Doğal Habitatlar kavramı ve - REC Türkiye · Doğal Habitatlar kavramı ve ... kriterler...

Technical Assistance for Strengthening the National Nature Protection System for Implementation of Natura 2000 requirements

Doğal Habitatlar kavramı ve habitatların yorumlanması

Zrinka Mesid, biyolog

Oikon Ltd. – Uygulamalı Ekoloji Enstitüsü


Gündem • Habitat tipi nedir

• Doğal Habitatlar kavramı ve habitatların yorumlanması

• Ek I Doğal Habitatları ve habitatların yorumlanması

• Habitat kategorizasyonu

• Natura 2000 ve habitat tipleri

• Hırvatistan’daki tecrübe


Habitatlar Habitatlar • genellikle, bir arada gözlemlenen türler ve fiziksel unsurların (örn. toprak tipi ve iklim) bir

kombinasyonuna işaret etmektedir. • AÇA Avrupa Doğa Bilişim Sistemi (EUNIS) habitatlar sınıflandırmasından alınan tanım:

‘Normalde bitkiler veya hayvanların yaşadığı, birincil olarak fiziksel özellikleriyle (topografya, bitki veya hayvan

fizyonomisi, toprak özellikleri, iklim, su kalitesi vb.) ve ikincil olarak orada yaşayan bitki ve türler ile tanımlanan

bir yer'.

“Habitat, coğrafi ve abiyotik özelliklerle tanımlanan bir ekosistemin benzersiz işlevsel bir birimidir; bir tip altındaki tüm habitatlar tek bir habitat tipini oluşturur.„


Habitat tipi

1510 * Mediterranean salt steppes (Limonietalia) (EN) * Akdeniz tuzlu bozkırları (Limonietalia) (TR)

http://ec.europa.eu/environment/nature/legislation/habitatsdirective/docs/Int_Manual_EU28.pdf


32A0 Tufa cascades of karstic rivers of the Dinaric Alps – Dinaric Alpler karstik nehirleri tüflü şelaleri


Habitatlar ve vejetasyon

Vejetasyon • bitki topluluklarının oluşturduğu,

genellikle bitki dağılımı ile tanımlanan (Braun Blanque yöntemi)

• karasal sistemler için habitatlara yönelik olarak bir temsilci olarak kabul edilebilir;

• bitki toplulukları (özellikle doğal ve yarı doğal çevrelerde) her ne kadar genellikle yönetim tarafından değiştirilse de büyük oranda fiziksel çevre ile belirlenir.


Vejetasyon analizi – Fitososyolojik analiz

– Nicel göstergeler

– Nitel göstergeler

– Bitki ekolojisi ve morfolojisi

2.2.2018. Footer text here 8


Çalıştayın birinci günü

Habitat type?


Habitat tipi • maki • orman

Hırvatistan sınıflandırması: As. Fraxino orni-Quercetum ilicis H-id. (1956) 1958 Natura 2000 sınıflandırması: 9340 Natura 2000 Quercus ilex and Quercus

rotundifolia forests



































Vejetasyon / Habitat sınıflandırma sistemleri

• Corine Biyotop

• Palearktik habitatlar

• EUNIS

• Ek I habitat tipleri (Natura 2000)

• Fitososyolojik sınıflandırma

meşcere tipleri meşcere tipleri


EUNIS - 1


EUNIS - 2


EUNIS - 3


EUNIS - 4


EUNIS – 5


EUNIS


Natura 2000 habitat tipi


Habitat tipi açıklaması - Sınıf • Açıklama

– toprak tipi – iklim – alt tipler – vb.

• Karakteristik bitki türleri • Karşılık gelen kategoriler (fitososyolojik

alyans) • Habitat tipi genellikle alanda bağlantılıdır

(fitodinamik süksesyonlar, zonasyonlar veya mozaikler)

• Bibliyografik referanslar


2270 * Pinus pinea ve/veya Pinus pinaster’lı ağaçlık kumullar

• PAL. SINIFLANDIRMASI: 16.29 x 42.8 1) İkame fasiyesine ilişkin Akdeniz ve Atlantik termofil çamları veya bazı mevkilerde, yapay kökenli her daim yeşil klimaks meşe oluşumlarının yerleştiği kıyısal kumullar (Quercetalia ilicis veya Ceratonio-Rhamnetalia).

2) Bitkiler: Pinus pinea, P. pinaster, P. halepensis, Juniperus macrocarpa, J. turbinata türü turbinata.

4) Bu çamların doğal ortaya çıkış alanları dahilinde bulunan ve paraklimaks oluşumlarınınkine benzer bir alt örtünün bulunduğu ve uzun süredir var olan koruları bu habitat tipine dahildir.


5210 Juniperus türlerinin bulunduğu odunsu matoral

• PAL. SINIFLANDIRMASI: 32.131 ila 32.136

1) Akdeniz ve alt-Akdeniz’e özgü olan ve odunsu ardıçlar etrafına yerleşen her daim yeşil sklerofil çalılar. Çeşitli kodların karma bir hakimiyeti görülebilmektedir.

• Alt tipler

• 32.131 - Juniperus oxycedrus odunsu matorali Juniperus oxycedrus s.l.’nin hakim olduğu odunsu matoral

• 32.132 - Juniperus phoenicea odunsu matorali Juniperus phoenicea s.l.’nin hakim olduğu odunsu matoral

• 32.133 - Juniperus excelsa ve J. foetidissima odunsu matoralleri

• Yunanistan, Anadolu ve Yakın Doğu’ya özgü olan ve Juniperus excelsa ya da J. Foetidissima’nın hakim olduğu odunsu matoraller.

• 32.134 - Juniperus communis odunsu matorali Juniperus communis’in hakim olduğu Akdeniz oluşumları.

• 32.135 - Juniperus drupacea odunsu matorali

• Mora Yarımadası ve Küçük Asya ile sınırlı olmak koşuluyla, 42.A5’ten16 elde edilen oluşumlar.

• 32.136 - Juniperus thurifera odunsu matorali 42.A2’den17 elde edilen oluşumlar.

2) Bitkiler: Juniperus oxycedrus, J. phoenicea, J. foetidissima, J. excelsa, J. communis, J. drupacea, J. thurifera.


Yorumlama Kılavuzu - Türkiye


Habitat tipleri – ana grup

Habitat tipi Sayı Öncelik

Türkiye için yeni

Kıyısal ve halofitik (tuzcul) habitatlar 21 6 7

Kıyı ve Karasal Kumullar 8 3

Tatlı su habitatları 15 1 2 Ilıman funda finda ve çalılar 4 2 1

Sklerofil çalılar (matoral) 12 5 Doğal ve yarı-doğal çayır oluşumları

22 7 8

Yükselmiş turbalıklar (bogs) ile alçak turbalıklar (mires ve fens) 4 3 1 Kayalık habitatlar ve mağaralar 4 2 Ormanlar 34 12 11


37 tane Natura 2000 habitat tipine ilişkin Türkiye teklifi 621X-01 Anadolu alpin kalkerli bozkırlar

621X-02 Anadolu alpin volkanik bozkırlar

621X-03 Anadolu kalkerli bozkırları

621X-04 Orta Anadolu jipsli bozkırları

621X-05 * Orta Anadolu marnlı bozkırları

621X-06 Anadolu volkanik bozkırları

621X-07Anadolu serpantin bozkırları

621X-08 Kapadokya peribacalı antropojenik volkanik bozkırları

72XX Peri-Kafkasya Sıcak kaynak suları

81XX Anadolu alpin hareketli taşlı yamaçları

821X Anadolu kazmofitli kalker kayalı yamaçlar

91QX Karadeniz Bölgesi Sarıçam Ormanları

91XX-01* Fagus orientalis, Cedrus libani ve Abies cilicica’lı karışık ormanlar

91XX-02* Fagus orientalis’li Akdeniz ormanı

91XX-03 * Anadolu kayın ormanları

92XX-01* Anadolu Quercus brantii ormanları

92XX-02 Orta Anadolu Quercus vulcanica ormanları

94XX-01 Doğu Ladini ormanı

94XX-02 Karadeniz Bölgesi (Anadolu) Kafkas ve Ege (KazDağı) Göknar ormanları

952X Abies cilicica ormanları

95XX Orta Toroslardaki Cedrus libani ormanları 9XXX Quercus petraeae, Quercus hartwissiana ve bazen çalılık katmanında Carpinus orientalis’li (Quercinion robori-petraeae düzeyinde) asidofil kayın ormanları (TR)

141X * Orta Anadolu tuzlu bataklıkları

151X-01 Orta Anadolu tuzlu ve acı maar gölleri

151X-02 Orta Anadolu tuzlu ve acı tektonik gölleri

15XX-01 * Orta Anadolu tuzlu bozkırları

15XX-02 Orta Anadolu tuzlu ve acı tektonik gölleri

15XX-03 Doğu Anadolu krater gölleri

15XX-04 Doğu Anadolu tuzlu ve sodalı tektonik gölleri

316X Anadolu doğal distrofik göl vegöletleri

32XX Anadolu alpin akarsular ve çevresindeki otsu vejetasyon

408X Karadeniz Kafkasya Dağlık Söğüt Çalılıkları

525X Karadeniz Bölgesi (Anadolu) Arbutus andrachne‘li odunsu matoral

5340X; 5350X Karadeniz (Anadolu) Quercus coccifera ve Quercus ilex’li sık çalılıkları

5360X, 5370X, 5380X Karadeniz Bölgesi (Anadolu) Arbutus andrachne’li sık çalılıklar

5390X Karadeniz Bölgesi (Anadolu) Buxus sempervirens sık çalılıkları

539XX Karadeniz Bölgesi (Anadolu) Olea europeae sık çalılıkları


Sınıflandırma sistemindeki ilişkiler İşaret Açıklama

(=) A habitat tipi/vejetasyon sisteminin sınıfı B habitat

tipi/vejetasyon sisteminin sınıfına tamamen uygundur

(>) A habitat tipi/vejetasyon sisteminin sınıfı B habitat

tipi/vejetasyon sisteminin sınıfından daha geniş

kapsamlıdır (birkaç unsuru daha kapsamaktadır)

(<) A habitat tipi/vejetasyon sisteminin sınıfı B habitat

tipi/vejetasyon sisteminin sınıfından daha dar

kapsamlıdır (birkaç unsur eksiktir)

(#) A habitat tipi/vejetasyon sisteminin sınıfı B habitat

tipi/vejetasyon sisteminin sınıfıyla eşleşmemektedir

(birkaç unsur eksiktir ve birkaç unsur fazladır)

(d) A habitat tipi/vejetasyon sisteminin sınıfı B habitat

tipi/vejetasyon sisteminin sınıfına ilişkin unsurları kısmen

içermektedir ve eksik olan diğer unsurlar A habitat

tipi/vejetasyon sistemlerinin diğer sınıflarında mevcuttur

(bazı unsurlar eksiktir ve bazı unsurlar fazladır)


EUNIS: F5.1 : Odunsu matoral Natura 2000: 5210 Juniperus türlerinin bulunduğu odunsu matorallar

http://eunis.eea.europa.eu/habitats/98






Metodolojik çerçeve


EUNIS habitat sınıflandırması Habitatların TAM LİSTESİ – asıl olarak vejetasyon tipleri ve fitososyolojik birimlerle (çoğunlukla birlikler) tanımlanır

Ek I Habitat tipleri Habitatların SEÇİLİ LİSTESİ – Topluluk Açısından Önemli habitatların detaylı açıklaması ve koruma durumlarının değerlendrilmesi

Avrupa’da iki habitat listesi!


EUNIS'ten Syntaxa'ya (soldaki panel) ve Syntaxa'dan EUNIS'e (sağdaki panel) geçişler


Orman amenajman planlarındaki – meşcere tipleri

GDF code example Relation Natura

2000 code Natura 2000 name

Ara1 BAr/Sa-3

BAr-BMBt/02 BMAr-E

ÇBAr/ÇBMBt ÇBAr-T # 5130 Fundalar veya kalkerli çayırlıklar üzerinde bulunan Juniperus communis oluşumları

Arab1 BAr-BMBt

Arb2 # 5210 Juniperus türlerinin bulunduğu odunsu

matorallar

ÇkMc1 ÇkMc3-1

Mc1-T-1 Mc2-1 # 91M0 Panunya-Balkan saçlı meşe–sapsız meşe

ormanları


Natura 2000


Natura 2000 • Natura 2000, Avrupa’nın

en değerli ve tehlike altındaki türleri ile habitatlarının uzun vadede hayatta kalmasını temin etmek için seçilen alanların bir ağıdır.

• Bir alanın nasıl seçildiği, neyi korumayı amaçladığına bağlıdır.


Kuş Direktifi • Üye Devletler, ‘hassas türler olarak belirlenen

popülasyonun %1’i’ veya ‘göçmen su kuşları için uluslararası öneme sahip sulak alanlar’ gibi bilimsel kriterler uyarınca Özel Korunan Alanlar (ÖKA’lar) belirler.

• AB ülkeleri en uygun kriteri seçebilirken, hem sayıca hem de yüz ölçümü olarak ‘en uygun bölgelerin’ tümünün belirlenmiş olmasını temin etmelidir.


Ek 1:

194 tür ve alt tür bilhassa tehlike

altında.

- hayatta kalmaları için ve tüm göçmen kuş

türleri için Özel Korunan Alanlar (ÖKA)

belirlenmeli. . .

. .

Ek I

habitat tipleri (233):

dağılımlarının görüldüğü esas alanlar

Topluluk açısından Önemli Alanlar (TÖA)

olarak belirlenir. . .

.

Ek II

türler (yaklaşık 900):

habitatlarının esas alanları Topluluk açısından Önemli

Alanlar (TÖA) olarak belirlenir.

türler.. . .

. . .

. . . .

Ek IV türleri

(400’ün üzerinde, pek çok Ek II türü dahil): AB içerisindeki tüm doğal

yayılım alanında, Natura 2000 alanları içinde ve dışında, sıkı

bir koruma rejimi uygulanmalıdır.

EK V türleri

(90’ın üzerinde): Üye Devletler,

kullanımlarını ve yaban hayattan alınmalarının

elverişli korunma durumunda

muhafazalarını sağlamaya uygun

olmasını temin etmelidir. EK III

HABİTAT DİREKTİFİ KUŞ DİREKTİFİ


Ek III – TÖA & KÖA SEÇMEK İÇİN KRİTERLER

• Direktifte belirtilen bilimsel kriterler, • Direktifin Ek I’inde yer alan doğal habitat tipleri ve Ek II’sinde yer alan türlerin

habitatlarının doğal yayılım alanlarında elverişli korunma durumunda muhafaza edilmesi veya uygun olan yerlerde bu duruma iyileştirilmesini temin etmek

• Üye Devletler öncelikle, sınırları içerisinde yer alan habitat tipleri ve türlerin her birinin kapsamlı değerlendirmesini yapar. Daha sonra Topluluk açısından Önemli Alan önerilerinin (öTÖA) listelerini sunarlar.

• Alana özgü veriler Site specific data are transmitted to the Commission using Standard Veri Formları kullanılarak Komisyona iletilirler ve bu formlar, alanın büyüklüğü ve konumunun yanı sıra alanda yer alan ve seçilme sebebi olan türler ve/veya habitatlar hakkında bilgi içermek zorundadır.

http://ec.europa.eu/environment/nature/natura2000/sites/index_en.htm






Ek III - aşamalar

Aşama 1. ulusal seviyede yeterli alanların seçilmesi

Aşama 2. AB seviyesinde veya biyocoğrafik seviyede alanların Topluluk açısından öneminin değerlendirilmesi


Ek III – Aşama 1 A. Ek I’deki belirli bir habitat tipi için alan değerlendirme kriteri

(a) Alanda doğal habitat tipininin temsiliyet derecesi. (b) Ulusal bölge içerisinde doğal habitat tipinin kapladığı yüzeye oranla doğal habitat tipinin alan içerisinde kapladığı yüzey. (c) İlgili doğal habitat tipinin yapısı ve işlevlerinin korunma derecesi ve iyileştirme olanakları. (d) İlgili habitat tipinin korunması için alanın değerinin genel değerlendirmesi.


Kritere ilişkin örnek • Azami yaş • Habitat tipi • Değişik yaşta meşcere • Doğal yenilenme • Ağaç türü sayısı • Tür sayısı (çalılık, alt örtü) • Yaprak döken ağaçların hakimiyeti (0/1) • Kat sayısı • I kat ağaç örtüsü (%) • II kat ağaç örtüsü (%)

• Örtüdeki boşluklar • Yaşlı büyük ağaçlar • Büyümesi baskılanmış yaşlı ağaçlar • Yaşlı, ölü büyük ağaçlar • Büyümesi baskılanmış yaşlı, ölü ağaçlar • Yerde yatan büyük ölü ağaç (kalıntı) • Birçok çürüme aşamasından geçmiş, yerde yatan ölü

ağaç • Çok gövdeli ağaçlar • Destekleyici/görünen kökler • Gövdede boşluklar • Delikli mantarlar • Ağaçkakan • Orman yangını izleri • Güdükler • Habitat küçük boyutlu bir parçadır


Ek III –Aşama 1 B. Ek II’deki belirtli bir tür için alan değerlendirme kriteri

(a) Ulusal bölgede yer alan popülasyonlara oranla alanda yer alan tür popülasyonunun boyutu ve yoğunluğu. (b) İlgili tür için önemli olan habitat özelliklerinin korunma derecesi ve iyileştirme olanakları. (c) Türün ulusal yayılımına oranla, alanda yer alan popülasyonun tecrit derecesi. (d) İlgili türlerin korunması için alanın değerinin genel değerlendirmesi.


Ek III –Aşama 1 C. Bu kriterlere dayanarak, Ek I’deki doğal habitat tiplerinin veya Ek II’deki türlerin her birinin koruma için nispi değerine göre, Üye Devletler ulusal listelerinde önerecekleri alanları, Topluluk açısından önemli alanlar olarak belirlenmeye uygun alanlar olarak sınıflandıracaktır. D. Bu liste, Üye Devletlerin yukarıdaki A ve B kriterlerine dayanarak seçtiği, öncelikli doğal habitat tipleri ve öncelikli barındıran alanları gösterecektir. Üye Devletler tarafından Aşama 1’de belirlenen ve öncelikli doğal habitat tipi ve/veya türleri içeren tüm bu alanlar Topluluk açısından önemli alanlar olarak kabul edilecektir.


Ek III –Aşama 2

Aşağıdakileri dikkate alarak “ulusal listelerde yer alan Topluluk açısından önemli alanların değerlendirilmesini” hedefler:

(a) ulusal seviyede alanın nispi değeri; (b) Ek II’deki türlerin göç rotaları ve bir veya birden fazla dahili Topluluk sınırının her iki yanında yer alan sürekli bir ekosisteme dahil olup olmadığı dikkate alınarak alanın coğrafi konumu; (c) alanın toplam yüz ölçümü; (d) alanda yer alan Ek I doğal habitat tipleri ve Ek II türlerinin sayısı; (e) ilgili biyocoğrafik bölgeler için alanın küresel ekolojik değeri


Hırvatistan’daki tecrübe • Natura 2000 ağında

olan Hırvatistan ormanlarının seçiminin önceliklendirilmesi?

• Tüm orman habitatları, Topluluk açısından önemli habitatlar olmaya uygun mu?


3 biyocoğrafik bölge – %44 orman


TÖA & orman


Fagus sylvatica ormanı


Fagus sylvatica ormanı (18500 ha) • 4 Natura 2000 habitat

tipi

• 15 TÖA


TÖA örneği (18500 ha)


TÖA – SVF örneği ALAN DEĞERLENDİRME

KOD AD KAPSAM (ha)

MAĞARA (sayı)

VERİ KALİTESİ

A | B | C | D A | B | C

Temsliyet Nispi yüzey Koruma Genel

6430 Ovalar ve dağ ile alpin düzeylerindeki hidrofil uzun ot şeridi 2 0 P B C B B

8210 Kasmofitik vejetasyonlu kalkerli kayalık yamaçlar 10 0 P B C A B

8310 Caves not open to the public 5 M A C C A

9110 Luzulo-Fagetum kayın ormanları 822 0 M B B B B

9180 * Yamaçlar, hareketli taşlı yamaçlar ve dağ geçitlerine ilişkin Tilio-Acerion ormanları 87.5 0 M A B A A

91K0 Illyrian Fagus sylvatica forests (Aremonio-Fagion) 9500 0 M B C B B

91L0 Illyrian oak-hornbeam forests (Erythronio-Carpinion) 5320 0 M A B B A

91M0 Panunya-Balkan saçlı meşe–sapsız meşe ormanları 87.46 0 M A C A A

9260 Castanea sativa ormanları 725 0 M A B B A


TÖA örneği (217455 ha)


İlginiz için teşekkür ederiz !

Zrinka Mesid

Oikon Ltd. – Institute of Applied Ecology

[email protected]

Hırvatistan

Doğal Habitatlar kavramı ve - REC Türkiye · Doğal Habitatlar kavramı ve ... kriterler...

Documents

Transcript of Doğal Habitatlar kavramı ve - REC Türkiye · Doğal Habitatlar kavramı ve ... kriterler...