Dokuz Eylül Üniversitesi

Mühendislik Fakültesi

Endüstri Mühendisliği

Metalurji & Malzeme Mühendisliği

END 3618 & END 4822 Kalite Planlama & Kontrol

Şubat - 2019

Bölüm 1: Modern İş Ortamlarında

Kalite İyileştirme/GeliştirmeDr. Öğr. Üyesi Kemal SUBULAN

http://kisi.deu.edu.tr/kemal.subulan/

Ürün/hizmet ve süreç kalitesinden önce, lokalde insan ve daha sonra

da globalde toplum kalitesi…. (Dr. Öğr. Üyesi Kemal SUBULAN)

1. Ara sınav %25

2. Ara sınav %25

Final %50

Değerlendirme (Metalurji & Malzeme

Mühendisliği)

Derse %70 devam zorunludur.

(En Fazla 4 Hafta derse devamsızlık hakkı vardır !)

Değerlendirme (Endüstri Mühendisliği)

1. Ara sınav %30

Dönem Projesi %20

Final %50

İPK Uygulama Projesi Hazırlama Kılavuzu

ve Ders Notları

Ana Kaynak

Yardımcı Kaynaklar

Ders İçeriği (Büyük Resmi Görebilmek !)

Hafta – 1: Kalite Tanımı, Tarihçesi, Temel Kavramlar, Kalite & İstatistik İlişkisi,

Kalite Kontrol & Muayene, İstatistiksel Kalite Kontrol.

Hafta – 2: Toplam Kalite Kontrol, Toplam Kalite Yönetimi, Temel İstatistiksel

Yöntemler (7 Kalite Aracı), Kalite Planlama, Kalite Güvence & Kalite Geliştirme,

Kalite Mühendisliği, Kalite Guruları, Kalite Kuruluşları ve Kalitede Mükemmellik

Ödülleri, ISO 9000 Standartlar Serisi, Kalitesizliğin Maliyetleri, 6-Sigma,

DMAIC, Kalite ve Yalın Üretim Sistemleri, Kalite – Verimlilik İlişkisi.

Hafta -3: Temel İstatistiksel Olasılık Dağılımlarının Kalite Kontrolde

Uygulamaları, İstatistiksel Proses Kontrol Uygulama Örnekleri, Kontrol Kartları

ve Hipotez Testleri Arasındaki İlişki, I. ve II . Tip Hatalar, Merkezi Limit Teoremi,

Ortalama Koşum Uzunluğu (ARL), Kontrol Kartlarına Giriş ve Konrol Kartı

Seçimi, I. ve II. Aşama Kontrol Kartı Uygulamaları, Rasyonel Alt Grup Oluşturma

Yöntemleri, Değişkenler için Kontrol Kartları: X-ort. ve R Kontrol Grafiği.

Hafta – 4: Değişkenler için Kontrol Grafiklerine Devam, X-ort. ve R KontrolKartı Uygulamaları, Doğal Tolerans Limitleri, Kontrol Limitleri & Spesifikasyon(Özellik) Limitleri ve Aralarındaki İlişkiler, Kontrol Kartı Tasarımı, KontrolGrafiklerinde Örneklem Büyüklüğü Değişiminin Etkisi, X-ort ve S KontrolKartları, Değişken Örneklem Büyüklüğü ile Kontrol Grafiği Uygulamaları.

Hafta – 5: Değişkenler için Kontrol Grafiklerine Devam, Örneklem Varyansı𝑠2 Kontrol Grafiği, Hareketli Aralık Kontrol Grafiği ve Birimler Kontrol

Grafiği, Kontrol Grafikleri için Operasyon Karakteristik Eğrileri, MINITABİstatistik Yazılım Programı ile Değişkenler için Kontrol Grafiği Uygulamaları.

Hafta – 6: Niteliklere (Belirtilere) Göre Kontrol Grafikleri: Kusurlu OranıKontrol (p) Grafiği, Kusurlu Sayısı (np) Kontrol Grafiği, Stabilize - p KontrolKartları, Hata/Kusur Sayısı Kontrol Grafikleri: C ve U Kontrol Grafikleri veMINITAB İstatistik Yazılım Programı ile Kontrol Grafiği Uygulamaları.

Ek Olarak: Diğer Kalite Geliştirme/İyileştirme Teknikleri: FMEA (Hata Türü veEtkileri Analizi), QFD (Kalite Fonksiyon Göçerimi – Kalite Evi).

Hafta – 7: Süreç Yeterlilik Analizi (Değişken ve Nitelik), Proses Yeterlilikİndeksleri, Ölçüm Sistemlerinin Analizi, Ölçüm Sistemlerinin YeterlilikAnalizleri, Gauge R & R Analizleri, Nitelik Ölçüm Yeterliliği Analizleri,MINITAB İstatistik Yazılımı ile Proses Yeterlilik & Ölçüm SistemlerininYeterliliği Analizleri.

Hafta – 8: I. Ara Sınav (Metalurji ve Malzeme Müh.)

Hafta – 8: Klasik Kontrol Grafiklerine Alternatif Kontrol Grafikleri: CUSUM(Birikimli) Kümülatif Toplam Kontrol Kartları, Üstel Ağırlıklı Hareketli Ortalama(EWMA) Kontrol Kartı ve MINITAB İstatistik Yazılımı ile Uygulamalar.

Hafta – 9: I. Ara Sınav (Endüstri Müh.)

Hafta – 10 & 11: Tam Faktöriyel Deney Tasarımı (DOE), Kesirli Faktöriyel veTaguchi Deney Tasarımı Yöntemleri ve MINITAB Uygulamaları.

Hafta – 12 & 13: Nitelikler için Kabul Örneklemesi Teknikleri, StandartÖrnekleme Planları ve Değişkenlere Göre Kabul Örneklemesi Yöntemleri

Hafta – 14: Proje Sunumları.

Kalite Nedir ?

Kalite, ürünün veya hizmetin tüketiciyi tatmin etmek için sahip

olduğu özeliklerdir (Ishikawa, 1984).

Kalite; tüketicinin istediği estetik, dayanıklılık, güvenilirlik vb. gibi

özelliklere sahip ve hatalardan arındırılmış ürünlerin, kullanım

amacına uygunluğudur (J. Juran).

Deming’e göre kalite, müşterinin şimdiki ve gelecekteki

isteklerinin/beklentilerinin karşılanmasıdır.

Taguchi’ye göre kalite, ürünün sevkiyatından sonra (kullanım

aşamasında) toplumda neden olduğu minimum zarardır.

Crosby ise kaliteyi “spesifikasyonlara uygunluk” olarak tanımlar.

Kalite, hatasız üretimdir ve spesifikasyonlara yüzde yüz uyumdur.

Kalite Nedir ?

Kalite, değişkenliğin azaltılmasına yönelik kusursuzluk arayışına

sistemli bir yaklaşımdır (Özdemir, 2000).

Kısaca, kalite ürün ya da hizmetin müşterinin tatmini/beklentilerini

karşılayan özelliklerinin toplamıdır. Müşteri tatmini ne kadar

yüksek ise, kalite de o oranda yüksek sayılır.

Kalite, bir ürün ya da hizmetin değeridir, hata, kusur, eksiklik ve

önemli derecede kabul edilebilecek farklılıkları (değişkenlikleri)

içermeme durumudur.

Dar anlamda kalite, ürün kalitesi demektir. Geniş anlamda kalite,

yapılan işin kalitesi, verilen hizmetin kalitesi, iletişim kalitesi,

proses (süreç) kalitesi, işçiler, mühendisler, idareciler ve yöneticiler

dahil insan kalitesi, sistem kalitesi, kurum kalitesi, hedeflerin

kalitesi…

Kaliteyi Tanımlamada 5 Temel Yaklaşım

1. Üstün Yaklaşımı: Bu görüşe göre, kalite doğuştan mükemmellikle eş anlamlıdır.

kaliteyi, kalitesizden farklı kılan mükemmellik koşuludur.

2. Ürün-Esaslı Yaklaşım: Bu yaklaşımda, kalite kesin ve ölçülebilir değişken olarak

görülür. Kalitede farklılıklar, ürünlerin bazı bileşen veya özelliklerinin miktarındaki

farklılıktan oluşur. Örneğin, kaliteli dondurma daha fazla kaymağa sahip olandır.

3. Kullanıcı Esaslı Yaklaşım: Bu yaklaşım, müşteri tercihlerine yoğunlaşır.

Müşterilerin ihtiyaçlarını karşılama yeteneği, kullanıma uygunluktur.

4. İmalat Esaslı Yaklaşım: Standartlara (Spesifikasyonlara) uygunluk şeklinde

tanımlanır. Müşteri isteklerinden herhangi bir sapma, kalitedeki azalmayı gösterir.

5. Değer Esaslı Yaklaşım: Bu yaklaşımda kalitenin tanımı maliyet ve fiyat

terimlerine göre yapılır. Kaliteli ürün kabul edilir fiyatta performans veya kabul

edilir maliyette uygunluk sağlayandır (Fayda/maliyet analizi).

Ürün Özellikleri: Fonksiyonel & Kalite Özellikleri

Fonksiyonel özellikler: Ürünün veya hizmetin belirli bir görevi yerine

getirebilmek için sahip olması gereken özellikler (Bir vidanın boyutları,

bir levhanın sertlik derecesi, bir ayakkabı tabanının esnekliği gibi sayı ile

ifade edilebilen özellikler).

Kalite özellikleri: Ürünün veya hizmetin görevini daha iyi yerine

getirebilmesi veya sürekli olarak (tekrar tekrar) iyi yerine getirebilmesi

için sahip olması gereken özellikler (Vida boyunun belirli bir ölçüye olan

uygunluğu, bir ayakkabı derisinin esnekliğinin standartlara uygunluğu,

farklı üretim partilerinde rastlanan üretim hatalarının oranı gibi).

Kaliteyi belirleyen kalite özellikleri, dayanıklılık gibi teknolojik özellik;

görünüm, tat gibi psikolojik özellik; güvenilirlik gibi zamanla oluşan

özellik; garanti gibi anlaşma özelliği ve dürüst satış ve servis gibi etik

özellikler şeklinde özetlenebilir.

Kalite (Özellikleri) Karakteristikleri

Ürünün gerçek kalite özellikleri, yani müşterinin gözünde ürünü tatmin

edici yapan özellikler belirlenmelidir.

Fiziksel (physical): Uzunluk, Genişlik, Ağırlık, Gerilim, Yoğunluk.

Algısal (Sensory): Tat, Renk, Görünüm.

Zamana Bağlı (Time Orientation): Güvenilirlik, dayanıklılık,

devamlılık/süreklilik, Hizmet Görürlük (Serviceability).

Anlaşma özellikleri: Garanti, satış sonrası destek/hizmetler vs.

Nitel kalite karakteristikleri: Kelimelerle ifade edilen, ölçülemeyen özellikler

(Attributes - Nitelikler): Çatlak/kırık, Kusurlu, yüzeyi pürüzlü malzeme.

Nicel kalite karakteristikleri: Değeri sayılarla ifade edilebilen, ölçülebilen

özellikler (Dişli çapı, akma gerilimi, kopma mukavemeti).

Gerçek ve İkame Kalite Karakteristikleri

Gerçek kalite özellikleri müşteri tarafından

talep edilen ve müşteri diliyle ifade edilen

kalite özellikleridir. İkame kalite özellikleri

ise söz konusu bu taleplerin üretici

kuruluşun/işletmenin diline çevrilmiş

şeklidir.

Müşterinin diliyle ifade edilen gerçek kalite

karakteristikleri, kalite mühendisleri

aracılığıyla ikame kalite karakteristiklerine

dönüştürülerek, detaylandırılır.

Kalitenin Sekiz Boyutu (Garvin, 1986)

1. Performans: Ürün veya hizmette mutlaka bulunması gereken birinci

dereceden önemlilik arz eden karakteristikler (Temel çalışma özellikleri),

2. Diğer unsular (Özellikler): Temel özelliklere eklenen "ekstra" özellikler.

Bunlar, mutlaka bulunması gereken asıl unsurlar olmayıp, daha etkili

sonuçların meydana gelmesini sağlayan unsurlardır.

3. Uygunluk: Ürün veya hizmetin önceden belirlenen standartları karşılama

düzeyidir. Önceden tespit edilen tolerans limitleri içerisinde beklenti ve

istekleri karşılamaktır.

4. Güvenilirlik: ürünün kullanım ömrü boyunca kendisinden beklenen

fonksiyonları yerine getirebilmesidir (Ürünün kullanım ömrü içerisindeki

performans özelliklerinin sürekliliğidir).

5. Dayanıklılık: Üründe kullanım ömrünün uzunluğu (Ürünün uzun süre

kullanım özelliği ve işlevini yerine getirebilmesi).

6. Hizmet görürlük: Ürünün kullanım aşamasında, müşteri şikâyetlerinin ve

kalite sorunlarının kolay çözülebilmesidir (Satış sonrası hizmetler, servis ve

bakımlar müşteri memnuniyeti açısından önem arz etmektedir).

7. Estetik: Ürünün görünümü (albenisi) ile ilgili özellikler. Ürünün ambalajı,

rengi ve şekli gibi özellikler ürünün performansını doğrudan etkilememekle

birlikte tüketicinin hislerine/iç dünyasına hitap edebilir.

8. İtibar ve Algılanan kalite: Ürünün geçmiş

performansıdır. Ürünün, diğer tüketiciler

üzerinde nasıl bir iz bıraktığı dikkate alınır.

Algılanan kalite, ürün/hizmetin müşteride

yarattığı manipüle edilebilir kalitedir.

Kalitenin Sekiz Boyutu (Garvin, 1986)

Kalite Parametreleri

1. Tasarım Kalitesi: Bir ürün ya da hizmetin istenen özelliklere sahip

olması "Tasarım kalitesi" ile ilgilidir (Müşteri tarafından Tercih edilen

özelliklerin tasarımda yer alması) İki ürünün aynı fonksiyonu yerine getiren

kalite özellikleri arasındaki fark, tasarım kaliteleri arasındaki farkı gösterir

(Toleransı 0.005 olan bir parça, toleransı 0.05 olan parçaya göre daha

kalitelidir). Bir ürün için en uygun tasarım kalitesinin belirlenmesi, kalitenin

tüketici açısından değeri ile üreticiye olan maliyeti arasındaki ideal

noktanın bulunmasını gerektirir (Örn; Altın elektriği en iyi ileten maddedir

ancak elektrik dağıtım hatlarının altından yapılması maliyetleri arttırır).

2. Uygunluk Kalitesi: Müşteriye sunulan ürünün belirlenmiş tasarıma ‘ne

ölçüde uyduğu’ ile ilgilidir. Uygunluk kalitesi, ölçülebilir bir kalite

karakteristiktiğidir. Uygunluk kalitesinin değerlendirilmesinde: (i) Nominal

(hedef) değer, (ii) tolerans olmak üzere 2 gösterge söz konusudur. Uygunluk

kalitesinin değerlendirilmesinde istatistiksel yöntemler kullanılır.

Bir ürün kalitesi genel olarak; tüketici isteklerini yansıtma

derecesi (Tasarım kalitesi), tasarıma uygun imalatın

gerçekleştirilme derecesi (İmalat kalitesi) ve kullanıma uygunluk

ve performans sürekliliği (Kullanım kalitesi) kalitesidir.

Kullanımda bekleneni verme kalitesi, ürün veya hizmetin satın

alma sonrasında tüketici açısından ne ölçüde tatmin sağladığını

gösterir (Performans ve ömür testleri).

Kalite Parametreleri Arasındaki İlişki

Kalite, Değişkenlik ile Ters Orantılıdır !

Bir prosesten elde edilen ürünler, aynı imalat yöntemi ve aynı makinelerin

kullanılmasına rağmen, kalite özellikleri birbirinin tıpa tıp aynı olmayıp her

zaman birbirinden az da olsa farklılık gösterebilir. Bu farklılığa değişkenlik

denir. Bu nedenle, kalite özelliklerinin (spesifikasyonları) toleransları vardır.

Kalitenin ölçüsü, değişkenliktir.Değişkenlik arttıkça,

kalite özellikleri hakkında

garanti (teminat)

vermenin maliyeti artar.

Kalitenin Ölçüsü Değişkenliğinin Nedenleri

Herhangi bir imalat prosesinin kontrol dışına çıkmasında değişkenliğin

etkisi vardır. Değişkenliğin kaynakları;

1. Genel Nedenler: Üretim faktörlerinin tümünde rassal olarak ortaya

çıkan, tek başlarına etkileri zayıf olan ve küçük farklılıklar/değişkenlikler

yaratan ortak nedenlerdir. Genel nedenler, her zaman ortaya çıkabilir ve

kaynağı belirlenemeyen nedenlerdir. Örnekler; işletme koşulları (Nem,

sıcaklık, titreşim, gerilim dalgalanması), makinaların durumları,

uygulanan kalite programının niteliği/yeterliliği vs.

Kararlı (Stabil) Süreç: Rassal

değişkenliklerin (Genel nedenler: tahmin

edilebilen değişkenlik, etkileri az olan)

etkisi altındaki süreç kontrol altındadır.

2. Özel nedenler: Üretim faktörlerinden sadece bir veya bir kısmında, zaman

zaman (ara sıra) meydana gelen aksaklıklardır.

Tek başlarına önemli derecede etkileri olan, az sayıda ortaya çıkan, giderilmesi

mümkün olan, kaynağı belirlenebilen, önceden tahmin edilemeyen büyük

farklılıklar/değişkenlikler yaratan nedenler.

(Örnekler; Makine arızalanması, makine ayarsızlıkları, takım kırılması,

hammaddelerin istenilen nitelikte olmaması, işçilik hataları, vasıfsız elemanlar,

çalışanların dikkatsizliği, deneyimsiz operatör vb.)

Kalitenin Ölçüsü Değişkenliğinin Nedenleri

Kontrol Dışı Süreç: Zaman zaman

ortaya çıkan, kaynağı belirlenebilen,

etkisi büyük olan özel nedenlerin

etkisi altındaki süreç.

Genel & Özel Değişkenlik Nedenlerinin

Proses Üzerindeki Etkisi

Genel nedenlerin etkisi altındaki bir imalat prosesi, istenenözelliklerde (spesifikasyonlar dahilinde) ürün elde ettiği süreceistatistiksel olarak kontrol altında demektir.

Özel nedenlerin varlığı prosesin “kontrol dışında” olduğuna işareteder. Kontrol dışında olan bir prosesin kontrol altına alınabilmesiiçin (Üretimin durdurulması gerekebilir) bu duruma yol açan özelnedenlerin belirlenip ortadan kaldırılması gerekir.

Genel nedenler, öngörülebilir sınırlar içindeki küçükdeğişkenliklerin kaynağı iken, özel nedenler öngörülemeyen yüksekdeğişkenliklerin kaynağıdır.

Özel nedenler ortadan kaldırıldıktan sonra, zamanla genel nedenlerde kararlı bir dağılım gösterirler ve genel nedenlerin de azaltılmasıyoluna gidilebilir.

Kalitenin ölçüsünü veren değişkenliğin gözlenebilmesi açısından ölçme işlemleri

çok önemlidir.

Kaliteyi ölçmek için, ölçüm sonucu ile arzu edilen standart değer arasındaki

farkların bulunarak bu farkların önem derecesinin saptanması gerekir.

Kalite kontrol kapsamında, ölçme aletlerinin seçimi, geliştirilmesi, kullanımı,

bakım ve kalibrasyonu ile ölçme yöntemlerinin uygulanmasından oluşan

faaliyetlere “ölçme tekniği” denir.

Ölçme işlemleri, (i) üretimden önceki ölçmeler (hammadde/giriş kalite

kontrol), (ii) üretim sırasındaki ölçmeler (Süreç yeterliliğinin ölçülmesi – yarı

mamul/proses kalite kontrol), (iii) üretim sonrası ölçme (Final kalite kontrol).

Ölçme sonucunda bir farkın olduğu durumda ortaya iki problem çıkar.

1. Fark küçükse, ölçme metodu bu farkı tespit edebilecek kadar duyarlı mı ?

Kalite & Ölçme Arasındaki İlişki

Eğer ölçmenin tekrarında aynı farkı küçük bulabiliyorsak ölçme

metodu/aleti hassastır (Ölçme metodunun hassasiyeti).

2. Fark büyük veya ölçme metodumuz küçük farkları tespit edebilecek kadar

duyarlı ise fark tesadüfen mi ortaya çıkmıştır, yoksa gerçek bir fark mıdır?

Ölçmeyi tek ünite şeklinde üretilen ürünlerde; ürünün çeşitli ölçme

noktalarında ve yığınlar halinde imal edilen ürünlerde; birden fazla ünite

üzerinde tekrarladığımızda aynı farkları buluyorsak bu farklar gerçek

farklardır. İki durumda da birden fazla ölçmenin yapılması gerekmektedir.

Kalite & Ölçme Arasındaki İlişki

Ölçemezsen, değişkenliği bilemezsin;

Bilemezsen, Kaliteyi

Yönetemezsin !!!

Kalite İyileştirme (Quality Improvement)

Ürün ve süreç üzerinde değişkenliği azaltma çabalarıdır. Aynı

zamanda, kayıpların, hataların, kusurların ve firenin elimine

edilmesini de hedefler (Sıfır Hata/Kusurlu).

Temel kalite iyileştirme araçları;

1. Balık kılçığı diyagramı (Cause & effect diagram),

2. Kontrol listesi (Check sheet),

3. Kontrol kartları (Control Chart),

4. Akış çizelgesi (Flow chart),

5. Histogram,

6. Pareto diyagramı,

7. Serpilme (Dağılım) diyagramları

Spesifikasyonlar ve Alt/Üst Limitleri

Spesifikasyonlar, kalite kontrolü gerçekleştirilen ürünün müşteri isteklerine ve

standartlara göre belirlenen özelikleridir. Örneğin, bir cıvatanın teknik

resminde belirtilen tüm boyutları, yüzey düzgünlüğü, toleranslar vb. bilgiler

cıvatanın spesifikasyonlarıdır. Pillerin dayanıklılığı, sızdırmazlığı ile ilgili

sayısal değerler ve standartlar, spesifikasyonlarıdır.

Herhangi bir spesifikasyonun sahip olduğu toleransların oluşturduğu

değerlere spesifikasyon limitleri denir. Spesifikasyon limitleri, ürün kalitesinin

kabul edilebilir alt ve üst sınırlarıdır.

ÜSL: Üst spesifikasyon limiti,

ASL: Üst spesifikasyon limiti,

(ÜSL – ASL) farkı; spesifikasyon aralığı.

Hedef (nominal) değer: Kalite karakteristiğinin arzu edilen, istenen ölçüm

değeridir.

Toleranslar ve Uygun Ürün/Kusurlu Ürün İlişkisi

Tolerans: Hedeflenen değerden olacak en büyük sapma (ÜSL) ileen küçük sapma (ASL) arasındaki farktır (kabul edilebilirdeğişkenlik miktarıdır).

Kalite özellikleri, toleranslar içinde kalan ürünler uygunürünlerdir. Kusurlu ürün, tanımlanmış olan gerekliliklere (şartname,spesifikasyon vb.) uygun olmayan üründür. Ürün güvenliğini vekullanım uygunluğunu etkileyen bir veya daha fazla sayıda hataiçeren ürün kusurlu ürün olarak adlandırılır.

Hata: Bir işlemin yanlış yapılması yani belirlenmiş bir üretimişleminden sapmadır. Motor susturucu vidasının sıkılmaması,fotokopi makinasına kağıdın ters konulması hatadır. Hatalar, Poka-Yoke aracılığıyla önlenebilir.

Kusur: Bir ürünün belirlenen özellikleri yerine getirememesi vemüşteri şikayetlerine neden olmasıdır. Motordan fazla ses gelmesi,çıktı olarak boş sayfa alınması kusurdur.

Kaliteyi Etkileyen Faktörler Firma içi faktörler

Yönetim,

İşgücü, işçilik,

Çalışanların motivasyonu,

Malzeme/hammadde, tedarikçiler,

Makine ve teçhizat, teknoloji düzeyleri,

Üretim yöntemleri, imal usulleri,

Ölçüm araç ve gereçleri.

Firma Dışı faktörler

Tüketici davranışları, tüketici kültürü,

Yasal düzenlemeler,

Pazarın/piyasa yapısı,

Sermaye ve finansal kaynaklar, ekonomik olanaklar,

Bilgi ve teknoloji, bilişim sistemleri.

Kaliteyi Etkileyen 9M Faktörü

Markets (Pazar),

Money (Para),

Management (Yönetim),

Man (İnsan),

Motivation (Motivasyon),

Material (Malzeme),

Machine and Mechanization (Makine ve Teçhizat),

Modern Information System (Modern Bilgi Sistemleri),

Mounting Product Requirements (Üretim Parametreleri

Oluşturma).

Kalite Kavramının Tarihsel Gelişimi1907 – H. Ford, montaj hattı tipi üretim; üretkenliği ve kaliteyi geliştirmek için metot

analizleri/metot mühendisliği ve süreç içi muayene işlemleri,

1924 - Walter A. Shewhart ilk modern kalite kontrol grafiğini çizmiştir (Bell

laboratuvarlarında çalışan bir istatistikçi).

1928 – H. F. Dodge ve H.G. Roming %100 muayeneye alternatif olarak, istatistik

tabanlı kabul örneklemesi metodunu (Numune alma çizelgesi) geliştirmiştir.

1931 - Walter A. Shewhart ilk istatistiksel kalite kontrol kitabını yayımlamıştır

“Economic Control of Quality of Manufactured Product”.

1946 - İkinci dünya savaşı sonrasında “Amerikan kalite kontrol derneği” kuruldu.

(ASQC) ve 1944 yılında yayımlanmaya başlayan “Industrial Quality Control”

dergisinin yönetimini de üstlenmiştir.

1946 – ISO (International Standards Organization) kurulmuştur.

1946-1949 – Deming ve Juran’ın Japonya ziyaretleri ile istatistiksel kalite kontrol

seminerleri vermeleri.

1948 – G. Taguchi’nin Deney Tasarımı çalışmalarına ve uygulamalarına başlaması.

1950 – Ishikawa sebep-etki (Cause-and-effect) diyagramını geliştirmesi.

1951 – Japonya’da Deming Kalite Ödülleri.

1951 – G. E. P Box ve K.B. Wilson süreç optimizasyonu için yanıt yüzey

metodolojisini geliştirip, kimya endüstrisinde uygulama.

1954 – E.S. Page tarafından kümülatif toplam (CUSUM) kontrol grafiğinin

geliştirmesi.

1954 - J. Juran, Kalite yönetimin sorumluluğudadır (ABD).

1957 - A. Feigenbaum, toplam kalite kontrolü tanımının yapılması.

1959 – S. Roberts tarafından üstel ağırlıklı hareketli ortalama kontrol grafiği

(EWMA).

1960 – G.E.P. Box ve J.S. Hunter tarafından faktöriyel tasarımların geliştirilmesi

1961 - P. Crosby “sıfır kusurlu” kavramını ortaya atışı ve

1962 - K. Ishikawa tarafından kalite çemberlerinin oluşturulması

1966 - Amerikan sıfır kusur derneğinin kurulması (American Society for Zero

Defects),

1969 – Kobe Steel, Japonya’da kalite fonksiyon göçeriminin (QFD) geliştirilmesi,

1970 – S. Shing tarafından sıfır hata ve Poka-Yoke kavramlarının ortaya atılması,

1975 -1978 Toplam Kalite Yönetimi felsefesinin Amerika’da ortaya atılışı,

1983 -1986 M. Imai, Kai-zen sürekli iyileştirme/gelişme felsefesi.

1987 – ISO tarafından ilk kalite güvence sistemi standartlarının yayınlanması,

1988 – Motorola tarafından six-sigma uygulamalarının başlaması,

1989 - Malcolm Baldrige Ulusal Kalite Ödülü ABD’de uygulamaya konulması,

1990 – ISO 9000 Kalite yönetim sistemi revizyonları,

1994 – ISO 9001 (Tasarım faaliyetleri için kalite güvence modeli) 9002

(Üretim/hizmet faaliyetleri) & 9003 (Son muayene ve deney faaliyetleri için),

1996 - ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi Standardı,

1999 - OHSAS 18001 İş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemi,

2000 – ISO 9000:2000 standartlarına tedarik zinciri yönetimi ve tedarikçi

kalitesi kavramlarının dâhil edilerek revize edilmesi,

2005 - ISO 22000 Gıda Güvenliği Yönetim Sisteminin oluşturulması,

2008 - ISO 9001:2008 Kalite Yönetim Sistemi Standardı revizyonu,

2015 - ISO. 9001:2015 akreditasyonunun yayınlanması.

Kalite Kavramının Tarihsel Gelişimi

Türkiye’de Kalite Evrimi 1960 - Türk Standartları Enstitüsü (TSE) Bilim, Sanayi ve Teknoloji

Bakanlığına bağlı olarak kurulmuştur.

1965 - Milli Prodüktivite Merkezi (MPM) kuruluşu,

1978 - Devlet Planlama Teşkilatı tarafından Ulusal Kalite Kontrol SistemiProjesi çalışmaları başlatılmıştır.

1981 - Türkiye Kalite Vakfı kurulması

1990 – KalDer, Türkiye kalite derneğinin kurulması,

1992 – Kalite Dergisinin basımı,

1998 - Ulusal Kalite Hareketinin (UKH) başlatılması,

1999 – Türk Akreditasyon Kurumu (TÜRKAK) kuruluşu,

2007 - Mükemmellikte Süreklilik Ödülünün oluşturulması,

2010 - Kaizen Ödülleri verilmesi,

2013 - Ulusal Kalite Ödülleri Türkiye Mükemmellik Ödülleri adını aldı,

2017 – Kalite Kongresi (Ana teması: dönüşüme liderlik).

Ustabaşı – Kalitenin bir formen tarafından kontrolü (Formenler, aynı işi yapan çeşitli

işçilere nezaret etmektedir ve kaliteden sorumludur), ayrı bir kalite kontrol birimi yoktur.

Muayene – Formenlerden ayrı olarak, işçi sayısının artışı nedeniyle muayeneciler ortaya

çıkmıştır.

İstatistiksel - %100 muayene yöntemlerinin maliyet ve zaman açısından zorlukları,

istatistiksel olarak örneklem muayenesi yapılmasını gerektirmiştir. Üst yönetime bağlı bir

kalite kontrol departmanı kurularak, istatistiksel yöntemlerden yararlanarak kalite

kontrolü yapılmakta ve düzeltici faaliyetlerde bulunulmaktadır.

Kalite Kontrolün Tarihçesi

Operatör – kalitenin işi yapan

tarafından kontrolü,

Muayene & Kalite Kontrol Arasındaki Fark

Muayene, kalite kontrolün bir fonksiyonudur. Muayene, geçmiş üretimin

kalitesi ile ilgilenirken; kalite kontrol gelecek üretimin kalitesini dikkate alır.

Muayene, mamul veya onu oluşturan bileşenler üzerinde imalatın çeşitli

aşamalarında performans, ömür testleri veya spesifikasyonlara uygunluğun

ölçülmesidir (Tahribatlı/Tahribatsız muayene). Üretim tamamlandıktan sonra

yapılan muayenenin kaliteyi iyileştirmeye etkisi yoktur.

Kontrol: Mevcut sonuçlarla hedefleri (standartları) kıyaslama ve gerekli

olduğunda düzeltici önlemler alma sürecidir. Herhangi bir kontrol sistemi üç

bileşenden oluşur: (i) Bir standart veya hedef, (ii) Bir ölçme aracı, (iii) Ölçülen

kalite karakteristiği değerinin standartla karşılaştırılması.

Muayenede, ürün kusurlu/kusursuz olarak ayıklanır. Kontrolde ise

değişkenlik ve kusurun nedenleri araştırılır. Rasgele değil de sistematik

farklılıklar (değişkenlikler) varsa, bunları ortadan kaldırmak için önlemler alınır.

Muayene Türleri

1. %100 muayene: Üretilen her bir birimin kontrolüdür. Kritik kalite

özellikleri için böyle bir kontrol gereklidir. Zaman, çaba ve

maliyetten dolayı çoğu durumda pratik değildir. Ayrıca test etmenin

tahrip edici etkiye sahip olduğu durumlarda kullanılamaz.

2. %100’den Fazla Muayene: %300 muayene 3 kez, %400 muayene 4

kez muayene yapıldığı anlamına gelir.

3. Örneklem Muayenesi: Yığından (Popülasyon/kitle) belirli

istatistiksel ölçülere göre belirlenen ve rasgele seçilen n birimlik bir

örneklem alınarak muayene edilir. Muayene sonucu kabul veya ret

şeklinde karar verilir. Kritik olmayan çok sayıda kalite özellikleriyle

ilgilenildiğinde yararlıdır. %100 muayeneye göre daha ekonomik

ancak uygun olmayan ürünlerin kabul edilmesi riskini de içerir.

Kalite Kontrol Kavramı

Kalite kontrol, kalitenin denetimi olup, ürüne ait kalite özelliğinin

önceden belirlenmiş standartlar ile karşılaştırılıp karara varılmasıdır.

Kalite kontrol, üretimin planlanması aşamasında belirlenen kalite

standartlarına üretim işlemleri boyunca, öncesinde ve sonrasında

ne ölçüde uyulduğunun incelenmesi ve gözlenmesidir.

Kalite kontrol, üretim aşamasında spesifikasyonlara uymayan

ürünlerin ayrılması amacını taşımakla birlikte, bu tür ürünlerin

üretilmesini engellemek veya mümkün olduğu kadar

spesifikasyonlara uyumlu hale getirmeye çalışmaktır.

Üretimin her aşamasında sürdürülen denetim işlemleridir.

Hata ve kusurları önleme, tespit etme ve düzeltmek amacıyla

gerçekleştirilir.

1. Standart dışı/kontrol dışı üretimi önlemek veya önemsiz bir seviyeye

düşürmektir.

2. İmalat prosesi süresince, tasarım özelliklerine uygunluğu sağlamaktır.

3. Satın alınan hammaddelerin önceden belirlenmiş kalite standartlarını

karşılamasını sağlamaktır.

4. Nihai ürün/hizmet için mümkün olan en yüksek kalite seviyesine

ulaşmaktır.

5. İmalattaki hurda (scrap) ve yeniden işleme (rework) ile müşteri

şikayetlerinin sayısı ve müşteriden geri dönüşleri azaltarak verimliliği

artırmaktır.

6. Kalite standartlarına ulaşılmadığında artan iç ve dış başarısızlık

maliyetlerini (Kalitesizliğin maliyeti) azaltmaktır.

Kalite Kontrolün Temel Amaçları

Kalite Kontrolün Başlıca Aşamaları

1. Standartları oluşturmak: Ürün/hizmet için kalite standartlarının

belirlenmesi (Standart: Bir ürünün kalite özellikleriyle ilgili “önceden

belirlenmiş kurallar/değerler” veya ‘sahip olması gereken minimum

nitelikleri’ gösterir.

2. Uygunluğun değerlendirilmesi: Ürün/hizmetin standartlara

uygunluğunun değerlendirilmesi (Ölçme işlemleri önem kazanır),

3. Gereken önlemleri almak: Müşteri tatminini etkileyen kalite

problemlerinin (Kusurlu ürün, yetersiz imalat prosesi) giderilmesi için

gereken önlemlerin alınması,

4. Geliştirmeler planlama: Maliyet, performans, güvenilirlik üzerine

kalite standartlarının sürekli geliştirilmesi ve iyileştirmelerin planlaması.

Not: Üretim kontrol faaliyetleri geliştikçe, ürün kalite kontrol

maliyetleri azalır.

Kabul Örneklemesi (Mal girişte kalite kontrol): Dışarıdan satın alınan

malzeme/hammaddelerde ve üretimde istasyonlar arası geçişlerde parti

hakkında kabul veya ret kararı verilmesinde kullanılır. Belirli bir partinin

içinde kabul edilemeyecek kadar yüksek bir oranda kusur/hata varsa, bu

ürünlerin bir sonraki üretim aşamasına geçmesine engel olmak amacıyla

uygulanan bir tekniktir.

Kontrol örneklemesi (Son ürün/final kalite kontrol): Değişkenliğe yol açan

hata kaynaklarının tespit edilmesi ve düzenleyici tedbirlerin alınmasında

kullanılır. Kontrol örneklemesinde üretimi tamamlanmış ürünler hakkında

kabul (sevkiyat) veya ret (Iskarta) kararı verilmektedir.

Kalite Kontrol & Kalite İyileştirme/Geliştirme

için İstatistiksel Yöntemler

1. İstatistiksel proses kontrol (Kontrol Kartları)

2. Deney tasarımı (DOE),

3. Kabul örneklemesi.

İstatistiksel proses kontrolü, bir imalat

prosesinin olağan biçimde devam edip

etmediğinin istatistiksel tekniklerle

kontrolü, olağan dışı bir durum varsa

bunun fark edilmesi ve nedenlerinin

belirlenerek ortadan kaldırılmasıdır.

İstatistiksel proses kontrol, deney

tasarımının aksine, çevrimiçi (online) bir

istatistiksel kalite kontrol tekniğidir.

Geri Bildirim Mekanizması(Sıcaklık, basınç vs.)

(Dış faktörler, tedarikçiden alınan

hammaddelerin özellikleri vs.)

Off-Line ve On-Line Kalite Kontrol

Off-line kalite kontrol, ürüne

doğrudan müdahaleler yerine,

üretimin başlamasından önce

gerçekleştirilen tasarım

çalışmalarıdır (Deney tasarımı

teknikleri kullanılır).

Ürün ve proses tasarımı.

On-line kalite kontrol, ürünün

imalatı sırasındaki ve imalat

sonrası faaliyetleri kapsar.

İstatistiksel proses kontrolü ve

çeşitli muayeneler, On-line kalite

kontrol faaliyetleridir.

İstatistiksel Kalite Kontrol

İstatistiksel kalite kontrol (İKK), bir ürünün ekonomik bir şekilde

üretilebilmesi için önceden belirlenen kalite standartlarına

uygunluğunu sağlamak ve kusurlu üretimi en aza indirmek için

istatistiksel yöntemlerin kullanılmasıdır.

İKK, üretim maliyetlerinin düşürülmesi, işgücü verimliliğinin

artırılması, tüketicinin korunması açısından önemlidir.

İstatistiksel kalite kontrol, iki farklı kontrol sürecinden

oluşmaktadır:

(i) Süreç (proses) kontrolü,

(ii) (ii) Ürün kontrolü.

İstatistiksel Kalite Kontrol Süreçleri

1. İstatistiksel proses kontrol; süreç kalitesini ölçmek amacıyla yapılır

ve sürecin kontrol dışına çıktığı belirlenirse, sürecin düzeltilmesine

yönelik önlemler alınır. Kısaca, üretim ve hizmet süreçlerinin ölçülebilir

veriler yardımıyla istatistiksel yöntemler kullanılarak izlenmesi,

kontrol edilmesine denir. İzleme, kontrol etme ile üretim sırasında

ortaya çıkabilecek kusurların önceden tahmin edilerek buna göre

düzeltici önlemlerin alınması hedeflenir. Kontrol grafikleri (Kartları)

yardımı ile yapılır.

2. Ürün kontrolü: Müşterinin istekleri doğrultusunda kullanılmak üzere

üretilen ürünlerin kontrolüdür. Kontrol örneklemesi yardımı ile yapılır.

Kalite Kontrol Grafikleri Walter A. Shewart (1891-1967): 6 mayıs 1924’te ilk modern

kalite kontrol grafiğini çizmiştir (Bell laboratuvarlarında çalışan

istatistik bilimci).

Kontrol grafikleri, üretimden belirli ve eşit zaman

aralıklarında alınan örneklerden elde edilen ölçüm

değerlerinin zaman içerisindeki değişimlerini gösterir.

Shewhart, kontrol limitlerin aşılması halinde sisteme müdahale

edilmesi gerektiğini savunmuştur.

• Merkez Çizgi; kalite karakteristiğinin

ölçüm değerinin ortalaması (Hedef değere

yakın olması istenir).

• Üst Kontrol Limiti.

• Alt Kontrol Limiti.

Kalite Kontrol – ERP Sistemleri & Endüstri 4.0

Anlık olarak nem & sıcaklık ölçümü yapan elektronik bir cihaz, Wi-Fi üzerinden

internete bağlanmakta, belirli periyotlarla (Cihazı programlayan bu periyodu

tanımlayabilir), ölçüm yapıp bunları Windows servisine göndermektedir. Cihaz ile

ERP sistemi arasındaki haberleşmeyi sağlamak için REST tabanlı bir Windows

servisi yazılmıştır. Servis te bu kayıtları ERP sistemine aktarmaktadır. Kayıtlar

geldikçe ERP sistemi üzerindeki kontrol grafikleri anlık olarak güncellenmektedir

(Online ölçüm değeri ve dinamik merkez çizgi & kontrol limitleri).

LOGO BUSINESS

SOLUTIONS – Sanayi

Ekibi Tarafından

geliştirilen bir uygulama

REST: Client &

server arasındaki veri

alışverişini sağlayan

bir framework.

Yıllar boyunca hep sayılara inandım ve de nedenleri getiren denklemlere ve mantığa..

Bu şekilde geçen bir yaşamdan sonra, mantık aslında nedir ? diye soruyorum..

Nedenlerine kim karar verir ? Yaşamım matematik, fizik, metafizik & halüsinasyonlar

arasında gidip geldi..

Ve akademik kariyerim en önemli buluşunu yaptım.. Hayatımın da en önemli buluşu bu..

Mantıklı sebepler ancak ve ancak gerçek sevginin gizem dolu denklemlerinde bulunabilir.

John Forbes Nash, Jr.

Nobel ödülü konuşmasından (1994)

Kaynakça Douglas C. Montgomery (2009). Introduction to Statistical Quality Control, John Wiley & Sons, Inc.

Şanslı Şenol (2012). İstatistiksel Kalite Kontrol, Nobel Akademik Yayıncılık.

Demir Aslan (2003). Proses Kontrol ve Toplam Kalite, DEU Mühendislik Fakültesi Basım Ünitesi.

Tayfun Özdemir (2000). İstatistiksel Kalite Kontrol, A.Ü.F.F. Döner Sermaye İşletmesi Yayınları, 62.

Sermin Elevli. Kalite Kontrol Ders Notları.

TÜİK, İstatistiksel Kalite Kontrol Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi – 11.

Mete Şirvancı. Kalite Geliştirmede Deney Tasarımı Ve Taguchi Yöntemi, Seminer Notları.

Selahattin Yavuz (2006). Altı Sigma Yaklaşımı ve Bir Sanayi İşletmesinde Uygulama, Doktora Tezi.

Elif Dülger Kahraman. Toplam Kalite Yönetimi, Ders Notları.

Deniz Taşcı. Toplam Kalite Yönetimi, Anadolu Üniversitesi AÖF Yayınları.

Saye Nihan Cabuk (2015). Kalite Yönetim Sistemlerinde Temel Kavramlar.

Engin Çakır (2011). Yalın Altı Sigma ve Bir Uygulama, Yüksek Lisans Tezi.

Coşkun Can Aktan (2004). Sağlık Hizmetlerinde Toplam Kalite Yönetimi.

Özlem İpekligil Doğan. İstatistiksel Kalite Kontrol, Ders Notları.

6-Sigma Temel Bilgilendirme, MMO, İzmir.

Necmi Gürsakal (2005). Altı Sigma –Müşteri Odaklı Yönetim, Nobel.

http://slideplayer.biz.tr/slide/2777389/

http://slideplayer.biz.tr/slide/9191502/

https://www.emaze.com/@AFQIOWFF/Toplam-Kalite

http://slideplayer.biz.tr/slide/7524075/

http://slideplayer.biz.tr/slide/9361191/

https://sedatengineering.wordpress.com/tag/six-sigma/

https://sezencakirkaya.wordpress.com/category/total-quality-management/page/3/

https://kalitece.wordpress.com/2016/06/13/problem-cozme-yontemleri-kaliteli-hizmetin-

anahtaridir/

www.LeanSixSigmaBelgium.com

http://slideplayer.biz.tr/slide/8878881/

http://www.variation.com/6sigma/processes/design.html

https://selcukaytimur.wordpress.com/2011/11/21/juranin-ogretileri-ve-kalite-yonetimi-uzerine/

http://slideplayer.biz.tr/slide/2440484/

http://www.turkak.org.tr/TURKAKSITE/Default.aspx

http://www.tmoyk.org/mukemmellikmodeli.htm

http://www.isokalitebelgesi.com/iso-nedir-9001-nedir-2008-nedir-9000-nedir