Dr. Vehbi Eser Türkiye Tohumcular Birliği izinde/TOHUMUN... · Türkiye Mikro Gen Merkezleri...
Transcript of Dr. Vehbi Eser Türkiye Tohumcular Birliği izinde/TOHUMUN... · Türkiye Mikro Gen Merkezleri...
-
Dr. Vehbi EserTürkiye Tohumcular Birliği
ب
-
Neden proje?
Hızla artan nüfusun gelecekte yaşayacağı en önemliproblemlerden biri yeterli ve sağlıklı beslenmeproblemidir
Tarım alanlarının artışının söz konusu olamayacağıgerçeğinden hareketle birim alandan alınan veriminartırılması en etkin yöntemlerin başında gelmektedir
Yüksek verimli çeşitlerin geliştirilebilmesi için enönemli kaynak genetik çeşitliliğimizdir
-
Neden proje?
Birleşmiş Milletler BiyolojikÇeşitlilik Sözleşmesi
Gıda ve Tarım İçin Genetik Kaynaklar Antlaşması
Ortak özellikleri
kaynakların korunması
sürdürülebilir kullanımı
kullanımdan doğacakyararların paylaşımı
The Nagoya Protocol on Access and Benefit-sharing
The Cartagena Protocol on Biosafety
-
Neden proje?
Ülkemiz, birçok ana gen merkezinin yanında, birçokürün için de mikro gen merkezidir
Bitki genetik kaynakları ve yerel çeşitler genel olarakin-situ ve ex-situ yöntemlerle korunmaktadır
Ex-situ tohum gen bankalarında,
İn-situ vejetatif materyal arazi gen bankalarında
Yerinde Muhafaza Ulusal Planı” ve “Ulusal BiyolojikÇeşitlilik Stratejileri ve Eylem Planı
çiftçi şartlarında muhafaza
ekosistem muhafazasını teşvik
-
Neden proje?
Tohumculuk üzerine yapılan yasal düzenlemelerle
kayıt altına alınmış tohumlukların ticareti
bitki genetik kaynaklarımızın kayıt altına alınması
Yerel çeşitlerin tohumluklarının kayıt altına alınarak üretim ve ticaretini teşvik edecek yöntem ve yaklaşımlara ihtiyaç vardır
-
Biyolojik Çeşitlilik Nedir?
Biyolojik çeşitlilik; bir bölgedeki
Genlerin,
Türlerin,
Ekosistemin ve
Ekolojik olayların
oluşturduğu bir bütündür
-
Genetik Kaynak Nedir?
Toplumların ekolojik, ekonomik, kültürel ve manevi zenginlikleri ve geçmişleriyle bağlantısıdır
Bugün veya gelecek için her türlü gerçek ve potansiyel değer taşıyan, ticareti yapılmayan, insan hariç her türlü canlı materyaldir
-
Yabani Türler Yakın Akraba Türler Yerel Çeşitler Islah Edilmiş Materyal Ticari Çeşitler
Genetik Kaynaklar Nelerdir?
-
Genetik Kaynakların Önemi
Genetik kaynaklar canlı gen bankalarıdır
Bitkisel üretimde verim artışı sağlanmasının ve idamesinin garantisidir
Hastalık, zararlı ve olumsuz çevre şartlarına dayanıklılık için vazgeçilmez kaynaktır
Farklı tat ve lezzetlerin kaynağıdır.
Genetik kaynak olmadan yeni çeşit, yeni çeşit olmadan üretim artışı, olmaz
-
Dünya Gen Merkezleri
-
Türkiye’nin Floristik Bölgeleri
Ekim et al. 2000
-
Mikro Gen Merkezleri
Türkiye’de 5 adet mikro gen merkezi vardır
Kayseri ve Civarı
Samsun-Amasya-TokatAğrı Dağı ve
Civarı
Demir, 1990
-
Türkiye Mikro Gen Merkezleri
Trakya-Ege BölgesiEkmeklik-Makarnalık Buğday, Kavun, Kolza, Mercimek, Nohut, Adi fiğ, Lüpenler, Üçgüller
Güney Doğu Anadolu BölgesiBuğday Yabani Türleri, Üzüm, Karpuz, Kavun, Kabak, Hıyar, Fasulye, Mercimek, Nohut, Bakla, Yem Bitkileri
Samsun-Tokat-Amasya YöresiMeyve Cins ve Türleri, Fasulye, Mercimek, Bakla, Baklagil Yem Bitkileri
Kayseri ve YöresiElma, Badem, Armut, Üzüm, Nohut, Mercimek, Bakla, Yonca, Korunga
Ağrı ve YöresiElma, Kaysı, Kiraz, Vişne, Kavun, Baklagil Yem bitkileri
-
Türkiye’nin Endemizm Bölgeleri
Türkiye’de 3 floristik bölgede 13 endemizm merkezi vardır
-
Tanımlanmış toplam (bitki+hayvan) tür sayısı Dünyada 1.740.330Türkiyede 76.539Ülkemizde bitki tür sayısı 11.707 takson, 2.000’den fazla alt-takson3035 taxon ve 890 alt-takson olmak üzere 3925 tanesi endemik
Vural 2003; MOF 2011
-
Bitkisel Coğrafi Bölge Endemik Taksonİrano-Turanian 1250Akdeniz 1325Avrupa-Sibirya 320Birden fazla bölgede yayılan 1030Toplam 3925
MOF, 2011
-
Ne Yapıyor Bu Adamlar?
-
Rus Afidi (Diuraphis noxia)
-
Rus Afidi Yayılma Alanı
-
Genetik Kaynakların Kullanımı
Rus afidi• Mart 1986’da ABD’de ilk kez Teksas’da görüldü.• Daha sonra ABD’nin buğday alanlarına yayıldı• Ürün kayıplarının ekonomik değerinin• 1988 yılında 130 milyon $’a ulaştı,• 1986 -1988 arası 500 milyon $’ı aştı
Referans: Rus Buğday Afidi: Doğal düşmanları, dayanıklı buğdayların zararlı kontrolü için potansiyelleriCalifornia Agriculture 46(1):32-34. January-February 1992D. Gonzalez, Charles G. Summers, Calvin Qualsethttp://www.californiaagriculture.ucanr.edu/landingpage.cfm?article=ca.v046n01p32&abstract=yes
http://www.californiaagriculture.ucanr.edu/landingpage.cfm?article=ca.v046n01p32&abstract=yes
-
Genetik Kaynakların Kullanımı
Rus afidine dayanıklılığı sağlayan (Dnk) geninden dominantbir gen çifti KRWAPC-8 iki tane dominant gen çifti deKRWAPC-16 numaralı yerel buğday hattında tespit edilmişve ABD buğdaylarına aktarılmıştır. Her iki yerel hat daTürkiye’den toplanmıştır.
Referans: Genes for Resistance to Russian Wheat Aphid in TwoNew Wheat Lines
Australian Society of Agronomy.
R.S. Pathak1, J.N. Malinga2, M.G. Kinyua2, J.K. Wanjama3 and A.W. Kamau 1
http://www.regional.org.au/au/asa/2004/poster/3/7/1/275_pathak.htm
http://www.regional.org.au/au/asa/2004/poster/3/7/1/275_pathak.htm
-
بIslah Etkisi-Dünya
-
ب Islah Etkisi-Türkiye
97
8
76
8
2,9
67 4
,16
1
90
9
1,8
48
2,2
35
2,8
45
1,4
43
2,1
27
4,1
44
8,9
50
3,9
54
4,5
83
6,0
35
8,1
38
0
2000
4000
6000
8000
10000
1961 1980 2000 2013
Soya Buğday Mısır Çeltik
-
Dünya Bitkisel Üretim (ilk 12/20)
Üretim (ton) Oran (%) Değer (000 $) Oran (%)Değer
(ton/$)
Çeltik 738.187.642 21,2 185.579.591 29,0 251
Buğday 671.496.872 19,2 79.285.036 12,4 118
Soya 241.142.197 6,9 60.692.327 9,5 252
Domates 161.793.834 4,6 59.108.521 9,2 365
Mısır 872.791.597 25,0 53.604.464 8,4 61
Patates 365.365.367 10,5 48.770.419 7,6 133
Taze Sebze 269.852.343 7,7 46.143.720 7,2 171
Üzüm 67.067.129 1,9 38.336.711 6,0 572
Pamuk Lifi 25.955.096 0,7 37.095.127 5,8 1.429
Elma 76.378.738 2,2 31.883.555 5,0 417
TOPLAM 3.490.030.815 100 640.499.471 100 184
-
Üretim(ton)
Oran (%)
Değer (000 $)Oran (%)
Değer(ton/$)
Domates 11.350.000 17,3 3.565.331 19,5 314
Buğday 20.100.000 30,6 2.870.736 15,7 143
Üzüm 4.275.659 6,5 2.444.039 13,4 572
Zeytin 1.820.000 2,8 1.457.279 8,0 801
Elma 2.889.000 4,4 1.221.799 6,7 423
Pamuk Lifi 851.000 1,3 1.216.253 6,7 1.429
Fındık 660.000 1,0 1.057.919 5,8 1.603
Biber 2.072.132 3,2 975.473 5,3 471
Patates 4.795.122 7,3 765.591 4,2 160
Ş. Pancarı 15.000.000 22,9 645.210 3,5 43
Kiraz 480.748 0,7 611.161 3,4 1.271
Antep Fıstığı 150.000 0,2 492.620 2,7 3.284
Çilek 353.173 0,5 479.354 2,6 1.357
Kaysı 795.768 1,2 439.349 2,4 552
TOPLAM 65.592.602 100 18.242.114 100 278
-
Karşılaştırma
Değer (ton/$)
Dünya Türkiye
Buğday 118 143
Domates 365 314
Patates 133 160
Üzüm 572 572
Pamuk Lifi 1.429 1.429
Elma 417 423
Toplam 184 278
-
İzmir/1972
Ülkemiz Tohum Gen Bankaları
Ankara/2010
3267 takson/58.615 örnek
863 takson/46.166 örnek
-
Ülkemiz Arazi Gen Bankaları
Kaysı
Antep Fıstığı
Zeytin
Asma
Elma/Armut/Kiraz/Sert Kabuklu Meyveler
20 tür, 3000 örnek
Asma
İncir
Nar, Narenciye
Üzümsü Meyveler
Fındık
Badem
-
Ulusal Tohum Gen Bankası
Bitki Grubu Takson Örnek
Tahıllar 234 19.984
Yem Bitkileri 656 7.771
Baklagiller 39 8.540
Endüstri Bitkileri 58 4.388
Tıbbi-Aromatik Bitkiler 198 1.546
Toplam 3.267 58.615
Inal 2015
-
Türkiye Tohum Gen BankasıBitki Grubu Takson ÖrnekTahıllar 76 41.456Yem Bitkileri 82 2.050Baklagiller 19 1.049Endüstri Bitkileri 57 673Toplam 863 46.116
Özbek, 2015
-
1926 - 1960 yılları arasında Mirza GÖKGÖL Türkiye genelinde 18.000 buğday örneği topladı ve 236 yeni botanik varyete tespit etti
Tür Adı Dünya TürkiyeAestivum 270 223Compactum 137 100Durum 109 102Turgidum 72 48Polonicom 34 16Persicum 11 2
-
Fertil tritikaleyi, dünyada ilk elde edenlerden biri de 1939 yılında
Dr. Mirza Gökgöl olmuştur
Fertil tritikale
-
Modern Biyoteknolojive
Gerçekler
GEN biyoteknoloji çağının YEŞİL ALTINI’ dır.
Sanayi çağı için PETROL neyse, biyoteknoloji çağı içinde GEN odur.
Jeremy Rifkin
Biyoteknoloji Yüzyılı, 1998, NY
-
Modern Biyoteknoloji ve Patentlenen Yaşam
Gezegenimizin gen havuzunu dünya çapındapatentleme yarışı yeryüzünün biyosferini oluşturanbüyük ekosistemlerin hepsini ticari olarak kapatmakve özelleştirmek, insanlığın geliştirdiği en son teknolojiile geldiği en son noktadır
Jeremy Rifkin
Biyoteknoloji Yüzyılı, 1998, NY
-
Modern Biyoteknoloji ve Biyolojik Çeşitlilik
Bilimsel laboratuarlarda ve çok uluslu şirketlerin yönetimsalonlarında “yeşil altın” ın nasıl yönetileceği konusundastratejiler geliştirilirken, “yeşil altın” ın asıl sahiplerizenginliklerini nasıl koruyacaklarını düşünüyorlar.Görünen o ki, girmiş olduğumuz yüzyılda ekonomik vepolitik savaşın temeli bu çatışma olacaktır
Jeremy Rifkin
Biyoteknoloji Yüzyılı, 1998, NY
-
Modern Biyoteknolojive Biyoticaret
Kimya, ecza, tarım, gıda ve biyoteknoloji ile uğraşan şirketler arasında, genler, organizmalar ve onları ticari bir emtiaya dönüştürmek konusunda korkunç bir rekabet yaşanmaktadır. Artık, bu alandan herhangi birinde çalışan şirketler, diğer alanlara da girerek dev “yaşam şirketleri” oluşturmaktadırlar.
Jeremy Rifkin
Biyoteknoloji Yüzyılı, 1998, NY
-
Genetik Kaynaklardan Elde Edilen Bazı Biyoteknolojik Ürünlerin Yıllık Satışları
Ürün Yıllık Satış (milyar ABD Doları)
En Düşük En Yüksek
İlaçlar 75 150
Bitkisel İlaçlar 20 40
Tarımsal Ürünler 300 450
Ticari Tohum 30 30
Bitki Koruma Ürünleri 0,6 3
Kişisel Bakım Ürünleri 2,8 2,8
Toplam 500 800
Kaynak: K. ten Kate and S. A. Laird.1999. The commercial use of biodiversity: access to genetic resources and benefit-sharing (London: Earthscan, 1999).
-
ب Dünya Tohum Piyasası
-
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
1600
Dünya Toplam GD Bitkiler OlanTürler
GD Toplam
Bitkisel üretim ve GD bitkiler (1996-2012)
1996
2012
-
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
19
96
19
97
19
98
19
99
20
00
20
01
20
02
20
03
20
04
20
05
20
06
20
07
20
08
20
09
20
10
20
11
20
12
20
13
Mily
on
ha
GD bitki ekilişi (1996-2013)
Soya
Mısır
Pamuk
Kanola
Şeker Pancarı
Yonca
Papaya
Diğerleri
-
81.4
65.7
18.7
3.40.7 0.4
47.8
38.6
11.0
2.0 0.4 0.20
10
20
30
40
50
60
70
80
90
KuzeyAmerika
GüneyAmerika
Asya Afrika Avustralya Avrupa
GD bitkilerin kıtalara göre ekiliş ve oranları
Alan (Milyon ha) Oran (%)
-
GD bitki
türüGD tohumluğun
piyasa değeri
(Milyar ABD
Doları)
GD bitki
tohumluğun
piyasa
değerinin GD
tohumluk
toplam piyasa
değeri içindeki
payı
(%)
GD bitki
tohumluğu
piyasa
değerinin
tohumluk
toplam piyasa
değeri içindeki
payı
(%)
GD Mısır 8.25 56 18.3
GD Soya 4.68 32 10.4
GD Pamuk 1.26 9 2.8
GD Kanola 0.40 3 0.9
-
Tohumculuğumuzda Kilometre Taşları
1923: 1960 Geleneksel tedarik 1963: 308 Tohumculuk Kanunu ve ISTA üyeliği 1960: 1985 Resmi Tedarik 1968: OECD Üyeliği 1982: Fiyatların serbest bırakılması 1984: İthalatın serbest bırakılması 2004: 5042 Islahçı Hakları Kanunu 2006: 5553 Tohumculuk Kanunu 2007: UPOV Sözleşmesinin TBMM’de Onayı 2008: Türkiye Tohumcular Birliği ve İlgili Alt Birliklerin
kurulması
-
Türkiye Tohumcular Birliği
Bitki Islahçıları Alt Birliği
Fidan Üreticileri Alt Birliği
Fide Üreticileri Alt Birliği
Süs Bitkileri Üreticileri Alt Birliği
T
ohum Dağıtıcıları Alt Birliği
Tohum Sanayicileri ve Üreticileri Alt
Birliği
Tohum Yetiştiricileri Alt Birliği
-
Tarla Bitkileri Çeşit SayılarıToplam çeşit sayısı: 2557
1612%63
851%33
94%4
Özel Kamu ÜniversiteGTHB, 2014
-
Sebze Çeşit SayılarıToplam çeşit sayısı: 3946
3722, 94%
214, 6% 10, 0%
Özel Kamu Üniversite
GTHB, 2014
-
Sebze Çeşit SayılarıToplam çeşit sayısı: 1277
158; % 12
1084; %85
35; %3
Özel Kamu Üniversite
-
Ürün GrubuTohumluk Üretimi (ton)
2002 2014Tarla Bitkileri 143.978 774.253Sebze 1.249 1.656Meyve Fidanı 2.420.730 58.384.744Asma 1.092.500 5.465.230
İthalat (ton)Tarla Bitkileri 18.079 32.370Sebze 1.148 1.178
İthalat (000$)Tarla Bitkileri 14.592 73.689Sebze 40.700 114.889
İhracat (ton)Tarla Bitkileri 8.002 41.931Sebze 100 204
İhracat (000$)Tarla Bitkileri 17.003 131.105Sebze 317 17.270
-
Dünyada Yeni Dönem
İleri teknoloji kullanımı
– Doku kültürü
– Genetik modifikasyon
– Clearfield
– CIS-genesis
– MAS
– Tohum kaplama
-
Tohumculuğun Geleceği
Tohumculukta
• Çeşit geliştirme teknolojisinin
yalnızca geliştiren tarafından bilindiği
• Kullanıma teknolojik bir paket olarak
sunulduğu
• İzinsiz kullanımın zorlaştırıldığı
• Özel kullanım amaçlarına da
hitabeden
yeni çeşit konsepti dizayn edilmektedir
-
Tohumculuğun Geleceği
• Genetik kaynaklara erişim
uluslararası sözleşmelerle
kolaylaştırılmakta
• Teknolojiye erişim ise
zorlaştırılmaktadır
– Patent
– Çeşit koruma
– Diğer fikri mülkiyet hakları
(Coğrafi İşaretler, lisans vs.)
-
Türkiye’de Yeni Dönem Stratejileri
• Teknoloji geliştirmede yeni dönem
– Kamu
• Çeşit geliştirme
• Genetik kaynak toplama ve muhafaza
• Genetik kaynak geliştirme
– Özel Sektör
• Çeşit geliştirme
• Üretim ve pazarlama
– Ara Kuruluşlar
• Genetik kaynak temini ve geliştirme
• Teknoloji destek hizmetleri
-
Proje Unsurları
1. Farkındalık Oluşturma ve Biyokaçakçılıkla MücadeleÇalışmaları
2. Yerel çeşitlerin toplanması, kayıt altına alınması vemuhafazası
3. Mevzuat çalışmaları
4. Dökümantasyon çalışmaları
5. Basın
-
Farkındalık Oluşturma veBiyokaçakçılıkla Mücadele Çalışmaları
Kamu kurumları ve Gönüllü kuruluşlarla birlikte
Biyo-kaçakçılık ile ilgili bilinçlendirme çalışmaları
Tohum Okulu
Yerli tohum haftası
Fotoğraf yarışması
İlkokullarda bilinçlendirme çalışmaları
Basılı ve görsel yayın organlarıyla çalışmalar
-
Çatalhöyük/Konya6000-5000 BC
• Q
Siyez (Einkorn) ve Gernik (Emmer) buğdayları yetiştirildi
-
Çayönü/Diyarbakır, 7200-6500 BC
Siyez (Einkorn) ve Gernik (Emmer) buğdayları yetiştirildi
-
Triticum monococcumAegilops speltoides
(14 Kromozom)(14 Kromozom)
AA X BB
AB
Steril Hibrit (14 Kromozom)
AABB X DD
Triticum dicoccoidesAegilops squarrosa
(Kendine Döllenme)
AABBDD
(Triticum aestivum) (42 Kromozom)
-
Siyez/Kaplıca Buğdayı(Triticum monococcum)
-
GernikBuğday(Triticum dicoccum)
-
Yerel çeşitlerin toplanması, kayıt altına alınması ve muhafazası
Kamu kurumları ve Gönüllü kuruluşlarla birlikte
Toplama ve gen bankalarında muhafazaya katkı sağlanması
Kamu harici toplama ile ilgili sistem geliştirilmesi
Kayıt altına alınması ile ilgili bilinçlendirme yapılması ve alternatif yöntemler geliştirilmesi
Kamu harici kişi ve kuruluşlarca yerinde ve kapalı ortamlarda muhafaza ile ilgili yeni yaklaşım ve yöntemler geliştirilmesi ve teşvik edilmesi
-
Mevzuat çalışmaları
AB ve diğer ülkelerdeki uygulamaların ilgililerle paylaşılması
Kamu harici toplama ile ilgili mevzuat önerileri geliştirilmesi
Kayıt altına alma ile ilgili alternatif yöntemler geliştirilmesi
Kamu harici kişi ve kuruluşlarca muhafaza ile ilgili mevzuat önerilerinin geliştirilmesi
Biyokaçakçılık ile ilgili mevzuatın daha da iyileştirilmesi için öneriler geliştirilmesi
-
Dokümantasyon çalışmaları
Kamu kurumları ve Gönüllü kuruluşlarla birlikte yerel çeşitlerin
tanımlanması
alternatif kullanım yöntemlerinin tespiti ve geliştirilmesi
Muhafazaya alınan yerel çeşitlerin tanıtımları
Biyokaçakçılık ile ilgili basılı ve görsel yayınlar hazırlanması
-
Basınla Çalışmalar
Kamu kurumları ve Gönüllü kuruluşlarla birlikteprojenin her aşmasında kamu oyunun bilgilendirilmesiiçin
Basılı ve görsel basın ile ortak çalışmalar yürütülmesi
Sosyal medya üzerinden etkin bilgilendirme yapılması
-
Siyez Bulguru???
-
Proje Çıktıları
Bilgi ve dökümanlar
Biyolojik çeşitlilik
Genetik kaynaklar
Yerel çeşitler
Biyokaçakçılık
Toplumda proje konularında artan bilgi ve bilinç düzeyi
Gen bankalarına konulmuş yeni tohumlar
Mevzuat, yöntem ve yaklaşım önerileri
-
Proje Sonuçları
Genetik kaynaklarımızın kayıt işlemlerinin toplumun
destekleriyle daha hızlı yapılmasına katkı sağlanmış
olacaktır
Yerel çeşitlerintohumluklarının korunması
ve geliştirilmesine katkı sağlanmış olacaktır
-
Üstadım der ki: «Toprak ol, bağrında gül bitsin»