DRIE WANDELINGEN LANGS DE BRANDGRENS VAN HET BOMBARDEMENT …€¦ · HET BOMBARDEMENT Op 14 mei...
1
R o t t e Ha r i n g v l i e t Boerengat B i n n e n h a v e n Buizengat Na s s a u h a v e n L e u v e n h a v e n Koningshaven Rijnhaven N i e u w e M a a s WILLEMSBRUG ERASMUSBRUG GERDESIAWEG STADHUIS BEURS OOSTPLEIN WILHELMINAPLEIN EENDRACHTSPLEIN LEUVEHAVEN ROTTERDAM CENTRAAL ROTTERDAM BLAAK HARINGVLIET MARINIERSWEG MARINIERSW EG VAN DER SLUYSSTRAAT WITTE DE WITHSTRAAT WIJNHAVEN SCHIESTRAAT NIEU WSTRAAT M E E NT R A AMPO O R T STRAA T REMBRANDTSTRAAT LAMBERTUSSTR AAT PLANTAGEWEG KRALINGSE PLASLAAN BROUW ERS STRAAT V L IETLAAN N A S S A U H A V EN N A S SAUHAVEN FEIJENOO R D K ADE OOSTMAASLAAN RUBENSSTRAAT TABOR S T R A A T HA RINGVLIET MAASBOULEVARD WEST-KRUISKADE VASTELA N D ZALMHAVEN WESTERSING E L ENTREPOTSTRA A T VIJF WERELDDELEN BUIZENGAT STIELTJESST RA A T LOUIS PREGERKADE WILLEMSKADE OOSTMAASSTRAAT LIJNBAAN NOORDSINGEL RE C H T E R R O T T E K ADE SCHEEPMAKERSHAVEN VAST E LAND WEENA J O N KER FRANS S T R A A T BOOMPJES BINNENROTTE SPO O RSING E L SPOORSIN GEL SCHIEKADE WIJNHAVEN OOSTERKADE STAM PI O E N S T R A AT L O M B A R D K A D E RHIJNSP OORKADE V LINDE R ST R A A T SPIEGELNISSERKA DE O UDEDIJK HOUTLAAN WESTER S I N GEL KAREL D O O RMANSTRAA T WILHELM I N A K A D E W ILHELMINAKADE POMPENBURG COOL S IN G EL JACOBUSSTR AAT HONINGB IJS TRAA T GOUDSE RIJWEG CHRIS B E N N E K E RSL A AN G O U DSESINGEL S C H IE D A M SESINGEL 'S-LANDS WERF WEENA-ZUID POSTHUMALAAN B OE Z E M W E G R ODE Z A N D GROENENDAAL KIPSTRAAT HOOGSTRAAT CROOSWIJKSESIN G EL R A AM S T OKVIS K A D E HERTEKADE P U N T LAAN OP ZUID K R UISPLEIN WEENA VERL WIL L E MSBRUG OTTO REUCHLINWEG SOPHIAKADE C OOLSINGEL KRUI S K ADE WIJNKADE WESTBLAAK PRO VENIE RSSINGEL SCHIEDAMSEDIJ K BLAAK GERDE S I A WEG GLASH A V EN CROOSWIJKSEWEG JERICHOLAAN WILLEM RUYSL A A N B EURSPLEIN NO O RDPLEIN EENDRACHTSSTRAAT N A SSAUKADE WESTZEEDIJK AEGIDIUSSTRA AT B OTERSLOOT HANG HAAGSEV E ER STADHUISPLEIN VEER K A D E WETERINGSTRAAT P A N N E K O E K S T R AAT NIEUWEHAVEN H O F D I JK SCHIEKADE BANIERST RAA T O O STPLEI N SLA AK GE L D E R S E K A D E WIJNSTRAAT P R O V E N IE R S STRAAT DIJKST RAAT ROCHUSSEN STRAAT HA L H OF G OUVERNESTR AAT HOOGSTRAAT L ODEWIJK PINCOFFSWEG V O NDELWEG H A L F R O N D ROENTGENSTRAAT H O F P L E I N O OSTZ E EDIJK JUFFERKADE NIJVERHEIDSTRAAT F O H R E K E L B E 1 EENDRACHTSWEG BINNENROTTE VIJVERHOFSTRAAT SC H I E D A M S E D IJK BURGEMEESTER VAN WALSUMWEG HEER BOKELWE G SPEELMANSTRAAT STROVEER MUSEUMPARK LEVIE VORSTKADE OVERBL A AK PRINS HENDRIKKADE MAASKADE K O E S T R AAT BINNENROTTE WARANDE ADMIRALITEITSKADE ROUTE NOORD D R O O N E T U O R ROUTE OOST ROUTE WEST 2 1 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 18 17 20 19 21 22 23 24 25 26 27 28 30 29 GELUIDSFRAGMENT I Korte inleiding 01 II Introductie en spelregels 02 III Het bombartdement van R’dam 03 IV De schade en de brandgrens 04 ROUTE WEST Willemskade 05 Zalmhaven 06 Vasteland 07 Schiedamsesingel 08 Witte de Withstraat 09 Westblaak 10 Oude Binnenweg 11 Mauritsweg 12 Kruiskade en Diergaarde 13 Het Station 14 ROUTE NOORD Het station Delftsche Poort 15 Schiekade - Hofplein 16 Teilingenstraat 17 Noordsingel 18 Rechter Rottekade 10 Langs de Rotte 20 Jonker Fransstraat 21 Hugo de Grootstraat 22 Veemarkt 23 Warande 24 ROUTE OOST Gerdesiaweg 25 Plantage 26 Oosteinde 27 Oostplein 28 Admiraliteitskade 29 Infirmeriestraat 30 Gashouderstraat 31 Adam-Lusthofstraat 32 Oostzeedijk 33 Maasstation 34 LEGENDA Wandelroute Brandgrens, met spots Grens ‘friendly fire’, met spots Brandgrenssteen Locatie geluidsfragment DRIE WANDELINGEN LANGS DE BRANDGRENS VAN HET BOMBARDEMENT VAN 14 MEI 1940 BRANDGRENS De brandgrens is de grens om het door het bombardement van 14 mei 1940 verwoeste gebied van Rotterdam. De brandgrens is sinds 2010 blijvend in de stad gemarkeerd met grondarmaturen, waarin een icoon dat bestaat uit vlammen waarin de silhouetten van de brandende stad, een Heinkel He-111 bommenwerper, en het beeld ‘La Ville Détruite’ (De Verwoeste Stad) van Ossip Zadkine zijn verwerkt. De markering is ontworpen door West8 i.s.m. Opera Ontwerpers. HET BOMBARDEMENT Op 14 mei 1940 bombardeerden Duitse Heinkels de binnenstad van Rotterdam. Binnen een kwartier werd het vonnis over de historische stad voltrokken. De bommen vielen op het centrum, Kralingen, Crooswijk en het Oude Noorden. Dagenlang brandde de stad: ca. 850 mensen kwamen om, 80.000 Rotterdam- mers werden dakloos. De bommen en de brand verwoestten 25.000 woningen en 11.000 andere panden. WEDEROPBOUW In hoog tempo werd het puin geruimd en maakte stadsbouwmeester W.G. Witteveen plannen voor de wederopbouw, waarmee al in 1940 werd begonnen. In juli 1942 kondigde de bezetter echter een algehele bouwstop af waardoor de wederopbouw kwam stil te liggen. Pas na de oorlog werd de wederopbouw weer voortgezet. Maar wel op basis van een nieuw plan van Witteveens opvolger Van Traa. Het ‘Basisplan Herbouw Binnenstad Rotterdam’ werd in maart 1946 vastgesteld en vormde tot in de jaren tachtig van de vorige eeuw de basis voor bouwactiviteiten in het centrum. Het nieuwe stadshart van Rotterdam bestaat niet alleen uit moderne gebouwen, het heeft ook een andere plattegrond dan voor 1940. AUDIOTOUR De audiotour leidt de wandelaar in 30 geluidsfragmenten langs de 12 km lange brandgrens, en vertelt over de stad en zijn bewoners van toen en nu. De geluidsfrag- menten zijn gratis te downloaden van brandgrens.nl/audiotour, waar nog veel meer over Rotterdam in WO II te vinden is. VERANTWOORDING De audiotour ‘Langs de Brandgrens’ is een coproductie van de Gemeente Rotterdam, Museum Rotterdam en Bonheur Theater- bedrijf Rotterdam. Content: Lex Bohlmeijer en Koos Hage. Tekst: Lex Bohlmeijer. Geluid: Het Paleis van Boem. Stem: Peter Sonneveld (fragment 1 t/m 30) en Lex Bohlmeijer (fragment I t/m IV) Cartografie: Landkaartje, Rotterdam. Brandgrensicoon © gemeente Rotterdam Audiotour © gemeente Rotterdam 0 50 100 200 m
Transcript of DRIE WANDELINGEN LANGS DE BRANDGRENS VAN HET BOMBARDEMENT …€¦ · HET BOMBARDEMENT Op 14 mei...
Rott
e
Har ingvl iet
B o e re n g a t
Binnenhaven
B u i ze n g a t
Na
ssau
ha
ven
Leu
ven
ha
ven
Koningshaven
R i j n h a v e n
N i e u w e M a a sW
ILLEMSBRUG
ERASMUSBRUG
GERDESIAWEG
STADHUIS
BEURS
OOSTPLEIN
WILHELMINAPLEIN
EENDRACHTSPLEIN
LEUVEHAVEN
ROTTERDAM CENTRAAL
ROTTERDAMBLAAK HARINGVLIET
MARIN
IERSWEG
MARIN
IERSWEG
VAN DER SLUYSSTRAAT
WITTE DE WITHSTRAAT
WIJNHAVEN
SCHIESTRAAT
NIEUWSTRAAT
MEENT
RAAM
POO
RTSTRAAT
REMBRANDTSTRAAT
LAM
BERT
USST
RAAT
PLAN
TAGE
WEG
KRALINGSE PLASLAAN
BRO
UWER
SSTR
AAT
VLIE
TLAA
N
NASSAUHAVENN
ASSAU
HAVEN
FEIJENOORDKADE
OOSTMAASLAAN
RUBE
NSS
TRAA
T
TABORSTRAAT
HARINGVLIET MAASBOULEVARD
WEST-KRUISKADE
VASTELAND
ZALMHAVEN
WESTERSIN
GEL
ENTREPOTSTRAA T
VIJF WERELDDELEN
BUIZENGAT
STIEL
TJES
STRA
AT
LOUIS PREGERKADEWILL
EMSK
ADE
OO
STM
AASS
TRAA
T
LIJNBAAN
NOORDSINGEL
RECH
TER
ROTT
EKADE
SCHEEPMAKERSHAVEN
VASTELAND
WEENA
JON
KER
FRA
NSS
T RA
ATBOOMPJ
ES
BINNENROTTE
SPOO
RSINGEL
SPOO
RSINGEL
SCHIEKADE
WIJNHAVEN
OOSTERKADE
STAMPIO
ENST
RAAT
LOMBA
RDKA
DE
RHIJNSPOORKADE
VLIN
DER
STRA
AT
SPIEGELNISSERKADE
OUDEDIJK
HOUTLAAN
WESTERSIN
GEL
KAREL DO
ORM
ANSTRAAT
WILHELMINAKADE
WILHELMINAKADE
POMPENBURG
COO
LSING
EL
JACOBU
SSTRAAT
HO
NIN
GBIJS
TRAA
T
GOUDSE RIJWEG
CHRI
S BE
NNEK
ERSLA
AN
GOUDSESINGEL
SCHIEDAM
SESI
NG
EL
'S-LANDS WERF
WEENA-ZUID
POSTHUMALAAN
BOEZ
EMW
EG
ROD
EZAND
GROENENDAAL
KIPSTRAAT
HOOGSTRAAT
CROOSWIJKSESINGEL
RAAM
STO
KVIS
KAD
E
HERTEKADE
PUNT
LAAN OP ZUID
KRUISPLEIN
WEENA
VERL WILL
EMSBRUG
OTTO REUCHLINWEG
SOPH
IAKA
DE
COO
LSING
EL
KRUISKADE
WIJNKADEWESTBLAAK
PROVENIERSSINGEL
SCH
IED
AM
SED
IJK
BLAAK
GERDESIAWEG
GLASH
AVEN
CROOSWIJK
SEW
EG
JERI
CHO
LAAN
WIL
LEM
RU
YSLA
AN
BEURSPLEIN
NOORDPLEIN
EEND
RACHTSSTRAAT
NA
SSAUKADE
WESTZEEDIJK
AEGI
DIU
SSTR
AAT
BOTERSLOOT
HANG
HAAGSEVEER
STADHUISPLEIN
VEERKA
DE
WETERINGSTRAAT
PANNEKOEKSTRAAT
NIEUWEHAVEN
HOFDIJK
SCHIEKADE
BANIERSTRAAT
OOSTPLEIN
SLAA
K
GELDERSEKADE
WIJNSTRAAT
PROVENIERSSTRAAT
DIJK
STRA
AT
ROCHUSSENSTRAAT
HALHOF
GO
UVERN
ESTRAAT
HOOGSTRAAT
LODEW
IJK P
INCOFF
SWEG
VON
DEL
WEG
HALFROND
ROENTGENSTRAAT
HOF
PLEIN
OOSTZEEDIJK
JUFFERKADE
NIJVERHEIDSTRAAT
FO
HREKELB E1
EEND
RACHTSW
EG
BINNENROTTE
VIJVERHOFSTRAAT
SCHIED
AMSED
IJK
BURGEMEESTER VAN WALSUMWEG
HEER BOKELWEG
SPEE
LMAN
STRA
AT
STROVEER
MUSEUMPARK
LEVIE VORSTKADE
OVERBLAAK
PRINS HENDRIKKADE
MAASKADE
KOESTRAAT
BINNENROTTE
WARANDE
ADMIRALITEITSKADE
RO
UT
E N
OO
RD
DR
OO
N E
TU
OR
RO
UT
E O
OS
T
RO
UT
E W
ES
T
2
1
3
4
5
6
7
8
9
10 11
12
13
14
15 1618
17
2019 21
22
23
24
2526
27
28
30
29
GELUIDSFRAGMENTI Korte inleiding 01II Introductie en spelregels 02III Het bombartdement van R’dam 03IV De schade en de brandgrens 04
ROUTE WEST
Willemskade 05
Zalmhaven 06
Vasteland 07
Schiedamsesingel 08
Witte de Withstraat 09
Westblaak 10
Oude Binnenweg 11
Mauritsweg 12
Kruiskade en Diergaarde 13
Het Station 14
ROUTE NOORD
Het station Delftsche Poort 15
Schiekade - Hofplein 16
Teilingenstraat 17
Noordsingel 18
Rechter Rottekade 10
Langs de Rotte 20
Jonker Fransstraat 21
Hugo de Grootstraat 22
Veemarkt 23
Warande 24
ROUTE OOST
Gerdesiaweg 25
Plantage 26
Oosteinde 27
Oostplein 28
Admiraliteitskade 29
Infirmeriestraat 30
Gashouderstraat 31
Adam-Lusthofstraat 32
Oostzeedijk 33
Maasstation 34
LEGENDA
Wandelroute
Brandgrens, met spots
Grens ‘friendly fire’, met spots
Brandgrenssteen
Locatie geluidsfragment
DRIE WANDELINGEN LANGS DE BRANDGRENS VAN HET BOMBARDEMENT VAN 14 MEI 1940 BRANDGRENSDe brandgrens is de grens om het door het bombardement van 14 mei 1940 verwoeste gebied van Rotterdam. De brandgrens is sinds 2010 blijvend in de stad gemarkeerd met grondarmaturen, waarin een icoon dat bestaat uit vlammen waarin de silhouetten van de brandende stad, een Heinkel He-111 bommenwerper, en het beeld ‘La Ville Détruite’ (De Verwoeste Stad) van Ossip Zadkine zijn verwerkt. De markering is ontworpen door West8 i.s.m. Opera Ontwerpers.
HET BOMBARDEMENTOp 14 mei 1940 bombardeerden Duitse Heinkels de binnenstad van Rotterdam. Binnen een kwartier werd het vonnis over de historische stad voltrokken. De bommen vielen op het centrum, Kralingen, Crooswijk en het Oude Noorden. Dagenlang brandde de stad: ca. 850 mensen kwamen om, 80.000 Rotterdam-mers werden dakloos. De bommen en de brand verwoestten 25.000 woningen en 11.000 andere panden.
WEDEROPBOUWIn hoog tempo werd het puin geruimd en maakte stadsbouwmeester W.G. Witteveen plannen voor de wederopbouw, waarmee al in 1940 werd begonnen. In juli 1942 kondigde de bezetter echter een algehele bouwstop af waardoor de wederopbouw kwam stil te liggen. Pas na de oorlog werd de wederopbouw weer voortgezet. Maar wel op basis van een nieuw plan van Witteveens opvolger Van Traa. Het ‘Basisplan Herbouw Binnenstad Rotterdam’ werd in maart 1946 vastgesteld en vormde tot in de jaren tachtig van de vorige eeuw de basis voor bouwactiviteiten in het centrum. Het nieuwe stadshart van Rotterdam bestaat niet alleen uit moderne gebouwen, het heeft ook een andere plattegrond dan voor 1940.
AUDIOTOURDe audiotour leidt de wandelaar in 30 geluidsfragmenten langs de 12 km lange brandgrens, en vertelt over de stad en zijn bewoners van toen en nu. De geluidsfrag-menten zijn gratis te downloaden van brandgrens.nl/audiotour, waar nog veel meer over Rotterdam in WO II te vinden is.
VERANTWOORDINGDe audiotour ‘Langs de Brandgrens’ is een coproductie van de Gemeente Rotterdam, Museum Rotterdam en Bonheur Theater-bedrijf Rotterdam.Content: Lex Bohlmeijer en Koos Hage.Tekst: Lex Bohlmeijer.Geluid: Het Paleis van Boem.Stem: Peter Sonneveld (fragment 1 t/m 30) en Lex Bohlmeijer (fragment I t/m IV)Cartografie: Landkaartje, Rotterdam.
Brandgrensicoon © gemeente RotterdamAudiotour © gemeente Rotterdam 0 50 100 200 m
