OPŠTINA PLUŽINE ZAŠTITE OD ZEMLJOTRESA... · Web viewZa tako odabrani zemljotresi proučavaju se...

OPŠTINA PLUŽINE

PLAN ZAŠTITE OD ZEMLJOTRESA

Plužine, februar 2017. godine

2

Sadržaj

GLAVA I...................................................................................................................................................5

Procjena ugroženosti od zemljotresa.....................................................................................................5

1.OPŠTI DIO........................................................................................................................................5

Geogafski položaj..............................................................................................................................5

Reljef5

Geomorfološki faktori........................................................................................................................5

Geološko-hidrološke odlike terena....................................................................................................6

Inženjersko-geološke odlike terena....................................................................................................7

Korišćenje voda za vodosnabdijevanje...............................................................................................7

Klimatske karakteristike.....................................................................................................................8

Stanje životne sredine i kulturnog nasleđa........................................................................................8

Demografske karakteristike...............................................................................................................9

Privredni i infrastrukturni objekti.......................................................................................................9

Privredni objekti u turizmu.................................................................................................................9

Elektroprivredni objekti....................................................................................................................10

Saobraćajna infrastruktura...............................................................................................................10

Telekomunikacije.............................................................................................................................11

Vanprivredni objekti i ustanove.......................................................................................................11

Obrazovne ustanove........................................................................................................................11

Zdravstvene ustanove......................................................................................................................11

Sportski objekti................................................................................................................................12

Vjerski objekti.................................................................................................................12

GLAVA II................................................................................................................................................13

2.POSEBNI DIO..................................................................................................................................13

Geološka građa terena...........................................................................................................13

Tektonska struktura terena..............................................................................................................17

Karta regionalnog rupturnog sklopa.................................................................................................18

2.2.3 Neotektonska aktivnost terena........................................................................................19

Seizmološke odlike terena................................................................................................................21

Seizmičnost......................................................................................................................................21

Indukovana seizmičnost...................................................................................................................23

Seizmički hazard..............................................................................................................25

3

Nalazi mikroseizmičkog zoniranja za opštinu Plužine.......................................................................27

Inžinjersko geološke karakteristike terena.......................................................................28

Stabilnost terena..............................................................................................................29

Geološko-hidrološke odlike terena..................................................................................30

Karakteristične seizmičke zone i podzone terena............................................................31

Seizmički rizik...................................................................................................................................34

Stanovništvo kao element rizika - lokacija i izloženost.....................................................................34

Stanovanje i zgrade – tipovi, izloženost i vulnerabilitet...................................................................37

Infrastrukturni sistemi......................................................................................................................41

2.5.4 Infrastrukturni objekti......................................................................................................43

Procjena rizika za odabrani Scenario zemljotres..............................................................................44

Scenario zemljotres..........................................................................................................44

Prilozi za odabir karakterističnog scenario zemljotresa...................................................44

Seizmo-geološki parametri izabranog scenario zemljotresa............................................46

Ocjena rizika u slučaju izabranog Scenario zemljotresa...................................................49

A. Štete stambenog fonda.....................................................................................................53

B. Štete objekata obrazovanja..............................................................................................56

C. Oštećenja putne infrastrukture.........................................................................................56

D. Ljudske povrede i žrtve.....................................................................................................57

E. Potrebe privremenog smještaja........................................................................................59

F. Rezultati ocjene rizika za dati Scenario zemljotres............................................................59

2.7. Zaključna razmatranja uz Ocjenu rizika za dati Scenario zemljotres......................................60

GLAVA III...............................................................................................................................................62

DOKUMENTA PLANA ZAŠTITE OD ZEMLJOTRESA OPŠTINE PLUŽINE....................................................62

1. MJERE SMANJENJA SEIZMIČKOG RIZIKA.......................................................................................62

Mjere preventivne zaštite................................................................................................................62

Mjere smanjenja seizmičkog rizika koje se sprovode nakon zemljotresa u toku fazespasavanja....................................................................................................................................63

1.2.1 Urgentne mjere................................................................................................................64

1.2.2. Kratkoročne mjere..........................................................................................................65

Mjere za fazu otklanjanja posljedica - dugoročne mjere........................................................65

Organizacija mjera zaštite i spasavanja od zemljotresa u Opštini Plužine........................................66

OPERATIVNE JEDINICE (ljudski i materijalni resursi).........................................................................721.3.3.. ORGANI LOKALNE UPRAVE, PRIVREDNA DRUŠTVA, DRUGA PRAVNA LICA IPREDUZETNICI (ljudski i materijalni resursi).............................................................................72

4

2. Mobilizacija, rukovođenje i koordinacija pri akcijama zaštite i spasavanja od zemljotresa......73

Međuopštinska i međunarodna saradnja.........................................................................................73

Informisanje gradjana i javnosti.............................................................................................74

Evakuacija........................................................................................................................................75

Zatvaranje puteva..................................................................................................................75

Obnova zaliha...................................................................................................................................76

Pitanja od značaja za javno zdravlje koja su povezana sa otpadnim vodama i ključnomkanalizacionom infrastrukturom...................................................................................................76

Način održavanja reda i bezbjednosti prilikom intervencija..................................................77

Finansijska sredstva za sprovođenje planova.........................................................................77

GLAVA IV...............................................................................................................................................78

Prilozi Plana..........................................................................................................................................78

5

GLAVA I

Procjena ugroženosti od zemljotresa

1.OPŠTI DIO

Geogafski položaj

Opština Plužine se nalazi na sjeverozapadu Crne Gore uz granicu Bosne i Hercegovine. Prostire se na teritoriji od 854 km² što je čini sedmom opštinom po veličini u Crnoj Gori. Najviša tačka u Opštini je Bobotov kuk na 2522 m nad morem, a najniža tačka je na sastavcima Pive i Tare kod Šćepan Polja i iznosi 433 m nad morem. Opština ima jasne prirodne granice. Najčešće su to prirodni grebeni, a samo prema sjevero-istoku je to rijeka Tara koja je takođe jasna prirodna granica. Sa istoka je odvojena grebenima Durmitora i kanjonom Sušice od opštine Žabljak. Sa jugo-istoka južnim obroncima Durmitora i kanjonom Komarnice od opštine Šavnik. Granica sa opštinom Nikšić na jugu su planine Vojnik i Javorak a na zapadu greben planine Golije. Od opštine Gacko i Foča u Bosni i Hercegovini prema zapadu odvojena je planinom Ledenicom, prevojem Ravno, Volujakom i Maglićem a sjeverna granica počinje od Maglića preko Ulobića i Vučeva, pa do Šćepan Polja. Od Šćepan Polja granica se nastavlja uzvodno rijekom Tarom do Kaluđerovače u Tepcima.Teritorija u najvećem obimu pripada morfološkom slivu Pive i pritoke Komarnice, potom slivu Tare, a samo malim dijelom slivovima Zete, Trebišnjice i Sutjeske.Izgradnjom HE „Piva“ potopljemo je prvobitno naselje Plužine, tadašnji opštinski centar. Sadašnji, novi opštinski centar izgrađen je neposredno uz akumulaciju HE „Piva“.

Reljef

Geomorfološki faktori

U geomorfološkom smislu, teren Opštine je veoma raznolik (relativno niže zemljište u zoni Pivske Župe i visoka planinska zona istočno od rijeke Pive). Pripada oblasti visokih planina i površi; u reljefu Crne Gore ova geomorfološka cjelina ima dominantan izgled. Čine je više planinskih lanaca, dinarskog pravca pružanja, između kojih su planinske površi i duboki kanjoni.Na bazi morfoloških kriterijuma, a djelimično i ukupnih prirodnih karakteristika, ceo prostor Opštine može se podijeliti na tri osnovne cjeline:

- zonu relativno nižeg zemljišta uz tok Pive i proširenja uz tokove njenih pritoka – zakoju je već poznat naziv Pivska Župa;

- visoku planinsku zonu istočno od Pive, koju od korita Pive odvajaju strmi kanjonskiodsjeci – zonu poznatu pod nazivom Pivske planine; i

- zapadnu planinsku zonu (Bioča, ogranaka Volujka, Maglića, Lebršnika i Golije). Mada su vrhovi u ovoj zoni većih visina, ona je ipak više otvorena prema rijeci Pivi.

6

Pivska planina je prostrana krečnjačka zaravan prosječne visine 1450 m. Znatan dio Pivske planine izgrađen je od krečnjaka trijaske starosti. Pivsko-drobnjačka površ je razvijena sa obe strane Komarnice i Pive. Ova površ je razvijena u pet nivoa (od 800 do 1450 m.n.v.). Najviši nivo ove površi je razvijen u predjelu Pišča i Borkovića, a najniži se zapaža sa lijeve strane Pive u području Rudinica i Seljana.Volujak je prostrana i visoka planinska oblast u sjeverozapadnom dijelu Crne Gore. Ograničavaju ga duboke doline Vrbnice, Pive, Drine i Sutjeske, a čine ga planine Maglić, Bioč i Volujak.Volujak se pruža smjerom sjeverozapad-jugoistok, a od Maglića ga odvaja potok Suški potok na sjeveru. Najviši vrh nalazi se na samoj granici Opštine sa BiH (Volujak, 2336 m.n.v.).Maglić je dinarska planina na granici Crne Gore i BiH, sa Maglićem kao najvišim vrhom (2386 m.n.v.). Izgrađen je od permskih stijena, mezozojskih krečnjaka, dijabaza i malafira, a vidljivi su i lednički tragovi. Obrastao je bukovom i crnogoričnom šumom. Gornja šumska granica je na 1600 m.n.v., a iznad te visine je plato sa pašnjacima i brojnim grebenima i visovima. Najpoznatije visoravni su Vučevo i Mratinjska gora. Podnožje planine i sve padine su bogate vodom, sa brojnim izvorima od kojih je najizdašniji Carev Do, koji nikad ne presušuje.Bioč je dinarska planina, pripada oblasti Volujka, sa najvišim vrhom Veliki Vitao (2397 m.n.v). Nalazi se između Volujka i Pivskog jezera, a jednim dijelom se oslanja na masiv Maglića.Speleološki objekti, kao specifične pojave kraške morfologije, zapaženi su i na prostorima Pivske planine. Na ovom području je istraženo 7 objekata. Po morfološkom tipu, to su jame koje karakteriše izrazita vertikalnost (Ruđina jama na Planinici, Žuljača na Ćeranića gredama, Maglena i Bujna jama na Grabač vrhu, Piščanska i Vukovića jama u Piščama, Zatrpana jama u Vojinovićima).Opštinu karakterišu veoma velike visinske razlike, pa je najniža tačka Opštine na samom sjeveru, na ušću rijeka Pive i Tare, dok se najviši vrh nalazi na samoj istočnoj granici Opštine, na planini Durmitor. Na samoj granici Opštine se nalazi najviši vrh Durmitora, Bobotov Kuk (2.523 m).Nagibi terena su veoma veliki (preko 30°) na planini Durmitor i Pivskoj površi, dok su u centralnom delu Opštine oni znatno manji.

Geološko-hidrološke odlike terena

Hidrološku osnovu opštine Plužine čine rijeke Piva i Tara, kao i rijeke Komarnica, Vrbnica i Sušica. Opština obiluje vodama među kojima se ističu Pivsko jezero, zatim Durmitorska jezera, Veliko Škrčko jezero i Šušičko jezero, a na sjeverozapadu i zapadu Opštine se nalaze Trnovačko i Veliko i Malo Stabansko jezero.Na osnovu hidrogeoloških svojstava i funkcija stijenskih masa, tipova izdani i prostornog položaja hidrogeoloških pojava na prostoru opštine Plužine mogu se izdvojiti:

- dobrovodopropustne stijene pukotinsko-kavernozne poroznosti, predstavljenekrečnjacima, dolomitičnim krečnjacima i dolomitima trijaske, jurske i kredne starosti;

- slabovodopropustne stijene pukotinske poroznosti predstavljene: slojevitim krečnjacima sa rožnacima donjojurske i srednjojurske starosti i vulkanskim stijenama- andezitima trijaske starosti;

- kompleks slabovodopropustnih do vodonepropustnih stijena mješovite strukture poroznosti, koji je predstavljen neogenim sedimentima u Brezanskom i Crkvičkom polju;

7

- kompleks dobrovodopropustnih, slabovodopropustnih i nepropustnih stijena intergranularne poroznosti predstavljen kvartarnim glacijalnim i deluvijalnim sedimentima; i

- vodonepropustne stijene predstavljene: glincima, laporcima i pješčarimadonjotrijaske starosti i kredno-paleogene starosti.

Inženjersko-geološke odlike terena

Prema inženjersko-geološkim i hidrogeološkim karakteristikama izučavani teren područja Opštine Plužine može se razvrstati u tri kategorije: stabilni, uslovno stabilni i nestabilni.Relativno stabilni tereni obuhvataju područja izgrađena od kamenitih karbonatnih stijena i područja izgrađena od kvartarnih sedimenata sa nagibom padina manjem od 10o.Uslovno stabilni tereni obuhvataju područja izgrađena od flišnih sedimenata i kvartarnih koluvijalnih i eluvijalno-deluvijalnih tvorevina, prisutnih na relativno strmim padinama, sa nagibom većim od 10o. Ovi tereni imaju najveće rasprostranjenje na urbanom području Plužina.Kao nestabilni tereni izdvojene su nestabilne padine izgrađene od koluvijalnih nanosa, umirenih ili aktivnih klizišta i padine izgrađene od drobina i aktivnih sipara. Najveće rasprostranjenje kao što je rečeno imaju na područjima južno i jugozapadno od naselja Plužina, kao i u slivnom području Mratinjskog potoka.Najveći broj umirenih i aktivnih klizišta registrovan je na širem području Gojkovića dola i Okruglice kao i u zoni puta Plužine-Stabna. Ova klizišta formirana su u deluvijalnim sedimentima na brdskoj padini a uslovljena su: promjenama naponskog stanja na padini (deluvijalni proces i režim podzemnih voda) što su suštinski prirodni uticaji.Od ostalih uticaja, na intenzitet pomjeranja terena na ovom području (Gojkovića do i u zoni lokalnog puta) su značajni, slivanje površinskih voda sa asfaltnog puta Plužine-Nikšić, oscilacije nivoa jezera, usled čestih punjenja i pražnjenja akumulacije kao i idukovana seizmičnost, izazvana Pivskom akumulacijom.Pojave nestabilnosti, kojim je zahvaćen teren u okviru putnog pojasa, na potezu Gradac- Vojinovića vrelo registrovane su na više lokaliteta. Posebno je ugrožen dio puta ispod kuća Adžića, koji je zahvaćen kliženjem. Takođe pojave nestabilnosti izražene su i u samim Plužinama i manifestuju se odronjavanjem breča i krečnjačke drobine, odnosno kvartarnih sedimenata, koji su zastupljeni preko glinovito-laporovite serije fliša u osnovi.Uticaj oscilacija nivoa Pivskog jezera na nožicu padine je jasan i iste se manifestuje deformacijama u samom putu, koji je u više navrata iz tih razloga saniran. Takođe, pojave nestabilnosti registrovane su i u široj zoni Mratinja a iste se ispoljavaju kroz lokalna klizišta formirana u deluvijalnim sedimentima.

Korišćenje voda za vodosnabdijevanje

Grad Plužine se snabdijeva vodom sa izvora Sutulije. Dužina cjevovoda je 14 km sa cijevima spoljnog prečnika 218 mm. Na kompletnoj trasi cjevovoda do Plužina ventili na cjevovodu su u lošem stanju.Slivno područje izvorišta izgrađuju slojeviti pjeskoviti krečnjaci flišne serije kredno paleogene starosti.

8

Minimalna izdašnost izvora iznosi Qmin=50-60 l/s. Na osnovu osnovnih pokazatelja fizičko - hemijskih svojstava pripada malomineralizovanim vodama, hidrokarbonatne klase kalcijske grupe. Procijenjene isporučene količine vode (prema PDSV Crne Gore) iznose u danima maksimalne potrošnje oko 18 l/s.U opštini Plužine pored glavnog vodovoda postoji još 8 javnih vodovoda, namijenjenih zavodosnabdijevanje vodom seoskih naselja.Sa izuzetkom vodovoda D. Brezna koji koristi vode zbijene izdani formirane u neogenimsedimentima, u sve ostale vodovode uključene su izvorske vode.Pojedina naselja nemaju još uvijek kvalitetno riješen problem vodosnabdijevanja (Gornja Brezna, Zabarje, Pejovića polje, Miljkovac i dr.) već se snabdijevaju iz cistijerni, ublova ili lokalnih izvora male izdašnosti.

Klimatske karakteristike

Pivski kraj se načazi u zoni planinskog kontinentalnog klimatskog pojasa. Veći dio teritorije Opštine ima srednju godišnju temperaturu od 2 - 8°C. Srednje mjesečne temperature u decembru, januaru i februaru su uglavnom ispod nule. Srednje mjesečne temperature (jul, avgust) kreću se oko 18 ° C i u tim danirna (ima ih oko 30%) jula i avgusta maksimalna dnevna temperatura dostiže i prelazi vrijednosti od 25° C.Apsolutne maksimalne i minimalne temperature vazduha pokazuju mjesečne amplitude od 35° C a godišnje do 53° C. Dakle u ovom području ekstremne temprature su jako izražene. Samo u toku 3 Ijetnja mjeseca (jun, jul i avgust) tempratura ne pada ispod nule. Najhladnije je u decembru, januaru i februaru kada se temperature spuštaju ispod -20 C.Kada je riječ o padavinama, one su uglavnom dosta pravilno raspoređene idući od juga prema sjeveru. Ovakva prostorna raspodjela padavina je uslovljena reljefom i smjerom kretanja vazdušnih masa. Teritorija opštine Plužine godišnje dobije prosječno 2.499 (na jugu Opštine) do 1.300 mm/m2 padavina godišnje.Snijeg najčešće pada u decembru i januaru mjesecu, a javlja se čak i u maju.Srednja godišnja oblačnost za uže područje Plužina iznosi 6 desetina. Ujednačena je u godišnjem toku i ima minimum u junu mjesecu.Što se tiče vjetra, u zimskom periodu preovlađuju vazdušna strujanja iz sjevernog kvadranta, dok ta strujanja ljeti dolaze iz sjeverozapadnog pravca. Najzastupljeniji su sjeverni i južni vjetrovi, čija je jačina ujednačena.

Stanje životne sredine i kulturnog nasleđa

Geografski položaj opštine Plužine, niska gustina naseljenosti (najniža u Crnoj Gori), relativno nerazvijena mreža naselja razbijenog tipa, nizak stepen izgrađenosti infra i suprastrukturnih objekata, nepostojanje značajnijih privrednih kapaciteta uticali su povoljno sa aspekta kvaliteta životne sredine. Plužine u poređenju sa ostalim opštinama u pogledu očuvanosti i kvaliteta životne sredine predstavlja jedno od najvrijednijih u Crnoj Gori. Glavni problem predstavlja upravljanje otpadom i tretman otpadnih voda. Na teritoriji Opštine nijesu zabilježena prekoračenja graničnih vrijednosti zagađujućih materija. Uočeno je lokalno povećanje koncentracije teških metala na lokacijama neuslovnih deponija, što može predstavljati rizik za zdravlje ljudi, ukoliko se trajno na regionalnom nivou ne riješi problem upravljanja otpadom. U samom gradskom naselju Plužine najveća je koncentracija aktivnosti,

9

koja nema većih negativnih uticaja na osnovne elemente životne sredine, tako da se može konstatovati da su u načelu vazduh, voda, zemljište nepromjenjeni. Tranzitni saobraćaj je relativno malog intenziteta, tako da ne predstavlja ekološko opterećenje. Glavni privredni objekti (Fabrika elektroda i pilana u Breznima) rade sa smanjenim kapacitetima, tako da nemaju negativnih uticaja na životnu sredinu. Planirani turistički kapaciteti, su u skladu sa strategijama razvoja Sjevernog regiona i opredjeljenjima razvoja turizma na osnovu vrijednih prirodnih potencijala i kapaciteta prostora, tako da nemaju negativni uticaj, s tim da je neophodno da se svi turistički kapaciteti planiranju i grade u skladu sa mjerama i uslovima zaštite životne sredine.

Demografske karakteristike

Po popisu stanovništva, domaćinstava i stanova 2011. u Crnoj Gori, koji je obavljen od 1. do15. aprila 2011. u opštini Plužine živjelo je ukupno 3.246 stanovnika, što predstavlja 0,52% od ukupnog broja stanovnika Crne Gore. U odnosu na popis iz 2003. godine zabilježen je pad u broju stanovnika za 23%. Broj gradskog stanovništva na području opštine bio je 1.341 (41,31%), a seoskog 1.905 (58,69%).Broj zaposlenih osoba iznosio je 1.051, što predstavlja 32,38% od ukupnog broja stanovništva Plužina. Broj zaposlenih muškaraca bio je 623 (37,39% od ukupnog broja muškaraca), a zaposlenih žena bilo je 428 (27,09% od ukupnog broja žena). Od ukupnog broja stanovnika u opštini Plužine bilo je 1.666 (51,32%) muškaraca i 1.580 (48,68%) žena, što predstavlja odnos muškaraca i žena 1.054:1000. Prosječna starost stanovništva bila je 43,7 godina, muškaraca 42,3, a žena 45,2 godina.Udio stanovništva starijeg od 18 godina u opšini Plužine je 82,1% (2.665), od čega je udio punoljetnih muškaraca 51,4% (1.375), a udio punoljetnih žena 49,6% (1.290). Odnos broja punoljetnih muškaraca i žena je 1065:1000.

Privredni i infrastrukturni objekti

Privreda opštine Plužine zasniva se uglavnom na poljoprivredi, turizmu, drvnojindrustriji i uslužnim djelatnostima. Takođe Opštinu karakteriše i veliki hidroenergetski potencijal, a najveći privredni subkat je HE „Piva“. Imajući u vidu prirodne atrakcije na teritoriji Opštine u prirvrednom razvoju sve veću ulog uzima i turizam.U opštini Plužine posluju privredna preduzeća: HE „Piva“, Fabrika elektroda Plužine, Uprava za šume, Preduzeće za primarnu preradu drveta „Brezna“ d.o.o. i privatna preduzeća.Sjedište svih privrednih preduzeća kao i njihova djelatnost nalaze se u opštini osim Uprave za šume i HE „Piva“.

Privredni objekti u turizmu

Na teritoriji opštine Plužine nalazi se veliki broj objekata koji pružaju ugostiteljske usluge u oblasti turizma. Smještajni kapacitet svih ugostiteljskih objekata je oko 800 kreveta. Glavni razvojni potencijal u turizmu ostvaruje se kroz etno i eko sela, turistička domaćinstva i kampove:- Spomen dom u Crkvičkom polju

10

- Hotel „Piva“- Restoran „Sočica“- Eko selo „Jugoslavija“- Eko selo „Milogora“- Eko selo „Meadows“- Etno selo „Izlazak“- Etno selo „Montenegro“- Turističko domaćinstvo „Vuković“- Turističko domaćinstvo „Jokanović“- Kamp „Monte River“- Kamp „Waterfall“- Kamp „Sastavci“- Kamp „Green“- Kamp „Brijeg“- Kamp „Brštanovica“- Kamp „Grab“- Kamp „Evergreen“

Napomena: Svi gore navedeni objekti moraju imati „Plan zaštite i spašavanja od zemljotresa“.

Elektroprivredni objekti

Sistem napajanja i prenosa električne energije se vrši preko dalekovoda 35 KV, takozvanog„durmitorskog prstena“, Pljevlja-Šule-Crkvičko polje-HE „Piva“-Plužine-Brezna-Žabljak-Pljevlja i preko 110KV dalekovoda (koji radi pod naponom 35KV) Nikšić- Brezna, koji je i osnocni pravac napajanja. Mreža 10KV u gradu je podzemna i daje sigurnost u napajanju trafostanica 10/0,4 KV, dok je na vangradskom području vazdušna, uz jednostrano napajanje TS 10/0,4 KV. Ovaj sistem napajanja je nepouzdan, ali za sada nije moguće napajanje u prstenu. Mreža 0,4KV je uglavnom zadovoljavajuća, a u vangradskom području egzistira jedan broj drvenih stubova koje treba zamjeniti.Sadašnja instalisana snaga u trafostanicama 35/10KV, koja iznosi 13,3 MVA je zadovoljavajuća, ali zbog dužine vodova 10KV potrebno je oformiti nova čvorišta 35KV. Sigurnosti u napajanju doprineće trafostanica 110/35KV koja će biti izgrađena u Brezni snage 1x 20 MVA.

Saobraćajna infrastruktura

Drumski saobraćaj je osnovni saobraćaj u Opštini ali se i povezanost opštine Plužine sa drugim područjima oslanja na drumski saobraćaj. Kroz Opštinu prolazi magistralni put M-18 (E762) koji vodi od Tirane, preko Podgorice za Sarajevo i dalje ka Evropi, koji zajedno sa regionalnim putem R-14 Žabljak-Trsa-Plužine čini mrežu državnih puteva. Od granice sa Bosnom i Hercegovinom (Šćepan Polje) Plužine su udaljene 28 km, a od Nikšića gdje se nalazi najbliža željeznička stanica 54 km. Najbliži aerodrom je na udaljenosti od 120 km i nalazi se u Podgorici (Golubovci).Lokalni putevi povezuju naseljena mjesta na području Opštine. Ukupna dužina lokalnih i nekategorisanih puteva je 390 km od čega je preko 200 km asfaltirano.

11

Telekomunikacije

Mrežna grupa opštine Plužine pripada u organizacionom pogledu glavnoj centrali u Nikšiću sa pozivnim brojem – 040. Prenosni sistem je analogni i ostvaren je po RR vezama Nikšić – Plužine i optika Plužine – Goransko.Opština Plužine ima u funkciji 2 RSS-a (Plužine i Goransko). Kapaciteti digitalnih komutacionih čvorova broje instaliranih 768 PSTN i 32 ISDN, a aktivnih 474 PSTN i 14 ISDN priključaka. U funkciji je jedan ADSL čvor (u TK centru Plužine) sa 152 aktivna ADSL priključka.Obuhvat fiksne telefonije iznosi 14,85%, a fiksnog širokopojasnog pristupa 4,6%, što je u poređenju sa prosjekom u Crnoj Gori i EU daleko ispod. S tim u vezi, fiksna infrastruktura se ocijenjuje kao nedovoljno razvijena.Teritorija opštine je pokrivena mobilnom telefonijom, internet mrežom i TV mrežom u zadovoljavajućem obimu. U segmentu mobilne telefonije, Opština je pokrivena baznim radio- stanicama sa karakterističnim brojevima Telenor 069, Monet 067 i Mtel 068. Bazne mobilne stanice su izgrađene na lokacijama Plužine, Šćepan Polje, Goransko, Mratinje, Unač, Stojkovac, Pleća, Stabna, Budanj, Zavorovi i Soko. Internet saobraćaj se odvija preko iznajmljenih vodova telefonske mreže. Emitovanje, prenos i disrtibucija radio i TV signala obavlja se preko emisionih stanica Stabna, Mratinje, Pleća, Unač, Zavorovi i Stojkovac.Poštanske jedinice izgrađene su u Plužinama, Donjim Breznima i Trsi. Broj telefonskih priključaka na 100 stanovnika je 35 tel/100 stan.

Vanprivredni objekti i ustanove

Obrazovne ustanove

Nastava na teritoriji opštine Plužine se pohađa u JU Obrazovni centar Plužine, koji čine tri osnovne škole, jedna srednja škola ( Gimnazija i stručne škole), dječiji vrtić i dom učenika.Osnovna škola „Braća Topalović“ u Plužinama, obuhvata više od 70% ukupnog broja učenika. Dve od tri matične osmorazredne osnovne škole na teritoriji Opštine imaju po seoskim naseljima isturena odeljenja (I-IV razreda).Zgrada osnovne škole u Plužinama je relativno nov i kvalitetan objekat koji raspolaže sa 10 učionica (874m2 učioničkog prostora), fiskulturnom salom od 290m2, 3 kabineta i bibliotekom sa 9.500 knjiga. Osnovna i srednja škola u naselju Plužine dijele isti objekat (osnovna škola prije podne a srednja popodne).Na području Opštine postoji jedna srednja mješovita škola koja obrazuje srednji stručni kadar opšte, turističke i ugostiteljske struke. Objekat škole je izgrađen 1975. Godine.

Napomena: Gore navedene ustanove moraju imati „Plan zaštite od zemljotresa“.

Zdravstvene ustanove

Zdravstvena zaštita stanovništva Opštine je zastupljena preko Zdravstvene stanice sa sledećim oblastima zdravstvene zaštite: dječje odjeljenje, porodilište i hitni slučajevi u naselju Plužine, kao i preko mreže od 5 zdravstvenih ambulanti u naseljima Brezna, Trsa, Stabna, Dubljevići i Polje Crkvičko.Zdravstvena stanica u Plužinama sa pripadajućim ambulantama, po svom kapacitetu i funkcionalnoj strukturi ne odgovara potrebama zdravstvene zaštite stanovništva za opštinu Plužine.

12

Zdravstvenu stanicu kao i seoske ambulante karakteriše slaba pristupačnost, dotrajalost, neodgovarajuća opremljenost i deficit stručnih kadrova (posebno pedijatara i hirurga), kao i nedovoljan broj radnih dana (sati). Problemi zdravstvene zaštite posebno su izraženi u zimskom periodu.

Sportski objekti

Opština ne raspolaže razvijenom mrežom sportsko-rekreativnih objekata i otvorenih sportskih terena. U naselju Plužine postoje otvoreni tereni za male sportove. Za sportske priredbe u zatvorenom prostoru koristi se fiskulturna sala OŠ „Braća Topalović“. Ostale organizovane aktivnosti fizičke kulture uglavnom se odvijaju u sklopu redovnog nastavnog programa.

Vjerski objekti

Vjerske objekte na teritoriji opštine Plužine možemo podijeliti u tri grupe.1. Manastiri:

- Pivski manastir,- Hram svetog Jovana Krstitelja i Preteče na Zagrađu.

2. Kulturno istorijski spomenici:- Spomen-kompleks u Dolima,- Kula vojvode Lazara Sočice.

3. Crkve:- Saborna crkva Svetog Save u Orahu,- Crkva Svetog Jovana u Stabnima,- Crkva Crkva Svetog Jovana u Plužinama,- Saborna crkva Svetog Nikole u Rudinicama,- Saborna crkva Svetog Petra i Pavla u Crkvičkom Polju,- Crkva Svetog Jovana u Nedajnom,- Crkva Svetog Jovana u Nikovićima,- Crkva Svete Trojice u Kneževićima,- Crkva Svetog Jovana na Pišču,- Crkva Svetog Nikole u Bezuju,- Crkva Svetog Georgija na Trsi,- Crkva Svetog Jovana u Borkovićima,- Crkva Svetog Jovana u Boričju,- Crkva Svetog Jovana u Smriječnu,- Crkva Svetom Jovanu Krstitelju u Seljanima,- Crkva na Goransku.

13

GLAVA II

2.POSEBNI DIO

2.1. Geološka građa terena

Terene na teritoriji Plužinske opštine najvećim dijelom izgrađuju raznovrsne mezozojske formacije koje pripadaju Trijasu, Juri i Kredi, dok geološke tvorevine iz doba Kenozoika imaju malo rasprostranjenje a nastale su u starijem Paleogenu, mlađem Neogenu i Kvartaru.T r i j a s. Oko 50% teritorije opštine Plužine izgrađuju trijaske stijene - najčešće pripadaju različitim vrstama sedimentnih stijena, a zastupljene su i srednjotrijaske vulkanske stijene. Donjo-trijaski krečnjaci i klastiti predstavlja najstarije sedimente ovog područja. Stijene srednjeg trijasa, u odnosu na donjotrijaske, imaju znatno veće rasprostranjenje - izdvojene su kao anizijski i ladinski sedimenti i vulkanske stijene. Karbonati gornjeg trijasa, međutim, imaju najveće rasprostranjenje.

Na geološkim kartama (Slika 2-1) ove formacije predstavljene su sledećim simbolima:- Klastiti i krečnjaci donjeg trijasa (T1) otkrivene u erozionim prozorima Mratinja i

Šćepan polja (u dolini Tare i Pive)- Anizijski krečnjaci i dolomiti (T2

1) otkriveni su na sjevernim padinama Volujaka, u području Mratinja, na južnim padinama Bioča, Žagrice, Goranska, Seljana i Šćepan polja.

- Vulkanske stijene srednjeg trijasa (, , ab) otkrivene su u kanjonima Tare i Pive u području Šćepan polja na Planinici, u ataru Mratinja, kod Pivskog manastira i u Seljanima.

- Ladinski krečnjaci sa rožnacima (T22) su najrasprostranjeniji, a najviše na prostoru

Pivske planine i Bioča, a zatim na terenu Vučeva, Maglića i Volujaka. Na maloj površini otkriveni su na Žagrici, kod Goranska i u ataru Seljana.

- Ladinski i gornjotrijaski krečnjaci (T23) izdvojeni su kao posebna geološka jedinica na

prostoru Planinice i Donjih i Gornjih Crkvica – na Pivskoj planini.- Krečnjaci i dolomiti gornjeg trijasa (T3) izdvojeni su sa desne strane Komarnice i Pive,

u terenima: Bezuje-Dubljevići-Borkovići, na malim površinama između Pišča i Škrke na Durmitoru i na zapadnoj padini Planinice. Sa lijeve strane istih rijeka razvijeni su u Seljanima, Goransku, Žagrici, Bioču i Volujaku. Takođe su manje pojave ovih stijena otkrivene u Breznima i Živi. Dolomiti su najviše razvijeni u izvorišnom dijelu Pive (iznad Sinjca).

J u r a. Jurske geološke formacije imaju relativno malo rasprostranjenje u središnjim i južnim djelovima opštine Plužine.

- Slojeviti crveni krečnjaci donje jure (J1) javljaju se u ataru Pišča, Šakačkog koma i izvorišta Sušice. Uska zona ovih sedimenata pruža se od Krstaca (Pirni do) preko Knež- Luka, ispod Božura, preko Borkovića i Dubljevića do Bezuja. U Pivskoj Župi otkriveni su maloj površini u Seocima, Zakamenu, Miljkovcu i na Breznima.

14

- Krečnjaci sa rožnacima srednje jure (J2) otkriveni su u istim područjima i lokalitetima i razvijeni su preko prethodno opisanih donjojurskih sedimenata.

- Krečnjaci gornje jure (J3) imaju najveće rasprostranjenje i to uglavnom u južnom dijelu opštine u području: Zakamen-Bukovac-Duba, zatim na prostoru: Boričje-Božur- Treskavac-Bezuje na Pivskoj planini i na krajnjem jugu – na prostoru između Brezana i Živskog razdolja i Javorka.

15

Slika br. 2-1. Insert iz Geološke karte Crne Gore daje uvid u glavne tektonske strukture i geološku građu terena opštine Plužine

16

K r e d a. Sedimenti Donje Krede razvijeni su jedino na terenima koji pripadaju Kučkoj strukturno-tektonskoj jedinici, odnosno Visokom kršu. U okviru donjokrednog kompleksa karbonata izdvojene su četiri litostratigrafske jedinice.Krečnjaci donje krede (K1) izdvojeni su na području planina Manita gora, Dobrelica i Ledenice.

- Slojeviti i bankoviti krečnjaci starije donje krede (K11+3) na Pivskoj planini izgrađuju

terene Suvog kleka, Lojanika i Buručkovca sve do Bezuja, uključujući i Kanjon Komarnice, dok su u Pivskoj Župi otkriveni u ataru Bukovca, Dube, Brezana i na sjeverozapadnim padinama Vojnika.

- Krečnjaci apt-alba (K14+5) otkriveni su u vidu uske zone na potezu između Miljkovca i

Bajovog polja.- Krečnjaci apt-alba i cenomona (K1

2) izdvojeni su na čelu lokalne kraljušti u predjelu planine Golije – sve do Ledenica. Na jugoistočnom produžetku ova geološka jedinica je izdvojena kao «turonski krečnjaci» (1K2

2).

Gornjokredni karbonatni sedimenti razvijeni su samo u krajnim jugozapadnim djelovima teritorije opštine Plužine. Paleontološki su dokazani i na geološkim kartama su izdvojeni krečnjaci Cenomana(K2

1), Turona(K22) i Senona(K2

3) . Krečnjaci Cenomana javljaju se u uskim zonama na sjeveroistočnim padinama Ledenika, Dobrelice i Lisca. Krečnjaci Turona otkriveni su u istim područjima, kao i na jugoistočnim padinama planine Golije, na potezu između Smriječnog do Bundosa. Senonski krečnjaci izdvojeni su na sjeveroistočnim padinama Ledenika i Vučjih brda, i na prostoru između planine Ledenice (k. 1945) i Miljkovca.K r e d a – P a l e o g e n. Durmitorski fliš (K,Pg) predstavlja poznatu geološku formaciju, regionalnog razvoja, nastalu krajem krede i početkom paleogena. Sedimenti ovog fliša dijagonalno «presijecaju» teritoriju opštine Plužine, pravcem sjeverozapad-jugoistok. Izgrađuju terene u ataru sela Ravno, Miletići, Zukva, Lisina, Smriječno, Stabna, Miloševići, novih Plužina i Boričja – odakle se u uskoj zoni nastavljaju jugozapadnim padinama Durmitora.U okviru kompleksa sedimenata Durmitorskog fliša ovoj geoloskoj formaciji pripadaju i sljedeći simboli: bazalne krečnjačke breče i konglomerati (1K2

3), slojevite breče i krečnjaci (2K2

3), breče, krečnjaci i laporci (3K23), konglomerati, pješčari i laporci (4K2

3) i konačno najmlađi paket u Durmitorskom flišu koga čine čine breče, krečnjaci i laporci (5K2

3) (Osnovna Geolo[ka karta 1:100 000, list Gacko).N e o g e n. Neogeni sedimenti su na teritoriji opštine Plužine razvijeni u Crkvičkom Polju i na Breznima. To su jezerski sedimenti, sa eroziono-diskordantnim odnosom sa karbonatnim paleoreljefom.K v a r t a r . Ledena doba u poslednjih 300 hiljada godina geološke istorije, erozionim procesima su znatno uticala na morfologiju reljefa, o kojima svjedoče i glacijalni nanosi (morene) u planinskim predjelima Durmitora, Vojnika, Bioča i Maglića i glaciofluvijalni sedimenti oko korita Tare i u potopljenim dolinama Pive i Komarnice. Takođe su zastupljene deluvijalne i aluvijalne naslage.

- Morene (gl) su nastale erozijom lednika (glečera) čije ostatke danas nalazimo: na Pivskoj Planini (Nedajno, Jokanovića i Lučanski Urljaj, Vukotino brdo, Dubljevići i Bezuje), na području Pivske Župe (Smriječno, Polje Pejovića, Bajovo polje, Bundos, Gornja i Donja Brezna, Živsko razdolje), na Goliji, Bioču, Magliću i Vučevu. Debljina morenskih nanosa je od 3 do 30 m.

- Glaciofluvijalni sedimenti (glf) izgrađuju terase u Knež Luci, Paležu, Vrušku i Čokovoj

17

Luci. To su slabovezani konglomerati, šljunkovi i pijeskovi, debljine do 10 m.

18

- Deluvijalni nanosi (d) nalaze se na padinama Durmitora, Bioča, Maglića, u ataru Mratinja i na blažim dolinskim stranama rijeka Tare, Pive i Komarnice.

- Aluvijalni sedimenti (al) imaju malo rasprostranjenje u koritima rijeka. Predstavljenisu šljunkovito-pjeskovitim materijalom, male debljine.

Tektonska struktura terena

Tereni opštine Plužine imaju vrlo složenu tektonsku strukturu. Prostorno oni pripadaju dvijama geotektonskim jedinicama: Spoljašnjim i Unutrašnjim Dinaridima, odnosno Visokom Kršu i Zoni paleozojskih škriljaca i mezozojskih krečnjaka. U geološkoj literaturi autori ovo područje bliže svrstavaju u Kučku i Durmitorsku tektonsku jedinicu.

K u č k a t e k to n s k a j e d i n i c a obuhvata sjeveroistočni dio strukture Visokog krša. Od Durmitorske jedinice razdvojena je Durmitorskim flišem. Teren Kučke jedinice je vrlo složen, pri čemu se u strukturnom pogledu znatno razlikuju tereni izgrađeni od karbonatnih i flišnih stijena:- Od nabornih oblika u karbonatnim terenima se ističu se antiklinala Komarnice i Treskavca, i razvijeni uspravni kosi nabori na planini Goliji.- Rupturni tektonski oblici imaju mnogo veći značaj, među kojima se posebno ističu: kraljušt Golije, kraljušt Goranska, i nešto manje značajana kraljušt Jasenovog polja. Na području Pivske Planine konstatovana je manja kraljušt Nikolinog dola.- U karbonatnim terenima su konstatovani veći rasjedi, kao što su: rasjed Sinjca (na čijoj trasi se nalazi izvorište Sinjac) i rasjed Sušice duž koga je spušten istočni blok.- U terenima izgrađenim od Durmitorskog fliša konstatovani su brojni uspravni i prevrnutinabori od kojih se posebno ističu sinklinale Lebršnika, Brštevca i Todorova dola.D u r m i t o r s k a t e k t o n s k a j e d i n i c a navučena je preko Kučke jedinice duž dislokacije koja se u stručnoj literaturi naziva Durmitorska navlaka (ili kraljušt). Ova dislokacija je formirana na sjeveroistočnom kontaktu zone Durmitorskog fliša sa karbonatno- klastičnim mezozojskim stijenama – koje pretežno izgrađuju ovu jedinicu. Površina navlačenja ima padni ugao prema sjeveru-sjeveroistoku pod uglom od od 30o do 60o.-Od nabornih struktura u okviru ove jedinice ističu se: antiklinala Mratinja, antiklinala Kruševa (u donjem toku Pive) antiklinala Tare i sinklinala Crkvice.-Od disjunktivnih oblika konstatovana je manja kraljušt Dubrovnika (zapadno od Škrka na Durmitoru), kao i brojni rasjedi kilometarskih dimenzija, ali različite prostorne orjentacije, koji su naročito ispoljeni na površini karbonatnih terena Pivske planine, Bioča, Maglića i Vučeva.Detaljnije istraživanje rupturnog sklopa i aktivnih tektonskih procesa izvršeno je 1988. Godine i to za neposredne kanjonske strane rijeke Pive, odn. padine akumulacionog jezera HE "Piva" ( od početka jezera u rekama Vrbnica i Komarnica, do Sćepan Polja, kao najnizvodnije tačke). Istraživanja su sistematizovana u „Studiji regionalnog i detaljnog rupturnog sklopa, neotektonske aktivnosti i stabilnosti padina i kosina u području akumulacije HE Piva". U sledeća dva podnaslova dati su njeni važniji nalazi.

19

Karta regionalnog rupturnog sklopa

Karta regionalnog rupturnog sklopa (Slika 2.2) pokazuje da se u najširem području rijeka Pive, Komarnice i Tare razlomne strukture po svojoj orijentaciji grupišu u tri jasno definisana sistema. Dva zastupljenija sistema čine razlomi orijentacije SZ-JI do ZSZ-IJI i razlomi orijentacije SI-JI. Treći, nešto slabije zastupljen sistem čine rupture orijentisane pravcem S-J, sa odstupanjima do pravca SSZ-JJI.

Legenda Regionalni rupturno predisponirani pravci : složene razlomne strukture,individualni razlomi koji se nastavljaju po pružanju, rasjedne zone, ešalonirani rasjedi, sistemi bliskih, međusobno paralelnih rasjeda. Sigurno utvrđeni i pretpostavljeni.

Manje razlomne strukture, lokalnog značaja u regionalnom rupturnom sklopu: individualni rasjedi, rasjedne zone, sistemi paralelnih rasjeda, ešalonirani rasedi i veće pukotine. Sigurno utvrđeni i predpostavljeni.Dominantni pravci pružanja Sistema rasjeda

Slika br. 2-2 . Karta regionalnog rupturnog sklopa

20

- Rupture pravca SZ-JI do pravca ZSZ-IJI predstavljaju longitudinalne razlome, orijentisane paralelno generalnom pružanju nabornih struktura. Isto pružanje ima i regionalna navlaka duž koje su trijaski sedimenti navučeni na gornjokredni fliš. Iz ovih odnosa moglo bi se zaključiti da su rupture orijentisane pravcem SZ-JI do ZSZ-IJI po postanku najstarije razlomne strukture. Njihova aktivnost, medjutim, višestruko je obnavljana. Dobra izraženost u reljefu ukazuje i na neotektonsku aktivnost.

- Rupture pravca SI-JZ imaju transverzalni karakter. Po vremenu nastanka i aktivnosti reč je o mladjim razlomima, nastalim nakon regionalnih navlačenja. Njihova aktivnost je, medjutim, takodje višefazna, o čemu svedoče međusobni odnosi razloma ovog i prethodno opisanog sistema.

Ove rupture su takodje, veoma dobro izražene na kanjonskim stranama Pive i Komarnice. Zajedno sa razlomima prethodno opisanog sistema ovi rasedi intenzivno raščlanjavaju reljef, deleći ga na blokove hektometarskih, pa i dekametarskih dimenzija. Po rupturama je pojačano dejstvo spoljašnjih uticaja, pa su se po trasama razloma se, na kanjonskim stranama, formirali sipari. Koluvijalni proces na kanjonskim stranama time se višestruko intenzivira.

- Rupture trećeg sistema, orijentacije S-J do SSZ-JJI, kontrolišu položaj dela kanjona Komarnice i Pive, kao i dolinu Sušice. Uz najkrupnije razlome javlja se niz manjih, pratećih ruptura, obično u snopovima. Realna je predpostavka da su ovi razlomi najmladji na istraživanom terenu, kako po postanku, tako i po vremenu aktivnosti.

Razlomi orijentacije SZ-JI do ZSZ-IJI i SI-JZ imaju regionalno posmatrano direktni uticaj na stabilnost padina i kosina. Oni facetiraju kanjonske strane Pive, odn. Komarnice, deleći stensku masu na krupne blokove. Posebno značajne u ovom pogledu su, medjutim, regionalne rupture koje kontroiišu položaj kanjona Pive, odn. Komarnice, generalne orijentacije S-J do SSZ-JJI. Duž ovih ruptura dolazi, naime, do pojave otkidanja i odronjavanja blokova izdeljenih rupturama prethodno navedenih sistema - čime se objašnjavaju i najveće pojave odrona na stranama kanjona Pive i Komarnice. Regionalne rupture, osim toga, predstavljaju i neotektonski aktivne zone, duž kojih dolazi do diferencijalnih vertikalnih kretanja pojedinih blokova.

Neotektonska aktivnost terena

Rezultati ispitivanja neotektonske aktivnosti prikazani su kartom neotektonskih struktura (Slika 2-4). Karta sadrži izolinije anomalija morfometrijskog parametra i neotektonski aktivne strukture.

- Neotektonski aktivne strukture razdvajaju blokove različitih neotektonskih pokreta. One predstavljaju ose ili prevojna područja izmedju blokova koji se relativno izdižu i onih koji relativno tonu. To su najčešće složene razlomne strukture.

- Morfometrijski parametar definiše neotektonsku aktivnost. Pri tome, maksimalne vrednosti izolinija morfometrijskog parametra odgovaraju neotektonski najaktivnijim područjima.

Model neotektonskih struktura u širem području akumulacije HE "Piva", uključujući i teren oko Pive, nizvodno od brane do Sćepan polja dat je na Slici 2-5.

- Osnovne neotektonski aktivne strukture predstavljaju složene snopove razloma generalne orijentacije S-J, sa odstupanjima od pravca SSZ-JJI do pravca SSI-JJZ. Duž ovih složenih struktura formirani su kanjoni Pive i Komarnice. Duboko usecanje reka,

20

- Drugo područje nestabilnosti na koje znatno utiče i neotektonska aktivnost, predstavlja neposredna oblast brane HE "Piva". Ovde se stiču dve krupne neotektonske strukture što dovodi do pojačanog odronjavanja stijenske mase.

- Neotektonska aktivnost posredno utiče na stabilnost terena. Najintenzivniji pokreti su u predelu donjeg toka Komarnice (završetak Pivskog jezera u Komarnici). Ovde je logično očekivati i intenzivne pojave odronjavanja i osipanja stenske mase (koluvijalni procesi).

Slika 2-4. Karta neotektonskih struktura

svakako uslovijeno sastavom terena, nesumnjivo je potpomognuto i intenzivirano vertikalnim kretanjima pojedinih blokova.

21

Seizmološke odlike terena

Seizmičnost

Na seizmičnost predmetnog područja utiču seizmogena žarišta iz širokog okolnog prostora centralne i južne Crne Gore, istočne Bosne i Hercegovine i Srbije.Od okolnih seizmogenih zona značajni su: seizmički aktivni Jadranski priobalni pojas, središnji seizmički aktivni pojas koji definiše pravac Skadarsko - Bjelopavlićke ravnice, kao i područje oko Gackog u Bosni i Hercegovini.

(a) (b)Slika br. 2-5. Zemljotresi na teritoriji Crne Gore i okoline: (a) Prostorna distribucija glavnih udara zemljotresa magnitude ML veće od 3.5 za Crnu Goru i okolinu (Izvor: Sektor za seizmologiju, ZHMS , 2012), (b) Insert iz kataloga uzet je za široko okruženje Plužina (18-20 E,41-44 N) i magnitude veće od 4,5 ML

Na Slici 2-5a. Prikazani su epicentri zemljotresa magnitude veće od 3,5 jedimice Rihterove skale. Na slici desno (Slika 2-5b.) prikazani su epicentri jačih zemljotresa iz neposredne bliže okoline opštine Pužine (ograničeni datim geografskim širinama i dužinama: 41.0-44.0 N, 18.0-20.0 E ) sa magnitudama većim od Mw>4.5. U Tabeli 2-1, za isto područje, dat skraćeni pregled parametara dogođenih zemljotresa M>5.0 Sami region sjevezapadne Crne Gore tokom istorije pokazao je odlike značajne seizmičnosti, pa tako Tumač karte seizmicke regionalizacije teritorije SR Crne Gore (Seizmogeološke podloge za Prostorni plan Crne Gore; Radulovic V., Glavatovic B., Arsovski M., Mihailov V.; 1982 g.) prepoznaje ovo dinarsko - durmitorsko područje kao posebnu seizmogenu zonu.

22

Tabela br. 2-1. Zemljotresi magnitude ML>4.5 locirani u široj okolini Plužina(42.0- 44.0 N, 18.0 – 20.0 E)

Godina Latituda Longituda Dubina Magnituda

1563 42.25 18.46 10 6.31608 42.25 18.46 10 5.71608 42.27 18.38 10 6.31631 42.25 18.47 10 5.21632 42.24 18.45 10 5.11639 42.23 18.46 10 5.71667 42.6 18.1 10 7.41667 42.24 18.47 10 5.21780 42.5 18.7 10 6.31876 42.26 19.16 10 5.21902 43.1 18.5 12 5.51905 42.02 19.5 18 6.61905 42 19.5 15 51905 42.3 19.2 20 5.51905 42.1 19.6 12 5.51905 42.1 19.6 15 51905 42 19.6 12 5.41905 42.1 19.6 9 5.91905 42 19.5 20 5.51905 42 19.5 18 5.31908 43.7 20 10 51926 42.8 19.9 4 5.21927 43 18.1 17 61927 42.4 19.5 6 5.21932 42.7 19.4 20 51948 42 19.5 11 5.51961 42.3 19.4 12 51962 43.6 18.4 8 61966 42.1 18.8 15 51966 42.2 18.9 6 5.21966 42.2 18.9 12 5.41966 42.2 19 7 5.11968 42 19.3 20 5.51979 42.167 18.727 7 5.11979 42.243 18.729 15 5.71979 42.458 18.624 11 5.11979 42.335 18.873 0 5.11979 42.179 18.766 5 6.11979 43.099 18.108 3 5.11995 42.644 18.189 18 5.1

23

Indukovana seizmičnost

Učestalost pojavljivanja zemljotresa i cio seizmički režim regiona i ove seizmogene zone u velikoj mjeri je modifikovan i promijenjen nakon izgradnje HE Pive, ali i ostalih vještačkih akumulacija izgrađenih u širem području u periodu od 1954. do 1991. godine. Na slici 2-6 grafički je prikazan položaj bližih akumulacija izgrađenih u tom periodu; uporedno su prikazani zemljotresi (iznad magnitude 3.5).koji su se desili tokom XX i XXI vijeka na ovom području.

Slika br.2-6. Položaj i relativna veličina vještačkih akumulacija na karti epicentara jačih zemljotresa.

Izgradnjom hidrotehničkih objekata sa velikim vještačkim akumulacijama, neminovno nastaje uvećanje hidrostatičkih pritisaka i značajna promjena u stanju pornih pritisaka u stijenama zemljine kore u široj zoni akumulacije. Ovi dodatni naponi predstavljaju stimulativnu (okidačku), komponentu za proces oslobađanja seizmičke energije, što nazivamo indukovana seizmičnost. Ovaj fenomen se gotovo redovno javlja kod velikih akumulacija u tektonski aktivnim regionima. Punjenje basena brane vodom može usloviti:

- Ugibanje basena rezervoara, te uspostavljanje novog ravnotežnog stanja stijenskihmasa osnove basena;

- Ponovna aktiviranja postojećih tektonskih rasjeda u zoni akumulacije i okidački efekat kod kritički napregnutih postojećih tektonskih rasjeda;

- Stvaranju tektonskih dislokacija u uslovima nehomogenih, oslabljenih i degradiranih zona u stijenskim masama u zoni akumulacije.

Akumulacija “Mratinje” na rijeci Pivi, na sjeverozapadu Crne Gore, predstavlja tipičan primjer sa izrazito razvijenom indukovanom seizmičnošću. Brana hidrotehničkog sistema HE “Mratinje” je lučna betonska, sa građevinskom visinom od 220 metara, dok je dužina u kruni brane 261 metar. Prvo punjenje formirane akumulacije započelo je 1976. godine.Na slici 2-7. prikazan je vremenski razvoj seizmičnosti u zoni akumulacije “Mratinje”, koji je iskazan po parametru broja dogođenih zemljotresa u jedinici vremena (1 mjesec) - u periodu od 1960. godine do 1997. godine, sa indikacijom vremena početka prvog punjenja akumualcije. Ovaj dijagram jasno ukazuje na proces intenziviranja seizmičke aktivnosti u

24

regionu akumulacije, posebno u periodu nakon 2 godine od njenog prvog punjenja (koliko je zapravo i bilo potrebno za njeno potpuno formiranje).

Slika br. 2-7. Učestanost događanja zemljotresa tokom perioda 1960.-1997. godina, sa indikacijom početka prvog punjanja akumulacije “Mratinje”.

Trend sezonskog povećanja seizmičnosti koji se poklapa sa periodima visokog vodostaja u akumuacionom jezeru ili sa naglim punjenjem ili pražnjenjem akumulacije i danas je vrlo uočljiv. Reprezentativna je serija zemljotresa koja je registrovana tokom decembra 2010. i januara 2011. godine. - od kojih se najjači desio 24. januara 2011. godine u 02 časa i 26 minuta, sa Rihterovom magnitudom 4.2 jedinice.U uspostavljenim seizmičkom monitoringu krajem XX vijeka jasno je utvrđen stimulativni seizmički efekat akumulacije. Na osnovu decenijaskih praćenja seizmičnosti, sa sigurnišću se može reći da je seizmički režim ovog područja promijenjen. Nasuprot tome, ne može se potpuno precizno utvrditi u kojoj mjeri je ovaj režim promijenjen u odnosu na prethodno prirodno stanje - jer se uspostavljanje široke mreže seizmičkih stanica praktično vremenski poklopilo sa indukovanim povećanjem seizmičnosti. Prema tekućim istraživanjima maksimalna širi prostor akumulacije “Piva” prirodno je predisponiran na stvaranje zemljotresa umjerene jačine do Rihterove magnitude 5.4 (Saopštenje Seizmološkog zavoda Crne Gore o seizmičkoj aktivnosti u zoni akumulacije HE „Piva“ krajem 2010 i početkom 2011. godine).

Slika br. 2-8. Epicentari zemljotresa jačine iznad Rihterove magnitude 3.0 u zoni akumulacionog jezera “Piva” : (lijevo) do kraja novembra 2010. i (desno) tokom decembra 2010. i januara 2011.

godine.

25

Seizmički hazard

Prema Seizmičkoj regionalizaciji Crne Gore (V. Radulović, B. Glavatović, M. Arsovski i V. Mihailov, 1982) u najugroženijem zapadnom dijelu opštine mogući zemljotresi mogu dostići efekte VII stepena Merkalijeve skale (Slika 2-9). Oko 91% površine opštine, uključivo i urbano područje Plužina, nalazi se u VII zoni seizmičnosti. Manji, sjevero-istočni, dio opštine pripada zoni mogućeg VI stepena inteziteta.

Slika br. 2-9. Seizmička rejonizacija Crne Gore data parametrom maksimalnog očekivanog intenziteta zemljotresa; Detalj – opština Plužine

Savremena istraživanja definišu seizmički hazard parametrom očekivanog maksimalnog ubrzanja. Za potrebe uvođenja novih građevinskih normi projektovanja (EuroNorms - EUROKOD 8) seizmički hazard definiše se za definisani povratni period od 475 godina i za normom utvrđene uslove tla. Karta ovakvih očekivanih maksimalnih horizontalnih ubrzanja data je na Slici 2-10 u skladu je sa usvojenim Nacionalnim Aneksom (nacionalno definisani parametri za Tehničke norme projektovanje seizmički sigurnih zgrada). Aneksom su date propisane diskretne vrijednosti ubrzanja za listu definisanih mjesta. Slijedi relevantni izvod za Plužine i Sjeverni region:

Tabela 2-2. Izvod is spisaka gradova i naselja sa pripadajućom seizmičkom zonom i referentnimmaksimalnim horizontalnim ubrzanjem agR za povratni period T = 475 godina (u abecednom redu)

Grad-naselje Seizmička zona agR (g) agR (m/s2)

Žabljak II 0.105 1.03Pljevlja I 0.077 0.76Otilovići I 0.074 0.73Plužine II 0.133 1.30Šavnik II 0,126 1,24Mojkovac I 0.097 0.95

26

Slika br. 2-10. Rezultati BSHAP projekta: Očekivano max horizontalno ubrzanje (izraženo u djelovima g- za povratni period od 475 i 95 godina).

27

Nalazi mikroseizmičkog zoniranja za opštinu Plužine

Pored regionalnih seizmogeoloških karakteristika terena - tj. položaja seizmogenih zona i moguće jačine zemljotresa, za realno očekivano dejstvo zemljotresa na površini terena bitno je poznavanje lokalnih seizmogeoloških osobina terena. Drugačije rečeno – dok osnovne makro-seizmološke osobine (Slike 2-9 i 2-10) daju osnovno seizmičko obilježje određenog mjesta, lokalne (mikro)seizmogeološke osobine određuju kako će se dejstvo zemljotresa lokalno manifestovati. Naime, zavisno od građe tla, osnovno dejstvo zemljotresa može se manje ili više uvećati, a u pojedinim slučajevima i umanjiti. Da bi se mapirale zone koje na različit način utiču na lokalni intenzitet zemljotresa sprovode se opsežna multidisciplinarna istraživanja. Za područja tadašnjih urbanih djelova opština, u period 1982- 1985 godine, sprovedena su takva istraživanja, te objedinjena u referatima mikroseizmičkih rejonizacija opština SR Crne Gore. Istraživanja su obuhvatala seizmološka, geološka, hidrogeoloških istraživanja, inženjersko-geološka, te geoelektrična i refrakciona seizmička ispitivanja mikrotremora tla. Na Slici 2-11 prikazani je Prilog br. 4 GUPa Plužine, naslovljen Karta seizmičke mikrorejonizacije urbanog područja Plužina (Stojković, Aleksovski, 1985.) koje je za potrebe RZUP-a Titograd i SO Plužine uradio IZIIS, Skoplje. Dati Prilog je isječak iz originalne karte sačinjene od objedinjenih 6 listova rađenih u razmjeri 1:5000.

Za izradu ovog plana korišćen je pomenuti Prilog 4. GUPa dok kompletan sadržaj objedinjene karte nije bio dostupan. Takodje knjige pratećih referata nisu bile dostupne, ali su u daljnjem tekstu preneseni njihovi izvodi koji se danas mogu naći u aktuelnim planskim dokumentima.

Slika br 2-11. Seizmička mikrorejonizacija Plužina - Prilog 04 Revizije GUPa Plužine, 1988.

28

Inžinjersko geološke karakteristike terena

Sa inženjersko-geološkog aspekta na području opštine Plužine mogu se generalno izdvojitisledeće grupe stijena: vezane, nevezane i poluvezane stijene.V e z a n e d o b r o o k a m e n j e n e s t i j e n e uglavnom izgrađuju stabilne i dobro nosive terene. U te se mogu se uvrstiti vulkanske stijene (andeziti, keratofiri, spiliti), krečnjaci, dolomitični krečnjaci i dolomiti, kao i pjeskoviti i laporoviti krečnjaci. Ove stijenske mase čine najveći dio Pivske planine što se posebno odnosi na dio terena sa lijeve i desne strane vodotoka Pive nizvodno od Plužina i uzvodno od Sinjca (Pivskog oka).V e z a n e s l a b o o k a m e n j e n e s t i j e n e čine flišni sedimenti, na dijelu terena gdje su isti predstavljeni glincima, laporima i laporcima. Ovi sedimenti izgrađuju najveći dio sliva Vrbnice kao i šire područje naselja Plužina. Ovaj tip stijena se odlikuje relativno povoljnim geotehničkim karakteristikama sa aspekta nosivosti.N e v e z a n e i p o l u v e z a n e s t i je n e predstavljene su glacijalnim, deluvijalnim i deluvijalno-eluvijalnim sedimentima (pretežno zaglinjena drobina i pjeskovite gline sa sadržajem drobine), kao i neogenim sedimentima Brezana koje čine gline, pjeskovi i šljunkovi sa proslojcima treseta i uglja.

Od savremenskih e g z o d i n a m i č k i h p r o c e s a na izučavanom dijelu terena treba istaći:

- Proces fizičko-hemijskog r a s p a d a n j a koji je u direktnoj vezi sa djelovanjem mraza i godišnjim temperaturnim kolebanjima. Proces se manifestuje raspadanjem ispucalih stijenskih masa u sitnu drobinu, dok se hemijsko djelovanje ogleda u promjeni mineraloškog sastava, odnosno dezintegraciji krečnjaka u crvenicu i dolomita u grus.

- Ka r s t n i p r o c e s je razvijen u karbonatnim stijenama trijaske, jurske i kredne starosti, što se može suditi na osnovu raznih površinskih i podzemnih karstnih oblika (vrtača, ponora, pećina i jama).Formiranje Pivske akumulacije dovelo je do pospješivanja nestabilnosti, koje su vezane za postojeće podzemne karstne oblike. Brojne vrtače na karstnim zaravnima čije je dno zastrto crvenicom formirane su duž rasjeda koji su najčešće paralelni sa tokovima Komarnice i Pive. Elongacija vrtača je u pravcu pružanja rasjeda. Dna vrtača završavaju se najčešće ponorima, koji se nastavljaju u duboke jame i pećine. Takav je slučaj sa vrtačama na području Dube, Brezana i Miljkovca.Velike amplitude kolebanja nivoa jezera u uslovima punjenja i pražnjenja akumulacije dovode do aktiviranja krečnjačkih blokova, razdvojenih diskontinuitetima i ispiranja podzemnih karstnih oblika (pećina) zapunjenih glinovitim materijalom. To ima za posljedicu provaljivanje tavanica pećina i pretvaranje vrtača koje su obrađivane u duboke i prostrane jame. Takav slučaj registrovan je na širem prostoru Miljkovca i Goranska.

- P r o c e s s p i r a n j a (denudacije i padinske erozije), izražen je na padinskim stranama i sa stoji se u izmještanju crvenice, grusa i sitne krečnjačke drobine. Posebno je izražen u gornjim djelovima sliva Komarnice i slivu Vrbnice, izgrađenim od sedimenata fliša, koji je izbrazdan brojnim jarugama.

- O s i p a n j e i o d r o n j a v a n j e su procesi koji su izraženi duž cijelog kanjona Pive i njenih pritoka i sastoje se u stvaranju drobinske zone, odnosno aktivnih sipara. Proces odronjavanja je veoma izražen i od posebnog je značaja za tretiranu problematiku. Može se istaći da kanjonske strane karakteriše blokovska izdijeljenost stijenskih masa, - posebno na višim djelovima terena. Ovakva izdijeljenost stijenskih

29

masa pri promjeni naponskih stanja uslovljava odronjavanje većih ili manjih blokova. Trase ruptura, naročito njihovi presjeci, ukazuju na moguću pojavu odronjavanja. Za aktiviranje većih odrona posebnu pogodnost pružaju relaksacione pukotine u okviru krečnjaka paralelne sa kanjonima rijeka, duž kojih može doći do pokretanja većih potencijalnih kliznih blokova, posebno u uslovima pojačane seizmičke aktivnosti.

- P r o c e s i k l i ž e n j a i m j e š t o v i t e p o j a v e (odroni i klizišta, sipari- klizišta) su karakteristični samo za dio terena izgrađen od sedimenata fliša kredno- paleogene starosti i padine izgrađene od deluvijalnih sedimenata. Klizišta se obrazuju kao posljedica združenog rada površinskih i podzemnih voda i raskvašavanjem glinovito-laporovitih sedimenata koji izgrađuju strme brdske padine.Proces kliženja posebno je izražen na području Mratinja u donjem toku rijeke Pive. Za aktiviranje ovog procesa, od presudnog značaja su litološki sastav i nagib terena, kao i naknadno djelovanje hidrodinamičkih i mehaničkih činilaca.

Nagle i česte promjene nivoa akumulacije u uslovima punjenja i pražnjenja, kao i dugotrajno djelovanje talasa na obalni pojas, omogućile su nesmetano djelovanje regresione erozije na nožice padina. Stalno raskvašavanje nožica padina, uz česta oscilovanja nivoa vode, sa efektima pornih pritisaka i snažno eroziono djelovanje, bitno su uticali na promjenu fizičko-mehaničkih svojstava stijenskih masa, odnosno smanjenje kohezije i ugla unutrašnjeg trenja deluvijalnih sedimenata, koji izgrađuju padine sela Mratinja. Ovo je dovelo do kaskadnih otkidanja zemljanih masa u najnižim djelovima padina koje su nataložene preko karbonatnih stijena u osnovi.Debljina pokrenutih masa je različita i kreće se, po procjeni, od 1 m do preko 10 m. Procesu pokretanja stijenskih masa usled navedenih hidrodinamičkih činilaca, pogodovao je i litološki sastav terena, raskvašenost padine na određenim mjestima podzemnim vodama (pojava izvora i pištevina) kao i nepovoljan nagib terena.

Stabilnost terena

Prema inženjersko-geološkim i hidrogeološkim karakteristikama izučavani teren područja Opštine Plužine može se razvrstati u tri kategorije: stabilni, uslovno stabilni i nestabilni.U odnosu na stabilnost terena u obuhvatu inženjersko geoloških ispitivanog područjadefinisani su tereni dati Tabelom 2-3.

Tabela br. 2-3. Karakteristike stabilnosti terena

Stabilni tereni imaju postojana svojstva, građu i reljef bez manifestacijepokretanja masa

Uslovno stabilni terenistabilni u prirodnim uslovima, ali pri antropogenom dejstvu, pod dodatnim opterećenjem ili raskvašavanjem postaju nestabilni,

Nestabilni tereni već u prirodnim ulovima imaju manifetsciju aktiviranih ili primirenih klizišta, odronjavanja, osipanja, bujične erozije i dr.

R e l a t i v n o s t a b i l n i t e re n i obuhvataju područja izgrađena od kamenitih karbonatnih stijena i područja izgrađena od kvartarnih sedimenata sa nagibom padina manjem od 10o.

30

U s l o v no s t a b i l n i t e r e n i obuhvataju područja izgrađena od flišnih sedimenata i kvartarnih koluvijalnih i eluvijalno-deluvijalnih tvorevina, prisutnih na relativno strmim padinama, sa nagibom većim od 10o. Ovi tereni imaju najveće rasprostranjenje na urbanom području Plužina.N e s t a b i l n i t e r e n i čine su nestabilne padine izgrađene od koluvijalnih nanosa, umirenih ili aktivnih klizišta i padine izgrađene od drobina i aktivnih sipara. Najveće rasprostranjenje kao što je rečeno imaju na područjima južno i jugozapadno od naselja Plužina, kao i u slivnom području Mratinjskog potoka.

- Najveći broj umirenih i aktivnih klizišta registrovan je na širem području Gojkovića dola i Okruglice kao i u zoni puta Plužine-Stabna. Ova klizišta formirana su u deluvijalnim sedimentima na brdskoj padini a uslovljena su: promjenama naponskog stanja na padini (deluvijalni proces i režim podzemnih voda) što su suštinski prirodni uticaji.- Od ostalih uticaja, na intenzitet pomjeranja terena na ovom području (Gojkovića do i u zoni lokalnog puta) značajni su slivanje površinskih voda sa asfaltnog puta Plužine-Nikšić, oscilovanje nivoa jezera , kao i idukovana seizmičnost.- Pojave nestabilnosti, kojim je zahvaćen teren u okviru putnog pojasa, na potezu Gradac- Vojinovića vrelo registrovane su na više lokaliteta. Posebno je ugrožen dio puta ispod kuća Adžića, koji je zahvaćen kliženjem. Takođe pojave nestabilnosti izražene su i u samim Plužinama i manifestuju se odronjavanjem breča i krečnjačke drobine, odnosno kvartarnih sedimenata, koji su zastupljeni preko glinovito-laporovite serije fliša u osnovi.- Uticaj oscilacija nivoa Pivskog jezera na nožicu padine je jasan i iste se manifestuje deformacijama u samom putu, koji je u više navrata iz tih razloga saniran. Takođe, pojave nestabilnosti registrovane su i u široj zoni Mratinja a iste se ispoljavaju kroz lokalna klizišta formirana u deluvijalnim sedimentima.

Geološko-hidrološke odlike terena

Na osnovu hidrogeoloških svojstava i funkcija stijenskih masa, tipova izdani i prostornogpoložaja hidrogeoloških pojava na prostoru opštine Plužine mogu se izdvojiti:

- Dobrovodopropustne stijene pukotinsko-kavernozne poroznosti, predstavljene krečnjacima, dolomitičnim krečnjacima i dolomitima trijaske, jurske i kredne starosti;

- Slabovodopropustne stijene pukotinske poroznosti predstavljene: slojevitim krečnjacima sa rožnacima donjojurske i srednjojurske starosti i vulkanskim stijenama-andezitima trijaske starosti;

- Kompleks slabovodopropustnih do vodonepropustnih stijena mješovite strukture poroznosti, koji je predstavljen neogenim sedimentima u Brezanskom i Crkvičkom polju;

- Kompleks dobrovodopropustnih, slabovodopropustnih i nepropustnih stijena intergranularne poroznosti predstavljen kvartarnim glacijalnim i deluvijalnim sedimentima; i

- Vodonepropustne stijene predstavljene: glincima, laporcima i pješčarimadonjotrijaske starosti i kredno-paleogene starosti.

31

Karakteristične seizmičke zone i podzone terena

Krajnji produkt seizmičke mikrorejonizacije opštine je karta zastupljenih seizmičkih zona i podzona. Istražene prisutne geološke formacije predstavljene su geotehničkim modelima čiji je cilj da se bolje definiše uticaj lokalne sredine na dejstvo zemljotresa.Na osnovu proučenih geotehničkih modela sa karakterističnim litološkim sastavom i proračunatim parametrima seizmičkog odgovora na području teritorije tadašnjeg urbanog dijela opštine Plužina (tj. u obimu mikroseizmičkog zoniranja) izdvojene su tri karakteristične zone A3, B2 i C1, zatim njima odgovarajuće podzone karakterističnog tla, kao i zona nestabilnog terana N.

Tabela br. 2-4. Pregled karakteristika identifikovanih seizmičkih zona

A3

a)Tereni izgrađeni od inž. geol. klase dobro okamenjenih stijena osnovnih stijena:- Pločasti rožnaci, slojeviti,laporoviti i detritični krečnjaci sa mogulama rožnaca ,

2sprudni koralski krečnjaci ( K i R) trijaske i jurske starosti T2 i J2

- Pjeskoviti krečnjaci, slojeviti i laporoviti krečnjaci i dol. Krečnjaci; slojeviti mrki , rumenkasti, crveni krečnjaci; sprudni krečnjaci (K) trijaske , jurske i kredne starosti T3

3, J1 , J3 i 3K2

b) Tereni izgrađeni od inž. geol. klase dobro okamenjenih i slabo okamenjenih stijenaosnovnih stijena:- Sivi i crveni laporci, breče i pjeskoviti krečnjaci (LC, BR, K) (stiješnjene flišne serije u površinskim procesima dosta alterisane), zona oslabljenog substrata gornje Kredne

3strosti 3K2

B2

Tereni izgrađeni od inž. geol. klase dobro složenih i slabo okamenjenih stijenskih masa:

- Glinovita drobina mjestimično slabo vezana u breče (gdr s-d BR) kvartarne strarosti (koluvijalno-deluvijalni sedimenti)

C1

Tereni izgrađeni od kompleksa inž. geol. klase plastičnih do mekih stijena:

- Gline sa drobinom (drg el-d) ) – eluvijalno deluvijalne tvorevine kvartarne starosti kojoj su u podini slabo i dobro okamenjene stijene flišne serije (laporci, breče, krečnjaci LC, BR, K).

N

Zona sa dinamički nestabilnim sredinom u uslovima zemljotresa:

- Drobina aktivnih sipara drS- drg ku(ka) - nanosi umirenih nanosa aktivnih klizista na podini od flišnih sedimenta (LC,BR, K)- drg el-d - nestabilne padine izgrađene od gline sa drobinom kojoj su podini flišnisedimenti (LC, BR, K)

A3n, B2n,C1n

Podzone potencijalno nestabilnih terena u pripadajućoj zoni:

-Uslovno stabilni tereni i izgrađeni od inž. geol. klase i kompleksa inž. geol. klasa stijena koji grade pripadajuću zonu.

32

L E G E N D A :SEIZMIČKE ZONE I PODZONE

Seiz. zona A3 Seiz. zona C1

Seiz. zona B2 Nestabilna zona

Gušće šrafure označavaju uslovno nestabile terene iste seizmičke zone

Granica GUPa 1983. Klizište

Slika br. 2-12. Mikroseizmička mikrozoniranje Opštine Plužine – georeferencirani Prilog 04 GUPaPlužine, 1988. Na slici je data vektorizovana karta.

33

Redosled oznake zona A3, B2, C1 i N implicira da se osnovni seizmički uticaji od zemljotresa u tim zonama povećavaju istim redom - prema karakteristika tla pripadajuće zone. Zona N je nestabilna i zabranuje gradnju stalnih objekata.Pored ovih glavnih zona za prve tri kategorije izdvojene su podzone A3n, B2n i C1n, koje (u okviru datih zona) figuriraju kao uslovno stabilni tereni, definisani kao u Poglavlju2.4.2. Usled preopterećenja ove zone mogu postati nestabilne pa predstavljaju potencijalno opasna područja.Za potrebe izrade ovog Plana zaštie i spasavanja, navedeni Prilog 04, GUP Plužina – Karta seizmičke mikrorejonizacije sa mapiranim seizmičkih zonama i podzonama je skenirana. Njena elektronska verzija je georeferencirana i implementirana u geografski informacioni sistem (GIS, u WGS-84 projekciji) (Slika 2-12). Cilj je stvaranje jedinstvenog informacionog okvira za upravljanje zemljotresnim (ali i drugim) rizikom u opštini. Geografsko pozicioniranje manje povoljnih ili nestabilnih zona u odnosu na podatke o naseljenosti, elementima izgrađene sredine i poziciji vitalnih objekata značajan su uslov sitematskog upravljanja rizikom, ali i efikasnog neposrednog odgovora u slučaju zemljotresa.Svaka od kartiranih zona karakteristično uvećava dejstvo zemljotresa. Maksimalno horizontalno ubrzanje (amax) u nekoj mapiranoj zoni, dobija se množenjem osnovnog parametra seizmičkog hazarda (ubrzanja tla ao) za tu lokaciju i njoj pripadajućeg koeficijenta uvećanja.Raspoloživa dokumentaciaja Studije seizmičkog mikrozoniranja opštine nije potpuna u ovom segment, ali legenda karte sadrži proračunato amax u svakoj zoni. Naknadno je izračunat odgovarajući faktor uvećanja uticaja Ka uk u svakoj seizmičkoj zoni znajući da je Ka uk = amax(g) / ao (g),

gdje su: amax(g) dato u legendi Karte po seizmičkim zonamaao (g) - ubrzanje na osnovnoj stijeni dobijeno iz seizmičkog hazarda

Tabela br.2-5. Koeficijenata amplifikacije za identifikovane seizmičke zone i maksimalniočekivani intenzitet za povratni period od 50 godina

zonaamax (g)

(T=100 godina)

ao(g)

(T=100 godina)*Ka uk I

A3 0,1160.0931

1,24 7

B2 0,200 2.15 8

C1 0,279 3.00 9

* ao (g) - vrijednost prema pratećem referatu Seizmološke karakteristike urbanog područjaSO Plužine, Seizmološki zavod CG, 1985 god.

34

Seizmički rizik

Pojam Seizmičkog rizika upućuje na očekivane konsekvence realizacije seizmičkog hazarda tj. izloženost materijalnih i ljudskih resursa opasnostima prilikom zemljotresa.Drugačije rečeno seizmički rizik se može definisati kao očekivani nivo gubitaka ili šteta nastalih usljed dejstva zemljotresa na određenom mjestu i u određeno vrijeme. Kada se procjenjuje nivo seizmičkog rizika, neophodno je poznavanje:

Seizmičkog hazarda, Elemenata izloženih seizmičkom hazardu:

stanovništva, objekata, ekonomskih ili kulturnih i istorijskih vrijednosti itd.,

Lokacije izloženog elementa u odnosu na hazard Povredljivost elementa, koja predstavlja stepen

mogućih gubitaka ili oštećenja tog elementa, na datoj lokaciji, u uslovima dejstva specifičnog hazarda. Povredljivost se može odnositi kako na fizičke, tako i na socijalne i ekonomske kategorije. Slika br. 2-13. Komponente u

procjeni seizmičkog rizika

Stanovništvo kao element rizika - lokacija i izloženost

Svi brojčani podaci o stanovništvu u ovom Planu usvojeni su prema MONSTAT-ovim Prvim rezultatima popisa stanovništva, domaćinstava i stanova objavljenim u maju 2011. godine. Opština Plužine broji po ovim podacima 3286 stanovnika.U samom gradu tj. gradskom dijelu Opštine Plužine ukupno živi oko 41% stanovništva dok je ostalo stanovništvo naseljeno u naseljima seoskog i katunskog tipa.Prema Popisu stanovništva iz 2011. godine u opštini ima 43 naselja, svrstanih u 33katastarske opštine.Mrežu naselja opštine Plužine čine jedno naselje gradskog tipa - Plužine, kao i 42 naselja seoskog tipa. Plužine, kao opštinsko središte, ima funkcionalni, demografski i socioekonomski centralni položaj. Ostala, većinom seoska i agrarna naselja Opštine su nedovoljno infrastrukturno opremljena.

Tabela br. 2-6. Demografske karakteristike opštine Plužine

Opština Površina Br. stanovnika Domaćinstva

naseljaGradska 1353 442

Ostala 1933 698

Ukupno 854 km2 3286 1140

35

Slika br. 2-14. Katastarske opštine na području opštine Plužine.

Opštinski centar Plužine je jedino naselje sa preko 1000 stanovnika (1353 stanovnika 2011. godine). U opštini, samo jedno naselje ima preko 200 stanovnika (Goransko), a 2 naselja broje između 100 i 200 stanovnika (Mratinje, Donja Brezna). Najveći broj naselja prema demografskoj veličini pripada kategoriji izrazito malih naselja, sa manje od 100 stanovnika, od kojih su desetak na ivici gašenja.Prosječna gustina naseljenosti iznosi oko 3,84 st./km², što je ispod državnog prosjeka i prosjeka za Sjeverni region Crne Gore. Gustina naseljenosti KO Plužine i ostalih katastarskih opština u kojima dominiraju naselja razbijenog tipa je velika. Mreža naselja Opštine odlikuje se i niskim stepenom urbanizacije.U cijeloj opštini prisutna je tendencija smanjenja broja stanovnika što je rezultat nepovoljnog odnosa nataliteta i mortaliteta, migracije stanovništva. Izuzetak su jedino sami opštinski centar, a porast stanovništa bilježi se i u naseljima Goransko, Bajovo Polje, Žeično i Poljana.

36

Detalji o prostornoj distribuciji stanovništva dati su u Tabeli 2-7.

Tabela br. 2-7. Naselja u opštini Plužine, prema Prvim rezulatatima popisa 2011, Monstat

N a s e l j e Stanovništvo Domaćinastva StanoviBabići z z 8Bajovo Polje 47 17 40Barni Do 16 6 24Bezuje 63 24 46Bojati 12 0 13Boričje 32 11 29Borkovići 83 32 66Brijeg 51 24 48Brljevo z z 27Bukovac 62 22 44Crkvičko Polje 73 32 89Donja Brezna 146 47 85Dubljevići 34 14 44Goransko 274 83 136Gornja Brezna 48 23 96Jerinići z z 16Kneževići 10 7 30Kovači 52 17 38Lisina 16 z 14Miljkovac 15 7 36Miloševići 68 28 64Mratinje 122 47 76Nedajno 12 6 80Nikovići - - 23Osojni Orah 51 15 65Pišče 59 22 65Plužine (g) 1353 442 592Poljana 24 8 11Prisojni Orah 64 21 33Ravno 25 7 23Rudinice 73 25 72Šarići 18 z 19Seljani 40 17 69Smriječno 66 20 62Stabna 38 16 51Stolac 36 8 18Stubica z z 12Trsa 35 18 54Unač 22 8 30Vojinovići 51 19 40Zabrđe 26 10 22Žeično 11 6 11

Zukva 47 11 12UKUPNO 3286 1140 2390

37

U geoprostornom smislu, naselja Opštine uslovno se mogu diferencirati u 2 cjeline: naselja u tzv. Župi pivskoj (Plužine, Gornja Brezna, Donja Brezna, Bajovo Polje,

Bukovac, Miljkovac, Rudinice, Seljani, Goransko, Plužine, Stolac, Smriječno, Kovači, Zabrđe, Osojni Orah, Prisojni Orah, Lisina, Poljana, Ravno, Zukva, Stubica, Stabna, Miloševići, Brljevo i Mratinje). Ova naselja su djelimično infrastrukturno opremljena, oslonjena na magistralni put Nikšić-Plužine-Foča i lokalni put Plužine- Gacko; imaju najveću koncentraciju stanovništva, djelatnosti i proizvođačko- uslužnih funkcija;

naselja na Planini pivskoj (Bezuje, Dubljevići, Borkovići, Boričje, Pišče, Vojinovići, Unač, Barni Do, Babići, Trsa, Nedajno, Kneževići, Šarići, Bojati, Nikovići, Jerinići, Žeično, Crkvičko Polje i Brijeg), koja se nalaze na desnoj strani rijeka Komarnice i Pive, zatim oko Sušice i na lijevoj obali rijeke Tare, do Šćepan Polje. Zajednička osobina ovih naselja jeste njihova bezvodnost, visoka nadmorske visina, oštrija klima, izolovanost područja i orijentacija stanovništva na stočarstvo.

Najrazvijenija naselja Opštine protežu se na pravcu Plužine-Goransko-Donja Brezna. Ova naselja su se vremenom transformisala za razliku od ostalog dijela opštine – koga karakteriše odsustvo objekata javnih službi, saobraćajna izolovanost i privrednih kapaciteta.

Stanovanje i zgrade – tipovi, izloženost i vulnerabilitet

Stambeni fond opštine karakteriše neujednačenost po kvantitetu i po kvalitetu gradnje. O seizmičkoj sigurnosti fonda zgrada – bilo da se radi o stambenim objektima individulanog ili kolektivnog stanovanja ili objektima javnih ustanova nema podataka. Zato se nadalje navode glavne karakteristike stambenog fonda (prema PUP-u Plužine, 2002. godina) Stanovanje u opštinskom centru, gradskom području Plužina organizovano je u dva osnovna vida: individualno i kolektivno stanovanje. Opremljenost infrastrukturom je u najvećem broju slučajeva zadovoljavajuća, kako u individualnom tako i u kolektivnom stanovanju.- Kolektivno stanovanje je zastupljeno u centralnom dijelu samih Plužina. Građevinski fond je, uglavnom, novijeg datuma, pogotovo višespratni stambeni objekti. To su solidno građeni objekti, organizovani u okviru urbanih blokova, spratnosti do P+6. Mnogi od njih u prizemlju imaju lokale.- Individualna stambena izgradnja je gradskog tipa, sa slobodnostojećim porodičnim objektima na parceli. Spratnost objekata je različita u zavisnosti od godine izgradnje. Noviji objekti imaju spratnost P+1 do P+2+Pk. Prizemni objekti su pretežno stari srednjeg i lošeg boniteta. Tradicionalni vid individualne gradnje je tzv. "durmitorska" kuća i prisutniji je u ruralnom dijelu opštine. Prepoznatljivi gradivni materijali su kamen i drvo - kao osnovni materijali zidova i krovnog pokrivača. Ljetnji stočarski stanovi – katuni, građeni su u formi koliba sa niskim zidovima od kamena i dvovodnim krovom od oblica, pokrivenim slamom ili cijepanom daskom.Na Slici 2-15. katastraska podloga korišćena pri izradi PUPa Plužine sa postojećim objektima i planirano stanje namjene prostora Plužina upoređeni su seizmičkim zonama određenim u mikroseizmičkoj rejonizaciji opštine.

38

(a)

L E G E N D AGRANICA OBUHVATA DETALJNE URBANISTIČKE RAZRADE

STANOVANJEmale gustine

KOMERCIJALNE DJELATNOSTI

velike gustine

(b)

DRUŠTVENE DJELATNOSTI

SPORT

KOMUNALNE DJELATNOSTI

ZELENE POVRŠINE

SEIZMIČKE ZONE I PODZONE

Seiz. zona A3 Seiz. zona C1

Seiz. zona B2 Nestabilna zona

* Gušće šrafure sa indeksom „n“ u oznaci odnose se na uslovno nestabile terene iste seizmičke zone

Slika br. 2-15. Katastarska podloga (a) i namjene prostora (b) prema PUP-u Plužina, 2002. upoređene sa sadržajem seizmičkog mikroziniranja

39

U najužem centru grada postojeći objekti društvene djelatnosti i kolektivnog stanovanja pozicionirani su u seizmičkoj zoni C1 slabih karakteristika. Objekti prevashodno komercijalne namjene i stambene namjene na izlazu magistralnog puta prema Foči nalaze se na terenima okarakterisanim kao uslovno stabilni pružaju se pravcem JI-SZ. Oni su ispod magistrale slabijeg (podzona C1n), a iznad magistrale nešto boljeg kvaliteta (podzona B2n). Isto se odnosi na dio postojećih stambenih objekata. Jugoistočni dio grada vrlo je nepovoljnih karakteristika i svi objekti na ovom prostoru se najugroženiji. Najveći dio ovog područja čine seizmički nestabilni tereni. U ovom nepovoljnom kompleksu PUP predviđa stambenu izgradnju manje gustine čime se potencijalno povećava seizmički rizik. Ovo posebno važi za terene već pznačene kao aktivna ili umirena klizišta.

Kako najveći dio opštine nije obuhvaćen mikroseizmičkim zoniranjem, to se o potencijalnim efektima lokalne građe tla- na terenima ostalih naselja, može govoriti samo na osnovo geološke i inženjersko geološke analogije. Položaj postojećih naselja i

planirane gradnje dat je na Slici 2-17. Dio opštine sjeverno od Plužina koji pripada oblasti Durmitorske navlake ima bolja lokalna svojsva tla. Središnjim dijelom opštine u pravcu SZ-JI pružaju se tereni dominantno građeni od formacija durmitorskog fliša sa vrlo nepovoljnim svojstvima. Tereni na području Miljkovca, Bajovom Polju i Brezni izgrađeni od sipara takođe značajnu uvećavaju seizmička dejstva.Radi pregleda stabilnosti terena korišćena je Inženjersko geološka karta SFRJ, koja klasifikovala je terene prema ovom svojstvu.

L E G E N D Anestabilnih terena Slika 2-16. Pregled pretežno stabilnih i

nestabilnih terena prema Inženjersko geološkoj karti SFRJ (IGSFRJ).pretežno stabilnih

40

L E G E N D A

NAMJENA PROSTORA PUTNA MREŽA STABILNOST TERENE PREMA IG KARTI SFRJ

Građevinsko zemljište Magistralni put Pretežno (uslovno) stabilnitereni

Zemljište planirano zaizgradnju

Regionalni put Nestabilni tereni

Turizan i vikend naselja Planiranasaobraćajnica

Granica turizma

Slika 2-17: Planirana namjena prostora prema PUP Plužine u odnosu na položaj pretežnostabilnih i nestabilni terena prema karti IGSFRJ).

41

Infrastrukturni sistemi

Osnovne odlike telekomunikacione i elektro mreže i mreže vodosnadbijevanja dati su u Opštem dijelu plana. Kod nas - do sada, nema istraživanja o osjetljivosti ovih sistema na dejstvo zemljotresa iako je njihova funkcionalnost od velikog značaja za odgovor u vanrednim uslovima. Svakako, treba imati u vidu njihovu mikro lokaciju - u odnosu na mikroseizmičko zoniranje ili sadržaj inženjersko geološke karte SFRJ, te na osnovu istih u najgrubljoj mjeri suditi o njihovoj izloženosti seizmičkim uticajima.Opšti dio ovog Plana takođe definiše glavne odlike putne infrastrukture u opštini. Sigurnost i funkcionalnost putne infrastrukture, a potom i ostalih infrastrukturnih sistema su od posebnog značaja u slučaju dejstva zemljotresa jer trebaju da obezbijede brz i efikasan odgovor u vanrednoj situaciji. Njihova funkcionalnost, i mogućnost alternativnih komunikacija treba da obezbijede: kako prohodnost ka širem okruženju radi prijema pomoći, tako i lokalnu komunikaciju ka pogodjenim naseljima radi pružanja hitne pomoći. Važan element sigurnosti puteva vezan je za sigurnost pojedinih inženjerskih objekata na njima – mostova i tunela prevashodno.Osnovne odlike drumskog saobraćaja – kao dominantnog vida sobraćajau opštini, koje mogu da utiču na odgovor u slučaju zemljotresa su:

- neadekvatno razvijena mreža lokalnih puteva uz smanjenu mogućnost distribucije ljudi i roba,

- saobraćajna izolovanost naselja planinskih područja (u zonama Durmitora, Bioča, Maglića i Volujka) od glavnih komunikacijskih pravaca usled klimatskih i morfoloških karakteristika područja (veliki broj dana pod snegom, planinski neprohodni tereni).

U saobraćajnom smislu područje Opštine se oslanja na magistralni put Nikšić – Plužine – Šćepan Polje (granica Republike BiH), preko koga se ostvaruju direktne veze sa Podgoricom i Republikom B i H, kao i na regionalni pravac Žabljak – Trsa – Plužine. Mrežu lokalnih puteva čini 30 puteva, među kojima se po značaju izdvaja put Plužine – Stabna – Gacko (Republika BiH) i lokalni put Trsa – Crkvičko Polje – Šćepan Polje, koji integriše istočni dio Opštine.Ocjena vulnerabiliteta ovakvih putne mreže metodološki je drugačija od ocjene sigurnost pojedinačnih objekata ili zgrada - iz samog razloga što se uslovi temeljenja i izloženost ovih sistema mijenjaju duž njihove trase.Studijom očekivane povredljivosti i seizmičkog rizika u Crnoj Gori (PPR 1984.god.) sekcija magistralnog puta Nikšić - Granica RCG sa oznakom M23 u opštini Plužine ima težinski koeficijent povredljivosti Ct 0,15. Regionalni put Žabljak plužine R12 ima težinski koeficijent Ct 0,0 (Slika 2-18, a i b). Ove veličine ukazuju na nisku ranjivost puteva - i to prevashodno zbog niskog nivoa očekivane seizmičke pobude.

Na slici 2-19 upoređene su trase magistralni i regionalnih puteva na teritoriji opštine sa mapiranim terenima koji se tretiraju kao uslovno stabilni ili nestabilni (Inženjersko geološka karta SFRJ). Sekcije puteva koje prolaze kartiranim nestabilnim i uslovno nestabilnim (tj. pretežno stabilnim) treba smatrati posebno povredljivim. Na Slici 2-15 vidi se detalj trase magistralnog put na području samog grada Plužina i njegova pozicija u odnosu na mapirane seizmičke zone i podzone seizmičke (ne)stabilnosti.

42

(a) (b)

Slika br. 2-18. Težinski koeficijent Ct200 očekivane povredljivosti po sekcijama magistralnih (a) i regionalnih regionalnih (b) puteva u Crnoj Gori za seizmički hazard sa povratnim periodom 200

godina

Ranije citirana „Studiji regionalnog i detaljnog rupturnog sklopa, neotektonske aktivnosti i stabilnosti padina i kosina u području HE Piva” (Marković, 1989.) preciznije definiše opasnost na putnoj mreži neposredno uz akumulaciono jezero HE Piva:“U pogledu stabilnosti najugroženiji delovi terena su neposredno područje brane HE "Piva", zatim desna obala Pivskog jezera, uzvodno od brane do Titovog mosta, i prostor urbanizacije Plužine.U navedenim lokalnostima ugrožena su postrojenja nizvodno od brane (put Nikšić— Foča i pristupni put u mašinsku halu elektrane, te izlaz dalekovoda iz rasklopnog postrojenja elektrane), zatim magistralni put Niksić-Foča (izlazi/ulazi u tunele na potezu od brane do Titovog mosta) i razvoj urbanizacije Plužine. Stoga se za ova područja preporučuju dalja detaljna, terenska osmatranja i kartiranja pojava nestabilnosti u razmeri 1:10 000, na osnovu kojih bi se mogao raditi projekt zaštite i sanacije.Značajne pojave nestabiinosti mogu se očekivati i u gornjem delu Pivskog jezera u Komarnici. Izvršena ispitivanja rupturnog sklopa, neotektonske aktivnosti i stabilnosti terena u području kanjonskih strana reke Pive, nizvodno od brane do Šćepan polja, pokazuju da nema realne opasnosti od većih odrona stenskog materijala, koji bi privremeno pregradili tok Pive i podigli njen nivo, te ugrozili rad elektrane. Ova konstatacija se posebno odnosi na deo nizvodno od mosta kojim put Niksić-Foča prelazi sa leve na desnu stranu Pive. Izmedju brane i mosta mogući su veći odroni koji bi, pre svega, ugrozili saobraćajnicu.“Alternativno treba imati u vidu mogućnost korišćenja jezerskog saobraćaja na Pivskomjezeru.

43

LEGENDA

SAOBRAĆAJNICE

Magistralni put

Regionalni put

Planirana saobraćajnica

STABILNOST TERENA

Pretežno (uslovno) stabilnitereniNestabilni tereni

Slika br. 2-19. Prikaz važnih putnih pravaca na teritoriji opštine Plužine u odnosu na stabilnost terena definisanu Inženjersko geološkom kartom SFRJ

44

2.5.4 Infrastrukturni objekti

Kao mogući scenariji ponašanja brane u slučaju jakog zemljotresa mogu se zamislitisledeći:-konstruktivna oštećenja tijela lučne brane - usled samog promjene opterećenja – kako dinamičkog dejstva potresa, tako i promjene vodnih pritisaka na tijelo brane uz pojavu talasa u samom jezeru,- prelivanje vode preko krune brane usled pojave talasa u akumulaciji – usled zemljotresa i/ili odrona stijenskog materijala masivnih razmjera u akumulaciju.Neophodno je potencirati seizmičku sigurnost objekta brane HE Piva koji ima krucijalni značaj za ocjenu seizmičkog rizika u opštini Plužine ali i za cijelu Crnu Goru. Obrađivač nije imao uvida u eventualne studije seizmičke sigurnosti same brane niti o procjenama eventualnih posljedica njenog oštećenja. I aktuelni PUP Plužina naglašava da „trenutno stanje u pogledu zaštite od prirodnih nepogoda i tehnoloških udesa karakteriše nepotpunost i nedostupnost informacijama o rizicima od mogućih prirodnih nepogoda i tehnoloških udesa, kao i o posledicama koje mogu izazvati“.Obavezno se preporučuje provjera postojanja i raspoloživosti takvih studija iz ranijih ilinovijeg vremena ili pak iniciranje njihove izrade.Studija seizmičkog rizika same brane trebalo bi da procijeni:

- postojeću konstruktivnu sigurnost brane i pratećih siguronosnih mehanizama (automatskih ustava na prelivu brane).

45

- uz predpostavku njene potpune projektovane konstruktivne sigurnosti, potrebno je ocijeniti stanje funkcionalnosti tj. operabilnosti HE u slučaju jakog zemljotresa - jer ono može imati velike posljedice kako po opštinu tako i državu.

Procjena rizika za odabrani Scenario zemljotres

Scenario zemljotres

Za svrhu planiranja odgovora nadležnih autoriteta i zajednice potrebno je da se odabere tzv. karakteristični zemljotres, tj. predvidi scenario koji je za datu zajednicu najteži.Uobičajeno, odabere se jedan ili više reprezentativnih zemljotresa koje mogu generisati već poznata seizmogena žarišta u bližoj ili široj okolini zajednice. Mjerodavni zemljotres bira se tako da njegova magnituda odgovara maksimalno očekivanim uticajima prema analizi seizmičkog hazarda. Za tako odabrani zemljotresi proučavaju se mogući efekti, kako fizički tako i funkcionalni – i određuje najgori scenario koji predstavlja podlogu za planiranje odgovora službi i cijelog društva.Za razvijanje scenario-zemljotresa i potrebe izrade Plana za zaštitu i spašavanje od zemljotresa u opštini Plužine odabrana su četiri potencijalno moguća zemljotresa generisana u okolnim prepoznatim seizmogenim zonama.Simulirani su potresi u važnim bližim seizmogenim zonama Pive i Gackog, kao i udaljenijim važnim epicentralnim zonama Skadra i Ulcinja, čiji efekti bi mogli najozbiljnije uticati na razmatrano područje sjeveroistočne Crne Gore.U ovu svrhu zapisi realnih dogođenih zemljotresa povećani su do maksimalno očekivanih za pomenute seizmogene zone. Priložene karte izoseista izabranih karakterističnih zemljotresa sadrže prostornu distribucije očekivanih intenziteta pojedinačnih zemljotresa

- proračunatih empirijski za uslove tzv. osnovne stijene.

Prilozi za odabir karakterističnog scenario zemljotresa

Na Slici 2-20. data je karta izoseista zemljotresa jačine 5,3 jedinica Rihterove skale čiji epicentar je lociran na oko 6 km južno od Plužina. Ovo je simulacija pojačanih efekata zemljotresa od 6. Aprila 2014. godine (M 2.0). Uvećana magnituda je izabrana da približno odgovara najvećoj očekivanoj magnitudi na ovom području (5,4 ML prema Seizmičkom hazardu iskazanom očekivanom magnitudom određenom sa vjerovatnoćom 70% u 200 godina, Glavatović, Osnovi Geonauka, 2003). Proračunata dubina hipocentra realnog zemljotresa je 2 km.Procijenjeni epicentralni intenzitet je VIII stepeni Merkalijeve skale. Plužine se nalaze u samom epicentralnom području. Na osnovnoj stijeni cijelo područje opštine osjetilo bi efekte VII do VIII stepena intenziteta. U odnosu na efekte procijenjene na nivou tzv. osnovne stijene, prema već opisanim zaključcima Mikroseizmičkog zoniranja – efekti zemljotresa uvećavaju se zavisno od seizmičke zone tj. lokalnih geološko-hidroloških i fizičkih osobina tla.

46

Slika br. 2-20. Scenario za zemljotres u seizmogenoj zoni akumulacije Piva, karta izoseistana osnovnoj stijeni

Na Slici 2-21. Data je karta izoseista i parametara zemljotresa koji se dogodio 18. Jula 2012. u reonu Gackog u Bosni i Hercegovini pri čeumu je njegova jačina uvećana na 5,6 jedinica Rihterove sklale što odgovara istorijski najjačim zemljotresima istočnog dijela unutrašnih Dinarida. Efekti zemljotresa su realno jači usled male dubine žarišta. Na području opštine Plužine ovakav zemjotres bi se – na osnovnoj stijeni, osjetio sa intenzitetom od VII do VI jedinica Merkalijeve skale.

Slika br. 2-21. Scenario za zemljotres u seizmogenoj zoni Gackog, karta izoseista na osnovnoj stijeni

Na Slici 2-22. date su karta izoseista i parametara zemljotresa koji bi se dogodio 4. januara 2012 godine 5 km sjeverno od Skadra. Ovo žarište poznato je po istorijskoj seizmičnosti i brojnim jačim zemljotresima koji se događaju u relativno redovnim intervalima. 1905 godine zemljotres jačine 6.6 jedinica Rihterove skale izazvao je značajne materijalne štete. U ovoj simulaciji zapis zemljotresa iz 2012. godine povećan je na jačinu od 6.5 jedinica Rihterove skale; dubina hipocentra odgovara uobičajeno većim dubinama koje odlikuju zemljotrese na tranverzali Skadar- Podgorica-Danilovgrad.

47

Na Slici 2-23. dat je primjer scenario zemljotresa, kakav je zadesio crnogorsko primorje 1979. godine. Uticaji zemljotresa lociranog južno od Ulcinja 26. marta 2012 godine povećani su do maksimalne magnitude od 7.0 jedinica Rihterove skale.

Oba prethodna scenarija, po proračunskom modelu na području sjeverne Crne Goreosjetila bi se sa V stepenom intenziteta na osnovnoj stijeni.

Slika br. 2-22. Scenario za zemljotres u seizmogenoj zoni Skadra, karta izoseistana osnovnoj stijeni

Slika br. 2-23 Scenario za zemljotres u seizmogenoj zoni Južnog Jadrana,karta izoseistana osnovnoj stijeni

Seizmo-geološki parametri izabranog scenario zemljotresa

Na osnovu izvedenih scenarija dešavanja zemljotresa u prepoznatim seizmogenim zonama koje mogu ugroziti teritoriju opštine Plužine - kao mjerodavni scenario zemljotres za daljnje razmatranje rizika od zemljotresa tretiraće se primjer lokalnog

48

zemljotresa maksimalne jačina zemljotresa od 5,3 jedinica Rihterove skale, što približno odgovara najvišoj očekivanoj magnitudi na ovom području. Izabrana magnituda ujedno je bliska istorijski najjačim zemljotresima na području istočnih Dinarida. Za odabrani Scenario zemljotres proračunata su očekivana horizontalna ubrzanja na osnovnoj stijeni. Za proračun ubrzanja na osnovnoj stijeni korišćena je empirijska relacija (Glavatović, 1985.) utvrđena na osnovu registrovanih ubrzanja zemljotresa na području bivše Jugoslavije.

6.70e1.05M 1.65 / Ma

D 35 0.17e0.65M 2.56 ,

U formuli D predstavlja hipocentralno rastojanje dato u km, a rezulatatujuće horizontalno ubrzanje dato u djelovima zemljine teže g. Usvojena je dubina hipocentra od 2 km.Dobijene vrijednosti ubrzanja na osnovnoj stijeni u epicentralnom području bliske su sa analizama seizmičkog hazarda za ovo područje kao i sa novo-usvojenim Nacionalnim Anexom parametra maksimalnog ubrzanja za gradnju po EUROKOD tehničkim propisima (Tabela 2-2 i Slika 2-10) (oko 0,13g na području Plužina).Sa ciljem da se iskaže uticaj lokalnih fizičkih i geološko-hidroloških uslova tla na realna ubrzanja koja se mogu javiti, ubrzanja su sa nivoa osnovne stijene uvećana za usvojene ukupne koeficijente amplifikacije seizmičkih uticaja (Kauk). Za terene van obuhvata mikrorejonizacije koeficijenti su primijenjeni analogno geološko-morfološkoj građi lokacije (Tabela 2-4). Ubrzanja na terenima izgrađenim od:

- osnovnog supstrata (osnovni trijaski i jurski krečnjaci, pjeskoviti krečnjaci, slojeviti i laporoviti krečnjaci i dolomitični krečnjaci, dolomita i krečnjaka sa rožnjacima, zatim trijaskih laporaca, pješčara i krečnjaka i rjeđe dolomita, zatim tereni izgrađeni od inž. geol. klase dobro okamenjenih i slabo okamenjenih stijena osnovnih stijena) uvećana su za 1,24;

- u svim terenima izgrađenim od inž. geol. klase dobro složenih i slabo okamenjenih stijenskih masa ( glinovita drobina mjestimično slabo vezana u breče kvartarne starosti) uvećana su za 2,15;

- u terenima izgrađenim o kompleksa inž. geol. klase plastičnih do mekih stijena (gline sa drobinom eluvijalno deluvijalnog nastanka i kvartarne starosti) uvećana su za 3,0 puta.

Pregled dobijenih vrijednosti ubrzanja za različita epicentralna rastojanja dat je u Tabeli 2-9. Iz tabele se jasno vidi kako očekivana osnovna ubrzanja opadaju sa epicentralnim rastojanjem R. Takođe se vidi na koji način seizmička zona određuje veličinu odgovora tla na samoj površini terena.

Tabela 2-10: Sračunata horizonatalna ubrzanja na osnovnoj stijeni i maksimalna horizontalna ubrzanja na karakterističnim vrstama tla (data u djelovima g-a tj. Ubrazanja zemljine teže).

R H D aoH amax(A3) amax(B2) amax(C1)

5 2 5.385165 0.132429 0.164 0.285 0.3976 2 6.324555 0.125701 0.156 0.270 0.3777 2 7.28011 0.119336 0.148 0.257 0.3588 2 8.246211 0.113347 0.141 0.244 0.3409 2 9.219544 0.107728 0.134 0.232 0.323

10 2 10.19804 0.102462 0.127 0.220 0.307

49

11 2 11.18034 0.097528 0.121 0.210 0.29312 2 12.16553 0.092906 0.115 0.200 0.27913 2 13.15295 0.088573 0.110 0.190 0.26614 2 14.14214 0.08451 0.105 0.182 0.25415 2 15.13275 0.080695 0.100 0.173 0.24216 2 16.12452 0.077112 0.096 0.166 0.23117 2 17.11724 0.073743 0.091 0.159 0.22118 2 18.11077 0.070573 0.088 0.152 0.21219 2 19.10497 0.067588 0.084 0.145 0.20320 2 20.09975 0.064773 0.080 0.139 0.19421 2 21.09502 0.062118 0.077 0.134 0.18622 2 22.09072 0.05961 0.074 0.128 0.17923 2 23.08679 0.057241 0.071 0.123 0.17224 2 24.08319 0.054999 0.068 0.118 0.16525 2 25.07987 0.052877 0.066 0.114 0.15926 2 26.07681 0.050867 0.063 0.109 0.15327 2 27.07397 0.048961 0.061 0.105 0.14728 2 28.07134 0.047153 0.058 0.101 0.14129 2 29.06888 0.045436 0.056 0.098 0.13630 2 30.06659 0.043804 0.054 0.094 0.13131 2 31.06445 0.042253 0.052 0.091 0.12732 2 32.06244 0.040776 0.051 0.088 0.12233 2 33.06055 0.039371 0.049 0.085 0.118

Slika br. 2-24. Distribucija ubrzanja na osnovnoj stijeni ao od usvojenog scenario zemljotresa:(a) u odnosu na KO u Opštini, (b) u odnosu na geološku građu terena

50

Ocjena rizika u slučaju izabranog Scenario zemljotresa

Na Slici 2-24. data je prostorna distribucija ubrzanja na osnovnoj stijeni ao proračunatih (Tabeli 2-8) za usvojeni scenario zemljotres - magnitude 5.3 jedinice Rihterove skale lociran u južno na oko 6 km južno od Plužina.Osnovna ubrzanja ao od izabranog scenario zemljotresa na području opštine Plužine najveća su u epicentralnom području gdje kreću od oko 0,15 g i opadaju sa rastojanjem do oko 0,08 g na istočnim i zapadnim rubovima opštine, odnosno do oko 0,06 do 0,05 g na južnom odnosno sjevernom obodu opštine.Maksimalna ubrzanja na površini terena amax usvojena su prema uvećanjima uticaja:

- nađenim Elaboratom mikroseizmičke rejonizacije- ili iz geološke analogije u odnosu na opise karakterističnog tla seizmičkih zona.

Za katastarske opštine u opštini Plužine uticaji od datog scenario zemljotresa dati su u Tabeli 2-11 i to sledećim parametrima:

Kolona (4) ove tabele daje očekivana ubrzanja na amax na površini tla za datelokacije u opštini.

U koloni (5) data je klasifikacija seizmičkog dejstva. Na osnovu veličinemaksimalnog ubrzanje amax , literatura klasifikuje seizmičko dejstvo na:- Slabo seizmičko dejstvo (amax manje od 0.15 g, gdje je g ubrzanje zemljine

teže). Iako se karakteriše kao slabo – ovo dejstvo može prouzrokovati oštećenja nekonstruktivnih elemenata a ponekad i strukturna oštećenja kod neaseizmičkih objekata.

- Srednje jako seizmičko dejstvo (amax 0.15 - 0.30g) vezano je za pojavu masovnih nekonstruktivnih šteta, umjerenih oštećenja konstruktivnog sistema i u pojedinim izolovanim slučajevima i kolapsa aseizmičkih zgrada, kao i konstruktivne štete i kolaps seizmički nezaštićenih (neaseizmičkih) zgrada;

- Vrlo jako jako seizmičko dejstvo (amax veće od 0.30g) koje prouzrokuje masovno rušenje neaseizmički građenih objekata i vrlo teška oštećenja aseizmičkih zgrada prouzrokujući česte parcijalne ili totalne kolapse zidanih ili slabo dizajniranih AB konstruktivnih sistema.

Kolona (6) ove tabele procijenjuje očekivani intenzitet na datom rastojanju i lokalnoj geološkoj sredini. Intenzitet je procijenjen na osnovu u literaturi poznate iskustvene relacije zabilježenih ubrzanja i efekata zemljotresa. Ova zavisnost kao i subjektivni i objektivni efekti skale intenziteta dati su sledećom Tabelom 2-10.

Tabela 2-10: Analogija između ubrzanja tla datog u djelovima zemljone teže(g) i evidentiranogintenziteta zemljotresa

Ubrzanje na površini

tla

Intenzitet (po

Merkalijevoj skali)

Opis efekata

0,025-0,5 g VIMnogi su uplašeni i i bježe van. Neki objekti padaju. Mnoge kuće trpe nekonstruktivna oštećenja kao što su pojava finih pukotina i ispadi malih djelova maltera.

0,5-0,1 g VII Većina ljudi je preplašena i trči napolje. Namještaj se pomjera i objekti padaju sa polica u većem broju. Mnoge solidno građene zgrade trpe

50

umjerena oštećenja: male pukotine u zidovima, otpadanje maltera, slabi dimnjaci lome se u ravni krova, otpada malter, tigla, slabo vezani parapeti ili arhitektonski ukrasi; Starije zgrade mogu pokazati veće pukotine u zidovima kao i lomove u pregradnim zidovima. Vode se zamućuju, manja klizanja se javljaju u pješčanim ili sljunkovitim obalama ; velika zvona zvone

0,1-0,25 g VIII

Mnogo ljudi se teško održava na nogama. Potresanje se može osjetiti u kolima i utiče na vožnju; Mnoge kuće imaju velike pukotine u zidovima. Neke dobro građene uobičajene zgrade pokazuju vrlo teška oštećenja: ozbiljna oštećenja zidova, dok slabe starije zgrade mogu biti porušene. Otpadanje maltera i ispadanje nekih zidova od opeke; pad ili uvrtanje dimnjaka, spomenika, tornjeva ili tankova; promjene izvora i izdani, pukotine u vlažnom tlu i na stmim kosinama

0,25-0,5 g IXGeneralna panika. Mnoge slabe konstrukcije se ruše. Čak i dobro građene uobičajene zgrade pokazuju vrlo teška oštećenja: ozbiljna oštećenja zidova i djelimični kolaps konstrukcije

Izabrani scenario zemljotres za opštinu Plužine jeste najteži scenario – izabran je zemljotres velikog povratnog perioda čija je magnituda blizu najviše porocijenje za opštinu. Lokacija epicentra izabrana je da najteže pogađa najgušće naseljeni dio opštine – uz geološki najnepovoljniju građu tla.Konačno, ovakav scenario zemljotres pokazao bi sledeće efekte:

- Na ograničenim, nepovoljnim terenima, osnovno dejstvo zemljotresa povećalo bi se do tri puta (u samim Plužinama, zatim Smriječnom, Jasenu, Bezuju, Boričju, Ravnom i djelimično, kao i Stubici, ali djelimično i u KO Miloševići i Brljevu). Lokalno intenzitet u terenima zone C1 dostigao bi IX stepena Merkalijeve skale.

- Tereni građeni od dobro okamenjenih krečnjaka, breča i laporaca na manjim epicentralnim rastojanjima skoro da ne uvećavaju osnovno dejsto zemljotresa: od epicentralnog intenziteta VIII koji opada do VII stepana već na oko 15-ak kilometara od epicentra.

- Tereni izgrađeni od sedimenata - glacijalnih i glacijalno-proluvijalni i eluvijalno- deluvijalni pjeskovi, šljunkovi, valuci i gline, gline sa drobinom sl. (kojih djelimično ima na području Mratinja, a u naseljenim mjestima na području Bajovog Polja, Donje i Gornje Brezne) povećavaju dejstvo zemljotresa preko dva puta: na ograničenim terenima i na većem epicentralnom rastojanju od oko 20ak kilometara lokalno zemljotres može pokazati efekte VIII intenziteta.

Na Slici 2-25 dat je lokacija osnovnih elementa rizika (stanovništva u naseljenim mjestima i turističkim objektima i saobraćajne infrastrukture) u odnosu na prezentirani scenario zemljotres jačine 5,3 jedinice Rihterove skale koji se desio na 6 km južno od Plužina. Na Slici su ucrtane potencijalno opasne zone – epicentralno područje, veće zone geološki nepovoljnih terena (koje odgovaraju seizmičkim zonama C i B) u kojima dolazi do amplifikacije tj. povećanja uticaja zemljotresa. Takođe su označeni i potencijalno nestabilni tereni.

51

Tabela br. 2-11. Geografska distribucija ubrzanja na osnovnoj stijeni i na površini terena

Epic

. ras

toja

nje

Ubr

zanj

e na

osn

. stij

eni

(ao)

Kara

kter

istič

no tl

o

Ubr

zanj

e u

kara

kt. t

lu

amax

(g)

Niv

o se

izmič

kog

dejs

tva

Oče

kiva

ni lo

kaln

i

inte

nzot

et

KO

Stan

ovni

ka

(1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8)

≤ 2km 0,15g A3 0,16g

Sr.

jak

VIII Goransko / 274st. 274

2-10km 0,125g A3 0,15g

Sr.

jako

VIII

50%Miloševići, 50%Brljevo,Unač, Miljkovac, Vojinovići, Seljani, Rudnice, Dubljevići, Borkovići, Pišče st.

473

C1 0,38g

Vrlo

ja

koIX

Plužine, 50%Miloševići, 50%Brljevo, Smriječno, Jasen, Bezuje, Boričje

1788

10-15km

0,095g A3 0,12g

Sla

bo VIII Stabna, Šarići, Trsa, Duba 107

C1 0,28g

Sr.

jak

IX

Stubica Z

B2 0.21g

Sr.

jak

VIII Bajovo Polje 47

15-18km

0,085g A3 0,10g

Sla

bo VII-

VIII Vojvodići, Nedajno 12

C1 0,25g

Sr.

jak

VIII

-IX

Ravno 112

B2 0.19

Sr.

jak

VIII D. Brezna 146

18-22km

0,075g A3 0,09g

Sla

bo VII Mratinje 122

B2 0,16g

Sr.

jak

VIII G. Brezna 48

22-26.5km

0,065g A3 0,08g

Sla

bo VII Vučevo, Jerinići,Nikovići 33

26,5-29km

0,055g 0,07g

Sla

bo VII Brijeg i Crkvičko polje 124

52

L E G E N D ANAMJENA PROSTORA PUTNA MREŽA STABILNOST TERENE PREMA

IG KARTI SFRJGrađevinsko zemljište Magistralni put Pretežno (uslovno) stabilni

tereniNestabilni tereniZemljište planirano za

izgradnjuRegionalni put

Turizan i vikend naselja SCENARIO ZEMLJOTRES

Granica turizma Epicentar sa izolinijama osnovnog ubrzanja ao

Zona značajnog uvećanja seizmičkih uticaja

Slika br. 2-25. Šematski prikaz uticaja scenario zemljotresa – distribucija osnovnih ubrzanja ao,zone najvećih uvećanja osnovnih uticaja, zone netabilnosti upoređene sa važim sadržajima iz PUP Plužina

( KO, teritorije namijenjene gradnji, turizmu i glavnim saobraćajnim pravcima)

53

A. Štete stambenog fondaU procjeni šteta objekata javljaju se velike teškoće: nedostatak podataka o konstruktivnim karakteristikama i gradivnom materijalu objekta tj. klasifikaciji objekata, a potom i potpuni izostanak istraživanja povredljovosti objekata na našim prostorima.U nedostatku preciznijih, ovdje su primjenjene empirijske zavisnosti povredljivosti objekata koje je Institut za zemljotesno inženjersvo i inženjersku seizmologiju (IZIIS) Skoplje izveo na osnovu analize sumarnih rezulatata opaženih i popisanih šteta nakon Crnogorskog zemljotresa 1979 godine (Studija za ocjenu očekivane povredljivosti i seizmičkog rizika razvijena na osnovu istraživanja efekata zemljotresa od 15. aprila 1979. godine u SR Crnoj Gori (SFR Jugoslavija), Prostorni plan Republike 1984-2000). Tipičan dijagram povredljivosti definiše zavisnost procenta oštećenih objekata (površine oštećenih zgrada - u odnosu ukupnu površnu posmatranog fonda zgrada) od, u potresu, apliciranog ubrzanja tla. Na svakom dijagramu dat je set od tri zavisnosti - za dogođeni procenat teških, veoma teških šteta i kumulativni procenat šteta za prethodna dva navedena stepena oštećenja. Kao teško oštećeni objekti tretiraju se privremeno neupotrebljivi objekti. Kao veoma teško oštećeni objekti smatraju nepopravljivi objekti - porušeni ili namijenjeni rušenju(Slika2-24).

Slika br. 2-24. Empirijska f-ja povredljivosti objekata stambenog individualnog i kolektivnog stanovanja

(štete su data u % od ukupnog fonda objekata, a ubrzanja u procentima zemljine teže g)

Nedostatak ovog postupka je da se povredljivost računala zavisno od tzv. ekvivalentnog ubrzanja tla (koje u sebi sadrži efekte intenziteta vibriranja tla, njegov frekventni sastav, dužinu trajanja potresa, dinamičke karakteristike konstrukcije i sl), a ne za nama poznato amax. Ipak, dobijeni rezultati pokazali su dobru saglasnost sa opisima oštećenja EMS sakle intenziteta (Tabela 2-15) za objekte uobičajenih klasa povredljivosti – koje su prisutne u našoj graditeljskoj praksi.U nedostatku podataka o površini stambenog fonda, uvodena je direktna analogija između procenta stanovništva i procenta fonda stambenih objekata. Smatra se da distribucija (i površina) stambenog fonda prati distribuciju stanovništva, što je dovoljno za potrebe odgovora službe Civilne zaštite.Za fond kolektivnog stanovanja nepoznat je ukupni broj stambenih jedinica te je napravljena procjena da u samim Plužinama najveći dio rezidenata (1500 st.) živi u objektima kolektivnog

54

stanovanja. U ovom posebnom slučaju – procjeni oštećenja fonda stambenih zgrada u (gradu) Plužinama, značajan dio fonda postojećih zgrada novijeg je datuma od vremena kad je sama metodologija razvijena. Značajan broj zgrada građen je prema još uvijek važećim aseizmičkim propisima gradnje (ustanovljenim poslije Crnogorskog zemljotresa), pa se može očekivati da veličina štete u stambenom fondu bude precijenjena.Za sva područja opštine gdje je veličina očekivanog amax manja od 0,1 g štete su zanemarene kao beznačajne u odnosu na cjelokupan scenario.

Tabela br. 2-12. Uticaji Scenario zemljotresa na stanovništvo u kategorijama individulanog ikolektivnog stanovanja.

Seizmičko dejstvo StanovnikaBr stanovnika u INDIVIDUALNOM

STANOVANJU

Br stanovnika u KOLEKTIVNOM STANOVANJU

Oblast slabog seizmičkog dejstva sa slabimseizmič. dejstvom amax(g)<0.15g

398 (12%) 398 (12%) -

Oblast obuhvaćena srednje jakim seizmičkim dejstvom 0.15g<amax(g)<0.30g

1100(33.5%) 1100 (33.5%) -

Oblast obuhvaćena vrlo jakim seizmičkimdejstvom 0.30g< amax(g)

1788 (54.5%) 288 (9%) 1500* (45.5%)*Procjena

Ukupno 3286 (100%) 1786 1500

Svega u stanovanju 1786 (54,5%) 1500 (45,5%)

UKUPNO 3286 (100%)

Procijenjena oštećenja na zgradama dobijena primjenom empirijskih funkcija povredljivosti objekata stambenog individualnog i kolektivnog stanovanja (Slika 2-24) data su posebno za kolektivno stanovanje i individulno stanovanje u Tabelama 2-13 i 2-14.

Tabela br. 2-13. Distribucija oštećenja fonda zgrada kolektivnog stanovanja zavisno od ocijenjenog maksimalnog ubrzanja na površini tla

amax

(g)

Nas

elja

Stan

ovni

ka(1

)

Uku

pnog

sta

mbe

nog

fond

a zg

rada

(%

) (2

)

Tešk

o oš

teće

nih

( %

)

(3)

Veom

a te

ško

ošte

ćeni

h (%

)(4)

Tešk

o oš

teće

nih

od

ukup

nog

stam

. fon

da

(%) (

5)=(

3)x(

2)/1

00Ve

oma

tešk

o oš

teće

nih

od

ukup

nog

stam

. Fon

da

(%)6

)=(4

)x(2

)/10

0

0,38g Plužine (g) / Ukupno 1500 45,5 27,2 9,6 12,4 4,4

Tabela br. 2-14. Distribucija oštećenja fonda zgrada individulnog stanovanja zavisno od ocijenjenog maksimalnog ubrzanja na površini tla

55

amax

(g)

Nas

elje

Stan

ovni

ka(1

)

Ukup

nog

stam

beno

g fo

nda

zgra

da (

%)

(2)

Tešk

o oš

teće

nih

( %

)

(3)

Veom

a te

ško

ošte

ćeni

h (%

)(4)

Tešk

o oš

teće

nih

od

ukup

nog

stam

. fon

da

(%) (

5)=(

3)x(

2)/1

00

Veom

a te

ško

ošte

ćeni

h od

uk

upno

g st

am. F

onda

(%

)

0,38g Plužine, 50% Miloševići, 50% Brljevo, Smriječno, Jasen, Bezuje, Boričje

288 4.2 31.8 14.4 1.33 0.60

0,28g Stubica z - 47.8 11.4 0.48 0.11

0,25g Ravno 112 1.63 52.6 10.5 0.86 0.17

0,21g Bajovo Polje 47 0.7 59 9.3 0.41 0.06

0,19g D. Brezna 146 2.13 43.6 8.7 0.93 0.18

0,16g G. Brezna, Goransko 322 4.69 48.4 7.8 2.27 0.36

0,15g 50% Miloševići, 50% Brljevo, Unač, Miljkovac, Vojinovići, Seljani, Rudnice, Dubljevići, Borkovići, Pišče st.

473 6.7 50 7.5 3.35 0.50

0,12g Stabna, Šarići, Trsa, Duba 107 1.56 54.8 6.6 0.85 0.10

0,1g Vojvodići, Nedajno 12 0.18 58 6 0.10 0.01

Ukupno 1507 21.79 10.6% 2.1%

Izraženo kroz procenete ukupne površine stambenog fonda cijele opštine, Scenario zemljotres predviđa da se na teritoriji opštine ukupno može očekivati:- oko 12% teško oštećenih objekata i oko 4% vrlo teško oštećenih objekata iz kategorije društvenog tj. kolektivnog satanovanja.- oko 10% teško oštećenih objekata i oko 2% vrlo teško oštećenih objekata iz kategorijeindividulane gradnje.Zbirno - u odnosu na cijeli stambenog fonda opštine, Scenario predviđa oko 23 % teško oštećenih objekata i 6.5 % vrlo teško oštećenih objekta stanovanja.Upoređujući rezultate ovdje primijenjene metodologije procjene oštećenja na zgradama stanovanja u odnosu na opis šteta po makroseizmičkoj EMSC skali (Tabela 2-15) može se zaključiti da:

56

Tabela br. 2-15. Efekti zemljotresa VII i VIII intenziteta u odnosu na klasu povredljivosti objekta iskazani ukupnim procentom oštećenih zgrada datog tipa. Karakteristične klase kvaliteta objekata su označne crvenom bojom.

1. su procenti štete na objektima kolektivnog stanovanja u samim Plužinama (IX stepen intenziteta) u saglasnosti sa opisanim oštećenjima savremeno projektovanih AB zgrada u domenu teških oštećenja, ali da su precijenjena vrlo teška oštećenja (po EMSC skali ona ne bi trebala da se pojave za ovu klasu kvaliteta gradnje objekata). Dobijeni rezultati bolje korespondiraju fondu zgrada izgrađenih prije uvođenja seizmičkih propisa - što je i za realno imajući u vidu kako i kad su ove empirijske zavisnosti dobijene.

2. U odnosu na zgrade individualnog stanovanja rezultati su u srednjem rasponu očekivanih oštećenja kod zidanih objekata boljeg kvaliteta i slučaj zemljotresa čiji su lokalni efekti određeni VIII stepenom intenziteta EMSC skale (tj. 15-55% teško i 0-15% vrlo teško stradalih objekata).

B. Štete objekata obrazovanjaPrema nalazima iste Studije povredljivost objekata obrazovanja: „Kod objekata obrazovanja, očekivana povredljivost na nivou Republike za očekivani seizmički hazard sa povretnim periodima od 200 godina iznosi 7.22%, dok vrijednost očekivane povredljivosti iznosi 2.36% za Sjeverni region”.

C. Oštećenja putne infrastruktureNalazi o povredljivosti sekcija putne strukture dati u Studiji za ocjenu očekivane povredljivosti i seizmičkog rizika su već su citirani uz napomenu da po ovom Scenariju ubrzanja prelaze nivo slabe seizmičke pobude (0,15 g) epicentralnom području. To znači da bi se mogle očekivati nestabilnosti terena (kod uslovno stabilni i nestabilnih terena). Potencijalno nestabilne sekcije regionalnih i lokalnih saobraćajnica na području opštine mogu se identifikovati kroz komparaciju putne mreže i potencijalno nestabilnih terena datim na Slikama 2-15 i 2-16. i 2- 25, te prema navodima datim u Poglavlju 2.5.3.

57

Pored potencijalnih nestabilnosti terena, na funkcionalnost putne mreže na području opštine od velikog značaja je ponašenje inženjerski objekta – mostva i tunela, te njihova povredljivost.Činjenica da učestalost pojeve indukovane seizmičnosti koincidira sa zimskim mjesecima, potencira značaj meteoroloških faktora na opštu prohodnost i finkcionalnost mreže saobraćaja u opštini Plužine. Vezano za određene meteorološke faktore, iskustva nedavnih zemljotresa pokazuju značaj procjene pokretanja sniježnih lavina i odrona.

D. Ljudske povrede i žrtveŽrtve i povrede u zemljotresima nastaju od šteta na konstruktivnim i nekonstruktivnim elementima zgrada i od rušenja zgrada. Iskustvo pokazuje da je preko 75% žrtava vezano za kolaps zgrada, pa se opravdano smatra da je aseizmičko projektavanje zgrada najbolja mjera zaštite od zemljotresa. Dodatne žrtve nastaju od povređivanja manjim objektima koji padaju unutar samih zgrada ali i od kolateralnih hazarda (požari, klizišta, odroni, saobraćajni i tehnološki akcidenti i drugo). Medicinska stanja okupanata takođe mogu uticati na mortalitet– napr. slučajevi smrti izazvani srčanim udarima.Može se reći da su procjene ljudskih povreda i broja žrtvi vrlo osjetljive i u velikoj mjero nepouzdane. Ipak, smatraju se korisnim - radi planiranja neposrednog odgovora zajednice. Kad su u pitanju procjene broja povrijeđenih osoba, na njima se bazira plan neophodnih medicinskih kapaciteta. Jedan od modela koji predviđa broj povrijeđenih u zemljotesu ima sledeći oblik:

Ks= D (M1xM2xM3xM4(1-M5))U ovom modelu:

- Ks predstavlja ukupan broj žrtava (sa različitim stepenom povreda ili fatalnim povredama), D je broj zgrada koje su srušile (broj vrlo teško oštećenih zgrada), M1 je prosječna naseljenost zgrade;

- M2 je faktor koji zavisi od vremena dešavanja zemljotresa u toku 24 sata i iskazuje dnevne promjene prisutnih u zgradi usled dnevnih aktivnosti. Uobičajeno za najgori scenario ovaj faktor se uzima da je 1,00 tj. da su svi stanari bili u zgradi u toku dešavanja zemljotresa ( teorijski se iskazuje da se zemljotres desio u ponoć);

- M3 je faktor koji zavisi od tipa konstrukcije i predviđa procenat stanara koji je zarobljen u zgradi koja se porušila (dat je u Tabeli 2-16);

Tabela br. 2-16. Koeficijeni za primijenjeni model žrtava zemljotresa- Faktor M3 (procijenjenisrednji procenat stanara zarobljenih u srušenim zgradama)

Tip zgrade Seizmički intenzitet – MSK (ili EMSC) skale

VII VIII IX

Zidane zgrade (do 3 sprata)

Seizmički neotporne 5% 30% 60%

Seizmički otporne 10% 30%

ABkonstrukcije

Frekventni sastav bliskog zemljotresa

- 70%

Frekventni sastav dalekog zemljotresa

- 50%

58

- M4 ukazije na vrstu ishoda po život žrtve koje je rušenje zgrade prouzrokovalo - odfatalnog do lakših ozljeda (Tabela 2-17).

- Konačno, M5 je faktor spašavanja iz ruševina); on uključuje spremnost zajednice da izvrši spašavanje žrtava zarobljenih u porušenim objektima.

Tabela br. 2-17. Koeficijeni za primijenjeni model žrtava zemljotresa- Faktor M4: ocijenjena distribucija povreda pri rušenju zgrada (dati u procentima od stanara zarobljenih u srušenim zgradama)

Kategorija

u trijaži povrijeđenih

Zidane zgrade slabog kvaliteta

Zidane zgrade (seizmički otporne, zidane od opeke ili kamena)

AB konstrukcije

Poginuli 10% 20% 40%

Životno ugroženi /potrebna hitna

20% 30% 10%

Povrede koje zahtijevajubolnički tretman

30% 30% 40%

Lake povrede/ bez potrebe hospitalizacije

40% 20% 10%

U slučaju ovog Scenarija usvojeni su sledeći parametri:- (DxM1) ukupno pogođeno stanovništvo (3286 stanovnika) u vrlo teško ošećenim

zgrada stanovanja x (10 %) iznosi 328 stanovnika ,- M2=0,8- M3=0,50 (za VIII –IX stepen intenziteta i zidane i AB konstrukcije, blizak zemljotres),- M4 je procjenjeno za zidane zgrade srednjeg kvaliteta i to: 0,30 za poginule, 0,20 za

životno ugrožene kojima treba hitna medicinska pomoć, 0,30 za žtrve kojima treba neka vrsta medicinske pomoći i 0,20 za lako ozlijeđene.

- M5=0,5 (u odnosu na situaciju gdje se zajednica angažuje na spasavanju, a specijalističke ekipa stižu poslije 12 sati). M5 primijenjen je samo na žrtve zemljotresa u porušenim zgradama sa fatalnim ishodom povrede.

Uz ovako usvojene pretpostavljeni broj žrtava može se sumirati kako je dato tabeli 2-18.

Tabela br. 2-18. Ukupni broj povrijeđenih/poginulih u scenario zemljotresu i distribucija poverdaprema stepenu zahtijevane medicinske pomoći.

Ljudske povrede i žrtve zascenario zemljotres

Lako ozlijeđenih osoba 26

Osobe u potrebi za medicinskom pomoći manjeg obima 39

Teško povrijeđenih osoba 26

Poginulih 20

Ukupno 111

59

Dobijenu distribuciju povreda – za planiranje neposrednog odgovor u slučaju zemljotresa treba sagledti u okvirima raspoloživih medicinskih kapaciteta opštine.Posebno treba obratiti pažnju na sezonsku promjenu stanovništva u opštini, pogotovo u ljetnjim mjesecima kada bi ukupan broj povreda bio veći. Uzevši u obzir da je broj fatalnih ishoda najvećim dijelom vezan za kolaps objekata kolektivnog stanovanja u Plužinama - ovaj dio procjene ne bi se značajno izmijenio.

E. Potrebe privremenog smještajaProcjena populacije kojoj je neophodno obezbijediti privremeni smještaj vrši se na osnovu fonda zgrada stanovanja čije je stanje nakon zemljotresa klasifikovano kao teška i vrlo teška oštećenja. U ovom scenariju taj broj iznosi ukupno 29,5 % stanovnika (ili isti % teško i vrlo teško oštećenih objekata stambenog fonda). Procjenjuje se, dakle da bi oko 970 stanovnika bili u nekoj vrsti potrebe za humanitarnom pomoći. Pri tome udio potreba privremenog smještaja za stanare teško i vrlo teško oštećenog (oko 16%) fonda kolektivnog smještaja (526 osoba) ima vrlo veliku težinu za organizovanje neposrednog odgovora.O ovim procjenama treba ozbiljno voditi računa kako u elaboriranju mjera zaštite ovog Plana tako i u svim prostorno planskim dokumentima opštine koja treba da obezbijede dovoljan prostor za formiranje privremenih naselja na rezervisanim prostorima (zelenim površinama, u sportskim objektima i sl.).Posebno otežavajući faktor za ovu procjenu i samo organizovanje privremenog smještaja u opštini Plužine mogu biti meteorološki uslovi. Zavisno od godišnjeg doba kad bi se zemljotres desio neposredni odgovor na zemljotres mogao bi dobiti vrlo različit karakter i predstavljati značajan izazov.

F. Rezultati ocjene rizika za dati Scenario zemljotresData procjena rizika izvedena je za dešavanje zemljotresa jačine 5,3 jedinice Rihterove skale, koji bi se mogao desiti u širem seizmički aktivnom region HE Piva, na epicentralnom rastojanju od oko 6 km južno od Plužina.Procijenjeni seizmički rizik od opisanog Scenario zemljotresa - iskazan kroz gubitke stambenog fonda i moguće ljudske žrtve, treba shvatiti vrlo približno jer su u postupku uvedene mnoge predpostavke:

Pretpostavljena je jačina (magnitude) zemljotresa – koji je izabran da se mjeri sa istorijski najjačim zemljotresima u području istočnih Dinarida. Realniji slučaj jeste zemljotres nešto slabije magnitude.

Pretpostavljena je lokacija epicentra i dubine zemljotresa. Realno hipocentarzemljotresa može imati drugačiji položaj.

Primijenjenog modela rasprostiranja ubrzanja (Poglavlje 2.5.3). Naime, različite formule predviđanja daju drugačiju distribuciju ubrzanja.

Analogije u povećanju ubrzanja tla sa osnovnog - na lokalno maksimalno ubrzanje tla (prema geološkoj građi, a zbog ograničenog obima mikroseizmičkih zoniranja).

Analogije stambenog fonda prema broju stanovnika - smatrajući da je stambeni fond prati distribuciju stanovništva. Realno stambeni fond opštine Plužine premašuje potrebe rezidentnog stanovništva. Preporučeni pristup opravdan je samo sa stanovišta djelovanja civilne zaštite (ne i za ovjenu ukupnih šteta ili njihovu sanaciju što nije predmet ovog plana).

60

Zbog nedostatka istraživanja povredljivosti postojećeg fonda zgrada na državnom i regionalnom nivou, primijenjene su empirijske funkcije povredljivosti stambenog fonda izvedene nakon zemlotresa 1979. godine (ujedno i jedini podataci o povredljivosti fonda zgrada na našim prostorima). Sa sigurnošću se može reći da je ta f—ja zavisnosti zastarjela i kao takva bi morala biti unaprijeđena.

Neadekvatnosti primijenjenih empirijskih f-ja povredljivosti na sam postojeći fond zgrada u opštini koji skoro sav izgrađen tokom ili poslije izgranje HE Piva – dakle , uglavnom, i poslije vremena kad su ove f-je povredljivosti ocijenjene.Već ranije je ukazano da je u odnosu na uobičajene efekte IX stepena intenziteta kod savremeno građenih AB zgrada primijenjena metodologija precijenila oštećenja fonda ovih stambenih zgrada, a posljedično i broja pogođenih lica. Ipak, nalaze ne treba u potpunosti odbaciti jer u datim uslovima vrlo nepovoljne geološke sredine i potencijalno bliskog i plitkog zemljotresa kolaps samo jedne od AB zgrada mogao bi prouzrokovati slične žrtve.

Konačno, treba naglasiti da je u ovoj ocjeni rizika kompletno izostala ocjena sigurnosti braneHE Pive kao najznačajnijeg elementa rizika u opštini.

2.7. Zaključna razmatranja uz Ocjenu rizika za dati Scenario zemljotres

Radi potpunog i pravilnog shvatanja prezentovanog materijala vezanog za povredljivost najizloženijih elemenata u zemljotresu i ocjenu seizmičkog rizika neophodno je naglasiti sledeće:Kako je zemljotres prirodna pojava nepredvidljivog karaktera - to se svaka studija vezana za predviđanje mogućih posljedica zemljotresa mora sagledavati u okviru vjerovatnoće događanja. Ovo podrazumijeva odstupanje realnih od najvjerovatnijih očekivanih procjena. Odstupanja nastaju - kako kao posljedica same nepoznate prirode zemljotresa, tako i uvedenih pretpostavki u modelovanju efekata zemljotresa.Pretpostavke se, kao što je viđeno, uvode na više nivoa. Neke od nepouzdanosti je moguće smanjiti – praćenjem efekata zemljotresa na izgrađenu sredinu, primjenom razvijenih savremenih funkcija povredljivosti objekata za karakteristične tipove gradnje i dr.Profesionalna ocjena seizmičkog rizika - pored specijalizovanog ekspertskog mišljenja, podrazumijeva i dostupnost podataka o izgrađenoj sredini. Potrebni podaci su - u našoj praksi, dostupni u vrlo limitiranom obimu.U tom smislu - referentni organi i institucije, treba da prave stalne napore na sistematizovanju već postojećih i prikupljanju novih relevantnih podataka (o stanovništvu, tipologiji i kvalitetu zgrada, vitalnoj infrastrukturi i dr.) Takođe i na stalnom, konkretnom i profesionalnom praćenju i ocjeni seizmičkog rizika sa ciljem njegovog dugoročnog smanjenja. Nažalost, u Crnoj Gori već dugi niz decenija izostaju naučna istraživanja i terenska ispitivanja koja bi omogućila potpuno definisanje seizmičkog rizika. Drugačije rečeno - nema uslova da se definiše prihvatljivi nivo seizmičkog rizika i sistemski ostvari kontrola njegovog neprihvatljivog nivoa.Prezentovane posljedice i razmatrani scenarij zemljotresa treba da kod nosilaca funkcije zaštite doprinesu shvatanju potrebe oraganizovanog rada na mjerama smanjenja seizmičkog rizika i jačanju pripremljenosti cijele društvene zajednice.U ovom Posebnom dijelu Plana zaštite od zemljotresa viši cilj bio je uspostavljanje metoda zaocjenu seizmičkog rizika u opštini Plužine i sagledavanje svih aspekata koji na isti utiču.

61

Cilj manjeg značaja je konačno dimenzionisanje očekivanih konsekvenci mogućeg zemljotresa - koje je bez pouzdanih podataka o fondu zgrada, njihovom kvalitetu i povredljivosti ovdje dat sa dozom opreza.Ipak, učinjen je napor da se seizmički hazard i njegovo dejstvo najbliže geografski povežu sa izgrađenom sredinom i gustinom stanovništva, te društvenih funkicija. U ograničenoj mjeri uspostavljeni su elementi GISa dostupnih podataka i samog scenario zemljotresa. Ove elemente treba da stalno upotpunjavaju i unapređuju - lokacijama vitalnih objekata, pružanjem mreže vodosnadbijevanja, elektodistributivne mreže, mreže lokalnih puteva i dr., pozicija inženjerskih objekta i njihovim atributima.Krajnji cilj jeste stvaranje osnova za integralno upravljanje svim vrstama rizika u opštini. Konačno, imajući u vidu ozbiljnost i mogućnost eventualnih pogrešnih interpretacija prezentiranih analiza neophodno je naglasiti potrebu njihovog tretiranja i publikovanja sa značajnim stepenom povjerljivosti.

GLAVA III

DOKUMENTA PLANA ZAŠTITE OD ZEMLJOTRESA OPŠTINE PLUŽINE

1. MJERE SMANJENJA SEIZMIČKOG RIZIKA

Mjere smanjenja seizmičkog rizika predstavljaju organizovane radnje i postupke koje pripremaju i sprovode državni organi i organizacije, organi lokalne uprave, privredna društva, druga pravna lica i preduzetnici i operativne jedinice, u cilju sprovođenja adekvatnih aktivnosti prije zemljotresa (mjere preventivne zaštite), nakon zemljotresa - u toku spasavanja (urgentne i kratkoročne mjere), kao i tokom otklanjanja posljedica nakon zemljotresa (dugoročne mjere).

Mjere preventivne zaštite

Mjere i studije smanjenja seizmičkog rizika koje se donose prije zemljotresa u seizmički aktivnim područjima imaju za cilj:- pružanje odgovarajućih informacija o veličini moguće katastrofe u smislu broja upotrebljivih, oštećenih i srušenih objekata, kao i objekata potencijalno opasnih za stanovanje – zbog neposredne zaštite ljudskih života, obezbjeđenja smještaja stanovništva i održavanja osnovnih životnih aktivnosti u pogođenom području;- unapređenje naučne osnove za prostorno i urbano planiranje i opšte planiranje za smanjenje posljedica zemljotresa i ublažavanje seizmičkog rizika;- obezbjeđivanje podataka za planiranje i organizaciju sistema zaštite i spasavanja i usavršavanje planova za spasilačke operacije poslije zemljotresnih katastrofa, obučavanje osoblja i organizovanja zaliha i potrebne pomoći;- obezbjeđivanje baze podataka za ravnomjernu procjenu ekonomskih troškova programa sanacije i procjenu efikasne pomoći u obnovi i razvoju područja za koja se očekuje da će u budućnosti biti pogođena zemljotresom.Mjere koje treba preduzeti u seizmički aktivnim područjima prije pojave zemljotresauključuju:

63

- izradu Studije o seizmičnosti područja uzevši u obzir sve istorijske i instrumentalnepodatke o zemljotresima koji su se dogodili;- razradu neotektonske mape sa procjenom dinamike neotektonskih procesa;- razradu seizmotektonske mape;- razradu mapa seizmičkog hazarda područja za različite nivoe prihvatljivog seizmičkogrizika za potrebe planiranja, projektovanja i izgradnje;- prostorno planiranje seizmičkih područja zasnovano na procjeni štete i studijama o povredljivosti objekata u zemljotresu, pri čemu mjere smanjenja seizmičkog rizika u okviru prostornog planiranja podrazumijevaju sprovođenje urbanističko - građevinskih mjera, i to:

pripremu osnovnih karata, od kojih su najvažnije one kojima se definiše podobnost zemljišta za gradnju - sa stanovišta seizmičkog hazarda, hazarda pojave likvifakcije, uvećanja efekata zemljotresa u uslovima lokalnog tla i dr., adekvatna istraživanja (elaborat geološkog sastava terena radi utvrdjivanja nosivosti tla i postojanja ili sprečavanja pojave klizišta, elaborat o praćenju nivoa podzemnih voda itd.); ocjenu očekivane povredljivosti i nivoa prihvatljivog seizmičkog rizika u odnosu naprethodno definisane zahtjeve i mjere zaštite; izradu tehničke građevinske normative, instrukcija i priručnika za aseizmičko projektovanje i gradnju različitih tipova građevinskih objekata; razradu kodova, instrukcija i priručnika za aseizmičku izradu planova i izgradnju različitih vrsta građevina; izradu karata seizmičke mikrorejonizacije za značajna urbana područja; izradu studija za planiranje, projektovanje i gradnju građevinskih objekata koji su od vitalnog značaja i čije funkcionisanje u uslovima nakon zemljotresa mora da bude očuvano; donošenje zakona i propisa koji definišu potrebne mjere odgovora u uslovima nastankazemljotresa velikih razmjera; razvijanje i instalaciju mreže akcelerografa; unapređenje mreže seizmoloških stanica sa telemetrijskim i kompjuterizovanim sistemima za brzo prikupljanje i analizu podataka o zemljotresima; planiranje evakuacije i zbrinjavanja stanovništva; popis i katalogizacija kulturnih dobara i edukaciju stanovništva i druge mjere.

Mjere smanjenja seizmičkog rizika koje se sprovode nakon zemljotresa u toku fazespasavanja

Mjere smanjenja seizmičkog rizika koje se sprovode nakon zemljotresa u toku faze spasavanja obuhvataju:

64

urgentne mjere neposredne zaštite ljudi i materijalnih dobara koji su ugroženi zemljotresom, kao i hitne mjere oporavka vitalnih funkcija sistema (vodosnabdijevanje, transport, snabdijevanje električnom energijom, funkcionisanje zdravstvenog sistema i sl.) i

kratkoročne mjere prikupljanja podataka koji kasnije mogu biti od značaja za planiranje dugoročnih mjera oporavka.

1.2.1 Urgentne mjereUrgentne mjere spasavanja i neposrednog odgovora na zemljotres ogledaju se u:

aktiviranju Opštinskog tima za zaštitu i spasavanje;

hitno pokretanje svih segmenata zaštite i spasavanja; spasavanje života, imovine i životne sredine sprovođenjem mjera zaštite i spasavanja; urgentnom spasavanju ljudi pod ruševinama; informisanju stanovništva i sprečavanju panike; medincinskoj trijaži i pomoći, hospitalizaciji, medicinskoj evakuaciji itd.; zaštiti i spasavanju od požara i gašenju požara; zaštiti i spasavanju od poplava; pružanju prve medicinske pomoći; organizovanju prihvatnih centara za stanovništvo; evakuisanju stanovništva iz gusto naseljenih područja ili sa potencijalno opasnih lokacija; obezbjeđivanju privremenog smještaja za ugroženo stanovništvo (šatorska naselja,škole,hoteli, sportski centri, prikolice...); zaštiti i spasavanju životinja i proizvoda životinjskog porijekla;

zaštiti i spasavanju biljaka i proizvoda biljnog porijekla; radijacionoj, hemijskoj i biološkoj zaštiti; organizovanju centara za snabdijevanje hranom i vodom, kao i organizovanju drugih urgentnih aktivnosti; organizovanju prikupljanja i raspodjele pomoći nastradalom stanovništvu; uklanjanju ruševina i zgrada ili njihovih djelova koji su skloni padu i mogu predstavljatidirektnuopasnost u naknadnim udarima zemljotresa; neophodnoj popravci objekata infrastrukture ; stvaranju uslova za brzu intervenciju učesnika u zaštiti i spasavanju i sprečavanju krađa i drugih nedozvoljenih radnji u zemljotresom pogođenom području; praćenje situacije kod pogođenog stanovništva, pronalaženje nestalih osoba i ponovno spajanje porodica; održavanje morala stanovništva; osiguranje telekomunikacijskih veza korisnika s prioritetima upotrebe.

65

1.2.2. Kratkoročne mjereKratkoročne mjere i studije na smanjenju posljedica zemljotresa su:

klasifikacija zgrada, konstrukcija, lokalne i regionalne infrastrukturne mreže prema upotrebljivosti i nivou opaženih oštećenja primjenom jedinstvene metodologije za klasifikaciju oštećenja; uspostavljanje privremenih mreža seizmografa i akcelerografa sa ciljem registrovanja iproučavanja seizmičke aktivnosti nakon zemljotresa, kao i nakon jakih naknadnih udara; procesuiranje dobijenih zapisa zemljotresa (na seizmografima i akcelerografima ) sa ciljemustanovljavanja projektnih kriterijuma za sanaciju i ojačanje zgrada oštećenih u zemljotresu.

Treba napomenuti da se procjena oštećenja na postradalom području mora sprovoditi po jedinstvenoj, sistematičnoj i brzoj proceduri koja treba da omogući lokalnim i državnim vlastima da donose ekonomski opravdane mjere konsekventno jednake za cijelu ugroženu teritoriju.

Mjere za fazu otklanjanja posljedica - dugoročne mjere

Ove mjere obuhvataju:

informisanje stanovništva; uređenje zona za smještaj ugroženog stanovništva (izgradnja montažnih naselja - postavljanje kontejnera), procjenu šteta nastalih u zemljotresu, planiranje finansijskih i pravnih akcija za smanjenjeposljedica zemljotresa; organizovanje prikupljanja i raspodjele pomoći nastradalom stanovništvu;

studije rasprostranjenosti efekata zemljotresa i distribucije oštećenja; izmještanje i smještaj materijalnih i kulturnih dobara; sprovođenje zdravstvenih, veterinarskih i higijensko - epidemioloških mjera zaštite i sprovođenje drugih aktivnosti i mjera kojima se ublažavaju ili otklanjaju neposredne posljedice izazvane zemljotresom; definisanje zahtjeva i instrukcija za saniranje oštećenih zgrada i konstrukcija; ponovno razmatranje i ocjenu postojećih prostornih i urbanističkih planova u odnosu na uočenu distrubuciju efekata zemljotresa; urbanističko planiranje novih naselja sa svim potrebnim sadržajima na osnovu neposrednih potreba, procjene fonda zgrada sigurnih za stanovanje i budućeg planiranog razvoja urbanih sredina; konačno rušenje teško oštećenih objekata čija snacija nije isplativa, paralelno sa terenskimistraživanjima koja se odnose na ojačanje i sanaciju;

66

prikupljanje podataka i utvrđivanje obima posljedica nastalih od djelovanja zemljotresa; stvaranje uslova za normalizovanje života ljudi i rada na ugroženom području;

angažovanje stručnih ekipa zdravstvene, veterinarske, komunalne i drugih službi za sprovođenje asanacije; preduzimanje drugih aktivnosti i mjera na sprečavanju djelovanja nastalih posljedica od zemljotresa; sanacija ključnih službi: zdravstvene, komunalne, epidemiološko-higijenske, građevinske,prevozne, elektrodistributivne i dr.

Organizacija mjera zaštite i spasavanja od zemljotresa u Opštini Plužine

Organizacija raščišćavanja ruševina i spasavanje zatrpanih:Redni broj

Faz a

Mjere zaštite i spašavanja Nosioci aktivnosti

1.

2.

3.4.5.6.7.

8.

9.10.11.12.

13.14.

15.

Aktiviranje opštinskog Tima za zaštituu i spasavanje i njegovoneprekidno zasijedanje.Organizacija,rukovođenje i koordiniranje akcijama zaštite i spašavanja od zemljotresa. Prikupljanje informacija o stanju na terenu.Prikupljanje informacija o broju srušenih objekata, stanju škola, vrtića. Utvrditi koje su se aktivnosti odvijale u njima prije zemljotresa i koliko je ljudi boravilo u njima.Prikupljanje informacija o stanju objekata zdravstvene zaštite.Prikupljanje informacija o stanju prohodnosti puteva. Analiza stanja,procjena situacije i donošenje naredbi i mjera. Donošenje odluke i mobolizacija svih subjekata zaštite i spašavanja na području opštine.Uvođenje radne obaveze i uvođenje pripravnosti u svim organima lokalne samouprave, javnim preduzećima dr. pravnim licima.Iskjučenje struje u pogođenim naseljima.Obezbjeđenje struje za potrebe Opštinskog tima za zaštitu i spasavanje,medicinske ustanove i ambulante, prostorije za zbrinjavanje,Spasavanje stanovništva iz ruševinaRaščišćavanje ruševina prema prioritetima: -raščišćavanje objekata zdravstvenih ustanova, škola, vrtića...Osiguranje prohodnosti putevaPristip kritičnoj infrastrukturi - Raščišćavanje ruševina stambenih zgrada za kolektivno stanovanje i za individualno stanovanje ( kuća ). -Raščišćavanje lokalnih puteva i javnih površina i stvaranje uslova za intervencije snaga zaštite i spašavanja.Organizacija odvoza građevinskog otpada na za to predviđene lokacije, evakuacija ugroženog stanovnitva

Predsjednik opštine, OKC112,OKC 112, služba zaštite i spašavanjaOKC 112, direktori navedenih ustanova

OKC 112, direktori zdravstvenih ustanova, OKC 112,AD Crna gora put-sekcija Plužine Opštinski tim za zaštitu i spasavanjeOpštinski tim za zaštitu ispasavanjeOpštinski tim za zaštitu i spasavanje Elektrodistribucija Plužine, Timovi za spasavanje iz ruševinaPreduzeća koja posjeduju mehanizaciju,spisak prilog br.3

-II--II--II-

,putna sekcijaPlužine JSKP Plužine, građevinska preduzeća, Opštinski tim za zaštitu i spašavanje,

67

Organizacija prve medicinske pomoći i i medicinsko zbrinjavanje

Redni broj

Faz a


1.2.

3.4.5.

6.7.

Prikupljanje informacija o stanju medicinske opreme i zalihama ljekova i medicinskog materijala.Analiza mogućnosti pružanja zdravstvene zaštite:Određivanje mjesta za trijažu, ukazvanje prve pomoći, medicinska trijaža povrijeđenih,Organizacija prevoza povrijeđenih do mjesta za trijažu ibolnice.Organizovanje preduzimanja higijenskoepidemioloških mjera. Praćenje i analiza problematike pojave karantinskih i drugih zaraznih bolestiOrganizovanje medicinskog zbrinjavanja evakuisanog stanovništva u rejonima za evakuaciju kao i sprečavanje širenja zaraznih bolesti i epidemija.Organizovanje vakcionisanja stanovništva

- Opštinski tim za zaštitu i spasavanje,Grupa za zdravstvenu i epidemiološku zaštitu,

-II--II--II-

-II-

-II-

-II-

Organizacija uspostavljanja funkcije objekata kritične infrastrukture

Redni broj

Faza Mjere zaštite i spašavanja Nosioci aktivnosti

1.

2.

Prikupljanje informacija o mogućnosti funkcionisanja kritične infrastructure ( vodosnabdijevanje, elektro snabdijevanje, telekomunikacije…)

Utvrđivanje prioriteta u smislu stavljanja u potpunu funkciju subjekata obezbjeđenjem : električnom energijom, vodom, telekomunikacijama, : -zgrada opštine,-zdravstveni objekti, - mjesta za zbrinjavanje,-pekare,- pošta,- škole,- veterinarska ambulanta,- služba zaštite, - ostali korisnici

Opštinski tim za zaštitu ispasavanje

- II -

68

Organizacija evakuacije stanovništva

Redni broj

Faz a


1.

2.

3.

4.

Donošenje odluka o evakuaciji;

Određivanje lokacije-zone za smještaj ugroženog stanovništva;

Pristupanje evakuaciji u skladu sa uputstvom o evakuacije;

Uređenje zona za smještaj ugroženog stanovništva ( izgradnja montažnih ili šatorskih naselja za privremeni smještaj ugroženog stanovništva );organizovanje prikupljanje i raspodjela pomoći nastradalom stanovništvu;Izmještanje i smještaj važnih materijalnih i kulturnih dobara ; Sprovođenje zdravstvenih, veterinarskih, higijensko- epidemioloških mjera zaštite i sprovođenje drugih aktivnosti i mjera kojima se ublažavaju i otklanjaju neposredne posledice izazvane zemljotresom


Grupa za evakuaciju, zbrinjavanje i

snabdijevanje osnovnim potrepštinama

69

Organizacija pružanja veterinarske pomoći

Redni broj


1.

2.3.4.5.6.7.

Prikupljanje informacija o stanju objekataza uzgoj životinja (farmi) i o stoci koja se našla van kontrole;Analiziranje stanja stočnog fonda i mjere koje treba preduzeti;Utvrđivanje punktova za smještaj stoke; Organizacija prikupljanja stoke koja je bez kontrole; Organizacija popisa stokePregled povrijeđene stoke kako bi se nakon klanja mogla koristit za ishranu;Prikupljanje životinskih leševa i organizovanje prevoza domjesta za zakopavanje;

Sekretarijat za opštu upravu i društvene djelatnosti

-II -

Organizacija gašenja požara i spašavanja od poplava

Redni broj


1.

2.

Gašenje požara koji se javljaju kao indukovana posledica zemljotresa, vršiće su u skladu sa opštinskim planom zaštite od požara;

Kao indukovana posledica od zemljotresa, često se javljaju i poplave, koje dodatno ugrožavaju stanovništvo, i u tim situacijama će se postupati u skladu sa Opštinskim planom za zaštitu od poplava

Služba zaštite i spašavanja

Služba zaštite i spašavanja

70

Organizacija obezbjeđenja pitke vode i hrane

Redni broj

Faz a


1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

Stavljanje u funkciju JSKP;

Obezbijediti dovoljne količine flaširane vode za piće za ugroženo stanovništvo ;

Vodu za piće iz gradskog vodovoda poslati na analizu zaispravnost;

Organizovati punktove u naseljima za snabdijevanje vodom i dopremanje vode u cisternama;

Obezbjediti kontrolu kvaliteta i redovno i urednosnabdijevanje stanovništva vodom;

Nadzor nad kanalizacijskom mrežom, prijedlog mjera zaštite Obezbijediti hranu i vodu za sve učesnike zaštite i spašavanja;

Obezbijediti hranu i vodu za evakuisano stanovništvo; U neoštećenim ugostiteljskim objektima i pekarama organizovati spremanje hrane ;

Organizovati prikupljanje pomoći u hrani, vodi sredstvima za higijenu i ostalom, preko humanitarnih organizacija, donatora idr.


JP Vodovod ,

Institut za javno zdravlje

-II -

- II -


71

Organizacija prijema pomoći

Redni broj


1.

2.

3.

4.

Procjena nastale situacije i mogućnost angažovanja postojećihkapaciteta;Zahtjev za pomoć Operativnom štabu u dodatnom

snabdijevanju ljekovima i sanitetskom materijalu, naftom i naftnim derivatima, prehrambenim artiklima....;Zahtjev Operativnom štabu za angažovanje i slanje

specijalističkih tiova za spašavanje iz ruševina.Organizacija prihvata pomoći:-određivanje lokacija za prihvat pomoći-postavljanje i obilježavanje šatora za rad komisija za prihvat

pomoći-prijem i odvođenje do mjesta djelovanja timova za spašavanje

iz ruševina,-organizacija smještaja timova za spašavanje

, -prihvat i raspodjela MTS za zaštitu i spašavanje,-prijem i raspodjela ostalih vrsta pomoći




Komisija za prijem iraspodjelu pomoći

Organizacija asanacije terena

Redni broj


1.2.3.

4.

Organizovati mašinsko i ručno raščišćavanje uklanjanje i čišćenje javnih površina od odpadaka i građevinskog otpada; Pranje vodom prljavštine sa javnih površina i objekata; Zbrinjavanje uginulih životinja , koordinacija i vršenje dezinfekcije štala i ostalih prostora za uzgoj životinja; Dezinfekcija, dezinsekcija i deratizacija svih lokacija na kojima su pronađeni leševi ljudi i životinje; novouspostavljenih javnih mjesta i mjesta zbrinjavanja evakuisanih lica te mjesta terenskog pružanja prve pomoći;

JSKP


5.

6.

Prevoz opasnog odpada do mjesta njegovog zbrinjavanja;

Identifikacija poginulih,Organizovanje ukopa poginulih na gradskom groblju.

JSKP


72

OPERATIVNE JEDINICE (ljudski i materijalni resursi)

Operativne jedinice za zaštitu i spasavanje u opštini Plužine su:

-Služba zaštite i spasavanja-Opštinska organizacija Crvenog krsta-Lovačka organizacija „ Bajo Pivljanin“ ,-Klub dobrovoljnih davalaca krvi,-Planinarsko klub Plužine,-Sportsko ribolovno društvo “Bajo Pivljanin “,- HE “Piva” Plužine,-DOO “Park prirode Piva”Plužine

Pregled ljudskih i materijalnih resursa operativnih jedinica koje mogu biti angažovane u slučaju zemljotresa na teritoriji opštine Plužine dat je u prilogu .

1.3.3.. ORGANI LOKALNE UPRAVE, PRIVREDNA DRUŠTVA, DRUGA PRAVNA LICA IPREDUZETNICI (ljudski i materijalni resursi)

Pod organima lokalne uprave, privrednim društvima, drugim pravnim licima i preduzetnicima u smislu sprovođenja ovog plana, podrazumijevaju se subjekti koji su opremljeni i osposobljeni za zaštitu i spasavanje od zemljotresa i to:

- Služba zaštite i spasavanja opštine Plužine,- JSKP Plužine,- JZU Dom zdravlja Plužine,- HE “Piva”Plužine- Veterinarska stanica Plužine,- Elektrodistribucija Plužine,- DOO “Park prirode Piva “ Plužine ,- DOO “ Eko Piva“ Plužine ,- DOO “ Cicmil “ Plužine ,- Lovačko društvo “Bajo Pivljanin”Plužine- Privredna društva, druga pravna lica i preduzetnici koji formiraju preduzetne jedinice za zaštitu i spasavanje od zemljotresa.

Pregled ljudskih i materijalnih resursa organa lokalne uprave, privrednih društava i drugihpravnih lica i preduzetnika dat je u prilogu br. 3.

73

2. Mobilizacija, rukovođenje i koordinacija pri akcijama zaštite ispasavanja od zemljotresa

S obzirom da je zemljotres najkatastrofalniji hazard od svih nesreća koji mogu pogoditi lokalnu zajednicu, velike razorne moći i s velikim brojem ljudskih žrtava, a nažalost dešava se u trenutku i ne može se predvidjeti. Zbog toga je u saniranju i ublažavanju posledica takve katastrofe važno mobilisati sve operativne snage s njihovim maksimalno raspoloživim ljudskim i materijalno tehničkim resursima.Pozivanje i mobilizaciju raspoloživih operativnih jedinica na teritoriji opštine vrši opštinski tim za zaštitu i spašavanje. Opštinski tim za zaštitu i spašavanje dužan je da mobiliše sve ljudke i materijalne resurse sa područja opštine Plužine.Pozivanje, mobilizaciju i aktiviranje operativnih jedinica koje obrazuje Ministarstvo, kao i drugih operativnih jedinica u situacijama kada ih angažuje ministarstvo, vrši OKC 112 putem standardnih operativnih procedura, preko mrežne mobilne grupe za vanredne situacije.Pozivanje i mobilizacija operativnih jedinica vrši se i pismenim putem preko odgovarajućegpoziva.U slučaju opšte mobilizacije, pripadnici operativnih jedinica dužni su da se odazovu na poziv upućen putem sredstava javnog informisanja.Kada nadležni organ proglasi vanredno stanje na određenom području zbog nastanka zemljotresa, aktiviraju se organi rukovođenja akcijama zaštite i spašavanja na određenom području.Zaštitom i spasavanjem na području opštine rukovodi opštinski tim za zaštitu i spasavanje, koji se formira u opštini. U sastavu opštinskog tima je i predstavnik područne jedinice Ministarstva unutrašnjih poslova Direktorata za vanredne situacije. Kada su u akcijama zaštite i spasavanja na području opštine angažovane operativne jedinice koje obrazuje

Ministarstvo ili su operativne jedinice angažovane na zahtjev Ministarstva, koordinaciju i rukovođenje subjekata učesnika zaštite i spasavanja vrši Ministarstvo unutrašnjih poslova Direktorat za vanredne situacije.

Međuopštinska i međunarodna saradnja

Ukoliko raspoložive snage koje je na umanjenu posledica od zemljotresa angažovala lokalna uprava nijesu dovoljne, na predlog, Opštinskog tima za zaštitu i spašavanje Ministarstvo može angažovati službe zaštite susjednih i ostalih opština u Crnoj Gori. U slučaju kada služba zaštite, preduzetne i druge jedinice na području opštine nijesu u mogućnosti da otklone rizik, Koordinacioni tim je dužan da pruži odgovarajuću pomoć opštini angažovanjem državnih resursa, policije, vojske, i dr. Odluku o traženju pomoći od drugih država u slučaju nastanka vanrednog stanja donosi Ministarstvo, shodno bilateralnim i drugim sporezumima o međunarodnoj saradnji u slučaju nastamka prirodnih, tehničko-tehnoloških i drugih

74

civilizacijskih katastrofa, kao i ustaljenoj proceduri kada se pomoć traži od organa pri EU, Mehanizmu civilne zaštite EU, UN i dr.

Informisanje gradjana i javnosti

Ministarstvo unutrašnjih poslova Direktorat za vanredne situacije, preko operativnog komunikacionog centra ( OKC 112), prima informaciju o nastanku zemljotresa od Zavoda za Seizmologiju i hidrometeorologiju i putem sredstava veza, primjenom standardnih operativnih procedura, obavještava nadležne organe i druge učesnikeZa informisanje javnosti o nastanku zemljotresa na području opštine, kao i posljedicama po ljude u zaštiti i spašavanju, materijalna i kulturna dobra i životnu sredinu nadležna je opština, a podatke prikupljene od OKC 112 od opštinskih službi i organa koji su neposredno angažovani u aktivnostima za zaštitu i spašavanje od zemljotresa.Služba spašavanja o nastupanju vanrednog stanja, njegovom obimu i aktivnostima i mjerama koje je potrebno preduzeti u akcijama zaštite i spasavanja od zemljotresa daje Ministarstvo unutrašnjih poslova - Direktorat za vanredne situacije.Opštinski tim za zaštitu i spasavanje obezbjediće da lokalno stanovništvo bude stalno informisano. Raspoloživi načini informisanja su:

- Hitna obavještenja- SMS poruke- Mobilna i fiksna telefonija- Komunikacija putem radio veze- Usmenim putem koristeći kurirsku službu u MZ- Web sajt, e-mail opštine- Društvene mreže- pisanje obavještenja

PODSJETNIK ZA INFORMISANJE STANOVNIŠTVA

1. Informisanje stanovništva sredstavima javnog informisanja vrši predsjednik opštine ili licekoje on ovlasti;2. Blagovremeno obavještava stanovništvo o stanju na pogođenom području;3. O opasnostima za ljude , materijalna i kulturna dobra i životnu sredinu;4. Mjerama koje se preduzimaju;5. Zbornim mjestima, putevima evakuacije i lokacijama za prihvat i zbrinjavanje, kao ilokacijama za pružanje prve medicinske pomoći;6. Službena saopštenja podataka o žrtvama;7. Sprovođenju lične i uzajamne zaštite;8. Učešću u saradnji s operativnim jedinicama zaštite i spašavanja;

75

9. Pristupu dodatnim informacijama;10. Ostalim činjenicama u vezi sa specifičnim okolnostima događaja.

Evakuacija

Pripremu, koordiniranje i sprovođenje evakuacije, kao i donošenje odluke o evakuaciji, vrši Opštinski tim za zaštitu i spašavanje.

Opštinski tim za zaštitu i spašavanje procjenjuje situaciju od zemljotresa na ugroženom području i donosi odluku o sprovođenju evakuacije na teritoriji opštine.

Opštinski tim za zaštitu i spašavanje procjenjuje potrebu i dostavlja predlog Operativnom štabu za vanredne situacije, o donošenju odluke od strane Vlade Crne Gore o evakuaciji stanovništva iz jedne u drugu opštinu i u tom slučaju pripremu, koordiniranje i sprovođenje evakuacije vršiće Koordinacioni i Opštinski tim. Opštinski tim sprovodi odluku o evakuaciji na teritoriji svoje opštine i nalaže realizovanje konkretnih radnji i aktivnosti koje će sprovoditi Služba za zaštitu i spašavanje, uz pomoć drugih agencija/organa i službi (Crveni krst, policija, specijalističke jedinice i dr.)Organizacijom evakuacije,asistencijom i logistikom rukovodiće Grupa za evakuaciju,zbrinjavanje i snabdijevanje osnovnim potrebštinama.

Uprava Policije odgovorna je da obezbijedi prohodnost evakuacionih puteva, bezbjednost građana koji se evakuišu, kao i da zaštiti imovinu na području sa kojeg je izvršena evakuacija.

Službe i timovi koji vrše evakuaciju imaju obavezu evidentiranja ljudi pogođenih vanrednom situacijom uzrokovanom zemljotresom, uključujući one koji su evakuisani.

Organizacija evakuacije u slučaju zemljotresa data je u prilogu br. 1.

Zatvaranje puteva

Direkcija za saobraćaj u saradnji sa Upravom Policije i glavnim saobraćajnim inspektorom odgovorna je za zatvaranje magistralnog puta Nikšić -Plužine - Šćepan Polje, kao i regionalnog puta Plužine - Žabljak koji gravitiraju na teritoriji opštine Plužine i Opština Berane je odgovorna za zatvaranje lokalnih i nekategorisanih puteva.

U slučaju da neki od lokalnih ili nekategorisanih puteva bude opštćen usled zemljotresa, lokalna uprava će izvršiti postavljanje znakova upozorenja i putnih blokada, kako ne bi došlo do nesrećnih slučajeva. O zatvaranju puteva stanovništvo će odmah biti obaviješteno saopštenjima preko lokalnih sredstava informisanja (sajta Opštine, hitnih obavještenja, i dr) i neposredno preko organa mjesne zajednice Komisija za procjenu oštećenja putne infrastrukture po nalogu Opštinskog tima vršiće procjenu sigurnosti i funkcionalnosti putne infrastrukture i inžinjerijskih objekata na njima ( mostova, tunela...) , i predlagati hitno rješavanje obezbjeđenja komunikacije kako za spašavanje ugroženog stanovništva i distribuciju pomoći ka pogođenim naseljima , tako i prohodnost ka okruženju.

76

Obnova zaliha

Nakon zemljotresa može se desiti da pojedina naselja ili domaćinstva budu odsječena zbog oštećenja puteva ili mostova, pa se u takvim okolnostima može javiti potreba za obnovom zaliha osnovnim životnim potrepštinama u izolovanim naseljima. Kada informacije sa terena nagovještavaju da je došlo do izolacije pojedinih naselja ili domaćinstava, lokalna uprava će preporučiti preduzećima ili domaćinstvima da povećaju zalihe osnovnih potrepština, tražiti pomoć humanitarnih organizacija i u krajnjem slučaju Države preko Operativnog štaba.

Služba zaštite će pružiti podršku izolovanim zajednicama pomaganjem u prevozu osnovnih potrepština alternativnim putevima. Takođe, Služba zaštite će raditi sa humanitarnim agencijama na dostavljanju pomoći zajednicama koje su 90 izolovane,kao i angažovanje policije i granične policije.Do izolovanih zajednica do kojih zbog odsječenosti putnih pravaca nije moguće doći angažovat će se avio-helikopterska jedinica MUP-a.

Pitanja od značaja za javno zdravlje koja su povezana sa otpadnim vodama i ključnomkanalizacionom infrastrukturom

Kao posledica zemljotresa može doći do plavljenja ključne kanalizacione infrastrukture, uključujući septičke jame i kanalizacione pumpne stanice,što može za posljedicu imati probleme sa kvalitetom vode na teritoriji Opštine Plužine. Institut za javno zdravlje provjerava kvalitet vode u slučaju plavljenja ključne infrastrukture.Tamo gdje je vjerovatno da će se to desiti ili se desilo, JSKP treba da preduzme sljedeće:

- informiše Opštinski tim i Operativni štab o bezbjednosti ključne kanalizacione i vodovodne infrastrukture, kako bi na taj način pomogla pripremu aktivnosti za odgovor u slučaju poplave;

- održava ili unaprijedi bezbjednost ključne kanalizacione i vodovodne infrastrukture;- provjeri i popravi, gdje je to moguće, funkcionisanje ključne kanalizacione i

vodovodne infrastrukture;- informiše nadležne u slučaju plavljenja ključne kanalizacione i oštecenja vodovodne

infrastrukture.Obaveza je Opštine Plužine i JSKP da zajedno sa Institutom za javno zdravlje i drugim

službama riješi probleme sa kvalitetom vode

77

Način održavanja reda i bezbjednosti prilikom intervencija

Mjere održavanja reda i bezbjednosti prilikom spovođenja aktivnosti u cilju umanjenja posljedica od zemljotresa vrši Uprava Policije Centar bezbijednosti Plužine.

Finansijska sredstva za sprovođenje planova

Opština u svom budžetu planira finansijska sredstva za zaštitu i spasavanje od zemljotresa. Takođe planira i sredstva potrebna za zbrinjavanje i evakuaciju ugroženog stanovništva u okviru teritorije opštine. Sredstva za troškove smještaja stanovništva evakuisanog iz jedne u drugu opštinu u skladu sa Zakonom o zaštiti i spasavanju obezjeđuje se u budžetu Crne Gore. Takođe, jedan dio aktivnosti koji se odnosi na operativne i sanacione mjere finansira se iz budžeta Crne Gore.

78

GLAVA IV

Prilozi Plana

1. UPUTSTVO ZA EVAKUACIJU

2. OPŠTINSKI TIM ZA ZAŠTITU I SPAŠAVANJE OD ZEMLJOTRESA OPŠTINE PLUŽINE

3. PREGLED LJUDSKIH I MATERIJALNIH RESURSA ORGANA LOKALNE UPRAVE, PRIVREDNIHDRUŠTAVA, DRUGIH PRAVNIH LICA I PREDUZETNIKA

4. KOMISIJA ZA IZRADU OPŠTINSKOG PLANA ZAŠTITE OD ZEMLJOTRESA U OPŠTINI PLUŽINE

5. ŠEME DJELOVANJA OPŠTINSKOG TIMA ZA ZAŠTITU I SPAŠAVANJE OD ZEMLJOTRESA OPŠTINE PLUŽINE

6. POSEBNA ZAKONSKA ODREDBA

79

PRILOG BROJ 1

UPUSTVO ZA EVAKUACIJU

Faza I – Odluka o evakuaciji i obavještavanje stanovništva

Nakon zemljotresa, Opštinski tim za zaštitu i spašavanje, na osnovu prikupljenih podataka i izvršene procjene, donosi odluku o djelimičnoj ili potpunoj evakuaciji( zavisno od situacije ) stanovništva sa ugroženih na bezbjednija područja na teritoriji opštine Plužine .Opštinski tim za zaštitu i spašavanje,može da donese odluku o evakuaciji određene zajednice u sledećim okolnostima :

- kada je usled zemljotresa došlo do oštećenja ili rušenja stambenih objekata ;- kada drugim mjerama nije mogiće spriječiti efekte rizika zemljotresa koji može dovesti do velikih ljudskih žrtavai materijalnih gubitaka;- kada je imovina odsječena a ljudi koji žive u njoj ne mogu izdržati uslove odsječenosti;- kao posledica zemljotresa ugroženo je javno zdravlje i evakuacija se smatranajdjelotvornijom opcijom za upravljanje rizikom.- ključne usluge su pretrpjele štetu i nisu dostupne zajednici.

Po donošenju odluke o evakuaciji Opštinski tim vrši obavještavanje i uzbuđivanje ugroženog stanovništva aktiviranjem jedinstvenog sistema za uzbunjivanje i obavještavanje putem propisanih procedura i raspoloživih načina informisanja, obavještavajući ih da se pripreme za hitnu evakuaciju.

Faza II- Organizacija evakuacije

Organizacijom evakucije, asistencijom i logistikom rukovodiće Grupa za evakuaciju, zbrinjavanje i snabdijevanje osnovnim potrebštinama. Formirat će se ekipe koje će rukovoditi evakuacijom za svaki sektor - naselje koje se evakuiše.Rukovodioci ekipa su odgovorni rukovodiocu Grupe, a rukovodioc grupe Opštinskom timu za zaštitu i spašavanje i dužan je da blagovremeno izvještava Tim o sprovođenju aktivnosti na evakuaciji.

-Grupa i ekipe za evakuaciju odrediće za svako naseljeno mjesto iz kojeg se vrši evakuacija zborna mjesta na koja će se stanovništvo okupiti, i prikupiti informacije o broju lica koje treba evakuisati kao i o broju lica sa posebnim potrebama;

80

-Nakon prikupljenih podataka Grupa za evakuaciju dostavlja izvještaj Opštinskom timu koji na osnovu dobijenih podataka vrši pripremu objekata za zbrinjavanje i prihvat evakuisanog stanovništva( hotel,škole, lovački i dom, organizovanje šatorskih naselja uz pomoć Crnenog krsta kao i pomoć međunarodnih humanitarnih organizacija „ UNHCR, HELP i dr.);-Opštinski tim će obezbijediti organizaciju prevoza evakuisanih lica koja nemaju sopstvena auta preko lokalnih preduzeća i privatnih lica koja posjeduju vozila upotrebljiva za navedenu svrhu;-U organizaciji evakuacije Opštinski tim obezbjeđuje medicinsku pomoć,kojom će rukovoditi Grupa za zdravstvenu i epidemiološku zaštitu;-Za izvršavanje evakuacije angažovati osim pripadnika službe zaštite i sve raspoložive resurse operativnih jedinica- specijalističkih jedinica i po potrebi zapošljene u organima lokalne samouprave;- Prilikom evakuacije voditi računa o prioritetima ( lica sa posebnim potrebama, djeca, žene,stare osobe...).Uprava Policije Centar bezbijednosti Plužine odgovorna je da obezbijedi prohodnost evakuacionih puteva, bezbjednost građana koji se evakuišu, kao i da zaštiti imovinu na području sa kojeg je izvršena evakuacija. Prilikom evakuacije stanovništva, organizovati i evakuaciju životinja i po mogućnosti organizovati lokacije za njihov smještaj u blizini lokacija na kojima je izvršeno zbrinjavanje stanovništva. Za uginule životinje odrediti lokaciju za zakopavanje.

Faza III- Zbrinjavane

Grupa za evakuaciju, zbrinjavanje i snabdijevanje osnovnim potrepštinama staraće se osim evakuacije i o smještaju,organizaciji zbrinjavanja, organizaciji snabdijevanja pitke vode, hrane, i drugih potrebština .O svemu Grupa će informisati Opštinski tim, a u slučaju da je potrebna pomoć šire zajednice Opštinski tim će zahtjevom tražiti pomoć od Koordinacionog tima za zaštitu i spašavanje. Grupa će koordinisati aktivnosti sa humanitarnim organizacijama i preduzećima i ustanovama za pružanje svih vrsta pomoći stanovništvu.OO crveni krst Plužine će voditi evidenciju evakuisanih lica, o žrtvama nesreće, tražiti lica koja su prijavljena kao nestala usled nesreće ,obavještavati članove porodica i nadležne organe i obavljati poslove spajanja porodica koje su razdvojene usled nesreće.Centar za socijalni rad će voditi računa o održavanju morala evakuisanog stanovništva. Prilikom planiranja evakuacije Grupa za evakuaciju, zbrinjavanje i snabdijevanje osnovnim potrepštinama će uzeti u obzir sledeće :

- veličinu i lokaciju zajednice koju treba evakuisati ;- vjerovatno trajanje evakuacije ;- vrijeme potrebno za obavljanje evakuacije ;

81

- prioritete evakuacije i organizaciju planiranja evakuacije ;- pristupne i izlazne rute koje su na raspolaganju ;- trenutni status ključne infrastrukture ;- resurse potrebne za obavljanje evakuacije ;- raspoložive resurse za obavljanje evakuacije ;- skloništa, uključujući Centre za humanitarnu pomoć, prostorije za ugrožene, itd.;- osjetljive grupe ljudi i objekte ;- prevoz ;- evidenciju/registrovanje ;- bezbjednost osoblja iz službi koje učestvuju u evakuaciji;- različite faze procesa evakuacije.

82

PRILOG BROJ 2OPŠTINSKI TIM ZA ZAŠTITU I SPAŠAVANJE OD ZEMLJOTRESA ZA OPŠTINU PLUŽINE

RD. BROJ

IME I PREZIME NAZIV SUBJEKTA-FUNKCIJA KONTAKT TELEFON

1 BAJAGIĆ MIJUŠKO OPŠTINA, PREDSJEDNIK 069078125

2 KNEŽEVIĆ VLADIMIR OPŠTINA,GLAVNI ADMINISTRATOR

069321385

3 CICMIL MILUTIN OPŠTINA, PREDSJEDNIK SKUPŠTINE OPŠTINE

069487001

4 GLOMAZIĆ OLGICA OPŠTINA, SEKRETARSEKRETARIJATA

069470238

5 JOVOVIĆ LAZAR SLUŽBA ZAŠTITE I SPAŠAVANJA, REFERENT

069157774

6 VOJINOVIĆ VLADIMIR SUP, NAČELNIK ISPOSTAVE PLUŽINE

067184573

7 ŽARKOVIĆ NENAD UPRAVA ZA ŠUME PLJEVLJA ŠUMSKA UPRAVA PLUŽINE

068872260

8 ŽIVKOVIĆ RADENKO JSKP PLUŽINE, DIREKTOR 069124024

9 DR. DONDIĆ RADENKO ZDRAVSTVENA STANICA, UPRAVNIK

069157745

10 DODEROVIĆ GORAN OPŠTINSKA ORGANIZACIJACRVENOG KRSTA

069531200

11 DELIĆ SLOBODAN TEGIONALNI PARK PIVA, DIREKTOR

069157745

12 RADOVIĆ MILAN HE PIVA, DIREKTOR 067891747

13 CICMIL GLIGOR ELEKTRODISTRIBUCIJA, ŠEF RADNE JEDINICE PLUŽINE

069546402

14 JOKOVIĆ VLATKO URL BAJO PIVLJANIN, PREDSJEDNIK

069477582

15 DONDIĆ MIHAILO KOMUNALNA POLICIJA,NAČELNIK

069387002

83

PRILOG BROJ 3PREGLED LJUDSKIH I MATERIJALNIH RESURSA ORGANA LOKALNE UPRAVE, PRIVREDNIH

DRUŠTAVA, DRUGIH PRAVNIH LICA I PREDUZETNIKA

Rd.broj

Naziv firme- fizičkog

lica

Direktor, kontakt

Ljuds ki

resur si

Vatrogas na vozila

Građevi nske

mašine

Teretna vozila

Terens ka

vozila

Bus Mini- bus

1 SLUŽBA ZAŠTITE I

SPAŠAVANJ A

Jovović lazar

069157774

2 1 0 1 1 0

2 HE PIVA Radović Milan

067891747

15 0 2 1 1 2

3 JSKPPLUŽINE

Živković Radenko 069124024

10 1 2 2 1 2

4 PARK PRIRODE

PIVA

Delić Slobodan

069157745

6 0 0 0 3 0

5 UPRAVA POLICIJE

VojinovićVladimir

067184573

10 0 0 0 1 0

6 ELEKTRODIS TRIBUCIJA

Cicmil Gligor

069546402

3 0 0 1 2 0

7 DOO EKO- PIVA

Bakrač željko

069566111

1 0 1 0 1 0

8 DOO CICMIL

Cicmil Petar

069568880

2 0 0 0 1 3

84

PRILOG BROJ 4

KOMISIJA ZA IZRADU OPŠTINSKOG PLANA ZA ZAŠTITU OD ZEMLJOTRESA U OPŠTINI PLUŽINE

1. Knežević Vladimir, rukovodilac2. Cicmil Nikola, zamjenik rukovodioca3. Mihaljević Jadranka, član4. Cicmil Gligor, član5. Vojinović Vladimir, član

Za izradu ovog plana korišćeni su i podaci od:

1. Seizmološke karakteristike područja SO Plužine, Seizmološki zavod Crne Gore, Titograd 1982.

2. Primijenjena metodologija za ocjenu povredljivosti I seizmičkog rizika razvijena na osnovu istraživanja efekata zemljotresa od 15 aprila 1979 godine u SR Crnoj Gori (SFR Jugoslavija); IZIIS Skoplje, 1984.

3. Nacrt prostorno urbanističkog plana opštine Plužine, 1985.

4. Studiji regionalnog i detaljnog rupturnog sklopa, neotektonske aktivnosti i stabilnosti padina ikosina u području akumulacije HE Piva, M.Marković 1989.

5. Naponsko polje južnih Dinarida i seizmotektonske konsekvence, B. Glavatovic, “Istraživanja”, Građevinski fakultet Univerziteta Crne Gore,1997.

6. Earthquake Disaster Preparedness Planing, Estimation of Homelessness and HumanCasuality, Z. Milutinović , J. Petrovski; IZIIS DAAD/02 Lecture Notes, Skoplje 2002.

7. Prostorno Urbanistički Plan Plužine, 2002.

8. Osnovi Geonauka, B. Glavatović, Seizmološki zavod Crne Gore, Podgorica 2003.

9. Elementary Seismology, C.F. Richter, Published by W.F. Freeman.

10. Ugroženost teritorije Crne Gore zemljotresima, Podgorica 2009.

11. BSHAP NATO SfP Project, Harmonization of seismic hazard maps for the Western Balkan countries, Final Report, 2010.

12. Prvim rezulatati popisa stanovništva, domaćinstava i stanova, MONSTAT, Podgorica maj2011.

OPERATIVNE JEDINICE

PRIVREDNA DRUŠTVA PRAVNA LICA PREDUZETNICI

OPŠTINSKI TIM ZA UPRAVLJANJEU VANREDNIM SITUACIJAMA

UPRAVA POLICIJEPLUŽINE

JSKP PLUŽINEHE PIVA

PARK PRIRODE

OPŠTINSKI ORGANI,SEKRETARIJATI I SLUŽBE

JZU DOM ZDRAVLJA

VETERINARSKA STANICA

ELEKTRODISTRIBUCIJ A

DOO EKO PIVADOO CICMIL

SLUŽBA ZA POLJOPRIVREDU

NACIONALNA STRATEGIJA ZA VANREDNE SITUACIJE

NACIONALNI PLAN ZA ZAŠTITU I SPAŠAVANJE OD POPLAVA

ZAKON O ZAŠTITI ISPAŠAVANJU

OPŠTINSKI PLAN ZA ZAŠTITI I SPAŠAVANJU

SPECIJALISTIČKE JEDINICE

OPŠTINSKA ORGANIZACIJA CRVENOG KRSTAKLUB DD KRVI

SPORTSKO RIBOLOVNO DRUŠTVOLOVAČKA

ORGANIZACIJA

85

PRILOG BROJ 5

ŠEMA DJELOVANJA OPŠTINSKOG TIMA U VANREDNIM SITUACIJAMA

SEK.ZA FINASIJE PRIVREDU I LOKALNE JAVNE PRIHODESEK. ZA OPŠTU UPRAVU I

PRAVNE DJELATNOSTI

SLUŽBA ZAŠTITE I SPAŠAVANJA

86

PRILOG BROJ 6

POSEBNA ZAKONSKA ODREDBA

Na osnovu člana 41 stav 6, Zakona o zaštiti i spasavanju, gdje su privredna društva, druga pravna lica i preduzetnici u obavezi da organizuju preduzetne jedinice uz saglasnost MUP – a, na osnovu procjene opasnosti od nastanka tehničko – tehnoloških i drugih nesreća, na nivou opštine Plužine određeni su:

1. JZU Dom zdravlja Plužine2. Jugopetrol AD Podgorica – Benzinska stanica Plužine3. Elektroprivreda Crne Gore AD Nikšić - HE Piva

Nakon obavještenja i dobijanja saglasnosti od nadležnog ministarstva, od strane gore navedenih pravnih subjekata, da su organizovane preduzetne jedinice, iste će ući u sastav Plana za zaštitu i spasavanje od zemljotresa za opštinu Plužine kao prilozi.

OPŠTINA PLUŽINE ZAŠTITE OD ZEMLJOTRESA... · Web viewZa tako odabrani zemljotresi proučavaju se...

Documents

Transcript of OPŠTINA PLUŽINE ZAŠTITE OD ZEMLJOTRESA... · Web viewZa tako odabrani zemljotresi proučavaju se...