T.C. MLL ETM BAKANLII

MEGEP(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN GLENDRLMES PROJES)

GAZ VE TESSAT TEKNOLOJS

DOALGAZ TESSATI GAZ BORULARINI DEME

ANKARA 2006

Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller; Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarnda amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim materyalleridir (Ders Notlardr). Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek ve gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda uygulanmaya balanmtr. Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmas nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir. rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulalabilirler. Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr. Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda satlamaz.

NDEKLERAIKLAMALAR...............................................................................................................iii GR ..................................................................................................................................1 RENME FAALYET1 ................................................................................................3 1. DOALGAZ SAYACI MONTAJI ..................................................................................3 1.1. Doalgazn zellikleri ..............................................................................................3 1.1.1. Fiziksel zellikleri.............................................................................................3 1.1.2. Kimyasal zellikleri ..........................................................................................3 1.1.3. Doalgazda Yanma ve Gaz Yakclar .................................................................3 1.2. Salk ve Gvenlik....................................................................................................5 1.2.1. Doalgazdan Meydana Gelebilecek Tehlikeler ve Alnacak nlemler ................5 1.2.2. alma Esnasnda Olabilecek Kazalar ve Alnacak nlemler ............................5 1.2.3. Doalgaz Yangnlar ve Alnacak nlemler .......................................................6 1.3. Sayalar ....................................................................................................................7 1.3.1. Doalgaz Sayalar ............................................................................................7 UYGULAMA FAALYET...........................................................................................11 LME VE DEERLENDRME.................................................................................12 UYGULAMA FAALYET...........................................................................................14 RENME FAALYET2 ..............................................................................................16 2. DUVAR VE DEMEDEN BORU GELER ..........................................................16 2.1. Duvar, Deme Ve Diletasyon Derzlerinden Doalgaz Borusu Geirme..................16 UYGULAMA FAALYET...........................................................................................18 LME VE DEERLENDRME.................................................................................19 UYGULAMA FAALYET...........................................................................................20 RENME FAALYET3 ..............................................................................................22 3. ELK BORU LE DOALGAZ TESSATI MONTAJI ..........................................22 3.1. Bina i Gaz Tesisatnn Blmleri..........................................................................22 3.1.1. Ana Kesme Vanas...........................................................................................22 3.1.2. Datm Borusu................................................................................................23 3.1.3. Kolon Borusu...................................................................................................23 3.1.4. Saya Balant Hatt ........................................................................................23 3.1.5. Tketim Hatt...................................................................................................23 3.1.6. Ayrm Hatt ....................................................................................................23 3.1.7. Cihaz Balant Hatt.........................................................................................23 3.1.8. Atk Gaz Sistemleri..........................................................................................24 3.1.8.1. Bacal Cihazlar..............................................................................................24 3.1.8.2. Hermetik Cihazlar .........................................................................................25 3.2. Gaz Borularnn Denmesinde Dikkat Edilecek Hususlar.......................................26 3.2.1. Gaz Borularnn Eriilebilirlii .........................................................................26 3.2.2. Szdrmazlk.....................................................................................................26 3.2.3. Borularn Mekanik Darbelere Kar Korunmas................................................28 3.2.4. Borularn yap elemanlarna tespiti ...................................................................28 3.2.5. Gaz Borularnn Yangna Kar Korunmas ......................................................29 3.2.6. Borularn Korozyona Kar Korunmas ............................................................29 3.2.7. Statik Elektrik Yklerine Kar Borularn Korunmas.......................................30 3.2.8. Gaz Borularnn Geirilmemesi Gereken Bina Blmleri .................................30

i

3.2.9. Gaz Borularnn Dier Bina Tesisatlarna Gre Konumu ..................................31 3.2.10. Binann Oturmasna Kar ve Dilatasyon Derzlerinden Geilerde Alnacak nlemler ...................................................................................................................31 UYGULAMA FAALYET...........................................................................................32 LME VE DEERLENDRME.................................................................................33 UYGULAMA FAALYET...........................................................................................35 RENME FAALYET4 ..............................................................................................37 4. BAKIR BORU LE DOALGAZ TESSATI MONTAJI..........................................37 4.1. Bakr Borular ve Birletirme Paralar.....................................................................37 4.2. Boru inin Temizlenmesi .......................................................................................38 4.3. Doalgaz Tesisatnda Kullanlacak Bakr Borularn zellikleri ...............................39 4.3.1. zellikleri........................................................................................................39 4.3.2. Teknik zellikleri ............................................................................................40 4.4. Sert Lehim Telleri...................................................................................................40 4.4.1. Bakr ve Bakr-Esasl Sert Lehim Alamlar ....................................................40 4.4.2. Bakr-Fosfor Esasl Sert Lehim Alamlar .......................................................41 4.4.3. Gml Sert Lehim Alamlar .......................................................................41 4.5. Sert Lehim Dekapanlar (Pastalar)..........................................................................41 4.6. Oksi-Gaz Prmz..................................................................................................42 4.7. Oksi-Asetilen alomas ...........................................................................................42 UYGULAMA FAALYET...........................................................................................43 LME VE DEERLENDRME.................................................................................44 UYGULAMA FAALYET...........................................................................................46 RENME FAALYET5 ..............................................................................................48 5. KELEPE MONTAJI....................................................................................................48 5.1. elik Borularn Kelepe ve Konsollarla Yap Elemanlarna Tespiti .........................48 5.2. Bakr Borularn Kelepe Ve Konsollarla Yap Elemanlarna Tespiti ........................51 UYGULAMA FAALYET...........................................................................................52 LME VE DEERLENDRME.................................................................................53 UYGULAMA FAALYET...........................................................................................54 RENME FAALYET6 ..............................................................................................56 6. DUVAR GELERNDEK BORU LE KILIF ARASINI UYGUN DOLGU MALZEMES LE DOLDURMA......................................................................................56 UYGULAMA FAALYET...........................................................................................58 LME VE DEERLENDRME.................................................................................59 UYGULAMA FAALYET...........................................................................................60 MODL DEERLENDRME...........................................................................................62 CEVAP ANAHTARLARI .................................................................................................63 NERLEN KAYNAKLAR..............................................................................................65 KAYNAKA ....................................................................................................................66

ii

AIKLAMALAR AIKLAMALARKOD ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI SRE N KOUL YETERLK 582YIM259 Gaz ve Tesisat Teknolojisi Istma ve Doalgaz i Tesisats Doalgaz i Tesisat Gaz Borularn Deme Doalgaz sayacndan balayarak gaz tketim cihazna kadar, gaz i tesisat borularnn denmesi ile ilgili bilgi ve becerilerin anlatld retim materyalidir. 40/32 Doalgaz Kolon Tesisat Modln alm olmak. Doalgaz i tesisat borularn demek. Genel Ama Gerekli ortam salandnda doalgaz i tesisat borularn gaz i tesisat ynetmeliine uygun olarak gvenli bir ekilde deyebileceksiniz. Amalar Bu faaliyet ile gerekli ortam salandnda ihtiya duyulan malzeme, takm, ara, gere temin edildiinde artnamelere uygun olarak doalgaz sayacn monte edebileceksiniz. Gerekli donanm kullanarak gaz borularn duvardan kuralna uygun olarak geirecek, gei yerlerine koruyucu klf koyabileceksiniz. Bina ii doalgaz tesisatn elik boru ile uygun teknikte deyebileceksiniz. Gerekli donanm kullanarak bina ii doalgaz tesisatn bakr boru ile artnamelere uygun olarak deyebileceksiniz. elik borular kelepe kullanarak duvara sabitleyebileceksiniz. Borularn duvar geilerinde klf ile boru arasn uygun bir ekilde dolgu malzemesi ile doldurabileceksiniz. Atlye ortam, Takm hane, Krkl tip gaz sayac, Boru paftas, Boru testeresi, Szdrmazlk macunu, Boru mengenesi, Boru keskisi, Keten, Boru anahtar, Matkap, -Utipi sulu manometre, Metre Her faaliyet sonrasnda faaliyetle ilgili deerlendirme sorular ile kendi kendinizi deerlendireceksiniz. retmeniniz modl sonunda size lme arac (uygulama, soru-cevap) uygulayarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek deerlendirecektir.

MODLN AMACI

ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

LME VE DEERLENDRME

iii

iv

GR GRSevgili renci, Doalgazn konutlarda ve sanayide kullanlmas son yllarda ok yaygnlat. zellikle konut stmasnda birok ehirde doalgaz tercih edilmeye baland. Konut stmasnda doalgaza dnm yaplrken en son yeniliklerin izlenmesi gerekir. Bilinli hareket edilmesi can ve mal emniyeti asndan son derece nemlidir. Olduka yeni olan bu sektrde yetimi, bilinli eleman bulmakta firmalar ok zorlanmaktadr. Piyasa almalarnda yararl olacak ve zorluk ekmeden i bulabileceiniz bu modlle, doalgaz i tesisatnn nasl yapldn renmi olacaksnz. Doalgaz tesisatnda kullanlan ara, gere, cihazlarn ve yap elemanlarnn standartlara uygun olmas halinde byk kolaylklara, konfora ve evre salna kavuacaz. Bu da ancak sizlerin bu modl iyi renip ve rendiklerinizi doru uygulamanz ile mmkn olacaktr.

1

2

RENME FAALYET1 RENME FAALYET1AMAUygun ortam salandnda gerekli ara ve gereleri kullanarak krkl bir doalgaz sayacn llerinde monte edebileceksiniz.

ARATIRMABu faaliyet ncesinde yapmanz gereken ncelikli aratrmalar unlardr: Evlerin girilerine monte edilmi doalgaz sayalarnn, gaz girii ve kn takip ediniz, metreyle yerden ka santimetre yukarda olduunu lnz, bu bilgileri not ederek arkadalarnza atlye ortamnda sunum yapnz. Konutlarda kullanlan sayalarn dnda farkl byklk ve kapasitede doalgaz sayac mevcut mu? Aratrnz.

1. DOALGAZ SAYACI MONTAJI1.1. Doalgazn zellikleri1.1.1. Fiziksel zellikleriDoalgaz renksiz, kokusuz ve havadan daha hafif bir gazdr. En nemli zellii ise zehirsiz bir gaz olmasdr. Doalgazn solunmas halinde zehirleyici ve ldrc bir etkisi yoktur. Ancak ortamda ok fazla birikmise teneffs edecek oksijen azaldndan dolay boulma tehlikesi vardr. Bu nedenle ehre datlmadan nce sarmsak kokusunu andrr bir koku ile zel olarak kokulandrlr. Bylece ortamda gazn varln hissetmek mmkn olacaktr.

1.1.2. Kimyasal zellikleriinde metan, etan, propan, azot ve az miktarda karbondioksit gazlarnn bileiminden olumutur. erisinde kkrt ve organik kkrt bileikleri yoktur. Bylece bu tr maddelerin yanmas ile oluan kkrtl gazlarn atmosferi kirletmesi sz konusu deildir.

1.1.3. Doalgazda Yanma ve Gaz YakclarDoalgaz hava ile ok iyi bir karm salayarak yanma verimlilii en yksek yaktlardan birini oluturmaktadr. Doalgaz yandnda kl brakmaz, bu nedenle temiz bir yakttr.

3

Yanmas son derece hassas olarak kontrol edilebilir. Bu nedenle olduka yksek teknoloji ile retilen gaz yakc cihazlar imal edilmitir. Doalgaz yakclar tamamen otomatik kontrolle ve emniyetli bir ekilde alr. Devreye abuk girip kabilir. Bu cihazlar doalgaz brlr kazan sistemleri, kombiler, kat kaloriferleri, doalgaz sobalar ve doalgazl ofbenler olarak sralayabiliriz.

Resim1.1: Kombi

Resim 1.2: ofben

Resim 1.3: Doalgaz brlrleri

Resim 1.4: Doalgaz sobas

Basn: Bir yzeye dik ve dzgn olarak etkiyen kuvvete basn denir. Basnbirimi kg/cm2dir. (Gaz iletmeciliinde bar ve milibar birimleri daha ok kullanlr)

Scaklk: Ortalama hzda hareket eden bir molekln hareket enerjisidir. Molekl bana hareket enerjisi artnca, scaklnda artt grlr. Scaklk hissedilebilir bir kavramdr ve llebilir. Scakl termometre ile leriz ve birimi Santigrat (C)dr.

4

Is: Bir maddenin tm molekllerinin sahip olduu, hareket (kinetik) enerjilerinin toplamdr. Isnan maddelerde molekllerin hareketi artar. O halde s bir enerji trdr ve birimi kaloridir (cal). Debi: Bir akkann belli bir kesitten belli bir srede geen miktarna debi denir. Debi genellikle saatte metrekp (m/h) olarak belirtilir. Hacim: Maddelerin uzayda kaplad yere hacim denir. Btn maddelerin ekli ve halleri nasl olursa olsun hacimleri llebilir. Dolaysyla gazlarn hacmi, iinde bulunduklar kabn eklini alarak orada bir yer kaplamalardr. Her maddenin hacmi llebilir veya hesaplanabilir.

1.2. Salk ve Gvenlik1.2.1. Doalgazdan Meydana Gelebilecek Tehlikeler ve Alnacak nlemlerDoalgazdan doabilecek en nemli tehlike gaz kaadr. Gaz kaa kokudan hemen anlalabilir. Gaz kaa olmas halinde hemen aadaki nlemleri almalyz. 1. 2. 3. Btn alevler hemen sndrlmelidir. Btn kap ve pencereler almal, ortam havalandrlmaldr. Gaz sayacndan nceki kresel vana veya giriteki ana kapatma vanas hemen kapatlmaldr. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. Gaz kokusu olan odalara, ortamlara ak alevle girilmemelidir. Hibir kibrit veya akmak aklmamaldr. Elektrik dmesi, alteri aksa kapatlmamal, kapalysa almamaldr. Hibir elektrik fii prizden ekilmemelidir. Hibir elektrik zili kullanlmamaldr. Btn gaz armatrleri kapatlmaldr. Sigara iilmemelidir, iiliyorsa hemen sndrlmelidir. lgili gaz datm irketi gaz kaa olmayan bir mahalden (rnein komudan) 187 nolu telefon aranarak bildirilmelidir.

1.2.2. alma Esnasnda Olabilecek Kazalar ve Alnacak nlemleralma esnasnda olabilecek kazalar genellikle tesisatta gaz varken yaplan tamirat, tadilat ve benzeri almalarda ortaya kar. Bu nedenle almaya balamadan nce, iinde gaz ak olan boru hatt ana vanadan kapatlmal ve almamas iin emniyet tedbiri alnmaldr.

5

Daha nce gazla kullanlm boru ve malzemelerin kullanmnda, tadilat ve tamiratnda havalandrma ile hatta kalan gaz tehlikesiz bir ekilde tamamen boaltlmal ve hava ile boru ii sprlmelidir. Kapatma vanas ancak darya gaz k olan boru hattndaki btn ak ular szdrmaz biimde tekrar kapatldktan sonra alabilir. Daha nce gazla kullanlm bir tesisatta saya, basn reglatrleri vb.nin takma skme, tamirat ve tadilatlarnda statik elektriin ark oluturarak boalmasna kar, birletirilecek hat ncesi ve sonras bir iletken kablo ile (rnein otolardaki ak yedekleme kablosu) irtibatlandrlmaldr. Gaz ak olan boru hattnda alma yaparken, gaz sznts olup olmad gaz kaak kontrol cihaz veya kpk oluturan bir malzeme ile kontrol edilir. Ak bir alevin sznt yerine yaklatrlmas ile kontrol son derece tehlikeli ve yasaktr. atlak, krk ve benzeri sebeplerle sznt tespit edilen boru hatlar deitirilmelidir.

1.2.3. Doalgaz Yangnlar ve Alnacak nlemlerDoalgazla alan cihazlarda emniyet sistemi seimi cihaz cinsi seimi kadar nemle ele alnmaldr. Nasl yksek binalardaki yangn merdivenleri, binann mr boyunca belki hi kullanlmamasna ramen yangn annda nemi anlalrsa doalgaz tesisatnn emniyet sistemi iin de ayn ekilde dnmek gerekir. Bina ilerinde ve kazan dairelerinde gaz kaan bildiren gaz alarm cihazlar kullanlmaldr. Bu cihazlar mmkn olan azami gvenlii salamaldrlar. Azami gvenlikten anlamamz gereken ilk ey gaz kaa esnasnda yangn kmadan gerekli nlemleri alabilecek kadar vakit kazanmak ve gaz aknn kesilmesini temin etmektir. Gaz kaa tehlikeli boyutlara ulamadan sesli ve kl alarm vererek bina sakinlerini uyarmaldr. Doalgaz patlamas kapal bir ortamdaki gaz hacminin % 5-15 oranna ulamas halinde gerekleir. Gaz alarm cihazlar gaz hacmi % 0,2-0,3 oranna ulatnda alarm vermeye balar. Balam bir gaz yangnn derhal sndrmeye kalkmamal, gaz ak kesilene kadar yanmasna izin verilmelidir. Gaz kesilerek yangn sndrlnceye kadar, yakndaki yanabilir maddelerin, yanan gazdan yaylan sy absorbe ederek tutumasn nlemek iin mmknse uzaklatrlmas veya evresi su ile soutularak korunmas gerekmektedir. Eer akan gaz kesecek vanay kapamak iin, yangnn sndrlmesi mutlaka gerekiyorsa, ok ksa bir srede gaz alevleri sndrlerek vana kapatlmaldr. Gaz alarm cihaz kazan dairesine, doalgaz borularnn getii yerlere, tavana taklmaldr. Gerekli grld hallerde banyo ve mutfaa da birer ara cihaz taklarak oluabilecek kaaklara kar tedbir alnabilir.

6

Sisteme termik emniyet armatr eklemek emniyet asndan tavsiye edilir. Bu armatr yangn olaynda kimsenin mdahalesine gerek kalmadan doalgazn akn kesen bir sistemdir. (Emniyet ekipmanlar arasnda solenoid valfler, CO sensrleri, cihazlardaki baca gaz sensrleri, oksi pilot sistemler, menfezler, havalandrma, ak yanma hcreli cihazlarda iyonizasyon sensrleri de ksa da olsa burada anlatlmaldr. Burada sadece gaz alarm cihazlar anlatlmtr.)

1.3. Sayalar1.3.1. Doalgaz SayalarGaz tketim sayalar gaz iletmesi veya yetki verdii firmalar tarafndan monte edilmelidir. Gaz tketimini m/h olarak lerler. Elektronik kartl ve mekanik numaratrl tipleri vardr. Konutlarda, kazan dairelerinde ve sanayide kullanlan deiik kapasitelerde imalatlar yaplmaktadr.

1.3.1.1. Sayalarn Kullanm zellikleri Krkl sayalar 2,5 m3/h den 160 m3/h (tm kitapta birimler m/h eklinde yazlmal) kapasitelere, rotary ve trbinli sayalar ise 40m3/h- 25.000m3/h kapasitelere kadar retilmektedir. Genellikle 40m3/he kadar krkl sayalar, bu kapasitenin stnde ise rotary ve trbinli sayalar kullanlmaktadr. Saya balantlarnda sayac karnza aldnzda gaz girii daima soldan, k sadan olmaldr.

1.3.1.2. Doalgaz Saya Montajnda Dikkat Edilecek Hususlar1-Rakorlu balants olan saya balantlarnda n gerilme oluturmayacak ve deiik tip sayalarn kullanmna imkan salayabilecek ekilde metalden esnek balant eleman kullanlmaldr.

Resim 1.5: Saya esnek balant eleman

7

2-Tm sayalarda saya giriine TS EN 331 normuna uygun bir gaz kesme vanas konmaldr.

Resim 1.6: Kresel gaz kesme vanas

3-Vanalar kolay mdahale edilebilir ve ap kapatlabilir konumda monte edilmelidir. 180-220 cm ykseklik aralnda olmaldr. Bu vanalarda herhangi bir tehlike annda abonenin veya bir bakasnn kolayca kapatabilmesini salayacak ekilde bir ama kapama kolu olmaldr. 4-Saya ve balant borular, duman bacalar zerine yerletirilmemelidir. 5-Sayalar duvar ile saya arasnda en az 2 cm boluk imkan salayan saya konsoluyla monte edilmelidir. 6-Sayalar ilgili grevlilerin kolayca girip muayene edebilecekleri ve gstergeleri kolayca okuyabilecekleri, ayrca grevlilerin gaz rahata kesip aabilecekleri ekilde aydnlk, havalandrlabilen, rutubetsiz ve donmaya kar korunan ok scak olmayan (en ok 35 C) yerlere yerletirilmelidir. Sayalar yanc ve patlayc maddelerin bulunduu yerlere yerletirilemez. 7-Saya numaratrlerinin ykseklikleri, yarden, bina iinde 220 cmyi bina dnda 180 cmyi amamaldr. 8- Sayalar mstakil bina iine ve kazan dairesi iine monte edilemez. Ortak mahallerde yer almaldrlar.

8

ekil.1.1: Saya ykseklikleri

8-Sayalar elektrik sayac, anahtar, priz, buat, elektrikle alan aletler ve elektrik kablolarndan, scak su borularndan minimum 15 cm mesafede olmaldr. 9-Gaz sayalar balkon, konut ve asansr giri kaplarnn stne kesinlikle konulmamaldr. 10-Sayalarn sklmeleri gerektii zaman statik elektrikten korunmak iin sayacn giri ve k borular arasna bir iletken tel ile kprleme yaplmaldr

9

. 1)Birinci kskac cihaz giriine balaynz

2) kinci kskac cihaz kna balaynz. Bylece cihaz devreden sklmeden nce, tesisat elektriksel olarak kprlenir.

3) Gerekli tamirat elektrik kpry bozmadan gerekletir

4) Tamirat bitince nce ktaki kskac kartarak kpry kaldr

ekil 1.2: Tamir iin statik elektrik akmna kar kprleme

10

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYETlem Basamaklar

neriler

Proje zerinden doalgaz sayacnn Saya balayacanz daireleri yerini tespit ediniz. kartrmaynz. Tespiti doru yapnz. Saya ask konsolunu duvara lsnde Konsolun terazide olup olmadna baknz. sabitleyiniz. Gaz sayacn yerletiriniz. ask konsoluna Sayacn konsol zerine oturmadna dikkat ediniz. oturup

Kolon hattndaki vana sonras kr tapay . Kprleme yapmay unutmaynz ! Sayatan nceki kresel vanay vana kapal pozisyondayken sknz. kapatnz. Saya ara balant fleksinin ucuna keten Keteni ve macunu yeterli miktarda kullannz. sarnz ve szdrmazlk macunu srnz. Gaz borular balaynz. Saya kna balayarak i balaynz. ile birbirine Saya balantlarnda gaz girii sayac karnza aldnzda daima soldan, k sadandr. test nipelli dirsek tesisat demeye Test nipelli dirsek 1 apl olmaldr. Gaz kaa olup olmadn kontrol ediniz. sayac

11

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRMEBu faaliyette kazanm olduunuz bilgileri aada verilen sorular cevaplandrarak deerlendiriniz. A- OBJEKTF TESTLER (LME SORULARI) 1.Aadakilerden hangisi doalgazn fiziksel zelliklerinden deildir? A) Renksizdir B) Kokusuzdur C) Hafiftir D) Zehirsizdir E)Zehirlidir 2. Aadakilerden hangisi doalgazn kimyasal zelliklerinden biri deildir? A) inde metan gaz mevcuttur. B) inde kkrt ve organik kkrt bileikleri vardr. C) inde etan gaz vardr. D) Doalgazn yanmas sonucu kan gazlar evreyi kirletir. E) inde propan gaz mevcuttur. 3. Aadakilerden hangisi gaz yakc cihaz deildir? A) Kombi B) Doalgaz sobas C) Kmr sobas D) Brlr E) ofben 4. Is birimi aadakilerden hangisidir. A) kg/cm B) Santigrat C) Bar D) Kelvin E) Kalori 5. Doalgaz kaa olmas durumunda aadakilerden hangisi yaplmaz? A) Hibir ey yapmadan gaz irketi yetkilisinin gelmesi beklenir. B) Hemen btn kap ve pencereler alr. C) Hemen ana gaz vanasn kapatlr. D) Sigara iilmemelidir. E) Hibir elektrik fii ve anahtar ile oynanmamaldr.

12

6. Doalgaz sayalar ile ilgili olarak aadakilerden hangisi yanltr? A) Sayalar gaz irketi yetkilileri yada onlarn yetkilendirdii kiiler tarafndan monte edilmelidir. B) Sayacn yerden ykseklii konutlarda 180- 220 cm aralnda olmaldr. C) Saya balantlarnda daima giri soldan k sadan olur. D) Btn binalara hep ayn zellikte ve kapasitede saya taklr. E) Sayatan nce mutlaka bir gaz kesme vanas konmaldr. 7. Sayalarn yerletirme kurallar ile ilgili olarak aadakilerden hangisi yanltr? A) Saya ve balant borular, duman bacalar zerine yerletirilmemelidir. B) Sayalar duvar saya arasnda en az 2 cm kalacak ekilde duvara yerletirilmelidirler. C) Kresel vanalara kolay mdahale edilebilir bir konumda olmamaldr. D) Sayalar uygun ask ve destekler zerine yerletirilmelidir. E) Gaz sayalar kesinlikle balkon, konut ve asansr giri kaplarnn stne konulmamaldr. 8. Sayalarda kprleme niin yaplr? A) Sayacn geen gaz daha iyi okumas iin. B) Statik elektrik boalmas nedeniyle oluabilecek patlamalardan tesisat ve evreyi korumak iin C) Gaz kaan nlemek amacyla D) Elektrik akmn lmek amacyla E) Sayatan geen gaz kesmek iin. 9. Saya monte edildikten sonra aadakilerden hangisi en son mutlaka yaplmaldr? A) Terazide olup olmadna baklr. B) Salam olup olmadna baklr. C) Estetik grnne baklr. D) Szdrmazlk testi yaplr. E) lsnde olup olmadna baklr.

DEERLENDRMECevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz ve doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz.

13

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYETAadaki resimde gsterildii gibi bir tesisat oluturarak gerekli yere gaz sayacn monte ediniz

KULLANILACAK MALZEMELER Krkl gaz sayac Gaz saya konsolu Esnek elik hortum Szdrmazlk macunu Keten

14

PERFORMANS DEERLENDRME PERFORMANS DEERLENDRMEKONTROL LSTES DEERLENDRME KRTERLER1 2 3 4 5 6 7 8 Saya konsolunu sabitlediniz mi? Krtapay kresel vanadan sktnz m? Kresel vanay kapattnz m? Flex borular gaz borularna baladnz m? gvenlii kurallarna uydunuz mu? Ara ve gerelerinizi setiniz mi? Kaak testi yaptnz m? Kullandnz malzemeleri retmeninize teslim ettiniz mi?

Evet

Hayr

DEERLENDRMEBitirdiiniz faaliyet sonunda yukardaki performans testini doldurunuz. Hayr olarak iaretlediiniz konular retmeniniz ile tekrar alnz. Tm sorulara doru cevap verdiyseniz dier faaliyete geiniz.

15

RENME FAALYET2 RENME FAALYET2AMAUygun ortam salandnda duvar, deme ve diletasyon derzlerinden doalgaz borularn tekniine uygun geirebileceksiniz.

ARATIRMABu faaliyet ncesinde yapmanz gereken ncelikli aratrmalar unlar olmaldr: Duvar ve deme geilerinde gaz borular denirken nelere dikkat edilmi?

Aratrnz. Diletasyon geilerinde ne tr malzeme kullanldn aratrnz.

2. DUVAR VE DEMEDEN BORU GELER2.1. Duvar, Deme Ve Diletasyon Derzlerinden Doalgaz Borusu GeirmeDuvar, deme geilerinde en nemli husus gaz borusunun dna mutlaka bir boru klfnn geirilmesidir. Gaz borusu ve koruyucu klf borusunun e merkezli olmas salanmaldr. Klf borusunun i ap, gaz borusunun d apndan en az 20 mm daha byk olmaldr. Koruyucu boru, bina d duvar iine sk yamur vb sular tam szdrmaz bir biimde yerletirilmeli ve duvarn d ve i tarafndan yaklak 10 mm, deme geilerinde ise stte 20 mm altta(tavan) 10mm tamas salanmaldr. Klf, getii yere imento harc veya al ile sabitlenmelidir. Kullanlacak klf malzemesi duvar geilerinde sert plastik yada elik olmal, deme-kat geilerindeyse sadece elik klflar kullanlmaldr.

ekil 2.1: Duvar geileri ve klf montaj

16

Resim 2.2:Demeden klf geirme

Koruyucu klf iinde kalan gaz borusunda ek yeri bulunmamaldr. Klf ile gaz borusu arasna mastik, silikon, kpk vb dolgu kullanlmaldr. Kesinlikle arada al, har, imento kullanlmamaldr. Bina dilatasyon geilerinde fleks hortum (esnek balant) kullanlmaldr. (Dilatasyon geileriye ilgili bir ema, resim izim vb ek bilgiler olmal. Bir cmleyle konu geitirilmemeli, nemi nedeni vs. vurgulanmal !)

17

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYETlem Basamaklar Projeye gre duvar ve demeden geecek gaz boru yerlerini tespit ediniz. Boru geii olacak duvar ve demeleri dzgn bir ekilde deliniz. Boru klflarn boru apna uygun llerde kesiniz ve delmi olduunuz gei noktalarna imento harcyla sabitleyiniz. Gaz borusunu klfn ierisinden e merkezli olacak ekilde geiriniz. Klfla gaz borusu arasnda uygun malzemeler kullandnzdan emin olunuz. Boru klf uzunluklar iin yukarda verilen bilgileri dikkate alnz. Merkez aralklarnn eit olmasna, gaz borusunun klf zerine yaslanmamasna dikkat ediniz.

neriler Gaz borusu geecek duvar ve deme yerlerini nceden iaretleyiniz.

18

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRMEA- OBJEKTF TESTLER (LME SORULARI)Aadaki sorularn cevaplarn doru ve yanl olarak deerlendiriniz.

D Y( ) ( ) 1. Duvar ve deme geilerinde mutlaka boru klf kullanlmaldr.

( ) ( ) 2. Klf borusunun i ap gaz borusunun d apndan daha kk olmaldr.

( ) ( ) 3. Koruyucu boru iinde kalan gaz borusunda ek yer bulunmamaldr.

( ) ( ) 4. Bina diletasyon geilerinde esnek balant (fleks) kullanlmaldr.

( ) ( ) 5. Klf borusunu sabitleme malzemesi olarak al kullanabiliriz.

DEERLENDRMECevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrar inceleyiniz

19

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYETAada ekli verilen doal gaz borularn duvardan ve demeden geiini tekniine uygun yapnz..

KULLANILACAK MALZEMELER Doal gaz borusu Boru klf

Sabitleme iin imento harc

20

PERFORMANS DEERLENDRME PERFORMANS DEERLENDRMEKONTROL LSTES DEERLENDRME KRTERLER1 2 3 4 5 6 7 gvenlii kurallarna uydunuz mu? Gaz borusunun geecei yerleri tespit ettiniz mi? Gaz borusu klfnn geecei yeri dzgn deldiniz mi? Klf sabitlediniz mi? Gaz borusunu klf iinden geirdiniz mi? Ara ve gerelerinizi setiniz mi? Kullandnz malzemeleri retmeninize teslim ettiniz mi?

Evet

Hayr

DEERLENDRMEBitirdiiniz faaliyet sonunda yukardaki performans testini doldurunuz. Hayr olarak iaretlediiniz konular retmeniniz ile tekrar alnz. Tm sorulara doru cevap verdiyseniz dier faaliyete geiniz.

21

RENME FAALYET3 RENME FAALYET3AMAUygun ortam salandnda bina ii tesisatnn blmlerini renecek, bunlar gvenli bir ekilde birletirerek istenilen zellikte elik boru ile doalgaz i tesisat montajn yapabileceksiniz.

ARATIRMABu faaliyet ncesinde yapmanz gereken ncelikli aratrmalar unlar olmaldr; Ev ve i yerlerinde denmi olan doalgaz i tesisatlarn inceleyiniz, blmlerini ayrt etmeye alnz.

3. ELK BORU LE DOALGAZ TESSATI MONTAJIBu renme faaliyeti bu modln en nemli ksmn oluturmaktadr. nk renci daha nce renmi olduu alet, makine ve bilgileri burada kullanacaktr. Gaz tesisatlarnda en fazla tercih edilen elik boruyu kesecek, lecek, di aacak ve en sonunda gvenli bir ekilde monte edeceksiniz.

3.1. Bina i Gaz Tesisatnn Blmleri3.1.1. Ana Kesme VanasBir binaya verilen gaz tamamen gvenli ekilde kesebilmek veya bir daireye ait gaz kontrol edebilmek zere balant hatt bana konulan kresel tip gaz kesme elemandr.

Resim 3.1: Ana kesme vanas

Gaz szdrmazlnn son derece nem tad bina i tesisatlarnda zel szdrmazlk zelliine sahip TS EN 331 ve TS 9809 normlarna uygun kresel vanalar gereklidir.

22

3.1.2. Datm BorusuAna emniyet vanas ve reglatrden sonra gaz sayalarnn giri balantlarna kadar dey veya yatay olarak ekilen boru hattdr.

3.1.3. Kolon BorusuDey olarak ekilen datm borulardr.

3.1.4. Saya Balant HattKolon hatt ile saya girii arasnda bulunan borudur.

3.1.5. Tketim HattSayatan en son ayrm(sorti) hattna kadar olan ana borudur.

3.1.6. Ayrm HattTketim hattndan ayrlan ve cihaz balant vanasna (sorti musluu) kadar olan borudur.

3.1.7. Cihaz Balant HattCihaz balant vanasndan cihaza kadar olan hattr.

ekil 3.1: Bina ii gaz tesisat blmleri

23

3.1.8. Atk Gaz SistemleriIstma ve scak su retimi yapan gaz yaktl cihazlar yakma dzenlerine iki ana gruba ayrlr: 1-Bacal cihazlar 2-Hermetik cihazlar

3.1.8.1. Bacal CihazlarYanma iin gerekli olan havay bulunduklar ortamdan alp, yanm gazlar uygun bir baca vastas ile dar atan cihazlardr. Konulacaklar hacimlerin bykl ne olursa olsun bu tip cihazlar balkon, yatak odas, banyo, wc gibi yerlere konulamazlar. Bu tip cihazlarn bulunduklar mahalde d atmosfere ak havalandrma menfezi (ventilasyon) bulunmaldr.

ekil 3.2: Deiik baca balantlar

24

ekil 3.3: Bacal kombi balant detay

3.1.8.2. Hermetik CihazlarYanma iin gerekli havay d ortamdan alp, yanm gazlar yine d ortama veren cihazlardr. D atmosfere duvar olan tm mahallere yerletirilebilirler. Bunlarn bacalar mutlaka atmosfere ak, hava sirklasyonu olan yerlere balanmaldr. Gaz cihazlarnn snan d yzeyleri ile yanabilen veya kolayca tutuabilen yap elemanlar ve kullanlan eyalar arasndaki aklk en az 50 cm olmaldr. Atk gaz boru klar kesinlikle binann tayc yap elemanlarna (kiri, kolon, perde vb.) zarar vermemelidir. Baca klar gerekiyorsa d etkenlere kar paslanmaz veya galvanize elik tel rg kafeslerle korunmaldr.

25

ekil 3.4: Hermetik kombi baca balants

3.2. Gaz Borularnn Denmesinde Dikkat Edilecek Hususlar3.2.1. Gaz Borularnn EriilebilirliiDoalgaz borular aktan grlebilecek ve kolayca ulalabilecek ekilde denmelidir. Sva altna doalgaz tesisat borusu denmez. Doalgaz i tesisat borular, tayc yap eleman olarak kullanlmaz. Gaz borular kapal hacim iinden, szgelii kanal, asansr boluklar, havalandrma vb iinden geirilmemelidir.

3.2.2. SzdrmazlkGaz boru balant elemanlaryla yaplm dili balantlarda amacna uygun plastik esasl vb szdrmazlk malzemeleri kullanlmal veya szdrmazlk macunu ile birlikte keten kullanlmaldr. Bu szdrmazlk malzemeleri TS EN 751 2 standardna uygun olmaldr.

26

Yapm bitmi tesisatlar projesine uygun olarak dendikten sonra dnm iin yetkili tesisat firmas ve gaz kuruluu yetkilileri tarafndan test ilemi gerekletirilir. Onaylanm, projesine uygun olarak tamamlanm tesisatlarn cihaz balantlar da yaplm olarak szdrmazlk testine tabi tutulacaktr. Bina reglatr kndan yakc cihazlara kadar tm vanalar ak konumdayken Szdrmazlk testinde tesisattaki basn, iletme basnc 21 mbar olan ksmlarda en az 71 mbar, iletme basnc 21 mbardan yksek olan ksmlarda ise en az iletme basnc + 50 mbar basn altnda olmaldr. Bu basn altnda scaklk dengelemesi iin 10 dakika beklendikten sonra tesisatta 10 dakika sre ile U tipi sulu manometre kullanlarak test gerekletirilir.Test esnasnda manometrede stteki su hizasna bir izgi izilerek gerekli bekleme srelerinde beklenir. lgili bekleme sresince su seviyesi izginin altna inmiyorsa tesisatta kaak olmad anlalr. Eer test ileminde manometreyle kaak olduu tespit edilmise kaan yerini tespit etmek iin ek yerlerinde anti-korozif sabun kp ile szdrmazlk kontrol yaplmaldr. Szdrmazl salanmayan tesisatlara gaz verilmemelidir. Karan ekleme paralar, hatal borular yenilenmeli ve tekrar szdrmazlk kontrol yaplmaldr. Boru atlaklarnn kaynakla tamirat ynne gidilmemeli bunlar yenileriyle deitirilmelidir. Tesisatn testi tamamlandktan sonra boru iindeki basnl hava tesisatn en st katnda bir kr tapa almak suretiyle boaltlmaldr. Test sonucu olumlu ise bu blme gaz verilir. Test srasnda tesisata girmi olan hava, sayaca en uzak noktada bulunan cihaz vanas alarak dar atlr. Bu ilemin yapld blmeler iyice havalandrlmal ve bu ilem sresince bu yerlerde ak alev, ate bulundurulmamal, sigara iilmemeli, elektrik cihazlar ve kap zilleri altrlmamaldr. Havann tesisat iinden atldna tamamen emin olduktan sonra alan tapalar ve vanalar kapatlp, varsa test sonras yaplan saya ve cihaz balantlar gaz verildikten sonra anti korozif sabun kp ile szdrmazlk testi yaplr. Ayrca gaz tesisatnda gaz kullanlyor ise ve bu mevcut tesisata yeni bir cihaz veya cihazlar eklenmise gaz ile test tekrar yaplr. Bunun iin; ncelikle tesisata bal olan tm cihazlar ve cihaz pilotlar kapatlr, saya giriindeki vanadan gaz kesilir test nipelinin vidas alarak buraya U manometre taklr. Saya giri vanas yavaa alarak basn 10 mbara kartlr. Tekrar saya giri vanas kapatlarak 1 dakikalk bir sre s karall iin beklenerek sonraki 2 dakika da basn izlenir. Basnta bir ykselme varsa saya vanas karyor demektir. Bu durumda vana gerekirse deitirilir. Daha sonra tm cihazlar gaz datm irketi yetkilisi tarafndan altrlarak varsa gerekli ayarlar yaplr ve gerekli resmi evraklar ve cihazlarn kullanm talimatnameleri aboneye teslim edilir. Testler U manometre veya dier lm cihazlar ile yaplabilir.

27

ekil 3.5: Szdrmazlk testinin yaplmas

3.2.3. Borularn Mekanik Darbelere Kar KorunmasGaz tayc elik borular binaya bir tehlike annda kolayca ulalabilen bir yerinden girmelidir. Buradaki ana gaz borusu ve ana kapama vanas hasar grmeyecek ekilde darbelere kar monte edilmi ve korunmu olmaldr. Bu yer bina deposu ve oturma yeri olarak kullanlmamaldr. Kapama vanas kresel elik vana olmal, gerekli grlrse muhafaza altna alnmaldr. Bina balant hatlar, bina d duvar ve demelerden koruyucu borular kullanlmak suretiyle geirilmelidir. Bu hatlarn zemin stne k ve bina iine giri noktalar arasnda kalan ksmlar korozyona ve mekanik darbelere kar tam korunmu olmaldr.

3.2.4. Borularn yap elemanlarna tespitiDoalgaz borular boru aplar gz nnde bulundurularak uygun aralklarla dey borularda kelepelerle, yatayda denen borularda ise hem kelepe hem de konsollarla tavan ve duvarlara salam bir ekilde tespitlenmelidir. Kullanlacak kelepeler duvarlara elik dubel ile konsollar ise beton har ile tutturulmaldr. Boru aplarnn byk veya borularn ar olmas hallerinde ise duvara veya zemine uygun boru destekleri sabitlenmelidir.

28

3.2.5. Gaz Borularnn Yangna Kar KorunmasDoal gaz tesisat borular : 1-Tm zayf akmla alan telefon, zil, kap otomatlar, kablolu TV vb. kablolar ile bunlarn balant buatlarndan en az 15 cm mesafeli olmal 2-Kuvvetli akmla alan bina elektrik tesisatlar, elektrik sayalar, priz, anahtar, elektrik cihazlar ve benzeri ile bunlarn balant buatlarndan en az 15 cm mesafeli olmaldr. apraz geilerde elektrik tesisat sva altna gmdrlmeli, bu salanamyorsa gaz borusunun d yzeyi belli bir mesafede elektrik akmna ve scakla kar yaltc bir malzemeyle kaplanmaldr. 3-Gaz borularn kendi amac dnda (elektrik, topraklama hatt kesinlikle yasaktr. 4-Gaz boru balantlar yanmaya kar emniyetli olmaldr. 5-Gaz boru balantlarnn tayc ksmlar (kelepeler, konsollar) yanmayan malzemeden yaplmaldr. 6-Gaz borular, ulalmas g kapal hacimler iinden, szgelii kanal vb geirilmemelidir. 7-Yangn ihtimaline kar en etkili nlemlerden birisi de apartmanlarda ve gaz borularnn getii yerlerde havalandrma iin gaz kn salayan deliklerin braklmasdr. vb) kullanmak

3.2.6. Borularn Korozyona Kar KorunmasKorozyona (paslanma) kar mkemmel bir korumann nemi ok byktr. Gaz tesisatnn korozyona kar korunmas her eyden nce gaz tketim cihazlarnn kullanm gvenliini salar. Korozyona kar nlemlerin yetersiz olduu tesisler ksa zamanda tahrip olur, gaz kaaklar meydan gelir. Bina ilerindeki gaz borular uzun sre normal yap nemlilii deerinin zerindeki nem ile temasta bulunmayacak ekilde denmelidir. Duvar ve tavandan geen datm ve dey kolon hatlar yaklak 5 cm fazlal olan koruma borular iine yerletirilmelidir. Koruma borular korozyona dayankl malzemeden yaplm veya korozyona kar korunmu olmaldr. Duvar geilerindeki dolgu maddeleri ve tutturucular ile alnn tesisat zerindeki korozyon tehlikesi olduka fazladr. Al uzun sre nemli kalrsa elie kuvvetle etki eder ve ona zarar verir. zellikle toprak altnda kalacak elik borularn d yzeyi scak PE bant ile kaplanmal ve katodik koruma ile korozyona kar korunmaldr.

29

3.2.7. Statik Elektrik Yklerine Kar Borularn KorunmasGaz tesisat borular, yksek gerilimle alan iletmelerde koruma ve topraklama amacyla kullanlmaz. Tam tersine doalgaz i tesisatndaki statik elektrik aadaki ekilde grld gibi topraklanarak alnmaldr. Gaz tesisatnda grlen izolasyon eleman ev elektrik geriliminin dardaki gaz hattna tanmasn nlemek iin kullanlr.

ekil 3.6: Gaz borularn topraklama

3.2.8. Gaz Borularnn Geirilmemesi Gereken Bina Blmleri Asma tavan ilerinden Duman bacalarndan Asansr boluklarndan p ve yanc madde depolarndan Davlumbaz ilerinden ine girilmesi ve eriilmesi olanaksz hacimlerden Aydnlklardan (st kapal veya ak) geirilmemelidir.

30

3.2.9. Gaz Borularnn Dier Bina Tesisatlarna Gre KonumuGaz tesisat ne baka bir boru tesisatna mesnetlenmeli veya tatlmal ne de kendisi baka bir tesisatn taycs olarak kullanlmaldr. Boru gzergh, dier tesisatlardan szacak veya damlayacak sularn gaz tesisatn etkilemeyecei bir biimde seilmelidir. Bu amala paralel ilerleyen hatlarda gaz hatt yukar, su hatt ise aa gelecek biimde dzenleme yaplmaldr.

ekil.7: Gaz borularnn dier borulara gre konumu

3.2.10. Binann Oturmasna Kar ve Dilatasyon Derzlerinden Geilerde Alnacak nlemlerByk veya birleik binalarda binann dilatasyonla ayrlm iki ksm arasnda farkl oturma olabileceinden, buralardaki i tesisat borular bu durumdan etkilenmeyecek ekilde esnek balant eleman ile balanmal veya boru geiinin etrafnda boruya kesme kuvveti uygulamayacak ekilde gerekli boluk braklmaldr.

31

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYETLEM BASAMAKLARI Kolon borusundan braklan koldan daire i tesisat hattnn bana bir kresel vana balaynz. HATTI) Saya kndan itibaren en son gaz tketim ayrm hattna kadar boruyu birletiriniz. (TKETM HATTI) Bir cihaza balanacakm gibi cihaz balant vanasna kadar boruyu Bu hat 1 apl olarak ekilmelidir. (SAYA BALANTI

NERLERVanadan sonra saya balants iin bir aralk braknz. Bu aralk en az 22 cm olmaldr.

Cihazdan sobas,

kast ocak

kombi, gibi gaz

doalgaz yakan

gtrnz. (AYIRIM HATTI)

elemanlardr. Bu hat genelde apl ekilir.

Cihaz varsa cihaz balant vanasndan cihazn ettiriniz giriine ve kadar cihaz (CHAZ hatt devam

Bu hattn i tesisatn sonu olduunu unutmaynz.

balantsn BALANTI

gerekletiriniz. HATTI)

Cihazn trne gre atk balantsn yapnz.

gaz baca

Cihaz hermetik ise duvardan veya pencereden, bacal ise bacadan atk gaz atlmaldr.

32

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRMEA- OBJEKTF TESTLER (LME SORULARI) Aada bo braklan yerleri doru szcklerle doldurunuz. 1. 2. 3. 4. Dey olarak ekilen datm borularnahatt denir. Kolon hatt ile saya girii arasnda bulunan hatta.denir. Sayatan en son ayrm hattna kadar olan ana boruya..hatt denir. Tketim hattndan ayrlan ve hattahatt denir. cihaz balant vanasna kadar olan

5. 6.

Cihaz balant vanasndan cihaza kadar olan hatta....hatt denir. Yanma iin gerekli olan havay bulunduklar ortamdan alp, yanm gazlar uygun bir baca vastas ile dar atan cihazlaradenir. Yanma iin gerekli havay d ortamdan alp, yanm gazlar yine d ortama veren cihazlara.denir.

7.

DEERLENDRMECevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrar inceleyiniz

33

B- OBJEKTF TESTLER (LME SORULARI) Aadaki sorularn cevaplarn doru veya yanl olarak deerlendiriniz. Doru 1 2 3 4 5 Gaz borusu dili balantlarnda szdrmazlk macunu ile birlikte keten kullanlmaldr. tesisat borular duvarlara alyla tutturulurlar. Gaz borularn yangna kar en iyi korumann yolu bina iinin uygun ekilde devaml havalandrlmasdr. tesisat borular, tayc yap eleman olarak kullanlabilirler. Gaz tesisat borular, kapal hacim iinden mesela kanal ilerinden geirilebilirler. (kanal gibi kapal hacim iinden zel artlarla geirilmesine izin verilir) Sva altna gaz tesisat borusu denebilir. Gaz borular su borularnn altndan geirilmelidir. Statik elektrik yklerine kar gaz borularn korumalyz. Rutubetli yerlerden geirilen i tesisat borular korozyona kar tam korunmu olmaldr. Binalarn oturmasna kar ve dilatasyon derzlerinden geilerde esnek balant elemanlar kullanmalyz. Yanl

6 7 8 9 10

DEERLENDRMECevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrar inceleyiniz

34

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYETAadaki ekilde lleri ve aplar gsterilen gaz borularn deyiniz.

KULLANILACAK MALZEMELER Gaz borusu Flex boru Szdrmazlk macunu Keten Fittings malzeme

35

PERFORMANS DEERLENDRME PERFORMANS DEERLENDRMEKONTROL LSTES DEERLENDRME KRTERLER1 2 3 4 5 6 7 8 gvenlii kurallarna uydunuz mu? Gaz borusunun geecei yerleri tespit ettiniz mi? Gaz boru klfnn yerini dzgn deldiniz mi? Gaz tesisatna kombi balantsn yaptnz m? Gaz tesisatna ocak balantsn yaptnz m? Balantlar szdrmazlk testine tabi tuttunuz mu? Ara ve gerelerinizi setiniz mi? Kullandnz ara gere ve malzemeleri retmeninize teslim ettiniz mi?

Evet

Hayr

DEERLENDRMESevgili rencimiz; bitirdiiniz faaliyet sonunda aadaki performans testini doldurunuz. Hayr olarak iaretlediiniz konular retmeniniz ile tekrar alnz. Tm sorulara doru cevap verdiyseniz dier faaliyete geiniz.

36

RENME FAALYET4 RENME FAALYET4AMAUygun ortam salandnda doalgaz i tesisatn tekniine uygun olarak gvenli bir ekilde bakr boru ile deyebileceksiniz.

ARATIRMAevrenizde bakr boru ile denmi olan doalgaz i tesisat var m? Aratrnz. Eer varsa elik boru ile denmi olan i tesisatlarla karlatrnz. Aralarndaki farklar arkadalarnzla tartnz.

4. BAKIR BORU LE DOALGAZ TESSATI MONTAJI4.1. Bakr Borular ve Birletirme ParalarBakr, doadan saf olarak elde edildiinden geri kazanlabilen ve insan salna hibir zarar olmayan bir maddedir. Bakr her trl tesisat sisteminde ve her scaklkta problemsiz bir ekilde kullanlabilir. Bakr boru tesisat ok kolay renilebilen ucuz el aletleri ile kolayca uygulanabilen bir sistemdir. Bu sayede zaman kazanlmakta ve dolaysyla maliyet dmektedir. Bakr borulu gaz tesisatnda birletirme ilemi lehimleme teknii sayesinde (sert lehim kullanlarak yaplmaktadr) klcallk etkisi ile son derece salam ve abuk birletirilirler. Bakr borular birbirine birletirme ilemi bakr fittingsler kullanlmak suretiyle yaplmaktadr. Bakr birletirme paralar piyasada eitli ap ve llerde bol miktarda bulunmaktadr. En ok kullanlan birletirme paralar aada gsterilmitir.

37

Resim 4.2: Bakr ekleme paralar

4.2. Boru inin TemizlenmesiLehimleme kurallarna gre bakr boru ve ekleme paralarnn lehim blgeleri, i ve d yzeyleri mekanik olarak temizlenir. ve d yzeyleri mekanik temizlemede kullanlan aralara temizleme elemanlar denir. Bakr borularn ilerinin temizlenebilmesi iin i yzey temizleme fralar kullanlr. Bu fralar bakr boru ve ekleme paras i ap llerine uygun ince elik telden yaplm fralardr. Bu fralar tutmak iin sap ve fra blmnden oluur.

38

Resim 4.3: yzey temizleme fralar

Bakr borunun ii temizlendikten sonra dnn da temizlenmesi gereklidir. Bunun iinde d yzey temizleme fralar yada sert bulak bezleri kullanlr. Bu fralar bakr borularn d ap llerine uygun ii ince elik tel fra, d elle tutulabilen metalden yaplm zel fralardr.

Resim 4.4: D yzey temizleme fralar

4.3. Doalgaz Tesisatnda Kullanlacak Bakr Borularn zellikleri4.3.1. zellikleri Bakr, bir metal olmas sebebiyle yangndan ge etkilenir Bakr borulu gaz tesisatlar basnca son derece dayankldrlar.(45-60 bar) Bakr borunun genleme katsays son derece dktr. Bakr borunun i yzey srtnme katsays dk olduundan elik borulara gre daha kk apl boru kullanlr. Bakr borular hafiftirler ve iilikleri kolaydr. Bakr borularn estetik grnmleri gzeldir. Tesisat ynetmeliklerine gre gaz tesisatnda kullanlacak borular kangal deil dz ekme borular olmaldr. Et kalnl en az 1 mm olan borular kullanlabilir.

39

4.3.2. Teknik zellikleri 4.3.2.1. Boru D apAada doalgaz tesisatnda en ok kullanlan bakr borularn TS 9 EN 1057 normuyla imal edilen boru d aplar verilmitir. 15 mm 18 mm 22 mm 28 mm 35 mm

4.3.2.2. Boru Et Kalnl1-En az 1 mm olmaldr.

4.3.2.3. Standard1-TS 9 EN 1057 standard ile imal edilirler.

4.3.2.4. malat Firma AdBakr borularn zerinde imalat firma ad belirtilmelidir.

4.4. Sert Lehim TelleriLehimleme ilemi; iki malzeme arasndaki dar bolua lehim malzemesinin eritilmek sureti ile doldurulmas ilemidir. Gaz tesisatlarnda kullanlan bakr borular birbirlerine sert lehim ile birletirilmelidirler. Kesinlikle gaz tesisatlar yumuak lehim ile birletirilmemelidir. Aksi taktirde yangn esnasnda krkleyici unsur olarak karmza karlar. Sert lehim, erime scakl 450 oC zerindeki malzemelerdir. Sert lehimli birletirmeye gm lehimleme de denir. Gm lehimi; belirli oranlarda fosfor, bakr ve gm malzemenin kartrlmas ile elde edilir. Elde edilen bu sert lehim karm oranlarna gre farkl scaklklarda erir. Sert lehim telleri balca eittir.

4.4.1. Bakr ve Bakr-Esasl Sert Lehim AlamlarBakr alaml tellerde % 92 bakr, % 2 gm, % 6 fosfor bileeni bulunur. Bu lehim alamnn erime scakl 680-810 Cdr. alma scakl 710 Cdir. Bu alamla bakr doalgaz borular dekapansz olarak birletirilirler. DIN 8513e gre sembol L-Ag2P dir. Bakr inko alaml tellerde % 36 Cu, % 27 Zn, % 3 Sn karm vardr. Geri kalan gmtr. Erime scakl 630730 Cdir. alma scakl 710 Cdir. Bu alamla bakr borular dekapan olarak boraks kullanlarak birletirilirler. Sembol L-Ag34Sndir.

40

4.4.2. Bakr-Fosfor Esasl Sert Lehim Alamlar% 6 fosfor-bakr alam (L-CuP6), erime scakl 710880 Cdir. alma scakl 730 Cdir. Bu lehim Bakr-Bakr lehiminde dekapansz, BakrPirin lehiminde dekapanl olarak uygulanr. Sembol L-CuP6dir.

4.4.3. Gml Sert Lehim AlamlarBu alamlar ilerinde % 45 gm, % 27 bakr, % 3 kalay, % 25 inko karm vardr. Bu alamla bakr borular dekapan olarak boraks kullanlarak birletirilirler. Erime scaklklar 640680 C araldr. alma scakl 670 Cdir. Sembol LAg45Sn dir.

4.5. Sert Lehim Dekapanlar (Pastalar)Doalgaz i tesisatnn bakr boru ile yaplmas durumunda bakr borularn birletirme ileminin mutlaka sert lehimle yaplmasnn art olduunu yukarda anlatlmt. Bu birletirme ilemi esnasnda sert lehim alam yannda mutlaka yardmc bir dekapann da kullanlmas gereklidir. Bunun amac mekanik alarak temizlenmi yzeylerin sl ilem esnasnda d yzeyle arasndaki oksitlenmeyi nlemektir. Aksi halde lehim yapmak imknszlar, yaplsa bile tam olarak tutmaz. Sert lehimleme ileminde oksitlenmeyi nlemek amacyla kullanlan dekapan genellikle BORAKSdr. Bu malzeme toz halinde olup, alma scakl 1000 Cye kadar ulamaktadr. Boraks tozu bakr-inko, bakr-fosfor ve gm lehim alamlar ile birlikte kullanlr.

Resim 4.5: Lehim dekapanlar (pastalar)

41

4.6. Oksi-Gaz PrmzSert lehimleme yaparken sl ilem meydana getirmek amacyla oksijen ile asetileni kartrarak yakan elemanlara prmz veya hamla ad verilir. zerinde iki tane ayar vidas bulunur. Bunlardan biri asetileni dieri ise oksijeni kontrol eder. Sert lehim alevi bu iki vida vastas ile ayarlanr. Hamla sapna ise asetilen ve oksijen hortumlar baldr.

Resim 4.6: Oksi-asetilenle sert lehimleme

4.7. Oksi-Asetilen alomasHamla ucuna bir rakorla balanan deiik aplardaki flelere aloma veya bek denir. Esas sert lehimi kaynatma ilemini bu fleler gerekletirmektedir. Sert lehim yaplacak bakr boru apna gre aloma seilmelidir. Boru ap kk ise kk apl aloma, byk ise byk apl aloma kullanlmaldr. Sert lehimleme ileminde oksi asetilen kullanlacaksa asetileni fazla oksijeni az karbrleyici alev ayar yaplmaldr. Sert lehimleme ilemi LPG hamlac ve LPG tp kullanlarak da yaplabilir.

Resim 4.7: Oksijen alomas

42

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYETLEM BASAMAKLARI Bakr boruyu verilen lde dzgn bir ekilde kesiniz. Boruyu kestikten sonra apaklarn

NERLERKesme ilemini demir testeresi veya boru kesici kullanarak yapnz. Kesme ilemini; demir testeresi ile yaparsanz uygun ee ile, kesicisi boru

temizleyiniz.

ile yaparsanz kesicinin

raybas ile apaklar temizleyiniz. Bakr boru ve ekleme parasnn lehim blgelerini uygun temizleme eleman kullanarak temizleyiniz. Bakr borunun ucunu ekleme parasnn mufuna tam oturtunuz. Oksi-gaz kayna ile lehimleme blgesini stnz. Balant yeri yeterince tavlandnda sert lehim ubuunu yalnzca dokundurunuz. Sert lehimde temizleme eleman

olarak boraks tozu kullanldn unutmaynz.

Borunun eri olmamasna dikkat ediniz.

Istmaya balaynz.

kaln

blgeden

Klcal ekme, lehimi birletirilecek yzeyler arasndaki bolua

ynlendirecektir. Lehimleme scakken sonra lehim

ilemi lehim

bittikten

Lehim

blgesi

su

vs

benzeri

blgesindeki

maddeler ile ani soutulmaz, kendi kendine soumasn bekleyiniz.

atklarn temizleme bezi ile temizleyiniz.

43

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRMEAada oktan semeli ve doru/yanl olarak sorular verilmitir. Bu sorularn doru klarn iaretleyerek cevaplaynz.

A-OBJEKTF TESTLER (LME SORULARI)1. Aadakilerden hangisi bakr borulu tesisatn tercih edilmesinin nedenlerinden birisi deildir. A) Bakr tesisat ok kolay renilebilir. B) Bakr tesisatta birletirme ilemi lehimleme teknii sayesinde son derece salam olur. C) Birletirme paralar piyasada kolaylkla bulunabilmektedir. D) Bakr borulu tesisatn maliyetinin dier borulara gre daha yksek olmas E) Bakr insan salna hi zarar olmayan ve geri kazanlabilen bir maddedir. Bakr borularn i yzeyleri hangi malzeme ile temizlenir? A) Ee ile B) Temizleme bezi ile C) yzey temizleme fralar ile D) D yzey temizleme fralar ile E) Lehim pastalar ile temizlenir Aadakilerden hangisi doalgaz tesisatnda kullanlan bakr boru d ap llerinden deildir? A) 10 mm B) 15 mm C) 18 mm D) 22 mm E) 35 mm Bakr borular imal edilirken zerlerine aadakilerden hangisi yazlmaz? A) Boru d ap B) Arl C) Standard D) malat firma ad E) lke ad Aadakilerden hangisi sert lehim teli deildir? A) Bakr esasl lehim alamlar B) Bakr-inko esasl lehim alamlar C) Bakr-Fosfor esasl lehim alamlar D) Gml lehim alamlar E) Kalay-Kurun lehim alamlar

2.

3.

4.

5.

44

7.

Aadakilerden hangisi sert lehim temizleme maddesidir? A) Lehim pastas B) Lehim ubuu C) Temizleme bezi D) Boraks Tozu E) Snm asit Oksi-gaz prmz (hamla) ne ie yarar? A) Asetilen ile Oksijeni kartrmaya B) Alevi yakmaya C) Yumuak lehim yapmaya D) Borular kesmeye E) Borular bkmeye Oksi-asetilen alomasnn grevi nedir? A) Asetilen ile Oksijeni kartrmaya yarar B) Karm halindeki asetilen ile oksijenin birleip yaklmasn salar C) Borular skmeye yarar D) Borular temizlemeye yarar E) Borular bkmeye yarar Doalgaz i tesisatnn bakr borularla yaplmas halinde hangi lehimleme eidini kullanmak zorunludur? A) Yumuak lehim B) Orta sert lehim C) Sert lehim D) Kaln lehim E) nce lehim

8.

9.

10.

DEERLENDRMECevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz ve doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz.

45

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYETretmeninizin vermi olduu bakr borular sert lehim ile birletiriniz..

KULLANILACAK MALZEMELER Bakr boru Lehim ubuu Boraks Oksi-gaz

46

PERFORMANS DEERLENDRME PERFORMANS DEERLENDRMEKONTROL LSTES DEERLENDRME KRTERLER1 2 3 4 5 6 7 gvenlii kurallarna uydunuz mu Ara ve gerelerinizi setiniz mi? Lehim yapacanz yeri temizlediniz mi? Oksi-asetilen ara gerelerini hazrladnz m? Lehim yapacanz yere boraks tozu srdnz m? Uygun lehim telini setiniz mi? Kullandnz ara gere ve malzemeleri retmeninize teslim ettiniz mi?

Evet

Hayr

DEERLENDRMEBitirdiiniz faaliyet sonunda aadaki performans testini doldurunuz. Hayr eklinde iaretlediiniz konular retmeniniz ile tekrar alnz. Btn sorulara doru cevap verdiyseniz dier faaliyete geiniz.

47

RENME FAALYET5 RENME FAALYET5AMAUygun ortam salandnda elik ve bakr gaz borularnn kelepe ve konsollarla montajn yapabileceksiniz.

ARATIRMAKelepe ve konsollar tanmak ve montajlar hakknda n bilgi sahibi olmak iin yapmanz gereken aratrmalar unlar olmaldr; Piyasada kullanlan kelepe ve konsol eitlerini aratrnz. elik ve bakr gaz boru kelepeleri ile dier boru kelepeleri arasndaki farklar nelerdir, mukayese ediniz.

5. KELEPE MONTAJI5.1. elik Borularn Kelepe ve Konsollarla Yap Elemanlarna TespitiSva st yaplan gaz tesisat borular elik dbelli kelepe veya konsollar zerine oturtularak tutturulmaldr. elik dbeller matkapla duvara delik alp skca, oynamayacak ekilde tutturulmaldr. Kelepeler yangna kar gvenli olmaldr. Tayc ksmlarnda yanc malzeme bulunmamas gerekir.

Resim 5.1: Doalgaz kelepesi

Resim 5.2: Kelepenin duvara tutturulmas

Boru dirsek dnlerinde mutlaka duvar kelepeleri kullanlmaldr. Kelepeler fittings malzemeleri zerine ve vida di balant noktalarna monte edilmemelidir. Kelepeler aras mesafe 1,5 2 m daha byk apl borularda 2 - 3 m olabilir. Kullanlacak kelepelerin boru aplarna gre yatay ve dey uygulamalarnda olmas gereken aralklar bir fikir vermesi asndan aadaki tabloda verilmitir.

48

Boru Kelepeleri Aras Mesafeler

BORU API 1 1 1 2 2 3 4 6 8

YATAY 2,0 m 2,5 m 2,5 m 2,7 m 3,0 m 3,0 m 3,0 m 3,0 m 3,0 m 5,5 m 6,0m

DEY 2,5 m 3,0 m 3,0 m 3,0 m 3,5 m 3,5 m 3,5 m 3,5 m 3,5 m 7,5 m 8,5 m

Doalgaz boru hatlar duvardan belirli bir mesafe ile aa kelepe kullanlarak (a), boluksuz sva altna (b) (ancak bu zm Trkiyedeki uygulamalarda kabul edilmemektedir), zorunlu hallerde ise havalandrlm kanal iine denebilir(c). Bu deme biimleri ve boru tespitleri aadaki ekillerde gsterilmitir.

ekil 5.1: Boru kelepe sabitlemesi

Gaz boru aplarnn byk veya borularn ar olmas hallerinde ise duvara veya zemine uygun boru destekleri veya konsollarla sabitlenmelidir. Konsollar duvara beton harc ile tutturulmaldr. Boru apna gre kullanlacak dbel ap ve cvata ap ile boru destekleri aada gsterilmitir.

49

ekil 5.2: Boru destekleri

KEBENT L

U CVATA API

ASKI ub.ap

PLAKA Del.ap

PLAKA Del.Say

PLAKA A*B*C

-1 1 1 2 2 -4

30*30*4 30*30*5 30*30*5 30*30*5

10 12 12 12

2 2 2 2

150*100*5 150*100*5 150*100*5 150*100*5

8 10 10 10

6 6 6 6

Tablo 1: Dubel ap cvata ap

50

DBEL API

BORU API

M8 M10 M10 M10

5.2. Bakr Borularn Kelepe Ve Konsollarla Yap Elemanlarna TespitiBakr borular elik borulara nazaran hem daha hafif hem de ap bakmndan farkldrlar. Bu bakmdan tutturulmalar ve sabitlenmeleri daha kolaydr. Kelepelerle tutturulmalar yeterlidir. Ana gaz girilerinde elik boru kullanld iin dey bakr boru tamalarnda konsol kullanlmasna pek ihtiya duyulmaz. Bakr boru i tesisatlarnda boru apna gre yangna dayankl metal doalgaz kelepeleri kullanlmaktadr. Bunlar da duvara dbellerle monte edilmektedir.

ekil 5.3: Bakr boru ve kelepesi

Resim 5.4: Kelepe

51

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYETLEM BASAMAKLARI Gaz borularnn geecei yerleri tespit ediniz. Kullanacanz kelepeyi seiniz. uygun

NERLER Buna gre kelepe ve konsol tespiti yapnz. elik boru ile bakr boru kelepelerinin farkl olduunu unutmaynz. Ka metrede bir kelepe konulacana dair yukarda verilen tabloya baknz. Uygun dubel apna matkap ucu kullannz. gre

Kelepe yerini tespit ediniz.

Matkapla tespit ettiiniz yeri deliniz. Delinen yere dubeli yerletiriniz.

Dubelin oynamamasna dikkat ediniz. Vidalama esnasnda duvar ile boru arasnda belli bir aralk braklmaldr. Kelepe skca vidalanmal, boru oynamamaldr.

Kelepeyi dubele vidalaynz.

Boruyu kelepeye geiriniz, tornavida ile vidasndan sknz.

52

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRMEA. OBJEKTF TESTLER (LME SORULARI)Aadaki sorularn cevaplarn doru ve yanl olarak deerlendiriniz. D Y

( ) ( ) 1. Gaz borular duvarlara kelepelerle tutturulmaldr. ( ) ( ) 2. elik boru kelepeleri ile bakr boru kelepeleri birbirinin aynsdr. ( ) ( ) 3. Daha byk apl borularda tayc konsollar kullanmalyz. ( ) ( ) 4. Kelepeler aras mesafe gz karar olmaldr. ( ) ( ) 5. Konsollar duvara dubelle tutturulurlar. ( )( ) 6. Kelepeler fittings malzemeleri zerine ve vida di balant noktalarna monteedilebilirler.

( ) ( ) 7.Boru dirsek dnlerinde mutlaka kelepe kullanlmaldr.

DEERLENDRMECevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrar inceleyiniz.

53

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYETAadaki ekilde gsterildii gibi kelepe ve konsollar duvara tutturunuz.

KULLANILACAK MALZEMELER Kelepe Vida Konsol Dubel

54

PERFORMANS DEERLENDRME PERFORMANS DEERLENDRMEKONTROL LSTES DEERLENDRME KRTERLER1 2 3 4 5 6 gvenlii kurallarna uydunuz mu? Ara ve gerelerinizi doru setiniz mi? Boru apna gre kelepe setiniz mi? Kelepeyi iyi sabitlediniz mi? Kelepeyi boruya oynamayacak ekilde vidaladnz m? Kullandnz ara gere ve malzemeleri retmeninize teslim ettiniz mi?

Evet

Hayr

DEERLENDRMEBitirdiiniz faaliyet sonunda yukardaki performans testini doldurunuz. Hayr olarak iaretlediiniz konular retmeniniz ile tekrar alnz. Tm sorulara doru cevap verdiyseniz dier faaliyete geiniz.

55

RENME FAALYET6 RENME FAALYET6AMABu modl ile duvar geilerindeki boru ile klf arasn uygun dolgu maddesi ile doldurabileceksiniz.

ARATIRMADuvar geilerinde boru ile klf arasnda ne tr dolgu malzemesi veya malzemeleri kullanyor, bilgi toplayarak bunlar not ediniz ve arkadalarnzla atlyede tartnz.

6. DUVAR GELERNDEK BORU LE KILIF ARASINI UYGUN DOLGU MALZEMES LE DOLDURMAKatlar arasnda deme geilerinde ve duvar geilerinde gaz borusunun korozyonunu nlemek iin boru apndan 10-20 mm byk apta boru klf kullanlmal, klf ile boru aras mastik, silikon vb plastik esasl bir dolgu maddesi ile doldurulmaldr. Bu madde szdrmaz olmal ve nem vb. hava artlarndan etkilenmemelidir. zelliini uzun yllar muhafaza etmelidir. Tatbiki elle veya silikon tabancalar ile yaplabilmektedir. Boru klfnn her iki tarafndan da karlkl olarak doldurulmaldr. Uygulamalarda genellikle silikon tabancalar tercih edilmektedir. Bunun nedeni hem kullanmlarnn kolay olmas hem de macunu boru ile klf arasna iyi bir ekilde doldurmasdr.

ekil 6.1: Gaz borusu ile klf arasnn mastik dolgu ile doldurulmas

56

Silikon Tabancas Scak ve souk silikon tabancalar olarak iki eittir. Souk silikon, tpler iinde macun eklinde olup kullanldktan sonra zerinden 24 saat gemeden yeterli katla ulamaz. Scak silikon ise esnek ubuklar halindedir. Tabancann rezistans ile stlarak, kullanlr hale gelir. Souduktan sonra hemen sertletii iin kullanm daha hzldr.

Resim 6.1: Silikon tabancas

Dairelere girilerde ve daire iindeki duvar geilerinde, boru dendikten sonra boru ile klf aras genellikle al ile doldurulmaktadr. Bu kesinlikle yanltr. Al boruyu rtr.

Resim 6.2: Elle mastik dolgu uygulamas

57

UYGULAMA FAALYETLEM BASAMAKLARI Boru klfn duvar veya yerletiriniz. Boruyu klf ierisinden geiriniz.

NERLERtutturunuz. Boru ile klfn e merkezli olmasna zen gsteriniz.

demeye Klf yap elemanna har ile

Boru ile klf arasn karlkl olarak Mastik szdrmaz olmal ve nceden hazrlam doldurunuz. Mastik dolgunun d yzeylerini dzgn bir Dzeltme iini elle yapabilirsiniz. ekilde dzeltiniz. Mastiin kurumasn bekleyiniz. Borularn oynamamasna dikkat ediniz. olduunuz mastik ile hazrlanmaldr

UYGULAMA FAALYET

58

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRMEA- OBJEKTiF TESTLER (LME SORULARI)Aadaki sorularn cevaplarn doru, yanl ve noktalarla belirlenen yerleri doru szcklerle doldurarak deerlendiriniz.

1- Boru ile klf arasn mastik, silikon vb plastik esasl dolgu malzemeleri iledoldurmalyz.

2- Boru ile klf aras herhangi bir madde ile doldurulmasa da olur. 3- Mastii elle veya silikon tabancas ile uygulayabiliriz 4- Mastik dolgu yerine silikon kullanlabilir.

DEERLENDRMECevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrar inceleyiniz.

59

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYETAadaki ekilde gsterildii gibi bir gaz borusunu klf kullanarak duvardan geiriniz, mastik/silikon dolgu uygulamasn yapnz.

KULLANILACAK MALZEMELER Gaz borusu Boru klf Mastik/Silikon dolgu imento

4

60

PERFORMANS DEERLENDRME PERFORMANS DEERLENDRMEKONTROL LSTES DEERLENDRME KRTERLER1 2 3 4 5 6 7 gvenlii kurallarna uydunuz mu? Ara ve gerelerinizi uygun setiniz mi? Boruyu klf ierisinden geirdiniz mi? Klf duvara sabitlediniz mi? Boru ile klf arasn mastik/silikon ile doldurdunuz mu? Doldurduunuz dolguyu dzelttiniz mi? Kullandnz ara gere ve malzemeleri retmeninize teslim ettiniz mi?

Evet

Hayr

DEERLENDRMEBitirdiiniz faaliyet sonunda aadaki performans testini doldurunuz. Hayr olarak iaretlediiniz konular retmeniniz ile tekrar alnz. Tm sorulara doru cevap verdiyseniz dier faaliyete geiniz.

61

MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRMEPERFORMANS TEST (YETERLK LME)Modl ile kazandnz yeterlii aadaki kriterlere gre deerlendiriniz.

DEERLENDRME KRTERLERDoalgaz Sayac Montaj Yapmak A) Doalgaz sayacn duvara sabitlediniz mi? B) Saya balantlarn doru yaptnz m? C) Saya szdrmazlk testini yaptnz m? Duvar ve Demeden Gaz Borusu Geirmek A) Duvardan gaz borusu geirirken klf kullandnz m? B) Gaz borularn krlmamas gereken yerlerden geirdiniz mi? elik Boru ile Gaz Tesisat Demek A) tesisatn blmlerini dediniz mi? B) Gaz borularn derken dikkat edilmesi gereken hususlara uydunuz mu? Bakr Boru ile Gaz Tesisat Demek A) Sert lehim alamlarn tandnz m? B) Oksi-Asetilenle sert lehim yapabildiniz mi? Kelepe Montajn Yapmak A) elik boru kelepelerini duvara tutturabildiniz mi? B)Bakr boru kelepelerini dubelle duvara sabitlediniz mi? Duvar Geitlerindeki Boru le Klf Arasn Dolgu Maddesi le Doldurma A) Dolgu maddesini doru setiniz mi? B) Gaz borusu ile klf arasna mastik doldurdunuz mu? Dier faydal ekipmanlar kullanmak A)Mur, mengene, pafta ve yadanl doru kullandnz m? B)Boru kesme makinesini, Krc ve delici aleti, Silikonu, Matkab, Su terazisini doru kullandnz m? Gvenlik Aletlerini Kullanmak A)Eldiven, Gzlk, Maske, izme ve dier ekipmanlar doru kullandnz m?

Evet

Hayr

DEERLENDRMEYaptnz tekrarlaynz. deerlendirme sonunda eksikleriniz varsa renme faaliyetlerini

Modl tamamladnz, tebrik ederiz. retmeniniz size eitli lme aralar uygulayacaktr. retmeninizle iletiime geiniz.

62

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARIRENME FAALYET 1 CEVAP ANAHTARI 123456789E B C E A D C B D

RENME FAALYET 2 CEVAP ANAHTARI12345D Y D Y Y

RENME FAALYET 3 CEVAP ANAHTARIA-BOLUK DOL DURMA 1KOLON SAYA 2BALANTI HATTI 3TKETM 4AYIRIM CHAZ 5BALANTI BACALI 6CHAZLAR HERMETK 7CHAZLAR B-TEST 12345678910D Y D Y Y Y Y D D D

63

RENME FAALYET 4 CEVAP ANAHTARI12345 67 89D C A B E D A B C

RENME FAALYET 5 CEVAP ANAHTARI1234567D Y D Y D Y D

RENME FAALYET 6 CEVAP ANAHTARI1 2 3 4 D KOROZYONU D D

64

NERLEN KAYNAKLAR NERLEN KAYNAKLAR ISISAN almalar No: 43, Doalgaz Tesisat, Kasm 1991. Demirdkm Teknik Yayn No:3, Doalgaz ve LPG, Ocak 2002. Binalarda Doal Gaz Tesisat Uygulama Kurallar, GDA Yaynlar, 2005 Gaz Datm irketlerinin Tesisat artnameleri. Doal Gaz Tesisatlarnda Bakr Boru Uygulamalar, GDA Yaynlar.

65

KAYNAKA KAYNAKA EGO Doalgaz Tesisat Ynetmelii ve Teknik artnamesi, Ankara, 2000 MMO Doalgaz Tesisat Proje Hazrlama Teknik Esaslar, Yayn No:133 TS 7363 Doalgaz Bina Tesisat Projelendirme ve Uygulama Kurallar, 1989 ISISAN almalar No:43, Doalgaz Tesisat, Kasm 1991 Demirdkm Teknik Yayn No:3, Doalgaz ve LPG, Ocak 2002 TTMO Temel Bilgiler, Tasarm ve Uygulama Eki, Say:5

66