme açıları küçülmeye başlar.

Oğlak Dönencesinin güneyinde en kısa gölge yaşanır. Bu tarihten itibaren gölge boyları

uzamaya başlar.

21 MART DURUMU

KUZEY VE GÜNEY YARIM KÜRE

Güneş ışınları öğle vakti Ekvator'a 90° lik açı ile düşer.

Gölge boyu Ekvator'da sıfırdır.

Güneş ışınları bu tarihten

itibaren Kuzey Yarım Küre'ye

dik düşmeye başlar.

Bu tarihten itibaren Güney

Yarım Küre'de geceler,

gündüzlerden uzun olmaya

13 | S a y f a

başlar. Kuzey Yarım Küre'de ise tam tersi olur.

Bu tarih Güney Yarım Küre'de Sonbahar, Kuzey Yarım Küre'de İlkbahar başlangıcıdır.

Aydınlanma çemberi kutup noktalarına teğet geçer. Bu tarihte Güneş her iki kutup

noktasında da görülür.

Dünya'da gece ve gündüz süreleri birbirine eşit olur.

Bu tarih Güney Kutup Noktasında 6 aylık gecenin, Kuzey Kutup Noktasında ise 6 aylık

gündüzün başlangıcıdır