Dönüşümcü Liderlik
-
Upload
dokuz-eyluel-university -
Category
Education
-
view
128 -
download
1
Transcript of Dönüşümcü Liderlik
03.05.2023 1
DÖNÜŞÜMSEL LİDERLİK
Tijen AkadaGüz 2016-2017
Çağdaş Liderlik YaklaşımlarıEYD 6021
03.05.2023 2
META LİDERLER (Sosyal hareketlere yön veren liderler)
03.05.2023 3
Yol Haritası
• Tanımı• Tarihsel Gelişimi• Özellikleri
03.05.2023 4
Dönüşümsel Liderlik−İsimlendirilmesi konusunda bir söylem
birliği olmamakla birlikte, alanyazında sıklıkla yer alan bir konudur (Özkan, 2016, 616-627). • Dönüşümsel liderliğin başka örgütsel
boyutlarla ilişkisi konusunda çeşitli ilişkisel taramalar da yapılmaktadır.
03.05.2023 5
Dönüşümsel Liderlik• Konuya ilişkin çalışmalarda kavramın;
−Dönüştürücü liderlik, −dönüştürücü-etkileşimci liderlik, −dönüşümcü okul liderliği, −dönüşümcü ve etkileşimci liderlik, −dönüşümcü ve sürdürümcü liderlik, −dönüşümsel liderlik, −dönüşümsel ve etkileşimsel liderlik gibi
farklı biçimlerde ele alındığı görülmektedir (Özkan, 2016, 616).
03.05.2023 6
Kavramın Ortaya Çıkışı (1/2)
• J. Dawston (1973)-“İsyan Liderliği” (Rebel Leadership)
• Burns, (1978)-konuyu politik liderlik çerçevesinde ele alır.−Maslow İhtiyaçlar Hiyerarşisi
• Kendini gerçekleştirme ve özsaygı
03.05.2023 7
Kavramın Ortaya Çıkışı (2/2)• Burns; Dönüşümsel (transformational) ve
“yönetsel/etkileşimsel/sürdürümcü (transactional)” liderlik biçimlerini tanımlamıştır (Nicholls, 1994’den akt. Çakınberk ve Demirel, 2010, 105).
• Burns, bir liderin bu tarzlardan ya birine yada diğerine sahip olabileceğini öne sürmüştür.
03.05.2023 8
Yönetsel/Etkileşimsel/Sürdürümcü Liderlik
Özalp ve Öcal, 2000’dan akt. Çakınberk ve Demirel, 2010, 105).
• Burns: yönetsel liderlik süreci, bir kimsenin bazı değişiklikler yapmak için diğer üyelerle bağlantı/iletişim kurmasıyla başlar.−Yönetsel liderler kendi amaç ve
istekleri (yüksek verim, oy vb.) gerçekleştirildiğinde takipçilerinin de bireysel hedeflerine ulaşabileceklerini düşünür.
03.05.2023 9
Yönetsel/Etkileşimsel LiderlikBass, Steidlmeier, 1999’dan akt. Çakınberk ve Demirel, 2010, 106).
• Yönetsel/etkileşimsel liderlik: değiş-tokuş• Yüksek performans gibi olumlu
davranışlara ödül; kurallara karşı gelme veya düşük performans gibi olumsuz davranışlara ise ceza
03.05.2023 10
Yönetsel/Etkileşimsel LiderlikBass, Steidlmeier, 1999’dan akt. Çakınberk ve Demirel, 2010, 106).
−Amaçlara ulaşma nihai hedeftir.−Dışsal ödüllerle anlık ihtiyaçların karşılanması
söz konusudur.
03.05.2023 11
Yönetsel/Etkileşimsel Liderlik
Bass ve Avolio’dan akt. Çakınberk ve Demirel, 2010, 107).
• Sürdürümcü bir liderlik anlayışıdır.−«If it aint’ broken don’t fix it».
03.05.2023 12
Burns’ün Dönüşümsel Liderliğe Bakışı
Pawn: piyon
03.05.2023 13
Bass’ın Katkıları (1/2)• Bass,1985-Liderlik konusunu sosyal
örgütlere taşır.• Liderlik tarzlarının çok kesin ayrımları
olamayacağını, etkin bir liderin her iki tür davranışı da gösterebildiğini öne sürer.
(Moore ve Rudd, 2006’den akt. Çakınberk ve Demirel, 2010, 105)
03.05.2023 14
Bass’ın Katkıları (2/2)• Bass, 1985- MLQ Liderlik Ölçeğini
geliştirir.• (Multi Factor Leadership Questionnaire)
Eleştiriler üzerine MLQ 5X-Short (Bass ve Avolio, 1991) −45 madde−1-4 Likert tipi−Self ve Rater formları −Mind Garden Şirketi
03.05.2023 15
Bass ve Liderlik Türleri• Sürdürümcü/Yönetsel/Etkileşimsel
Liderlik• Dönüşümsel Liderlik• Serbest Bırakıcı Liderlik (Hepsine verilen isim: Full Range Leadership Model)
03.05.2023 16
Yönetsel/Etkileşimsel/Sürdürümcü Liderlik
Bass ve Avolio’dan akt. Çakınberk ve Demirel, 2010, 107).
• Bass 3 tür Sürdürümcü Liderlik biçimi tanımlar.−Koşullu Ödüllendirme(Contingent reward)−Aktif İstisnalarla Yönetim(Active management by exception) −Pasif İstisnalarla Yönetim (Passive management by exception)
03.05.2023 17
Yönetsel/Etkileşimsel Liderlik
Bass ve Avolio’dan akt. Çakınberk ve Demirel, 2010, 107).
• Koşullu ödüllendirme−Amaçlara ulaşıldığında ödüllendirme
yapılır−Lider gözlemcidir ve sürekli dönüt verir.−Etkileşim ve yapıcı ilişkiler kurulur.−Hangi ödüllerin verileceği konusunda
bilgilendirme yapılır.
03.05.2023 18
Yönetsel/Etkileşimsel Liderlik (Flynn, 2015, çevrimiçi makale).
• Aktif istisnalarla yönetim • Lider astlarını sürekli gözler ve
hatalara müdahale eder. −Lider bir hata yapıldığında astlarına
müdahale eder; hatayı düzeltir ve cezalandırır.
03.05.2023 19
Yönetsel/Etkileşimsel LiderlikHowell ve Avolio,1993’den akt. Çakınberk ve Demirel, 2010, 107).
• Pasif İstisnalarla Yönetim: −Lider nispeten daha pasiftir. −Çalışanlarından beklediği performans
standartlarını söyler ve pasif biçimde bu standartlara uyulup uyulmadığını takip eder.
−Bir sorun çıkarsa müdahale eder ve ceza verebilir.
03.05.2023 20
Özetle (Flynn, 2015, çevrimiçi makale).• Sürdürümcü lider hedefi koyar
ve yapılması gerekenleri ve kimlerin ne yapacağını belirler.
• Emir komuta çerçevesinde işler.• Görevi yerine getiren takipçiler
ödüllendirilir, getiremeyenler cezalandırılır.
03.05.2023 21
Bass-Liderlik Biçimleri (devam)• Serbest Bırakıcı Liderlik
−Takipçilerle etkileşim yoktur.−Sorumluluktan kaçınılır.−Her şeyin aynen devam etmesini
isterler.• Örn; odasına saklanan müdür.
03.05.2023 22
Dönüşümsel Liderlik• Post modern bir anlayışın ürünüdür.
−Yeniliği ve değişimi temel alır.• Dönüşümcü liderler büyük
değişimlerin yaşandığı çevreye uyum sağlayarak gereken dönüşümü gerçekleştirmeyi hedefler. (http://dilaraunuvar.blogspot.com.tr/2015/02/donusumcu-liderlik_27.html)
03.05.2023 23
Dönüşümsel Liderlik(Aubrey ve Chelladurai, 2001’den akt. Çetin, Korkmaz ve Çakmakçı, 2012, 14)
• Dönüşümcü liderlik örgüt üyelerinin tutum ve kabullerinde çeşitli değişiklikler oluşturarak onlarda örgütün misyon ve hedeflerini gerçekleştirme yönünde bir bağlılık oluşturma sürecidir.
03.05.2023 24
Dönüşümsel Lider• Çalışanların bireysel özelliklerine
dikkat etme ve özen gösterme söz konusudur.
• Dört alt boyutu vardır.−Bireyselleştirilmiş İlgi−İdealize Edilmiş Etki (karizma)−Entelektüel Uyarım−İlham verici Motivasyon
03.05.2023 25
Bireyselleştirilmiş İlgi• Çalışanlarla kişisel ilişki kurulur.• Onların bireysel özellikleri, ilgi ve
ihtiyaçları gözlenerek belirlenir ve doyurulur.
−Sürdürümcü liderlikle kıyaslandığında artan iş verimi ve iş doyumu ile azalan işten ayrılma oranları söz konusudur (Robbins ve Coulter, 1999: 534).
03.05.2023 26
Bireyselleştirilmiş İlgi• Çalışanların kişisel gelişimlerine
destek olunur.−Çalışanlara mentorluk ve koçluk yapılır.−Yüz yüze iki yönlü iletişim kullanılır.−Onları geliştirecek olanaklar, araçlar ve
kaynaklar, bilgiye erişim sağlanır.• Görevler delege edilir.• Örn: Exxon’da yönetici eğitimi alanlar
03.05.2023 27
Bireyselleştirilmiş İlgi• İki yönlü bir gelişim sürecidir.
−Takipçiler gelişirken lider de aynı şekilde kendisini geliştirir.
03.05.2023 28
Bireyselleştirilmiş İlgi• Örn; Ross Perot, 1979 yılında İran’da
rehin alınmış iki çalışanını kurtarılması operasyonuna şahsen katılmıştır.
03.05.2023 29
İdealize edilmiş etki (karizma)• Weber-Karizma• Karizmatik liderler enerji, kendine
güven, kararlılık, zeka, sözel yetkinlik ve güçlü bir vizyona sahiptir.
03.05.2023 30
• “Leadership is the capacity to translate vision into reality.” (Bennis, 1985).
03.05.2023 31
İdealize edilmiş etki (karizma)• Lider-rol modelidir, çalışanlarıyla
saygı ve güvene dayalı bir ilişki kurar.−Liderin ideallerini grup da benimser ve
gerçekleştirmek için çaba sarf eder.
03.05.2023 32
İdealize edilmiş etki (karizma)• Lider etki gücünü kullanarak
takipçilerin ideallerini değiştirir ve onları dönüşüm yapmaya cesaretlendirir.−Grup üyesi grubun çıkarı için kendi
bireysel çıkarlarını bile görmezden gelebilir.
−«Size ölmeyi emrediyorum»
03.05.2023 33
Karizmatik Lider vs. Dönüşümcü Lider(Yukl, 2010: 286).
• Her dönüşümcü lider karizmatiktir ama karizmatik her lider dönüşümcü değildir.
• Karizmatik liderler takipçilerini kamplaştırabilir.
• Karizmatik liderlerin sonları acı olabilir.
03.05.2023 34
İlham Verici Motivasyon• Vizyon sahibidirler.• Takipçilerini heyecanlandırıp, onları
harekete geçirirler.• Olumlu düşünüp, olumlu konuşurlar.
−«Siz en iyisisiniz!» −Lorenz Iversen, Mesta Machine Company
03.05.2023 35
Entelektüel Uyarım• Lider takipçilerine öğrenme ve gelişme
olanağı sunar (Gözükara ve Şimşek, 2016).
• Takipçilerin entelektüel gelişimlerini ve farkındalıklarını arttırarak problemlere yeni bakış açılarıyla yaklaşmalarını sağlar (Yukl, 2010: 276).
03.05.2023 36
Entelektüel Uyarım• Lider takipçilerinin yaratıcılığını ve
proaktif problem çözümlerini destekler (Flynn, 2015).
03.05.2023 37
Entelektüel Uyarım• Entelektüel uyarım, takipçilerin
zekalarını yaratıcı bir şekilde kullanmalarını, olaylara akılcı yaklaşmalarını, problemleri alternatif yollarla çözmelerini ve liderin düşüncelerini dahi sorgulamalarını teşvik eder.
03.05.2023 38
Entelektüel Uyarım• Üyelerin potansiyellerini en iyi şekilde
kullanmalarına özendirir.• Sonuç: Beklenilenin üzerinde bir
verim, daha fazla iş doyumu, esneklik, artan özyeterlik duygusu
03.05.2023 39
ÖZETLE BAZI TEMEL KAVRAMLAR• Üyeleri geliştirme ve Yüksek performans• Destekleyici anlayış • Yaratıcı düşünme, Problem çözme• Tutku, Risk alma• Ortak Vizyon Oluşturma• Karizma ve Model Oluşturma• Etkileşim ve Esneklik• Güçlendirme (Yetkilendirme)
03.05.2023 40
Etkileşimci ve Dönüşümcü Liderlik
03.05.2023 41
KAYNAKÇA• Bakan, İ., Erşahan, B., Büyükbeşe, T., Doğan, İ.F., Kefe, İ., (2015).
Dönüşümcü ve etkileşimci liderlik ile öğretmenlerin tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişki. International Journal of Economic & Administrative Studies. (201-222). Year:7 Number 14, Winter 2015 ISSN 1307-9832.
• Çakınberk, A. ve Demirel, T. E., (2010). Örgütsel Bağlılığın Belirleyicisi Olarak Liderlik: Sağlık Çalışanları Örneği. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi • 24
• Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi 2012, Cilt 18, Sayı 1, ss: 7-36
• Çetin, Ş., Korkmaz, M., ve Çakmakçı, C. (2012). Dönüşümsel ve etkileşimsel liderlik ile lider-üye etkileşiminin öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışı üzerindeki etkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi,18(1), 7-36.
03.05.2023 42
Flynn, S. I., (2015). Transformational and Transactional Leadership. Research Starters: Sociology (Online Edition).
Gözükara-Yıldız, İ ve Şimşek, Ö.F. (2016). Different Pathways from Transformational Leadership to Job Satisfaction The Competing Mediator Roles of Trust and Self-Efficacy. Non-profit Management and Leadership, Volume 27, Issue 1, Fall 2016 , Pages 59–77.
Özkan, M. (2016). Liderlik Hangi Sıfatları, Nasıl Alıyor? Liderlik Konulu Makalelerin İncelenmesi. Gaziantep University Journal of Social Sciences (http://jss.gantep.edu.tr). 2016 15(2):615-639.
Yukl, G. (2010). Leadership in Organizations. 7. Baskı. Prentice Hall, NJ.
KAYNAKÇA