DO ĞU KARADEN ĐZ · 2019-05-22 · DO ĞU KARADEN ĐZ TUR ĐZM MASTER PLANI (Giresun-Gümü...

DOĞU KARADENĐZ TURĐZM MASTER PLANI (Giresun-Gümüşhane- Ordu-Rize- Trabzon)

DOĞU KARADENĐZ TURĐZM MASTER PLANI (Giresun-Gümüşhane-Ordu–Rize-Trabzon)

BARLAS İMAR PLANLAMA MÜŞAVİRLİK LTD.ŞTİ

i

ĐÇĐNDEKĐLER ĐÇĐNDEKĐLER .............................................................................................................................................. Đ

TABLOLAR…………………………………………………………………………………………… .....…VĐĐ GRAFĐKLER……………………………………………………………………………………………….....X Đ

GĐRĐŞ ............................................................................................................................................................. 1

A- MEVCUT DURUM ................................................................................................................................. 2

I- PLANLAMA ALANININ TANIMI ....................... ................................................................................. 2

1. PLANLAMA ALANININ ÜLKEDEKĐ YERĐ........................................................................................ 2 1.1. ĐDARĐ BÖLÜNÜŞ ............................................................................................................................ 2 1.2. ULAŞIM - HABERLEŞME ............................................................................................................... 2 1.3. DOĞU KARADENĐZ BÖLGESĐ ĐLLERĐ .......................................................................................... 8

2. FĐZĐKSEL VERĐLER ............................................................................................................................ 13 2.1. JEOMORFOLOJĐK VE TOPOĞRAFĐK VERĐLER ........................................................................ 13 2.2. ĐKLĐM VERĐLERĐ ........................................................................................................................... 14 2.3. JEOLOJĐK YAPI VE DEPREM DURUMU ................................................................................... 53

2.3.2.1. Giresun ............................................................................................................................. 55 2.3.2.2. Gümüşhane ....................................................................................................................... 58 2.3.2.3. Ordu ................................................................................................................................. 59 2.3.2.4. Rize .................................................................................................................................. 61 2.3.2.5. Trabzon ............................................................................................................................ 63

2.4. BĐTKĐ ÖRTÜSÜ ............................................................................................................................. 67 2.4. TOPRAK YAPISI ............................................................................................................................ 72 2.6. AKARSULAR VE GÖLLER ............................................................................................................ 85

3. BÖLGE TARĐHĐ ................................................................................................................................... 97 3.1. GĐRESUN ....................................................................................................................................... 97 3.2. GÜMÜŞHANE ............................................................................................................................... 99 3.3. ORDU .......................................................................................................................................... 101 3.4. RĐZE ............................................................................................................................................. 104 3.5. TRABZON .................................................................................................................................... 106

4. NÜFUS ................................................................................................................................................ 109 4.1. GĐRESUN ..................................................................................................................................... 109 4.2. GÜMÜŞHANE ............................................................................................................................. 110 4.3. ORDU .......................................................................................................................................... 111 4.4. RĐZE ............................................................................................................................................. 112 4.5. TRABZON .................................................................................................................................... 113

5. EKONOMĐK YAPI ............................................................................................................................. 115 5.1. GĐRESUN ..................................................................................................................................... 115 5.2. GÜMÜŞHANE ............................................................................................................................. 118 5.3. ORDU .......................................................................................................................................... 122 5.4. RĐZE ............................................................................................................................................. 125 5.5. TRABZON .................................................................................................................................... 129

6. SOSYAL YAPI ................................................................................................................................... 133 6.1. BÖLGENIN DEMOGRAFIK ÖZELLIKLERI .............................................................................. 133 6.2. EĞĐTĐM DURUMU ...................................................................................................................... 134 6.3. SOSYO-KÜLTÜREL YAPI ........................................................................................................... 135

7. KENTSEL TEKNĐK ALTYAPI .......................................................................................................... 139 7.1. GĐRESUN ..................................................................................................................................... 139 7.2. GÜMÜŞHANE ............................................................................................................................. 143 7.3. ORDU .......................................................................................................................................... 145 7.4. RĐZE ............................................................................................................................................. 149 7.5. TRABZON .................................................................................................................................... 152



ii

8. PLANLAMA BÖLGESĐ ÇEVRE SORUNLARI ................................................................................ 159 8.1. GIRESUN ILI ÇEVRE SORUNLARI ............................................................................................ 161 8.2. GÜMÜŞHANE ILI ÇEVRE SORUNLARI .................................................................................... 165 8.3. ORDU ILI ÇEVRE SORUNLARI ................................................................................................. 167 8.4. RIZE ILI ÇEVRE SORUNLARI .................................................................................................... 171 8.5. TRABZON ILI ÇEVRE SORUNLARI ........................................................................................... 175 8.6. SONUÇ ........................................................................................................................................ 178

9. MERKEZĐ YÖNETĐM ÜST DÜZEY KARARLARI ......................................................................... 180 9.1. D.P.T. - DOKUZUNCU KALKINMA PLANI (2007-2013) ........................................................ 180 9.2. KÜLTÜR VE TURĐZM BAKANLIĞI ............................................................................................ 186

9.2.2.1. Giresun ........................................................................................................................... 189 9.2.2.2. Gümüşhane ..................................................................................................................... 190 9.2.2.3. Ordu ............................................................................................................................... 190 9.2.2.4. Rize ................................................................................................................................ 190 9.2.2.5. Trabzon .......................................................................................................................... 190

9.3. ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI ............................................................................................... 195 9.3.1.1. Gümüşhane ..................................................................................................................... 195 9.3.1.2.Rize ................................................................................................................................. 198 9.3.1.3. Trabzon .......................................................................................................................... 198 9.3.2.1.Turizm Faaliyetleri .......................................................................................................... 198 9.3.2.2. Turizm Alanları .............................................................................................................. 199 9.3.2.3. Koruma Alanları ............................................................................................................. 199 9.3.2.4. Doğal Kültürel Değerlere Đlişkin Koruma ve Kullanım Kararları .................................. 200 9.3.2.5. Trabzon-Rize Kıyı Kesimi Planlama Alt Bölgesi .......................................................... 202 9.3.2.6. Giresun Kıyı Kesimi Planlama Alt Bölgesi .................................................................... 203 9.3.2.7. Ünye-Fatsa Kıyı Kesimi Planlama Alt Bölgesi .............................................................. 203 9.3.2.8. Espiye-Tirebolu-Görele Kıyı Kesimi Planlama Alt Bölgesi .......................................... 204 9.3.2.9. Özel Proje Alanları ......................................................................................................... 204

III- TUR ĐZM POTANSĐYEL Đ ENVANTER Đ ........................................................................................ 211

1. ĐLLER ĐTĐBARĐYLE DOĞAL VE TARĐHĐ DEĞERLER .................................................................. 211 1.1. GĐRESUN .................................................................................................................................... 211

1.1.1.1. SU KAYNAKLARI ....................................................................................................... 211 1.1.1.2. Yaban Hayatı Ve Avcılık ............................................................................................... 214 1.1.1.3. ORMAN KAYNAKLARI ............................................................................................ 215 1.1.1.4. MAĞARALAR - KAYALIKLAR ................................................................................ 215 1.1.1.5. YAYLALAR .................................................................................................................. 216 1.1.1.5. KIYI TURĐZMĐ .............................................................................................................. 222 1.1.2.1. Giresun Kent Merkezi- Merkez Đlçe ............................................................................... 223 1.1.2.2. Alucra Đlçesi ................................................................................................................... 227 1.1.2.3. Bulancak Đlçesi ............................................................................................................... 228 1.1.2.4. Çamoluk Đlçesi ............................................................................................................... 229 1.1.2.5. Çanakçı Đlçesi ................................................................................................................. 229 1.1.2.6. Dereli Đlçesi .................................................................................................................... 230 1.1.2.7. Doğankent Đlçesi ............................................................................................................. 230 1.1.2.8. Espiye Đlçesi ................................................................................................................... 230 1.1.2.9. Eynesil Đlçesi .................................................................................................................. 231 1.1.2.10. Görele Đlçesi ................................................................................................................. 231 1.1.2.11. Keşap Đlçesi .................................................................................................................. 231 1.1.2.12. Piraziz Đlçesi ................................................................................................................. 232 1.1.2.13. Şebinkarahisar Đlçesi .................................................................................................... 232 1.1.2.14. Tirebolu Đlçesi .............................................................................................................. 235 1.1.2.14. Yağlıdere Đlçesi ............................................................................................................ 236

1.2. GÜMÜŞHANE ............................................................................................................................. 238 1.2.1.1. Su Kaynakları ................................................................................................................ 238 1.2.1.2. Yaban Hayatı Ve Avcılık .............................................................................................. 241



iii

1.2.1.3. Orman Kaynakları ......................................................................................................... 241 1.2.1.4. Mağaralar ...................................................................................................................... 243 1.2.1.5. Tabiat Anıtları ............................................................................................................... 246 1.2.1.6. Yaylalar ......................................................................................................................... 247 1.2.2.2. Kelkit Đlçesi .................................................................................................................... 257 1.2.2.3. Köse Đlçesi ...................................................................................................................... 258 1.2.2.4. Kürtün ............................................................................................................................ 258 1.2.2.5. Şiran ............................................................................................................................... 259 1.2.2.6. Torul Đlçesi ..................................................................................................................... 260

1.3. ORDU .......................................................................................................................................... 263 1.3.1.1. Su Kaynakları ................................................................................................................ 263 1.3.1.2. Yaban Hayatı Ve Avcılık ............................................................................................... 269 1.3.1.3. Orman Kaynakları .......................................................................................................... 269 1.3.1.4. Mağaralar ....................................................................................................................... 273 1.3.1.5. Yaylalar .......................................................................................................................... 274 1.3.2.1. Ordu Kent Merkezi – Merkez Đlçe.................................................................................. 278 1.3.2.2. Akkuş Đlçesi .................................................................................................................... 281 1.3.2.3. Aybastı Đlçesi .................................................................................................................. 282 1.3.2.4. Çatalpınar Đlçesi.............................................................................................................. 282 1.3.2.5. Çaybaşı Đlçesi ................................................................................................................. 282 1.3.2.6. Fatsa Đlçesi ...................................................................................................................... 282 1.3.2.7. Gölköy Đlçesi .................................................................................................................. 283 1.3.2.8. Gülyalı Đlçesi .................................................................................................................. 283 1.3.2.9. Gürgentepe Đlçesi............................................................................................................ 283 1.3.2.10. Đkizce Đlçesi .................................................................................................................. 284 1.3.2.11. Kabataş Đlçesi ............................................................................................................... 284 1.3.2.12. Kumru Đlçesi ................................................................................................................. 284 1.3.2.13. Mesudiye Đlçesi ............................................................................................................ 284 1.3.2.14. Perşembe Đlçesi ............................................................................................................. 285 1.3.2.14. Ulubey Đlçesi ................................................................................................................ 286 1.3.2.15. Ünye Đlçesi ................................................................................................................... 287

1.4. RĐZE ............................................................................................................................................. 289 1.4.1.1. Su Kaynakları ................................................................................................................. 289 1.4.1.2. Yaban Hayatı Ve Avcılık ............................................................................................... 294 1.4.1.3. Orman Kaynakları .......................................................................................................... 294 1.4.1.4. Mağaralar ....................................................................................................................... 295 1.4.1.5. Yaylalar .......................................................................................................................... 296 1.4.2.1. Rize Kent Merkezi – Merkez Đlçe .................................................................................. 301 1.4.2.2. Ardeşen Đlçesi ................................................................................................................. 304 1.4.2.3. Çamlıhemşin Đlçesi ......................................................................................................... 306 1.4.2.4. Çayeli Đlçesi .................................................................................................................... 309 1.4.2.5. Dernekpazarı Đlçesi ......................................................................................................... 309 1.4.2.6. Fındıklı Đlçesi ................................................................................................................. 309 1.4.2.7. Hemşin Đlçesi .................................................................................................................. 310 1.4.2.8. Đkizdere Đlçesi ................................................................................................................. 311 1.4.2.9. Đyidere Đlçesi ................................................................................................................... 311 1.4.2.10. Pazar Đlçesi ................................................................................................................... 311

1.5. TRABZON .................................................................................................................................... 313 1.5.1.1. Su Kaynakları ................................................................................................................. 313 1.5.1.2. Yaban Hayatı Ve Avcılık ............................................................................................... 315 1.5.1.3. Orman Kaynakları .......................................................................................................... 316 1.5.1.4. Mağaralar ....................................................................................................................... 318 1.5.1.5. Yaylalar .......................................................................................................................... 318 1.5.2.1. Trabzon Kent Merkezi – Merkez Đlçe ............................................................................ 322 1.5.2.2. Akçaabat Đlçesi ............................................................................................................... 330 1.5.2.3. Araklı Đlçesi .................................................................................................................... 331



iv

1.5.2.4. Arsin Đlçesi ..................................................................................................................... 331 1.5.2.5. Çarşıbaşı Đlçesi ............................................................................................................... 331 1.5.2.6. Çaykara Đlçesi ................................................................................................................. 332 1.5.2.7. Dernekpazarı Đlçesi ......................................................................................................... 332 1.5.2.8. Hayrat Đlçesi ................................................................................................................... 332 1.5.2.9. Maçka Đlçesi ................................................................................................................... 332 1.5.2.10. Of Đlçesi ........................................................................................................................ 334 1.5.2.11. Sürmene Đlçesi .............................................................................................................. 334 1.5.2.12. Şalpazarı Đlçesi ............................................................................................................. 334

2. KÜLTÜREL VE FOLKLORĐK DEĞERLER ..................................................................................... 335 2.1. GIRESUN ILI ............................................................................................................................... 335 2.2. GÜMÜŞHANE ILI ....................................................................................................................... 338 2.3. ORDU ILI ..................................................................................................................................... 340 2.4. RĐZE ILI ....................................................................................................................................... 342 2.5. TRABZON ILI .............................................................................................................................. 344

IV -TUR ĐZM SEKTÖRÜNDE ARZ VE TALEP YAPISI ................. ................................................... 347

1.GENEL YAKLA ŞIM ........................................................................................................................... 347 2. PLANLAMA BÖLGESĐNDE YATAK ARZI .................................................................................... 347

2.1. GĐRESUN ..................................................................................................................................... 348 2.2. GÜMÜŞHANE ............................................................................................................................. 349 2.2. ORDU .................................................................................................................................... 351 2.4. RĐZE ............................................................................................................................................. 352 2.5. TRABZON .................................................................................................................................... 353

3. PLANLAMA BÖLGESĐNDE TURĐZM TALEBĐ .............................................................................. 354 3.1. GĐRESUN ..................................................................................................................................... 357 3.2. GÜMÜŞHANE ............................................................................................................................. 361 3.3. ORDU .......................................................................................................................................... 364 3.4. RĐZE ............................................................................................................................................. 368 3.5. TRABZON .................................................................................................................................... 372

V - TURĐZM ÖRGÜTLER Đ VE TURĐZM FAAL ĐYETLER Đ .............................................................. 377

1. KAMU KURULUŞLARI .................................................................................................................... 377 1.1. TURĐZM BAKANLIĞI BÖLGE TEŞKĐLATI ................................................................................ 377

2. ÖZEL SEKTÖR KURULUŞLARI ..................................................................................................... 377 2.1. SEYAHAT ACENTALARI ............................................................................................................. 377

3. TUR ORGANĐZASYONLARI VE TUR GÜZERGAHLARI ............................................................ 378 3.1. MEVCUT TUR ORGANĐZASYONLARI VE TURĐZM ................................................................. 378 FAALĐYETLERĐ .................................................................................................................................. 378 3.2. MEVCUT TUR GÜZERGAHLARI ............................................................................................... 378

4. TURĐZM EĞĐTĐMĐ ............................................................................................................................. 385

B . SENTEZ ............................................................................................................................................... 387

I- TUR ĐZM SEKTÖRÜNÜN DEĞERLENDĐRĐLMESĐ ...................................................................... 387

1.TURĐST VE GECELEME SAYILARI ................................................................................................ 387 2. TURĐST HAREKETLERĐ .................................................................................................................. 387 3. DARBOĞAZLAR .............................................................................................................................. 388 4. UZUN VADEL Đ TEHDĐTLER ........................................................................................................... 388

II. PROJEKSĐYONLAR VE PLANLAMA HEDEFLER Đ ................................................................... 389

C- PLANLAMA KARARLARI ............................................................................................................... 391

I. PLANLAMA KARARLARININ YORUMLANMASI ............. ......................................................... 391

II.ULA ŞIM PLANLAMASI ..................................................................................................................... 392

1.PLANLAMA ALANINA ULAŞIM..................................................................................................... 392



v

2. PLANLAMA ALANI ĐÇĐ ULAŞIM PLANLAMASI ......................................................................... 392 2.1. Genel ............................................................................................................................................ 392 2.2. Birinci Öncelikli Geliştirilmesi Önerilen Ulaşım Aksları ............................................................ 393 2.3.Đkinci Öncelikli Geliştirilmesi Önerilen Ulaşım Aksları ............................................................... 396

III. ĐL BAZINDA PLANLAMA KARARLARI ...................... ............................................................... 397

1.GĐRESUN ĐLĐ PLAN KARARLARI ................................................................................................... 397 1.1. GENEL ......................................................................................................................................... 397 1.2. EYLEM BÖLGELERĐ ................................................................................................................... 397 1.3.TURĐZM MERKEZLERĐ ............................................................................................................... 400 1.4.NOKTASAL KARARLAR ............................................................................................................... 400 1.5.DĐĞER KAYNAKLAR.................................................................................................................... 401

2. GÜMÜŞHANE ĐLĐ PLAN KARARLARI ...................................................................................... 403 2.1. GENEL ......................................................................................................................................... 403 2.2.EYLEM BÖLGELERĐ .................................................................................................................... 403 2.3.TURĐZM MERKEZLERĐ ............................................................................................................... 404 2.4.NOKTASAL KARARLAR ............................................................................................................... 404 2.5.DĐĞER KAYNAKLAR.................................................................................................................... 407

3.ORDU ĐLĐ PLAN KARARLARI ......................................................................................................... 408 3.1. GENEL ......................................................................................................................................... 408 3.2. EYLEM BÖLGELERĐ ................................................................................................................... 408 3.3.TURĐZM MERKEZLERĐ ............................................................................................................... 410 3.4.NOKTASAL KARARLAR ............................................................................................................... 411 3.5.DĐĞER KAYNAKLAR.................................................................................................................... 412

4. RĐZE ĐLĐ PLANLAMA KARARLARI ........................................................................................... 413 4.1. GENEL ......................................................................................................................................... 413 4.2. EYLEM BÖLGELERĐ ................................................................................................................... 413 4.3.TURĐZM MERKEZLERĐ ............................................................................................................... 415 4.4.NOKTASAL KARARLAR ............................................................................................................... 416 4.5.BÖLGE HELĐSKĐ ĐMKÂNLARININ DEĞERLENDĐRĐLMESĐ ..................................................... 418 4.6.DĐĞER KAYNAKLAR.................................................................................................................... 418

5.TRABZON ĐLĐ PLAN KARARLARI .................................................................................................. 420 5.1. GENEL ......................................................................................................................................... 420 5.2. EYLEM BÖLGELERĐ ................................................................................................................... 420 5.3.TURĐZM MERKEZLERĐ ............................................................................................................... 421 5.4.NOKTASAL PLANLAMA KARARLARI ........................................................................................ 423 5.5.DĐĞER KAYNAKLAR.................................................................................................................... 426

IV. MEKÂNSAL OLMAYAN PLANLAMA KARARLARI ........... ..................................................... 427

1.TANITIM ............................................................................................................................................. 427 2. LEVHALAMA ............................................................................................................................... 429 3. YEREL EL SANATLARININ DESTEKLENMESĐ....................................................................... 429 4. YAYLA ŞENLĐKLERĐ ................................................................................................................... 429 5. MARKALA ŞMA ............................................................................................................................ 430

V. UYGULAMA ÖNER ĐLERĐ ................................................................................................................ 431

1. PROJE YÖNETĐMĐ ............................................................................................................................. 431 2. PROJE UYGULAMA ETAPLAMASI ............................................................................................... 431

VI.PROJE ÇIKTILARI ........................................................................................................................... 433

1. GENEL ................................................................................................................................................ 433 2. PROJENĐN GIDA ĐHTĐYAÇLARI ..................................................................................................... 434

EKLER ...................................................................................................................................................... 435

1. FESTĐVAL VE YAYLA ŞENLĐKLERĐ ............................................................................................. 435 2. TUR GÜZERGAHLARI ..................................................................................................................... 441



vi

3. SĐT ALANLARI .................................................................................................................................. 476 DOĞAL TARĐHĐ VE ARKEOLOJĐK DEĞERLER .............................................................................. 476

3.1. GĐRESUN ..................................................................................................................................... 476 3.2. GÜMÜŞHANE ............................................................................................................................. 479 3.3. ORDU .......................................................................................................................................... 482 3.4.RĐZE .............................................................................................................................................. 485 3.5. TRABZON .................................................................................................................................... 488

KAYNAKLAR .......................................................................................................................................... 495



vii

TABLOLAR TABLO NO SAYFA NO

1 Sıcaklık Değerleri (C°) (Giresun Meteoroloji Đstasyonu) 15 2 Sıcaklık Değerleri (C°) (Şebinkarahisar Meteoroloji Đstasyonu) 16 3 Nem Değerleri (Giresun Meteoroloji Đstasyonu) 17 4 Nem Değerleri (Şebinkarahisar Meteoroloji Đstasyonu) 18 5 Yağış ve Rüzgar Değerleri (Giresun Meteoroloji Đstasyonu) 19 6 Yağış ve Rüzgar Değerleri (Şebinkarahisar Meteoroloji Đstasyonu) 20 7 Yıllık Đklim Verileri (Giresun Meteoroloji Đstasyonu) 22 8 Yıllık Đklim Verileri (Şebinkarahisar Meteoroloji Đstasyonu) 22 9 Sıcaklık Değerleri (C°) (Gümüşhane Meteoroloji Đstasyonu) 23 10 Nem Değerleri (Gümüşhane Meteoroloji Đstasyonu) 24 11 Yağış ve Rüzgar Değerleri (Gümüşhane Meteoroloji Đstasyonu) 25 12 Yıllık Đklim Verileri (Gümüşhane Meteoroloji Đstasyonu) 26 13 Çakırgöl Kış Turizm Merkezi Havzasında Belirlene Bazı Meteorolojik Veriler 26 14 Sıcaklık Değerleri (C°) (Ordu Meteoroloji Đstasyonu) 31 15 Sıcaklık Değerleri (C°) (Mesudiye Meteoroloji Đstasyonu) 32 16 Nem Değerleri (Ordu Meteoroloji Đstasyonu) 33 17 Nem Değerleri (Mesudiye Meteoroloji Đstasyonu) 34 18 Yağış ve Rüzgar Değerleri (Ordu Meteoroloji Đstasyonu) 35 19 Yağış ve Rüzgar Değerleri (Mesudiye Meteoroloji Đstasyonu) 36 20 Yıllık Đklim Verileri (Ordu Meteoroloji Đstasyonu) 37 21 Yıllık Đklim Verileri (Mesudiye Meteoroloji Đstasyonu) 37 22 Sıcaklık Değerleri (C°) (Rize Meteoroloji Đstasyonu) 38 23 Sıcaklık Değerleri (C°) (Kalkandere Meteoroloji Đstasyonu) 39 24 Nem Değerleri (Rize Meteoroloji Đstasyonu) 40 25 Nem Değerleri (Kalkandere Meteoroloji Đstasyonu) 41 26 Yağış ve Rüzgar Değerleri (Rize Meteoroloji Đstasyonu) 42 27 Yağış ve Rüzgar Değerleri (Kalkandere Meteoroloji Đstasyonu) 43 28 Yıllık Đklim Verileri (Rize Meteoroloji Đstasyonu) 44 29 Yıllık Đklim Verileri (Kalkandere Meteoroloji Đstasyonu) 44 30 Sıcaklık Değerleri (C°) (Trabzon Meteoroloji Đstasyonu) 45 31 Sıcaklık Değerleri (C°) (Maçka Meteoroloji Đstasyonu) 46 32 Nem Değerleri (Trabzon Meteoroloji Đstasyonu) 47 33 Nem Değerleri (Maçka Meteoroloji Đstasyonu) 48 34 Yağış ve Rüzgar Değerleri (Trabzon Meteoroloji Đstasyonu) 49 35 Yağış ve Rüzgar Değerleri (Maçka Meteoroloji Đstasyonu) 50 36 Yıllık Đklim Verileri (Trabzon Meteoroloji Đstasyonu) 51 37 Yıllık Đklim Verileri (Maçka Meteoroloji Đstasyonu) 52 38 Doğu Karadeniz Đlleri Meteorolojik Verileri 52 39 Giresun Đli Gölleri 88 40 Gümüşhane Đli Gölleri 89 41 Rize Đli Gölleri 94 42 Trabzon Đli Gölleri 95 43 Giresun Đli Nüfus Verileri (1990, 2000, 2008) 109 44 Gümüşhane Đli Nüfus Verileri (1990, 2000, 2008) 110 45 Ordu Đli Nüfus Verileri (1990, 2000, 2008) 111 46 Rize Đli Nüfus Verileri (1990, 2000, 2008) 112 47 Trabzon Đli Nüfus Verileri (1990, 2000, 2008) 113 48 Giresun Yıllar Đtibari Đle GSYĐH Verileri 115 49 Giresun Çalışabilir Nüfus ve Đşgücü Dağılımı (2000) (%) 115 50 Giresun Ana Sektörler Đtibari Đle Ekonomik Yapı Gelişimi (%) 116



viii

TABLO NO TABLO NO 51 Gümüşhane Yıllar Đtibari Đle GSYĐH Verileri 118 52 Gümüşhane Çalışabilir Nüfus ve Đşgücü Dağılımı (2000) (%) 119 53 Gümüşhane Ana Sektörler Đtibari Đle Ekonomik Yapı Gelişimi (%) 119 54 Ordu Yıllar Đtibari Đle GSYĐH Verileri 122 55 Ordu Çalışabilir Nüfus ve Đşgücü Dağılımı (2000) (%) 122 56 Ordu Ana Sektörler Đtibari Đle Ekonomik Yapı Gelişimi (%) 123 57 Rize Yıllar Đtibari Đle GSYĐH Verileri 125 58 Rize Çalışabilir Nüfus ve Đşgücü Dağılımı (2000) (%) 126 59 Rize Ana Sektörler Đtibari Đle Ekonomik Yapı Gelişimi (%) 126 60 Trabzon Yıllar Đtibari Đle GSYĐH Verileri 129 61 Trabzon Çalışabilir Nüfus ve Đşgücü Dağılımı (2000) (%) 129 62 Trabzon Ana Sektörler Đtibari Đle Ekonomik Yapı Gelişimi (%) 130 63 Planlama Bölgesinin Nüfus Gelişimi 133 64 Turizm ve Cevre Altyapısı Hibe Program Kapsamında Planlama Bölgesinde Hibe

Almaya Hak Kazananların Listesi 182

65 Yerel Kalkınma Girişimleri Hibe Programı Kapsamında Hibe Almaya Hak Kazanan Turizmi Đlgilendiren Projeler

184

66 Giresun Đli Arkeolojik ve Doğal Sit Alanları 191 67 Gümüşhane Đli Arkeolojik ve Doğal Sit Alanları 192 68 Ordu Đli Arkeolojik ve Doğal Sit Alanları 193 69 Rize Đli Arkeolojik ve Doğal Sit Alanları 194 70 Trabzon Đli Arkeolojik ve Doğal Sit Alanları 194 71 Planlama Bölgesi Bütünündeki Yatak Kapasitesinin Đllere Dağılımı (2007) 347 72 Planlama Bölgesi Đllerinde Turizm Belgeli Konaklama Tesisleri (2007) 348 73 Giresun Đli Turizm Ve Belediye Belgeli Tesislerde Yatak Arzındaki Gelişim 348 74 Giresun Đli Bütününde Yer Alan Konaklama Tesislerinin Türlere Dağılımı (2007) 349 75 Gümüşhane Đli Turizm Ve Belediye Belgeli Tesislerde Yatak Arzındaki Gelişim 350 76 Gümüşhane Đli Bütününde Yer Alan Konaklama Tesislerinin Türlere Dağılımı

(2007) 350

77 Ordu Đli Turizm Ve Belediye Belgeli Tesislerde Yatak Arzındaki Gelişim 351 78 Ordu Đli Bütününde Yer Alan Konaklama Tesislerinin Türlere Dağılımı (2007) 351 79 Rize Đli Turizm Ve Belediye Belgeli Tesislerde Yatak Arzındaki Gelişim 352 80 Rize Đli Bütününde Yer Alan Konaklama Tesislerinin Türlere Dağılımı (2007) 352 81 Trabzon Đli Turizm Ve Belediye Belgeli Tesislerde Yatak Arzındaki Gelişim 353 82 Trabzon Đli Bütününde Yer Alan Konaklama Tesislerinin Türlere Dağılımı (2007) 353 83 Đl Bazındaki Geceleyen Toplam Konaklayan Kişi Sayısı 354 84 Đl Bazındaki Gecelemelerin Toplamdaki Payı 355 85 Planlama Bölgesi Đçinde Đl Bazında Gecelemelerin Yıllara Göre Oransal Dağılımı 355 86 Turizm ve Belediye Đşletme Belgeli Tesisler Toplamında Ortalama Geceleme

Sayılarının Đller Bazında Dağılımı 356

87 Planlama Bölgesi Genelinde Müze ve Ören Yerlerini Ziyaretçi Sayıları 356 88 Planlama Bölgesi Đllerinde Turizm Đşletme Belgeli Tesislerde Doluluk Oranlarının

Yıllara Göre Dağılımı (%) 357

89 Planlama Bölgesi Đllerinde Belediye Belgeli Tesislerde Doluluk Oranlarının Yıllara Göre Dağılımı (%)

357

90 Giresun Đli Bütününde Turizm ve Belediye Đşletme Belgeli Tesisler Toplamında Konaklayan Kişi ve Geceleme Sayıları

357

91 Giresun Đli Bütününde Belediye Belgeli Tesislerde Konaklayan Kişi ve Geceleme Sayıları

358

92 Giresun Đli Bütününde Turizm Đşletme Belgeli Tesislerde Konaklayan Kişi Ve Geceleme Sayıları

358

93 Giresun Đli Bütününde Turizm Belgeli Tesislerde Ortalama Geceleme Sayısı 358



ix

TABLO NO TABLO NO 94 Giresun Đli Bütününde Belediye Belgeli Tesislerde Ortalama Geceleme Sayısı

(Gün) 359

95 Giresun Đli Bütününde Belediye Belgeli Tesislerde Konaklamaların Milliyetlere Göre Dağılımı (Kişi Sayısı)

359

96 Giresun Đli Bütününde Turizm Belgeli Tesislerde Konaklayanların Milliyetlere Göre Dağılımı

360

97 Gümüşhane Đli Bütününde Turizm ve Belediye Đşletme Belgeli Tesisler Toplamında Konaklayan Kişi ve Geceleme Sayıları

361

98 Gümüşhane n Đli Bütününde Belediye Belgeli Tesislerde Konaklayan Kişi ve Geceleme Sayıları

361

99 Gümüşhane Đli Bütününde Turizm Đşletme Belgeli Tesislerde Konaklayan Kişi Ve Geceleme Sayıları

361

100 Gümüşhane Đli Bütününde Turizm Belgeli Tesislerde Ortalama Geceleme Sayısı (Gün)

362

101 Gümüşhane Đli Bütününde Belediye Belgeli Tesislerde Ortalama Geceleme Sayısı (Gün)

362

102 Gümüşhane Đli Bütününde Belediye Belgeli Tesislerde Konaklamaların Milliyetlere Göre Dağılımı (Kişi Sayısı)

363

103 Gümüşhane Đli Bütününde Turizm Belgeli Tesislerde Konaklayanların Milliyetlere Göre Dağılımı

363

104 Ordu Đli Bütününde Turizm ve Belediye Đşletme Belgeli Tesisler Toplamında Konaklayan Kişi ve Geceleme Sayıları

364

105 Ordu Đli Bütününde Belediye Belgeli Tesislerde Konaklayan Kişi ve Geceleme Sayıları

364

106 Ordu Đli Bütününde Turizm Đşletme Belgeli Tesislerde Konaklayan Kişi Ve Geceleme Sayıları

364

107 Ordu Đli Bütününde Turizm Belgeli Tesislerde Ortalama Geceleme Sayısı (Gün) 365 108 Ordu Đli Bütününde Belediye Belgeli Tesislerde Ortalama Geceleme Sayısı (Gün) 365 109 Ordu Đli Bütününde Belediye Belgeli Tesislerde Konaklamaların Milliyetlere

Göre Dağılımı (Kişi Sayısı) 365

110 Ordu Đli Bütününde Turizm Belgeli Tesislerde Konaklayanların Milliyetlere Göre Dağılımı

367

111 Rize n Đli Bütününde Turizm ve Belediye Đşletme Belgeli Tesisler Toplamında Konaklayan Kişi ve Geceleme Sayıları

368

112 Rize Đli Bütününde Belediye Belgeli Tesislerde Konaklayan Kişi ve Geceleme Sayıları

368

113 Rize Đli Bütününde Turizm Đşletme Belgeli Tesislerde Konaklayan Kişi Ve Geceleme Sayıları

369

114 Rize Đli Bütününde Turizm Belgeli Tesislerde Ortalama Geceleme Sayısı (Gün) 369 115 Rize Đli Bütününde Belediye Belgeli Tesislerde Ortalama Geceleme Sayısı (Gün) 369 116 Rize Đli Bütününde Belediye Belgeli Tesislerde Konaklamaların Milliyetlere Göre

Dağılımı (Kişi Sayısı) 370

117 Rize Đli Bütününde Turizm Belgeli Tesislerde Konaklayanların Milliyetlere Göre Dağılımı

371

118 Trabzon Đli Bütününde Turizm ve Belediye Đşletme Belgeli Tesisler Toplamında Konaklayan Kişi ve Geceleme Sayıları

37

119 Trabzon Đli Bütününde Belediye Belgeli Tesislerde Konaklayan Kişi ve Geceleme Sayıları

372

120 Trabzon Đli Bütününde Turizm Đşletme Belgeli Tesislerde Konaklayan Kişi Ve Geceleme Sayıları

373

121 Trabzon Đli Bütününde Turizm Belgeli Tesislerde Ortalama Geceleme Sayısı (Gün)

373

122 Trabzon Đli Bütününde Belediye Belgeli Tesislerde Ortalama Geceleme Sayısı (Gün)

373



x

TABLO NO TABLO NO 123 Trabzon Đli Bütününde Belediye Belgeli Tesislerde Konaklamaların Milliyetlere

Göre Dağılımı (Kişi Sayısı) 374

124 Trabzon Đli Bütününde Turizm Belgeli Tesislerde Konaklayanların Milliyetlere Göre Dağılımı

375

125 Seyahat Acentelerinin Đllere Göre Dağılımı 377 126 Turların Giriş Ve Çıkış Noktaları 379 127 Tur Güzergâhlarının Uğradığı Mola Yerleri 380 128 Tur Güzergâhlarının Yemek Molası Verdiği Yerler 381 129 Tur Güzergâhlarının Gezdiği Yerler 382 130 Tur Güzergâhlarının Yürüyüş Yaptıkları Parkurlar 383 131 Tur Güzergâhlarının Uğradığı Alışveriş Noktaları 384 132 Tur Güzergâhlarının Konakladığı Yerler 384 133 Turizm Eğitimi Veren Eğitim Kuruluşları 385



xi

GRAFĐKLER GRAFĐK

NO SAYFA

NO 1 Ortalama Sıcaklık Değerleri (C°) (Giresun Meteoroloji Đstasyonu) 16 2 Ortalama Sıcaklık Değerleri (C°) (Şebinkarahisar Meteoroloji Đstasyonu) 17 3 Aylara Göre Ortalama Bağıl Nem Değerleri (%) (Giresun Meteoroloji Đstasyonu) 18 4 Aylara Göre Ortalama Bağıl Nem Değerleri (%) (Şebinkarahisar Meteoroloji Đstasyonu) 19 5 Aylara Göre Ortalama Yağış Miktarı (mm) (Giresun Meteoroloji Đstasyonu) 20 6 Aylara Göre Ortalama Yağış Miktarı (mm) (Şebinkarahisar Meteoroloji Đstasyonu) 21

7 Ortalama Sıcaklık Değerleri (C°) (Gümüşhane Meteoroloji Đstasyonu) 23 8 Aylara Göre Ortalama Bağıl Nem Değerleri (%) (Gümüşhane Meteoroloji Đstasyonu) 24 9 Aylara Göre Ortalama Yağış Miktarı (mm) (Gümüşhane Meteoroloji Đstasyonu) 25 10 Aylara Göre Đklim Verileri (Çakırgöl Kış Turizm Merkezi) 27 11 Sıcaklık, Rüzgar Hızı ve Kar Derinliği Đlişkisi (Çakırgöl Kış Turizm Merkezi) 27 12 Önemli Kar Yağışları 28 13 Ana Yönlere Göre Hakim Rüzgar Yönü 28 14 Esme Oranlarına Göre Rüzgar Yönleri 29 15 Sorunlu Rüzgar Hızı 29 16 Ortalama Sıcaklık Değerleri (C°) (Ordu Meteoroloji Đstasyonu) 31 17 Ortalama Sıcaklık Değerleri (C°) (Mesudiye Meteoroloji Đstasyonu) 32 18 Aylara Göre Ortalama Bağıl Nem Değerleri (%) (Ordu Meteoroloji Đstasyonu) 33 19 Aylara Göre Ortalama Bağıl Nem Değerleri (%) (Mesudiye Meteoroloji Đstasyonu) 34 20 Aylara Göre Ortalama Yağış Miktarı (mm) (Ordu Meteoroloji Đstasyonu) 35 21 Aylara Göre Ortalama Yağış Miktarı (mm) (Mesudiye Meteoroloji Đstasyonu) 36 22 Ortalama Sıcaklık Değerleri (C°) (Rize Meteoroloji Đstasyonu) 38 23 Ortalama Sıcaklık Değerleri (C°) (Kalkandere Meteoroloji Đstasyonu 39 24 Aylara Göre Ortalama Bağıl Nem Değerleri (%) (Rize Meteoroloji Đstasyonu) 40 25 Aylara Göre Ortalama Bağıl Nem Değerleri (%) (Kalkandere Meteoroloji Đstasyonu) 41 26 Aylara Göre Ortalama Yağış Miktarı (mm) (Rize Meteoroloji Đstasyonu) 42 27 Aylara Göre Ortalama Yağış Miktarı (mm)(Kalkandere Meteoroloji Đstasyonu) 43 28 Ortalama Sıcaklık Değerleri (C°) (Trabzon Meteoroloji Đstasyonu) 46 29 Ortalama Sıcaklık Değerleri (C°) (Maçka Meteoroloji Đstasyonu) 47 30 Aylara Göre Ortalama Bağıl Nem Değerleri (%) (Trabzon Meteoroloji Đstasyonu) 48 31 Aylara Göre Ortalama Bağıl Nem Değerleri (%) (Maçka Meteoroloji Đstasyonu) 49 32 Aylara Göre Ortalama Yağış Miktarı (mm) (Trabzon Meteoroloji Đstasyonu) 50 33 Aylara Göre Ortalama Yağış Miktarı (mm) (Maçka Meteoroloji Đstasyonu) 51 34 Giresun Đli Nüfus Gelişimi (1990-2008) 110 35 Gümüşhane Đli Nüfus Gelişimi (1990-2008) 111 36 Ordu Đli Nüfus Gelişimi (1990-2008) 112 37 Rize Đli Nüfus Gelişimi (1990-2008) 113 38 Trabzon Đli Nüfus Gelişimi (1990-2008) 114 39 Giresun Đli GSYĐH içinde Sektörlerin Payı (2000) 116 40 Giresun Đli Đstihdamın Sektörlere Göre Dağılımı(2000) 116 41 Gümüşhane Đli GSYĐH içinde Sektörlerin Payı (2000) 120 42 Gümüşhane Đli Đstihdamın Sektörlere Göre Dağılımı(2000) 120 43 Ordu Đli GSYĐH içinde Sektörlerin Payı (2000) 123 44 Ordu Đli Đstihdamın Sektörlere Göre Dağılımı(2000) 123 45 Rize Đli GSYĐH içinde Sektörlerin Payı (2000) 127 46 Rize Đli Đstihdamın Sektörlere Göre Dağılımı(2000) 127 47 Trabzon Đli GSYĐH içinde Sektörlerin Payı (2000) 130 48 Trabzon Đli Đstihdamın Sektörlere Göre Dağılımı(2000) 130



1

GĐRĐŞ

Doğu Karadeniz illerinde turizm planlama çalışmaları 1990'lı yılların başlarında Kültür ve Turizm Bakanlığınca başlatılmış ve her il için turizm envanteri ve turizmi geliştirme planları hazırlanmıştır. Her ili kendi içinde bir bütün olarak gören bu planlarda getirilen kararlar, bölge turizm faaliyetlerinin tüm bölgeyi tek gelişte gezen tur turizminin gelişmesi nedeniyle anlamsız kalmış, muhtelif nedenlerle uygulanamamıştır. Doğu Karadeniz valilikleri, mevcut turizm yapısı nedeniyle bölgeyi bir bütün olarak gören ve değerlendiren tek bir Turizm Master planı yaptırma kararı almışlardır. Aynı tarihlerde Kültür ve Turizm Bakanlığı Türkiye Turizm Stratejisi ve Eylem Planını yayınlamış ve bu planda da Doğu Karadeniz Turizmini bir bütün olarak yorumlamıştır. Hazırlanan plan gerek valiliklerin istekleri gerekse Kültür ve Turizm Bakanlığının stratejik yaklaşımları paralelinde Doğu Karadeniz illerini bir bütün olarak değerlendiren ve makro düzeyde karar üreten bir dokümandır. Planlama ölçeği temel olarak 1/250.000 olmasına rağmen daha fazla detay sunabilmek amacıyla 1/100.000 ve 1/25.000ölçekli detay çalışmalarda çalışmaya eklenmiş bu suretle alt ölçek çalışmalara daha süratli bir geçiş ortamı sağlanmıştır



2

A- MEVCUT DURUM

I- PLANLAMA ALANININ TANIMI

1. PLANLAMA ALANININ ÜLKEDEK Đ YERĐ

1.1. ĐDARĐ BÖLÜNÜŞ Doğu Karadeniz Bölgesi, Türkiye’nin kuzeydoğusunda yer almakta olup; Artvin, Bayburt, Giresun, Gümüşhane, Ordu, Rize ve Trabzon illerini kapsamaktadır. Ancak, Artvin ve Bayburt illeri bu proje kapsamında yer almamaktadır. Proje alanının yüzölçümü 27.807 km² olup kuzeyde Karadeniz, batıda Orta Karadeniz Bölgesi’nin Samsun Đli; Güney Batıda Doğu Karadeniz Bölgesi’nin Tokat Đli, Güneyde Đç Anadolu Bölgesi’nin Sivas Đli, Doğu Anadolu Bölgesi’nin Erzincan ve Erzurum Đlleri ile Doğu Karadeniz Bölgesi’nin Bayburt Đli ve doğuda Doğu Karadeniz Bölgesi’nin Artvin Đli ile çevrilidir. Planlama Bölgesi, toplam 5 il, 71 ilçe ve 92 bucaktan oluşmaktadır. 2007 yılı Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi verilerine göre Bölge’nin toplam nüfusu 2.320.560 kişi, ortalama nüfus yoğunluğu ise 83 kişi/km²’dir.

1.2. ULAŞIM - HABERLEŞME 1.2.1. Karayolu Ula şımı Planlama bölgesinde bölge içi ve bölge dışı ulaşımın büyük bir bölümü karayoluyla yapılmaktadır. Ancak bölge ulaşım ağı oldukça kısıtlıdır. Arazi yapısının engebeli olması ve dağların denize paralel geçişi ulaşım ağını oldukça sınırlamaktadır. Diğer yandan bölgede bulunan limanlar ve sınır kapısı taşımacılığı mevcut yolların yoğun bir şekilde kullanılmasına neden olmakta ve yetersiz yol şebekesini zorlamaktadır. Planlama bölgesinde iki adet I. derece yol bulunmaktadır. Bunlardan biri Karadeniz Sahil yolu, diğeri ise Trabzon-Đran transit yoludur. Karadeniz Sahil Yolu Samsun’dan başlayıp Hopa’ya kadar ulaşmakta ve Sarp Sınır Kapısından Gürcistan’a bağlanmaktadır. Yol Ordu, Giresun, Trabzon ve Rize illerinin merkezlerinden geçmekte Artvin ilinde ise Arhavi ve Hopa ilçelerinden geçmektedir. Trabzon-Đran transit yolu ise, Trabzon’dan başlayarak



3

Gümüşhane’ye, oradan da bir kolu Erzincan’a, diğer kolu ise Bayburt iline bağlanmaktadır. Bölgede II. derece yol olarak Ünye-Niksar yolu, Ordu- Ulubey – Gürgentepe - Gölköy- Koyulhisar yolu, Giresun-Şebinkarahisar-Suşehri yolu, Đyidere-Đspir yolu, Kelkit-Alucra-Şebinkarahisar yolu, Hopa-Artvin yolu, Artvin-Ardahan yolu ve Artvin-Đspir yolu olmak üzere 8 adet yol vardır. Bu yollar sahil yolunu iç kesimlere bağlayan yollardır. III. Derece yollar ve köy yolları genelde düşük profilli ve kaplamasız yollardır. Yol kaliteleri açısından genellikle bölgedeki devlet yolları sert yüzeyli asfalt olup, il yolları asfalt ve stabilizedir. Merkezden uzaklaştıkça özellikle dağlık kesimlerde ulaşım güçleşmekte ve yol kaliteleri düşmektedir. Giresun ilinin ana ulaşım aksı duble sahil yolu olup, ili batıda Ordu, doğuda Trabzon’a bağlamaktadır. Đl içinden geçen diğer karayolu bağlantıları Giresun - Dereli (Yavuzkemal) – Şebinkarahisar – Alucra – Kelkit - Erzincan (Şebinkarahisar’dan ayrıca Gölova-Refahiye- Erzincan yolu ayrılmaktadır) ve Tirebolu – Doğankent – Gümüşhane yollarıdır. Đl yolları olarak diğer önemli bağlantılar, Piraziz-Kovanlık, Keşap-Karabulduk, Espiye-Yağlıdere, Espiye- Güce ve Görele-Çanakçı bağlantılarıdır. Adı geçen tüm yollar asfalttır. Ancak kış aylarında dağlık kesimlerde yoğun kar yağışı nedeniyle ulaşım aksamaktadır. Gümüşhane’de ulaşımın büyük bölümü devlet karayollarıyla sağlanmaktadır. Karadeniz sahiliyle bağlantı Tirebolu-Kürtün-Torul-Gümüşhane ve Trabzon-Maçka-Torul-Gümüşhane-Bayburt yollarıyla yapılmaktadır. Gümüşhane-Kelkit-Erzincan ve Şebinkarahisar-Şiran-Kelkit-Bayburt karayolları il içinde diğer önemli bağlantılardır. Đl yollarının en önemlileri Gümüşhane-Yağmurdere ve Gümüşhane-Şiran yolları olup, her iki yol da kısmen asfalt, kısmen stabilize ve topraktır. Ordu, bölge’de ulaşım açısından en avantajlı ildir. Arazinin daha az engebeli olması bunun başlıca nedenidir. Sahil yolu ili batıda Samsun, doğuda Giresun’a bağlamaktadır. Diğer devlet karayolu bağlantıları, Ünye-Niksar-Tokat ile Ordu-Ulubey-Gürgentepe-Gölköy-Koyulhisar yollarıdır. Her iki yol da Amasya-Erzincan karayoluna bağlanmaktadır. Đl içi yollar ise aşağıda verilmiştir: • Sahil- Đkizce • Sahil-Çaybaşı • Ünye-Kumru-Korgan • Fatsa-Kumru-Korgan • Fatsa-Çatalpınar-Kabataş-Aybastı-Reşadiye • Fatsa-Gürgentepe



4

• Aybastı-Gölköy • Ordu-Kabadüz Bu yolların tümü asfalt kaplamalıdır. Rize ili, bölge içinde arazi şartlarının en çetin olduğu illerden biridir. Yoğun yağış ve engebeli arazi yapısı, bir yandan hizmet maliyetlerini arttırırken diğer yandan da sık sık bozulmalara yol açarak sürekli bakımı zorunlu hale getirmektedir. Đlin sahil yolu dışında en önemli karayolu bağlantısı, Rize’yi iç kesimlere bağlayan ve devamlı tek yol olan sahil-Güneyce-Đkizdere-Đspir yoludur. Bu yol Đspir’de Bayburt-Yusufeli-Artvin yoluna saplanmaktadır. Sahil yoluna bağlı il yolları ise Güneyce, Kaptanpaşa, Hemşin ve Çamlıhemşin (Ayder) yollarıdır. Bu yolların tümü asfalt kaplamalıdır. Ancak, dağlık kesimlerde, kış aylarında da bu yollar zaman zaman kapanmakta ve araç ulaşımı sağlanamamaktadır. Trabzon Đli’nde de arazi yapısı nedeniyle ulaşım oldukça zordur. Sahil yolu dışında iki devlet karayolu bağlantısı bulunmaktadır. Trabzon-Maçka-Torul-Gümüşhane yolu ilin iç kısımlarla en önemli bağlantısıdır. Of-Dernekpazarı-Çaykara-Bayburt karayolunun, Çaykara’dan sonra önemli bir bölümü stabilizedir. Uzungöl yolu bu karayoluna bağlanmaktadır. Đl içi yollar ise şunlardır: • Derecik-Düzköy • Vakfıkebir-Tonya • Beşikdüzü-Şalpazarı • Yomra-Küçükdere-Yağmurdere • Araklı-Dağbaşı-Bayburt • Sürmene-Köprübaşı Bu yolların bir kısmı stabilize ve topraktır ve kış aylarında kullanımları oldukça zordur. 1.2.2. Demiryolu Ula şımı

Bölgede mevcut demiryolu ağı bulunmamaktadır. Ancak Doğu Karadeniz Bölgesel Kalkınması için hazırlanan planda Doğu Karadeniz için alternatif bir demiryolu projesi yer almaktadır. Bu proje, Samsun’dan sahil boyunca Gürcistan sınırına kadar uzanan bir demiryolu hattıdır. Ancak sözü edilen demiryolu güzergâhı için tasarım ve fizibilite etütleri hükümetlerin yatırım programlarında yer almamış olup, gerçekleşme olasılığı çok düşüktür.



5

1.2.3. Havayolu Ula şımı Bölgenin hava ulaşımı tek havaalanı üzerinden sağlanmaktadır ve bu alan Trabzon’da bulunmaktadır. Trabzon havaalanı hava ulaşımı bakımından bölgenin merkezi konumundadır. Diğer illerin havayolu ulaşımı bu havaalanı üzerinden sağlanmaktadır. Havalimanı iki piste, iki uçak kapasiteli bir aprona ve uçakların yerdeki ulaşımı için bir yola sahiptir. Havalimanının yıllık yolcu kapasitesi yaklaşık olarak 1.500.000'dur. Her gün düzenli olarak Ankara ve Đstanbul’dan karşılıklı seferler yapılmaktadır. Bazı özel havayolları yıl boyu sefer yaparken bazıları yalnız yaz aylarında Trabzon’a sefer yapmaktadır. Uluslararası uçuşlara açık olan havaalanına Azerbaycan Hava Yolları haftanın belirli günlerinde Bakü’den, Kuban Hava Yolları ise Rusya Federasyonun Krasnodar kentinden karşılıklı seferler düzenlemektedir. Ayrıca, Türk Hava Yolları’nın Trabzon’dan Berlin, Dusseldorf ve Frankfurt’a direkt seferleri bulunmaktadır. Diğer dış merkezlere seferler ise Ankara ve Đstanbul üzerinden aktarmalı olarak gerçekleşmektedir. Samsun havaalanını da yakınlığı nedeniyle Giresun ve Ordu illeri tarafından kullanılmaktadır. 1.2.4. Denizyolu Ula şımı Bölgede deniz ulaşımı Giresun, Ordu Rize ve Trabzon illerinde bulunan limanlarla sağlanmaktadır. Bu limanların büyük çoğunluğu taşımacılıkta kullanılmaktadır. Karadeniz limanları arasında yolcu taşımacılığı yapılmamaktadır. Sadece Trabzon limanına yabancı bandıralı gemilerle yolcu taşımacılığı yapılmaktadır. Giresun Limanı, yolcu ve yük taşınmasında potansiyel imkânlara sahiptir. Liman yalnız mal taşımacılığı amaçlı kullanılmaktadır. Giresun limanından deniz yolu ile yolcu taşımacılığı yapılmamaktadır. Bulancak Đskelesi de kabotaj yükleme-boşaltmaya müsaittir. Tirebolu Limanı LPG gaz dolum tesislerine, Espiye limanı sıvı akaryakıt tesislerine sahiptir. Ordu ilinde bulunan liman tesisleri Đl merkezindeki iskele (Çakıroğlu Liman Đşletmesi),Ünye ve Fatsa limanlarıdır. Bu tesislerin tümünden yük taşımacılığı yapılmaktadır. Rize ilinde en büyüğü Rize limanı olmak üzere dört liman mevcuttur. Rize dışında Ardeşen, Pazar ve Çayeli ilçelerinde liman bulunmaktadır ve bu limanlar genellikle yük taşımacılığı amacıyla kullanılmaktadır. Rize limanının yolcu



6

kapasitesi 50.000 olmakla birlikte halen kullanılan kapasite toplam kapasitenin yaklaşık % 1’idir. Karadeniz Bölgesinin Samsun’dan sonra ikinci önemli limanı olan Trabzon limanı Doğu Karadeniz Bölgesinin ilk limanı olarak 1946-1954 yılları arasında inşa edilmiştir. Liman yük ve yolcu taşımacılığı amaçlı kullanılmaktadır ve özellikle Sochi gibi Karadeniz limanlarına yük ve yolcu taşımacılığı yapılmaktadır. Trabzon Yat Limanının altyapı inşaatları 2002 yılında tamamlanmış olup, Yap-Đşlet-Devret modeliyle ihale edilecektir. Planlanan yat kabul kapasitesi: 500 yattır. 2008 yılında başlayan bir projeyle, Trabzon’da ayrıca bir kurvaziyer limanı oluşturulması planlanmaktadır. Yat turizmi Doğu Karadeniz’de gelişmemiştir. Yapımı planlanan Trabzon yat limanı dışında, Rize-Fındıklı Yeniköy Balıkçı Barınağı Giresun-Bulancak Pazarsuyu Balıkçı Barınağı, Tirebolu Limanı, Görele ve Ordu-Yalıköy Balıkçı Barınağı yatlar tarafından kullanılmaya elverişlidir. Yat turizmini geliştirmek amacıyla 2009’da başlayıp, iki yıl içinde tamamlanacak bir projeyle Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından planlama bölgesi içinde yer alan Fatsa, Efirli, Görele, Trabzon, Of, Rize ve Fındıklı balıkçı barınaklarının yat limanı haline getirilmesi planlanmaktadır. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nca hazırlanmış Türkiye Turizm Stratejisi (2023) ve Türkiye Turizm Stratejisi Eylem Planı (2007-2013) kararları çerçevesinde Trabzon da bulunan Kruvaziyer gemi kabul limanının genişletilmesi önerilmektedir. Gerek yerinde yapılan araştırmalar, gerek bölgenin nitelikleri bu tür turizmin gelişmesine müsait olmamıştır. 2009 yılında bir adet kruvaziyer seferi düzenlenmiştir. Đstanbul-Trabzon-Sochi-Yalta-Sivastopol-Odessa-Köstence-Nesebur-Đstanbul’u kapsayan bu tur müşteri yokluğundan iptal edilmiştir. Acentelerle yapılan görüşmelerde kurvaziyer talebinin 40 yaş üzeri gruptan geldiği ve daha az gezmeye yönelik olduğu söylenmiştir. Bu nedenle, Doğu Karadeniz rotasının kurvaziyer talebi için uygun bir destinasyon olmadığı ifade edilmiştir. 1.2.5. Haberleşme Tüm bölge illeri uluslararası otomatik telefon santrallerine sahiptir ve yerleşmelerde telefon bulunmaktadır. Gümüşhane ilinde yaklaşık 30.000 abone telefon, 1.500 abone internet hizmetinden yararlanmaktadır. Đl genelinde kişi başına düşen telefon sayısı 6’dır. Đl ve ilçe merkezlerinde mevcut santral kapasitesi 35.000 olup, halen yaklaşık % 40’ı kullanılmaktadır. Kasaba ve köylerde ayrıca 82 telefon santrali olup, 326 yerleşim merkezi telefon



7

hizmetlerinden yararlanmaktadır. Đlde telefon şebekesinin genişletilmesi ve iyileştirilmesine yönelik yatırım ve bakım onarım programları sürdürülmekte olup, direkli havai şebekeler başta il ve ilçe merkezleri olmak üzere tüm ilde yeraltından sağlanarak görüntü kirliliği asgariye indirilmektedir. Diğer taraftan santraller arası irtibatları sağlayan fiber optik kablolarda arazi ve yol şartlarının elverdiği durumlarda yine yeraltından çekilmektedir. Halen kentsel alanlarda çalışmaların %52’si, kırsal alanlarda ise %3’ü tamamlanmıştır. Đl genelinde GSM operatörlerine ait 87 adet baz istasyonu bulunmaktadır. PTT Müdürlüğü dört merkez, üç şube ile posta, telgraf, haberleşme hizmetlerini yürütmektedir. Giresun il genelinde telefon abone sayısı yaklaşık 130.000’dir. Đl ve ilçe merkezleri ile köylerin büyük kısmının santral kapasiteleri yeterlidir. Telefonu mevcut köy sayısı 238’tir. Đl genelinde GSM operatörlerine ait 104 adet baz istasyonu bulunmaktadır. Giresun ilinde şebeke kablolarının %24’ü yeraltı, %76’ sı havai çekili durumdadır. Ordu ili ve ilçelerinde 51 yerleşim yerinde santral kurulmuş olup, bu santraller 160.000 toplam kapasiteye sahiptir. Đl genelinde mevcut 558 köyün tümüne telefon hizmeti sunulmaktadır. Telefon haberleşmesi için mevcut Gölköy-Aydoğantepe, Ordu-Boztepe, Kumru R/L olmak üzere 4 adet radyolink istasyonu mevcuttur. Ordu ili ve ilçelerinde çeşitli GSM operatörlerine ait toplam 166 adet istasyon mevcuttur. Rize il genelinde mevcut şebeke ve santraller yeterli durumdadır, kapasite sorunu yoktur. Đl ve ilçe merkezleri bütününde toplam santral kapasitesi 140.000, abone sayısı 125.000, kırsal yerleşim merkezlerinde toplam santral kapasitesi 102.500, abone sayısı 75.000 olup, telefonu bulunan toplam kırsal yerleşim merkezi 720’dir Trabzon’da 538 yerleşim yerinin 535’ine telefon hizmeti verilmektedir. Toplam santral kapasitesi yaklaşık 270.000’dir. Toplam abone sayısı yaklaşık 230.000 olup, kapasite kullanım oranı % 85’tir. Trabzon il merkezi ve ilçe merkezlerinde yüksek kapasiteli telefon kablolarının yaklaşık % 90’ı yeraltındadır. Köylerdeki telefon şebekelerinin ise % 100’ü havaidir. Trabzon’da ADSL kapasitesi yaklaşık 7.500 olup, ADSL abone sayısı yaklaşık 4.000’dir.



8

1.3. DOĞU KARADEN ĐZ BÖLGES Đ ĐLLER Đ 1.3.1. Giresun

Giresun, doğuda Trabzon ve Gümüşhane, batıda Ordu, güneyde Sivas, güneydoğuda ise Erzincan illeri ve kuzeyde Karadeniz ile çevrilidir. Giresun ili, yüzey şekilleri bakımından engebeli bir görünüşe sahiptir. Đl, Karadeniz kıyısı boyunca uzanan oldukça dar ve alçak düzlüklerden oluşan bir kıyı şeridi ile güneyde Kelkit Çayı Vadisi arasını kaplayan Giresun Dağlarından meydana gelmiştir. Kıyı genellikle tepelik bir görünüşe sahiptir. Kıyıya paralel bir duvar gibi duran dağların ortalama yüksekliği 2000 m olmakla birlikte bazı yerlerde 3000 metreyi aşmaktadır. Balaban, Gavur Dağı Tepesi, Cankurtaran, Karagöl, Kırkkızlar bunlardan bazılarıdır. Dağlardan kıyılara geçit veren önemli noktalar, Eğribel geçidi, Şehitler Geçidi, Fındıkbel geçidi gibi önemli birkaç geçitten oluşmaktadır.

Şebinkarahisar, Alucra ve Güce ilçelerini içine alan ve daha az arızalı olan kesimde ortalama yükseklik 1000-1500 metre civarında olup, arazi Kelkit Vadisine doğru eğimlidir. Đl genelinde az yer kaplayan ovaların büyük bölümü kıyı kesiminde toplanmıştır. Đç kesimlerde Kelkit Vadisi'nde Avutmuş Deresi'nin Kelkit Çayı ile birleştiği bölümde küçük düzlüklere rastlanılmaktadır.

Giresun Dağlarının 2000 metreyi aşan bazı kesimlerinde birçok yayla yer almaktadır. Bu yaylaların en önemlileri, Kümbet, Kulakkaya, Bektaş, Tamdere, Karagöl, Eğribel, Kazıkbeli yaylalarıdır.

Đl Merkezi, Aksu ve Batlama vadileri arasında denize doğru uzanan bir yarımada üzerinde kurulmuş olup, bu yarımadanın doğusunda ve 2 km. açığında Doğu Karadeniz'in tek adası olan Giresun Adası bulunmaktadır. 1.3.2. Gümüşhane Gümüşhane doğuda Bayburt, batıda Giresun, güneyde Erzincan ve kuzeyde Trabzon illeriyle çevrilidir. Đlin deniz seviyesinden yüksekliği ortalama 1210 metredir. Yeryüzü şekilleri bakımından Köse, Kelkit ve Şiran ilçelerinin yer aldığı güney kesimi yüksek bir plato özelliği gösterirken, Merkez, Torul ve Kürtün ilçelerini kapsayan kuzey kesimi oldukça engebelidir. Dar ve derin vadilerle birbirinden ayrılmış yüksek dağlar kuzeyin belirleyici özelliğidir. Gümüşhane’nin ünlü yaylaları da bu kesimde yer almaktadır.



9

Dağlık alanlar genellikle il sınırları ile Kuzey kesimlerini kaplamaktadır. Bu dağlar sıradağların uzantıları şeklinde olup, iç kesimlere doğru tek dağlar yer almaktadır. Oldukça engebeli bir arazi üzerinde yer alan ilin kuzeyini Zigana Dağları ile Trabzon Dağlarının Güney kısımları oluşturmaktadır. Yine Kuzey yönünde derin yarılmış Karadeniz dağları ve Soğanlı Dağları Duvarı andıran sıralar halinde ili çevrelemektedir. Yükseltileri 1800 m. ile 2700 m. arasında değişen Kostan Dağı, Teslim Dağı, Vauk Dağı, Tersun Dağı, Pöske Dağı, Soğanlı Dağları ile Gavur Dağları önemli yükseltiler arasında bulunmaktadır. Đlin en yüksek noktası 3.331 metre ile Abdal Musa Tepesidir. Đlde iki önemli ova yer almaktadır. Bunlar Kelkit ve Şiran ovalarıdır. Kelkit Çayı vadi tabanını oluşturan Kelkit Ovası, yaklaşık 1450-1750m. arasında yer almaktadır. Ova, Doğu-Batı yönünde eğimli olup, toplam yüzölçümü 280 km²’dir. Şiran Çayının drenaj alanını oluşturan Şiran Ovası yaklaşık 1250-1500 m arasında yer almaktadır. Gümüşhane’nin içinden geçen Harşit ile Kelkit vadisini boydan boya kat eden Kelkit Çayı ilin başlıca akarsularıdır. Arazinin % 60’ını dağlar,% 29’unu platolar, % 11’ini ovalar oluşturmaktadır. 1.3.3. Ordu Ordu Đli, Kuzeyden Karadeniz, doğudan Giresun, güneyden Sivas ve Tokat ve batıdan Samsun illeri ile çevrilidir. Ordu ili Kelkit vadisinin kenarında dik yamaçlarla yükselen dağların dorukları ile Karadeniz kıyıları arasında yer almaktadır. Arazi genellikle çok meyilli dik ve kesik tepelerden oluşmuştur. Đlin kıyıdan başlayarak yükselen topografyası ve engebeli arazi yapısı iç kesimlerde karayolu ulaşımını kısıtlamaktadır. . Ordu ilinin en yüksek noktası 3107 m. kadar çıkan Karagöl Dağı’dır. Diğer önemli yükseltiler Kuşkaya (1900 m), Kabaktepe (1910 m), Eğriçu Tepesi (2288 m), Yaylıtepe (2619 m) ve Göndeliç Tepesi’dir (2789 m). Canik Dağları ve doğudan Giresun Dağları'nın bir kısmı Karadeniz’e paralel uzanmaktadır. Dağlar, batıdan doğuya doğru giderek yükselmektedir. Ordu kenti Kuzey Anadolu dağlarının doğu-batı yönünde Karadeniz kıyısına paralel uzanan kollarından biri olan Canik Dağları ile Karadeniz arasında dar bir alanda küçük bir körfezde kurulmuştur.



10

Güneyden denize doğru akan Turnasuyu, Melet Irmağı, Akçaova Deresi, Ilıca Deresi, Bolaman Irmağı, Elekçi Deresi, Curi Deresi, Çeviz Deresi ve Akçay Deresi araziyi derin vadiler halinde bölmektedir 1.3.4. Rize Rize Đli, Kuzeyden Karadeniz, doğudan Artvin, güneyden Erzurum, güneybatıdan Bayburt ve batıdan Trabzon illeri ile çevrilidir. Doğu Karadeniz Kıyı sıradağları yayının kuzey yamacında yer alan Rize toprakları dağlık ve engebelidir. 80 km uzunluğundaki kıyı şeridinin genişliği akarsu vadileri dışında ortalama 20-150 m. arasında değişmektedir. Çok sayıda akarsu tarafından kesilen bu şeridin en geniş düzlüklerini taban seviyesi ovaları oluşturmaktadır. Tümüyle akarsuların getirdiği alüvyonlardan oluşan bu düzlükler, akarsuların denize kavuştuğu noktadan itibaren içeriye doğru 500-600 metreye kadar taban seviyesi ovası şeklinde, 9-10 km'ye kadar da taraça düzlükleri şeklinde uzanmaktadır. Bu düzlüklerin kıyı boyunca olan genişlikleri ise yaklaşık olarak 200 m ile 1000 m arasında değişmekte olup hemen tamamı yerleşik alanlardır. Bunlardan en geniş olanı Ardeşen ilçe merkezinin yerleşim alanını oluşturan Fırtına Deresi'nin ovasıdır.

Topografya kıyı düzlüğünün hemen gerisinde arızalanmakta ve yükselti birdenbire 150-200 m. bulmaktadır. Buradan itibaren arazi, giderek daralan akarsu vadileri tarafından derin bir şekilde yarılmıştır. Gerek ana akarsular ve gerekse bu akarsuların orta çığırları boyunca aldıkları sayısız kollar araziyi şiddetle aşındırmış ve çok arızalı bir görünüş kazandırmıştır. Keskin ve birbirine yakın sırtlar, dik yamaçlı "V" profilli vadiler yaklaşık 2000 m yüksekliğine kadar olan bu sahanın karakteristik topoğrafik görünüşünü oluşturmaktadırlar.

Yaklaşık 2000 m yükseklikten başlayan yüksek dağlık saha ve buzul topografyasının 3000-3200 m yüksekliğe kadar olan kısımlarında topografya basık sırtlar, dik yamaçlı "U" profilli vadilerden oluşmaktadır. Bu alanda çok sayıda küçük boyutlu buz yalağı ve moren set gölleri mevcuttur.

Yüksekliği 3000 m. aşan kısımlar ise Rize'nin en sarp ve en arızalı kesimini oluşturmaktadır. Geniş ölçüde çıplak ve tamamen kayalık zirveler ile bunların arasındaki keskin sırtların yamaçları çok diktir. Rize'nin en yüksek noktalarını bu sırtlar arasındaki zirveler oluşturmaktadır. Üzerinde hâlâ buzul bulunan ve Rize topraklarının en yüksek noktası olan Kaçkar Tepesi (3937m) ile Verçenik (Üçdoruk) Tepesi (3709m), Koyunsokağı Vacakar dağı (3458m), Çaymakçur Tepesi (3420m), Gudashevsivrisi Tepesi (3406m), Koyunsokağı tepesi (3342m),



11

Marsis Tepesi (3334m) ve Aşağı Karataş Tepesi (3322m) bu zirvelerden bazılarıdır. Bu arızalı topografya Fındıklı ilçe merkezinin güneyinden itibaren sarplığını ve yüksekliğini kaybetmektedir.

Rize'nin akarsuları kısa boylu, yatay eğilimli fazla olan hızlı akışlı akarsulardır. Rize sınırları içinde uzunluğu 5 km. fazla olan 23 akarsu vardır. Ancak bunlardan 16 tanesi doğrudan doğruya Karadeniz'e ulaşmakta olup geri kalanı ise bu 16 akarsudan birinin kolu durumundadır. Doğrudan doğruya Karadeniz'e ulaşan akarsuların en uzun olanları Çağlayan deresi (34.7km), Arılı Deresi (31.5 km), Fırtına Deresi (68.0 km), Hemşin Deresi (38,5 km), Sabuncular Deresi (46.0 km), Taşlı Dere (34.0 km), Đyi Dere (78.4 km)'dir. Bu yedi akarsudan en uzun olanı Đyidere olmasına karşın, beslenme sahası en geniş olanı Fırtına Deresi'dir.

1.3.5. Trabzon Trabzon Đli, Kuzeyden Karadeniz, doğudan Rize, güneyden Gümüşhane ve Bayburt ve batıdan Giresun illeri ile çevrilidir.

Trabzon ilinin yeryüzü şekilleri; güneyde su bölümü çizgisi boyunca Doğu-Batı doğrultusunda uzanan dağlık alanlar, bunların ana akarsuyun kolları arasına, Kuzeye doğru sokulan ve gittikçe alçalan tepelik sahalar ile sahadaki mevcut şekillenmeyi sağlayan Solaklı, Yomra, Değirmendere, Sera, Kalenima, Foldere gibi akarsuların oluşturduğu vadiler ve deltalardan oluşmaktadır.

Akarsuların oluşturduğu vadiler özellikle ikinci dereceden kolların ve onlara karışan yan derelerin bulundukları kısımlarda oldukça dardır. Bu özellik sahanın büyük kısmında hakimdir. Trabzon ilindeki en gelişmiş vadiler, batıda güney-kuzey yönünde uzanan Foldere Vadisi, Değirmendere akarsuyunun kurulu olduğu güneybatı-kuzeydoğu doğrultusunda Karadere Vadisi ve doğudaki güney-kuzey uzanış gösteren Solaklı Deresi vadisidir.

Güneyde 1.900 m. yükseltisindeki Horos ve Kalkanlı dağlarının su bölümü çizgisine yakın, kuzeye bakan yamaçlarından başlayan Değirmendere Vadisi giderek derinleşerek Maçka'ya kadar uzanmaktadır. Maçka'da aniden daralan vadi, buradan kuzeye doğru hem yana hem de derine doğru genişlemektedir.

Đldeki göller, Uzungöl heyelan seti gölü, Balıklı Göl, Aygır Gölü, Kara Göl ve Haldizen Dağları'ndaki büyüklü, küçüklü diğer buzul gölleri ile Sera heyelan seti gölüdür.



12

Karadeniz'e dökülen akarsuların oluşturdukları deltalar arasında en önemlisi olan Değirmendere Deltası'nın kıyı uzunluğu yaklaşık 4 km. vadi içine uzantısı 3,5 km. ve alanı yaklaşık 7 km² dir. Diğer deltalar ise Fol Deresi'nin Vakfıkebir, Sera Deresi'nin Yıldızlı, Kalenima Deresi'nin Söğütlü, Yomra Deresi'nin Yomra, Yanbolu Deresi'nin Yalıboyu, Karadere'nin Araklı, Küçük Dere'nin Aşağı Çavuşlu, Manahos Deresi'nin Sürmene ve Solaklı Deresi'nin Of yakınlarında oluşturdukları daha dar alüvyal düzlüklerdir.



13

2. FĐZĐKSEL VER ĐLER

2.1. JEOMORFOLOJ ĐK VE TOPOĞRAFĐK VERĐLER

Planlama alanında, kıyıya paralel gelişmiş iki dağ silsilesi bulunmaktadır. Bunlardan kıyıda bulunanlar batıdan itibaren doğuya doğru, Doğu Karadeniz Dağları adı verilen Giresun, Gümüşhane, Trabzon, Kalkanlı (Zigana), Soğanlı ve Rize dağlarıdır. Rize Dağları üzerindeki Kaçkar Tepesi 3.937 m ile tüm bölgenin en yüksek zirvesidir. Đç kesimde yer alan ve kıyıya paralel ikinci silsile ise batıdan itibaren doğuya doğru, Çimen, Mescit, Akdağ, Karçal ve Yalnızçam dağlarıdır. Kıyı sıradağlarının Karadeniz’e bakan yüzü, yağış ve nemliliğe dayalı yoğun olarak yayvan, karışık ve iğne yapraklılardan oluşan ormanlarla kaplı dar ve derin vadilerle yarılmıştır. Bu dağların güneye bakan yamaçları ile ikinci sırayı oluşturan dağlık silsile kısmen akarsular tarafından yarılmışlardır. Yüzey şekli olarak platolar, bu bölgede önemli yer tutmamakla birlikte; yazın hayvan otlatmak amacıyla çıkılan yaylalarda yaylacılık yaygın ve gelişmiş durumdadır. Bu sahalar, daha çok 2000 m’den yüksek orman sınırının üzerinde yer alan alpin çayırların uzandığı alanlardır. Rize'nin Ayder ve Kavran, Trabzon’un Uzungöl, Şekersu ve Çakırgöl, Giresun’un Kümbet, Bektaş ve Karagöl yaylaları ile Ordu'nun Çambaşı yaylası turistik açıdan da öneme sahiptir. Doğu Karadeniz’de üç tip ova gelişmiştir. Bunlardan ilki Ünye – Sarp arasında uzanan dar alanlı kıyı ovalarıdır. Đkinci sıradaki ovalar ise Melet ve Harşit ırmakları ağzındaki delta ovaları gibi küçük alanlı delta ovalarıdır. Üçüncü tip ova grubu ise iç kesimlerde gelişmiş olan, genellikle faylar tarafından denetlenerek açılmış ve tektonizma neticesi oluşmuş alüvyal dolgulu çöküntü ovalarıdır. Fay hatları boyunca oluşmuş bu dar alanlı çöküntü ovalarına dar ve derin Çoruh Nehri vadisi boyunca rastlanmakla birlikte, son yıllarda yapımı süren Deriner, Borçka barajları ile yapımı planlanan Artvin, Yusufeli, Bayram ve Bağlık barajlarının sonuçlanması sonunda bu vadi kenarı ovaları yakın zamanda baraj suları altında kalacaklardır. Kuzey Anadolu Dağları'nın Karadeniz’e bakan kuzey aklanına yerleşmiş dar ve derin vadiler oluşturan Melet, Aksu, Harşit, Yanbolu, Değirmendere, Solaklı, Đyidere, Fırtına gibi birbirine paralel olarak kuzeye akış gösteren dereler, bölgedeki genç akarsulardır. Bu bölgede büyük göllere rastlanmamaktadır. Ancak, birkaç küçük boyutlu heyelan ve buzul gölü bulunmaktadır. Trabzon'daki Sera Gölü ve Uzungöl ile Ordu'daki Gaga Gölü sahadaki heyelan göllerine örnektir. Giresun Dağları üzerindeki Karagöl, Rize Dağları üzerindeki



14

Öküzgölü ve Deniz Gölü gibi Soğanlı, Karçal, Yalnızçam dağları üzerinde sayılabilecek birçok göl, eski buzulların terk ettiği sirk çanaklarına yerleşmiş buzul gölleridir. Doğu Karadeniz bölgesi illerini kapsayan kıyılarda dağların Karadeniz’e paralel uzanması nedeniyle daha çok boyuna kıyı tipi görülmektedir. Bu nedenle fazla girinti çıkıntı yoktur. Ayrıca akarsu ağızlarında kumlu ve çakıllı plajlar vardır. Ancak yer yer yeni Karadeniz Otoyolunun yapımı nedeniyle bu plaj sahaları da bozulmaya uğramış durumdadır. Bunların dışında, sahada falezli yüksek kıyılar gelişmiştir. Bunlara, Doğu Karadeniz Dağları'nın denizle nihayetlendiği alanlarda, rastlanmaktadır ve önlerinde yer yer dalga aşındırma platformları gelişmiştir. Ordu’dan itibaren doğuya Rize’ye doğru yükseltiler gittikçe artmaktadır. Doğuda Kaçkar zirvesinde 3932 m olan zirve yükseltisi, Orta Karadeniz’de Canik Dağları üzerindeki Sıralıdağ zirvesinde 1349 m’ye kadar azalmaktadır. Doğu Karadeniz’de dağların yanı sıra özellikle platolara, ovalar ile arasındaki birikimsel geçiş zonlarına ve ovalara fazlaca rastlanmamaktadır. Bu nedenle ulaşım pek kolay olmamaktadır. 0 – 800 m. arasında flüvyal topografya etkendir ve burada yayvan, karışık yapraklı ormanlara rastlanmaktadır. Orman sınırı 1000 – 1200 m. hatta yer yer 2000 m'lere kadar çıkmakta ve bu kesimde iğne yapraklılara rastlanmaktadır. 2000 m.lerden itibaren ise, alpin çayırlar gelişmiştir. 1800 m. kadar eski buzul dillerinin izlerine dayalı Kavran, Hacıvanak, Apivanak, Sadaçor ve Çaymakçur gibi buzul tekne vadilerinde buzultaşlara (moren) rastlanmaktadır. Ayrıca birçok buzul gölü ve Kaçkar, Uludoruk, Bulut, Hunut, Yalnızçam dağları üzerinde aktif buzullar yer almaktadır.

2.2. ĐKL ĐM VERĐLERĐ

Doğu Karadeniz illerinde farklı iklim koşulları hüküm sürmektedir. Kıyı kesimlerinde ılık ve yağışlı bir iklim tipi egemendir. Buna karşın, bölgenin iç kesimlerine doğru ve yüksek kesimlerde kışlar sürekli ve bol karlı, yazlar serin geçmektedir. Planlama bölgesi, ülkenin en çok yağış alan bölgesidir. Planlama bölgesi genelinde görülen iklim değişikli ği kıyı ile kıyının ardında kalan kesim arasında belirgindir. Bölgeyi iklim yönünden, Doğu Karadeniz sıradağlarının Karadeniz'e bakan kuzey yamaçları ile bu dağların güney yamaçları olarak iki kısımda incelemek gerekmektedir. Denize bakan kuzey yamaçlar, özellikle bu yamaçların sahil bölümü her mevsim yağışlı olup, yazlar sıcak, kışlar ise ılıman geçmektedir. Bu kısımda yağış değerleri yükseklikle artmakta, buna karşılık sıcaklık azalmaktadır. Yüksek Zigana duvarları ile Karadeniz Bölgesinin



15

bunaltıcı nemli havasına set çeken, Kop engeliyle de Doğu Anadolu'nun şiddetli soğuklarının gelmesini engelleyen Gümüşhane ili dünya üzerinde ender görülen bir iklime sahiptir. Gümüşhane’nin iklimi kara iklimi ile Doğu Karadeniz iklimi arasında bir geçiş özelliği göstermektedir. Her iki bölgenin iklimsel özelliğini barındırmasına rağmen birbirine yakın kesimlerde bile büyük iklimsel farklılıklar teşkil etmektedir. Bölge iller bazında iklim özellikleri aşağıda verilmiştir. 2.2.1. Giresun Giresun ülkenin en çok yağış alan illerinden biridir. Dağların kıyıya paralel uzanması nedeniyle iki farklı iklim tipi görülmektedir. Đlin orta kesiminde yer alan Giresun Dağlarının Karadeniz’e bakan kısmında ılık ve yağışlı bir iklim tipi görülürken, Kelkit Havzasına giren bölümde karasal iklim özelliği hakimdir. Karasal iklim örneği olarak Şebinkarahisar (yükseklik: 1300 m) meteoroloji istasyonu verilerinden yararlanılmıştır. Kıyı kesimde yazlar orta derece sıcaklıkta, kışlar ise ılık geçmektedir. Bu kesimde, Giresun il merkezinde (yükseklik:38 m) bulunan meteoroloji istasyonu verilerinden yararlanılmıştır. Aylar itibariyle sıcaklık değerleri, Giresun il merkezi için Tablo:1’de, Şebinkarahisar için Tablo:2’de sunulmuştur. Tablo:1 Sıcaklık Değerleri (C°) (Giresun Meteoroloji Đstasyonu) AYLAR Ortalama Sıcaklık En Yüksek Sıcaklık En Düşük Sıcaklık Ocak 7.2 22.5 -6.2 Şubat 6.7 26.4 -9.8 Mart 8.1 31.0 -5.8 Nisan 11.5 36.0 -1.4 Mayıs 15.3 35.4 4.0 Haziran 20.0 33.4 6.8 Temmuz 22.9 33.0 6.7 Ağustos 23.2 35.2 12.1 Eylül 20.0 32.8 4.8 Ekim 16.2 34.0 4.3 Kasım 12.2 30.2 -4.7 Aralık 9.1 27.4 -2.4 YILLIK 14.4 36.0 -9.8

Kaynak: Giresun Meteoroloji Đşleri Müdürlü ğü, Rasat Süresi 1975-2007



16

Grafik 1: Ortalama Sıcaklık Değerleri (C°) (Giresun Meteoroloji Đstasyonu)

Kaynak: Büro Çalışması

Görüldüğü gibi, Giresun’da ortalama sıcaklığın en yüksek olduğu aylar, Temmuz ve Ağustos, en düşük olduğu aylar ise Ocak ve Şubat aylarıdır. Yıl içinde ölçülen ortalama sıcaklık 14.4 C°, en yüksek sıcaklık 36.0 C°, en düşük sıcaklık ise– 9.8 C° dir. Buna karşılık, Şebinkarahisar’da yıl içinde ölçülen ortalama sıcaklık 9.0 C°, en yüksek sıcaklık 39.6 C°, en düşük sıcaklık ise– 23.5 C° dir ve Giresun verilerine göre özellikle kış aylarında sıcaklıklar çok daha düşüktür. Tablo:2 Sıcaklık Değerleri (C°) (Şebinkarahisar Meteoroloji Đstasyonu) AYLAR Ortalama Sıcaklık En Yüksek Sıcaklık En Düşük Sıcaklık Ocak -2.4 13.2 -19.4 Şubat -1.6 16.1 -23.5 Mart 2.9 23.9 -20.5 Nisan 8.9 29.3 -10.5 Mayıs 12.9 32.2 -3.7 Haziran 16.4 35.4 0.0 Temmuz 19.7 39.6 3.4 Ağustos 20.0 39.0 4.5 Eylül 16.2 35.0 -1.3 Ekim 11.0 31.4 -5.1 Kasım 4.5 22.3 -12.6 Aralık -0.1 13.8 -17.6 YILLIK 9.0 39.6 -23.5

Kaynak: Devlet Meteoroloji Đşleri Genel Müdürlü ğü, Giresun Valiliği Meteoroloji Đstasyon Müdürlüğü

7,2 1,7 8,1

11,5

15,3

20

22,9 23,2

20

16,2

12,2

9,1

14,4

0

5

10

15

20

25

OCAK MART MAYIS TEMMUZ EYLÜL KASIM YILLIK ORT. SICAKLIK



17

Grafik 2: Ortalama Sıcaklık Değerleri (C°) (Şebinkarahisar Meteoroloji Đstasyonu)

Kaynak: Büro Çalışması

Đl’de nem değerleri Tablo: 3 ve Tablo: 4’te verilmiştir. Tablo : 3 Nem Değerleri (Giresun Meteoroloji Đstasyonu) AYLAR Ortalama Ba ğıl Nem (%) En Düşük Bağıl Nem (%) Ocak 68 16 Şubat 70 12 Mart 73 9 Nisan 76 15 Mayıs 79 24 Haziran 76 31 Temmuz 76 37 Ağustos 76 41 Eylül 76 37 Ekim 75 24 Kasım 70 16 Aralık 68 16 YILLIK 74 9


2,4 -1,7

2,9

8,9

12,9

16,4

19,7 20

16,2

11

4,5

0,1 -

9

-5

0

5

10

15

20

OCAK MART MAYIS TEMMUZ EYLÜL KASIM YILLIK

ORT. SICAKLIK



18

Grafik 3: Aylara Göre Ortalama Bağıl Nem Değerleri (%) (Giresun Meteoroloji Đstasyonu)

Kaynak : Büro Çalışması

Ortalama bağıl nem oranının en yüksek olduğu ay Giresun için Mayıs ayıdır, buna karşılık Şebinkarahisar’da Aralık ayıdır ve yaz aylarında nem oranı oldukça düşmektedir. Giresun’da yıl boyu ortalama bağıl nem oranı farkı %11 iken, Şebinkarahisar’da yaz aylarındaki düşüş nedeniyle % 16’dır. Tablo : 4 Nem Değerleri (Şebinkarahisar Meteoroloji Đstasyonu)

AYLAR Ortalama Ba ğıl Nem (%) En Düşük Bağıl Nem (%) Ocak 69 20 Şubat 66 11 Mart 62 8 Nisan 58 6 Mayıs 59 8 Haziran 57 7 Temmuz 55 10 Ağustos 54 5 Eylül 54 7 Ekim 60 7 Kasım 66 9 Aralık 70 10 YILLIK 61 5


68

70

73

76

79

76 76 76 76 75

70

68

74

62

64

66

68

70

72

74

76

78

80


ORT. NEM



19

Grafik 4: Aylara Göre Ortalama Bağıl Nem Değerleri (%) (Şebinkarahisar Meteoroloji Đstasyonu)


Yağış ve rüzgar değerleri aylar itibariyle Tablo: 5 ve Tablo: 6’da verilmiştir.

Tablo : 5 Yağış ve Rüzgar Değerleri (Giresun Meteoroloji Đstasyonu)

AYLAR Ortalama

Yağış Miktarı (Aylık, mm)

En Çok Yağış Miktarı

(Günlük, mm)

Ortalama Kar Yağışlı Gün

Sayısı

Ortalama Karla Örtülü Gün

Sayısı

Hakim Rüzgar Yönü, Esme

Sayısı Ocak 118.0 72.6 3.7 2.8 SE-177 Şubat 94.9 36.8 4.6 4.0 SE-161 Mart 90.4 50.7 2.0 1.5 W-110 Nisan 85.1 43.0 0.3 0.1 NE-145 Mayıs 69.0 57.4 - - NE-141 Haziran 84.3 123.9 - - NW-132 Temmuz 69.0 128.3 - - NW-122 Ağustos 89.0 103.7 - - S-123 Eylül 120.9 75.4 - - S-135 Ekim 172.2 105.2 - - SE-175 Kasım 150.7 72.8 0.3 - SE-212 Aralık 121.1 55.6 1.7 0.9 SE-228 YILLIK 1264.6 128.3 12.6 9.3 SE-1628


6966

6258 59 57 55 54 54

60 66

70 61

0

10

20

3

4

50

60

70


ORT. NEM



20

Grafik 5: Aylara Göre Ortalama Ya ğış Miktarı (mm) (Giresun Meteoroloji Đstasyonu)


Tablo : 6 Yağış ve Rüzgar Değerleri (Şebinkarahisar Meteoroloji Đstasyonu)

AYLAR Ortalama



(Günlük, mm)


Sayısı


Sayısı


Sayısı

Ocak 49.7 52.3 11.9 23.7 NE-52

Şubat 52.3 30.3 10.4 20.0 NE-36 Mart 60.2 39.7 8.4 12.9 SW-35 Nisan 88.4 50.2 2.6 1.1 NE-40 Mayıs 75.9 41.6 0.3 0.2 NE-36 Haziran 42.2 27.9 - - NE-34 Temmuz 12.5 42.2 - - NE-35 Ağustos 8.7 27.6 - - NE-32 Eylül 22.4 27.3 - - NE-32 Ekim 57.6 56.2 0.6 0.3 NE-37 Kasım 65.2 99.6 4.4 5.5 SW-21 Aralık 55.5 36.5 9.4 16.8 NE-44 YILLIK 590.6 99.6 48.0 80.5 NE-422


118 94,9 90,4 85,1 69 84,3 69 89 120,9172,2 150,7 121,1

1264,6

0

200

400

600

800

1000

1200

1400


ORT.YAĞIŞ



21

Grafik 6: Aylara Göre Ortalama Ya ğış Miktarı (mm) ( Şebinkarahisar Meteoroloji Đstasyonu)


Giresun’da yıl genelinde hakim rüzgar yönü güneydoğu’dur ancak, Mart ayında batı, Nisan ve Mayıs aylarında kuzeydoğu, Haziran ve Temmuz aylarında kuzeybatı ve Ağustos ve Eylül aylarında güney rüzgarları ağırlıklı olarak esmektedir. Şebinkarahisar’da yıl boyu hakim rüzgar yönü kuzeydoğu’dur, yalnız Mart v Kasım aylarında rüzgar ağırlıklı olarak güneybatı’dan esmektedir. Hakim rüzgarların esme sayılarına bakıldığında Giresun’da 1628 olan esme sayısı, Şebinkarahisar’da yalnız 422’dir. Giresun’da en fazla yağış 172.2 mm olarak Ekim ayında düşmektedir. Ortalama kar yağışlı gün sayısının en fazla olduğu ay ise Şubat ayı olarak tespit edilmiştir. Şebinkarahisar’da en fazla yağış 88.4 mm olarak Nisan ayında düşmektedir. Ortalama kar yağışlı gün sayısının en fazla olduğu ay ise Ocak ayı olarak tespit edilmiştir. Giresun’da kar yağışlı gün sayısı 12.6 iken Şebinkarahisar’da 48.0 olarak tespit edilmiştir. Yerleşmelerin iklimsel özelliklerine ilişkin yıllık ortalama değerleri ise Tablo: 7 ve Tablo: 8’de verilmiştir.

49,7 52,3 60,288,4 75,9

42,212,5 8,7 22,4

57,6 65,2 55,5

590,6

0

100

200

300

400

500

600


ORT.YAĞIŞ



22

Tablo: 7 Yıllık Đklim Verileri (Giresun Meteoroloji Đstasyonu)

Ortalama Açık Gün Sayısı : 52.5 Ortalama Bulutlu Gün Sayısı : 170.7 Ortalama Kapalı Gün Sayısı : 141.8 Ortalama Karla Örtülü Gün Sayısı : 10.6 En Yüksek Kar Örtüsü Kalınlığı (cm) : 57.0 Ortalama Sisli Gün Sayısı : 10.4 Ortalama Dolulu Gün Sayısı : 1.4 Ortalama Kırağılı Gün Sayısı : 11.0 Ortalama Orajlı Gün Sayısı : 22.4 Hakim Rüzgar Yönü : SE


Tablo: 8 Yıllık Đklim Verileri ( Şebinkarahisar Meteoroloji Đstasyonu)

Ortalama Açık Gün Sayısı : 96.1 Ortalama Bulutlu Gün Sayısı : 164.4 Ortalama Kapalı Gün Sayısı : 103.9 Ortalama Karla Örtülü Gün Sayısı : 83.5 En Yüksek Kar Örtüsü Kalınlığı (cm) : 115.0 Ortalama Sisli Gün Sayısı : 23.0 Ortalama Dolulu Gün Sayısı : 2.8 Ortalama Kırağılı Gün Sayısı : 13.3 Ortalama Orajlı Gün Sayısı : 14.0 Hakim Rüzgar Yönü : NE


Görüldüğü gibi, kıyı kesimlerinin yağmurlu ve ılık iklimi, iç kesimlerde daha sert, soğuk, kar yağışlı bir iklime dönüşmektedir. Güney rüzgarları, yerini kuzey rüzgarlarına bırakmaktadır. 2.2.2. Gümüşhane Gümüşhane ili iklimsel özellik bakımından Doğu Anadolu ile Karadeniz Bölgesi arasında bir geçiş özelliği göstermektedir. Đlin kuzeyinde ki Zigana Dağları; Karadeniz Bölgesinin tipik özelliği olan yüksek nem oranını engellemekte, Doğu Anadolu Bölgesi ve Doğu Karadeniz Bölgesi arasında kalan Kop Dağları ise Doğu Anadolu Bölgesinden, Giresun Đline gelen soğuk havayı engellemektedir. Đl genelinde karasal iklim özellikleri görülmektedir. Đl genelinde Gümüşhane il merkezinde (yükseklik: 1.219 m) bulunan meteoroloji istasyonu verilerinden yararlanılmıştır. Aylar itibariyle sıcaklık değerleri, Tablo:9’da sunulmuştur.



23

Tablo:9 Sıcaklık Değerleri (C°) (Gümüşhane Meteoroloji Đstasyonu) AYLAR Ortalama Sıcaklık En Yüksek Sıcaklık En Düşük Sıcaklık Ocak -1.8 11.5 -17.4 Şubat -0.9 16.8 -19.0 Mart 3.2 19.7 -13.5 Nisan 9.5 29.0 -8.9 Mayıs 13.4 32.0 0.5 Haziran 16.9 35.5 2.2 Temmuz 20.1 39.5 6.9 Ağustos 19.9 38.3 7.4 Eylül 16.5 34.6 0.6 Ekim 11.2 29.3 -4.2 Kasım 4.9 21.8 -13.6 Aralık 0.4 14.4 -16.0 YILLIK 9.4 39.5 -19.0

Kaynak: Devlet Meteoroloji Đşleri Genel Müdürlü ğü, Araştırma ve Bilgi Đşlem Daire Başkanlığı Rasat Süresi 31 yıl

Grafik 7: Ortalama Sıcaklık Değerleri (C°) (Gümüşhane Meteoroloji Đstasyonu)


Görüldüğü gibi, Gümüşhane’de ortalama sıcaklığın en yüksek olduğu aylar, Temmuz ve Ağustos, en düşük olduğu aylar ise Ocak ve Şubat aylarıdır. Yıl içinde ölçülen ortalama sıcaklık 9.4 C°, en yüksek sıcaklık 39.5 C°, en düşük sıcaklık ise– 19.0 C° dir. Đl’de nem değerleri Tablo: 10’da verilmiştir.

1,8 -0,9 -

3,2

9,5

13,4

16,9

20,1 19,9

16,5

11,2

4,9

0,4

9,4

-5

0

5

10

15

20

25




24

Tablo : 10 Nem Değerleri (Gümüşhane Meteoroloji Đstasyonu)



Grafik 8: Aylara Göre Ortalama Bağıl Nem Değerleri (%) (Gümü şhane Meteoroloji Đstasyonu)


Ortalama bağıl nem oranının en yüksek olduğu aylar Aralık ve Ocak aylarıdır. Yıl boyu ortalama bağıl nem oranı farkı %10 ile oldukça düşük seviyededir. Yağış ve rüzgar değerleri aylar itibariyle Tablo: 11’de verilmiştir.

69

66

64

62 63

62 61 61

60

65

68

70

64

54

56

58

60

62

64

66

68

70


ORT NEM



25

Tablo : 11 Yağış ve Rüzgar Değerleri (Gümüşhane Meteoroloji Đstasyonu)

AYLAR Ortalama



(Günlük, mm)


Sayısı


Sayısı


Sayısı Ocak 34.7 24.3 6.8 22.2 E-34 Şubat 34.3 23.0 5.8 21.3 E-28 Mart 39.6 49.5 3.6 10.0 SE-36 Nisan 60.3 38.0 1.2 1.0 SE-21 Mayıs 71.8 54.8 - 0.1 W-35 Haziran 45.8 27.9 - - W-39 Temmuz 12.7 18.8 - - W-52 Ağustos 11.8 48.9 - - W-67 Eylül 22.5 59.8 0.1 - W-47 Ekim 46.5 32.1 3.3 0.3 W-16 Kasım 41.2 37.4 10.1 4.1 SE-26 Aralık 40.3 44.5 7.4 14.7 SE-46

YILLIK 461.5 59.8 28.3 73.7 W-368 Kaynak: Devlet Meteoroloji Đşleri Genel Müdürlü ğü, Araştırma ve Bilgi Đşlem Daire Başkanlığı Rasat Süresi 31 yıl

Grafik 9: Aylara Göre Ortalama Ya ğış Miktarı (mm) (Gümü şhane Meteoroloji Đstasyonu)


Gümüşhane’de yıl genelinde hakim rüzgar yönü batı’dır. Ancak, Ocak ve Şubat aylarında doğu, Mart, Nisan, Kasım ve Aralık aylarında güneydoğu rüzgarları ağırlıklı olarak esmektedir.

Đl’de en fazla yağış 71.8 mm olarak Mayıs ayında düşmektedir. Ortalama kar yağışlı gün sayısının en fazla olduğu ay ise Kasım ayı olarak tespit edilmiştir. Đl’in iklimsel özelliklerine ilişkin yıllık ortalama değerleri ise Tablo: 12’de verilmiştir.

34,7 34,3 39,660,3 71,8

45,812,7 11,8 22,5

46,5 41,2 40,3

461,5

0

100

200

300

400

500


ORT.YAĞIŞ



26

Tablo: 12 Yıllık Đklim Verileri (Gümü şhane Meteoroloji Đstasyonu)

Ortalama Açık Gün Sayısı : 69.2 Ortalama Bulutlu Gün Sayısı : 216.7 Ortalama Kapalı Gün Sayısı : 79.3 Ortalama Karla Örtülü Gün Sayısı : 73.7 En Yüksek Kar Örtüsü Kalınlığı (cm) : 80.0 Ortalama Sisli Gün Sayısı : 7.5 Ortalama Dolulu Gün Sayısı : 2.8 Ortalama Kırağılı Gün Sayısı : 28.3 Ortalama Orajlı Gün Sayısı : 16.9 Hakim Rüzgar Yönü : W


Bölgenin yüksek kesimlerinde meteoroloji istasyonu bulunmamaktadır. Bu nedenle, dağlık kesimlere örnek olarak, Erzurum Toprak ve Su Kaynakları Araştırma Enstitüsü tarafından 2005 yılında Çakırgöl Kış Turizm Merkezi (yükseklik:2.300-3.000 m) için yapılan etüdler aşağıda verilmiştir.

Tablo:13 Çakırgöl Kış Turizm Merkezi Havzasında Belirlenen Bazı Meteorolojik Veriler

AYLAR Aylık Min Sıc oC

Aylık Max Sıc oC

Aylık Ort Sıc oC

Aylık Ort Rüzgar Hızı

m/sn

Aylık Max. Kar Derinli ği cm

Kasım (18 G) -15,0 20,0 -5,5 2,0 81,9 Aralık -18,2 6,2 1,5 3,8 81,2 Ocak -17,5 4,0 -8,1 3,8 98,4 Şubat -19,7 2,9 -0,3 14,6 63,2 Mart -16,8 3,6 -1,4 4,2 83,7 Nisan -11,7 10,7 -0,5 1,9 66,7 Mayıs -4,3 18,1 8,8 5,5 10,0 Haziran (11 G) 1,6 18,4 14,9 4,4 1,5

Kaynak: Erzurum Toprak ve Su Kaynakları Ara ştırma Enstitüsü Çakırgöl Kı ş Turizm Merkezi etüdleri, 2005



27

Grafik 10: Aylara Göre Đklim Verileri (Çakırgöl Kı ş Turizm Merkezi)


Grafik 11: Sıcaklık, Rüzgar Hızı ve Kar Derinliği Đlişkisi (Çakırgöl Kış Turizm Merkezi)

Şekil 11. Aylık Ortalamalar

Şekil 2. Aylık Ortalamalar


-5,5

1,5

-8,1

-0,3 -1,4 -0,5

8,8

14,9

2,03,8

3,8

14,6

4,21,9 5,5 4,4

50,4

34,8

36,835,2

52,4

2,9

0,4 0,1

-20

-10

0

10

20

30

40

50

60

Kasım Aralık Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran

Sıcaklık

Rüzgar Hızı

Kar Derinliği



28

Grafik 12: Önemli Kar Ya ğışları

43112125223372223

10,114,0

21,6

5,94,2

22,223,124,2

40,2

24,8

9,0

28,522,4

6,19,3

16,4

68,3

0

10

20

30

40

50

60

70

80

21-23Kasım

25-26Kasım

1-2Aralık

5-6Aralık

10-16Aralık

1-3Ocak

4-6Ocak

9-10Ocak

22-23Ocak

5-9Subat

18-19Subat

2-2mart

7-8mart

14-14mart

18-18Mart

21-23Mart

1-3Nisan

KarYag

Gun


Grafik 13: Ana Yönlere Göre Hakim Rüzgar Yönü


Hakim Ruzgar Yonu

1%

73%

12%

14%Kuzey

Güney

Doğu

Batı



29

Grafik 14: Esme Oranlarına Göre Rüzgar Yönleri


Grafik 15: Sorunlu Rüzgar Hızı




30

Çakırgöl havzasında yapılan ön etüd ve 2004 Kasım - 2005 Haziran tarihleri arasında elde edilen meteorolojik verilerin yorumlanması sonucu,

• Karla kaplı gün sayısı, 21 Kasım – 14 Nisan, 18,4 cm – 1,2 cm, 146 gün • En yüksek kar derinliği, 98,4 cm, 26 Ocak • En düşük kar derinliği, 1,2 cm • Ortalama kar derinliği, 26,6 cm • En yüksek hava sıcaklığı, 20 oC, 10 Kasım • En düşük hava sıcaklığı, -19,7 0C, 11 Şubat • Ortalama hava sıcaklığı, 1,2 0C • En yüksek rüzgar hızı, 24,2 m/sn, 18 Nisan • Ortalama rüzgar hızı, 5 m/sn • Hakim rüzgar yönü, GK, GD - KB • Sorunlu rüzgarlı saat sayısı, 143 • Sorunlu rüzgarlı gün sayısı, 32 • Ortalama nispi nem, % 73

olarak belirlenmiştir.

2.2.3. Ordu

Ordu ilinde dağların kıyıya paralel uzanması nedeniyle iki farklı iklim tipi görülmektedir. Sahil ile iç kesimler arasında bir geçiş iklimi görülmemektedir. Kıyı kısmında ılık ve yağışlı bir iklim tipi yaygınken, iç kesimlerde karasal iklim özelliği hakimdir. Karasal iklim örneği olarak Mesudiye (yükseklik: 1.050 m) meteoroloji istasyonu verilerinden yararlanılmıştır. Kıyı kesimde yazlar ılık, kışlar ise serin geçmektedir. Yılın hemen hemen bütün aylarında yağışlıdır. Bu kesimde, Ordu il merkezinde (yükseklik: 4 m) bulunan meteoroloji istasyonu verilerinden yararlanılmıştır. Aylar itibariyle sıcaklık değerleri, Ordu il merkezi için Tablo:14’te, Mesudiye için Tablo:15’te sunulmuştur.



31

Tablo:14 Sıcaklık Değerleri (C°) (Ordu Meteoroloji Đstasyonu) AYLAR Ortalama Sıcaklık En Yüksek Sıcaklık En Düşük Sıcaklık Ocak 6.9 21.7 -7.2 Şubat 6.5 24.0 -6.0 Mart 7.8 28.2 -0.9 Nisan 11.5 32.3 -0.4 Mayıs 15.5 29.9 4.5 Haziran 20.1 33.0 8.4 Temmuz 23.0 32.4 12.6 Ağustos 23.1 31.4 14.1 Eylül 19.8 31.8 8.2 Ekim 15.7 33.0 3.8 Kasım 11.6 32.4 0.4 Aralık 8.6 24.2 -2.3 YILLIK 14.2 33.0 -7.2


Grafik 16: Ortalama Sıcaklık Değerleri (C°) (Ordu Meteoroloji Đstasyonu)


Görüldüğü gibi, Ordu’da ortalama sıcaklığın en yüksek olduğu aylar, Temmuz ve Ağustos, en düşük olduğu aylar ise Ocak ve Şubat aylarıdır. Yıl içinde ölçülen ortalama sıcaklık 14.2 C°, en yüksek sıcaklık 33.0 C°, en düşük sıcaklık ise– 7.2 C° dir. Buna karşılık, Mesudiye’de yıl içinde ölçülen ortalama sıcaklık 8.7 C°, en yüksek sıcaklık 40.0 C°, en düşük sıcaklık ise –27.0 C° dir ve Ordu verilerine göre özellikle kış aylarında sıcaklıklar çok daha düşüktür.

6,9 6,5 7,8

11,5

15,5

20,1

23 23,1

19,8

15,7

11,6

8,60

14,2

0

5

10

15

20

25


ORT. SICAKLIK



32

Tablo:15 Sıcaklık Değerleri (C°) (Mesudiye Meteoroloji Đstasyonu) AYLAR Ortalama Sıcaklık En Yüksek Sıcaklık En Düşük Sıcaklık Ocak -1.0 13.6 -25.8 Şubat 0.2 16.6 -27.0 Mart 3.4 23.6 -16.1 Nisan 7.9 -29.0 -11.2 Mayıs 12.4 31.8 -1.0 Haziran 15.3 34.0 -1.6 Temmuz 17.3 40.0 2.0 Ağustos 17.4 37.0 4.1 Eylül 14.2 34.0 -2.4 Ekim 9.8 30.4 -5.6 Kasım 5.8 23.3 -14.9 Aralık 2.0 19.3 -19.0 YILLIK 8.7 40.0 -27.0

Kaynak: Devlet Meteoroloji Đşleri Genel Müdürlü ğü, Araştırma ve Bilgi Đşlem Daire Başkanlığı, Rasat Süresi 20 yıl

Grafik 17: Ortalama Sıcaklık Değerleri (C°) (Mesudiye Meteoroloji Đstasyonu)


Đl’de nem değerleri Tablo: 16 ve Tablo: 17’de verilmiştir.

1 -

0,2

3,4

7,9

12,4

15,3

17,3 17,4

14,2

9,8

5,8

2,00

8,7

-2

0 2 4 6 8

10

12

14

16

18


ORT. SICAKLIK



33

Tablo : 16 Nem Değerleri (Ordu Meteoroloji Đstasyonu)



Grafik 18: Aylara Göre Ortalama Bağıl Nem Değerleri (%) (Ordu Meteoroloji Đstasyonu)


Ortalama bağıl nem oranının en yüksek olduğu aylar Ordu için Nisan ve Mayıs aylarıdır, buna karşılık Mesudiye’de Kasım, Aralık ve Ocak aylarıdır ve yaz aylarında nem oranı oldukça düşmektedir.

68

69

73

75

76

72 72 72

73

74

71

68

71

64

66

68

70

72

74

76


ORT NEM



34

Tablo : 17 Nem Değerleri (Mesudiye Meteoroloji Đstasyonu)



Grafik 19: Aylara Göre Ortalama Bağıl Nem Değerleri (%) (Mesudiye Meteoroloji Đstasyonu)


Yağış ve rüzgar değerleri aylar itibariyle Tablo: 18 ve Tablo: 19’da verilmiştir.

72

70 70

67

68

67

66

68 68

71

72 72

69

63

64

65

66

67

68

69

70

71

72


ORT NEM



35

Tablo : 18 Yağış ve Rüzgar Değerleri (Ordu Meteoroloji Đstasyonu)

AYLAR Ortalama



(Günlük, mm)


Sayısı


Sayısı


Sayısı Ocak 96.0 63.4 1.8 3.1 S-107 Şubat 85.9 66.5 2.6 4.4 S-81 Mart 76.6 61.4 1.0 1.3 S- 80 Nisan 77.9 42.4 0.2 0.1 S-62 Mayıs 55.4 45.3 - - S-62 Haziran 73.8 118.3 - - S-84 Temmuz 59.8 118.3 - - S-111 Ağustos 64.8 148.0 - - S-127 Eylül 79.4 153.4 - - S-124 Ekim 139.7 76.8 - - S-108 Kasım 129.0 93.3 - - S-91 Aralık 102.8 65.4 0.6 1.1 S-120 YILLIK 1041.1 153.4 6.1 10.0 S-1157


Grafik 20: Aylara Göre Ortalama Yağış Miktarı (mm) (Ordu Meteoroloji Đstasyonu)


96 85,9 76,6 77,9 55,4 73,8 59,8 64,8 79,4139,7 129 102,8

1041,1

0

200

400

600

800

1000

1200


ORT.YAĞIŞ



36

Tablo : 19 Yağış ve Rüzgar Değerleri (Mesudiye Meteoroloji Đstasyonu)

AYLAR Ortalama



(Günlük, mm)


Sayısı


Sayısı


Sayısı Ocak 60.9 39.6 7.6 16.1 SE-36 Şubat 55.6 28.5 6.4 14.0 SE-25 Mart 56.0 30.8 5.4 7.8 WNW-38 Nisan 48.1 24.2 1.5 1.5 WNW-35 Mayıs 70.2 28.2 - - WNW-41 Haziran 36.9 16.3 - - NW-54 Temmuz 11.3 54.5 - - NW-81 Ağustos 7.7 9.8 - - NW-51 Eylül 26.1 27.5 - - NW-27 Ekim 39.5 28.4 0.3 0.2 NW-28 Kasım 47.5 45.6 1.6 3.0 SE-15 Aralık 58.7 56.8 4.1 11.2 SE-33 YILLIK 518.5 56.8 26.8 53.7 NW-378


Grafik 21: Aylara Göre Ortalama Yağış Miktarı (mm) (Mesudiye Meteoroloji Đstasyonu)


Ordu’da yıl genelinde hakim rüzgar yönü güney’dir. Mesudiye’de yıl boyu hakim rüzgar yönü kuzeybatı’dır, yalnız Ocak, Şubat, Kasım ve Aralık aylarında rüzgar ağırlıklı olarak güneydoğu’dan, Mart, Nisan ve Mayıs aylarında ise batı kuzeybatı’dan esmektedir. Hakim rüzgarların esme sayılarına bakıldığında Ordu’da 1157 olan esme sayısı, Mesudiye’de yalnız 378’dir. Ordu’da en fazla yağış 139.7 mm olarak Ekim ayında düşmektedir. Ortalama kar yağışlı gün sayısının en fazla olduğu ay ise Şubat ayı olarak tespit edilmiştir. Mesudiye’de en fazla yağış 70.2 mm olarak Mayıs ayında düşmektedir. Ortalama kar yağışlı gün sayısının en fazla olduğu ay ise Ocak ayı olarak tespit

60,9 55,6 56 48,1 70,236,9 11,3 7,7 26,1 39,5 47,5 58,7

518,5

0 100 200 300 400 500 600


ORT.YAĞIŞ



37

edilmiştir. Ordu’da kar yağışlı gün sayısı 6.1 iken Mesudiye’de 26.8 olarak tesbit edilmiştir Yerleşmelerin iklimsel özelliklerine ilişkin yıllık ortalama değerleri ise Tablo: 20 ve Tablo: 21’de verilmiştir. Tablo: 20 Yıllık Đklim Verileri (Ordu Meteoroloji Đstasyonu)

Ortalama Açık Gün Sayısı : 55.1 Ortalama Bulutlu Gün Sayısı : 185.1 Ortalama Kapalı Gün Sayısı : 125.0 Ortalama Karla Örtülü Gün Sayısı : 10.0 En Yüksek Kar Örtüsü Kalınlığı (cm) : 59.0 Ortalama Sisli Gün Sayısı : 20.8 Ortalama Dolulu Gün Sayısı : 0.9 Ortalama Kırağılı Gün Sayısı : 22.0 Ortalama Orajlı Gün Sayısı : 12.6 Hakim Rüzgar Yönü : S


Tablo: 21 Yıllık Đklim Verileri (Mesudiye Meteoroloji Đstasyonu)

Ortalama Açık Gün Sayısı : 63.7 Ortalama Bulutlu Gün Sayısı : 197.2 Ortalama Kapalı Gün Sayısı : 104.3 Ortalama Karla Örtülü Gün Sayısı : 53.7 En Yüksek Kar Örtüsü Kalınlığı (cm) : 110.0 Ortalama Sisli Gün Sayısı : 6.9 Ortalama Dolulu Gün Sayısı : 3.3 Ortalama Kırağılı Gün Sayısı : 47.6 Ortalama Orajlı Gün Sayısı : 19.6 Hakim Rüzgar Yönü : NW


Görüldüğü gibi, kıyı kesimlerinin yağmurlu ve ılık iklimi, iç kesimlerde daha sert, soğuk, kar yağışlı bir iklime dönüşmektedir. Güney rüzgarları, yerini kuzey rüzgarlarına bırakmaktadır. 2.2.4. Rize Rize Đlinin en önemli iklimsel özelliği her mevsim yağışlı olmasıdır. Yazlar serin, kışlar ise ılıman geçmektedir. Türkiye’nin en çok yağış alan ili Rize’dir. Rize’de iki farklı iklim tipi görülmektedir. Kıyı kısmında ılık ve yağışlı bir iklim



38

tipi yaygınken, iç kesimlerde karasal iklim özelliği hakimdir, ancak diğer illere oranla, Rize’de iç kesimler de önemli ölçüde yağış almaktadır. Karasal iklim örneği olarak Kalkandere (yükseklik:400 m) meteoroloji istasyonu verilerinden yararlanılmıştır. Kıyı kesimde yazlar ılık, kışlar ise serin geçmektedir. Yılın hemen hemen bütün aylarında yağışlıdır. Bu kesimde, Rize il merkezinde (yükseklik: 4 m) bulunan meteoroloji istasyonu verilerinden yararlanılmıştır. Aylar itibariyle sıcaklık değerleri, Rize il merkezi için Tablo:22’de, Kalkandere için Tablo:23’te sunulmuştur. Tablo:22 Sıcaklık Değerleri (C°) (Rize Meteoroloji Đstasyonu) AYLAR Ortalama Sıcaklık En Yüksek Sıcaklık En Düşük Sıcaklık Ocak 6.5 23.4 -5.6 Şubat 6.2 25.2 -6.2 Mart 7.7 31.3 -7.0 Nisan 11.8 32.5 -1.6 Mayıs 15.9 37.9 4.6 Haziran 20.2 34.5 7.8 Temmuz 22.8 32.5 12.9 Ağustos 23.0 35.6 13.5 Eylül 19.8 33.2 4.6 Ekim 15.8 33.8 2.5 Kasım 11.4 30.4 -4.8 Aralık 8.2 26.2 -5.4 YILLIK 14.1 37.9 -7.0

Kaynak: Devlet Meteoroloji Đşleri Genel Müdürlüğü, Araştırma ve Bilgi Đşlem Daire Başkanlığı - Rasat Süresi 31 yıl

Grafik 22: Ortalama Sıcaklık Değerleri (C°) (Rize Meteoroloji Đstasyonu)


Görüldüğü gibi, Rize’de ortalama sıcaklığın en yüksek olduğu aylar, Temmuz ve Ağustos, en düşük olduğu aylar ise Ocak ve Şubat aylarıdır. Yıl içinde ölçülen ortalama sıcaklık 14.1 C°, en yüksek sıcaklık 37.9 C°, en düşük sıcaklık ise– 7.0 C° dir.

6,5 6,2 7,7

11,8

15,9

20,222,8 23

19,8

15,8

11,48,20

14,1

0

5

10

15

20

25


ORT. SICAKLIK



39

Kalkandere’de yıl içinde ölçülen ortalama sıcaklık 12.3 C°, en yüksek sıcaklık 40.5 C°, en düşük sıcaklık ise –11.5 C° dir. Rize verilerine göre kış aylarında sıcaklıklar daha düşüktür. Yıl boyu ortalaması ve yaz aylarında büyük farklılık bulunmamaktadır. Tablo:23 Sıcaklık Değerleri (C°) (Kalkandere Meteoroloji Đstasyonu) AYLAR Ortalama Sıcaklık En Yüksek Sıcaklık En Düşük Sıcaklık Ocak 4.2 23.0 -11.5 Şubat 3.9 27.0 -10.0 Mart 6.4 26.0 -3.0 Nisan 10.4 34.0 -3.0 Mayıs 14.2 34.0 4.0 Haziran 18.0 40.5 5.0 Temmuz 20.3 39.0 10.5 Ağustos 20.1 32.0 10.0 Eylül 18.0 35.0 7.0 Ekim 14.2 32.0 -1.5 Kasım 10.1 29.0 -2.5 Aralık 6.8 26.0 -9.0 YILLIK 12.3 40.5 -11.5


Grafik 23: Ortalama Sıcaklık Değerleri (C°) (Kalkandere Meteoroloji Đstasyonu)


Đl’de nem değerleri Tablo: 24 ve Tablo: 25’te verilmiştir.

4,2 3,96,4

10,4

14,218

20,3 20,118

14,2

10,1 6,80

12,3

0

5

10

15

20

25


ORT. SICAKLIK



40

Tablo : 24 Nem Değerleri (Rize Meteoroloji Đstasyonu)



Grafik 24: Aylara Göre Ortalama Bağıl Nem Değerleri (%) (Rize Meteoroloji Đstasyonu)


Ortalama bağıl nem oranının en yüksek olduğu aylar gerek Rize, gerek Kalkandere için Ağustos, Eylül ve Ekim aylarıdır. Yıl boyu ortalamalarda, Kalkandere’de nem oranının kıyı kesimine oranla daha yüksek olduğu görülmektedir.

72 72

74 74

76

75

77

78 78

79

76

73

75

68

70

72

74

76

78

80


ORT. NEM



41

Tablo : 25 Nem Değerleri (Kalkandere Meteoroloji Đstasyonu)



Grafik 25: Aylara Göre Ortalama Bağıl Nem Değerleri (%) (Kalkandere Meteoroloji Đstasyonu)


Yağış ve rüzgar değerleri aylar itibariyle Tablo: 26 ve Tablo: 27’de verilmiştir.

79

76

82

79

77 77

83

86 8685

8483 82

70

72

74

76

78

80

82

84

86


ORT NEM



42

Tablo : 26 Yağış ve Rüzgar Değerleri (Rize Meteoroloji Đstasyonu)

AYLAR Ortalama



(Günlük, mm)


Sayısı


Sayısı


Sayısı Ocak 208.3 113.9 1.8 3.2 SW-320 Şubat 181.7 123.9 1.9 4.7 SW-289 Mart 144.0 70.7 1.9 1.9 SW-225 Nisan 92.0 60.8 0.1 - SW-150 Mayıs 98.6 148.3 - - NE-168 Haziran 139.1 106.8 - - SW-178 Temmuz 135.4 244.0 - - SW-211 Ağustos 179.8 240.9 - - SW-219 Eylül 239.1 164.0 - - SW-209 Ekim 314.4 131.8 0.1 - SW-236 Kasım 251.1 144.1 0.1 0.2 SW-294 Aralık 250.0 129.3 0.9 2.0 SW-317 YILLIK 2233.5 244.0 6.8 12.0 SW-2782


Grafik 26: Aylara Göre Ortalama Yağış Miktarı (mm) (Rize Meteoroloji Đstasyonu)


208,3 181,7 144 92 98,6 139,1 135,4 179,8 239,1

314,4251,1 250

2233,5

0

500

1000

1500

2000

2500

OCAK NĐSAN TEMMUZ EKĐM YILLIK

ORT.YAĞIŞ

ı



43

Tablo : 27 Yağış ve Rüzgar Değerleri (Kalkandere Meteoroloji Đstasyonu)

AYLAR Ortalama



(Günlük, mm)


Sayısı


Sayısı

Hakim Rüzgar Yönü

Ocak 216.8 77.6 2.7 7.3 N Şubat 178.2 67.0 2.0 11.2 E Mart 192.6 63.0 1.3 2.7 N Nisan 148.7 51.0 0.5 0.8 N Mayıs 111.9 41.0 - - E Haziran 140.6 123.0 - - N Temmuz 160.1 95.5 - - E Ağustos 228.2 118.6 - - E Eylül 146.0 82.0 - - N Ekim 246.6 96.0 - - N Kasım 180.3 82.0 - - N Aralık 240.2 89.0 0.7 3.5 E YILLIK 2190.2 123.0 7.2 25.5 N


Grafik 27: Aylara Göre Ortalama Yağış Miktarı (mm) (Kalkandere Meteoroloji Đstasyonu)


31 yıllık gözlem sonuçlarına göre Rize’nin hâkim rüzgâr yönü güneybatıdır. Đlde 2–3 yılda bir föhn rüzgârlarının etkisi de hissedilmektedir. Yüksekliği 3000 m. geçen Rize Dağlarından Karadeniz kıyısına doğru esen rüzgârlar yüksekten alçağa indikleri için geçtikleri yerleri ısıtmakta ve kış aylarında sıcaklık

216,9 178,2 192,6 148,7 111,9 140,6 160,1228,2

146246,6

180,3 240,2

2190,2

0

500

1000

1500

2000

2500


ORT.YAĞIŞ



44

değerlerinin aşırı düşmesini engellemektedir. Đç kesimlerde doğu ve kuzey rüzgarları hakimdir. Yağışların hem kıyı hem iç kesimlerde çok olması ve her mevsim dengeli bir yağış düzeni olduğu için il genelinde kurak geçen mevsim yoktur. Rize’de yıl genelinde hakim rüzgar yönü güneybatı’dır. Ancak Mayıs ayı için hakim rüzgar yönü kuzeydoğu’dur. Kalkandere’de yıl boyu hakim rüzgar yönü kuzey’dir, yalnız Şubat, Mayıs, Temmuz, Ağustos ve Aralık aylarında rüzgar ağırlıklı olarak doğu’dan esmektedir. Rize’de en fazla yağış 251.1 mm olarak Kasım ayında düşmektedir. Ortalama kar yağışlı gün sayısının en fazla olduğu aylar ise Şubat ve Mart ayları olarak tespit edilmiştir. Kalkandere’de en fazla yağış 246.6 mm olarak Ekim ayında düşmektedir. Ortalama kar yağışlı gün sayısının en fazla olduğu ay ise Ocak ayı olarak tespit edilmiştir. Yerleşmelerin iklimsel özelliklerine ilişkin yıllık ortalama değerleri ise Tablo: 28 ve Tablo: 29’da verilmiştir. Tablo: 28 Yıllık Đklim Verileri (Rize Meteoroloji Đstasyonu)

Ortalama Açık Gün Sayısı : 50.9 Ortalama Bulutlu Gün Sayısı : 161.2 Ortalama Kapalı Gün Sayısı : 153.2 Ortalama Karla Örtülü Gün Sayısı : 12.0 En Yüksek Kar Örtüsü Kalınlığı (cm) : 88.0 Ortalama Sisli Gün Sayısı : 8.4 Ortalama Dolulu Gün Sayısı : 1.1 Ortalama Kırağılı Gün Sayısı : 7.5 Ortalama Orajlı Gün Sayısı : 14.2 Hakim Rüzgar Yönü : SW


Tablo: 29 Yıllık Đklim Verileri (Kalkandere Meteoroloji Đstasyonu)

Ortalama Açık Gün Sayısı : 71.0 Ortalama Bulutlu Gün Sayısı : 149.5 Ortalama Kapalı Gün Sayısı : 144.8 Ortalama Karla Örtülü Gün Sayısı : 25.5 En Yüksek Kar Örtüsü Kalınlığı (cm) : 160 Ortalama Sisli Gün Sayısı : 14.8 Ortalama Dolulu Gün Sayısı : 0.5 Ortalama Kırağılı Gün Sayısı : 18.0 Ortalama Orajlı Gün Sayısı : 7.2 Hakim Rüzgar Yönü : N




45

Görüldüğü gibi, Rize Đli kıyı kesimler ile iç kesimler arasında en az iklim farklılıkları olan ildir. Ancak, iç kesimler biraz daha soğuk, kar yağışlı bir iklime sahiptir. 2.2.5. Trabzon Đlde kıyı kesiminde denizin etkisiyle ılıman iklim görülmektedir. Dolayısıyla yazlar orta sıcaklıkta kışlar ılık geçmektedir. Kafkas Dağları Trabzon’u güneyden çepeçevre kuşatarak kuzey batının soğuk rüzgarlarını ve Sibirya’nın soğuk havasıyla Kuzey Doğu Anadolu’da soğuyan havanın bölgeye girmesini engellemektedir. Trabzon ilinde iki farklı iklim tipi görülmektedir. Kıyı kısmında ılık ve yağışlı bir iklim tipi yaygınken, iç kesimlerde karasal iklim özelliği hakimdir. Karasal iklim örneği olarak Maçka (yükseklik: 250 m) meteoroloji istasyonu verilerinden yararlanılmıştır. Kıyı kesimi verileri için Trabzon il merkezinde (yükseklik: 30 m) bulunan meteoroloji istasyonu verilerinden yararlanılmıştır. Aylar itibariyle sıcaklık değerleri, Trabzon il merkezi için Tablo:30’da, Maçka için Tablo:31’de sunulmuştur. Tablo:30 Sıcaklık Değerleri (C°) (Trabzon Meteoroloji Đstasyonu) AYLAR Ortalama Sıcaklık En Yüksek Sıcaklık En Düşük Sıcaklık Ocak 7.4 25.9 -7.0 Şubat 7.0 26.6 -7.4 Mart 8.3 35.2 -5.8 Nisan 12.0 37.6 -0.8 Mayıs 15.8 38.2 4.7 Haziran 20.2 36.6 9.2 Temmuz 23.1 32.6 14.3 Ağustos 23.2 38.2 13.5 Eylül 20.1 32.2 7.3 Ekim 16.2 33.8 3.4 Kasım 12.3 32.8 -1.6 Aralık 9.2 26.1 -3.3 YILLIK 14.6 38.2 -7.4




46

Grafik 28: Ortalama Sıcaklık Değerleri (C°) (Trabzon Meteoroloji Đstasyonu)


Görüldüğü gibi, Trabzon’da ortalama sıcaklığın en yüksek olduğu aylar, Temmuz ve Ağustos, en düşük olduğu aylar ise Ocak ve Şubat aylarıdır. Yıl içinde ölçülen ortalama sıcaklık 14.6 C°, en yüksek sıcaklık 38.2 C°, en düşük sıcaklık ise– 7.4 C° dir. Maçka’da yıl içinde ölçülen ortalama sıcaklık 12.6 C°, en yüksek sıcaklık 39.5 C°, en düşük sıcaklık ise –11.0 C° dir ve Trabzon verilerine göre özellikle kış aylarında sıcaklıklar biraz daha düşüktür. Tablo: 31 Sıcaklık Değerleri (C°) (Maçka Meteoroloji Đstasyonu) AYLAR Ortalama Sıcaklık En Yüksek Sıcaklık En Düşük Sıcaklık Ocak 4.8 20.5 -11.0 Şubat 5.3 22.5 -9.0 Mart 7.3 27.0 -6.0 Nisan 11.5 35.0 -3.5 Mayıs 15.2 35.0 2.5 Haziran 18.2 38.5 4.0 Temmuz 19.9 39.5 9.5 Ağustos 19.7 36.5 10.3 Eylül 17.4 38.0 4.0 Ekim 13.0 30.5 0.1 Kasım 10.6 27.0 -1.0 Aralık 7.9 23.5 -6.4 YILLIK 12.6 39.5 -11.0


7,4 7 8,3

12

15,8

20,223,1 23,2

20,1

16,2

12,3

9,20

14,6

0

5

10

15

20

25


ORT. SICAKLIK



47

Grafik 29: Ortalama Sıcaklık Değerleri (C°) (Maçka Meteoroloji Đstasyonu)


Đl’de nem değerleri Tablo: 32 ve Tablo: 33’te verilmiştir. Tablo : 32 Nem Değerleri (Trabzon Meteoroloji Đstasyonu)



4,8 5,37,3

11,5

15,2

18,219,9 19,7

17,4

13

10,6

7,90

12,6

0

2

4

6

8

10 12

14

16

18

20




48

Grafik 30: Aylara Göre Ortalama Bağıl Nem Değerleri (%) (Trabzon Meteoroloji Đstasyonu)


Ortalama bağıl nem oranının en yüksek olduğu aylar Trabzon için Haziran, Temmuz ve Ağustos aylarıdır, Maçka’da Temmuz-Ekim ayları arasıdır. Kıyı ve iç kesimlerde nemlilik oranında büyük farklılıklar bulunmamaktadır. Tablo : 33 Nem Değerleri (Maçka Meteoroloji Đstasyonu)



66 66

71

73

77

74 74 74 73

72

68

65

71

58

60

62

64

66

68

70

72

74

76

78


ORT NEM



49

Grafik 31: Aylara Göre Ortalama Bağıl Nem Değerleri (%) (Maçka Meteoroloji Đstasyonu)


Yağış ve rüzgar değerleri aylar itibariyle Tablo: 34 ve Tablo: 35’te verilmiştir. Tablo : 34 Yağış ve Rüzgar Değerleri (Trabzon Meteoroloji Đstasyonu)

AYLAR Ortalama



(Günlük, mm)


Sayısı


Sayısı


Sayısı Ocak 76.8 79.9 1.1 1.8 SSW-245 Şubat 64.8 52.7 1.3 3.0 SSW-230 Mart 59.0 37.2 0.2 0.8 WNW-168 Nisan 59.6 40.1 0.1 - E-189 Mayıs 53.0 65.8 - - ENE-224 Haziran 54.5 68.1 - - ENE-163 Temmuz 37.1 60.1 - - S-148 Ağustos 51.5 81.6 - - S-240 Eylül 74.1 60.4 - - S-290 Ekim 119.3 74.8 - - S-267 Kasım 95.7 68.3 - - SW-285 Aralık 85.9 62.1 0.2 0.8 SW-319 YILLIK 831.3 81.6 2.9 6.4 S-2368


70 68

72

69

72 72

77 78

77

81

72 73

73

606264666870727476788082


ORT. NEM



50

Grafik 32: Aylara Göre Ortalama Yağış Miktarı (mm) (Trabzon Meteoroloji Đstasyonu)


31 yıllık gözlem sonuçlarına göre karadan ve denizden esen meltem rüzgârları kuzey ve güney yönlü rüzgârların hâkimiyetini hissetmektedir. Deniz kıyısına yakın kesimlerde güney ve güneybatıdan esen rüzgârlar daha etkilidir. Tablo : 35 Yağış ve Rüzgar Değerleri (Maçka Meteoroloji Đstasyonu)

AYLAR Ortalama



(Günlük, mm)


Sayısı


Sayısı

Hakim Rüzgar Yönü

Ocak 65.7 32.0 4.1 3.6 N Şubat 62.1 37.2 4.0 2.7 N Mart 65.6 38.6 2.0 0.8 N Nisan 73.9 26.6 0.4 - N Mayıs 89.1 72.5 - - N Haziran 74.6 43.6 - - N Temmuz 35.2 21.5 - - N Ağustos 34.7 48.6 - - N Eylül 58.9 37.5 - - N Ekim 61.3 39.3 - - N Kasım 59.6 37.8 0.3 0.5 N Aralık 51.0 37.5 1.1 1.2 N YILLIK 731.6 72.5 11.9 8.8 N


76,8 64,8 59 59,6 53 54,5 37,1 51,5 74,1 119,3

95,7 85,9

831,3

0

100

200

300

400

500

600

700

800

900


ORT.YAĞIŞ



51

Grafik 33: Aylara Göre Ortalama Yağış Miktarı (mm) (Maçka Meteoroloji Đstasyonu)


Trabzon’da yıl genelinde hakim rüzgar yönü güney’dir, ancak aylara göre farklılıklar göstermektedir. Maçka’da yıl boyu hakim rüzgar yönü kuzey’dir. Trabzon’da en fazla yağış 119.3 mm olarak Ekim ayında düşmektedir. Ortalama kar yağışlı gün sayısının en fazla olduğu ay ise Şubat ayı olarak tespit edilmiştir. Maçka’da en fazla yağış 89.1 mm olarak Mayıs ayında düşmektedir. Ortalama kar yağışlı gün sayısının en fazla olduğu ay ise Ocak ayı olarak tespit edilmiştir. Yerleşmelerin iklimsel özelliklerine ilişkin yıllık ortalama değerleri ise Tablo: 36 ve Tablo: 37’de verilmiştir. Tablo: 36 Yıllık Đklim Verileri (Trabzon Meteoroloji Đstasyonu)

Ortalama Açık Gün Sayısı : 51.3 Ortalama Bulutlu Gün Sayısı : 173.8 Ortalama Kapalı Gün Sayısı : 140.1 Ortalama Karla Örtülü Gün Sayısı : 6.4 En Yüksek Kar Örtüsü Kalınlığı (cm) : 41.0 Ortalama Sisli Gün Sayısı : 9.4 Ortalama Dolulu Gün Sayısı : 0.8 Ortalama Kırağılı Gün Sayısı : 3.6 Ortalama Orajlı Gün Sayısı : 16.9 Hakim Rüzgar Yönü : S


65,7 62,1 65,6 73,9 89,1 74,635,2 34,7 58,9

61,3 59,6 51

731,6

0

100

200

300

400

500

600

700

800


ORT.YAĞIŞ



52

Tablo: 37 Yıllık Đklim Verileri (Maçka Meteoroloji Đstasyonu)

Ortalama Açık Gün Sayısı : 89.3 Ortalama Bulutlu Gün Sayısı : 157.0 Ortalama Kapalı Gün Sayısı : 119.0 Ortalama Karla Örtülü Gün Sayısı : 8.8 En Yüksek Kar Örtüsü Kalınlığı (cm) : 38 Ortalama Sisli Gün Sayısı : 10.7 Ortalama Dolulu Gün Sayısı : 0.9 Ortalama Kırağılı Gün Sayısı : 2.0 Ortalama Orajlı Gün Sayısı : 8.2 Hakim Rüzgar Yönü : N


Bölge’de ortalama sıcaklık, yüksek sıcaklık, düşük sıcaklık, nisbi nem, yağış miktarı değerlerinin illere göre dağılımı ve illerin hakim rüzgar yönleri Tablo:38’de belirtilmiştir. Tablo :38 Doğu Karadeniz Đlleri Meteorolojik Verileri

Metereolojik Elemanlar

Giresun Gümüşhane Ordu Rize Trabzon Merkez Ş.Karahisar Merkez Mesudiye Merkez Kalkandere Merkez Maçka

Ortalama Sıcaklık (C ) 14.4 9.2 9.4 14.2 8.7 14.1 12.3 14.6 12.6 En Yüksek Sıcaklık (C ) 36.0 34.5 39.5 33.0 40.0 37.9 40.5 38.2 39.5 En Düşük Sıcaklık (C ) -9.8 -16.7 -19.0 -7.2 -27.0 -7.0 -11.5 -7.4 -11.0 Ortalama Bağıl Nem % 73 61 64 71 69 75 82 71 73 Ort. Yıllık Yağış (mm) 1258.4 563.5 461.5 1041.1 518.5 2233.5 2190.2 831.3 731.6 Hakim Rüzgar Yönü SE NE W S NW SW N S N Karla Örtülü Gün Sayısı 10.6 77.9 73.7 10.0 53.7 12.0 25.5 6.4 8.8

Kaynak: Devlet Meteoroloji Đşleri Genel Müdürlü ğü, Araştırma ve Bilgi Đşlem Daire Başkanlığı



53

2.3. JEOLOJ ĐK YAPI VE DEPREM DURUMU Rize, Trabzon, Gümüşhane, Giresun ve Ordu illerinin içinde bulunduğu Doğu Karadeniz proje alanı Paleozoik – Kuvaterner zaman aralığını kapsayan uzun bir jeolojik süreç boyunca oluşmuş, mağmatik, volkanik, metamorfik ve tortul kayaçlardan meydana gelmiştir. Bölgenin genel jeolojik durumu ile jeolojik birimlerin kronostratigrafik ve tektonik özellikleri bölgesel boyutta, litostratigrafik ve yapısal jeolojik özellikleri ise il ölçeğinde açıklanmıştır. 2.3.1. Bölge Jeolojisi

2.3.1.1 Kronostratigrafi Proje alanını şekillendiren Kuvaterner, Senozoik, Mesozoik ve Paleozoik yaşlı jeolojik birimlerin bölgesel çeşitlili ği ve yayılımı izleyen alt bölümlerde tanıtılmıştır.

1. Kuvaterner Birimleri Özellikle havza içlerindeki akarsu yataklarında ve Karadeniz kıyılarında oluşmuşlardır. Bölgedeki dağların kıyı kesimine çok yakın bulunması nedeniyle Kuvaterner yaşlı tüm genç çökeller ve kıyısal alüvyon malzemesi oldukça dar alanlar halinde şekillenmiştir. 2. Senozoik Birimleri Paleosen boyunca zaman zaman derin deniz fasiyesinde, zaman zaman da sığ deniz ve/veya lagünel fasiyeste çökelen fliş serisi Eosen’deki denizel volkanizmanın etkisi ile andezit, tüf ve tüfit aratabakalı olarak Miyosen’e kadar devam etmiş ve Samsun – Artvin arasındaki çok geniş bir alanda yüzeylenmiştir. Miyosen’de, Eosen flişi üzerinde transgresif olarak taban konglomerası ile başlayan kireçtaşları görülmektedir. Alt – Orta Jura'da başlayan volkanizma sık aralıklarla Pliyosen’e kadar sürmüştür. 3. Mesozoik Birimleri Trabzon ve Gümüşhane illerinin güneyinde yüzeylenen Alt Triyas yaşlı volkanit aratabakalı flişlerin üzerinde Jura – Kretase yaşlı ve 300 m civarında kalınlığı olan kireçtaşları bulunmaktadır. Ordu ilinin batısından başlayarak kıyı boyunca yer yer 50 km ye kadar varan bir genişlik göstererek Artvin’e kadar uzanan Üst Kretase yaşlı fli şler ise alt seviyelerinde kireçtaşları ile başlamaktadır. Bölgede yaygın olarak yüzeylenen ve içinde spilit ve bazalt türü volkanik kayaç aratabakaları bulunan Alt – Orta Jura'nın flişleri daha yaşlı kayaçlar üzerinde



54

açısal uyumsuzlukla yer almaktadır. Bunların görünür kalınlıkları 2000 m dolayındadır. Đçlerinde batolit şeklinde Permiyen granitoyidleri yer alan bu fli şlerin Trabzon ve Gümüşhane illeri civarındaki Paleozoyik ve Kretase birimleriyle ile olan dokanakları tektoniktir. Artvin güneyinde özellikle fay zonları boyunca Triyas yaşlı asidik ve bazik dayklara rastlanmaktadır. Alt – Orta Jura’da başlayan volkanizma oldukça sık aralıklarla Pliyosene kadar devam etmiştir. Volkanik faaliyetlerin hemen hepsinin denizel volkanizma tipinde gelişmiş olmasına bağlı olarak Mesozoyik ve Senozoyik yaşlı tortul kayaç istifleriyle aratabakalı volkaniklere ve tüflere bölgede oldukça sık rastlanmaktadır. 4. Paleozoik Birimleri Trabzon ve Gümüşhane illeri civarında Paleozoik, daha genç jeolojik birimlerin altında tektonik dokanakla yer almaktadır. Metamorfik kayaçlara, sadece Kelkit ilçesinin doğusundaki küçük bir alanda ve Permiyen yaşlı klorit ve amfibolit şistler türünde rastlanmaktadır. Gümüşhane ilinin güneyinde yüzeylenen Permiyen yaşlı granitoyidler, Permo-Karbonifer çökeller ile Alt-Orta Jura yaşındaki fliş serisi arasında batolit şeklinde yer almaktadır.

2.3.1.2. Tektonik Proje alanı Hersiniyen Orojenezi ile şekillenmeye başlamış ve Alpin Orojenezi sonrasında günümüzdeki görünümünü kazanmıştır. Bu hareketlilik büyük dağ sıralarının genel konumsal durumunun kıyıya paralel olmasına neden olmuştur. Kızılırmak ve Yeşilırmak deltaları dışında kıyı çizgisi oldukça dardır ve buradaki dik yamaçlar hemen kıyı gerisinde başlamaktadır. Karadeniz kıyı dağlarının batısındaki Triyas yaşlı birimler kıvrımlanarak bölgesel boyutta bir antiklinal oluşturmuştur. Antiklinal oluşumu sırasındaki yükselme hareketleri kıvrım kanatlarındaki alçak kesimlerde Jura – Kretase yaşlı kireçtaşlarının altında taban konglomeraları çökelmiştir. Aslında bu yapı tüm Pontidler için karakteristiktir. Doğuya doğru uzanım gösteren Pontidler, Hasan Dağı'ndan itibaren kuzeydoğuya doğru bükülerek devam etmektedirler.



55

2.3.2.Đllerin Jeolojik Özellikleri

2.3.2.1. Giresun a. Litostratigrafi a.1. Tortul Kayaçlar Güneyindeki Çatal Dağ'ın dik eğimli eteklerinde ve Karadeniz’e doğru ilerlemiş bir yarımada üzerinde kurulmuş olan Giresun kenti tortul kayaçlar ile volkanik kayaçların birbirleriyle fazlaca karışmasından hasıl olmuş jeolojik açıdan karışık bir seri üzerinde bulunmaktadır. Ayrıca kıyı yükselmelerine bağlı olarak taraçalar şekillenmiştir. Bölgede, sadece kumlu ve alüvyon sahalar da görülmektedir. Bu bağlamda kentin batısındaki akarsular arasında kalan yamaçlardan Karadeniz’e kadar uzanan denizel kökenli bir kumsal zemin mevcuttur. Kıyıya yakın düzlüklerde, akarsular arasında, malzemesi deniz tarafından veya derelerle getirilmiş olan alüvyoner alanlar yer almaktadır. Kentin 40 – 50 m yükseklikteki yamaçlarında spilit ve aglomeralar üzerinde kuvarslı ve feldispatlı kumlar ile çakıllardan oluşan, üzeri toprakla örtülü, üstte, ortada ve deniz içinde olmak üzere üç kademeli bir taraça sıralanımı bulunmaktadır. Bölgedeki tortul kayaçlar; kuzeydeki yamaçlarda ve Boğacık Deresi’nin Karadeniz’e karıştığı yerde kil, tüfit ve marn birimlerinin karışımı şeklinde görülmektedir. Alucra'nın güneydoğusunda ve kuzeydoğusunda yer alan tepelerin etekleri, çeşitli kalınlıklardaki düzensiz yamaç molozlarından oluşmuştur. Đlçede genç dere birikintileri de hakimdir. Giresun’un 15 km batısındaki Bulancak ilçesi ve civarı ağırlıklı olarak genç nehir ve deniz çökelleriyle örtülmüştür. Geniş bir alanı kaplayan alüvyoner çökeller, akarsu alanlarında ve Karadeniz kıyısında daha ziyade kumlu, çakıllı; diğer yörelerde ise siltli, killi çökeller halindedir. Meskun bölgeler genellikle bu tür zemin üzerindedir. Güneye doğru giderek yükselen bölgede Mesozoik yaşlı volkaniklerle ardalanmalı kumtaşları mevcuttur. Giresun’a 190 km uzaklıktaki Çamoluk bölgesindeki hakim jeolojik birim Jura yaşlı Kumtaşları ile birlikte bazik volkanik kayaçlar, akarsular boyunca alüvyonlar ve Kuvaterner yaşlı taraçalardır. Siyah renkli kumtaşları oldukça sıkı çimentolanmış ve yer yer volkanik kayaçlarla kesilmiştir. Kelkit Vadisi'nin yüksek kesimlerinin düz alanlarında taraçalar görülmektedir. Giresun’a 80 km uzaklıktaki bir vadi içinde kurulmuş olan Çanakcı’da Üst Kretase – Eosen dönemine ait volkano-tortul bir istif ile Kuvaterner’e ait alüvyon yer almaktadır. Tortul istif; bir volkanik seri ile kumtaşı ve kiltaşı –



56

marn ardalanması şeklindeki flişten şekillenmiştir. Üst kısımlarında volkanik çakıllar içeren 1 – 2 m kalınlıkta ayrışma zonları içermektedir. Kuzey – güney doğrultusunda akan yerel akarsu boyunca dar bir şerit halindeki alüvyon görünümündedir. Giresun’un 20 km güneyindeki Aksu Deresi'nin her iki yanında birden bire dikleşen yamaçların tabanında kurulu bulunan Dereli, genellikle akarsuların ve kısmen de yamaç sellerinin getirdiği moloz, çakıl, kum ve siltten oluşan çökeller üzerindedir. Doğankent’in zeminini, mağmatik ve volkanik kayaçlar yanısıra bazen yamaç molozlarının fazlaca kalın olduğu kesimler oluşturur. Giresun’un 28 km doğusunda ve Karadeniz kıyısında bulunana Espiye'nin zemini, kıyıya yakın kesimlerde kumlardan, uzak alanlarda ise dere ve yamaç sellerinin meydana getirdiği çökellerden oluşmuştur. Đlçeyi güneyden sınırlayan yamaçlarda Neojen yaşlı, killi sarı renkli marnlar görülmektedir. Giresun’un 63 km doğusunda Karadeniz kıyısında kurulu olan Eynesil’in zemini, tamamen genç nehir ve deniz çökelleri özelliği taşıyan çakıllı kumlu siltli malzeme niteliğindedir. Giresun’un 52 km doğusunda yer alan Görele zemini ise kısmen dere ve sel çökellerinden oluşmuştur. Çavuşlu zemini, kısmen yamaç molozundan, kıyıda da alüvyon ve plaj kumundan ibarettir. Keşap, volkanik kayaçlar ile bunlar üzerine yamanmış bir konumda 0,5 – 4 m arasında kalınlık gösteren marn, kumtaşı, şistli ve killi marn türü tortul kayaç ara tabakalarından meydana gelmektedir. Bu kütleler, genellikle az veya çok kalın killi bir karışımla kaplıdır. Kıyı ve dereler boyunca uzanan düz araziler genç ve henüz yerleşmemiş olan deniz ve dere birikintilerinden ibarettir. Denize yakın yörelerde, eski deniz çakıllarıyla örtülü taraçalar görülmektedir. Piraziz yöresindeki bazı düzlük ve çukurluklar dere ve deniz dolgusundan oluşmuş olan ve üstü bitki toprağıyla altı da gevşek yapıda çakıl kum ve silt türünde taneli malzeme içeren birikintilerden ibarettir. Giresun’un 70 km güneyinde 1250 m yükseklikteki bir sırt üzerinde kurulmuş bulunan Şebinkarahisar’da Oligo-Miyosen yaşlı jipsli seri önemli bir yer tutmaktadır. Jipsli seri, üste kırmızı gri beyaz renkli kil tabakaları ile 4 – 5 m altında çok kalın olduğu tahmin edilen çakıl – kum ve marn tabakaları içermektedir. Tabakalar arasında jips yatakları mevcuttur. Bu formasyon oldukça geniş bir alan kaplamakta olup, üzeri 30 – 40 cm kalınlıkta ince bir bitkisel toprakla örtülüdür. Yamaçlarda 50-150 cm kalınlıkta yer yer yamaç molozları görülmektedir. Tirebolu yerleşimi kuzeyinde deniz kenarındaki kumsal, köy içinde dar bir şerit halindedir. Ayrıca dere kenarlarında çakıl, kum ve milden ibaret genç alüvyon bulunmaktadır. Yağlıdere’de vadi boyunca yer yer genişleyen Kuvaterner alüvyonlarına rastlanmaktadır. Alüvyoner alanlar zemin bakımından pekişmemiş zemin özelliğinde kil, çakıl, kum ve blok boyutlu kayaç yapıcı elemanlardan oluşmaktadır



57

a.2. Mağmatik – Volkanik Kayaçlar Volkanik ve tortul kayaçların karışık bulunduğu Giresun kenti temelini oluşturan ve kent içi PTT’si yanında görülen karışık serinin üstünde bir enkaz örtüsü bulunmaktadır. Volkanik kayaçlar tortul kayaçları kesmiş durumdadır. Bölgede geniş bir alan kaplayan bazı tepeleri şekillendiren bazalt ve aglomeraları içeren volkanik seriye, Baltama Deresi'nin iki yanında dasitlere ve ayrışmış mostralarına rastlanmaktadır. Giresun’un 73 km güneydoğusundaki dağlık bir yörede kurulmuş olan Alucra yerleşiminin güneydoğusunda yükselen tepeler ve kuzeydoğusunda bulunan Đkizler Tepesi, volkanik kayaçlardan ve aglomera tüflerinden oluşmuştur. Giresun’un 15 km batısındaki Bulancak ilçesi ve civarı kısmen Mesozoik’e ait volkanik formasyonlardan oluşmuştur. Güneye doğru yavaş yavaş yükselen bölgedeki Mesozoik yaşlı volkanikler, kumtaşlarıyla ardalanmalıdır. Çamoluk yerleşimindeki volkanikler bazalt karakterindedir ve yer yer kumtaşlarını kesmiştir. Mevcut yerleşimin batısı bir akarsu birikinti konisi üzerindedir. Tortul istif; andezit, bazalt ve kısmen de aglomeralardan meydana gelen bir volkanik seri ile fliş türündedir. Üst kısımlarda volkanik çakıllar içeren 1 – 2 m kalınlıkta ayrışma zonları görülmektedir. Kuzey – güney doğrultusunda akan yerel akarsu boyunca dar bir şerit halinde alüvyon yerleşmiştir. Dereli yerleşimi, genellikle akarsuların ve kısmen de yamaç sellerinin taneli malzemesi yanısıra yerleşim doğusunda ve batısında engebeli bir topoğrafya şekillendiren bazaltlar üzerine yerleşmiştir. Doğankent’in zeminini, granit ve granodiorit gibi sağlam volkanik kayaçlar teşkil etmektedir. Engebeli bir arazi üzerinde kurulu Ören yerleşiminde zemin, Kretase volkanikleri, tüf ve yer yer de aglomeratik breşlerden oluşmuştur. Bu kayaçların üzeri bir ayrışma ve erozyon ürünü özelliğindeki 0,5 – 1 m kalınlıkta toprak tabakasıyla örtülüdür. Giresun’un 52 km doğusunda yer alan Göreli zemini; topografyanın ilçe güneyinde yükselmeye başladığı yerlerde de görüldüğü üzere kısmen aglomera ve çeşitli volkaniklerden, oluşmaktadır. Bunların üzerleri 1 – 1,5 m kalınlığında toprakla örtülüdür. Kısmen yamaçlar ile düzlükte kurulmuş olan Çavuşlu zemini, yamaçlarda bazalt, andezit ve aglomera ardalanmalıdır. Az engebeli bir yörede dağınık iskan şeklinde yerleşmiş olan Güce’deki zemin tamamen volkanik – andezit – bazalt veya bu formasyonların tüflerinden oluşmuştur. Hafif dalgalı sırtlar ile kısmen de dere ve denizin teşkil ettiği düzlüklerde kurulmuş olan Keşap, bazalt ve aglomera türü volkanik kayaçlar ile bunlar üzerine yamanmış konumlu tortul kayaç aratabakalarından meydana gelmiştir.



58

Batısından ve doğusundan derelerle sınırlanmış dar bir düzlükte yer alan Piraziz, topografyanın birden dikleştiği güney kesiminde lav, tüf ve aglomeralardan şekillenmiştir. Şebinkarahisar’da Oligo-Miyosen yaşlı volkanik fasiyes görülmektedir. Volkanik fasiyes güneyde ve kuzeyde bazı bazalt tepeleri şekillendirmiştir. Giresun’un 35 km doğusundaki Tirebolu, Üst Kretase yaşlı andezit, tüf ve aglomera türü volkanik kayaçlar ile bunların ayrışmasından meydana gelen moloz ve killi topraktan oluşmuştur. Giresun’a 51 km mesafede bulunan Yağlıdere bölgesindeki hakim litoloji, Üst Kretase yaşlı volkanik kayaçlardır. Volkanik seriyi lav, tüf ve aglomera oluşturmaktadır.

2.3.2.2. Gümüşhane

a. Litostratigrafi a.1. Tortul Kayaçlar Gümüşhane kent zeminini oluşturan volkanik ve mağmatik kayaçların ayrışması ve erozyonu sonucu bölgede yamaç molozları ve alüvyon alanlar gelişmiştir. Kent alanı içindeki düzlükler, Harşit Çayı'nın getirmiş olduğu çeşitli kayaçların (çakıl, kum ve kil karışımı) çökellerinden ibarettir. Gümüşhane'nin 35 km güneyinde, Kelkit Çayı'nın kolları arasındaki düzlükte kurulu Kelkit’in zemini, eski nehir yatağı niteliğindeki çakıl, kum ve silt karışımı alüvyondan ibarettir. Yenimahalle, nehir seviyesine göre yüksekte olan bir taraça üzerindedir. Zemin, nispeten sıkı dokulu olan eski nehir çakıllarından ibarettir. Köse ilçesi, içinden geçen akarsuyun iki tarafında alüvyondan, kuzey ve güney taraflarında ise tamamen Pliyosen yaşlı çakıl, kum ve kil ara tabakalı marnlardan ibarettir. Çevrede aynı formasyondan oluşmuş küçük tepeler görülmektedir. Gümüşhane’ye 55 km uzaklıktaki Kürtün, çok engebeli bir arazi yapısına sahiptir ve kurulduğu akarsu vadisi boyunca Üst Kretase yaşlı volkaniklerden (granit, granodiyoritler) oluşmuştur. Eosen yaşlı volkaniklerden bazalt ve andezit ile bunların piroklastik ürünleri, ilçenin güneyinde doğu – batı uzanımlı geniş alanlar kaplamaktadır. Topografik eğimin azaldığı yamaçların eteklerinde kalınlığı yer yer 10 m’ye ulaşan yamaç molozları depolanmıştır. Gümüşhane il merkezinin yaklaşık 104 km güneybatısındaki Şiran ilçesi, akarsuyun iki yakasında ve Lütesiyen yaşlı fli şlerle, Kuvaterner yaşlı alüvyonlar içinde kurulmuştur. Fliş serisi; geniş alanlar kaplayan, düzgün ve düzenli tabakalanmalı, gri renkli kumtaşı, silttaşı ve çamurtaşı ardalanması şeklindedir. Đlçede akarsular boyunca kalınlığı 5 – 6 m.yi bulan alüvyoner birimler oluşmuştur.



59

a.2. Mağmatik – Volkanik Kayaçlar Đçinden, kuzey – güney doğrultusunda Harşit Çayı geçen Gümüşhane kentinin zemini esas olarak andezit ile kuzeyde granodiorit ve granitik kayaçlardan oluşmuştur. Gümüşhane'nin 20 km kuzeybatısındaki Torul ilçesi, akarsu düzlüğünde ve yamaçlarındaki Üst Kretase yaşlı volkanikler (andezit) içine yerleşmiştir. Volkanikler, ayrışmış ve gevşek dokuludur. Meskun sahanın zemini, genellikle alüvyondan ve andezitlerden oluşmuştur. Doğuya gidildikçe granit ve granodiyoritlerle karşılaşılmaktadır.

2.3.2.3. Ordu a. Litostratigrafi a.1. Tortul Kayaçlar Ordu Kenti'nin Yeni Mezbaha, Yeni Mahalle, Yeni Hastane sahalarında ve bazı düzlüklerde kalın bir kil tabakasına rastlanmaktadır. Taşbaşı, Kurtuluş ve Konak mahallelerinden geçen dereler ile Bülbül deresinin kenarlarında dere ve sel birikintileri, yamaçlarda kalın bir moloz tabakası ve sahilde geniş bir kumsal saha görülmektedir. Aybastı yerleşiminin güneydoğu kesiminde Pliyosen’in gri renkli ince marnlı kireçtaşı bantları ile üzerinde çakıl ve tüf blokları bulunmaktadır. Çatalpınar yerleşim alanında güneyden kuzeye doğru bazı yöreler yamaç molozları veya sel ve dere birikintisi alüvyonla örtülüdür. Üzerleri yerine göre erozyon ve sel malzemesiyle örtülüdür. Kalınlığı 1 – 4 m arasında değişmektedir. Ordu'nun batısında dağlık bir arazide kurulu Çaybaşı'nın zemini Üst Kretase yaşlı ve genel olarak gevşek yapılı fliş serisinden barettir. Bunun altında kumlu killer ve marnlar yer almaktadır. Fatsa ilçesinin güneyindeki yamaçlar olasılıkla Eosen – Üst Kretase yaşlı volkanikler ile kumtaşı ve marnlardan ibarettir. Tepeler ile sahil arasında uzanan nispeten düz saha yamaçlardan gelen moloz, kil ve toprak türü malzemeden, akarsular tarafından getirilen çakıl, kum ve kil elemanlı alüvyonlardan ve özellikle sahil boyu deniz kumlarından oluşmuştur. Meskun alanlar genellikle alüvyon üzerindedir. Ünye Yolu – Reşadiye caddesinin güneyindeki kısım oldukça kalın moloz, toprak ve kilden ibarettir. Đlçenin doğu kenarı ile kilise (eski garaj) arasındaki saha ve sahil, deniz kumundan ibarettir. Yıkılmış kilise ile iskele – eski hamam arası ve sahil deniz kumundan, topraktan, enkazdan ve derelerin getirmiş olduğu alüvyondan oluşmuştur. Đskele



60

ve Kale arasındaki sahil kısmında ise deniz ile Elekçi Deresi'nin alüvyonları görülmektedir. Kale ile Ünye yolu üzerinde bulunan Mağazabaşı Caddesi ve yamaç arasındaki düzlük tamamen Elekçi Deresi'nin alüvyonundan oluşmuştur. Kuzeyde kalan yamaç kil ve topraktan ibarettir. Sahilde kurulu Bolaman arazisi batıda Bolaman Çayı'ndan kasaba girişine kadar uzanan kıyısal kesimde arazi, deniz birikintilerinden kasaba merkezinde karayolundan itibaren birden yükselmektedir. Dik yamaçlar Üst Kretase’ye ait tüfsü marn, kumtaşı ve kireçtaşlarından ibarettir. Bunlar yer yer moloz ve toprakla örtülüdür. Ilıca kuzeyinde andezitler üzerinde fliş serisi yerleşmiştir. Oldukça engebeli tepelerin eteğinde kurulmuş olan Gölköy’ün zemini, kireçtaşı, kireçtaşı tüfü ve marn ile dere ve sel çökellerinden oluşmuştur. Đlçenin kuzeyinde ve güneyinde görülen kireçtaşları açık gri renkli, 15 – 30 cm kalınlıkta tabakalar halindedir. Olasılıkla Mesozoik – Kretase yaşlı ve kuzeydoğuya eğimli olan bu formasyon Gölköy içinde oldukça engebeli yerlerde mostra verdiği için yapı zemini olarak yararlanılamamaktadır. Gölköy Çayı'nın batısında görülen kireçtaşı tüfleri açık gri renkli, yumuşak yapılı ve yatay tabakalanmalıdır. Đçlerinde bazı doğal boşluklara rastlanılmaktadır. Kuzeybatıda, açık gri sarı renkli tabakalanma gösteren marnlar yer almaktadır. Genellikle meskun alanlar, dere ve sel çökelleri ile alüvyondan oluşmuştur. Ordu’ya 16 km uzaklıkta bulunan Gülyalı’da kıyı boyunca dar bir şerit halinde batıdan doğuya doğru, deniz birikintisi kumsal, geriye doğru, karayolu ile yamaç arasında çok dar bir şerit halinde gevşek yapıda alüvyon bir saha uzanmaktadır. Gülyalı’da güneydeki yüksekliklerde bulunan kil birimleri geniş bir alanın zemin yapısını meydana getirmektedir. Kil biriminin kalın olduğu yerlerde zemin heyelana elverişlidir. a.2. Metamorfik Kayaçlar Ordu kenti içinde Bülbül Deresi'nin yamaçlarında, volkanik kayaçlar altında beyaz renkli mermerleşmiş mesozoik kireçtaşları görülmektedir. a.3. Mağmatik – Volkanik Kayaçlar Jeolojik bakımdan, Ordu Kenti'nin tepe bölgeleri (Kiraz Liman, Taşbaşı ve Kurtuluş mahalleleri ile Orta, Konak ve Yeni mahallelerin üst kısımları) volkanik kayaçlardan oluşmuştur. Bu kayaçlar altta koyu renkli bazalt lavları, siyah tüf ve bloklar halinde, üstte ise kumlu ve killi, gri veya kahve renkli blok yapılı tüflerden ibarettir. Bazen üstleri kalın bir toprak tabakası ile örtülmüştür. Akkuş zemini, Üst Kretase yaşlı volkanik kayaçlardan (tüf, lav, aglomera) ibarettir ve üzeri değişik kalınlıkta toprak veya yamaç molozu ile örtülüdür. Kuzey Karadeniz dağları arasında bir yamaç üzerinde kurulu olan Aybastı, Üst



61

Kretase yaşında volkanik tüflerden oluşmuştur. Kuzey kesiminde tüfler arasındaki lavlar topografik görünüm olarak sivri tepeler ve yamaçlar şekillendirmiştir. Genellikle hafif dalgalı bir arazi, üzerinde kurulmuş bulunan Çatalpınar zemini, bazalt, aglomera ve andezit tüfü türünde volkaniklerden oluşmuştur. Ordu'nun batısında dağlık bir arazide kurulu Çaybaşı'ndaki yüksek tepeler volkanik tüflerden ibarettir. Fatsa ilçesinin güneyinde yükselen yamaçlar olasılıkla Eosen – Üst Kretase yaşlı olan volkaniklerin andezit ve aglomeralarıyla lav, tüf ve tortul kayaç tabakalarından ibarettir. Bolaman'daki doğuya doğru devam eden tepe ve yamaçlar Üst Kretase'nin andezit ve aglomeralarından şekillenmiştir. Dik bir vadinin tabanında kurulu bulunan Ilıca, tamamen Üst Kretase andezitlerinden ibarettir. Üzeri 1,5 – 2 m kalınlığında bitkisel toprakla örtülüdür. Kuzeyde andezit üzerinde yer alan fliş serisi ve dere kenarlarında aglomeralar görülmektedir. Gülyalı’da güneydeki yükseltileri esas olarak Üst Kretase yaşlı andezit ve aglomeralar şekillendirmektedir.

2.3.2.4. Rize

a. Litostratigrafi a.1. Tortul Kayaçlar Rize kenti ve dolayındaki kayaçlar ince tabakalar halinde, genellikle güneye doğru eğimli kumtaşı ve marnlı kireçtaşlarından oluşan flişlerden ve volkanik kayaçlardan, kıyı kesimleri ise genellikle deniz ve dere birikintilerinden oluşmuştur. Kentin Taşlıdere yönündeki gelişme alanı da dahil hemen hemen tüm yamaçları flişlerden ibarettir. Fliş serisini meydana getiren tabakaların eğimleri genellikle topoğrafik eğimin aksine yöndedir. Bununla beraber yine de dik yamaçlarda kayma zonları gelişmektedir. Rize'nin 12 km doğusundaki Gündoğdu, Rize – Hopa karayolu üzerinde ve sahil dolgusu içeren bir alüvyoner alan üzerinde kurulmuştur. Batıdaki Taşlıdere’ye kadar uzanan bu alan tümüyle alüvyonlardan ve yamaç molozlarından ibarettir. Rize'nin 20 km güneybatısındaki Kendirli’de zemin, kalın killi toprakla örtülüdür. Karadeniz sahilinde, doğu–batı yönünde uzanan dar, düz bir sahada yerleşmiş olan Ardeşen'de kıyı boyunca ve kuzey taraflarda derelerin getirdiği malzemeden oluşmuş 3 – 10 m kalınlığında sağlam bir zemin bulunmaktadır. Güneyde, Pliyosen yaşlı iyi çimentolu konglomera ve kumtaşlarından ibaret kalın, yatay tabakalı taraçalar görülmektedir. Çamlıhemşin, Fırtına Deresi’nin çok kalın yamaç molozları ve nebati toprakla örtülü dik yamaçlarında yer alan



62

küçük düzlüklerde kurulmuştur. Çayeli yerleşiminin esas zeminini şekillendiren düzlük alanlar toprakla örtülü dere ve deniz birikintilerinden oluşmuştur. Geri plandaki yamaç ve tepelerde ise marnlar bulunmaktadır. Çayeli’ne bağlı Büyükköy, ilçenin 13 km güneybatısındaki çok engebeli bir arazi üzerinde kurulmuş ve geniş bir alana yayılmıştır. Çevrede, marnlı kumtaşı ve kireçtaşından oluşmuş kretase flişleri görülmektedir. Fındıklı, deniz boyunca uzanan düzlük bir kumsal üzerindedir. Kara tarafında yükselen yamaçlar, içinde marn ve kumtaşı ara tabakaları bulunan volkaniklerden ibarettir. Arazi, yamaç molozu ve toprakla örtülüdür. Güneysu’da zemini oluşturan tüfler içinde fazla killi ve marnlı ara tabakalar bulunmaktadır. Yamaçlarındaki toprak örtüsü oldukça kalındır. Pazar'ın 19 km güneyinde dağınık iskan vaziyetinde kurulu Hemşin’de tabandaki magmatikler üzerinde yer yer 1 m kalınlıkta olan Hemşin Deresi’nin eski alüvyonlarına rastlanılmaktadır. Alüvyon kalınlığı bugünkü yataktan 3 – 6 m daha yüksekliktedir. Bu kalınlık doğudaki sırtlarda daha fazladır. Đkizdere yerleşimi ve çevresinin temelini oluşturan granitler üzerine değişik kalınlıkta toprakla karışık çakıl ve kumlardan ibaret yamaç molozları gelmektedir. Meskun alanın zemini, Đkizdere’nin dar düzlük şeridini meydana getiren derenin dolgu malzemesinden ibarettir. Güneyce’de zemin, volkaniklerin olasılıkla Kretase yaşlı olan fliş serisiyle (marnlı kireçtaşı, kumtaşı, marn) ardalanmasından ve bu kayaçların erozyon ürünü olan gevşek yapılı çökellerden oluşmuştur. Rize – Hopa karayolunun 44. km’sinde kurulu Pazar’da, meskun yerlerin bulunduğu alanlar ve kıyı, dere ve denizlerin biriktirdiği az molozlu çakıl ve kumdan ibaret bir malzemeyle örtülüdür. Pazar’da, güneye doğru Kretase yaşlı volkanikler üzerindeki 5 – 6 m kalınlığa sahip az çakıllı, killi, Şist ve marnlar yer alır. Hemşin Deresi’nin D sırtlarında Neojen yaşlı kil, kum ve çakıl örtüsü görülmektedir. a.2. Mağmatik – Volkanik Kayaçlar Rize kenti ve çevresi, volkanik kayaçlardan (bazalt ve tüfleri) ve tortul kayaçlardan ibarettir. Şehrin çay fabrikası yönündeki yamaçlarında, üzeri ayrışma sonucu oluşan toprakla kaplı bazaltlar bulunmaktadır. Gündoğdu yerleşimi güneyindeki dik sırtlarda, altta koyu renkli aglomeralar ve bunlar üstünde de yamaç molozu veya toprak örtüsü görülmektedir. Rize’nin 20 km güneybatısındaki Kendirli’nin yol yarmalarında ve vadi yamaçlarında Üst Kretase’ye ait volkanik seri (aglomera ve tüfler) mostra vermektedir. Fırtına Deresi’nin dik yamaçlarındaki küçük düzlüklerde kurulmuş olan Çamlıhemşin’de arazi gri bej renkli sert yapılı andezitler türündeki volkanik kayaçlardan oluşmuştur. Çayeli yerleşimi arkasında bulunan yamaç ve tepeler, bazalt, tüf ve aglomeralardan şekillenmiştir. Çayeli ilçesine bağlı Büyükköy,



63

ilçenin 13 km güneybatısındaki çok engebeli bir arazi üzerindedir. Burada zemin, kalın bir bitkisel toprak örtüsü altında yer alan volkanik kayaçlardan ibarettir. Derepazarı zemini ise genellikle bazaltlardan oluşmaktadır. Fındıklı, Karadeniz boyunca uzanan düzlük bir kumsal görümündedir. Kara tarafında yükselen yamaçlar, içinde marn ve kumtaşı aratabakaları bulunan lav, tüf ve aglomeralarla biçimlenmiştir. Rize'nin 12 km güneydoğusundaki vadi yamaçlarında kurulu Güneysu’da zemin volkanik kayaç ve tüf türündedir. Tüfler içinde fazla killi ve marnlı ara tabakalar bulunur. Pazar'ın 19 km güneyinde dağınık iskan vaziyetinde kurulmuş olan Hemşin’de, zeminin alttan itibaren granit ve diyoritlerden oluştuğu görülmektedir. Rize'nin 55 km güneybatısındaki engebeli bir yörede dağınık iskan halinde kurulu olan Đkizdere’nin temelini granitler teşkil etmektedir. Buradaki yamaçların yüksek yerlerinde mostraları görülmektedir. Granitlere yer yer bloklar halinde rastlanmaktadır. Rize'nin 41 km güneyinde ve Rize – Đspir karayolu güzergahında fazla eğimli bir sahada yer alan Güneyce, bazalt ve aglomeraların biçimlendirdiği volkanik kayaçların olasılıkla Kretase yaşlı fli ş serisi ile ardalanmasından oluşmuştur. Rize'nin 7 km uzağında, kıyıdaki çok engebeli bir arazide yerleşmiş olan Đyidere’de, kıyı boyunca dar bir kumsal saha bulunmaktadır. Buradaki dik yamaçlar, üzerleri kalın bir toprak örtüsüyle kaplanmış olan bazalt, aglomera ve tüflerden oluşmuştur. Rize’nin 20 km güneyindeki dağınık iskan kuruluşlu Kalkandere’de zemin, Kalkandere Formasyonu olarak adlandırılan Spilit ve andezitlerden meydana gelmiştir. Bazı yerlerde spilittik pilov lavların andezitleri örtmüş olduğu görülmektedir. Bunların üzerleri ayrışma sonucu oluşmuş bir toprak dolgu ve molozla kapılıdır. Pazar dolayındaki Kretase yaşlı aglomera ve bazaltlardan ibaret koyu renkli volkanikler, güneye doğru şevlerde ve falezlerde yer almaktadır.

2.3.2.5. Trabzon a. Litostratigrafi a.1. Tortul Kayaçlar Trabzon kentinin batısında uzanan yüksek düzlük, Neojen yaşlı, sert marn ve kil tabakaları ile örtülüdür. Doğuda ise arasında kil ara tabakaları bulunan volkanik kayaçlara rastlanılmaktadır. Kentin iç kısmında doğal zemin, kısmen az veya çok kalın olan bir enkaz örtüsü ile kaplıdır. Kıyıdaki düz arazi şeridi ile kalenin doğu ve batısından geçen akarsuların aşağı kısmında bulunan araziler tamamen dere ve deniz birikintileriyle şekillenmiştir.



64

Trabzon’un 6 km güneyindeki Çağlayan’ın eski ve yeni yerleşim alanları alüvyonla kaplıdır. Buradaki yamaçlar 1 – 3 m kalınlığında yamaç molozu ile örtülüdür. Trabzon’un 17 km batısında yer alan bir tepe ve kıyı şeridi üzerine kurulu Akçaabat’ta kıyı şeridi alüvyonu 0,5 m kalınlıkta toprakla örtülüdür. Doğudaki akarsu ve civarında konglomeratik yapıda, sarı renkli marnlı ve kavkılı kireçtaşları bulunur. Akçaabat’ın 14 km güneydoğusundaki bir vadinin dik yamaçları üzerinde dağınık iskan durumunda yer alan Akçaköy’ün bu dar yerleşim alanı alüvyonla örtülüdür. Araklı yerleşimi, deniz kenarında genişleyen akarsu vadisinde akan derenin çakıllı, kumlu, toprakla karışık alüvyon düzlüğüne kurulmuştur. Arsin ilçesi, meskun yerleri 15 – 20 m yükseklikte ve şerit halinde bir plato üzerinde bulunan, aniden dik yamaçla sonlanan bir kıyıdaki pliyosen yaşında, kumlu çakıllı bir birim içerir ve bunun üzerinde killi bir toprak örtüsü bulunmaktadır. Vakfıkebir’in 4 km batısındaki düz bir alanda kurulmuş olan Beşikdüzü’nde zemin, kumlu ve çakıllı alüvyon niteliğindedir. Çarşıbaşı, kıyı şeridi boyunca doğu – batı doğrultusunda uzanan volkanikler denizel taraçalar tarafından örtülmüştür. Akarsu yatakları ve kıyı şeridi boyunca kuvaterner yaşlı alüvyonlar yer almaktadır. Çaykara ilçesi, içinden geçen derelerin meydana getirdiği bir dolgu zemin üzerine kurulmuştur. Uzungöl’de zemin, vadi içinde dere birikintilerinden ve yamaçlarda volkaniklerin ayrışma ürünü genç molozlarından ibarettir. Akçaabat’ın 26 km güneybatısındaki Düzköy’ün zemini, Üst Kretase yaşlı volkanik ara tabakalı fliş formasyonu (kireçtaşı, kumtaşı ve marn ardalanması) özelliğindedir. Köprübaşı’nda zemin, Üst Kretase’ye ait filiş yapılı volkanik formasyonlar içinde mevcut kireçtaşı, marn ve kumtaşlarından oluşmuştur. Maçka zemini, yanından geçen çaylar boyunca 1 – 5 m kalınlıkta volkanik kökenli kum, çakıl, silt karışımlı, sıkı dokulu alüvyon türündedir. Yamaç eğiminin azaldığı yerler 2 – 12 m kalınlığında yamaç molozu ile örtülüdür. Of ilçesinin zemini, derelerin meydana getirdiği 10 – 30 m arasında kalınlığı değişen iri çakıl ve kumlu alüvyondan oluşmuştur. Güneye doğru gidildikçe iri çakıl ve konglomeralar halinde 5 – 6 m kalınlıkta dar bir şerit halinde uzanan Pliyosen’e ait seriler görülmektedir. Bunlar taraçalar halindedir ve andezit tepeleri önündeki düzlükleri meydana getirirler. Uğurlu’da zemin, Üst Kretase’ye ait flişlerden (kireçtaşı, kumtaşı, marn, yer yer volkanik ara katkılı) ibarettir. Üzerleri kalın bir killi tabaka ile örtülüdür. Sürmene zemini, yerleşimin bulunduğu yamaçların önündeki dar alanda kum ve iri çakıllardan ibarettir. Ayrıca ilçenin yakınından geçen akarsuyun iki tarafında geniş bir çakıl ve kum örtüsü türünde alüvyon bulunmaktadır. Şalpazarı yerleşiminin bulunduğu üst kretase yaşlı volkanik fasiyes içinde yer yer marn, gre ve kireçtaşı ardalanmaları görülmektedir. Yerleşim alanını, volkaniklerin ayrışma ürünü olan killi kumlu 3 – 4 m kalınlığındaki sıkı dokulu bir birim örtmektedir. Topoğrafyanın uygun olduğu



65

alanlarda örtü halinde yamaç molozu görülmektedir. Tonya zemini genellikle akarsu birikintilerinden oluşmuştur, heterojen yapıda ve gevşektir. Zemin, Kretase’ye ait fliş (ince taneli marnlı kumtaşlarından) serisi türündedir. Kısmen Karadeniz kıyı düzlüğünde, kısmen de güneye doğru yükselen tepelerde kurulmuş olan Vakfıkebir, sahil boyunca ince bir şerit halinde plaj kumu ve akarsu yataklarında da alüvyon içermektedir. Yomra ilçesi, kıyıda alüvyon zemin ve Pliyosen birimleri üzerine kurulmuştur. Pliyosen, değişik büyüklükte çakıl ve bloklar içermektedir. Đçinde ara katkılar halinde kum ve silt bulunmaktadır. Alüvyon ise, kıyı kesiminde ve doğudaki akarsuyun çakıl, kum ve millerinden ibarettir. Güneyde yamaç molozları görülmektedir. a.2. Mağmatik – Volkanik Kayaçlar Trabzon kenti zemininin büyük bir kısmı üstü toprak ve eski dere çökelleriyle örtülü olan aglomera ve lavlardan ibarettir. Doğudaki volkanik kayaçlar arasında kil ara tabakalarına rastlanılmaktadır. Çağlayan ilçe zeminindeki ana formasyon bazalt ve aglomeralardır. Akçaabat doğusundaki volkanik kayaçlar (andezitik tüf, bazaltlar) tortul kayaçların tabanında ve diğer sahaları tamamen kaplamış olarak görülmektedir. Akçaköy’ün doğusundaki ve batısındaki yamaçlar, üzeri toprakla örtülü andezitik tüf, lav ve aglomeralar türündedir. Akçaabat’ın 24 km güneybatısındaki 40 – 45 derece eğimli arazi üzerinde dağınık iskan kuruluşlu Işıklar’ın zemini andezit, tüf ve aglomeralardan oluşmuştur. Bunların üzeri, yine bu kayaçların ayrışma ürünü olan killi toprakla örtülüdür. Arsin yerleşiminin güneyindeki yamaçlar andezit, tüf ve lavlardan ibarettir. Trabzon il merkezine 35 km mesafedeki Çarşıbaşı’nda, ilçenin kıyı şeridi boyunca denizel taraçalarla örtülmüş bulunan doğu – batı uzanımlı volkanikler görülmektedir. Malzemesi değişik kökenli ve heterojen yapıda olup içlerinde bazalt ve andezit blokları yer almaktadır. Ortalama kalınlığı 2,5 m dolayındadır. Đlçenin geniş bir alanı Üst Kretase yaşlı volkanik seri ile örtülüdür. Bunlar aglomera, bazalt, andezit ve tüflerden oluşmuştur. Çaykara doğusunda dasitler, diğer yönlerde ise aglomera ve tüf gibi volkanik birimler mevcuttur. Uzungöl’de zemin, ilçeyi çevreleyen dik eğimli tepelerde volkaniklerden (andezit ve granit) ibarettir. Dernekpazarı (Kondu), bir vadinin 45 derece eğimli yamaçlarını oluşturan Üst Kretase yaşlı volkanik formasyonlar (andezitik tüf ) üzerinde ve dağınık iskan tipinde kurulmuştur. Zemin üzeri bitkisel toprakla ile örtülüdür. Akçaabat’ın 26 km güneybatısındaki Düzköy’ün zemini, Üst kretase yaşlı, volkanik ara tabakalı filiş formasyonundan ibarettir. Sürmene’nin 14 km güneyinde ve vadi içinde iki tarafı dik yamaçlarla çevrili olan Köprübaşı’nda zemin, Üst Kretase’ye ait fliş yapılı volkanik formasyonlardan ve genellikle de



66

andezitik lavlardan, tüflerden, konglomera ve serpantinlerden meydana gelmiştir. Maçka zemini, topografyanın sarp olduğu yerlerde Üst Kretase yaşlı, volkanik fasiye (andezit, bazalt lavları altında aglomera ve volkanik tüfler ardalanması) şekillenmiştir. Kalınlığı 1.000 m’yi geçmektedir. Of ilçesine bağlı Bölümlü, dere yamaçlarında ve tepeliklerde dağınık bir şekilde kurulmuş olup zemini, üstü 1 – 3 m kalınlıkta kumlu killi toprakla örtülü olan andezit tüfü ve aglomeralardan ibarettir. Sürmene’nin kurulu bulunduğu yamaç kısmı, kalınlığı yer yer değişen killi bir toprak örtüsü ile kaplı olan volkanik lav ve aglomeralardan oluşmuştur. Sürmene’nin 9 km doğusundaki Çamburnu zemini, aglomera – bazalt ve volkanik tüflerden ibarettir. Bunların da üzerleri 0,5 m kalınlığında erozyon ürünü toprak tarafından örtülmüştür. Şalpazarı’ndaki Üst Kretase yaşlı volkanik fasiyes, andezitik lavlar, tüfler ve aglomeralardan oluşan kalın bir örtü özelliğindedir. Vakfıkebir zemini, aglomera, tüf, tüfit ve yer yer de andezitler türündedir. Yomra güneyinde volkanik kayaçlar görülmektedir. 2.3.3. Deprem Durumu Doğu Karadeniz bölgesindeki yerleşimlerin deprem tehlikesini denetleyen en belirgin tektonik unsur Kuzey Anadolu Fayı’dır. Bu ana fay yanı sıra ona yakın alanlarda gelişmiş ve mekanik ilişkiler sergileyen diğer faylar da gözlenmektedir. Tarihsel deprem aktivitesi incelendiğinde hasar yapıcı büyük depremlerin hemen hepsinin Kuzey Anadolu Fayı ile ilişkili olduğu görülmektedir. Proje alanındaki deprem aktivitesinin Kuzey Anadolu Fayı zonu boyunca ve yakın çevresinde, Kafkaslara doğru uzanan Erzurum ve Narman – Horasan fay zonu üzerinde oluştuğunu göstermektedir. Tarihsel depremlerin yerleri gözönüne alındığında bölgedeki aktif fayların sık sık harekete geçtiğini teyit edilmektedir. Karadeniz kıyılarına doğru çok az sayıda küçük ve orta büyüklükte deprem aktivitesi gözlenmektedir. Planlama bölgesinde, iller itibariyle deprem durumları aşağıda sunulmuştur.

2.3.3.1. Giresun Giresun ilinde kıyı kesimi, 4. Derece deprem kuşağı içinde yer almaktadır. Bu kesimde Merkez ilçenin dışında Piraziz, Bulancak, Keşap, Espiye, Tirebolu, Görele, Eynesil, Çanakçı, Güce ve Doğankent ilçeleri yer almaktadır. Kıyıdan uzaklaştıkça depremsellik artmaktadır. Dereli ilçesinin bir kısmı 3. Derece deprem kuşağında, Dereli ilçesinin Yavuzkemal Bucağı 2. Derece deprem kuşağında ve ilin güney kesiminde bulunan Alucra, Şebinkarahisar ve Çamoluk ilçeleri 1.derece deprem kuşağında yer almaktadır.



67

2.3.3.2. Gümüşhane Gümüşhane ilinde depremsellik kuzeyden güneye doğru paralel dilimler şeklinde artış göstermektedir. Kürtün ilçesi en kuzeyde 4.derece deprem kuşağında, Merkez ilçe ve Torul Đlçesi 3. Derece deprem kuşağında, Köse 2. Derece deprem kuşağında ve en güneyde Şiran ve Kelkit ilçeleri 1. Derece deprem kuşağında yer almaktadır.

2.3.3.3. Ordu Ordu Đlinin kıyı kesimi, 3. Derece deprem kuşağı içinde yer almaktadır. Bu kesimde Merkez ilçenin dışında Ünye, Đkizce, Fatsa, Perşembe, Kabadüz ve Gülyalı ilçeleri yer almaktadır. Kıyıdan uzaklaştıkça depremsellik artmaktadır. Çaybaşı, Çamaş, Çalıpınar, Gürgentepe, Kumru ve Ulubey ilçeleri 2. Derece deprem kuşağında ve ilin güney kesiminde bulunan Korgan, Kabataş, Gölköy, Aybastı, Akkuş ve Mesudiye ilçeleri 1.derece deprem kuşağında yer almaktadır.

2.3.3.4. Rize Rize Đli’nin hemen tüm alanı 4. Derece deprem kuşağı içinde yer almaktadır. Đlin güney sınırında çok küçük bir bölüm 3. Derece deprem kuşağı içindedir.

2.3.3.5. Trabzon Trabzon Đli’nin tüm alanı 4. Derece deprem kuşağı içinde yer almaktadır.

2.4. BĐTKĐ ÖRTÜSÜ

Bitki örtüsü iki genel sınıfa ayrılmıştır: Akdeniz ve Karadeniz. Akdeniz bitki örtüsü, insan faaliyetlerinin yoğun olduğu dar kıyı Şeridinde ve Karadeniz Dağları arasındaki vadilerde görülmektedir. Vadilerin içindeki Akdeniz bitki örtüsü 600-700 m.yi geçmeyen yüksekliklerde bulunmakta ve daha çok Karadeniz Dağları’nın batı kısmında görülmektedir. Akdeniz bitki örtüsü, Sclerophyllous fundalıklarından ve gürgen, akçakesme, sandal gibi tipik Akdeniz ağaçlarından oluşmaktadır. Karakteristik ot türleri arasında Drycnium pentaphyllum alt-türleri, herbaceum ve beyazımsı kaside çiçeği yer almaktadır. Karadeniz bitki örtüsü alt bitki-sosyolojisi gruplarına ve topluluklarına ayrılmaktadır. Bunlar: gürgen ormanları, kestane ormanları, deniz kenarındaki çam ormanları, kızılağaç ormanları, kayın ormanları, köknar ormanları, dağlık



68

çam ormanlarıdır. Dağların denize bakan yamaçları, fazla yağış aldığından gür ormanlarla kaplıdır. Đç kısımlarda ise bitki örtüsünü stepler oluşturmaktadır. Kıyıdan dağlara tırmandıkça ağaç türlerinde değişme gözlenmektedir. Bu farklılaşma, yükseldikçe sıcaklığın düşmesinin sonucudur. Kıyıdan 800 m kadar bir şeritte yayvan yapraklı ağaçlar, 800 m’den 1500 m’ye kadar karma yapraklı ağaçlar (kayın, gürgen,), 1500 m’den 2000 m’ye kadar iğne yapraklı ağaçlar (çam, göknar,), 2500 m’de dağ çayırları görülürken, daha yukarılarda kayalıklar başlamaktadır. Planlama bölgesi topoğrafik heterojenliğe bağlı olarak çeşitli iklim kuşaklarını barındırmaktadır ve bu da sonuçta hem sayı hem de türler açısından zengin bir flora ve fauna oluşturmaktadır. Planlama bölgesi gerek flora gerekse fauna açısından son derece önemli olup, çok sayıda tür barındırmaktadır. Bölge endemik taksonlar açısından son derece zengindir. Bölgenin coğrafi konumu, iklim ve bitki örtüsü özellikleri göz önüne alındığında Türkiye’nin biyoçeşitlilik açısından en zengin bölgelerinden birini oluşturduğu görülmektedir. Yaklaşık 2500 bitki taksonu ile bölge çok zengin bir floraya sahiptir. Bu bitkiler arasında 160 tanesi dünyanın başka hiçbir yerinde yetişmemektedir. Ve yine 300 takson Türkiye için nadirdir. Ayrıca doğal yaşlı ormanları Türkiye'nin sahip olduğu yegane el değmemiş ormanlarıdır. Doğu Karadeniz Bölgesi’nin yüzölçümünün % 26'sını ormanlar oluşturmaktadır. Doğu Karadeniz ormanlarının bazı bölümleri sahip olduğu farklı biyolojik özellikler ve çeşitlilik dolayısıyla " Ilıman Đklim Kuşağı Yağmur Ormanları", "Subtropikal Ormanlar" veya " Sis ormanları" olarak da adlandırılmaktadır. Bunun yanı sıra Rododendron fundalıkları, yayla ve alpin otlakları, kayalık, göl ve nehir ekosistemleri, dağ eteklerindeki taş yığınları, uçurum, doğal yaşlı ormanlar gibi örnekler içeren oldukça çeşitli bir bitki örtüsüne sahiptir. Özellikle yaşlı ormanlar yalnızca planlama bölgesi için önemlidir. Bol yağış alan Planlama Bölgesinde orman alanları özellikle deniz seviyesinden başlayıp 2000 m. yüksekliklere kadar olan alanlarda doğuda batı kesimden daha gür bir şekilde olmak üzere yer yer daralan ve genişleyen bir şerit halinde aşağı seviyelerde bazı maki elemanlarını da (sandal, kocayemiş, menengiç, akçakesme) içine alacak şekilde devam etmektedir. Kuzey yamaçları boyunca 200 m başlayan kayın, kestane, ıhlamur, gürgen, meşe, akçaağaç, kızılağaç gibi yapraklarını döken ağaçlardan oluşan ve 1200 m. ye kadar devam eden bir kuşak ile karşılaşılmaktadır. Burası aynı zamanda yapraklı koru ormanları olarak bilinen sahadır. Karadeniz Bölgesindeki orman alanları 1200 m. den sonra Batı, Orta ve Doğu kesimde değişik bir görüntü vermektedir. Buna göre Batı ve Orta kesimde kıyıda karaçam ve gök narlar yoğunlukta olurken Doğuda göknar, sarıçam ve ladinler yoğunluk kazanmaktadır. Karadeniz dağlarının Güney yamaçlarında ve



69

ikinci sıralar üzerinde aşağı seviyelerde kuru ormanlar hakimdir. Burada aşağı seviyelerde çeşitli meşe türleri yoğunlukta olurken üst seviyelerde 600-800 m.'den 1000 m.'ye kadar olan kesimlerde yapraklarını dökenler (kayın, gürgen, kızılağaç, kırağaç, ıhlamur) üst seviyelerde ise sarıçam, karaçam, ardıç ve göknarlar yer almaktadır. Kuzey Anadolu dağlarında orman üst sınırı 2.000 m. civarındadır. Bu yükseltiden sonra ağaçlar ortadan kalkmaktadır. Planlama bölgesi çok sayıdaki dereleri, irili-ufaklı gölleri, toprak ve iklim özellikleri nedeniyle çeşitli ekolojik birimleri bünyesinde barındırdığından zengin bir flora ve vejetasyona sahiptir. Bu zengin vejetasyonun her biri dar bir yayılış bölgesine sahip, özel ekolojik koşullarda yetişebilen, yetiştiği yöreye özgü olup, yöre dışında başka yerlerde yetişmeyen bitkiler olarak tanımlanan birçok endemik bitkiye ev sahipliği yapmaktadır. Picea oriantalis(Doğu ladini)’nin doğal yayılış alanı sadece bu bölgededir. Ordu ili Melet ırmağının doğu kısmı ile Doğu Karadeniz Dağlarının Kuzey kesimi ülkemizde Doğu ladini’nin doğal yayılış alanıdır. Ayrıca Pinus pinea (Fıstık Çamı)’nın Akdeniz ve Ege’den sonra doğal olarak yayılış gösterdiği tek yer Trabzon ili Akçaabat ilçesine bağlı Düzköy civarıdır. Bölgedeki ormanlarda bulunan asli ağaç türleri; doğu ladin, kayın kızılağaç, göknar, sarıçam, kestane, meşe, gürgen, akasya, ıhlamur, dişbudak, akçaağaç, şimşir olarak sıralanmaktadır. Geniş alpin çayırlıklar ve kayalık habitatlar, şimşir ormanları gibi bölgeye özgü bütün habitatların varlığı ve korunması da flora-fauna açısından büyük önem taşımaktadır. Fırtına Vadisi ormanları, WWF Dünya Doğayı Koruma Vakfı tarafından Avrupa’da acil korunması gereken 100 ormandan biri olarak ilan edilmiştir. Bölgede hakim orman örtüsü, çoğunlukla yapraklı ve iğne yapraklı ormanların egemen olduğu bir kuşaktır. Bu bölümün 300–1500 m yükseltiler arasındaki kesiminde yapraklı türler; 1500 metreden yukarı kesimlere doğru çıkıldıkça, iğne yapraklı türler karışıma daha yüksek oranda katılmaktadır. Planlama bölgesi içinde yer alan Artabel Gölleri ve çevresi gerek jeolojik ve jeomorfolojik, gerekse flora ve fauna yönünden oldukça zengin olmasının yanında peyzaj değerleri bakımından da yüksek bir değere sahiptir. Saha içerisinde yöreye adını veren 18 adet buzul krater gölü yer almaktadır. Planlama bölgesi içerisinde yer alan koruma açısından büyük önem taşıyan alanlardan biri; Ordu ili, Perşembe ilçesinde yer alan, Karadeniz’in tek adası olan Hoynat (Akkuş) Adası’dır. Ada, kuş cenneti niteliğinde olup, tepeli karabatakların tek yuvalama alanıdır. Çamlıhemşin ilçesinde yer alan Ayder Yaylası ise 1., 2., 3. derecelerde doğal ve kentsel sit olarak 1185 ve 1404 sayılı kararlar ile



70

tescillenmiştir. Sayılanların dışında Planlama Bölgesinde yer alan koruma-kullanma dengesi açısından dikkatle ele alınması gereken diğer alanlar; Ordu’da Gölköy Đlçesi Ulugöl, Rize’de Kaçkar Dağları Milli Parkı, Trabzon’da Altındere Vadisi Milli Parkı, Uzungöl Tabiat Parkı’dır. Đller itibariyle bitki örtüsü ve orman kaynakları aşağıda verilmiştir. 2.4.1. Giresun Giresun ilinde ormanlar; saf ladin, sarıçam ve kayın meşçereleri, ladin- göknar-kayın ve kayın kızılağaç, karışık meşçereleri ile meşe baltalıklarından oluşmaktadır. Bu meşçereler içerisinde, münferit olarak az sayıda dağılış gösteren kestane, akçaağaç, gürgen, dişbudak, kavak, ıhlamur, çınar gibi diğer ağaç türleri de mevcuttur. Ormanların ana temasını teşkil eden meşçerelerde üst tabakayı ise ağaç toplulukları ve alt tabakayı ise ağaççık, odunsu ve otsu bitkiler oluşturmaktadır. Giresun ili dâhilindeki mevcut ormanların üst tabakasını oluşturan ağaç türleri doğu ladini, sarıçam, göknar, kayın, kızılağaç, kestane, gürgen, akçaağaç, dişbudak, ıhlamur, meşe, titrek kavak, karakavak ve çınar ağaçlarından oluşmaktadır. Giresun ili dahilindeki mevcut ormanların alt tabakasını oluşturan ağaççık, odunsu ve otsu bitkiler ise adi porsuk, bodur ardıç, yabani fındık, mor çiçekli orman gülü, sarı çiçekli orman gülü, ayı üzümü, karayemiş, üvez, mürver, çobanpüskülü, ahududu, eğrelti ve böğürtlendir. 2.4.2. Gümüşhane Gümüşhane ormanları genel topoğrafik yapısı itibarı ile iki ana gruba ayrılmaktadır. Bunlar Köse, Kelkit, Şiran ilçelerinin bulunduğu alanlar yüksek plato şeklinde olup, önemli yaylalar bu platoda bulunmaktadır. Gümüşhane'de koru ormanlarının çoğunu sarıçam koru ormanları oluşturmakla birlikte göknar ve ladin koru ormanları, sarıçam-göknar, sarıçam-göknar-ladin karışık koru ormanları; ayrıca Kürtün ilçesinde sarıçam-kayın-ladin karışık koru ormanları da mevcuttur. Ayrıca kurak mıntıkalarda bir miktar ardıç titrek kavak ve meşe ormanları yayılmaktadır. Baltalık ormanlarında meşe, kızılağaç, karaağaç, ardıç, gibi ağaç türleri olup orman gülü ve yabani fındık, alıç, kuşburnu gibi çalı türü bulunmaktadır.



71

2.4.3. Ordu Ordu ilinde ormanlar genel olarak kuzey batıda yayılış göstermektedir. Ormanlar doğal olarak sahilden itibaren kızılağaç, kayın, gürgen ve 1000-1800m’de ladin, meşe ve göknar olarak devam etmektedir. Ordu ilindeki ekolojik zonlar aşağıda verilmiştir. Louretum Zonu: Bu zon sahil kıyı şeridinden iç kısımlara doğru 300–400 m kadar uzanmaktadır. Barındırdığı tipik bitki örtüsü maki formasyonuna ait bitkilerdir. Castenatum Zonu: Lauretum zonundan sonra gelen ve yapraklı orman formasyonunun ilk yarısını oluşturan bu zon, dar bir alanda (400 - 600m) bulunmaktadır. Fagetum Zonu: Yapraklı orman kesiminin ikinci kesimini oluşturan Fagetum Zonu çoğunlukla (900-1000m) yükseltilere çıkmakta, bazen dere boylarında 1500m’ye dek bu zonu temsil eden türler görülmektedir. Picetum Zonu: Saf Picetum zonu 900 – 1000 m’ler den sonra başlamakta olup, 600 m’ lere kadar inebilmektedir. Bu zonu oluşturan karakteristik bitki türü olan Picea oriantalis’in yaşama alanı sınırı Melet havzasında sona ermektedir. Alp Zonu: Genel anlamıyla orman sınırının bittiği bu zon bitkilerin özellikle ağaçların yaşama sınırının sonu olarak kabul edilmiştir. Alp Zonu başlangıcı genel olarak 1900-2000m rakımlı alanlarda başlamaktadır. Bu zon genellikle dağlık yayla alanlarıyla kaplıdır. Bu alanlarda bulunan ağaç türü huş ve yer yerde bodur boylarda Sarıçam’dır. 2.4.4. Rize Rize Ormanlar, kıyıdan yaklaşık 750 m yüksekliğe kadar olan saha geniş yapraklı kıyı ormanları ile kaplıdır. Bu sahada yer yer iğne yapraklıların da bazı sırtlar boyunca aşağılara sarktığı görülmektedir. Gür ve sık bir orman formasyonu ile aynı zamanda da zengin bir orman altı formasyonundan oluşan bu yükseklik basamağı "Kolşik Flora" adıyla da tanınmaktadır. Bu basamağın hâkim türü sakallı kızılağaç olup diğer türler kayın, kestane, ıhlamur türleri, gürgen, karaağaç türleri, yabani Trabzon hurması, yabani karayemiş, yabani kiraz, defne, çınar, tespih ağacı, meşe, dişbudak ve şimşir'dir. Bunlardan sakallı kızılağaç ve yabani karayemiş akarsu vadileri boyunca orman üst sınırına kadar



72

çıkmaktadır. Yaklaşık olarak 800–1400 m yükseklikler arasındaki kuşak karışık orman kuşağıdır. Bu katın yaygın türlerini geniş yapraklılarından sakallı kızılağaç, kayın, kestane, gürgen ile iğne yapraklılarından ladin ve çam türleri oluşturmaktadır. Yüksekliğin daha da artmasıyla yavaş yavaş iğne yapraklı türler hâkim duruma geçmektedir. 1600 m'den sonra iğne yapraklılarının hâkimiyeti başlamaktadır. Hâkim tür doğu ladini olup, orman üst sınırına yaklaştıkça Kafkas köknarı da yaygın bir şekilde görülmektedir. Karaçam da bu kuşağın yaygın türlerindendir. Rize'de ormanlar yaklaşık olarak 2000–2200 m yüksekliklerde sona ermekte ve yerini alp çayırlarına bırakmaktadır. 2.4.5. Trabzon Trabzon ormanları Doğu Karadeniz bölgesini en iyi temsil eden ormanlardır. Karadeniz Bölgesi’ni diğer bölgelerden ayıran en önemli özellik, yağışın fazla olmasından dolayı zengin türlerden oluşan Avrupa Sibirya kökenli nemli ılıman ve nemli soğuk koşullarda yetişen bitki topluluklarının bulunmasıdır. Trabzon ilinde, deniz kenarında 10 m yükseklikten başlamak üzere 2000 m. yüksekliğe kadar değişik orman ağaçları; 3.000 m. ye kadar da değişik tür bitkiler bulunmaktadır. Üst kesimlerde; sarıçam, göknar, ladin, kayın, orta kesimlerde; kayın, meşe, gürgen, kestane, akağaç, karaağaç, huş, ıhlamur, kavak sahil ve sahile yakın kesimlerde sarıçam, kayın, gürgen vs. ağaç türlerini de görmek mümkündür.

2.4. TOPRAK YAPISI

Bölgede iller itibariyle toprak yapısı aşağıda verilmiştir.

2.4.1.Giresun

2.4.1.1. Toprak Cinsleri Alüvyal Topraklar: Bu topraklar; ildeki akarsuların taşıyarak mansabda depoladıkları materyaller üzerinde oluşan kısmen genç topraklardır. Bu topraklarda üst toprak alt toprağa belirsiz olarak geçmektedir. Alüvyal toprakların çoğu yukarı arazilerden yıkanmış kireççe zengindir. Đnce bünyeli veya sığ taban suyuna sahip alüvyal topraklarda düşey geçirgenlik düşüktür ve yüzey toprağı nemli ve organik maddece zengindir. Alt toprak ise daha iyi drene olmakta ve yüzey katlar daha çabuk kurumaktadır. Alüvyal topraklar ilin Alucra, Bulancak, Espiye, Keşap, Şebinkarahisar ve Tirebolu ilçelerinde bulunmaktadır.



73

Kolalüvyal Topraklar: Dik yamaçların eteklerinde ve vadi boğazlarında bulunmaktadır. Yer çekimi, toprak kayması, yüzey akışı ve yan derelerle taşınarak biriken materyaller üzerinde oluşmuş genç topraklardır. Eğimin çok azaldığı yerlerde kolalüvyal ve alüvyal topraklar birbirine geçişli olarak karışmaktadır. Kolalüvyal toprakların il içerisindeki büyük bir bölümü Alucra ve Şebinkarahisar'da bulunmaktadır. Az bir kısmı ise Merkez ve Eynesil ilçelerinde görülmektedir. Kırmızı-Sarı Podzolik Topraklar: Kırmızı-Sarı podzolik topraklar iyi gelişmiş ve iyi drene olan asit topraklardır. Bu topraklar yaşlı arazilerde görülmektedir. Kullanıma uygunlukları bakımından, 4.662 hektarını toprak işlemesine elverişli III. ve IV. sınıf araziler oluşturmaktadır. Kalan büyük kısmı ise VI. ve VII. sınıf arazilerdir. Đl içerisinde Alucra ve Şebinkarahisar dışında tüm ilçelerde bulunmaktadır. Gri-Kahverengi Podzolik Topraklar Bu topraklar serin ve yağışlı iklimlerde, çoğunlukla gelişimi sırasındaki erozyon ve birikme devirlerine bağlı olup, heterojendir. Gri-kahverengi Podzolik topraklar Keşap ve Şebinkarahisar dışındaki tüm ilçelerde bulunmakla birlikte, daha çok Dereli, Bulancak, Tirebolu ve Espiye ilçelerinde yayılım göstermektedir. Araziler genellikle sığ ve çok sığdır. Büyük çoğunluğu VI. ve VII. sınıflarda yaralan bu toprakların yarıdan fazlası orman örtüsü altındadır. Üzerinde tarım yapılan alan 12.630 hektardır. Kahverengi Orman Toprakları: Bu topraklar yüksek kireç içeriğine sahip ana madde üzerinde oluşmaktadır. Bu topraklar genellikle geniş yapraklı orman örtüsü altında oluşmaktadır. Çoğunlukla orman, funda ve mera olarak kullanılmaktadır. Bir kısmında ise kuru tarım yapılmaktadır. Kireçsiz Kahverengi Orman Toprakları: Kireçsiz Kahverengi Orman Toprakları çoğunlukla yaprağını döken orman örtüsü altında oluşmaktadır. Bu topraklar Alucra ve Şebinkarahisar ilçelerinde görülmektedir. Eğimleri genellikle dik ve çok dik, derinlikleri sığ ve çok sığdır. Đldeki toplam alanlarının yalnız % 0,6'sı işlemeli tarıma uygun III. ve IV. sınıf arazilerdir. % 76'sı orman funda örtüsü altında ve % 18'i de mera olarak kullanılmaktadır. Kahverengi Topraklar: Kahverengi topraklar aridden semi-aride ve ılımandan serine kadar değişen iklimlerde bulunmaktadır. Üzerindeki bitki örtüsü kısa ot ve çalılardan ibarettir. Kahverengi topraklar ilin, Alucra ve Şebinkarahisar ilçelerinde bulunmaktadır. Eğimleri genellikle dik ve çok dik olup derinlikleri sığ ve çok sığdır. Bu toprakların Giresun'daki toplam alanları 54631 hektar olup



74

bunun % 65'inde tarım yapılmakta, % 35'i ise orman, funda ve mera olarak kullanılmaktadır. Yüksek Dağ Çayır Toprakları: Serin ılımandan frigide kadar değişen (alpin) iklimlerde yer alan bu topraklar yüksek enlem derecelerinin ve yüksek iltifatların topraklarıdır ve orman sınırının yukarısında bulunmaktadır. Đl içinde Eynesil ve Keşap ilçeleri dışındaki tüm ilçelerde değişik ormanlarda görülmektedir. Bu toprakların tamamı mera olarak kullanılmakta olup, büyük çoğunluğu VI. sınıf, çok az bir kısmı ise VII. sınıf arazilerdir. Vertisoller: Bu topraklar ağır bünyeli, genellikle kurak mevsimde büzülen ve yağışlı mevsimlerde genişleyen koyu renkli kil topraklarıdır. Doğal bitki örtüsü çalı, ot ve savanadır. Đl içinde yalnız Şebinkarahisar ilçesinde bulunmaktadır. Tamamında sulu tarım, yapılmaktadır. Sahil Kumulları: Kıyılarda dalgalar ve rüzgarlar tarafından biriktirilen kumların oluşturduğu kıyı kumulları toprak oluşumu bakımından herhangi bir gelişme göstermemeleri nedeniyle bir arazi tipi olarak nitelendirilmektedir. Topografyaları ondüleli veya hafif tepeliktir. Çoğunlukla fazla rüzgara maruz kaldıklarından üzerlerinde sabit bir bitki örtüsü yoktur. Bu tip araziler Espiye, Eynesil ve Tirebolu ilçelerinde fazladır. Bu araziler VII. Sınıftır. Çıplak Kaya ve Molozlar: Üzerinde toprak örtüsü bulunmayan parçalanmış ve ya kısmen parçalanmış sert kaya ve taşlarla kaplı sahalardır. Genellikle bitki örtüsünden yoksundur. Irmak Ta şkın Yatakları: Genellikle kumlu, çakıllı molozlu malzeme ile kaplıdır. Tarıma elverişli olmadıkları gibi üzerlerinde doğal bitki örtüsü de yoktur.

2.4.1.2. Arazi Sınıfları Giresun ilinde 1.sınıf araziler toplam 213 hektar olup, bunun 124 hektarı Alucra’da (Çamoluk dahil), 80 hektarı Şebinkarahisar’da, 9 hektarı ise Tirebolu ilçesindedir. Bu sınıf arazilerin % 62’sini alüvyal topraklar, % 38’ni ise kolalüvyal topraklar meydana getirmektedir. Giresun ilindeki II. sınıf arazilerin toplamı 2945 hektar olup, bunun 250 hektarı merkez ilçede, 991 hektarı Alucra ilçesinde (Çamoluk dahil), 199 hektarı Bulancak ilçesinde, 244 hektarı Espiye ilçesinde, 84 hektarı Keşap ilçesinde,



75

814 hektarı Şebinkarahisar ilçesinde, 363 hektarı ise Tirebolu ilçesindedir. Bu arazilerin % 38.1’ini alüvyal, % 52’sini kolüvyal, % 9.2’sini kahverengi orman ve % 0.6’sını kahverengi topraklar oluşturmaktadır. III. sınıf araziler 7805 hektar yüzölçümleriyle Giresun ilinin % 1.1’ini oluşturmaktadır. Bunun % 80’i Alucra, Çamoluk ve Şebinkarahisar’da, %20’si ise diğer ilçelerde. Bu arazilerin % 1’ini Alüvyal, % 18’ini kolüvyal, % 11’ini kırmızı-sarı podzolik, % 7,4’ünü gri-kahverengi podzolik, % 42’sini kahverengi orman ve % 2’sini kahverengi topraklar teşkil etmektedir. Üçüncü sınıf araziler ilde ağırlıklı olarak kuru ve sulu tarım, orman-funda ve çayır-mera arazisi olarak kullanılmaktadır. Giresun ilinde IV. sınıf araziler % 5,4’lük bir orana sahiptir. Bu sınıfın % 0,5’ini kolüvyal, % 10,1’ini kırmızı sarı podzolik, % 4.1’ni gri kahverengi podzolik, % 35.6’sını kahverengi orman, % 5.8’ini kireçsiz kahverengi orman, % 43,8’ini kahverengi ve % 0.1’ni de vertisol topraklar oluşturmaktadır. Bu arazilerin büyük kısmında kuru tarım ve sulu tarıma, diğer kısımları ise çayır mera, orman fundalıklara ayrılmıştır. VI. Sınıf araziler Giresun ilinde il yüzölçümünün % 30,2 sini oluşturmaktadır. Bu arazilerin % 25,6’sını kırmızı sarı podzolik topraklar, % 52 sini yüksek dağ çayır toprakları, % 7,7’sini gri-kahverengi podzolik topraklar, % 7,7’sini kahverengi orman toprakları, % 5,4’ünü kahverengi topraklar ve % 1,6’sını ise kireçsiz kahverengi orman toprakları meydana getirmektedir VII. Sınıf topraklar Giresun ilinde % 59,1’lik bir orana sahiptir. Bunun % 31,9’unu kırmızı-sarı podzolik topraklar % 31,2’sini gri-kahverengi podzolik topraklar, % 13,2’sini kahverengi orman toprakları, % 17,1’ni kireçsiz kahverengi orman toprakları, % 17,1’ini kireçsiz kahverengi orman toprakları, % 6,2’sini kahverengi topraklar ve % 0’4’ünü vertisol topraklar oluşturmaktadır. Bu sınıftaki arazilerin hemen hemen tamamı dik eğimlidir. VIII. Sınıf VIII. sınıf araziler Giresun ilinde %5,2’lik bir oran oluşturmaktadır. Bu sınıfa giren arazilerin 213 hektarı sahil kumulları, 2905 hektarı ırmak yatağı ve 33.009 hektarı da çıplak kayalık alanlardır.



76

2.4.2. Gümüşhane

2.4.2.1.Toprak Cinsleri Alüvyal Topraklar: Bu topraklar; ildeki akarsuların taşıyarak mansabda depoladıkları materyaller üzerinde oluşan kısmen genç topraklardır. Bitki örtüsü iklime bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Bulundukları iklime uyabilen her türlü kültür bitkisinin yetiştirilmesine elverişli ve üretken topraklardır. Gümüşhane ilinde bu topraklara daha çok, Çoruh Nehri, Harşit Çayı ve Kelkit Çayı boyunca rastlanılmaktadır. Kolüvyal Topraklar: Dik yamaçların eteklerinde ve vadi boğazlarında bulunmaktadır. Gri - Kahverengi Podzolik Topraklar: Bu topraklar serin ve yağışlı iklimlerde, çoğunlukla gelişimi sırasındaki erozyon ve birikme devirlerine bağlı olup, heterojendir. Bu topraklar yaprağını döken, kısmen de iğne yapraklı orman örtüsü altında ve değişik ana madde üzerinde oluşmaktadırlar. VI ve VII. sınıf arazilerdeki ve orman örtüsü altında bulunan bu topraklar merkez ilçe ve Torul’da yayılım göstermektedir. Kahverengi Orman Toprakları: Bu topraklar yüksek kireç içeriğine sahip ana madde üzerinde ve geniş yapraklı orman örtüsü altında oluşmuşlardır. Genellikle mera ve orman olarak kullanılmasına rağmen kuru ve fundalık arazi olarak ta yayılım göstermektedir. Kireçsiz Kahverengi Orman Toprakları: Bu topraklar genellikle yaprağını döken orman örtüsü altında oluşmaktadır. Đldeki bu toprakların çok az bir kısmı işlemeli tarıma ayrılmıştır. % 63’lük kısmı orman, % 11’lik kısmı fundalık, %’17 'lik kısmı ise mera arazisidir. Kestane rengi Topraklar: Gümüşhane ilindeki bu toprakların % 92 gibi büyük bir kısmı VII. sınıf arazilerdir. Genellikle mera, az bir kısımda nadassız kuru tarım olarak kullanılan bu araziler Bayburt, Kelkit ve az bir kısmı da Şiran topraklarındadır. Kahverengi Topraklar: Gümüşhane ilindeki en büyük toprak grubu olan kahverengi topraklar ilin toplam yüzölçümünün % 29’unu kaplamaktadır. Eğimleri dik veya çok dik olan bu topraklar, sığ veya çok sığdır. Büyük bir



77

kısmı Bayburt sınırlarında olan bu toprakların, bir kısmı Kelkit, çok az bir kısmı da Şiran sınırlarındadır. Kireçsiz Kahverengi Topraklar: Gümüşhane ilinde toplam kapladığı alanın % 72'si mera olan arazilerdir. Tamamına yakını Bayburt üzerinde olup, az bir kısmı da Kelkit’tedir. Sierozemler: Đl içindeki bu toprakların tamamı VII. sınıftır. Orman ve fundalık olarak kullanılan bu topraklar Kelkit’te bulunmaktadır. Yüksek Dağ-Çayır Toprakları: Bu topraklar, orman sınırının yukarısında bulunmaktadır. Toprak genellikle sığ ve taşlıdır. Üzerlerinde doğal bitki örtüsü ot, saz ve çiçekli bitkilerdir. Soğuk iklimden dolayı verimleri sınırlıdır. Đl içindeki bu tür araziler il yüzölçümünün % 17'sini oluşturmaktadır. Çıplak Kaya ve Molozlar Üzerinde toprak örtüsü bulunmayan parçalanmış veya kısmen parçalanmış sert kaya ve taşlarla kaplı sahalardır. Genellikle bitki örtüsünden yoksundurlar. Đl genel yüzölçümünün % 3'ünü oluşturmaktadırlar. Irmak Ta şkın Yatakları: Akarsuların normal yatakları dışında, taşkın halinde iken yayıldıkları alanları temsil etmektedirler. Genellikle kumlu, çakıllı ve molozlu malzeme ile kaplıdır. Tarıma elverişli olmadıkları gibi üzerlerinde doğal bir bitki örtüsü de yoktur. Gümüşhane ilinde bu tür araziler il yüzölçümünün % 0,14’ünü oluşturmaktadır.

2.4.2.2. Arazi Sınıfları Gümüşhane I-IV. sınıf tarım arazileri 64.670 ha olup, genelde tarım bu araziler üzerinde yapılmaktadır. 49.015 ha. olan V.-VIII. sınıf arazilerde de işlemeli tarım yapıldığı görülmektedir. Ancak, bu araziler işlemeli tarıma uygun değildir. I. Sınıf arazilerin kapladığı alan il yüzölçümünün %1’ini teşkil etmektedir. I.sınıf arazilerin % 87’sini alüvyal topraklar, % 13’ünü kolüvyal topraklar oluşturmaktadır. Bu arazilerin % 74’ünde sulu tarım yapılmaktadır. II. Sınıf topraklar il yüzölçümünün % 4,8’ini teşkil etmektedir. Bu arazilerin % 57’sini alüvyal topraklar, % 20’sini kolüvyal topraklar, % 6,6’sını kahverengi orman toprakları, % 0,5’ini kireçsiz kahverengi orman toprakları ve %15,8’ini kahverengi topraklar oluşturmaktadır. Bu arazilerde önemli bir kısmında kuru tarım ve sulu tarım yapılmaktadır. Bir kısmı ise çayır ve meradır.



78

III. sınıf araziler il yüzölçümünün % 4,5’ini teşkil etmektedir. Bu arazinin % 2’ini alüvyal topraklar, % 7,6’sını kolüvyal topraklar, % 12,2’sini kahverengi orman toprakları, % 2,ünü kireçsiz kahverengi orman toprağı, % 75,6’sını kahverengi toprak, % 0,3’ünü kestane rengi topraklar oluşturmaktadır. Bu alanları kuru tarım, sulu tarım ve çayır-mera amaçlı kullanılmaktadır. IV. sınıf araziler il yüzölçümünün % 27,46’sını kaplamaktadır. IV. sınıf arazilerin % 75,6’sı kahverengi topraklar, % 1,4’ü kireçsiz kahverengi topraklar, % 23’ü kireçsiz kahverengi orman topraklarından oluşmaktadır. Bu alanların kullanımı ise kuru tarım, sulu tarım, çayır-mera ve orman-fundalıktır. VI. Sınıf topraklar ilin % 11’ini kaplamaktadır. Bu toprakların % 8,5’i kahverengi orman toprakları, %1,8’i kireçsiz kahverengi orman toprakları, % 16’sı kahverengi topraklar, % 0,07’si kireçsiz kahverengi topraklar, %1,1’i kestane rengi topraklar, % 0,1’i kolüvyal topraklar, % 0,1’i podzolik topraklar, % 71,7’si yüksek dağ-çayır topraklarıdır. Kuru tarım, çayır-mera ve orman–fundalık olarak kullanılmaktadır. VII. Sınıf topraklar ilin % 27,7'lik kısmını kaplamaktadır. Bu alanların % 27,5’i kahverengi orman toprakları, % 25,3’ü kireçsiz kahverengi orman toprakları, % 32,5’i kahverengi topraklar, % 4,7’si kireçsiz kahverengi topraklar, % 0,9’ü podzolik topraklar, % 8,75’i kestane rengi topraklardır. VII. sınıf toprak alanlarının bir kısmında kuru tarım yapılmaktadır. Geri kalan bir kısmı çayır-mera olup, çoğunlukla orman ve funda arazileridir. VIII. Sınıf topraklar il topraklarının %23,5’ini oluşturmaktadır. Bu alanın % 10’u yerleşim alanı, % 15’i dere yatakları, % 75’i ise kayalıktır. 2.4.3. Ordu

2.4.3.1. Toprak Cinsleri Alüvyal Topraklar: Bu topraklar; ildeki akarsuların taşıyarak mansabda depoladıkları materyaller üzerinde oluşan kısmen genç topraklardır. Her türlü kültür bitkisinin yetiştirilmesine elverişli ve üretken topraklardır. Alüvyal topraklar, Ordu ilinde, daha çok Melet ırmağının güzergahı üzerinde yer yer ırmağın denize döküldüğü yerde bulunmaktadır. Toplam alanlarının büyük kısmı I. sınıf ve ikinci sınıf arazilerden oluşmaktadır.



79

Kolalüvyal Topraklar: Dik yamaçların eteklerinde ve vadi boğazlarında bulunmaktadır. Yer çekimi, toprak kayması, yüzey akışı ve yan derelerle taşınarak biriken materyaller üzerinde oluşmuş genç topraklardır. Ordu ilinde toplam kolalüvyal toprak alanları 1.105 hektardır. Kırmızı-Sarı Podzolik Topraklar: Kırmızı-Sarı Podzolik topraklar iyi gelişmiş ve iyi drene olan asit topraklardır. Doğal bitki örtüsü yaprağını döken ve iğne yapraklı ormandır. Bu topraklar yaşlı arazilerde görülmektedir. Đlde % 9’luk bir oran oluşturan kırmızı-sarı podzolik topraklar Ordu ilinin Perşembe, Ulubey ve Gölköy ilçelerinde oldukça yaygındır. Gri - Kahverengi Podzolik Topraklar: Bu topraklar serin ve yağışlı iklimlerde, çoğunlukla gelişimi sırasındaki erozyon ve birikme devirlerine bağlı olup, heterojendir. Daha çok VI. ve VII. sınıflarda yer alan bu toprakların büyük bir kısmı orman örtüsü altındadır. Orman dışında kalan yerlerde genellikle fındık üretimi yapılmaktadır. Kahverengi Orman Toprakları: Bu topraklar çoğunlukla orman, funda ve mera olarak kullanılmaktadır. Bir kısmında ise kuru tarım yapılmaktadır. Bu topraklar Ordu Merkez, Ünye, Fatsa ve Perşembe ilçelerinin sahile yakın yerlerinde şerit şeklinde uzanmaktadır. Đl yüzölçümünün % 13’ünü teşkil etmektedir. Bu araziler II.-III. ve IV. sınıf arazilerden oluşmaktadır. Kireçsiz Kahverengi Orman Toprakları: Kireçsiz kahverengi orman toprakları genellikle yaprağını döken orman örtüsü altında oluşmaktadır. Bu topraklar Ordu ilinin Mesudiye ve Akkuş ilçelerinin güneyinde görülmektedir. Đldeki toplam alanları il yüzölçümünün % 8’ini teşkil etmektedir. Yüksek Dağ ve Çayır Toprakları: Serin ılıman iklimlerde yer alan bu topraklar, yüksek enlem derecesinde, yüksek rakımlarda ve orman sınırının yukarısında bulunmamaktadır. Doğal bitki örtüsü çayır ve sazdır. Soğuk iklimlerde bulunduklarından üzerlerinde tarım yapılmamakta ve otlak olarak kullanılmaktadır. Kıyı Kumulları: Kıyılarda dalgalar ve rüzgarlar tarafından biriktirilen kumların oluşturduğu kıyı kumulları toprak oluşumu bakımından herhangi bir gelişme göstermemeleri nedeni ile bir arazi tipi olarak değerlendirilmemektedir. Çoğunlukla fazla rüzgara maruz kaldıklarından üzerlerinde sabit bir bitki örtüsü yoktur. Ordu'da bu tip arazilerin kapladıkları alan 118 hektardır.



80

Çıplak Kaya ve Molozlar: Üzerinde toprak örtüsü bulunmayan, parçalanmış veya kısmen parçalanmış sert kaya ve taşlarla kaplı sahalardır. Genellikle bitki örtüsünden yoksundurlar. Ordu ilinde bu tür araziler il genel yüzölçümünün % 0,3’ünü teşkil etmektedir.

2.4.3.2. Arazi Sınıfları Ordu’da I.-IV. sınıf araziler 99.734 ha. olup; genelde tarım bu araziler üzerinde yapılmaktadır. Toplam alanı 553.672 ha. olan VI. ve VII. sınıf arazilerde de tarım yapıldığı görülmektedir. Ancak, bu araziler işlemeli tarıma uygun değildir. Tarım alanlarından sonra ikinci sırayı alan mera alanları ve orman alanları VII. sınıf araziler üzerinde yoğunlaşmaktadır. Sınıf araziler il yüzölçümünün %0,2’sini teşkil etmektedir. I. Sınıf arazilerin tümü alüvyal topraklardır. Bu arazilerde sulu tarım, kuru tarım ve fındık tarımı yapılmaktadır. II. Sınıf araziler il yüzölçümünün %1,2’sini teşkil etmektedir. Bu arazilerin %35,4’ünü alüvyal topraklar, %4,2’sini kolüvyal topraklar, %14,7’sini kırmızı-sarı podzolik, %29,8’ini gri kahverengi podzolik ve %8,9’unu kahverengi orman toprakları oluşturmaktadır. Bu arazilerde kuru tarım, sulu tarım ve fındık tarımı yapılmaktadır. Arazilerin bir kısmı ise çayır-mera, orman arazisi ve tarım dışı arazidir. III. sınıf araziler ilin %3,5’ini teşkil etmektedir. Bu arazinin %0,6’sı alüvyal topraklar, %2,1’i kolüvyal topraklar, %19’u kırmızı-sarı podzolik topraklar, %19’u gri-kahverengi podzolik topraklar, %22.2’si asit kahverengi orman topraklardır. Bu alanlarda kuru tarım, az miktarda sulu tarım ve genelde fındık tarımı yapılmaktadır. Bir kısmı ise çayır-mera, orman ve tarım dışı arazilerdir. IV. sınıf araziler ilin %10,3’ünü kaplamaktadır. IV. sınıf arazilerin % 0,4’ü kolalüvyal topraklar, %9,7’si kırmızı podzolik topraklar, %33.4’ü kahverengi orman topraklarından oluşmaktadır. Bu alanların kullanımları kuru tarım, fındık tarımı, çayır-mera, orman olup bir kısmı da tarım dışı arazilerdir. VI. sınıf araziler ilin %17,36’sını kaplamaktadır. VI. sınıf arazilerin %11,5’ini kırmızı-sarı podzolik topraklar, %45,3’ünü gri kahverengi podzolik topraklar, %19,9’unu kahverengi orman ve %17,6’sını yüksek dağ toprakları meydana getirmektedir. Bu topraklarda kuru tarım ve fındık tarımı yapılmaktadır. Bir kısmı ise çayır-mera, orman ve tarım dışı arazilerdir.



81

VII. sınıf araziler, ilin %66,99’luk kısmını kaplamaktadır. Bu alanların %0,03’ünü alüvyal topraklar, %7,9’unu kırmızı sarı podzolik topraklar, %76,5’ini gri kahverengi podzolik topraklar ve %7,2’sini ise asit kahverengi orman toprakları oluşturmaktadır. VII. sınıf toprak alanlarda kuru tarım ve fındık tarımı yapılmaktadır. VII’ inci sınıf arazilerde ayrıca çayır-mera, orman ve tarım dışı alanlar mevcuttur. VIII. sınıf araziler il topraklarının % 0.04’ünü oluşturmaktadır. Bu araziler, ırmak-taşkın yatakları, çıplak kaya ve moloz ile sahil kumu şeklindedir. 2.4.4. Rize

2.4.4.1. Toprak Cinsleri Alüvyal Topraklar: Bu topraklar, akarsular tarafından taşınıp depolanan materyaller üzerinde oluşan genç topraklardır. Üzerlerindeki bitki örtüsü iklime bağlıdır. Bulundukları iklime uyabilen her türlü kültür bitkisinin yetiştirilmesine elverişli ve üretken topraklardır. Alüvyal topraklar; Rize ilinde akarsuların mansablarında ve kıyıda küçük ovacıklar olarak bulunmaktadırlar. Toprakların il içerisinde kapsadığı sahalar I. sınıf, II. Sınıf ve III. sınıf arazilerden oluşmaktadır. Kolüvyal Topraklar: Dik yamaçların eteklerinde ve vadi boğazlarında bulunmaktadırlar. Kolüvyal topraklar Rize ilinde belli başlı akarsu vadilerinde ve arazi eteklerinde yer almaktadırlar. Bunun büyük kısmı Đkizdere (Karadere), Taşlıdere ve Fırtına derelerinin mansaba yakın kısımlarındaki vadiye yakın etek arazilerde bulunmaktadırlar. Mevcut yağışlar nedeniyle sulamaya ihtiyaç olmayan bu topraklar, oldukça verimlidirler. Kırmızı Sarı Podzolik Topraklar: Bu topraklar, Doğu Karadeniz Bölgesi’nde yaygın olarak yer almaktadır. Đlin sahil Şeridinde yaklaşık 600 kotuna kadar olan yoğun tarım alanları bu gruba dâhil olan topraklardandır. Bu bölgede yağışın ve sıcaklığın fazlalığı ve yaprağını döken cinsten orman vejetasyonun varlığı bu toprakların oluşumunda önemli rol oynamaktadır. Tabii vejetasyon yaprağını döken orman ağaçları ve iğnelilerdir. Gri-Kahverengi Podzolik Topraklar: Gri-kahverengi podzolik topraklar, Rize ilinin Çamlıhemşin ve Đkizdere ilçeleri sınırında yer almaktadır. Tabii vejetasyon, genellikle yaprağını döken ve kısmen de iğne yapraklı orman



82

ağaçlarıdır. Toprakların büyük kısmı Çamlıhemşin’de, diğer kesimi ise Đkizdere’de yer almaktadırlar. Kireçsiz Kahverengi Orman Toprakları : Kireçsiz kahverengi orman toprakları genellikle yaprağını döken orman ağaçları örtüsü altında oluşmaktadır. Bu topraklar, ilin doğu ve güney kısımlarında Ardeşen ve Çamlıhemşin ilçelerinin güney kısımlarında yer almaktadır. Bu toprakların yer aldığı sahaların topografyası genellikle çok dik ve arızalıdır. Bu topraklar genel sahanın % 1.03’ünü kaplamaktadır. Kullanış şekilleri ise nadaslı tarım alanı, çayırlık, orman alanı, fundalık ve kısmen yerleşim alanlarıdır. Topraklar VI. sınıf ve VII. sınıf arazilerden oluşmaktadır. Yüksekdağ Çayır Toprakları: Bu topraklar interzonal topraklardır. Genel olarak yüksek irtifalarda ve orman hududunun daha yukarı kısımlardaki sahalarda yer almaktadırlar. Bu toprakların yer aldığı sahalarda, sık ve kalın bir çayır vejetasyonuna rastlanılmaktadır. Çayırlar arasında mevsimlik sayıca çok ve çeşitli çiçekler bulunmaktadır. Bu sahalar yazın otlak olarak kullanılmaktadır. Otlatma süresi genellikle kısadır. Tabii vejetasyon çayır ve çiçekli bitkilerdir. Bu topraklar il içerisinde, ili güneyden çevreleyen dağ sırası üzerindeki sahalarda yer almaktadırlar ve il yüzölçümünün % 1.4’ünü teşkil etmektedirler. Çıplak kaya ve molozlar: Üzerinde toprak örtüsü bulunmayan, parçalanmamış veya kimsen parçalanmış sert kaya ve taşlarla kaplı sahalardır. Genellikle bitki örtüsünden yoksundurlar. Rize ilinde genellikle bu tip araziler 600 kotunun üzerindeki sahalarda yer almaktadırlar. Bu araziler en fazla Đkizdere ve Çamlıhemşin’de yer almaktadır. Đl içerisinde bu tip araziler il yüzölçümünün % 1.16'sını oluşturmaktadır.

2.4.4.2. Arazi Sınıfları I. Sınıf topografya düz veya düze yakındır. I. Sınıf arazilerin kapladığı alan il yüzölçümünün %0.12’sini teşkil etmektedir. I. sınıf arazilerin % 87’sini alüvyal topraklar, % 13’ünü kolüvyal topraklar oluşturmaktadır. Bu arazilerin % 74’ünde sulu tarım yapılmaktadır. Đl içerisinde Ardeşen ilçesi sınırlarında bulunmaktadır. II. Sınıf topraklar il yüzölçümünün % 0.34’ünü teşkil etmektedir. Bu arazilerin % 57’sini alüvyal topraklar, % 20’sini kolüvyal topraklar, % 6,6’sını kahverengi orman toprakları, % 0,5’ini kireçsiz kahverengi orman toprakları ve %15,8’ini



83

kahverengi topraklar oluşturmaktadır. Bu arazilerde genellikle tarım yapılmaktadır ve ilde Fındıklı, Đyidere ve Çayeli’nde bulunmaktadırlar. III. sınıf araziler il yüzölçümünün % 0.38’ini teşkil etmektedir. Bu alanların kullanım durumları ise tarım, orman ve fundalıktır. Đlde Ardeşen, Pazar, Derepazarı, Gündoğdu ve Fındıklı’da bulunmaktadır. IV. sınıf araziler il yüzölçümünün % 2,16’sını kaplamaktadır. IV. sınıf araziler % 75,6 kahverengi topraklar, % 1,4 kireçsiz kahverengi topraklar, % 23 kireçsiz kahverengi orman topraklarından oluşmaktadır. Bu alanların kullanım durumları ise kuru tarım, sulu tarım, çayır-mera ve orman-fundalık alanlarıdır. VI. Sınıf 105429 hektarlık alanı ile ilin % 26,9’unu kaplamaktadır. Bu topraklarda tarım yapılmaktadır. Bir kısmında ise çayır-mera ve orman–funda alanı mevcuttur. Đlde Đncesu ilçesi ve Kaçkar Dağları eteklerinde görülmektedir. VII. Sınıf topraklar ilin % 57,8'lik kısmını kaplamaktadır. VII. sınıf toprakların az bir kesiminde tarım yapılmaktadır. Geri kalan kısmı ise çayır-mera ve orman ve funda arazileridir. Đl genelinde yayılmaktadır. VIII. Sınıf araziler il topraklarının % 0,5’ini oluşturmakta ve Kaçkar Dağları’nın yüksek kesimlerinde bulunmaktadır. 2.4.5. Trabzon

2.4.5.1. Toprak Cinsleri Alüvyal Topraklar: Bu topraklar; ildeki akarsuların taşıyarak mansabda depoladıkları materyaller üzerinde oluşan genç topraklardır. Bitki örtüsü iklime bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Bulundukları iklime uyabilen her türlü kültür bitkisinin yetiştirilmesine elverişli ve üretken topraklardır. Trabzon ilinde alüvyal toprakların tamamı II. Sınıfta yer almaktadır. Merkez, Akçaabat, Araklı, Asrin, Maçka, Yorma ilçelerinde ve en fazla Of ilçesinde bulunmaktadır. Kolüvyal Topraklar: Dik yamaçların eteklerinde ve vadi boğazlarında bulunmaktadırlar. Kolüvyal topraklar il içerisindeki Vakfıkebir ve Of ilçesinde bulunmaktadır. Kırmızı-Sarı Podzolik Topraklar: Kırmızı-Sarı Podzolik topraklar iyi gelişmiş ve iyi drene olan asit topraklardır. Sıcak ılımandan tropiğe kadar değişen hümid



84

iklimlerde oluşmaktadırlar. Doğal bitki örtüsü yaprağını döken ve iğne yapraklı ormandır. Bu topraklar yaşlı arazilerde görülmektedir. III, IV, VI. ve VII. sınıf arazilerdir. Tonya hariç tüm ilçelerde bulunmaktadır. Gri - Kahverengi Podzolik Topraklar: Bu topraklar serin ve yağışlı iklimlerde, çoğunlukla gelişimi sırasındaki erozyon ve birikme devirlerine bağlı olup, heterojendir. Gri-kahverengi podzolik topraklar Asrin dışındaki tüm ilçelerde bulunmaktadır. III, IV, VI ve VII sınıf arazilerdir. Kahverengi Orman Toprakları: Bu topraklar yüksek kireç içeriğine sahip ana madde üzerinde oluşmaktadır. Bu topraklar genellikle geniş yapraklı orman örtüsü altında oluşmaktadır. Çoğunlukla orman, funda ve mera olarak kullanılmaktadır. Bir kısmında ise kuru tarım yapılmaktadır. Kahverengi orman toprakları Maçka’da çok yaygındır. Orman, funda, fındık ve kuru tarım arazileridir. Kıyı Kumulları: Kıyılarda dalgalar ve rüzgarlar tarafından biriktirilen kumların oluşturduğu kıyı kumulları toprak oluşumu bakımından herhangi bir gelişme göstermemeleri nedeni ile bir arazi tipi olarak değerlendirilmemektedir. Çoğunlukla fazla rüzgara maruz kaldıklarından üzerlerinde sabit bir bitki örtüsü yoktur. Bu tip araziler VII. sınıf arazi tanımına dahildir. Çıplak Kaya ve Molozlar: Üzerinde toprak örtüsü bulunmayan parçalanmamış veya kısmen parçalanmış sert kaya veya taşlarla kaplı sahalardır. Genellikle bitki örtüsünden yoksundur. Irmak Ta şkın Yatakları: Akarsuların normal yatakları dışında taşkın halinde iken yayıldıkları alanları temsil etmektedirler. Genellikle kumlu, çakıllı molozlu malzeme ile kaplıdır. Tarıma elverişli olmadıkları gibi üzerlerinde doğal bitki örtüsü de yoktur.

2.4.5.2. Arazi Sınıfları Trabzon’da I.-IV. sınıf tarım arazileri tarım yapılan alanın % 25,5’ine denk gelmektedir. Geri kalan % 74,5 tarım arazileri VI. ve VIII. sınıf araziler üzerinde yoğunlaşmıştır. Đlde fındık yetiştiricili ği yapılan alan, tarım alanının % 47’sini oluştururken, çay yetiştiricili ği yapılan alan, tarım alanlarının % 14,9’unu oluşturmaktadır. I.sınıf arazilerin tamamı kolüvyal topraklardır.



85

II. sınıf araziler alüvyal ve kolüvyal topraklardan oluşmaktadır. III. sınıf araziler kuru tarım, fındık, mera arazisi olarak kullanılmaktadır. Bu araziler kolüvyal, kırmızı-sarı podzolik, gri-kahverengi podzolik ve kahverengi orman topraklarından oluşmaktadır. Bu sınıf arazilerin tamamında erozyon sorunu görülmektedir. IV. sınıf arazilerin büyük bölümünde işlemeli tarım yapılmaktadır. Geriye kalan mera ve orman arazisidir. Çoğunluğu kırmızı-sarı podzolik topraklardan oluşmaktadır. Diğer kesimi ise gri-kahverengi podzolik ve kahverengi orman topraklarından oluşmaktadır. VI. sınıf araziler kırmızı-sarı podzolik, gri-kahverengi podzolik, kahverengi orman ve yüksek dağ-çayır topraklarından oluşmaktadır. VII. Sınıf araziler kırmızı-sarı podzolik, gri-kahverengi podzolik ve kahverengi orman topraklarından oluşmaktadır. VIII. Sınıf araziler yoğun yerleşim alanı, sahil kumulları, ırmak taşkın yatakları ve su yüzeyidir.

2.6. AKARSULAR VE GÖLLER Bölgedeki önemli vadiler, Harşit Vadisi, Kelkit Vadisi, Trabzon’un batısında güney-kuzey yönünde uzanan Fol deresi Vadisi, Değirmendere akarsuyunun kurulu olduğu güneybatı-kuzeydoğu doğrultusundaki Karadere Vadisi ve doğudaki güney-kuzey yönünde uzanış gösteren Solaklı Deresi vadisi olarak sıralanmaktadır. Ayrıca burada bulunan Artabel Gölleri ve çevresi gerek jeolojik ve jeomorfolojik, gerekse flora ve fauna yönünden oldukça zengin olmasının yanında peyzaj değerleri bakımından da yüksek bir değere sahiptir. Saha içerisinde yer alan ve yöreye adını veren buzul gölleri önem taşımaktadır. Bölgenin önemli akarsuları ise, Aksu, Harşit Çayı, Yağlıdere, Batlama Deresi, Kelkit Çayı, Melet Irmağı, Turnasuyu Irmağı, Çivil Irmağı, Akçaova Deresi, Çalışlar Deresi’dir. Bölgenin akarsularının debileri çok yüksek olmakla birlikte çok sayıda kaynak ve yaz-kış kurumayan akarsular mevcuttur. Özellikle debisi yüksek olan akarsular Trabzon Đli sınırları içerisinde yer alan; Baltacı Deresi, Solaklı Deresi, Manahos Deresi, Küçük Dere, Karadere Deresi, Yanbolu Deresi, Yomra Deresi, Değirmendere Deresi, Sera Deresi, Söğütlü Deresi, Çarşıbaşı Deresi, Fol Deresi ve Akhisar Dereleridir.



86

2.6.1. Giresun

2.6.1.1. Akarsular Đlin kıyıya yakın kesimlerinin kış ve yaz mevsimlerinde fazla yağış alması bol su taşıyan dere ve ırmakların varlığı ile kendini göstermektedir. Đç kesimlerden doğan ırmaklar Karadeniz’e dökülmektedirler. Giresun ilinin başlıca akarsuları aşağıda verilmiştir. • Harşit Çayı: Kaynağını Gümüşhane ilinin doğu sınırındaki Vauk Dağları’ndan alan çay Gümüşhane ili sınırları içinde bulunan Keçi Deresi, Mavrangel Deresi ve Gümüşhane Derelerini alarak Torul ilçesine ulaşmaktadır. Torul’dan sonra Gümüşhane –Kürtün arasında Haşara, Korum, Đkisi ve Çit Derelerinin suyunu almakta ve Giresun Đli sınırlarına girerek, Tirebolu- Görele arasında Karadeniz’e dökülmektedir. Giresun Đlinin en uzun akarsuyu olan Harşit Çayı 160 km. uzunluğundadır. Harşit Çayı üzerinde Doğankent1–2 hidroelektrik santralleri bulunmaktadır.

• Gelevera Deresi: Balaban Dağlarının Karadeniz’e bakan yamaçlarından

çıkmakta ve kuzey yönünde akarak, Espiye’nin doğusunda denize dökülmektedir. Derenin suyu yaz ve kış bol olup eğimin fazlalığı nedeniyle akışı hızlıdır. Uzunluğu 80 km.’dir. Derenin üzerinde 140 m yüksekliğinde, kaya dolgu, Gökçebel Barajı yer almaktadır.

• Aksu: Karagöl yöresinden kaynaklanan Aksu, kuzeye doğru akarak Kızıltaş,

Sarıyakup, Pınarlar ve Güdün yörelerinin sularını toplamakta, Dereli ilçe merkezinin içinden geçerek, Giresun il merkezinin doğusundan denize dökülmektedir. Irmağın uzunluğu 60 km.’dir.

• Batlama Deresi: Çaldağ’ın batı yamacının güneyinde Bektaş yaylasından

doğup, Merkez ilçenin batısında denize dökülmektedir. Uzunluğu 40 km’dir. • Pazarsuyu: Karagöl ve Yürücek bölgelerinin sularının birleşmesiyle

oluşmakta, ilin batı kesiminin sularını toplamakta ve Bulancak’ın batısından denize dökülmektedir. Uzunluğu 80 km’dir. Pazar Suyu Deresi Piraziz ilçesinin su ihtiyacını karşılamaktadır.

• Kelkit Irma ğı: Gümüşhane Dağlarının güneybatısından doğan Kelkit Irmağı

Erzincan, Gümüşhane, Giresun Đllerinin birleşme noktasına yakın bir yerden Giresun topraklarına girmektedir. Giresun Đli sınırları içerisinde ki uzunluğu



87

70 km’dir. Şebinkarahisar’da ırmak üzerine Kılıçkaya Barajı yapılmıştır. Irmak baraj gövdesinin bulunduğu yerden ili terk etmektedir.

• Yağlıdere: Erimez dağından çıkarak Çakrak, Akpınar, Ayvat, Sınırköy ve

Hisarcık yörelerinin sularını topladıktan sonra, Yağlıdere bucağından geçerek Espiye’nin batısında Karadeniz’e dökülmektedir. Uzunluğu 70 km’dir.

Đlin kuzey bölümünde, Giresun dağları ile Kuzey Anadolu Dağları’nın bazı kesimlerinden doğan çok sayıda akarsu vardır ve bu nedenle kıyı şeridi sık vadiler ağıyla yarılmıştır. Đl topraklarındaki akarsuların tümü, dağların dik yamaçlarından büyük bir hızla aktığından oluk biçimli derin vadiler oluşmuştur. Yeşilırmak havzasına giren Şebinkarahisar ve Alucra yöreleri, ilin Karadeniz’e bakan kesimlerine göre daha az yağış almaktadır. Fazla yağış alan Karadeniz’e eğimli kesimlerde 5-7 km. aralılarla bol sulu akarsulara rastlanılmaktadır. Dağların yüksek kesimlerinden kaynaklanan akarsular 60-70 km. aktıktan sonra Karadeniz’e ulaşmaktadır. Karadeniz’e dökülen akarsuların başlıcaları doğudan batıya doğru, Tirebolu ilçesinde Harşit, Espiye ilçesinde Gelevera ve Yağlıdere, Merkez ilçesinde Aksu ve Batlama, Bulancak ilçesinde Pazarsuyu Deresi ve Irmakları olarak sıralanmaktadır. Đç kesimde, kaynaklarını Giresun Dağlarının güneye bakan yamaçlarından alan akarsular, derin vadilerde akarak Kelkit Irmağına karışmaktadırlar. Bu akarsuların başlıcaları Alucra çevresi dağlarından beslenen ve Şebinkarahisar’ın doğusundan geçen Bağırsak Deresi, Harşit Çayı, Gümüşhane dağların Đç Anadolu’ya bakan yamaçlarından çıkan Kelkit Irmağı’dır. Kelkit Irmağına, Giresun Đlinde kuzeydoğudan Şebinkarahisar ve Alucra havzalarının sularını toplayan Avutmuş Deresi katılmaktadır. Avutmuş Deresi kaynağını Gavur dağlarının Kelkit vadisine yamaçlarından almaktadır.

2.6.1.2. Göller Giresun Đli’nde önemli büyüklükte göller yoktur. Ancak, yüksek kesimlerde küçük buzul gölleri bulunmaktadır. Karagöl kütlesinin kuzeybatı, kuzey ve kuzeydoğu yamaçları 10 kadar Buzalağı (sirk) tarafından oluşmuştur. Karagöl Doruğunun kuzeybatısında bulunan Elmalı Buzalağı, üç kademeli tipik bir merdiven buzalağıdır. Bunlardan tabanı 2650 m. yükseklikte ve en aşağıda olanında Elmalı göl adlı bir buzalağı gölü yerleşmiştir. Derinliği 10 m. çapı 100 m. kadar olan bu gölün güney, doğu ve kuzeydoğusunu 400 m. yüksekliğinde



88

dik duvarlar çevirmektedir. Gölün kuzeybatıya açık kesimi irili ufaklı bloklardan oluşmuş buzultaş setiyle kaplıdır. Karagöl kütlesi, güney ve güneydoğu duvarları birer koltuk iskemlesini andıran tipik buz yalaklarıyla kemirilmiştir. Bunlardan Kuru göl I (2640 M.) , Kurugöl II. (2660 m.) , Aygır Gölü ( 2760 m.) kuru buzalağı gölüdür. Camili Göl (2.750 M.) ve Bağırsak Gölü (2710 m.) ise buzalağı göllerdir. Kurugöl buz yalaklarını güneyden kuşatan dik yamaçların üst kesiminde küçük bir buzul vardır. 2810 m. yükseklikte başlayan buzulun uzunluğu 100 – 150 m. kadardır. Karagöl kütlesinin kuzeydoğu yamaçlarında ise Sağrak (2750 m.) ve Avlak (2670 m.) adlı iki buz yalağı vardır. Sağrak buz yalağının tabanında küçük bir göl vardır. Đlçeler itibariyle göller Tablo: 39’da verilmiştir. Tablo: 39 Giresun Đli Gölleri GÖL ADI ĐLÇESĐ CĐNSĐ Aygır Şebinkarahisar Krater Gölü Bağırsak gölleri Dereli Krater Gölü (5 Adet) Baro Alucra Krater Gölü Çam Dereli Krater Gölü Çorak Alucra Krater Gölü Kanlı Alucra Krater Gölü Karagöl Dereli Krater Gölü Kuru göller Şebinkarahisar Krater Gölü (4 Adet) Sağrak Dereli Krater Gölü Süt gölü Alucra Krater Gölü Kaynak: Ordu-Trabzon-Rize-Giresun-Gümüşhane-Artvin Planlama Bölgesi 1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni Plan Araştırma Raporu

Đl içinde ayrıca altı adet sulama amaçlı yapay gölet bulunmaktadır. Bu göletlerin ikisi Şebinkarahisar Đlçesi’nde, dördü ise Alucra Đlçesi’nde yer almaktadır. 2.6.2. Gümüşhane

2.6.2.1. Akarsular Gümüşhane Đli’nin en önemli akarsuları Harşit ve Kelkit çaylarıdır. Harşit çayı, Vauk dağının Kuzey eteklerinden ve Sifon deresi ismiyle kaynağını almaktadır. Kuzeye doğru akarak Gümüşhane şehir merkezi Torul ve Kürtün ilçelerini geçtikten sonra, Tirebolu –Görele arasında Karadeniz'e dökülmektedir. Yaz aylarında debisi düşen çayın, zaman zaman taştığı gözlenmektedir. Harşit Çayı üzerinde il sınırlarında Kürtün ve Torul Barajları yer almaktadır.



89

Kelkit çayı da kaynağını Vauk dağından almaktadır. Hoşmasat Deresi’nden, Balahor ve Dayısı Dereleri’nden gelen kolların birleşiminden oluşmaktadır. Kelkit Çayı Yeşilırmağın önemli bir kolunu oluşturmaktadır. Yörenin önemli akarsu kaynaklarından birisi de Tomara çağlayanı veya şelalesidir. Özellikle turizm ve alabalık işletmelerinin kurulması yönünden önemi bulunmaktadır

2.6.2.2. Göller Gümüşhane ilinde spor balıkçılığı ve turizm yönünden önem taşıyan Akbaba, Kara, Büyük, Küçük, Dipsiz, Derin, Aygır, Çakır ve Karanlık vb. yaklaşık 20 adet buzul gölü bulunmaktadır. Göllerin her birinin alanları 15 hektarı geçmemektedir. Đlçeler itibariyle göller Tablo: 40’ta verilmiştir. Tablo: 40 Gümüşhane Đli Gölleri GÖL ADI ĐLÇESĐ ÖZELL ĐK Artabel gölleri Torul Tabiat Parkı Çakırgöl Torul Doğal göl Çakırgöl Merkez Doğal göl Dipsiz Göl Merkez Edire Köyü Doğal göl Aygır Gölü Merkez Edire Köyü Doğal göl Limni Gölü Merkez Doğal göl Limni Gölü Torul Doğal göl Kaynak: Ordu-Trabzon-Rize-Giresun-Gümüşhane-Artvin Planlama Bölgesi 1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni Plan Araştırma Raporu

Artabel Gölleri ve çevresi gerek jeolojik ve jeomorfolojik, gerekse flora ve fauna yönünden oldukça zengin olmasının yanında peyzaj değerleri bakımından da yüksek bir değere sahiptir. 58.59 hektarlık saha 1998 yılında Tabiat Parkı olarak tescillenmiştir. Gümüşhane il merkezine 50 km, Gülaçar köyüne 5 km. uzaklıktadır. Yalnızca yürüyerek ulaşım mümkündür. Saha içerisinde yer alan ve yöreye adını veren 18 adet buzul krater gölü bulunmaktadır. Bitki Örtüsü çeşitli olup, endemik bitkiler barındırmaktadır. Orman Örtüsünde Sarıçam ve Göknar ağırlıklıdır. Özellikle ormanlık alanda Yırtıcı ve ötücü kuşlar, boz ayı, kızıl keçi, domuz, kurt, çakal, tilki, gelincik, sansar, tavşan, kör fare ve cüce yarasa yaşamaktadır. Yörenin özelliği krater göllerinin yanı sıra V tipi vadiler ve keskin sırtlardır. Park sınırları içinde tesis bulunmamaktadır. Merkez Đlçe Çorak köyü Karahava Yaylasında bulunan Çakırgöl 2005 yılında Kültür ve Turizm Bakanlığınca Turizm merkezi ilan edilmiştir. Cami Boğazı bölgesindeki göl, 2500 m yükseklikte bir buzul gölüdür. Zigana Kış ve Kayak



90

Sporları Turizm merkezinden stabilize yollarla ayrıca Merkez Đlçe Dumanlı Köyü Taşköprü yaylasını takiben veya Gümüşhane Merkez, Krom Şehri Camiboğazı Yaylasını takiben ulaşılmaktadır. Göl (Çakırgöl Turizm Merkezi) Ziğana Turizm merkezi, Deve boynu Zirvesi, Santa Kiliseler Grubu, Taş köprü yaylası, Đmera Manastırı, Krom Antik Şehri ve Karaca Mağarasıyla aynı bölgededir. Đl içinde ayrıca dört adet sulama amaçlı yapay gölet bulunmaktadır. Bu göletlerin ikisi Köse Đlçesi’nde, ikisi ise Şiran Đlçesi’nde yer almaktadır. 2.6.3. Ordu

2.6.3.1. Akarsular Ordu ilinin başlıca akarsuları aşağıda verilmiştir. • Melet Irmağı: Ordu ilinin ana akarsuyu olup, 161 km uzunluğundadır.

Bölgenin Orta ve Doğu Karadeniz bölümleri arasında doğal bir sınır oluşturmaktadır. Melet Irmağı, Mesudiye ilçe merkezinin de içinde yer aldığı çöküntü alanının batısında kuzeye yönelip, bu kesimde ormanlarla kaplı dağlık alandan geçerek dar ve derin bir vadide akarak Ordu’nun doğusunda belirgin olmayan bir delta oluşturarak Karadeniz’e dökülmektedir.

• Elekçi Irmağı: Toplam uzunluğu 51 km’dir. Yağış alanı 443 km²’dir. Debisi

minimum 150 lt/sn maximum 300 lt/sn’dir. • Bolaman Deresi :Toplam uzunluğu 77 km’dir. Baranlı Tepesi, Pürlü Tepesi,

Aliekin Tepesi, Kukaya Tepesi, Kayaba Tepesi, Sıkgüney Tepesi ve Akyazı Tepelerinden doğarak Karadeniz’e dökülmektedir. Yağış alanı 1243 km²’dir. Debisi minimum 150 lt/sn maximum 750 lt/sn’dir.

• Turnasuyu Irmağı: Çambaşı Yaylası’ndan doğmaktadır. Toplam uzunluğu

56 km’dir. Yağış alanı 275 km²’dir. Ortalama debisi 200 lt/sn’dir. • Çivil Irma ğı: Toplam uzunluğu 29 km’dir. Yağış alanı 122 km²’dir.

Ortalama debisi 30 lt/sn’dir Yağı alanı 122 km2, kolektör uzunluğu 24 km, memba ile mansap arasındaki kot farkı 885 m olup, debisi Qmax100= 408,2 m3/s, Qmax500= 566,9 m3/s’ dir. Taşkın ve kıyı oyuntusu zararına neden olabilecek potansiyele sahiptir.



91

• Akçaova Deresi: Toplam uzunluğu 35 km’dir. Yağış alanı 98 km²’dir. Ortalama debisi 98 lt/sn’dir. Ordu Ulubey kazasının kuzeybatısında Kurunçalı mevkiinden doğar. Güneybatı ve kuzeydoğu doğrultusunda akar ve Ordu ilinin 7 km batısında Karadeniz’e ulaşır. Yağış alanı 98 km2, kolektör uzunluğu (yatak) 35 km, memba ile mansap arasındaki kot farkı 1090 m olup, debisi Qmax100= 318,7 m3/s, Qmax500= 416,6 m3/s’ dir. Taşkın ve kıyı oyuntusu zarara neden olabilecek potansiyele sahiptir.

• Çalışlar Deresi: Küçükoğlu, Maltepe, Arşılık, Kabayatak ve Resulcuk Tepelerinden doğmaktadır. Toplam uzunluğu 19 km’dir. Yağış alanı 48,6 km²’dir. Ortalama debisi 30 lt/sn’dir.

• Ilıca Deresi: Toplam uzunluğu 30 km’dir. Yağış alanı 102 km²’dir. Debisi

minimum 150 lt/sn maximum 200 lt/sn’dir. • Tabakhane Deresi: Toplam uzunluğu 20 km’dir. Yağış alanı 43,6 km²’dir.

Ortalama debisi 150 lt/sn’dir. • Curi Deresi: Toplam uzunluğu 49 km’dir. Yağış alanı 242 km²’dir. Ortalama

debisi 250 lt/sn’dir. • Akçay Deresi: Toplam uzunluğu 50 km’dir. Yağış alanı 234 km²’dir. Debisi

minimum 250 lt/sn maximum 300 lt/sn’dir. • Bülbül Deresi: Toplam uzunluğu 10 km’dir. Yağış alanı 13,5 km²’dir.

Ortalama debisi 150 lt/sn’dir. • Yavadi Deresi: Sulama için istifade edilecek Yavadi Deresi Ordu’nun 45 km

güneyinde, Kızılağaç Yaylası civarından doğmakta, Yavadi nahiyesi ve Konacık köyünden geçtikten sonra Kızıldere Köyü yakınından Melet Irmağına karışmaktadır. Yağış alanı 64 km², uzunluğu 16 km’dir.

Yukarıda verilen akarsuların dışında il işinde çok sayıda küçük akarsular ve dereler yer almaktadır.

2.6.3.2. Göller Ordu ilinde önemli üç adet göl bulunmaktadır. Bunlar, Gölköy ilçesindeki 80 dekarlık Ulugöl, Fatsa ilçesindeki 60 dekarlık Gaga Gölü ve Ordu ve Sivas



92

illerinin birleşme noktasına yakın Karagöl Dağının doruğundaki Karagöl krater gölüdür. Ulugöl Gölköy Đlçesi’ne 15 km uzaklıkta yer almaktadır. Çevresi ormanlarla kaplıdır. Bu gölde yaban ördeği avı ve amatör olta balıkçılığı yapılmaktadır. Başbakanlık Özel Çevre Koruma Başkanlığınca Özel Çevre Koruma Bölgesi olarak ilan edilmiştir. Gaga Gölü Fatsa Đlçesinin 10 km. güneydoğusunda Fatsa-Aybastı karayolu üzerinde ve Örencik Köyü sınırları içinde bulunmaktadır. Etrafı ağaçlarla kaplı olan bu gölün ortasında küçük bir adacık vardır. Bir dinlenme yeri olan bu gölde balık yetiştirilmektedir. Başbakanlık özel çevre koruma başkanlığınca özel çevre koruma bölgesi olarak ilan edilmiştir. Yaklaşık 3000 m. rakımında bulunan Karagöl çevresinde yaz aylarında bile buz ve kar parçaları bulunmaktadır. Çevresinde geniş otlaklar bulunduğu için kuzu besiciliği yapılmaktadır. Đl içinde Aybastı ve Kabadüz ilçelerinde hayvan sulama suyu sağlanması ve yayla turizmine katkı sağlamak amacıyla inşa edilmiş iki adet gölet bulunmaktadır. 2.6.4. Rize

2.6.4.1. Akarsular Rize ilinin toprakları Kuzey Anadolu kıyı dağlarının yüksek kesimlerinden doğarak Karadeniz’e dökülen irili ufaklı birçok akarsu ile bölünmektedir. Rize'nin akarsuları kısa boylu, yatay eğilimli fazla olan hızlı akışlı akarsulardır. Rize sınırları içinde uzunluğu 5 km'den fazla olan 23 akarsu vardır. Ancak bunlardan 16 tanesi doğrudan doğruya Karadeniz'e ulaşmakta olup geri kalanı ise bu 16 akarsudan birinin kolu durumundadır. Doğrudan doğruya Karadeniz'e ulaşan akarsuların en uzun olanları Çağlayan deresi (34.7km), Arılı Deresi (31.5 km), Fırtına Deresi (68.0 km), Hemşin Deresi (38,5 km), Sabuncular Deresi (46.0 km), Taşlı Dere (34.0 km), Đyi Dere (78.4 km)'dir. Fındıklı, Büyükdere, Pazar, Karadere, Venek Deresi (20.3 km) ve Hala Deresi (32.5 km) gibi diğerlerinin boyları daha kısadır. Rize'nin büyük akarsuları olarak belirtilen 7 akarsudan en uzun olanı Đyidere (78.4 km), beslenme sahası en geniş olanı Fırtına Deresi'dir (1149.3 km). Havza



93

genişliği yönünden ikinci sırayı Đyidere (1047.4 km), uzunluk yönünden ikinci sırayı ise Fırtına Deresi (68km) almaktadır. Rize akarsuları Kasım'dan Mart'a kadar çekik devreyi yaşamaktadır. Bu devrede akarsular sadece göl ve kaynak sularıyla beslenmektedirler. Çünkü bu devrede yöre yağışı kar şeklinde olduğu için akarsuyun yağmur sularından beslenme şansı yok gibidir. Mart'tan itibaren önce kar erimeleriyle kabarmaya başlayan akarsular ilkbahar yağmurlarıyla da beslenince birdenbire kabarmaya başlamakta ve kar erimelerinin en şiddetli olduğu Haziran ayında en kabarık seviyeye ulaşmaktadır. Türkiye'nin diğer akarsularıyla kıyaslandığında oldukça düzenli rejimli oldukları görülen Rize akarsularının asıl dikkat çeken özellikleri elektrik enerji potansiyelleri ve sediment miktarlarıdır. Türkiye'nin diğer akarsularına göre oldukça az sediment taşıyan Rize akarsuları yıllık elektrik enerji potansiyeli bakımından da elverişli şartlar arz etmektedir.

2.6.4.2. Göller Rize Dağları'nın 2400 m'yi aşan bölümlerinde buzul aşındırması ve biriktirmesi sonucu oluşmuş olan 19 adet küçük alanlı göl tespit edilmiştir. Bu göllerin en büyükleri 0.07 km² yüzölçümündeki Ambar Gölü ile Büyük Deniz Gölü'dür. 2.400-3.000 m yükseklikler arasında yer alan bu göllerin en küçüğü ise 0.01 km² yüzölçümündeki Öküzyatağı Gölü'dür. Bunların bir kısmı buz yalağı, bir kısmı da moren set gölüdür. Tablo: 41’de ildeki göller ve bulundukları ilçeler ile denizden yükseklikleri verilmiştir. Tüm göllerin çevrelerinde alabalık üretimi ve avcılık olanakları bulunmaktadır.



94

Tablo: 41 Rize Đli Gölleri GÖL BULUNDUĞU ĐLÇE DENIZDEN YÜKSEKLIK (M) Büyük Gölü Ardeşen 2.300 Cor Gölü Ardeşen 2.700 Gülyatağı Gölü Ardeşen 2.420 Hevek Gölü Ardeşen 2.530 Kaçkar Gölü Ardeşen 2.930 At Meydanı Gölü Çamlıhemşin 2.950 Sulak Göl Çamlıhemşin 2.930 Yıldızlı Gölü Çamlıhemşin 2.830 Kapılı Gölü Çamlıhemşin 2.950 Karadeniz Çamlıhemşin 2.770 Büyükdeniz Gölü Çamlıhemşin 2.900 Çermeş Gölü Çamlıhemşin 2.840 Alaca Gölü Fındıklı 2.800 Öküzyatağı Gölü Fındıklı 2.775 Ambar Gölü Güneysu 2.950 Dönen Gölü Hemşin 2.950 Sarıncof Gölü Hemşin 2.800 Çitrik Gölü Đkizdere 2.750 Karagöl Đkizdere 2.950 Ovit Gölü Đkizdere 2.530 Dağbaşı Gölü Đkizdere 2.650 Aksu Gölü Đkizdere 2.980 Şevkar Gölü Đkizdere 2.800 Kaynak: Ordu-Trabzon-Rize-Giresun-Gümüşhane-Artvin Planlama Bölgesi 1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni Planı Araştırma Raporu

2.6.5. Trabzon

2.6.5.1. Akarsular Trabzon ilindeki en gelişmiş vadiler, batıda güney-kuzey yönünde uzanan Folderesi Vadisi, Değirmendere akarsuyunun kurulu olduğu güneybatı-kuzeydoğu doğrultusundaki Karadere Vadisi ve doğudaki güney-kuzey yönünde uzanış gösteren Solaklı Deresi vadisidir. Türkiye ikliminin en çok yağış alan bölgesi içerisinde bulunan, Trabzon ili ve çevresi su kaynakları bakımından oldukça zengindir. Đlin yüksek kısımlarına kar biçiminde düşen yağışların erimesi ve her mevsimde görülen yağmurlarla beslenen akarsular, Karadeniz’e döküldükleri yerlerde büyük dereler haline gelmektedirler. Debileri çok yüksek olmakla birlikte çok sayıda kaynak ve yaz-kış kurumayan akarsulara sahiptir. Bu akarsular; Baltacı Deresi, Solaklı Deresi, Manahoz Deresi, Küçük Dere, Karadere Deresi, Yanbolu Deresi, Yomra Deresi, Değirmendere Deresi, Sera Deresi, Söğütlü Deresi, Çarşıbaşı Deresi, Fol Deresi ve Akhisar Dereleridir. Akarsuların yıl içindeki rejimleri çok değişkendir. Akarsu kol uzunluğunun kısalığı, akış eğiminin fazlalığı ve yağışın yoğunluğu, akarsuların feyezan



95

akımlarına kolayca ulaşmasını sağlamaktadır. Suyun sürükleme gücünün fazlalığı, doğal bitki dokusunun tahribiyle birleşince erozyon artmakta ve böylece taşınan rüsumat özellikle akarsuların denize yakınlaştığı yerlerde birikerek derenin su taşıma kapasitesini azaltmaktadır. Bu durum yerleşimin yoğun olduğu sahil kesimlerde sel olasılığını yükseltmektedir.

2.6.5.2. Göller Trabzon Đlinde bulunan göllerle ilgili bilgiler Tablo: 42’de verilmiştir. Tablo: 42 Trabzon Đli Gölleri GÖL BULUNDUĞU ĐLÇE DENIZDEN YÜKSEKLIK (M) Balık gölü Çaykara 2.575 Buzlu Göl Çaykara 2.000 Karagöl Çaykara 2.825 Sarıgöl Çaykara 2.725 Sera Gölü Akçaabat 75 Uzungöl Çaykara 1.100 Aygır Gölü Çaykara 2.200 Birömer Gölü Çaykara 2.000 Kazıklı Gölü Çaykara 2.000 Kaynak: Ordu-Trabzon-Rize-Giresun-Gümüşhane-Artvin Planlama Bölgesi 1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni Planı Araştırma Raporu

Uzungöl, Çaykara ilçesi sınırı dahilinde Haldizen dağlarının kuzey eteklerinden çıkan Haldizen deresi üzerindedir. Denizden 1100 m. yüksekte olan bu göl yamaçlardan kayan kütlerlerin vadiyi kapatması sonucu oluşmuş bir kayaç gölüdür. Turistik özelliği nedeni ile ulaşım imkanları gelişmiştir. Of’tan denize ulaşan Solaklı deresi bu gölden beslenmektedir. Alt yapı ve üst yapı imkanları açısından gelişmiş olan bu göl çevresinde konaklama tesisleri bulunmaktadır. Florası; Yaklaşık 157 adet bitki türünden oluşmaktadır. Trabzon’un batısındaki Sera Deresi üzerinde, Akçaabat ilçesi, Yıldızlı beldesi sınırları içerisindeki Sera Gölü dağ yamacının kayması sonucu oluşmuş bir göldür. Bu göle asfalt karayolu ile ulaşım bulunmaktadır. Flora genellikle çeşitli sebze türleri içeren ziraat bitkileri ve fındıktan oluşmaktadır. Faunası; Çakal, yaban domuzu gibi memeliler ile Yeşilbaş Ördek, Fiyu, çulluk, su karatavuğu, bıldırcın, turna gibi kuşlardan oluşmaktadır. Sera deresi bu gölden beslenmektedir. 1.5 km. uzunlukta ve 350-400 m. genişliktedir. Gölde tatlı su balıkları yetişmektedir. Turizm açısından ilgi duyulan yerlerdendir.



96

Aygır gölü Soğanlı ve Haldizen dağları üzerindeki buzul göllerinden biridir. Alanı 10 dönüm civarındadır. Sularını buzulların erimesinden almaktadır. Çaykara ilçesi, Demirkapı köyünün güneyindeki dağın doruğunda bulunan Balık gölü adını içinde yaşayan alabalıkların çokluğundan almaktadır. Solaklı deresinin bir kolu olan Haldizen deresinin başlangıç yeri burasıdır. Gölde balık avlamak izne bağlıdır. Yüksekliği 2000 metreyi bulan Karakaya dağının eteğinde bulunan Karagöl buzulların erimesinden kaynaklandığı için yazın bile çok soğuk suya sahiptir. Sarıgöl Balık gölünün doğusunda yer almaktadır. Diğer göller gibi bu gölde buzullarla beslenmektedir. Pir Ömer Gölü, Buzlu Göl, Hatalan Gölü, Sırrı Göl ve Kazıklı Gölü Diğer buzul gölleridir. Bu göllerin dışında Trabzon’un yüksek kesimlerinde buzul gölleri bulunmaktadır. Kar suları ile beslenen bu göller genellikle dairesel veya oval şekilli olup 50-250 m. çaplıdır. Bu göllerden yörede 20 adet bulunmaktadır. Haldizen Dağlarındaki büyüklü küçüklü bazıları peş peşe birer göl ayağıyla birbirine bağlı olup, alanları 100 ile 1.900 m² arasında değişmektedir.



97

3. BÖLGE TAR ĐHĐ

3.1. GĐRESUN

3.1.1. Kronoloji ve Tarih • M.Ö. - 2000 ilk yerleşim, • M.Ö. XV. YY - Hitit Đmparatorluğu Azzi Bölgesi • M.Ö. VII. - Miletoslular M.Ö. • M.Ö. VII. YY - Đskitler • VI. YY - Persler • M.Ö. 183 - Pontus Krallığı ve Pharnakeia kentinin kuruluşu • M.Ö. 172 - Roma Đmparatorluğu • M.S. 395 - Doğu Roma Đmparatorluğu • 1204 - Trabzon Rum Devleti • 1397 - Çepni Türk Beyliği • 1402 - Moğollar • 1461 - Osmanlı Đmparatorluğu Hitit dönemine ait elde edilen yazılı kaynaklarda Giresun ilinin Azzi Bölgesi içinde yer aldığı tespit edilmiştir. Hitit Đmparatorluğunun yıkılmasından sonra bölgede farklı siyasal, sosyal ve kültürel değerlere sahip birçok kavim yaşamıştır. M.Ö. VII. YY’da Miletoslu denizciler ticari amaçlarla Karadeniz kıyısına gelerek yöreyi kolonileştirmiştir. Bu dönemde Kerasos adıyla kurulan şehir, deniz ticaretiyle canlanmıştır. Bölge, Miletlilerden sonra Kafkas kökenli Kimmerlerin ardından Đskitlerin akınlarına maruz kalmıştır. M.Ö. VI. yy.da Persler bölgeyi ele geçirmiştir Perslerden sonraki dönemde Giresun ve çevresinde egemen olan Pontus Krallığına, M.Ö. 1.yy.da Romalılar son vermiştir. Pontus Kralı 1. Farnakes tarafından yaptırılan Giresun Kalesi kentin kuzeyindeki yarımadanın kente hâkim bir noktasında yer almaktadır. M.S.395 yılında Roma Đmparatorluğu ikiye ayrılınca Giresun Doğu Roma Đmparatorluğunun yönetimine girmiştir. M.S.11. yüzyılda Doğu Roma Devletinin başkenti Đstanbul, Haçlılar tarafından istila edilince, Đmparator Komnenus’un çocukları Trabzon’a gelerek M.S.1204 yılında Trabzon başkent olmak üzere Trabzon Rum Devletini kurmuşlardır. Giresun da bu devletin sınırları içinde kalmıştır.



98

Giresun ve çevresinin Türkleşmesini sağlayan Çepni Türk beylerinden olan ve Ordu-Giresun yöresinde beylik kuran Bayram Bey’den sonra yerine Hacı Emir Bey geçmiş, Hacı Emir’de Trabzon Pontos Kralı ile 1358 yıllarında savaşmış, Giresun Hacı Emir Bey’in oğlu Süleyman Bey zamanında 1397 yılında Türklerin eline geçmiştir. 1402'de Timur'un egemenliğine giren Giresun ilini, 1453'te Fatih Sultan Mehmet vergiye bağlamış fakat ödenmeyen vergi üzerine 1456'da kenti kuşatmıştır. Şehir 1461'de Trabzon Rum Đmparatorluğunun direnmeksizin teslimiyle Osmanlı idaresine girmiştir. Giresun da kaza olarak Trabzon eyaletine bağlanmıştır. 3.1.2. Tarihi ve Kültürel De ğerler Đldeki önemli tarihi ve kültürel değerler aşağıda verilmiştir. • Gogora Kilisesi: 18.yy Ortodoks Kilisesi ( Eski Tunç Çağı, Helenistlik,

Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı Dönemine ait antik eserler, taş kabartmaları, silah, giysi ve para örnekleri sergilenmektedir.)

• Şebinkarahisar Atatürk Evi Müzesi: 12 Eylül 1924 yılında Atatürk’ün Şebinkarahisar’a geldiğinde kaldığı ev, 19.yy sonu ve 20.yy başı

• Giresun Kalesi: M.Ö. 2 yy. da Pontus Kralı Pharnakes tarafından yaptırılmıştır. Kale iç ve dış kale olmak üzere iki kısımdan oluşmaktadır. I. derece doğal ve arkeolojik sit alanı ilan edilmiştir.

• Andoz Kalesi. Espiye ilçe merkezinin 3 km batısında Yağlıdere kıyısındadır. I. derece arkeolojik sit alanı olarak ilan edilmiştir. Trabzon Rum Đmparatorluğu döneminden kaldığı sanılmaktadır.

• Şebinkarahisar Kalesi: Roma Dönemi öncesi inşa edilmiş, 1201 yılında Bizans imparatoru Justinianus'un emriyle genişletilmiştir.

• Şebinkarahisar Meryem Ana Manastırı: Bizans dönemi Şebinkarahisar ilçesi Kayadibi köyünde yer almaktadır.

• Meryemana Kaya Tapınağı: Eski Lonca yolu üzerinde yer almaktadır. Bu tapınağın aynı zamanda şifahane olarak kullanıldığı bilinmektedir. Tapınağın Hıristiyanlığın bölgede yayılmaya başladığı dönemde yapıldığı sanılmaktadır.

• Philokaleia Kenti: Cenevizlilerin kurduğu düşünülen kent, Görele ilçesinde bulunmaktadır.

• Hacı Hüseyin Camii: Merkez ilçede bulunan camiin inşa tarihi 1594 olup, 1861’de yenilenmiştir.

• Hacı Mikdad Camii: Merkez ilçedeki caminin 1889 yılında yapıldığı sanılmaktadır.



99

• Fatih Camii: Fatih Sultan Mehmet tarafından yaptırılmış olan cami iki kez yanmış ve yeniden yapılmıştır. Erzincan depreminden sonra tekrar onarılmıştır.

• Kur şunlu Cami: 1587’de yapılmıştır. Osmanlı mimarisi özelliklerini taşımaktadır.

3.2. GÜMÜŞHANE

3.2.1. Kronoloji ve Tarih

• M.Ö. 3000-2000 - Đlk Tunç Çağı, Đlk Yerleşim • M.Ö 2000-1750 - Orta Tunç Çağı Asur Kolonileri • M.Ö 1750-1200 - Son Tunç Çağı Azizi ve Hayaşalar Dönemi • M.Ö. 1200-720 - Urartular • M.Ö. 720-331 - Kimmer, Đskit, Medler ve Persler Dönemi • M.Ö. 331-64 - Pontus Krallığı • M.Ö 64 - M.S. 395 - Roma Dönemi • M.S. 395- M.S. 634- Bizans Dönemi • M.S 634-644 - Arap egemenliği • M.S.656-661 - Bizans egemenliği • M.S. VII-VIII YY - Emevi, Bizans, Abbasi Egemenlikleri • M.S. XI-XV. YY - Türk akınları - Trabzon Rum Đmparatorluğu egemenliği • 1461-1467 - Osmanlı Egemenliği • 1467-1473 - Akkoyunlu Egemenliği • 1473 - - Osmanlı Egemenliği Gümüşhane ilinin tarihi M.Ö. 3000-2000 yılları arasındaki Tunç Çağı ile başlamıştır. Bölgedeki höyüklerdeki bulgular bu çağın izini taşımaktadır. Gümüşhane yöresinin ilk bilinen halkı, M.Ö. 1500’lerde yaşayan Azzi ve Hayaşalar’dır. Gümüşhane’yi içine alan bölgenin Azzi-Hayaşa ülkesi olarak adlandırılmış olduğu bilinmektedir. M.Ö. 1750–1200 arasındaki Hitit Đmparatorluk Dönemi’nde Yunancada Argyropolis (gümüş ve kent) olarak bilinen kent, bu ismi zengin gümüş yataklarından almıştır. M.Ö. 1200–720 döneminde Gümüşhane’de Urartular hüküm sürmüştür. Bölge M.Ö. 720-331 arası kısa dönemler halinde Kimmer-Đskit, Med, Pers hakimiyetine, M.Ö. 331-64 arası Pontus Krallığı hakimiyetine girdikten sonra M.Ö. 64’te Roma Đmparatorluğu’nun egemenliğine girmiştir.



100

M.S. 395’te Roma Đmparatorluğu’nun bölünmesiyle Gümüşhane, Doğu Roma (Bizans) sınırları içine kalmıştır. Halife Ömer döneminde (634–644) Erzincan ve Erzurum’un Arap egemenliğine girmesinden sonra Gümüşhane ve çevresi de bu egemenliği tanımıştır. Ancak Gümüşhane ve çevresi kısa bir süre sonra yeniden Bizans egemenliğine girmiştir. VII. yy sonları ile VIII. yy başlarında bölge Emevi-Bizans ve Abbasi-Bizans arasında birkaç defa el değiştirmiştir. 1018 yılından itibaren Oğuz Türkleri de ekonomik yönden zenginlik sağlamak için bölgeyi ele geçirmek istemişler fakat kısa bir süre sonra tekrar Bizans Đmparatorluğu bölgeye hakim olmuştur. Gümüşhane, 1204–1461 arasında kısa süreli el değiştirmeler dışında, Trabzon Rum Đmparatorluğu’na bağlı kalmıştır. Osmanlı Đmparatorluğu 1461 yılında Fatih Sultan Mehmet’in Trabzon Rum Đmparatorluğuna son vermesiyle Gümüşhane’ye egemen olmuştur ve bu hakimiyet 1461'den 1467'ye kadar sürmüştür. Bu tarihten sonra Gümüşhane Akkoyunluların hakimiyetine girmiş ve bu durum 1473 yılında Fatih ile Uzun Hasan arasında vuku bulan Otlukbeli Savaşıyla sona ermiştir. Ruslar 19 Temmuz 1916 günü Gümüşhane’yi işgal etmiş ve bu işgal 18 Aralık 1917'de Erzincan Mütarekesi'nin imzalaması ile sona ermiştir. Osmanlı hakimiyetinin ilk dönemlerinde Erzurum eyaletine bağlı iken sonraları Trabzon'a bağlanan Gümüşhane sancağı, Cumhuriyet döneminde 1925 yılında il olmuştur. 3.2.2. Tarihi ve Kültürel De ğerler

• Kaleler: Đl içinde çok sayıda kale bulunmaktadır. Bunların en önemlileri Canca Kalesi, : Bizans Dönemine ait silahlar ve basımlı sikkeler bulunan Gümüştuğ Avliyana Kalesi. Ortaçağ Mimarisi özellikleri gösteren Krom (Vadisi) Kalesi, M.S. 6 yy. Roma Đmp. Döneminde yapılan Kürtün Kalesi ve Roma ve Bizans dönemine ait çanak, çömlek, çini parçaları, cam gereçler, gözyaşı şişeleri, ikonlar ve takılar bulunduğu Gümüşkaya Kalesi’dir

• Eski Gümüşhane (Zahka) (Süleymaniye Mahallesi) : Roma ve Bizans Dönemine ait 35 kale kalıntısı bulunmaktadır. Đl merkezine 3 km mesafededir. Đskender hakimlerinin burada ilk defa Gümüş madenlerinin bulunmaları üzerine kurularak geliştirildi ği söylensede 13.yy’a kadar yerleşimle ilgili kesin bir bilgi yoktur. Osmanlı devrinde de Gümüş ocaklarının işletilmesine devam edilmiştir. Gümüş ve altın madenlerinin varlığı zamanla bu bölgeye imtiyaz sağlamıştır. Osmanlı hazinesinin 1/6’sı bu bölgeden karşılandığı ve şehre kendi adına sikke basma yetkisi verildiği bilinmektedir.



101

• Santa Harabeleri: Dumanlı Köyünde bulunan Santa yerleşimi il merkezine 85 km mesafede yer almaktadır. 17.yy’da Rumlar tarafından kurulduğu sanılmaktadır. Rum Pontus Đmparatorluğu döneminde Rum çetelerinin sığınak yeri olarak yapıldığı bilinmektedir. 9 mahalle 300’ü aşkın yapıdan olduğu bilinen yerleşim Arkeolojik ve doğal sit alanıdır.

• Satala Antik Kenti Yörede XV. Legio Apollinaris armalı tuğla parçaları bulunmasıyla, buranın antik Satala kenti olduğu kesinleşmiştir. Roma Lejyon kampı çevresinde kurulmuş Bizans Dönemine ait olduğu kabul edilmektedir.

• Kiliseler: Đlde 70 adet kilise bulunmaktadır. Bunların çoğu harap durumdadır. En önemlileri Gümüşhane il merkezindeki Metropolit Kilisesi, Hegios Georgios Metropolit Kilisesi, Gümüştuğ Köyü’ndeki Baş Mahalle Kilisesi, kayalara oyulmuş Şiran Đlçesi Çakırkaya Köyü Kozağaç Mevkiinde bulunan Çakırkaya Kilisesi, Yağlıdere Köyü sınırları içerisindeki Krom Kilisesi, Şiran Đlçesi Çevrepınar Köyü Kilisesi, Merkez Đlçe Vank Köyü Kilisesi olup, genellikle XIX. YY ile XX. YY’ın başlarında inşa edilmiştir.

• Çamur Köyü Kümbeti: Selçuklular Dönemi • Süleymaniye Cami: Osmanlılar Dönemi Kanuni Sultan Süleyman

Döneminde yapılmıştır. • Tohumoğlu Köprüsü: 1575 Selçuklu Dönemi • Kanberli Köprü: Osmanlı dönemi

3.3. ORDU

3.3.1. Kronoloji ve Tarih

• M.Ö. 15000 - Alt Paleotik Dönem - Đlk yerleşim • M:Ö: 1200 - Halipler • M:Ö: 2000-1700 - Kaşkalar • M.Ö. 1700-1200 - Hititler • M.Ö. 1200-670 - Frigler • M.Ö. IX. YY - Đskitler ve Amazonlar • M.Ö. VII. YY - Kotyora (Kirazliman Mezarlığının yanı – Bozukkale Mevkii) • M.Ö. VII. YY - Miletoslular - Kimmerler • M.Ö. 547-334 - Med-Persler • M.Ö. 280- 63 - Pontus Krallığı • M.Ö I.YY-M.S. XI. YY - Roma ve Bizans Hakimiyeti • M.S. XI. YY- 1243 - Đlk Türk akınları -Pontus – Selçuklu



102

Hakimiyeti • 1243 – 1461 - Moğol – Đlhanlı dönemi • 1461 - Osmanlı hakimiyeti

Ordu ve çevresinde ilk yerleşim izlerinin M.Ö. 15000 yıllarına (Alt Paleolitik Dönem) uzandığı tahmin edilmektedir. M.Ö. 2000 yıllarında Doğu Anadolu'nun iç kesimlerinden, Karadeniz bölgesine gelen Halipler, yörenin dağlık kesimlerine yerleşmiş, maden işleme sanatında ilerlemiş, özellikle tunç işlemede önemli eserler vermiştir. Ordu Đli’nde bu madenlere ait dehlizler Ordu Merkez, Ünye ve Mesudiye ilçelerinde bulunmaktadır. Ayrıca, Hitit Devleti kaynaklarına göre M.Ö. 2000 yıllarında bugün Ordu ili sınırları içinde ve Hitit devletinin kuzeyinde yaşayan Kaşkalar’ın yarı yerleşik ve savaşçı bir topluluk olarak anlatılmaktadır. M.Ö. 1200’lerde Frigler Yeşilırmak’ın batısına yerleşmişlerdir. M.Ö. IX. YY’da Karadeniz’in kuzeyinde Đskitler ve Amazonlar kıyı bölgesine, özellikle Giresun ve Ordu‟ya yerleşmişlerdir. M.Ö. VII. YY’da Miletoslular Karadeniz’e gelerek ticaret limanları oluşturmaya başlamışlardır. Bu dönemde kentin ismi Kotyora olarak bilinmektedir. Miletoslular Trabzon-Ordu arasına emperion olarak bilinen pazaryerlerini kurmuş, kıyıların ticari amaçlı kullanımını öne çıkarmışlardır. M.Ö. 550 yılında Perslerin Medler üzerinde hakimiyet kurmasıyla toprakları Kızılırmak’a kadar genişlemiştir. Makedonya kralı Đskender’in Anadolu’yu istilası ile Pers egemenliği son bulmuş, Anadolu idari bakımdan küçük parçalara bölünmüştür. Bu dönemde Orta ve Doğu Karadeniz’de Pontus Devleti kurulmuştur. M.Ö. 120'lerde Pontus Devletinin gelişimi durmuş ve M.Ö. 63 yılında Pontus Devleti Roma’ya bağlanmıştır. M.S. IV. YY’da Roma Đmparatorluğu'nun ikiye ayrılmasından sonra Bizans sınırları içinde kalan Ordu Armeniakon Themas sınırları içerisinde yer almaktadır. XI. YY’da Türklerin Anadolu’ya gelmeleri ile Ordu kısa süre Türklerin egemenliği altına girmiştir. 1230 Yassıçimen savaşıyla Harzemşahlar’ı yenilgiye uğratan Selçuklular Pontus Devleti’ni de Selçuklu egemenliği altına almışlardır. 1243 Kösedağ Savaşı sonrası Moğolların Anadolu üzerinde hakimiyet kurmasıyla Pontuslar ve Selçuklular, Anadolu’da etkinlik gösteren Đlhanlılara vergi ödemek durumunda kalmıştır. 1461 yılında bölge kesin olarak Osmanlı hâkimiyetine girmiştir. XVIII. YY’da Bucak olarak anılan ilçe merkezi Ordu adını almıştır. Ordu ilçesi 1920 yılına kadar Trabzon Vilayetine bağlı bir kaza merkezi iken 17 Nisan 1920 tarih ve 69 sayılı Ordu Müstakil Livası Teşkiline Dair Kanun’la merkezi Ordu



103

olan Ordu Liva’sı oluşturulmuştur. Canik Sancağına bağlı olan Fatsa Kazası da Ordu’ya bağlanmıştır. 1923 yılında Sancak adı Vilayet olarak değiştirilmi ş, Ordu Vilayeti oluşmuştur. 3.3.2. Tarihi ve Kültürel De ğerler • Cotyora: Đl merkezi, Bozukkale mevkiinde antik bir yerleşim yeridir. II.

derecede arkeolojik sit alanı olarak tescillidir. • Yason Burnu Doğal ve Arkeolojik Sit Alanı (Perşembe): Alan içinde 1869

yılında yapılmış bir kilise yer almaktadır. • Kurul Kaya Yerle şkesi: M.Ö. V ve IV yılında yerleşildiği düşünülmektedir.

Merkez ilçe, Bayadı Köyü Kurul Kayası üzerinde yer almaktadır. • Manastır ve Kiliseler: Đl içinde genellikle XIX. YY.’da inşa edilmiş çok

sayıda kilise bulunmaktadır. Bunların bir kısmı ileri derecede tahrip olmuştur. En önemlileri Taşbaşı Kilisesi, Düz Mahalle Kilisesi, Mesudiye Merkez Kilisesi’dir

• Ünye Kalesi: Ünye ilçe merkezine 7 km. kadar uzaklıkta, Kale köyü sınırları içerisinde yer almaktadır. 300–400 m. yükseklikteki kalenin çeşitli devirlerde kullanıldığı bilinmektedir.

• Kaleköy Kalesi: Mesudiye ilçesine 6 km uzaklıkta Kaleköyü sınırları içinde yer almaktadır. 14.YY’da Hacı Emiroğulları zamanında yapılmıştır.

• Meletios Kalesi (Yastura Kalesi): Mesudiye ilçesine 15 km. uzaklıktaki Yeşilçit köyü sınırları içerisinde kalmaktadır. Yörede Yastura Kalesi olarak da bilinmektedir.

• Gölköy Kalesi: Kale mahallesinde yer almaktadır. Pers Kralı Dara M.Ö. V YY.’da inşa edilmiştir.

• Çubuklu Kalesi: Ulubey Đlçesi Çubuklu köyü sınırlarında bulunan kale ilçeye 35 km. mesafede yer almaktadır. Kalede ilginç kaya mezarları bulunmaktadır. Kaleye her türlü motorlu taşıt ile ulaşım sağlamak mümkündür. 1997 yılında UNESCO tarafından Dünya Antik Eserler Listesi’ne alınmıştır.

• Bolaman Kalesi: Doğu Karadeniz kıyısında zincirleme bir şekilde uzanan kalelerden biri olup gözetleme ve karakol görevi için inşa edilmiştir.

• Yeni Sayaca Kalesi: Ulubey ilçesinin, Yeni Sayaca köyünde yer almaktadır. Yörede Kazancı kalesi olarak bilinmektedir.

• Camiler: Đl içinde çok sayıda Osmanlı dönemine ait cami bulunmaktadır. Camilerin çoğu restore edilmiş veya tamirat görmüştür. En önemli camiler Orta Cami (Ordu’nun ilk camii,1770), Eski Pazar Camii, Aziziye Camii,



104

Saray Camii (Ünye), Efirli Camii, Laleli Camii, Çayır Camii ve Hamidiye Camii’dir.

• Özellikli Yapılar: Đl içinde ayrıca genelde Osmanlı ve Cumhuriyet’in ilk dönemlerine ait çok sayıda köprü Kemer Köprü (Merkez), Kestane Köyü kemer köprüleri (Gülyalı), Çelenkzade Mehmet Ağa Köprüsü (Ulubey), Keriş Kemer Köprüsü (Đkizce), çeşme, konak, hamam gibi yapılar mevcuttur.

3.4. RĐZE

3.4.1. Kronoloji ve Tarih • M.Ö. VII. YY - Đlk yerleşim- Miletoslar • M.Ö. VIII. YY. - Urartular • M.Ö. VI.YY. - Persler • M.Ö. IV.YY - Makedon Krallığı (Büyük Đskender) • M.Ö. 180-65 - Pontus Krallığı • M.Ö. 65- M.S. 10 - Part Krallığı • M.S. 10- 395 - Roma Đmparatorluğu • 395 – 1204 - Bizans Đmparatorluğu, Akkoyunlular, Selçuklular, Danişmentler • 1204- 1461 - Trabzon Devleti • 1461 – 1923 - Osmanlı Đmparatorluğu Rize ve çevresinde ilk yerleşmelerin Yontma Taş devrine ait olduğu düşünülmektedir. Đlk yerleşme merkezi M.Ö. VII. YY’da Miletoslu denizcilerin bölgeye yerleşmesiyle oluşmuştur M.Ö. VIII. YY.’da Urartular M.Ö. VI. YY’da Persler, M.Ö. IV. YY’da Büyük Đskender orduları bölgeye hâkim olmuştur. Uzun dönem bağımsız bir kent olma özelliğini koruyan Rhizos (Rize) kenti, M.Ö. 180-65 yılları arasında Pontus Krallığı’na bağlı bir vilayet olarak varlığını sürdürmüştür. M.Ö. 65 yılında Pontus Krallığı Romalılara yenilerek Kafkasya’ya çekilmiştir. Bu dönemde idari boşluktan yararlanan Part Krallığı Rize ve çevresini ele geçirmiş, Kafkasya’ya çekilen Pontuslar ve Romalılar arasında tampon bir bölge oluşmuştur. M.S. 10 yılında Romalılar bölgenin kontrolünü Partlar’dan devralmıştır. Roma Đmparatorluğu’nun ikiye ayrılmasından sonra bu bölge Bizans sınırları içinde, M.S. 395–1204 yılları arası Pontus Polemiecus Eyaleti içinde yer almıştır.



105

1071 Malazgirt savaşıyla Türkler tarafından ele geçirilen Rize ve çevresi, 1075 yılında Bizans hakimiyetine girmiştir. 1184 yılına kadar sürekli Bizans, Selçuklu ve Danişmentliler arasında el değiştiren Rize, bu tarihten sonra Bizans egemenliğine girmiştir. Ancak, bu dönemde Selçuklu topraklarına dahil edilen alanlar içerisinde Çamlıhemşin, Fındıklı, Kalkandere ve bir süreliğine Güneysu ilçelerinin bulunduğu bilinmektedir. 1204’te Trabzon Devleti kurulmuş, Rize de bu devlete bağlanmıştır. Bu olaydan sonra Rize ve çevresine Lazlar yerleştirilmi ştir. 1461 yılında Trabzon'u fetheden Fatih Sultan Mehmet tarafından Rize, Fındıklı, Çayeli, Đyidere, Ardeşen, Đkizdere, Kalkandere, Pazar, Hemşin ve Güneysu Osmanlı egemenliği altına girmiştir. Rize, 1867 Vilayet Nizamnamesine göre Trabzon vilayetinin merkez sancağının 6 kazasından biri durumundadır. 1877 yılında merkez sancağa bağlı nahiye olmuştur. 1877–1878 Osmanlı Rus savaşının ardından Lazistan sancağı kurulunca Rize hem kaza, hem de bu sancağın merkezi olmuştur. 9 Mart 1916 tarihinde Rize, Rusların işgaline uğramıştır. 2 Mart 1918’de Rize Rus işgalinden kurtulmuştur. Cumhuriyet’in ilanından sonra 1924 yılında Rize il olarak idari yapıda yer almış, 1933 yılında Artvin ili ile birleştirip Çoruh ili olarak 1936’ya kadar bu yapıyla yönetilmiştir. 1936 tarihinde yürürlüğe giren 2885 sayılı kanunla Çoruh ili kaldırılmış Rize yeniden il durumuna getirilmiştir. Pazar ilçesi bu dönemde Rize’ye bağlı tek ilçe konumundadır. Çayeli 1 Eylül 1944’te, 4 Aralık 1953’te Artvin ilinden ayrılıp Rize’ye bağlanan Fındıklı, 1948 yılında, Đkizdere 20 Haziran 1952’de, Ardeşen 1 Mart 1953’te, Çamlıhemşin ve Kalkandere 1 Nisan 1960’ta, Pazar 1984’te, Derepazarı ve Hemşin 9 Mayıs 1990’da ilçe statüsü kazanmıştır.

3.4.2. Tarihi ve Kültürel De ğerler • Rize Kalesi: II. Alexios (1297-1330) Bizans Dönemi yapısıdır. Đç Kale,

Justinyen zamanında (527–565) yeniden inşa edilmiştir. Daha sonra Komnenoslar zamanında (1297–1330) aşağı surlar inşa edilmiştir. Kale, Osmanlı Dönemi'nde de onarılarak kullanılmıştır.

• Zil Kalesi: 14. ve 15. yy. yapıldığı varsayılmaktadır. Çamlıhemşin ilçesinde, ilçe merkezinin 15 km. güneyinde, Fırtına Deresi'nin batı yamaçları üzerinde kurulmuştur. Kalenin üzerinde inşa edildiği sarp kaya kütlesi denizden 750 m. dere yatağından yaklaşık 100 m. yüksekliktedir.

• Kaleler: Rize çevresinde yer alan diğer kaleler stratejik yerlere kurulmuş, çevresini korumak, haberleşmek ve yeterince askeri kuvveti barındırmak için



106

tesis edilmişlerdir. Bunlardan Bozuk Kale, Kalecik (Sivri Kale) ile Cihar Kale küçük kaleler olup ortalarında birer gözetleme kulesine sahiplerdir.

• Kız Kalesi (Pazar): XIII. ve XIV. YY.da yapılmıştır. Kulesi yoktur. • Kale-i Bala: 14. ve 15. yy. yapıldığı varsayılmaktadır. Tatos geçidinde, iç

bölgeye geçişi sağlamaktadır. Çamlıhemşin Đlçesi’ne 40 km. uzaklıkta Hisarcık köyü sınırları içerisinde Fırtına Deresi'nin kaynaklarına hakim bir noktada kurulmuştur.

• Camiler: Đl merkezinde Đskender Cafer Paşa (Đslam Paşa) Camii (16. YY), Kale Camii, Küçük Gülbahar Hatun Camii, Müftü Mahallesi Camii, Reşadiye Camii, Camiönü Camii, Değirmendere Camii, Taşçıoğlu Camii, Şeyh Camii

• Rize Atatürk Müzesi (Mataracı Mehmet Efendi Evi): Müftü Mahallesi, XX. YY’ın başlarında yapılmıştır. Atatürk 17 Eylül 1924 yılında Rize'yi ziyareti sırasında bu evde misafir edilmiştir. Ev restore edilerek müze olarak 27.12.1985 tarihinde ziyarete açılmıştır.

3.5. TRABZON 3.5.1. Kronoloji ve Tarih • M.Ö. 5500 - Đlk yerleşim (Turani Kavimler) • M.Ö. VII. YY. - Miletoslu Koloniler • M.Ö. VI. YY. - Persler • M.Ö. 334 - Makedon Krallığı (Büyük Đskender) • M.Ö. 280 - Pontus Devleti • M.Ö. 66 - Roma Đmparatorluğu • IV. YY. -Doğu Roma Đmparatorluğu (Bizans) • IX. YY. -Müslüman Türk devletleri • 1204 -Komnenos Krallığı • 1461 -Osmanlı Đmparatorluğu Trabzon yöresinde yerleşme tarihi M.Ö 5500’lü yıllara dayanmaktadır. Trabzon'un kuruluşu M.Ö. 2000 yıllarına denk gelmektedir. Đpek Yolunun başlangıcında kurulan Trabzon şehrinin ilk kurucularının Orta Asya ve Kafkaslardan bölgeye gelen Turani Kavimlerden Marlar, Tibarenler ve Mosklar’dır. Đl tarihi, kuruluşundan serbest şehir oluncaya kadar geçen devir (M.Ö.2000-M.Ö.750), serbest şehir devri (M.Ö.750-M.S.50), Roma devri (50-395), ilin Müslümanlar ile Bizans egemenliği altında el değiştirdiği dönem



107

Komnenoslar Devri (1204-1461), Osmanlı Devleti egemenliği altındaki devri ve ardından Cumhuriyet sonrası geçirdiği devir olarak ayrılmıştır. M.Ö. VII. YY’da Miletosluların kolonileşme dönemini yaşamış, , M.Ö VII. Y.Y sonunda Kafkasya’dan gelen Kimmerlerce yağmalanmış; M.Ö. VI. YY’da ise Perslerin egemenliğine girerek, Pont Kapadokyası adı verilen satraplık içinde kalmıştır. Makedonya Kralı Büyük Đskender M.Ö. 334 yılında tüm Anadolu'da Pers hakimiyetine son vermiştir. Đskender’in ölümünden sonra Karadeniz'de Pontus Devleti kurulmuştur. Trabzon, M.Ö. 280 yılında merkezi Amasya olan Pontus devletinin sınırları içinde kalmıştır. M.Ö. I. YY’da batıda güçlenen Romalılar Anadolu'yu da işgal etmeye başlamışlardır. Roma kralı Pompeius Pontus Krallığı’nı dağıtarak M.Ö. 66 yılında Trabzon’u Roma yönetimine almıştır. M.S. 70’li yıllarda Trabzon, Kapadokya-Galata Eyaletine dahil edilmiştir. IV. YY’ın sonunda, Trabzon Doğu Roma’nın yani Bizans’ın egemenliği altında kalmıştır. IX. YY’da Trabzon Müslüman Türklerin egemenliğine girmiştir. 1204’te Trabzon’da bağımsız Komnenos Krallığı kurulmuştur. Fatih Sultan Mehmet 1461’de Komnenos egemenliğine son vererek Trabzonu ele geçirmiştir. Trabzon Osmanlı egemenliğinde önce sancak olarak idare edilmiştir. XVI. YY’da Lazistan Sancağı ile birleşerek eyalete dönüşmüştür. Trabzon 1916-1918 yılları arasında Rus işgaline uğramıştır. 3.5.2. Tarihi ve Kültürel De ğerler • Sumela Manastırı: Bizans Đmparatoru I. Thedosius zamanında (375-395)

yılında yapılmıştır. Trabzon'un Maçka ilçesinin Altındere köyü sınırları içinde, Altındere vadisine hakim Karadağ'ın eteklerinde sarp bir kayalık üzerine kurulmuştur.

• Ayasofya Kilisesi: I. Manuel Komnenos zamanında 1238-1263 yılında inşa edilmiştir. Halen müze olarak kullanılmaktadır.

• Kaymaklı Manastırı: 1424 yılında yapılmıştır. Trabzon'un 3 km güneydoğusunda Boztepe'nin Değirmendere vadisine bakan yakasında kurulmuştur. Manastır yapıları birçok defa onarım görmüştür.

• Vazelon Manastırı: M.S. 270 yılında ilk kuruluşundan bugüne kadar çeşitli değişiklikler geçirmiştir.



108

• Kızlar Manastırı: III. Alexios (1349-1390) tarafından yapılmıştır. Boztepe'nin yamacında şehre hakim bir mevkide kurulmuştur. Manastır kompleksi yüksek bir koruma duvarı ile çevrilmiştir.

• Küçük Ayvasıl Kilisesi: Şehrin en eski kiliselerinden birisidir. • Santa Maria Kilisesi: Tescilli yapı, Vatikan idaresi tarafından 1852-1874

yılları arasında yaptırılmıştır. • Trabzon Kalesi: M.S. 5.YY.’da Roma Döneminde yapılmıştır. Bugünkü

surların en eski bölümü Roma devrine (M.S. V. YY) tarihlidir. Halen restore edilmektedir

• Akçakale: Trabzon'un 18 km. batısında bulunan kalenin 1297-1330 yılları arasında Đmparator II. Aleksios tarafından Selçuklulardan korunmak amacıyla yaptırıldığı sanılmaktadır. Osmanlı döneminde onarım geçiren ve bazı yeni ilavelerle genişletilen kale önemli bir askeri üs olma özelliğini bu dönemde de korumuştur.

• Türbeler: Đl içinde bulunan önemli türbeler, Açık Türbe, Gülbahar Hatun Türbesi, Ahi Evren Dede Türbesi ve Emir Mehmet Türbesi’dir.

• Osmanlı Dönemi Yapıları: Đl içinde bulunan çok sayıda Osmanlı dönemi yapılarının en önemlileri Gülbahar Hatun Cami, Yeni Cuma Cami, Tabakhane Köprüsü, Zağnos Paşa Köprüsü, Alaca Han, Taşhan, Vakıfhan, Sekiz Direkli Hamam, Paşa Hamamı ve Meydan Hamamı’dır.



109

4. NÜFUS

1990 yılı nüfus sayımı sonuçlarına göre Türkiye nüfusu 56.473.035 kişi iken, 2000 yılı nüfus sayımında 67.803.927 kişiye, 2008 Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi verilerine göre ise 71.517.100’e ulaşmıştır. 1990-2000 yılları arasında Türkiye toplam nüfus artış hızı % 1.83 iken bu değer, 2000-2008 yılları arasında % 0.67’ye gerilemiştir. Planlama Bölgesi’nin nüfusu ise 1990 yılında 2.643.192 kişi iken, 2000 nüfus sayımı sonuçlarına göre 2.939.612 kişiye yükselmiş, 2008 Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi verilerine göre ise 2.340.803’e gerilemiştir. 1990 yılında bölgenin Türkiye nüfusu içindeki payı % 4.68 iken, 1997 yılında bu değer % 4.34’e, 2008 yılında ise % 3.27’ye gerilemiştir. Bölgenin yıllık nüfus artışı ise 1990-2000 yılları arasında % 1.06, 2000-2008 yılları arasında olarak % - 2.85 olarak belirlenmiştir. Đller itibariyle nüfus ve yıllık nüfus artış hızları aşağıda verilmiştir.

4.1. GĐRESUN

2008 yılında yapılan Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi verilerine göre ilin nüfusu 421.766 ile ülke sıralamasında 45. sırada yer almaktadır. Đlin 1990, 2000 ve 2008 nüfus verileri Tablo: 43’te sunulmuştur.

Tablo: 43 Giresun Đli Nüfus Verileri (1990, 2000, 2008)

NÜFUS YILLIK LOGAR ĐTM ĐK NÜFUS ARTI Ş HIZI % 1990 2000 2008 1990–2000 2000–2008 1990–2008

Kentsel Nüfus 219.114 283.316 235.647 2.57 -2.30 0.40 Kırsal Nüfus 279.973 240.503 186.119 -1.52 -3.20 -2.27 Toplam Nüfus 499.087 523.819 421.766 0.48 -2.70 -0.94

Kaynak : D.Đ.E. 1990-2000 Genel Nüfus Sayımı Sonuçları, TÜĐK 2008 Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Verileri ve Büro Çalışması

Görüldüğü gibi 18 yıllık süreç içinde il nüfusu düşüş göstermiştir. Kentsel nüfuslar çok az artış gösterirken, kırsal nüfusta her dönemde düşüş kaydedilmiştir. Tarım faaliyetlerinin yeterince gelir getirmemesi ve kırsal alanlarda tarım dışı sektörlerde yatırım olmaması kırsal nüfusu göçe itmiştir. Bu göç il içindeki kentsel yerleşmelerden çok büyük kentlere yönelmiştir.



110

Grafik: 34 Giresun Đli Nüfus Gelişimi (1990-2008)

0

100.000

200.000

300.000

400.000

500.000

600.000

1990 2000 2008

Kentsel Nüfus

Kırsal Nüfus

Toplam Nüfus


4.2. GÜMÜŞHANE

2008 yılında yapılan Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi verilerine göre ilin nüfusu 131.367 ile ülke sıralamasında 77. sırada yer almaktadır. Đlin 1990, 2000 ve 2008 nüfus verileri Tablo: 44’te sunulmuştur. Tablo: 44 Gümüşhane Đli Nüfus Verileri (1990, 2000, 2008)


Kentsel Nüfus 58.996 77.570 57.921 2.74 -3.65 -0.10 Kırsal Nüfus 110.379 109.383 73.446 -0.09 -4.98 -2.26 Toplam Nüfus 169.375 186.953 131.367 0.99 -4.41 -1.40


Gümüşhane nüfusu son yıllarda önemli şekilde düşüş göstermiştir. Kentsel yerleşmelerde 18 yıllık dönem içinde nüfus hemen hemen sabit kalırken, kırsal nüfusun üçte birinden daha yüksek bir oranı göç etmiştir. Đl içinde tarımın yeterli getirisi olmaması, tarım dışı faaliyetlerin de gelişmemesi ekonomik zorlukları getirmiş ve il genelinde nüfusun yaklaşık dörtte biri göç etmiştir.



111

Grafik: 35 Gümüşhane Đli Nüfus Gelişimi (1990-2008)

0

20.000

40.000

60.000

80.000

100.000

120.000

140.000

160.000

180.000

200.000

1990 2000 2008

Kentsel Nüfus

Kırsal Nüfus

Toplam Nüfus


4.3. ORDU

2008 yılında yapılan Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi verilerine göre ilin nüfusu 719.278’dir. Ve ülke sıralamasında 30. sırada yer almaktadır. Đlin 1990, 2000 ve 2008 nüfus verileri Tablo: 45’te sunulmuştur. Tablo: 45 Ordu Đli Nüfus Verileri (1990, 2000, 2008)




Ordu ili 1990-2008 döneminde yaklaşık olarak nüfusunun beşte birini kaybetmiştir. Kentsel nüfus az da olsa artış gösterirken, kırsal nüfusta önemli bir düşüş söz konusudur ve kırsal nüfus yaklaşık üçte bir oranında azalmıştır. Đl içinde tarım dışı faaliyetlerin gelişmemesi ekonomik zorlukları getirmiştir ve il genelinde göçe neden olmuştur.



112

Grafik: 36 Ordu Đli Nüfus Gelişimi (1990-2008)

0

100.000

200.000

300.000

400.000

500.000

600.000

700.000

800.000

900.000

1.000.000

1990 2000 2008

Kentsel Nüfus

Kırsal Nüfus

Toplam Nüfus


4.4. RĐZE

2008 yılında yapılan Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi verilerine göre ilin nüfusu 319.410 ile ülke sıralamasında 57. sırada yer almaktadır. Đlin 1990, 2000 ve 2008 nüfus verileri Tablo: 46’da sunulmuştur. Tablo: 46 Rize Đli Nüfus Verileri (1990, 2000, 2008)




1990-2000 yılları arasında önemli bir artış gösteren il kentsel nüfusu, 2000-2008 arasında az da olsa azalmıştır. Buna karşılık kırsal nüfusta her iki dönemde de giderek artan bir düşüş söz konusudur. Rize’de de ekonomik sorunlar önemli ölçüde göçe neden olmuştur.



113

Grafik: 37 Rize Đli Nüfus Gelişimi (1990-2008)

0

50.000

100.000

150.000

200.000

250.000

300.000

350.000

400.000

1990 2000 2008

Kentsel Nüfus

Kırsal Nüfus

Toplam Nüfus


4.5. TRABZON

2008 yılında yapılan Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi verilerine göre ilin nüfusu 748.982 ile ülke sıralamasında 27. sırada yer almaktadır. Đlin 1990, 2000 ve 2008 nüfus verileri Tablo: 47’de sunulmuştur.

Tablo: 47 Trabzon Đli Nüfus Verileri (1990, 2000, 2008)


Kentsel Nüfus 303.612 478.954 390.797 4.56 -2.54 1.40 Kırsal Nüfus 492.237 496.183 358.185 0.08 -4.07 -1.77 Toplam Nüfus 795.849 975.137 748.982 2.06 -3.30 -0.34


1990-2000 yılları arasında gerek az da olsa kırsal, gerekse kentsel nüfusta artış olurken, 2000-2008 döneminde il içinde tüm nüfuslar düşmüştür. On sekiz yıllık dönem dikkate alınınca kentsel nüfusta bir artış, kırsal nüfusta ise önemli sayılabilecek bir düşüş söz konusudur.



114

Grafik: 38 Trabzon Đli Nüfus Gelişimi (1990-2008)

0

200.000

400.000

600.000

800.000

1.000.000

1.200.000

1990 2000 2008

Kentsel Nüfus

Kırsal Nüfus

Toplam Nüfus


Bölge içinde tüm iller paralel nüfus gelişimi göstermiştir. Kentsel nüfus çok az artmış veya sabit kalmış, buna karşılık kırsal nüfuslarda dikkat çekici düşüşler meydana gelmiştir. Bölge genelinde ekonomik durgunluk önemli bir göçe neden olmuştur.



115

5. EKONOMĐK YAPI

5.1. GĐRESUN

Türkiye’de illerin sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralamasında, Giresun ili 50. sırada yer almıştır. Đlin GSYĐH değerleri Tablo:48, faal nüfus ve çalışan nüfus değerleri ise Tablo:49’da sunulmuştur.

Tablo: 48 Yıllar Đtibari Đle GSYĐH Verileri

YILLAR K ĐŞĐ BAŞI GSYĐH ($) GELĐŞME HIZI % 1990 1.244 54.7 1995 1.425 108.1 2000 1.874 15.6 2001 1.443 48.5

Kaynak: Ordu-Trabzon-Rize-Giresun-Gümüşhane-Artvin Planlama Bölgesi 1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni Plan Araştırma Raporu

Tablo: 49 Çalışabilir Nüfus ve Đşgücü Dağılımı (2000) (%)

Giresun Doğu Karadeniz Bölgesi Türkiye Toplam Kadın Erkek Toplam Kadın Erkek Toplam Kadın Erkek

Đşgücü 57.2 47.6 66.9 58.9 49.5 68.4 55.2 39.6 70.6 Đstihdam 91.1 94.3 88.9 91.7 94.8 89.3 91.1 92.8 90.1 Đşgücünde Olmayan

42.8 52.4 33.1 41.1 50.5 31.6 44.8 60.4 29.4

Đşsiz 8.9 5.7 11.1 8.3 5.2 10.7 8.9 7.2 9.9 Kaynak: Ordu-Trabzon-Rize-Giresun-Gümüşhane-Artvin Planlama Bölgesi 1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni Plan Araştırma Raporu

Giresun ilinde toplam işgücü oranı Türkiye ortalamasının üzerinde, Doğu Karadeniz Bölgesinden daha düşük bir ortalamaya sahiptir. Đstihdam edilen nüfus değeri 91,1’lik bir değere sahiptir. Bu oran Türkiye ortalaması ve Doğu Karadeniz Bölgesi ile yakın bir değerdir. Đşsiz nüfus oranı Doğu Karadeniz Bölgesinden fazla, Türkiye ortalaması ile benzer bir durum görülmektedir. Đşgücünün sektörlere göre dağılımı Tablo:50’de sunulmuştur.



116

Tablo: 50 Ana Sektörler Đtibari Đle Ekonomik Yapı Gelişimi (%)

SEKTÖRLER 1980 1985 1990 2000 Tarım 79.7 79.2 72.7 70.3 Sanayi 4.7 4.5 5.8 5.1 Hizmetler 12.6 13.8 17.2 21.0 Đnşaat 2.7 2.2 3.9 3.6 Tanımlanamayan 0.3 0.3 0.4 0.0 TOPLAM 100.0 100.0 100.0 100.0 Kaynak: DĐE, 2000 Genel Nüfus Sayımı – Giresun Đli

1980 yılından 2000 yılına kadar tarım sektöründe istihdam edilen nüfusta belirgin bir azalış söz konusu iken hizmetler sektörü 1980 yılından 2000 yılına kadar bir artış göstermiştir. Yıllar içinde kentleşme sürecinin artması ile birlikte hizmetler sektöründe de bir gelişme söz konusudur. Sanayi sektörü zaman içinde artmasına rağmen sanayide istihdam edenlerin payı çok düşüktür. Önemli bir iktisadi faaliyet kolu olan sanayi sektörü Giresun ilinde önemli bir ekonomik gelir sağlamamaktadır. Grafik: 39 GSYĐH içinde Grafik: 40 Đstihdamın Sektörlere Göre Sektörlerin Payı (2000) Dağılımı(2000)


2000 Yılı verileri doğrultusunda GSYĐH içinde ana sektör olarak tarımın payı en yüksektir. Hizmetler sektörünün de tarımdan sonra GSYĐH içindeki payı fazladır. Bu sektörlerin sağladıkları istihdam değerleri de yüksektir. Tarım sektörü % 70,3’lük bir orana sahip iken hizmetler sektörü de %21 oranında istihdam sağlamaktadır.



117

5.1.1. Sektörel Yapı Analizi

5.1.1.1. Tarım

Giresun ilinde en önemli ekonomik sektör tarımdır. Tüm sektörler içindeki payı %24,4’dür. Tarım sektörünün GSYĐH içindeki payı sürekli bir artış göstermiştir. Tarımsal üretimin yanında çiftçilik ve hayvancılık yoğun olarak yapılmaktadır. Đlin en önemli tarımsal ürünü fındıktır. Fındık üretim alanı 102.500 hektarlık bir alan ile Türkiye’de fındık üretimi yapılan alanların %17’sini kaplamaktadır. Đlde iki farklı iklim tipi görülmesinden dolayı kıyı kesimlerde daha çok fındık, kivi, çilek üretilmekte ve seracılık yapılmaktadır. Karasal iklimin hakim olduğu Alucra, Çamoluk ve Şebinkarahisar ilçelerinde baklagiller, tahıllar, patates, mısır gibi ürünler üretilmektedir.

Giresun ili çay üretiminde de önemli bir paya sahiptir. Đl genelinde çay ekili alanlar toplam 2.200 hektardır ve elde edilen yaş çay miktarı 20.000 tondur. Đç kesimlerde hayvancılık faaliyetleri de yoğun olarak yapılmaktadır. Alucra, Çamoluk, Dereli ve Şebinkarahisar gibi ilçelerde hayvancılık önemli bir ekonomik gelir getirmektedir. Mera alanları %17,7’lik bir orana sahiptir. Hayvancılığın diğer bir faaliyet kolu ise arıcılıktır. Türkiye bal üretiminin %2.03’ nü Giresun ilinden karşılanmaktadır.

Giresun ili balık üretimi yönünden büyük bir potansiyele sahiptir. Karadeniz’e dökülen akarsular üzerinde birçok balık çiftliği bulunmaktadır. Giresun ilinde balıkçılık sektörünün toplam sektörler içindeki payı yüksek olmamasına rağmen Türkiye üretiminin %1,84ünü karşılamaktadır.

5.1.1.2. Sanayi

Giresun ilinin genel sektörel yapısı içinde sanayi sektörünün ekonomik faaliyetler içinde payı düşüktür. Sanayi sektörünün alt faaliyet kollarından olan imalat sanayi en yüksek orana sahiptir. Giresun ili sanayi sektörü büyük oranda gıda sanayine dayanmaktadır. Giresun’da yetişen tarımsal ürünlere dayalı sanayide özellikle fındığa dayalı üretim, ekonominin en önemli payını oluşturmaktadır. Bunun yanında çay üretimine bağlı işleme tesisleri de sanayi sektörünün gelişmesini sağlamaktadır. Yeraltı kaynakları, maden ve taş



118

ocakçılığı sektöründe bakır, kurşun, çinko gibi metalik madenlere sahip olunması ve bu madenlerin işlenmesi ile sanayi sektörüne önemli bir girdi sağlanmaktadır. Sanayi faaliyetleri genellikle küçük ve orta ölçekli işletmelerde yapılmaktadır. Đlde ki en önemli ve en büyük sanayi kuruluşları Fiskobirlik Entegre Fındık Đşleme Tesisleri, Çay- Kur Tirebolu Çay Fabrikası ve Milda Kâğıt Fabrikası’ dır. Küçük sanayi sitelerinde ise özellikle fındık kırma, ağaç işleri ile ilgili oyma, yontma, işlemeye yönelik üretim yapıldığı görülmektedir.

5.1.1.3. Hizmetler Hizmetler sektörü, GSYĐH içindeki payı tarımdan sonra 2. sırada yer alan iktisadi faaliyet koludur. Hizmetler sektörünün alt faaliyet kolları ticaret, turizm, ulaştırma ve toplumsal hizmetlerdir. Giresun Đlinde tarımsal üretim ile elde edilen fındık ve çay gibi gıda maddeleri ticari faaliyetlerin gelişmesinide sağlamıştır. Fındığın yurt dışına kavrulmuş, kıyılmış, bayazlatılmış olarak ihraç edilmesi ticari yönden gelişimi sağlamıştır. Turizm yönünden sahip olunan doğal kaynak potansiyeli diğer Doğu Karadeniz illerine göre daha az ön planda olmasına rağmen küçük bir oranda gelir sağlamaktadır. Đl genelinde kıyı turizmi ve yayla turizmi ön plandadır.

5.2. GÜMÜŞHANE

Türkiye’de ki illerin sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralamasında, Gümüşhane ili 71. sırada yer almıştır. Đlin GSYĐH değerleri Tablo:51, faal nüfus ve çalışan nüfus değerleri ise Tablo:52’de sunulmuştur. Tablo: 51 Yıllar Đtibari Đle GSYĐH Veriler

YILLAR K ĐŞĐ BAŞI GSYĐH ($) GELĐŞME HIZI % 1990 1.150 125.5 1995 1.178 103.6 2000 1.491 36.5 2001 1.075 39.1 Kaynak: Ordu-Trabzon-Rize-Giresun-Gümüşhane-Artvin Planlama Bölgesi 1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni Plan Araştırma Raporu



119

Kişi başına düşen GSYĐH değeri 1990 yılından itibaren 2000 yılında 1.491$ ile en yüksek seviyeye ulaşmıştır. 2001 yılında 1,075’e düşmüştür. Tablo: 52 Çalışabilir Nüfus ve Đşgücü Dağılımı (2000) (%)

Gümüşhane Doğu Karadeniz Bölgesi Türkiye Toplam Kadın Erkek Toplam Kadın Erkek Toplam Kadın Erkek

Đşgücü 62.6 56.6 68.6 58.9 49.5 68.4 55.2 39.6 70.6

Đstihdam 93.8 97.8 90.6 91.7 94.8 89.3 91.1 92.8 90.1

Đşgücünde Olmayan

37.4 43.4 31.4 41.1 50.5 31.6 44.8 60.4 29.4

Đşsiz 6.2 2.2 9.4 8.3 5.2 10.7 8.9 7.2 9.9


Gümüşhane Đlinin toplam işgücü ve istihdam değeri Türkiye’den ve Doğu Karadeniz Bölgesi’nden yüksektir. Đşgücünde olmayan nüfus ise Türkiye’den ve Doğu Karadeniz Bölgesi’nden daha azdır. Gümüşhane ilinin Doğu K:aradeniz Bölgesi ve Türkiye ortalamalarına göre işsiz nüfusu daha düşük bir değere sahiptir. Đşgücünün sektörlere göre dağılımı Tablo:53’te sunulmuştur. Tablo: 53 Ana Sektörler Đtibari Đle Ekonomik Yapı Gelişimi (%)

SEKTÖRLER 1980 1985 1990 2000 Tarım 83.6 82.2 76.5 73.5 Sanayi 3.7 3.8 5.5 4.2 Hizmetler 10.4 11.9 14.3 17.8 Đnşaat 1.9 1.9 3.4 4.4 Tanımlanamayan 0.4 0.2 0.3 0.1 TOPLAM 100.0 100.0 100.0 100.0 Kaynak: DĐE, 2000 Genel Nüfus Sayımı – Gümüşhane Đli

Tarım sektörü Gümüşhane ili için en önemli ekonomik sektördür. Yıllar itibari ile tarım sektörünün istihdam payı azalma göstermiştir. Đstihdam ettiren nüfus açısından sanayi sektörü çok küçük bir değere sahiptir. Sanayi sektörünün sağladığı istihdam değeri 1990 yılında artmış, 2000 yılında azalma göstermiştir. Hizmetler sektörü yıllar içinde düzenli bir artış göstermiştir. Đnşaat sektörü ise oransal olarak en çok artış gösteren sektör olmuştur.



120

Grafik: 41 GSYĐH içinde Grafik: 42 Đstihdamın Sektörlere Göre Sektörlerin Payı (2000) Dağılımı (2000)



5.2.1.1. Tarım

2000 yılı verileri doğrultusunda tüm sektörler içinde tarım sektörünün GSYĐH içindeki payı %41’dir. Đlin ana sektörü tarımdır. Gümüşhane ilinde tarımsal üretimde hububat ekimi en fazla alanı kaplamaktadır. Tarımsal üretim genellikle küçük aile işletmelerinde gerçekleştirilmektedir. Đklimsel verilerden dolayı meyve ve sebze üretimi, sadece ilin ihtiyacını karşılayacak kadar yapılmaktadır. Meyvecilikte elma, armut, vişne, ceviz ve dut ön plandadır. Dut üretiminin artmasıyla ilde pekmez, pestil üretimi de yaygınlaşmıştır. Bunun yanında Gümüşhane ilinden son yıllarda Kuşburnu üretimi de artmış buna bağlı meyve suyu, marmelat ve kuşburnu çayı üretimi de gelişmiştir. Hayvancılık faaliyetlerinin yapıldığı ilçeler Kelkit, Köse ve Şiran ilçeleridir. Mera hayvancılığının yanında son yıllarda ahır hayvancılığı da yapılmaya başlamıştır. Hayvancılıkta son ürün olarak nitelendirebileceğimiz en önemli ürünler ürün süt ve hayvan kılıdır. Gümüşhane ili su kaynakları yönünden zengin olduğu için su ürünleri üretimi de yapılmaktadır. Đl sınırları içinde bulunan 4 adet göl, Harşit ve Kelkit Çayların da alabalık üretimi yapılabilmektedir.



121

5.2.1.2. Sanayi Đlde sanayi sektörü GSYĐH’ dan % 0,8’ lik bir paya sahiptir. Gümüşhane ili sanayi bakımından çok fazla gelişim gösterememiştir. Sanayi konusunda kamu yatırımı yapılmamıştır. Sanayinin gelişememesinde ki en büyük etkenlerden biri ise ilin coğrafi yapısı ve ulaşım koşullarının girdi maliyetlerini yükseltmiş olması ve ilin bölgesel pazar niteliğini kazanamamış olmasıdır. Sanayi sektörünü oluşturan istihdam oranına bakıldığında imalat sanayide çalışanların oranı, diğer sektörlerde çalışanlara göre daha yüksek bir paya sahiptir. Madencilik ve taş ocakçılığı elektrik, gaz ve su sektörünün sektöründe en yüksek paya merkez ilçe sahiptir. Đmalat sanayisinde faaliyet gösteren en önemli kuruluşlar gıda sanayi, giyim sanayi ve orman ürünlerine dayalı sanayi kuruluşlarıdır. Đlde en çok istihdam sağlayan kuruluş En-Er Tekstil olarak bilinen, tekstil ürünlerinin üretimini yapan işletmedir. Tarımsal üretimde ön plana çıkmış olan kuşburnu bitkisinin işlenmesine yönelik kurulmuş olan Gümüşsu A.Ş. önemli sanayi kuruluşlarından biridir. Đlde maden rezervlerinin fazla olmasına karşılık madenciliğin GSYĐH içindeki payı düşüktür. Đlde çıkarılan en önemli madenler Altın, Demir, Kil, Kireçtaşı, Kaolen, Bakır-Kurşun-Çinko, Barit ve Linyittir. 5.2.1 3. Hizmetler

Gümüşhane ilinin sahip olduğu coğrafi konum ticari faaliyetlerinde gelişimini olumsuz yönde etkilemiştir. Đlde gerçekleştirilen ticari faaliyetler küçük ölçekli işletmelerden ibarettir. Ticaret faaliyetlerin GSYĐH içinde ki payı % 6,5’dur. Gümüşhane ili turizm açısından kullanılmayan bir potansiyele sahiptir. Turizmin gelişmesi ile turizm faaliyet alanlarına cevap verecek hizmetler sektörü de gelişebilmektedir.



122

5.3. ORDU

Türkiye’de illerin sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralamasında, Ordu ili 62. sırada yer almıştır. Đlin GSYĐH değerleri Tablo: 54, faal nüfus ve çalışan nüfus değerleri ise Tablo: 55’te sunulmuştur. Tablo: 54 Yıllar Đtibari Đle GSYĐH Verileri YILLAR K ĐŞĐ BAŞI GSYĐH ($) GELĐŞME HIZI % 1990 1.093 66.3 1995 1.128 90.2 2000 1.375 39.0 2001 1.064 49.3 Kaynak: Ordu-Trabzon-Rize-Giresun-Gümüşhane-Artvin Planlama Bölgesi 1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni Plan Araştırma Raporu

Ordu ilinde kişi başına düşen GSYĐH değeri 1.375 ile 2000 yılında 1990 ve 1995 yıllarına göre artış göstermiş, 2001 yılında 1.064’e düşmüştür. 1995 yılında gelişme hızı % 90,2 olmuştur. Tablo: 55 Çalışabilir Nüfus ve Đşgücü Dağılımı (2000) (%)

Ordu Doğu Karadeniz Bölgesi Türkiye Toplam Kadın Erkek Toplam Kadın Erkek Toplam Kadın Erkek

Đşgücü 61.3

52.2 70.6 58.9 49.5 68.4 55.2 39.6 70.6

Đstihdam 91.9 95.6 89.2 91.7 94.8 89.3 91.1 92.8 90.1


38.7 47.4 29.4 41.1 50.5 31.6 44.8 60.4 29.4

Đşsiz 8.1 4.4 10.8 8.3 5.2 10.7 8.9 7.2 9.9


Ordu ilinde toplam işgücü Türkiye ortalamasının ve Doğu Karadeniz Bölgesinin ortalamasından daha yüksek bir ortalamaya sahiptir. Đstihdam edilen nüfus değeri 91,9’luk bir değere sahiptir. Bu oran Türkiye ortalaması ve Doğu Karadeniz Bölgesi ile yakın bir değerdir. Đşsiz nüfus oranı Doğu Karadeniz Bölgesi ve Türkiye ortalamasından daha düşüktür. Đşgücünün sektörlere göre dağılımı Tablo:56’da sunulmuştur.



123

Tablo: 56 Ana Sektörler Đtibari Đle Ekonomik Yapı Gelişimi (%)

SEKTÖRLER 1980 1985 1990 2000 Tarım 83.6 82.2 76.5 73.5 Sanayi 3.7 3.8 5.5 4.2 Hizmetler 10.4 11.9 14.3 17.8 Đnşaat 1.9 1.9 3.4 4.4 Tanımlanamayan 0.4 0.2 0.3 0.1 TOPLAM 100.0 100.0 100.0 100.0 Kaynak: DĐE, 2000 Genel Nüfus Sayımı – Ordu Đli

Genel olarak Ordu ilinde istihdam tarıma dayanmaktadır. Diğer Doğu Karadeniz illeri ile benzer durum Ordu ilinde de görülmektedir. En önemli iktisadi faaliyet kolu olan tarımı hizmetler, sanayi ve inşaat sektörleri takip etmektedir. 1980 yılından 2000 yılına kadar tarım sektörünün sağladı istihdam değerinde bir azalma görülmektedir. Hizmetler sektörünün sağladığı istihdam değeri yıllar içinde artarken, sanayi sektöründe 1990 yılındaki artış, 2000 yılında devam etmemiştir. Grafik: 43 GSYĐH içinde Grafik: 44 Đstihdamın Sektörlere Göre Sektörlerin Payı (2000) Dağılımı(2000)

TARIM; 35,30%

SANAYĐ; 8,80%

TĐCARET; 11,60%

DEVLET HĐZMETLE

RĐ; 12,20%

DĐĞER; 32,10%

TARIM

SANAYĐ

TĐCARET

DEVLETHĐZMETLERĐ

DĐĞER

TARIM; 73,50%

SANAYĐ; 4,20%

HĐZMETLER;

17,80%

ĐNŞAAT; 4,40%

TARIM

SANAYĐ

HĐZMETLER

ĐNŞAAT




124


5.3.1.1. Tarım Ordu ili için ekonomik gelir kaynağının tarıma dayalı olduğu görülmektedir. Đlde en önemli tarımsal ürün fındıktır. Fındık üretimi sanayinin de gelişmesini etkilemektedir. Ordu ili Türkiye’de ki fındık üretiminin %32’sini karşılamaktadır. Fındık üretiminin yapıldığı ilçeler, Merkez Đlçe, Fatsa, Perşembe, Ulubey ve Ünye’dir. Đlin topografik yapısı genellikle dağlıktır. Bu durumdan dolayı tarımsal üretimde çeşitlilik söz konusu değildir. Fındık üretiminin yanında mısır, çilek, kivi, sera sebzeleri, patates ve soya fasulyesi üretimi yapılmaktadır. Ordu ili Türkiye genelinde mısır ve patates üretiminde 13. sırada yer almaktadır. Hayvancılık faaliyetleri meracılık şeklinde yapılmaktadır. Tarım sektörü içinde hayvancılığın payı % 21,3’tür. Đlde arıcılık faaliyetleri yaygın olarak yapılmaktadır. Đlin bal üretimi bakımından Türkiye içindeki payı % 12,6’dır. Ordu ilinin kıyı şeridinin uzun olması balıkçılık faaliyetlerinin gelişmesine uygun koşul sağlamıştır. En çok avlanan balık türleri hamsi, istavrit, kefal ve mezgittir. Ayrıca balık çiftliklerinde somon, levrek ve alabalık yetiştirilmektedir. GSYĐH içinde balıkçılığın payı % 2,1’dir.

5.3.1.2. Sanayi Sanayi sektörü GSYĐH içinde % 8.8 ‘lik küçük bir değere sahiptir. Tarımsal ürünlerin işlenmesine yönelik sanayi faaliyetleri gelişmiştir. Đlde fındığın işlenmesine yönelik sanayi kuruluşları gelişmiştir. Fındığı işleyerek pazarlara ürün olarak süren en önemli sanayi kuruluşu Sagra Tesisleridir. Bunun dışında un ve yem tesisleri, lastik ve ayakkabı fabrikası, çimento fabrikası, soya fabrikası, tuğla fabrikası ve kereste fabrikaları faaliyet göstermektedirler. Đmalat sanayinin, diğer faaliyet kollarına göre sağladığı istihdam değeri daha yüksektir. Đmalat sanayinde ürün profili fındık başta olmak üzere süt ve süt ürünleri, un ve unlu mamulleri, giyim sanayi ve orman ürünleri imalatından oluşmaktadır.

5.3.1.3. Hizmetler Hizmetler sektörü diğer sektörlere göre yıllar içinde sağladığı istihdam değeri ile daha istikrarlı bir artış göstererek ilerlemiştir. Đl ekonomisinde ticaret sektörü



125

küçük ölçekli işletmelerin faaliyetleriyle gelişme göstermektedir. Tarımsal üretimin ana ürünü olan fındık, ticari faaliyetlerin gelişmesine yön vermektedir. Fındığın iç ve dış pazara satılması ticari faaliyetlerin canlanmasına olanak sağlamaktadır. Ordu ili, Türkiye fındık ihracatının %23,4 ‘ünü karşılamaktadır. Ticaret sektöründe istihdam edilenlerin oranı % 5,2’dir. Diğer önemli tarım ürünleri çilek, kivi olup, ayrıca ilde seralarda sebze üretilmektedir. Ordu ili sahip olduğu doğal ve tabii değerler doğrultusunda turizmin gelişimine ve geliştirilmesine açık bir potansiyele sahiptir. Đlde turizmin gelişmesi hizmet sektörünü de canlandırıp, ekonomik yönden gelişmeyi sağlayacak niteliktedir. Konaklama tesisi açısından ilin artan talebi karşılayabilecek durumda olmadığı görülmektedir. Doğu Karadeniz Bölgesine yapılan tur seyahatlerinde Ordu ile genellikle tura başlangıç noktası olarak belirlenmiştir. Bu durum ilde tek gece konaklamayı gerektirmektedir. Bu talep doğrultusunda ilde turizm açısından hizmet faaliyetlerinin canlanması öngörülmektedir. Konaklama tesisleri en çok Merkez Đlçede bulunmaktadır. Bunun yanında Fatsa, Perşembe ve Ünye ilçelerinde de konaklama tesisleri yer almaktadır. Ünye, Fatsa ve Efirli’de (Perşembe) kamp ve karavan tesisleri de hizmet vermektedir.

5.4. RĐZE

Türkiye’de ki illerin sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralamasında, Rize ili 37. sırada yer almıştır. Đlin GSYĐH değerleri Tablo: 57, faal nüfus ve çalışan nüfus değerleri ise Tablo: 58’de sunulmuştur.

Tablo: 57 Yıllar Đtibari Đle GSYĐH Verileri




126

Tablo: 58 Çalışabilir Nüfus ve Đşgücü Dağılımı (2000) (%)

Rize Doğu Karadeniz Bölgesi Türkiye Toplam Kadın Erkek Toplam Kadın Erkek Toplam Kadın Erkek

Đşgücü 57.0 46.1 68.3 58.9 49.5 68.4 55.2 39.6 70.6

Đstihdam 89.8 93.8 86.9 91.7 94.8 89.3 91.1 92.8 90.1


43.0 53.9 31.7 41.1 50.5 31.6 44.8 60.4 29.4

Đşsiz 10.3 6.3 13.1 8.3 5.2 10.7 8.9 7.2 9.9


Rize ilinde toplam işgücü Doğu Karadeniz Bölgesinin ortalamasından daha düşük, Türkiye ortalamasından daha yüksektir. Đstihdam edilen nüfus 89,75’lik bir değere sahiptir. Bu oran Türkiye ortalaması ve Doğu Karadeniz Bölgesinden daha düşük bir değere sahiptir. Đşgücünde olmayan nüfus Doğu Karadeniz Bölgesi ortalamasından daha fazla, Türkiye ortalamasından daha az bir değere bağlıdır. Đşsiz nüfus değeri Doğu Karadeniz Bölgesinden ve Türkiye ortalamasından daha fazla bir değere sahiptir. Rize ilinde ki işsiz nüfus değeri ile Doğu Karadeniz Bölgesi ve Türkiye ortalamalarından daha fazla olması ve işsiz nüfusun yıllar itibari ile artması ilin ekonomik sektörlerde de istihdam değerlerinin azaldığını göstermektedir. Đşgücünün sektörlere göre dağılımı Tablo:59’da sunulmuştur. Tablo: 59 Ana Sektörler Đtibari Đle Ekonomik Yapı Gelişimi (%) SEKTÖRLER 1980 1985 1990 2000 Tarım 68.2 69.9 70.1 64.3 Sanayi 17.1 14.3 10.8 9.4 Hizmetler 12.1 13.1 15.6 21.7 Đnşaat 2.1 2.5 3.3 4.4 Tanımlanamayan 0.5 0.2 0.2 0.2 TOPLAM 100.0 100.0 100.0 100.0 Kaynak: DĐE, 2000 Genel Nüfus Sayımı – Rize Đli

Đlde tarım arazilerinin kısıtlı olmasına rağmen, tarım sektörünün sağladığı istihdam değeri en yüksek değere sahiptir. Bu durumun oluşmasında ki en büyük etken çay üretimimde Rize ilinin önemli bir yere sahip olmasından kaynaklanmaktadır. Ancak, 1980 yılından 2000 yılına kadar tarım sektörünün sağladığı istihdam değeri azalma göstermiştir. Doğu Karadeniz Bölgesi illeri



127

içinde Rize ilinin tarım sektöründe sağladığı istihdam değeri en düşük değere sahiptir. Hizmetler sektöründe çalışan nüfus değeri yıllar itibari ile artmakta ve yüksek bir değere sahip olmaktadır. Arazi yapısının engebeli olması, iklim yapısının da tarımsal ürün çeşitlili ğini sağlamaması, sanayi ve tarım sektörünün gelişimini engellemiştir. Bu durumda hizmetler sektörü sağladığı istihdam değeri daha yüksek bir paya sahip olmaktadır. Đnşaat sektörünün sağladığı istihdam değeri de yıllar itibari ile artış göstermektedir. Grafik: 45 GSYĐH içinde Grafik: 46 Đstihdamın Sektörlere Göre Sektörlerin Payı (2000) Dağılımı(2000)

TARIM; 19,60%

SANAYĐ; 20,80%

TĐCARET; 15,10%

DEVLET HĐZMETL

ERĐ; 8,90%

DĐĞER; 35,60%

TARIM

SANAYĐ

TĐCARET

DEVLETHĐZMETLERĐ

DĐĞER

TARIM; 64,30%

SANAYĐ; 9,40%

HĐZMETLER;

21,70%

ĐNŞAAT; 4,40%

TARIM

SANAYĐ

HĐZMETLER

ĐNŞAAT



5.4.1.1. Tarım Tarım sektörünün GSYĐH içindeki payı % 17,7’dir. Arazinin topografik yapısının yüksek ve engebeli olması sebebiyle, ilde tarımsal üretimin yapıldığı alan çok azdır. Arazinin büyük çoğunluğu çay bahçelerinden oluşmaktadır.

Rize ilinde nem oranının yüksek olması ve sıcaklık değerlerinin yeterli derecede olmaması tarımda kısıtlı üretim yapılmasına neden olmaktadır. Başlıca tarım ürünü çaydır. Đlde tarım arazilerinin % 92,5’ inde çay üretimi yapılmaktadır. Türkiye’de çay üretimi Rize, Artvin, Trabzon, Giresun ve Ordu olmak üzere 5



128

ilde yapılmaktadır. Üretimden en büyük pay % 65,1 ile Rize’de yapılmaktadır. Đlde yaş çay üretim miktarı iklimsel özelliklere bağlı olarak 600–700 bin ton arasında değişmektedir. Đlin iklimsel özelliği kivi yetiştiricili ği içinde uygundur. 228,7 hektarlık bir alanda kivi üretimi de yapılmaktadır. Kivi yetiştiricili ğine önem verilmesi ile tarımda ürün çeşitlili ği sağlanabilecek ve bunun sonucunda üretimin artmasıyla tarımdaki istihdam payı da artabilecek potansiyele sahiptir. Đlde yaygın olarak yapılan tarımsal faaliyetlerden biri de arıcılıktır. Dünyaca ünlü bir marka haline gelmiş Anzer Balı Anzer Yaylasında üretilmektedir. Đlde yapılan balıkçılık faaliyetleri de ülke için büyük önem arz etmektedir. Đlin ülke genelinde balıkçılıktaki payı %7–10 arasında değişmektedir. Đlde en çok avlanan balık % 90’ lık pay ile hamsidir. Hamsiden sonra avlanan balıklar kefal, istavrit ve palamuttur.

5.4.1.2. Sanayi Sanayi sektörünün GSYĐH’da ki payı %14’dür. Đlde sanayi sektörünün gelişememesindeki en önemli faktörler tarımsal üretim de elde edilen ürünün sanayide kullanılmaması ve ilin sahip olduğu coğrafi konumdur. Sanayi daha çok çayın işlenmesine yönelik kurulmuş tesislere dayanmaktadır. Çay üretiminde en fazla istihdam sağlayan kuruluş Çay Đşletmeleri Genel Müdürlüğü Çaykur’dur. Çay üretim tesislerinden sonra sanayi de bir diğer önemli faaliyet kolu orman ürünlerine dayalı kuruluşlardan oluşan sanayi tesisleridir. Đmalat sanayinde ürün profili gıda, içki, tütün ve orman ürünlerinden oluşmaktadır. Đmalat sanayine yönelik faaliyetler daha çok Merkez Đlçe, Ardeşen, Çayeli, Güneysu, Đyidere ve Pazar ilçelerinde yapılmaktadır. Madencilik sektöründe, Çayeli Bakır Đşletmesi yıllık 800.000 ton civarında maden çıkarma kapasitesine sahiptir. Bunun dışında ilde 14 adet maden ocağı bulunmaktadır.



129

5.4.1.3. Hizmetler Hizmetler sektörünün GSYĐH ‘da ki payı % 18,2’lik bir değere sahiptir. Ticarette en önemli ürün çaydır. Ürün dış ticarette de önemli bir yer tutmaktadır. Đlin sahip olduğu kültürel ve doğal değerler turizm açısından Doğu Karedeniz Bölgesinin en belirgin özelliklerini barındırmaktadır. Ancak, mevcut turizm altyapısı yetersiz durumdadır ve turizme dayalı hizmetler sektörü de gelişmemiştir.

5.5. TRABZON

Türkiye’de ki illerin 2003 yılı verilerine göre sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralamasında, Trabzon ili -0,18582 endeks ile 38. sırada yer almaktadır. Đlin ekonomik yapısı tarımsal faaliyetlere dayanmaktadır. Đlin GSYĐH değerleri Tablo: 60, faal nüfus ve çalışan nüfus değerleri ise Tablo: 61’de sunulmuştur. Tablo: 60 Yıllar Đtibari Đle GSYĐH Verileri


Yıllara göre Trabzon ilinde kişi başına düşen GSYĐH verileri incelendiğinde yıllar içinde artan ve azalan değerler söz konusudur. 1995 yılında kişi başına düşen değer 2.050 iken, 2001 yılında 1.506’ya düşmüştür. Tablo: 61 Çalışabilir Nüfus ve Đşgücü Dağılımı (2000)

Trabzon Doğu Karadeniz Bölgesi Türkiye Toplam Kadın Erkek Toplam Kadın Erkek Toplam Kadın Erkek

Đşgücü 58.4 49.5 67.5 58.89 49.51 68.44 55.19 39.58 70.58

Đstihdam 91.7 94.3 89.8 91.67 94.83 89.34 91.08 92.77 90.14


41.6 5.7 10.2 41.1 50.49 31.56 44.8 60.41 29.4

Đşsiz 8.3 50.5 32.5 8.33 5.17 10.66 8.92 7.23 9.86




130

Trabzon ilinin toplam işgücü Türkiye ortalamasının üzerinde iken, Doğu Karadeniz Bölgesi içinde daha küçük bir paya sahiptir. Đstihdam edilen nüfus ise Doğu Karadeniz Bölgesi ve Türkiye Đle karşılaştırıldığında benzer değerlere sahip oldukları görülmektedir. Trabzon ili için işsiz nüfus değerleri de Doğu Karadeniz Bölgesi ve Türkiye ile yakın değerlere sahiptir. Đşgücünün sektörlere göre dağılımı Tablo: 62’de sunulmuştur. Tablo: 62 Ana Sektörler Đtibari Đle Ekonomik Yapı Gelişimi

SEKTÖRLER 1980 1985 1990 2000 Tarım 72.6 70.8 68.8 64.3 Sanayi 6.8 6.4 6.4 5.3 Hizmetler 16.4 19.8 20.4 25.5 Đnşaat 3.2 2.8 4.0 4.8 Tanımlanamayan 1.0 0.2 0.4 0.1 TOPLAM 100.0 100.0 100.0 100.0 Kaynak: DĐE, 2000 Genel Nüfus Sayımı – Trabzon Đli

Đlde tarım sektörü en önemli istihdam kaynağı olup, daha sonra hizmetler ve sanayi sektörü gelmektedir. Đlin ekonomisi büyük bir oranla tarım ve diğer tarımsal faaliyetlere bağlıdır. Sanayi sektörü ekonomik sektörler içinde küçük bir paya sahiptir. Tarım sektöründeki istihdam payı zamanla azalma göstermiştir, bunun yanında hizmetler ve inşaat sektöründen sağlanan istihdam zaman içinde artmıştır.

Grafik: 47 GSYĐH içinde Grafik: 48 Đstihdamın Sektörlere Göre Sektörlerin Payı (2000) Dağılımı(2000)




131

GSYĐH’nın sektörel dağılımı incelendiğinde tarım %17,7, sanayi %14,0, ticaret %18,2, devlet hizmetleri %18,8’lik bir paya sahiptir. Đstihdamın sektörlere dağılımı ve GSYĐH içinde sektörlerin payı karşılaştırıldığında GSYĐH içinde hizmetler payı tarımdan daha fazla bir değere sahiptir. Sanayi, hem GSYĐH içinde hem de işgücünün sektörlere dağılımı sıralamasında üçüncü sırada yer almaktadır. 5.5.1. Sektörel Yapı Analizi 5.5.1.1. Tarım Tarım sektörü Trabzon ili ekonomisine büyük gelir sağlamaktadır. GSYĐH içinde tarım sektörünün payı %17,7’dir. Đlin topografik yapısından dolayı tarımsal üretimde tarım araç ve gereçlerinden çok emek yoğun bir iş gücü kullanılmaktadır. Tarım iş kolunda çalışanların toplam istihdama oranı % 64,31’dir. Đlin coğrafi yapısı ve iklim özellikleri çok çeşitli bitkisel üretim yapılmasına olanak sağlamamıştır. Trabzon’da tarımsal üretimi en fazla yapılan ürünler çay ve fındıktır. Fındık ihracatı yapıldığından dolayı ekonomik getirisi fazladır. Fındıkta üretimi yaklaşık olarak yıllık 45.000-55.000 ton’dur. Đlde üretiminden büyük ekonomik gelir sağlanan ikinci önemli tarımsal ürün çaydır. Çay üretimi en çok Araklı, Dernekpazarı, Hayrat, Of, Sürmene ve Vakfıkebir ilçelerinde yapılmaktadır. Doğu Karadeniz Bölgesinde çay üretim alanlarının %20,6’sı Trabzon’da yer almaktadır. Trabzon ili Türkiye’de çaylık alanların kapladığı alan bakımında Rize’den sonra 2. Sırada yer almaktadır. Yıllık yaş çay üretim miktarı ortalama 120.000 ton’dur. Đlde diğer tarım ürünleri hububat, mısır, fasulye, tütün ve patatestir. Đlde özellikle büyükbaş hayvan beslenmektedir. Buna bağlı olarak ta süt ve süt ürünlerinin üretimi yapılmaktadır. Trabzon ilinde balıkçılık faaliyetleri de önemli bir ekonomik girdi sağlamaktadır. Özellikle hamsi üretimi su ürünlerinin başında gelmektedir. Trabzon ilinin GSYĐH ‘sı içinde balıkçılık sektörünün payı % 4,3’tür.



132

5.5 1.2. Sanayi

Sanayi sektörünün GSYĐH içindeki payı ve istihdam değerlerine bakıldığında sanayi sektörünün diğer sektörlere göre pek fazla gelişmediği görülmektedir. GSYĐH içinde sanayi sektörünün payı % 14’dür. GSYĐH içinde sanayi sektörünün payı tarım ve hizmetlerden sonra gelmektedir. Đmalat Sanayi, sanayi sektörü içinde %93,51 ‘lik bir istihdam sağlamaktadır. Đmalat Sanayindeki faaliyet kolları gıda sanayi, tekstil, kimya sanayi, plastik ürünler ve ağaç işleridir. Daha çok küçük ve orta ölçekli kuruluşlar faaliyet göstermektedir. En büyük sanayi kuruluşu Trabzon Çimento Fabrikası’dır. Sürmene ve Çamburnu Beldelerinde tekne ve gemi yapımına yönelik kuruluşlar faaliyet göstermektedir.

5.5.1.3. Hizmetler Trabzon ilinde, tarım sektöründen sonra en yüksek GSYĐH’ya sahip olan iktisadi faaliyet kolu hizmetler sektörüdür. Hizmetler sektörünü oluşturan faaliyet kolları ise ticaret, turizm, ulaştırma, haberleşme, toplumsal ve mali hizmetlerdir. Turizm sektöründe ki gelişmelerle birlikte, 1990 yılından bu yana otelcilik ve lokantacılık hizmetleri de artmış, bu durum ticari faaliyetlerin gelişmesini de olumlu yönde etkilemiştir. Tarımsal üretime dayalı fındık, çay, süt ve süt ürünleri üretimi ticari faaliyetlerin gelişmesine olanak sağlamıştır. Turizmin gelişmesi ile birlikte ulaşım ve ticari faaliyetler de gelişme göstermiştir.



133

6. SOSYAL YAPI

6.1. BÖLGENIN DEMOGRAFIK ÖZELLIKLERI Planlama Bölgesi yüzölçümü açısından Türkiye’nin % 4,50’sini oluştururken; nüfus açısından 2000 yılı itibariyle % 4,60’ını, 2008 yılı itibariyle ise % 3.27’sini oluşturmaktadır. Bölgenin nüfus gelişimi Tablo: 63’te verilmiştir. Tablo: 63 Planlama Bölgesinin Nüfus Gelişimi

Yıllar Giresun Gümüşhane Ordu Rize Trabzon Toplam Log. Artış %’si 1927 166.116 121.797 201.302 171.667 293.055 953.937 - 1935 260.154 162.667 283.054 169.913 360.679 1.236.467 5.2 1940 279.236 181.290 305.017 172.764 390.733 1.329.040 1.4 1945 283.626 190.130 333.008 171.929 395.384 1.374.077 0.7 1950 299.555 203.994 373.028 181.512 420.279 1.478.368 1.5 1955 334.297 211.563 407.687 211.967 462.249 1.627.763 1.9 1960 381.453 243.115 469.379 248.930 532.999 1.875.876 2.8 1965 428.015 262.731 543.863 281.099 595.782 2.111.490 2.4 1970 451.679 282.238 608.721 315.700 659.120 2.317.458 1.9 1975 463.587 293.673 664.290 336.278 719.008 2.476.836 1.3 1980 480.083 275.191 713.535 361.258 731.045 2.561.112 0.7 1985 502.151 283.753 763.857 374.206 786.194 2.710.161 1.1 1990 499.087 169.375 830.105 348.776 795.849 2.643.192 -0.5 1995 511.453 178.164 858.935 357.357 885.493 2.791.402 1.1 2000 523.819 186.953 887.765 365.938 975.137 2.939.612 1.0 2008 421.766 131.367 719.278 319.410 748.982 2.340.803 -2.8

Kaynak : D.Đ.E. 1927-2000 Genel Nüfus Sayımı Sonuçları, TÜĐK 2008 Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Verileri Planlama Bölgesi nüfusu, 1927 yılından itibaren sürekli artış gösteren bir grafik çizmiş, 1985–1990 döneminde küçük bir düşüş yaşamış ve tekrar artışa geçmiştir. Ancak, 2000-2007 yılları arasında gerek tüm illerde, gerekse bölge genelinde önemli bir düşüş meydana geliştir. Bu düşüş gerçekte bölgenin göç vermesine ve diğer yandan istatistik yönteminin değişmesine bağlıdır. Daha önceki dönemlerde de nüfus mutlak olarak artarken, bölgenin artış hızları hemen her dönemde Türkiye ortalamalarının altında olmuştur. Bölgenin nüfus gelişimine bakıldığında 1927’den itibaren artan bir grafik çizmekle beraber, bu artış içinde özellikle Trabzon ve Ordu’nun öne çıktığı görülmektedir. Giresun ili nüfusu düşük bir ivme ile artarken; Rize, Gümüşhane ve Artvin’de 1980 yılından sonra düşüşler yaşanmıştır.



134

Nüfus açısından sıralandığında Trabzon bölgenin en yüksek nüfuslu ilidir. Đkinci sırayı Ordu almakta, diğer iller ise Giresun, Rize ve Gümüşhane olarak sıralanmaktadır. Doğum yerine göre nüfus oranları incelendiğinde, başka bir ilde doğanlar oranı planlama bölgesi genelinde % 8,69 ile Türkiye ortalamasından oldukça düşüktür. Bölgede yaşayanların büyük bölümü yine bölgede doğmuştur. Bölge dışarıdan göç alan bir yapıya sahip değildir. Buna karşılık, planlama bölgesi Türkiye’nin diğer bölgelerine göç vermektedir. Planlama bölgesinde genelde genç nüfus göç etmektedir. Bu nedenle, yaşlı nüfus Türkiye oranlarından daha fazladır ve bölge Türkiye’ye oranla daha yaşlı bir nüfusa sahiptir. Planlama Bölgesi genelinde hane halkı büyüklüğü düşüş göstermekle birlikte, Giresun’da 4.82 kişi, Gümüşhane’de 5.44 kişi, Ordu’da 5.24 kişi, Rize’de 5.16 kişi ve Trabzon’da 5.23 kişi ile 4.50 kişi olan Türkiye ortalamasının üzerinde bulunmaktadır. Planlama Bölgesinde, doğurganlık oranları ve hanehalkı ortalamaları, genel olarak Türkiye ortalamasının üzerinde olmasına karşın çalışma çağına gelen genç nüfusun, başta Marmara Bölgesi olmak üzere ekonomik anlamda daha ileri olan bölgelere göç etmesi sonucu tüm illerde ve özellikle kırsal yerleşmelerde nüfus azalmaktadır.

6.2. EĞĐTĐM DURUMU Planlama Bölgesi, özellikle coğrafi yapısı bakımından ülke içinde farklı bir yapıya sahiptir. Tamamına yakını eğimli arazilerden oluşan bölge, özellikle sanayi temelli bir kalkınma yakalayamamıştır. Ülkede turizm sektörünün de batı ve güney bölgelerinde ilerlemesi, Planlama Bölgesinin ekonomik kalkınma açısından en büyük dezavantajları olmuştur. Ekonomide yaşanan bu olumsuz gelişmeler, halkın kendine bir çıkış noktası olarak eğitimi görmesine neden olmuş ve bölge, Türkiye içinde eğitim düzeyi yüksek bölgeler arasına girmiştir. Fakat eğitimini tamamlayanlar, ekonomik anlamda geri olan bölge içinde kalmayarak, başta Marmara Bölgesi olmak üzere diğer bölgelere göç etmektedirler.



135

Bölge, okuma yazma bilmeyen nüfus açısından Türkiye ortalamasından daha yüksek bir değere sahip olmakla beraber, erkek okuma yazma bilmeyen oranı Türkiye’den düşüktür. Kadın okuma yazma oranı Türkiye ortalamasının 3 puan altındadır ve bu durum bölgenin muhafazakâr toplumsal yapısıyla bağlantılıdır. Planlama bölgesi içindeki illerin okuryazar oranlarına bakıldığında ise Trabzon ili, okuma yazma bilmeyen oranı ülke bölge değerlerinden düşük olması dolayısıyla dikkat çekmektedir. Ordu ve Giresun illerinde ise bu oran Türkiye ortalamasının oldukça üstündedir. Bölge içinde okuma yazma bilmeyen kadın oranının en fazla olduğu iller yine Giresun ve Ordu’dur.

6.3. SOSYO-KÜLTÜREL YAPI Yıllar boyunca birçok uygarlığa ev sahipliği yapmış olan bölgede, bu uygarlıkların yaşam biçimlerinin izlerine rastlanmaktadır. Bu durum sosyo-kültürel anlamda önemli bir zenginlik ve çeşitlilik olarak gündelik hayata yansımaktadır. Bununla beraber hem geçmişte hem de bugün, bölgedeki yaşam biçimini etkileyen en önemli faktör coğrafi koşullar olmuştur. Coğrafi koşulların çok sert oluşu, bu faktörü özellikle yerleşmeler açısından kısıtlayıcı ve belirleyici bir unsur olarak ortaya çıkarmaktadır. Planlama Bölgesinin tamamına yakınında, dağlar denizden hemen sonra yükselmeye başlamaktadır, bu sebeple kıyıda ve dağ yamaçlarında kurulan yerleşmeler birbirlerinden keskin çizgilerle ayrılmaktadır. Nüfus yoğunluğu, kıyı kesimlerinde, yüksek dağların izin verdiği ölçüde vadilerde ve ovalarda daha fazla olurken; iç bölgelerdeki yerleşmeler kümeler halinde, küçük ve birbirinden kopuk olarak gelişmişlerdir. Yine buna paralel olarak kentsel işlevler (yönetim, ticaret, zanaat) kıyı kesimlerinde yoğunlaşırken, iç kesimlerde tarım ve hayvancılığın yoğun olduğu kırsal yerleşmeler bulunmaktadır. Kısaca yaşam biçimleri açısından, bölgede kıyı kesimi ve iç kesimler olarak iki farklı yapıdan söz etmek mümkündür. Kıyı kesimlerinde gelişmiş olan yerleşmelerin tam olarak birer kentleşme çizgisinde olduklarından söz etmek güçtür. Bu anlamda kentsel bir yaşam biçimin bu merkezlerde görüldüğü söylemek mümkün değildir. Genel itibariyle tarım ağırlıklı yerleşme merkezi özelliği gösterdiği için, hizmet verdiği bölgenin pazarı ve halkın temel ihtiyaçlarını karşıladığı merkezler olarak nitelendirilmektedir. Bölge halkı için deniz her zaman çok önemli olmuş, balıkçılık önemli bir geçim kaynağı ve yaşama biçimi oluşturmuştur. Bölgedeki limanların birçoğu küçüktür ve modern deniz ticareti için uygun değildir. Kırsal yerleşmelerdeki yaşam biçiminde ise bölgenin ekonomik durumunun



136

yansımaları daha çok hissedilmektedir. Çok parçacıl olan tarım alanlarının bulunduğu yerlerdeki yerleşmeler, tarımı ekonomik hayata katamadıkları için aile ölçeğinde üretim yapmaktadırlar. Bu tarz bir yaşam biçimin izlerini, toplumsal yaşamda, yerleşme düzeninde ve mimaride görmek mümkün olmaktadır. Tarım ve hayvancılığın ekonomik birer girdi olmayıp, sadece kendine yeten bir yapıda olmasının en önemli toplumsal sonuçlarından biri gurbetçilik olgusudur. Bölge insanı, yıllar boyunca yakın yerleşmelere mevsimlik olarak çalışmaya giderek, kendi tarlasında yetiştiremediği ürünleri satın almak için çalışmıştır. Fakat özelikle 1960’lardan itibaren değişen yaşam koşulları, insanların gereksinmelerini arttırmış ve bu gereksinmeleri karşılamak mevsimlik çalışmayla karşılanamaz olmuştur. Bunun sonucu olarak göç olgusu bölgede kendini hissettirmiş ve çalışma çağına gelen nüfus daha fazla para kazanmak adına yaşadığı yeri terk etmiştir. Tarihten gelen kültürel ve sosyal bir özellik olarak yaşadığı yerden kopamayan bölge insanı, tatillerini bölgeye gelerek değerlendirmekte, daha da önemlisi emekli olduktan sonra köyüne yerleşmektedir. Bu durumun hem bölgenin kültürel yapısı, hem de ülke içinde bölgeden göç alan merkezlerin kültürel yapısı açısından önemli sonuçları vardır. Çalışmak için göç edilen -daha çok- batıdaki ekonomik açıdan canlı kentler, bölge insanının sosyal hayatlarını önemli ölçüde etkilemiş, tüketim alışkanlıklarını değiştirmiş ve dönüştürmüştür. Ancak göç edilen bölgelerde bile aynı yerden gelen insanların grup oluşturmaları ve hemşehri dayanışması içinde davranmaları söz konusudur. Her fırsatta bölgeye dönen insanlar, değişen alışkanlıklarını da yanlarında getirmişler ve bu da bölgenin sosyal ve kültürel hayatını etkilemiştir. Kısaca yaşanan göç süreci bölgenin toplumsal hayatında önemli değişiklikler yapmıştır. Temel ekonomik sektör ve bunlara yönelik devlet politikaları ve oluşan piyasa şartları da bölgedeki yaşam biçimini etkileyen en önemli unsurlardan olmuştur. Çay, tütün, fındık gibi temel ve kitlesel tarımsal ürünler konusundaki devlet politikaları ve Sovyetler Birliği’nin dağılmasının ardından açılan sınır kapıları ve gelişen uluslar arası ilişkiler toplumsal yapıyı derinden etkileyen gelişmeler olmuştur. Bölgenin ekonomik yapısı ve coğrafi koşullarının en önemli yansımalarından biri de yerleşme düzeni ve mimari olarak öne çıkmaktadır. Tarımın yerleşikli ğe bağlı bir olgu olması, bölgedeki yerleşmeyi etkileyen en önemli faktörlerden biridir. Çünkü tarlayı ve bahçeyi ekip bakımını yapmak için yakın olmak gerekmektedir. Bunun sonucu olarak, etrafı bahçelerle çevrili ve tüm tarımsal uğraşlarını evinde sürdürebilecek bir mimari ortaya çıkmaktadır. Alt katlarda büyükbaş hayvanların barınakları, malzemelerin korunması için ambarlar ve



137

sütün işlendiği süt odaları gibi özel kullanımları yörenin öne çıkan mimari özellikleridir. Osmanlı döneminden kalma taştan ve keresteden yapılış konakların örnekleri oldukça az kalmıştır. Tarih boyunca birçok uygarlığa ev sahipliği yapmış olan bölge içinde, bugüne kadar yaşamaya devam eden etnik grupların olduğunu görmek mümkündür. Ancak, bu gruplar yıllar boyunca aynı bölge içinde uyumlu bir şekilde yaşamıştır. Planlama Bölgesi içinde erkek nüfusun toplumsal yapı içindeki rolüne bakıldığında, ülkenin diğer bölgelerinden ayrılan önemli bir özelliğinin olmadığı görülmektedir. Erkek nüfus açısından toplumsallaşma adına öne çıkan en önemli kamusal mekân kahvehanelerdir. Sadece boş vakitlerin geçirilmesi yönünde kullanılmayan kahvehaneler, aynı zamanda genç nüfusun kendilerine iş olanakları sağlayacak ilişkiler kurduğu mekanlar olarak ortaya çıkmaktadır. Planlama Bölgesi içinde kadınların toplumsal hayattaki rolü, diğer bölgeler ile farklılıklar göstermektedir. Bölgedeki üretimin tarım ağırlıklı oluşu, kadınların ekonomik hayata katılmalarını arttırması açısından önemli sonuçlar doğurmaktadır. Bölgedeki pek çok sektörde, kadın çalışanların oranı batıdaki illerden daha fazladır. Bu durum özellikle kadınların kırsal alanlardaki etkinliğini daha da arttırmaktadır. Bölgede yaşayan kadınların kamusal mekanın dışında kendilerine özgü enformel toplumsallaşma biçimleri vardır. Bu biçimler her konuda olduğu gibi kırsal ve kentsel alanlarda birbirinden ayrılmaktadır. Planlama Bölgesinde kadınlar, ekonomik hayata katılmaları sebebiyle önemli bir konumda olmalarına karşın, kamusal mekâna ve dolayısıyla toplumsal hayata katılma konularında sorunlara sahiptirler. Kadınların toplumsal hayata katılmaları konusundaki bu potansiyel, diğer bölgelere göre daha fazla olup, bölge için değerlendirilmesi ve güçlendirilmesi gereken bir durum olarak öne çıkmaktadır. Resmi kurumlar, siyasi partiler ve ekonomik hayatın son derece erkek egemen bir yapıdadır. Bölgede önemli sınıfsal farklılıklar bulunmamakla birlikte ciddi gelir ve yaşam standardı farkları görülmektedir. Tütün, fındık, çay gibi ürünlerin satımlık olarak yetiştirilmeye ve devlet desteği sağlanmaya başlamasıyla bölgedeki yoksulluk biçim değiştirmeye başlamıştır. Sahip olunan toprağın büyüklüğü yanı sıra verimliliği de yeni eşitsizlikler üretmiştir. Devlete ürün satarak zenginleşen kesimlerin yanı sıra, bölgeye dışarıdan gelen yönetici sınıflar ve bölgeye mevsimlik işçi olarak gelen kesimlerde farklı toplumsal kesimleri oluşturmuşlardır. Özellikle 1980 sonrası gelir dağılımının giderek bozulmasının



138

ardından yeni yoksulluk ve zenginlik biçimleri ortaya çıkmış, ancak bu uçurum ciddi bir toplumsal rahatsızlık yaratmamıştır. Bölge kültürel aktiviteler açısından homojen bir dağılım göstermemektedir. Önemli kültürel faaliyetler il merkezlerinde görülmektedir. Televizyon hem kentsel hem de kırsal alandaki en önemli eğlence ve bilgilenme aracı olarak görülmektedir. Bölgedeki sosyal ve kültürel etkinlikler illerde düzenlenen festival ve şenlikler, kültürel açıdan önem taşıyan müzeler, tiyatro ve sinema salonları ile kütüphanelerdir.



139

7. KENTSEL TEKN ĐK ALTYAPI

7.1. GĐRESUN

7.1.1. Đçme ve Kullanma Suyu Giresun şehir merkezinin içme ve kullanma suyu ihtiyacı doğu ve batı bölgesindeki kuyu alanlarında bulunmakta olan 17 adet derin kuyudan, Doğu bölgesinde Aksu, Etbaşoğlu, Seka ve Duroğlu kuyularından, batı bölgesi ise Batlama Vadisi üzerinde bulunan Batlama deresi kenarındaki 5 adet derin kuyudan sağlanmaktadır. Đlçelerde ise genellikle içme ve kullanma suyu ihtiyacı dere kenarlarına açılan derin kuyulardan ya da kaynak sularından karşılanmaktadır. Giresun’da bugüne kadar 516 köy ve 1.328 üniteye sıhhi içme ve kullanma suyu getirilmiştir. Ancak memba yetersizliği nedeniyle 58 köy ve 149 ünitenin suyu yetersizdir. Đlde susuz köy sayısı 14’tür. Espiye ilçesinde ilçe merkezi ve ilçeye bağlı köylerin su sıkıntısı yoktur. Çamoluk ilçesinin merkezinde içme suyu şebekesi tamamlanmış olup evlere su verilmektedir. Şehir içme suyu Kelkit ırmağı üzerinde yapılan kuyulardan sağlanmaktadır. Köylerin çoğunda borulu sistemle evlere içme suyu sağlanmıştır. Bazı köyler ise çeşmeler kanalıyla su ihtiyacını gidermektedir. Keşap ilçe merkezi ve köylerin çoğunluğunda içme suyu sıkıntısı yoktur. Ancak yerleşimin dağınıklığı nedeniyle çok az sayıda küçük yerleşim biriminde içme suyu yetersizliği vardır. Şebinkarahisar ilçesinin içme suyu Đller Bankası yatırımı ile 2000 yılında tamamen çözülmüştür. Köylerin sıhhi içme suyuna kavuşturulması çalışmaları yürütülmektedir. Toplam 186 yerleşim biriminden 140’ına içme suyu hizmeti götürülmüş olup kalan 46 yerleşim birimi ile ilgili çalışmalar devam etmektedir Görele ilçesi genelinde su sıkıntısı yoktur. Ancak köylerin topoğrafya nedeniyle dağınık yapılanmasından kaynaklanan yetersizlikler olmaktadır. Bunun yanında yaz aylarında özellikle fındık mevsiminde dışarıda yaşayan kişilerin köylerine dönmesiyle artan köy nüfusu karşısında köylerin çoğunda içme ve kullanma suyunda sıkıntılar yaşanabilmektedir.



140

Yağlıdere ilçe merkezinin içme suyu şebekesi 1991 yılında yeniden yapılmış olup, ihtiyacı karşılamaktadır. Đlçeye bağlı Güllüce, Kanlıca, Oruçbey, Tekke, Yazlık ve Yeniyazlık köylerinde yeterli içme suyu bulunmakta olup, diğer 18 adet köyün mevcut içme suyu yetersizdir. Đçme suyu bulunmayan köy yoktur. Çanakçı ilçesinin içme suyu şebekesi yetersizdir. Đller Bankası katkısı ile içme suyu şebekesinin % 90’ı tamamlanmış olup, halen devreye girmemiştir. Karabörk Beldesinin su şebeke projesi hazırlanmış, yapım çalışması başlamıştır. 7.1.2. Kanalizasyon Şehir merkezinin kanalizasyon şebekesi tamamlanmış, ancak arıtma sistemi yoktur. Şehir merkezinde 2 adet Derin Deniz Deşarjı bulunmaktadır. Bunlardan biri faaldir. Şehrin kanalizasyon şebekesi bulunmayan mahallelerinde ve mücavir alanlarında bulunan ve şehir nüfusunun % 5’ini oluşturan kısmının kanalizasyon ve atık su sorunları fosseptik çukurlarla ve vidanjör araçlarının yardımıyla çözülmektedir. Doğankent ilçe merkezinde kanalizasyon şebekesi tamamlanmış bulunmaktadır. Köylerde ise fosseptik çukurları kullanılmaktadır. Espiye ilçe merkezinde kanalizasyon şebekesi ihtiyaca cevap verememektedir. Đlçenin yeni kanalizasyon projesi hazırlanmıştır. Çamoluk ilçe merkezi haricinde diğer yerleşim birimlerinde kanalizasyon yoktur. Kanalizasyon olmayan yerleşim birimlerinde fosseptik çukurları mevcuttur. Keşap ilçesinde ilçenin tamamına kanalizasyon hizmeti götürülememiştir. Karabulduk beldesi ve köylerde ise kanalizasyon bulunmamaktadır. Şebinkarahisar ilçe merkezi kanalizasyon şebekesi, belediyenin imkanları ile yapılan bir şebekedir. Bu hizmet sadece merkezdeki mahallelere verilmiş olup, dış mahallelerde kanalizasyon şebekesi mevcut değildir. Köylerde ise şebekeli içme suyuna geçen yerleşim birimlerine kanalizasyon şebekeleri yapma çalışmalarına başlanmıştır. Görele ilçe merkezinde Kumyalı, Soğuksu ve Hendekbaşı mahallelerinde kanalizasyon vardır. Đlçeye bağlı köylerde ise kanalizasyon bulunmamaktadır.



141

Yağlıdere ilçesinin kanalizasyon şebekesi eski ve yetersizdir. Çanakçı ilçesinin kanalizasyonu projesiz olarak belediye imkanlarıyla yapılmış olup, Çanakçı Deresine akmaktadır. Bu sistem ilçenin gereksinimine cevap vermemektedir. Đlçeye bağlı Karabörk Beldesinin kanalizasyonu yetersizdir. Köylerde ise kanalizasyon yoktur. Ancak köy yerleşim yerlerinde fosseptik çukur yapımı büyük ölçüde tamamlanmıştır. Dereli ilçe merkezinin kanalizasyon şebekesi mevcut olup, bağlı bulunan mahallelerde ve köylerde kanalizasyon şebekesi mevcut değildir. Eynesil ilçe merkezin de kanalizasyon sorunu büyük ölçüde giderilmiş olmakla birlikte kenar mahallelerde kanalizasyon problemi mevcuttur. Yeni kapalı devre kanalizasyon yapım çalışmaları sürdürülmektedir. Ayrıca atıkların imhasında problem yaşanmaktadır. Ören Beldesi ile bağlı köylerde kanalizasyon şebekesi mevcut değildir. Ayrıca bu yerleşim birimlerinde kanalizasyon ve çöplerin imhasında ciddi problemler yaşanmaktadır. Piraziz ilçe merkezinde ve Bozat Beldesi’nde kanalizasyon mevcut olup, köylerde kanalizasyon şebekesi mevcut değildir. 7.1.3. Atık Yönetimi Giresun ilinde coğrafi yapıyı oluşturan topografik engeller, dik yamaçlar, engebeli araziler ve yeraltı ve yer üstü su kaynaklarının yoğunluğu Düzenli Katı Atık Depolama Alanları için yer bulunmasında büyük sıkıntılara neden olmaktadır. Bu nedenle bölgedeki katı atıklar gelişi güzel olarak bölge belediyeleri ve yöre halkı tarafından genellikle deniz kıyılarına veya dere kenarlarına (vahşi depolama) dökülmektedir. Đlde katı atık bertaraf hizmetleri yetersiz olup, mevcut düzensiz katı atık depolama alanları çevre ve insan sağlığı için potansiyel tehlike oluşturmaktadır. Đlde sadece Giresun Merkezdeki düzensiz depolama alanında özel bir şirket tarafından kısmen de olsa atıklar plastik, cam, metal ve kâğıt olarak ayrıştırılıp geri kazanımı sağlanmaktadır. Bunun yanında katı atıkların bir türü olan, hastane ve kliniklerden toplanan ve çevreye olan etkileri son derece olumsuz olan tıbbi atıklar da belediyelerce aynı depolama alanlarına düzensizce, hiçbir işleme tabi tutulmadan dökülmektedir. Đlde merkez ilçe de dâhil olmak üzere 16 adet ilçe belediyesi bulunmakta olup bunların hiçbirinde katı atık bertaraftı amacıyla kurulan bir tesis ya da depolama



142

alanı bulunmamaktadır. Đldeki tüm belediyelerce uygulanmakta olan katı atık bertaraf sistemi düzensiz (vahşi) depolamadır. 7.1.4. Enerji Nakil Hatları Giresun’da enerjisiz köy bulunmamaktadır. 2005-2008 yılları arasında il genelinde 310 adet köyün yenileme ve bakım-onarım çalışmaları yapılmıştır. 2009 yılı içinde yapılamakta olan çalışmalarla köylerin mevcut sorunları büyük ölçüde giderilmiş olacaktır. Giresun ilinde en fazla elektrik tüketimi sanayi sektörüne aittir. Đlde tüketilen toplam elektriğin % 41’i sanayi sektörüne aittir. Đlde meskenlerin tükettiği kişi başına elektrik miktarı (725 KWh) ülke ortalamasının (1.433 KWh) altındadır. Toplam tüketimde ise Giresun’da tüketim 964 kWh iken, Türkiye genelinde 2.700 kWh’tır. Giresun ilinde 380 KW’lık hatları kullanabilecek ölçekte sanayi tesisi bulunmadığından bu hatlar il sınırlarında mevcut değildir. 154 KW’lık hatları ise genellikle şehrin dış kesimlerine konuşlanan SEKA Kâğıt fabrikası, Fiskobirlik Entegre Tesisleri gibi kentin önemli sanayi kuruluşlarına hizmet vermektedir. Đl merkezinde şehir içinde elektrik hatlarının yeraltına alınma işlemi halen devam etmekte olup, önemli caddelerde ve sahil yolunda çalışmalar büyük ölçüde tamamlanmıştır. Şehir içinden geçen hatlar yüksek voltajlı değildir. Giresun kent merkezinde Sahil Yolu aydınlatma çalışmaları kapsamında yaklaşık 15 km yer altı kablosu döşenmiş ve sağlıklı aydınlatma sağlanmıştır. Ayrıca Devlet Sahil Yolu’nun geçtiği tüm ilçe merkezlerinde orta refüj aydınlatma çalışmaları bitirilmiş, il sahil şeridinde toplayıcı yollarla birlikte toplam 75 km’lik kısmın aydınlatılması tamamlanmıştır. Çamoluk ilçesinin elektrik ihtiyacı Suşehri-Gölova istikametinden sağlanmaktadır. Çamoluk ilçesinin bütün köylerinde elektrik mevcuttur. Đlçede Çamoluk-Alucra arası alternatif enerji nakil hattı 2002 yılında faaliyete geçmiştir. Çanakçı ilçesinin bütün köylerinde elektrik bulunmaktadır. Ancak, köylerde elektrik şebekesi yenileme çalışmaları bitirilmediğinden sık sık elektrikler kesilmektedir Espiye ilçesi merkez ve mahalle ile köylerinin tamamında elektrik bulunmaktadır. Ancak ilçenin merkezi ve köylerinde bulunan elektrik



143

şebekelerinde özellikle kış aylarında sık sık arızalar meydana gelmektedir. Arızaların köylerdeki elektrik şebekelerinin eski ve geniş bir alanı kapsamasından kaynaklandığı belirtilmiştir. Görele ilçesinin elektriksiz köyü bulunmamaktadır. Elektrik hatlarının önemli bölümünün yenilenmesi gerekmektedir. 16 köyün elektrik hatlarında çalışma yapılacağı bildirilmi ştir. Görele-Köprübaşı-Aydınlar 3/0 Enerji Nakil Hattı programa alınmıştır. Dünya Bankası kredili işler kapsamında yapılan Bulancak ve Görele şehir şebekelerinin yer altına alınma işleri tamamlanma aşamasındadır. Keşap, ilçe merkezinde 1951 yılından beri elektrik vardır. Köy elektrifikasyonu 1976 yılında başlamış, 1985 yılında tamamlanmıştır. Yağlıdere ilçe merkezinin ve köylerin elektrik ihtiyacı Tirebolu-Espiye enerji hattından alınan özel orta gerilim enerji ile beslenmektedir. Đlçeye bağlı tüm köylerde elektrik mevcuttur. Şebinkarahisar ilçesine enerji Suşehri trafo merkezinden verilmekte olup, 2 enerji nakil hattından biri şehir merkezini diğeri köyler hattını beslemektedir. Yayla ve mezraların haricinde elektriksiz bölge bulunmamaktadır. Piraziz ilçesinde TEDAŞ Đşletme Şefliği’nce yenilme ve iyileştirme çalışmaları yeni yapılmıştır.

7.2. GÜMÜŞHANE

7.2.1. Đçme ve Kullanma Suyu Gümüşhane’de tüm belediyelerin içme suyu vardır. Ancak Kürtün ve Yeşilbük belediyelerinin içme suyu yetersizdir. Đl merkezinin 1995 yılında içme suyu şebekesi inşaatının yenilenmesi programa alınmıştır. Đnşaat halen devam etmektedir. Şiran ilçesinde içme suyu sorunu bulunmamaktadır. Đlçenin tüm mahallelerine içme suyu hizmeti götürülmüştür. Kelkit ilçesinin 77 köyü vardır ve bu köylerin tümüne yakınında içme suyu vardır. Yalnızca Dereyüzü köyünde içme suyu yoktur. Çamur, Eskiyol, Esmür, Kılıçtaş ve Özen köylerinde de içme suyu yetersizdir.



144

7.2.2. Kanalizasyon Gümüşhane Merkez ilçesi, Arzular, Kelkit, Ünlüpınar, Köse, Salyazı ve Şiran olmak üzere 7 yerleşim biriminin kanalizasyon sistemleri mevcuttur. Kanalizasyon şebekeleri ana toplayıcıdan oluşmaktadır; ancak arıtma sistemleri bulunmamaktadır. Öbektaş, Kürtün, Özkürtün ve Torul olmak üzere 4 yerleşimde ise kanalizasyon çalışmaları devam etmektedir. Tekke, Gümüşgöze, Deredolu, Kaş, Söğütlü, Yeşilbük ve Altınpınar olmak üzere 7 beldede ise kanalizasyon sistemi bulunmamaktadır.

Merkez ilçenin mevcut kanalizasyon sistemi yalnızca bir ana toplayıcıdan oluşmaktadır. Kullanım alanlarından alınan kirli sular ve bazı katı atıklar ana toplayıcı ile direkt Harşit Çayı’na ulaşmaktadır. Bu su kaynağından, bahçe sulama, yolların temizliği, parkların sulanması vb. konularda faydalanıldığı için, bu durum Merkez ilçe ve Harşit Çayı’nın ulaştığı diğer ilçe halkları için de büyük bir tehlike arz etmektedir. Şiran ilçesinin kanalizasyon sistemi mevcuttur. Fatih ve Mertekli Mahallelerinin kanalizasyon projeleri ise yapım aşamasındadır. Đlçenin en önemli altyapı sorunu ana kanalizasyonun şehir içerisinde kalmış olmasıdır. 7.2.3. Atık Yönetimi Đlde kirliliğe uğramış akarsular toprak kirliliğine de neden olmaktadır. Đl ve ilçelerde oluşan atıkların depolanması düzenli yapılmadığı için koku problemi, haşerelerin artması, salgın hastalıkların artması, estetik görüntünün bozulması gibi sorunlarla karşılaşılmaktadır. Đl merkezinde oluşan atıklar yakılmaktadır. Bu yöntem insan ve çevre sağlığı açısından tehlike oluşturabilmektedir. Gümüşhane’de günlük toplanan çöpler sabah ve akşam saatlerinde toplanmakta ve toplanan çöpler Gümüşhane Merkezinin kuzeyinde Topal ve Rüfene mahalleleri arasındaki Parmaklık Tepesinin güneybatı yamaçlarındaki Kurudere vadisine vahşi depolama şeklinde dökülmektedir. Çöp döküm alanı yaklaşık olarak 40–45 hektar civarında olup, bu şekilde düzensiz depolama yapılması durumunda yarım yüzyılın üzerinde ihtiyaca cevap verebilecek düzeydedir. Gümüşhane il genelinde oluşan katı atıkların temizlenmesi büyük sorun oluşturmaktadır. Çevre ve doğanın kirlenmemesi açısından katı atıkların düzenli depolanacağı çöp arıtma tesislerinin hızla yapılması büyük önem taşımaktadır.



145

7.2.4. Enerji Nakil Hatları Elektrik Enerjisi Gümüşhane ilinde enerji 1986 yılında başlayıp 2003 yılında bitirilen Kürtün barajı ve HES’ inden sağlanmaktadır. Baraj Harşit çayından beslenmektedir ve yıllık 198 GWh enerji üretilmektedir. Ayrıca inşası devam etmekte olan Torul Barajı sadece enerji üretim amacıyla kurulmakta ve yıllık 322 GWh enerji üretimi planlanmaktadır. Gümüşhane ilinde en fazla elektrik tüketimi meskenlere aittir. Kentte sanayi gelişmediği için sanayinin elektrik tüketimindeki payı da küçüktür. Đl toplamındaki elektrik tüketiminin % 49,3’ünü meskenler, % 13,6’sını sanayi, % 12,1’ini aydınlatma elemanları, % 10’unu ticaret, geri kalan kısmını da diğer giderler oluşturmaktadır. Gümüşhane ilinin elektrik tüketimi bölgedeki elektrik tüketimi ile paralellik gösterirken ülke elektrik tüketiminden farklıdır. Bölgede de en fazla elektrik tüketimi meskenlere aittir. Ülke genelinde ise en fazla elektrik tüketimi sanayi sektörüne aittir.

7.3. ORDU

7.3.1. Đçme ve Kullanma Suyu Ordu’ya bağlı belediyelerin içme suyu şebekelerinin büyük çoğunluğu Đller Bankası tarafından projelendirilmiş olup, halen bu çalışmalar devam etmektedir. Özellikle kıyı kesimindeki yerleşmelerin içme sularının dere kenarlarında açılan kuyulardan temin edilmekte ve bu kuyu sularının çoğu arıtma gerektirmeden şebekeye aktarılarak önemli ölçüde maddi kaynak tasarrufu sağlanmaktadır. Ordu kenti su şebekesi mevcut olup içme ve kullanma suyu ihtiyacı Melet havzasında oluşturulan keson kuyulardan temin edilmektedir. Kırsal kesimde ve ilçelerde ise genellikle kaynak suları kullanılmaktadır. Đl merkezinde keson kuyularda toplanan su arıtma ve dağıtım işlemlerinden sonra şehir şebekesine verilmektedir. Çaybaşı ilçesinin Merkezi ve Đlküvez Kasabasında su şebekesi mevcuttur. Köylerde mahalli çeşmelerden istifade edilmektedir. Köklük-Akbaba-Eğribel köylerinin grup içme suyu şebekesi bulunmakta, ancak nüfusun artması nedeniyle ihtiyaca cevap verememektedir.



146

Kumru ilçe merkezinde yeterli içme suyu şebekesi bulunmaktadır. Đlçeye bağlı beldelerin tümünde içme suyu vardır. Köylerde ise 1 köyün suyu yeterli, 3 köy programa alınmış durumda olup 26 köyün içme suyu yetersizdir. Mesudiye ilçe merkezinde ve bağlı beldelerin tamamında içme suyu mevcuttur. Şebekelerin eski olması özellikle terfili sistemle çalışan ilçe merkezinde aşırı sarfiyata neden olmaktadır. Bağlı köylerden ise 37 köyde içme suyu şebekesi vardır ve bunların 34’ünde cazibeli olarak çalışmaktadır. Mevcut şebekelerin birçoğu bakıma muhtaç durumdadır. Çatalpınar ilçesinde su sorunu kaynak suları ile çözülmektedir. Bağlı köylere ise Köylere Hizmet Götürme Birliği ve halkın yardımıyla içme suyu ağlanmıştır. Perşembe ilçe merkezinde 2 adet içme suyu deposu mevcuttur. 800 m³ hacminde ise su arıtma tesisi vardır. Đlçede suyu olmayan köy bulunmamaktadır. Ancak 1 köyün suyu yetersizdir Kabataş ilçe merkezi içme suyu gereksinimini Eceli su kaynağından elde edilen keson su ile sağlanmaktadır. Đlçede su sorunu bulunmamaktadır. 7.3.2. Kanalizasyon Ordu il merkezinde Cumhuriyet Mahallesi hariç kanalizasyon ve yağmursuyu toplama tesisleri mevcuttur. Atık suların bertaraf edilmesi amacıyla derin deşarj çalışmaları devam etmektedir. Bazı ilçelerin kırsal alanlarında atık su deşarjlarını akarsulara ve serbest doğaya bırakmaktadır, sahildeki ilçelerde ise durum il merkezinden farksızdır. Çaybaşı ilçesinin ve Đlküvez Kasabasının kanalizasyon şebekeleri mevcuttur. Kumru ilçe merkezinin % 50’sinde kanalizasyon mevcuttur. Mesudiye ilçe merkezinin büyük bölümünde kanalizasyon bulunmaktadır ancak arıtma bulunmamaktadır. Yeşilce'nin bir kısmı ile Topçam beldesinin kanalizasyonu bulunmakta, Üçyol beldesinde ise kanalizasyon bulunmamaktadır. Bağlı köylerin 14’ünde ise kanalizasyon şebekesi mevcuttur. Bunların 9’unda fosseptik çukurları kullanılmaktadır.



147

Çatalpınar ilçe merkezindeki Kıran Mahallesi, Dere mahallesi ve Terimli mahallesinin kanalizasyon sorunları çözülmüştür. Diğer mahallelerde ise çalışmalar sürmektedir, Kabataş ilçesinin % 20’sinde kapalı kanalizasyon şebekesi mevcuttur. Diğer yerlerde ise kanalizasyon bulunmamaktadır. Kanalizasyon kent için önemli bir sorundur. Korgan ilçesinin kanalizasyon sistemi mevcut olup mevcut nüfusun gereksinimini karşılamaktadır. Ancak ilçenin nüfus artış hızına bakıldığında bu sistemin ileriki yıllar için yeterli olmayacağı açıktır Ulubey ilçesinin kanalizasyon çalışmaları devam etmekte olup, %95 oranında kanalizasyon yapılmıştır. Kanalizasyon şebeke uzunluğu toplam 40 km.dir. 7.3.3. Atık Yönetimi Ordu ilinin en büyük sorunlarının başında çöp sorunu gelmektedir. Đl merkezinde evsel atıklar hiçbir ön işleme tabi tutulmadan Melet ırmağının denize döküldüğü kıyı şeridine bırakılmaktadır. Çöp bırakılan alanın yerleşim alanı içi ve deniz kenarında olmasından dolayı büyük kirlenmelere sebebiyet vermektedir. Katı atıkların kontrolsüz bir şekilde biriktirilmesi sonucunda birçok hastalığın kolayca yayıldığı bilinmektedir. Katı atıklardan hastalık bulaştıran faktörlerin başında sinek ve fareler taşıyıcı olarak işlev görmektedirler. Hastalık tehdidine karşılık sadece bu taşıyıcılar yılın belli dönemlerinde zehirlenerek öldürülmektedirler. Ayrıca Melet ırmağıyla bağlantılı bu alanda yüksek düzeyde taban suyu kirliliği ve deniz kirliliğinin de oluşmaktadır. Atıklar belediye tarafından konteynır ve çöp saatlerinde poşetlenerek sokağa bırakılması ile toplanmaktadır. Transfer istasyonu bulunmamaktadır. Đlde yakma ve kompost tesisi bulunmamaktadır. Đlçelerde de uygulama il merkezinden farksızdır. Đl genelinde büyük sorun haline gelen evsel ve diğer atıkların bilimsel yöntemler dâhilinde bertaraf edilmesi için belediye ve ilgili kuruluşların proje çalışmaları devam etmektedir. Đl merkezindeki çöp alanı ve atık depolama sorunu büyük ilçelerde de özellikle Ünye, Fatsa ilçelerinde de aynı durumdadır.



148

Fatsa ilçe merkezinde taban suyunun yüksek olduğu çevre yolu kenarında bulunan alan depolama alanı olarak kullanılmakta olup üzeri toprakla örtülerek arsa kazanma çalışması yapılmaktadır. Ünye ilçesinde atıklar kıyı şeridine hiçbir ön işleme tabi tutulmadan yığılmaktadır. Diğer küçük ilçelerde atıklar genellikle dere yatakları ve vadi tabanlarına rastgele bırakılmaktadır. Đl genelinde tehlikeli atık olarak yan ürün çıkaran işletmelerin genellikle atık arıtma tesisleri mevcut olup, çıkan ayrışmış atıklar belediyelerce atık depolama sahalarına bırakılmaktadır. Konkasör tesisleri, maden ocaklarında biriktirilen atıklar ÇED projelerinde belirtilen şekilde bertaraf edilmektedir. Kimyasal yapılı atıklar genellikle etkisizleştirilip az zarar verecek şekilde depolanmaktadırlar. Đl genelinde çöp depolama alanı oluşturulmadığından, sınıflara ayrıştırılmış çöplerle ilgili olarak ayrıca bir işlem yapılmamaktadır. Bu bağlamda tıbbi atık sınıfındaki atıklar normal atık maddeler gibi genel olarak kullanılan depolama alanında depolanmaktadırlar. Đl genelinde atık durumunda bulunan yağ türevli maddeler genellikle oluştukları alanlarda mevzuata aykırı şekillerde bertaraf edilmektedir. Çöp depolama alanında yağları ayrıştırıcı bir sistem mevcut olmadığı için herhangi bir çalışma yapılmamaktadır. Bazı sanayi kuruluşları kendi bünyelerindeki arıtma ünitelerinde oluşturdukları yağ türevli atıkları arıtmaya tabi tutulmaktadırlar. Kimyasal kirlilik tehdidi oldukça yüksek olan pil ve akü türü malzemelerle ilgili olarak il genelinde herhangi bir çalışma yapılmamıştır. Bu atıklarda genellikle diğer atıklar gibi bertaraf edilmektedirler 7.3.4. Enerji ve Nakil Hatları Ordu ili ve ilçelerinden 154 Kv ve 380 Kv’lik hatlar genellikle sahil şeridine paralel bir şekilde Samsun–Trabzon yönünde uzanım göstermektedir. Bu hatlara dik olarak Gölköy ilçesinden gelen enerji hattı dik olarak bağlanır. Đlin yıllık elektrik tüketim miktarının % 40’ı sanayi, % 37 meskenlere, geriye kalan % 23’lük kısımsa aydınlatma, ticaret, resmi daire, tarımsal sulama ve diğer kullanışlar tarafından kullanılmaktadır. Kabataş ilçesinin elektrik dağıtımı Ordu TEK Müessese Müdürlüğü’nce yürütülmektedir. Đlçe halihazırda Korgan ve Gölköy ilçelerinden elektrik almaktadır. Elektriksiz köy ve mahalle yoktur.



149

Gülyalı ilçesinin şehir merkezi 15 adet trafodan beslenmektedir. Đlçenin tüm köylerinde elektrik vardır. Gölköy ilçesinde yayla evlerinin bir kısmı hariç tüm köy ve belde sınırları içindeki bütün evlerde elektrik vardır. Yerleşme düzeni dağınık olduğundan elektrik kaçakları fazladır. Ordu ilinde enerji üretim amacıyla DSĐ tarafından yapımı devam ettirilen Topçam Baraj’ından yıllık 199 GWh enerji üretimi planlanmaktadır. 1997 yılında yapımına başlanan baraj Mesudiye ilçesine bağlı Topçam beldesinde inşa edilmektedir ve Melet Irmağından beslenmektedir.

7.4. RĐZE 7.4.1. Đçme ve Kullanma Suyu Belediyelerin sağlıklı içme suyu ihtiyacını uzun vadede karşılamak bakımından büyük önem taşıyan bir anakent içme suyu projesi olan Andon Đçme suyu Projesinin yapımı tamamlanmıştır. Rize içme suyu adı altında arıtma tesisi, ana isale hattı gibi işleri sürdürülen proje kapsamında 8’i ilçe belediyesi, 4’ü de belde belediyesi olmak üzere 12 ilçe ve beldeye içme suyu sağlanacak olup, merkez dışındaki belediyelere de su verilmesini sağlayacak projelerin ihaleleri gerçekleştirilmi ş ve büyük ölçüde tamamlanmıştır. Rize iline bağlı ilçelerin neredeyse tamamının içme suyu vardır. Çaykent Belde Belediyesinin kaynak suyu vardır fakat içme suyu şebekesi bulunmamaktadır. Muradiye, Yolbaşı ve Tunca Belde Belediyelerinin ise içme suyu yoktur. Çamlıhemşin yakınlarında ve bütün ilçe içinde birçok su kaynağı bulunmaktadır. Nüfusun sadece % 50’si şebekeye bağlıdır. Ayrıca ilçedeki mevcut su şebekesi yüksek mahalleler için yetersizdir. Bu alanlardaki su ihtiyacı, kaynak ve kuyular ile yakın derelerden sağlanmaktadır. Hemşin Belediyesinin 1995 yılında ilçeye getirmiş olduğu yeni içme suyu ile ilçedeki içme suyu sorunu çözüme kavuşmuştur

Rize Köylere Hizmet Götürme Birliği verilerine göre Rize iline bağlı köylerden 252 köy, 853 ünitenin içme suyu bulunmaktayken, 98 köy, 384 ünitenin içme suyu yetersiz durumda, 6 köy, 221 ünitenin ise içme suyu yoktur.



150

7.4.2. Kanalizasyon Rize il merkezinde kanalizasyon şebekesi yeterlidir. Rize’de belediyelerin büyük bir kısmının kanalizasyonu yetersiz durumdadır. Çaykent, Muradiye, Tunca, Büyükköy, Hemşin ve Yolbaşı Belediyelerinin kanalizasyon sistemleri bulunmamaktadır. Çamlıhemşin merkezindeki kanalizasyon sistemi kısmen yeterlidir. Bu sistemle toplanan atık sular herhangi bir arıtmaya tabi tutulmadan Fırtına deresine boşaltılmaktadır ki bu ciddi bir çevre kirliliğine yol açmaktadır. Đlçenin dış kesimlerine hizmet verilecek bir kanalizasyon şebekesinin kurulması ise engebeli arazi yapısı ve nüfus yoğunluğunun azlığı sebebi ile uygun değildir. Bu nedenle Çamlıhemşin’in hiçbir köyünde kanalizasyon şebekesi bulunmamaktadır. Fosseptik çukurlar ile sorun çözülmeye çalışılmaktadır. Hemşin ilçesinin genel kanalizasyon şebekesinin projesi tamamlanmış, ancak daha uygulama gerçekleşmemiştir. Gündoğdu, Kendirli, Ardeşen, Çayeli, Madenli, Güneysu, Đkizdere ve Pazar yerleşimlerinin kanalizasyon şebekeleri yeterlidir. Güneyce, Đyidere ve Kalkandere’nin kanalizasyon şebekeler tüm yerleşimi kapsamamaktadır ve yetersizdir. Derepazarı ve Fındıklı’da kanalizasyon şebekesi büyük ölçüde tamamlanmıştır. 7.4.3. Atık Yönetimi Rize ilinde en büyük çevre sorunu olan katı atıklar deniz kenarlarında sahil dolgusu olarak düzensiz depolanmakta ve bu dolgu sahalarından sızan kirli sular Karadeniz’i kirletmektedir. Aynı şekilde akarsulara yakın olarak vahşice depolanan katı atıklar ise akarsuların kirlenmesine sebep olmaktadır. Đlde atık su arıtma tesisi bulunmamaktadır. Sadece Merkez Belediyesi ve Çayeli Belediyesinin derin deniz deşarjı mevcuttur. Kıyıda bulunan diğer ilçe belediyeleri atık sularını direkt olarak denize deşarj ederken, kıyıdan uzak olan belediyeler akarsulara deşarj etmektedirler. Ayrıca akarsulara yakın olan köylerde de çoğunlukla fosseptik çukurları bulunmamakta, köylerde atık sularını akarsulara vermektedirler. Đlde endüstriyel kuruluş olarak faaliyet gösteren Çayeli Bakır Đşletmesi’nin (ÇBĐ) derin deniz deşarjı mevcuttur. ÇBĐ endüstriyel atık sularını Karadeniz’e, 275 metre derinliğe deşarj etmektedir. Ayrıca ilde bulunan un fabrikaları, Üçel helva fabrikası, Ünye çimento paketleme sanayi ve Sürsan balık unu ve yağı fabrikasının atıksu sorunu bulunmamaktadır. Đl genelinde bulunan 200’e yakın



151

Çaykur ve özel sektöre ait çay fabrikalarının üretim sürecinden kaynaklanan atıksu sorunu yoktur. Bu fabrikalar yaş çaydan kuru çay imalatı yapmaktadırlar. Bölgede yoğun olarak çay tarımı yapılması, bilinçsizce ve aşırı gübre kullanımı, toprağın, yer altı sularının ve yüzey sularının (deniz ve akarsuların) kirlenmesine neden olmaktadır. Eğimi yüksek olan orman alanlarının çay bahçelerine dönüştürülmesi, erozyonu arttırırken beraberinde su kirlili ğini de getirmiştir. Çamlıhemşin merkezinde üretilen günlük çöpler küçük araçlar ve el arabaları ile toplanmaktadır. Sistematik bir çöp hizmeti verilememektedir. Kuru ırmaklara boşaltılıp üstü malzeme ile kapatılmaktadır. Belirli bir çöp dökme alanı bulunmamaktadır. Alanın tamamının sit alanı olması bu konuda önemli bir sınırlayıcı olmaktadır. Dünya Bankası finansmanlığında ve Çevre Bakanlığı’nın koordinatörlüğünde pilot bölge seçilen Trabzon ve Rize illerinin katı atık problemini çözümleyecek bir çalışma yürütülmektedir. Trabzon ve Rize Đlleri Yerel Yönetimleri Katı Atık Tesisleri Yapma ve Đşletme Birliliği, Bakanlar Kurulunun onayıyla kurulmuş olup, kurulan birlik tarafından çalışmalara devam edilmektedir. Projede, toplanan çöplerin transfer istasyonlarında hacimleri küçültülerek biriktirilmesi ve büyük sıhhi taşıma araçlarıyla deponi tesislerine aktarılması ön görülmektedir. 7.4.4. Enerji Nakil Hatları Rize ilinde en fazla elektriği sanayi sektörü tüketmektedir. Rize bu potansiyeli ile bölgeden farklı bir yapı izlerken, ülke ile paralel bir yapı göstermektedir. Bölgede en fazla elektrik tüketimi meskenlere aittir. Ülkede ise Rize ilindeki gibi Sanayi sektörü en fazla elektrik tüketen sektör konumundadır. Bölgede tarımsal sulamada elektrik kullanmayan illerden birisi Rize diğeri de Ordu’dur. Rize, bölgede toplam elektrik tüketiminde 4. sırada iken, kişi başına düşen elektrik tüketiminde 2. sıradadır. Çamlıhemşin ilçesi köylerinde elektriksiz köy bulunmamaktadır. Đlçe sınırları içerisinde bulunan Fırtına Deresi üzerinde baraj ve hidroelektrik santrali kurulması D.S.Đ. Genel Müdürlüğü’nce yap-işlet-devret modeli ile ihale edilmiştir. Ancak Fırtına Vadisi’ne yapılması düşünülen HES’in çevresel anlamdaki özellikleri tartışmalara neden olduğundan işin yapımına başlanmasına rağmen hukuki yollardan durdurulmuştur.



152

Ardeşen’den Çamlıhemşin’e yapılmış olan elektrik hattı ilçeye enterkonnekte sistemden enerji temin etmektedir. Rize Uzundere 1 Regülatörü ve HES Projesi, tamamen enerji üretim amaçlı olup, sulama, taşkın koruma gibi amaçları bulunmamaktadır. Projenin ana su kaynağını Kaçkar Dağları’nın bir uzantısı olan Demir ve Cimil Dağları’nın eteklerinden doğan Đncesu Deresi ve Uzundere oluşturmaktadır.

7.5. TRABZON

7.5.1. Đçme ve Kullanma Suyu Trabzon şehir merkezi ve bağlı bazı belediyelerin içme suyu ihtiyacı Değirmendere üzerinde, şehre 15 km. uzaklıkta bulunan Atasu Arıtma Tesislerinden karşılanmaktadır. Temiz su elde etmek amacıyla ham su için Değirmendere üzerinde regülatör kurulmuştur. Ancak hızlı nüfus artışı ve diğer bazı etkenlerden dolayı ek bir su kaynağına ihtiyaç duyulmuştur. Bu amaçla Galyan Vadisi içinde Galyan Deresi üzerine bir regülatör inşa edilerek ikinci bir su kaynağı elde edilmiştir. 2001’den itibaren Galyan suyu ana kaynak olarak kullanılmaktadır. Değirmendere suyu belirli mevsimlerde Galyan deresi debisinin yeterli olmadığı zamanlarda tamamlayıcı olarak kullanılmaktadır. Tesiste üretilen temiz su 15 km uzaklıktaki sahile kadar ulaşmaktadır. Maçka ilçe merkezinde içme suyu fenni usullere göre temin edilmekte olup başlangıçta yeterli durumda iken, artan nüfus ile yetersiz hale gelmiştir. Yapılacak ilave su tesisleri ile ilçe merkezinin içme suyu probleminin giderileceği düşünülmektedir. Arsin ilçe merkezinin içme suyu ile ilgili herhangi bir sorunu bulunmamaktadır. Yeşilyalı belediyesi içme suyu proje çalışmaları için Đller Bankası’na yetki verilmiştir. Daha önce Köy Hizmetleri’nce dağıtılan Yaylacık, Madenli, Dilek, Kuzguncuk ve Çubuklu grup suyu, Yeşilyalı Belediyesine ait su çalışmalarının neticelendirilmesiyle projelendirilmiş ve Ankara’ya sunulmuştur. Đller bankası ile yapılan çalışmalar sonucu Yanbolu deresinden beldeye su getirilmesi kararlaştırılmış, Đller Bankası yetkililerince Arsin Belediyesine ait su projesi ile birleştirilerek Yanbolu Deresi vadisinde Yolüstü köyünde su kuyuları açılarak ishale hattı ortak olmak üzere Yeşilyalı hudutlarına kadar getirilmiştir. Bundan sonra iki belediye de kendi şebeke hattını Đller Bankası aracılığı ile devam ettirmiştir. Beldede su miktarı yeterli seviyededir.



153

Fındıklı belediyesi içme suyu projesi uygulaması 2000 yılı içinde tamamlanmış ancak yüksek işletme maliyeti nedeniyle çalıştırılamamaktadır. Atayurt belediyesinin su şebekesi bulunmamaktadır. Đçme suyu dağlardan kaynak suyu olarak temin edilmektedir. Düzköy ilçe merkezinde su şebekesi tamamlanmış olup, yerleşmenin su ihtiyacı karşılanmıştır. Düzköy yaylasının ise su ihtiyacını karşılayacak ölçüde su şebekesi tamamlanmıştır. Şalpazarı ilçesinde su sorunu bulunmamakla beraber ilçe merkezinde belediyeye ait su arıtma tesisi vardır. Tonya ilçesinde şehir merkezi ve mahallelerde isale ve şebeke hatları tamamlanmış, depolar bitirilmiştir. Suyun kaynağı Kale deresi olarak tespit edilmiş, projesi Đller Bankasınca yapılmıştır. Beşikdüzü ilçe merkezinde içme suyu yetersizliği problemi yoktur, ancak bağlı köylerde grup suları oldukça yetersizdir. Yomra ilçe merkezinin içme suyu mevcut olup Trabzon’dan gelen Atasu Projesi ile gerçekleştirilen su hattından temin edilmektedir. Demirciler köyünden akmakta olan Yomra deresi kolunun önüne bent duvar yapılarak suyun dinlenmesinin sağlanmasını takiben çelik boru ile ilçenin en yüksek tepesi olan Kayabaşı köyü sınırları içerisindeki Kilise dağına taşınması ve artırılarak mevcut şebekeye verilmesi çalışmaları halen devam edilmektedir. Vakfıkebir ilçesinin içme suyunda bir problem bulunmamaktadır. Đçme suyu yetersiz olan yerleşim birimlerinde çalışmalar mevcut sistemin ilavelerle genişletilmesi ve niteliğinin iyileştirilmesi yönünde olmaktadır. Çaykara ilçesinin bağlı köy ve mahallerinin tamamında sağlıklı ve yeterli içme suyu vardır. Bu sularının tamamı doğal kaynaklardan temin edilmektedir. Đçme ve kullanma suyu temini konusunda şimdilik bir sıkıntı bulunmamaktadır. 7.5.2. Kanalizasyon Trabzon kenti 1970’li yıllara kadar kanalizasyon olarak taş kanal sistemi denilen altyapıya sahip olmuştur. Kanalizasyon konusunda ciddi olarak 1986 yılında Đller Bankası tarafından yapılan Trabzon merkez kanalizasyon inşaatı projesi kapsamında, ön arıtmalı terfi merkezleri, kolektör hatları ve bunlara bağlı şehir içi geniş şebeke hatları imalatı başlatılmıştır. 1996 yılında şehir merkezindeki 3 adet terfi merkezi, sahil kolektör hatları ve bu kolektör hatlarına bağlı ana



154

arterlerin büyük çaplı şebekeleri de yapılarak sistem işler halde hizmete alınmıştır. 2000 yılında ana arterlerin geçtiği mahalle ve sokaklarda komple şebeke yenilenmesi çalışması Đller Bankası kontrolünde belediye ile ortaklaşa başlatılmıştır. Bu kapsamda 5 mahallenin şebekesi yeniden inşa edilerek projeye uygun hale getirilmiş, eski şebeke tamir edilerek yağmur suyu hatları olarak bağımsız bırakılmıştır. 1999 yılında Đller Bankasınca sahilde terfi merkezlerinden denize derin deşarj projesi hazırlanmıştır. Bu proje ile terfi merkezlerine gelen atık suların sahilden 1 km. ileriye deniz dibine aktarılarak sahile etkisinin ortadan kaldırılması hedeflenmiş olup derin deniz deşarj boruları deniz tabanına yerleştirilmi ştir. Maçka ilçesinin kanalizasyon şebekesi ödenek yetersizliğinden yarım kalmıştır. Maçka’ya bağlı köylerin hiçbirinde kanalizasyon yoktur. Fosseptik çukurları açılmak suretiyle probleme çözüm bulunmuştur. Yomra ilçesinde kanalizasyon şebekesi motopomp sistemi ile vakumlu bir şekilde emilerek deniz derinliğine deşarj edilmesi sistemine kavuşturulmuştur. Kanalizasyonun şebekesi yıllar itibarı ile tamamlanacaktır. Şalpazarı ilçesinin kanalizasyonu yapılmıştır, ancak ihtiyaca cevap verememektedir. Bu nedenle ilçede mevcut yapılaşma sonucu konutların kanalizasyonu açıktan dereye verildiğinden halk sağlığını tehdit eder durumdadır. Bu derenin ıslahı ve kanalizasyon çalışmaları projesi dahilinde sürdürülmektedir. Vakfıkebir ilçesinin kanalizasyon problemi bulunmamaktadır. Ancak kanalizasyonu yetersiz olan yerleşim birimleri vardır, bunlar içinde belediyenin çalışmaları devam etmektedir. Tonya ilçesinin şehir merkezinde kanalizasyon şebekesi mevcuttur; ancak yeterli değildir. Mahallelerde kanalizasyon şebekeleri bulunmamaktadır. Mahallelerde atıklar fosseptik çukur yöntemi ile bertaraf edilmektedir. Beşikdüzü ilçe merkezinin kanalizasyon inşaatı 1998 yılından beri devam etmektedir. Of ilçesinin şehir kanalizasyonu 1998 yılı içerisinde ihale edilmiş ve tamamen bitirilmiştir. Ancak kentin % 10’luk bölümünün halen kanalizasyon şebekesi bulunmamaktadır. Of ilçesine bağlı belde belediyelerin kanalizasyon hizmeti götürme oranları bir hayli düşüktür. Bölümlü belediyesinin % 88’inde,



155

Cumapazarı ilçesinin % 80’inde, Gürpınar ilçesinin % 5’inde, Kıyıcık ilçesinin % 7’sinde ve Uğurlu belediyesinin % 62’sinde kanalizasyon bulunmamaktadır. Ballıca ve Eskipazar ilçelerinde hiç kanalizasyonları yoktur ve bu konuda daha önce hiç çalışma yapılmamıştır. Arsin ilçesinde kanalizasyon inşaatı 1998 yılında başlamış, 2005 yılında Đller Bankası tarafından derin deniz deşarjının projelendirilmesi şartıyla geçici kabulü yapılarak bitirilmiştir. Yeşilyalı beldesinin kanalizasyon şebekesi bulunmamaktadır. Planlı bir çalışma yapılmamakla beraber günübirlik çözümler üretilmiştir. Đller Bankası aracılığı ile kanalizasyon proje çalışmaları yapılmış ve projenin Đller Bankasının yatırım programına alınması sağlanmıştır. Fındıklı beldesinin 2003 yılında Çevre ve Orman Bakanlığından alınan yardımla oluşturulan kanalizasyon ağı 2004 yılındaki sel felaketi ile tamamı tahrip olmuştur. Atayurt beldesinin ise kanalizasyonu bulunmamaktadır, sorunlar fosseptik çukurları ile çözümlenmektedir. Trabzon merkez ilçeye bağlı Akoluk beldesinin kanalizasyon altyapısı bulunmamaktadır. 7.5.3. Atık Yönetimi Trabzon il genelinde kağıt, plastik, metal, cam, organik madde, kül gibi evsel atıklar vardır. Đlde belediye tarafından en fazla toplanan atık organik maddelerdir. Toplam atığın % 57.8 gibi bir bölümünü organik maddeler oluşturmaktadır. Katı atığın su oranı yüksek olduğu için Trabzon’un atıklarının yakılması ekonomik olmamaktadır. Alt kalorifik değerin düşük olması da katı atığın katalizör kullanılması halinde bile yakılmasının zor olduğunu göstermektedir. Diğer taraftan atıkların karbon içeriğinin azot içeriğine göre fazla oluşundan dolayı kompostlanması ise sorunlu bir yöntem olarak görülmektedir. Özellikle kış aylarında % 20 oranına ulaşabilen kül, cüruf atıklarının normal katı atıklara karışımı da önlenmelidir. Trabzon’da tıbbi atıklar sağlık kuruluşlarından evsel atıklardan ayrı olarak toplanmaktadır. Tıbbi Atıklar; deponi sahası içerisinde Jeomenbran ile yalıtımı yapılmış alanda depolanmaktadır. Katı atıklar şehrin merkez kıyısında bulunan Moloz mevkiinde, deniz tarafı tahkimatla çevrili bir alanda depolanmaktadır. Deponi alanında tıbbi atıklar ve evsel atıklar depolanmaktadır. Tıbbi atıklar deponi sahası içinde jeomenbran ile



156

yalıtılmış ayrı bir alanda depolanmaktadır. Deponi alanına dökülen atıklardan cam, metal ve plastik ayrılmakta, geriye kalan atıklar sahaya yayılmakta ve üzeri toprakla örtülüp kapatılmaktadır. Katı atıklar, Merkez, Akçaabat, Maçka, Of, Sürmene, Vakfıkebir ve Yomra’da deniz dolgusu olarak, Araklı, Arsin, Beşikdüzü, Çaykara, Dernekpazarı ve Düzköy’de araziye dökülerek, Şalpazarı, Çarşıbaşı ve Hayrat’ta dereye dökülerek ve Tonya ve Köprübaşı’nda araziye gömülerek bertaraf edilmektedir. Đlde katı atık toplama işlemleri Trabzon Belediyesi tarafından yürütülmektedir. Atıklar kaynağından ayrı olarak toplanmamaktadır. Transfer istasyonları bulunmamaktadır. Trabzon merkez ilçesinde, bağlı ilçelerde ve beldelerinde oluşmakta olan katı atıklar genelde evlerden ve işyerlerinden kaynaklanan evsel nitelikli atıklardır. Trabzon ili hudutları dâhilinde atıklar ya denize dolgu yapılarak veya dere kenarlarına dökülerek veya arazi üzerinde oluşan tabii çukurlara veya belediyeler tarafından açılmakta olan çukurlara doldurulup üzeri toprakla kapatılmak suretiyle imha edilmektedir. Trabzon merkez ilçesi, katı atıklarını denize dolgu yapmak suretiyle bertaraf etmektedir. Genel olarak il dâhilinde hiçbir ilçenin katı atıkları yönetmeliğe uygun bir şekilde bertaraf edilmemektedir. Dünya Bankası finansmanlığında ve Çevre Bakanlığı’nın koordinatörlüğünde pilot bölge seçilen Trabzon ve Rize illerinin katı atık problemini çözümleyecek bir çalışma yürütülmektedir. METAP kapsamındaki çalışmada bu iki ilin katı atıklarının bertaraf edilmesi için en uygun sistemin düzenli depolama olduğu tespit edilmiştir. Trabzon-Rize Katı Atık Pilot Projesi olarak adlandırılan projenin fizibilite çalışmaları ve yer seçimi tamamlanmış, ÇED süreci olumlu olarak sonuçlandırılmıştır. Trabzon ve Rize Đlleri Yerel Yönetimleri Katı Atık Tesisleri Yapma ve Đşletme Birliliği Bakanlar Kurulunun onayıyla kurulmuş olup, kurulan birlik tarafından çalışmalara devam edilmektedir. Bu birliğe üye belediyelerden 23 tanesi Trabzon’da, 4 tanesi ise Rize’dedir. Trabzon’daki belediyelerin 9 tanesi ilçe belediyesi, 14 tanesi ise belde belediyesidir. Rize’deki belediyelerin ise 2 tanesi kentsel 2 tanesi kırsal belediyedir. Trabzon’daki belediyeler, Trabzon Belediyesi, Mersin, Akçakale, Darıca, Kavaklı, Akçaabat, Söğütlü, Yıldızlı, Akyazı, Çukurçayır, Maçka, Pelitli, Yalıncak, Yomra, Kaşüstü, Arsin, Yeşilyalı, Araklı, Sürmene, Çamburnu, Yeniay, Of, Kıyıcık Belediyeleridir. Rize’deki Belediyeler ise, Rize Belediyesi, Đyidere, Derepazarı, Gündoğdu Belediyeleridir. Projede, toplanan çöplerin transfer istasyonlarında



157

hacimleri küçültülerek biriktirilmesi ve büyük sıhhi taşıma araçlarıyla deponi tesislerine aktarılması ön görülmektedir. Proje kapsamında Trabzon ve Rize illerinde meydana gelen katı atıkların çevresel etkisinin en aza indirgenerek bertarafı amaçlanmaktadır. Araklı depolama sahası, Araklı ilçesinin batısındaki sahil yoluna bağlanan Araklı mevcut boşaltım sahasına giden erişim yolunun batı yakasında yer almaktadır. Atık bertarafı için iki farklı alternatif belirlenmiştir. Bunlardan birincisi, atıkların ön işlemden geçirilmeksizin bertaraf edilmesi, ikincisi ise, atıkların ince ayırma işlemi yapılmaksızın mekanik biyolojik ön işlem sonrasında bertaraf edilmesidir. Bir diğer arıtma tesisi Đyidere Transfer Đstasyonudur. Proje kapsamında Of Fidanlığı’nda (Đyidere) MBT kurulması ve MBT sonrası atıkların Kutlular’a gönderilmesi planlanmaktadır. Ancak burada MBT yapılmaması durumunda transfer istasyonu kurulacak ve doğu taraftan toplanan katı atıklar burada nihai depolama alanına transfer edilecektir. Faaliyet alanı Đyidere Irmağı yanında Đyidere köyü yakınında bulunmaktadır. Kutlular düzenli depolama sahası Trabzon ili sınırlarında merkezden yaklaşık 43 km uzaklıkta ve Trabzon ve Rize’ye eşit mesafede bulunmaktadır. Saha dağlık bir alanda, Çamburnu belediyesinin güneyinde ve kıyıdan yaklaşık 2 km uzaklıkta bulunmaktadır. Proje bölgesi batı bölümü Trabzon, Akçaabat, Maçka, Çukurçayır, Akyazı, Yalıncak, Pelitli, Darıca, Kavaklı, Söğütlü, Yıldızlı, Kaşüstü, Yomra, Arsin, Akçakale, Mersin ve Yeşilyalı belediyelerini kapsamaktadır. Proje bölgesi doğu bölümünde ise Rize, Of, Kıyıcık, Gündoğdu, Derepazarı, Đyidere, Araklı, Sürmene, Yeniay ve Çamburnu belediyeleri yer almaktadır. 7.5.4. Enerji Nakil Hatları Trabzon ilinde elektrik enerjisi ihtiyacı ulusal enerji sisteminden sağlanmaktadır. Toplam elektrik abone sayısının % 86’sı mesken, % 9,8’i ticaret, % 0,7’si resmi daire, % 1,2’si sanayi, % 0,1’i tarımsal sulama ve % 2,2’si ise diğer abonelere ait bulunmaktadır. Kişi başına elektrik enerjisi tüketimi 600 KWh/kişi olmakla birlikte, 1.703 KWh/kişi olan Türkiye ortalamasından daha düşüktür. Enerji kesintisinin fazla olması sanayi sektörünü olumsuz olarak etkilemektedir. Đl’de tüm köylerin elektrifikasyonu sağlanmıştır.



158

Đl dâhilinde toplam yayla+mezra sayısı 1.229 adet olup, bunun 363’üne elektrik verilebilmiştir. Büyük bir akarsu ve dere potansiyeline sahip ilde hidroelektrik santrali bulunmamaktadır. Maçka ilçe merkezinde tüm köylerde elektrik vardır. Bunun yanında toplam 22 yaylada elektrik vardır. Arsin ilçesi enterkonnekte sistem içerisinde Türkiye Elektrik Đletişim A.Ş.’ye (TEĐAŞ) bağlı Arsin trafo merkezinden enerji almaktadır. Düzköy ilçesinin tüm yerleşim birimlerinde elektrik mevcuttur. Ayrıca Düzköy, Çalköy beldesi Gürgendağ, Alazlı, Gökçeler, Aykut ve Çayırbağı yaylalarında elektrik mevcut olup diğer yaylalara da elektrik ulaştırma çalışmaları devam etmektedir Vakfıkebir ilçesinin tüm mahalle ve köylerinde elektrik mevcuttur. Şalpazarı ilçe merkezi ve köylerinin tamamında, yayla ve mezraların %99’unda elektrik vardır. Đlçenin elektrik ihtiyacı ulusal enerji hattından sağlanmaktadır. Çaykara ilçesinde 27 köy ve Ataköy-Karaçam-Uzungöl beldesinin tamamına, bunlara bağlı mahalle ve mezralara kadar elektrik verilebilmektedir. Tonya ilçesine Harşit Hidroelektrik Santralinden sağlanan enerji tüm mahalle ve köylere dağıtılmıştır. Tüm köylerde elektrik mevcuttur. Đşletme ve dağıtım işi TEDAŞ tarafından yürütülmektedir. Ulusal enerji şebekesine bağlı olan Of ilçesi Đyidere Trafo Đstasyonu’ndan beslenmektedir. Ancak mevcut şebekeler yetersiz olup, çürümeler ve yıpranmaların gerektirdiği bakım çalışmalarının, bölgenin yapısının dağlık ve ormanlık olması dolayısıyla, uygulanması zordur. Beşikdüzü ilçe köylerindeki elektrik hatlarında sorunlar yaşanmakta olup, bakım onarım ve tesisat yenileme çalışmaları yapılmaktadır. Trabzon ilinde 1998 yılında içme suyu ve enerji üretimi sağlamak amacıyla Galyan Deresi üzerine kurulmakta olan Atasu Barajından 150 GWh enerji üretimi planlanmaktadır. Baraj inşası halen devam etmektedir.



159

8. PLANLAMA BÖLGES Đ ÇEVRE SORUNLARI

Planlama Bölgesi içinde yer alan Giresun, Gümüşhane, Ordu, Rize ve Trabzon illerinde bölgedeki turizm potansiyellerini tehdit eden çevre sorunları iller itibariyle aşağıda incelenmiştir. Öncelikli olarak planlama bölgesi içinde yer alan iller bazında görülen genel çevresel sorunlar aşağıda sırası ile belirtilmiştir. Yerleşim yerlerinde görüntü kirliliği oluşturan durumlar aşağıda özetlenmiştir.

• Binalarda dış sıva olmayışı, uygun olmayan renkte boyanmış olma ve kirlenmiş-bozulmuş dış sıva ve boyalar

• Binaların balkonlarının uygun olmayan şekilde kullanılması • Düzgün olmayan çatı ve baca görüntüleri • Dış cephede görünen telefon ve elektrik kabloları • Boyasız ve düzgün olmayan katı atık konteynırları ve konteynırların

çevresine atılan veya boşaltılan çöpler • Kül ve cüruf yığınları • Bozuk ve kaplamasız yollar • Düzgün olmayan kaldırımlar ve kaldırımlara park edilmiş araçlar • Terk edilmiş veya bakımsız parklar, yeşil alanlar ve çocuk bahçeleri • Herhangi bir amaçla kazılmış, ancak kapatılmamış veya düzeltilmemiş

kanallar veya çukurlar • Yağmur suyu boşaltımı olmayan veya iyi tesis edilmemiş cadde ve

sokaklarda su birikintileri • Yerleşim yeri içerisinde ve kaldırımlarda bakımsız kalmış, şekil budaması

yapılmamış ağaçlar, ağaççıklar ve çalılar • Cadde ve sokaklara, ağaç diplerine atılmış, rüzgarların etkisi ile belirli

yerlerde birikmiş çöpler ve sigara izmaritleri • Kirli, boyasız ve egzoz kirliliğine yol açan motorlu kara taşıtları • Yerleşim yeri içerisindeki sahipsiz kedi ve köpekler • Đnşaat kazıları ve moloz yığınları • Yerleşim yerleri içerisindeki hayvan barınakları ve biriktirilen atıklar • Kapalı alış veriş yerlerinde ve açık pazar yerlerindeki atıklar, kirli

görüntüler • Pazarlama ve satış amacıyla işgal edilmiş kaldırımlar • Binalarda ve yol kenarlarındaki tanıtım ve reklam tabelaları



160

• Yerleşim yerleri içerisinden geçen akarsuların çevresinde oluşan kirlenme • Deniz kenarındaki liman, iskele ve tekne barınaklarının istenmeyen

görüntüleri, malzeme yığınları, yağ lekeleri, çöpler, bakımsız kumsallar • Hayvan pazarları

Sanayi tesislerinde görüntü kirliliği ise şu nedenlerden kaynaklanmaktadır:

• Düzgün depolanmayan hammadde ve mamul madde • Ambalaj atıkları • Koruma bandı olmaması veya bakımsız koruma bantları • Paslanmış ve boyasız tesisler • Đşletme içindeki bakımsız yollar ve park alanları • Düzgün park etmeyen taşıma araçları (TIR, kamyon, kamyonet, otobüs,

midi ve minibüsler, otomobiller) • Denetimsiz bacalardan salınan koyu renkli duman

Kırsal alanlarda karşımıza çıkan etkenler şöyle olmaktadır:

• Sanayi için, özellikle toprak sanayi ve çimento fabrikaları için malzeme alınmış alanlar

• Kum, çakıl, kireç ocakları • Karayolları kenarında malzeme birikim alanları • Sebze ve meyve bahçelerinin atıkları • Yerleşim yeri katı atıklarının düzgün veya düzgün olmayan birikim

yerleri • Anız, bitkisel atık ve çöp yakımı • Korumasız ve bakımsız kanallar ve akarsu çevreleri • Piknik veya mesire yerlerinin bakımsızlığı ve çevreye salınan atıklar • Bakımsız hayvan barınakları (ahır, ağıl ve kümesler), hayvansal atıklar • Kırsal alanlara, dere yataklarına boşaltılan inşaat atıkları.

Sonuç olarak; bölgede çevre sorunlarına neden olan faktörler arasında, genel olarak, yerleşim yerleri, küçük ölçekli sanayi tesisleri ve tarımsal uygulamalar ile ulaşım hizmetleri sayılabilmektedir.



161

8.1. GIRESUN ILI ÇEVRE SORUNLARI Giresun çevre sorunları yerleşim yerleri, sanayi tesisleri ve tarımsal uygulamalar ve ulaşım hizmetlerinden kaynaklanmaktadır. Giresun hava kirlili ği olarak, üçüncü derecedeki iller kapsamında yer almasına rağmen, kalitesiz yakıtların havayı kirletmesini önlemek amacıyla, Hava Kalitesinin Kontrol Yönetmeliği, Isınmadan Kaynaklanan Hava Kirliliği Yönetmeliği ve Endüstriyel Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği çerçevesinde çalışmalar devam etmektedir . Đlde hava kirliliği daha çok ısınma amacıyla kullanılan yakıtların özelliklerinden kaynaklanmaktadır. Ayrıca, meteorolojik olaylara bağlı olarak zaman zaman hava sirkülasyonun düştüğü günlerde kısmi bir hava kirliliği görülmektedir. Özellikle kış aylarında hava kirliliği kendini daha fazla hissettirmektedir. Đlde, atıksuların arıtma tesisinde arıtılmadan doğrudan derin deniz deşarjı yapılmaktadır. Kanalizasyon şebekesinin iki ayrı yerinde, derin deniz deşarjı projelendirildiği halde; bunlardan biri hiç kullanılmamakta, diğeri ise hizmet verdiği mahallere dahi cevap verememektedir. Bunun sonucu olarak, kirlenen kıyılarda bazı dönemlerde denize girişin yasaklandığı görülmektedir. Denize kıyısı bulunan ilçeler de merkez ilçede olduğu gibi, altyapı tesislerinin deşarjını denize, denize kıyısı olmayan ilçeler ise, akarsulara ve dolayısıyla denize ulaştırmaktadır. Đç kesimlerde olan ilçeler, atıksularını akarsulara deşarj etmeleri ile aşağıda kalan birçok ilçenin içme suyunu karşıladığı tesisleri de önemli bir kirlili ğe maruz bırakmaktadır. Bunun en açık örneği, merkez ilçenin içme suyunu karşıladığı Aksu Deresi su havzasının bulunduğu Aksu Vadisi üzerindeki, Duroğlu beldesi, Çalca köyü, Dereli Đlçe Belediyesinin atıksularının deşarjı sonucu oluşan sağlık sorunudur. Giresun Belediyesinin suyu arıtacak biyolojik arıtma üniteleri olmadığı için, ilde belirli dönemlerde başta ishal olmak üzere salgın hastalıklarla sıkça karşılaşılmaktadır. Kentin kanalizasyon şebekesi bulunmayan mahallelerinde ve mücavir alanlarında bulunan ve şehir nüfusunun % 5’ini oluşturan kısmının kanalizasyon ve atıksu sorunları fosseptik çukurlarla ve vidanjör araçlarının yardımıyla çözülmektedir. Đlde sanayi ve turizm tesislerinin kanalizasyon atıkları da bu sistem ile bertaraf edilmekte olup sistemin afet sonucu zarar görmesinden dolayı mevcut durum, deniz kirliliği açısından tehdit oluşturmaktadır.



162

Doğu Karadeniz Bölgesi’nin genelinde olduğu gibi, Giresun Đlinde de coğrafik yapıyı oluşturan topografik engeller, düzenli katı atık depolama alanları için yer bulunmasında büyük sıkıntılara neden olmaktadır. Đlde, düzenli katı atık depolama ve bertaraf tesisi olmadığından katı atık sorunu da bulunmaktadır. Đl yerleşim alanlarının dağınık olması, kullanılabilir yer altı ve yüzeysel su kaynaklarının dağılımı, depo alanı için uygun yer seçimine olanak tanımamasından dolayı, bu sorunun çözümünü zorlaştırmaktadır. Bütün ilçeler de, bu sorunun çözümünde düzensiz depolama yöntemi dediğimiz, yerleşim alanları dışındaki bir alana ve özellikle dere ve deniz kenarlarına gelişigüzel dökülmesi ile ortadan kaldırma yöntemini kullanmaktadır. Bu depolama alanlarındaki ayıklama işlemleri de sağlıksız koşullarda devam etmektedir. Katı atıkların insana ve çevreye verebileceği zararları göz önünde bulundurarak, düzenli çöp toplama, depolama ve bertaraf yöntemlerinin geliştirilmesi ve alternatif projelerin hazırlanarak uygulamaya geçirilmesi Giresun ilinde öncelikli olarak uygulamaya geçirilmesi gereken bir konu olmaktadır. 8.1.1. Su Kirlili ği Đl topraklarındaki akarsuların tümü, dağların dik yamaçlarından büyük bir hızla aktığından oluk biçimli derin vadiler oluşmuştur. Giresun ili akarsularına, iç bölgelerden başlayarak, üzerlerindeki yerleşim birimlerinin kanalizasyonları deşarj edilmektedir. Yani, üstü açık kolektör gibi kullanılan akarsular kıyı kuşağına ulaştıklarında, yolları üzerindeki bütün yerleşim birimlerinin kanalizasyon atıklarını, büyük kasabalarda ise evsel atıklarla birlikte sanayi atıklarını da denize deşarj etmektedir. Akarsular genel hatlarıyla her türlü kirletici için debilerin yüksek olduğu mayıs ayında daha düşük kirlilik kategorisinde bulunmakta, ağustos ve ekim aylarında debilerin azalması ile daha kirli bir hal almaktadır. Giresun ili sınırları içinde kalan akarsular; evsel, endüstriyel ve zirai faaliyetler sonucu her geçen gün artan bir ivmeyle kirliliğe maruz kalmaktadır. Giresun Đlinin genelinde, özellikle sahil ilçelerinde içme ve kullanma suyu akarsuların denize ulaştığı mansap kesiminde akifer sahalardan derin ya da keson kuyular aracılığıyla temin edilmektedir. Bu sular klorlama hariç hiçbir arıtım yapılmadan kullanılmaktadır. Đl genelinde yer altı suları bakımından, Bulancak ile Pazarsuyu Deresi arası çevre arazileri,



163

Espiye-Tirebolu Sahil Ovaları ile çevre arazilerinde, DSĐ tarafından yapılan etütlerde, sahadaki yer altı su kaynaklarının debileri çok az bulunmuştur. Yağlıdere ilçesinin katı ve sıvı atıkları, hiç<arıtma yapılmadan dereye akıtılmaktadır ve ilçeye acilen arıtma tesisi yapılması gerekmektedir. Đl genelinde altyapı sistemi olmadığı için su kirliliği barajlar, göl ve göletlerde yüksek orandadır. 8.1.2. Hava Kirlili ği Giresun il merkezinde, konut ve işyerlerinin ısıtılmasında yakıt olarak; ithal kömür, paçal kömür, odun, fındık kabuğu ve motorin kullanılmaktadır. Kış aylarında görülen hava kirliliğinin bağlıca nedeni, ısınma ve enerji elde etmek amacıyla tüketilen fosil kaynaklı yakıtlardır. Motorlu taşıtlardan kaynaklanan emisyonlar hava kirliliğinde önemli yer tutmaktadır. 8.1.3. Toprak Kirlili ği Giresun’da yerleşim alanlarından çıkan çöplerin boşaltıldığı alanlar ile kanalizasyon şebekelerinin arıtılmaksızın doğrudan toprak verildiği alanlarda toprak kirliliği meydana gelmektedir. Egzoz gazları, ozon, karbon monoksit, kükürt dioksit, kurşun ve kadmiyum vs. gibi zehirli maddeler havaya yayılmakta ve solunum yolu ile büyük bir kısmı canlılar tarafından alınmaktadır. Geriye kalan ise, rüzgarlar ile uzak mesafelere taşınmakta ve yağışlarla yere inerek, toprak ve suları kirletmektedir. Toprak kirliliğine sebep olan diğer bir faktör de tarımsal mücadele ilaçları ve suni gübrelerdir. Tarımsal mücadele ilaçlarının bilinçsiz ve aşırı kullanımı sonucu, toksin maddelerin toprakta birikimi artmakta ve doğal ortamın kirletmesine sebep olmaktadır. Sodyum, fosfor, potasyum, kalsiyum, magnezyum, demir, çinko, bakır, mangan, bor gibi besin maddelerini içeren suni gübreler de aşırı ve bilinçsiz kullanım sonucu toprağın yapısını bozmakta ve toprak kirliliğine yol açmaktadır. Toprak kirliliği düzeyini azaltmak için şehir kanalizasyon atıkları mutlaka arıtılmalı, arıtma zamanları da toprağa ıslah edildikten sonra verilmelidir. Tarıma uygun araziler kesinlikle sanayi tesislerinden ayrılmalıdır. Katı atıklar ve çöpler mutlaka değerlendirilmeli ve toprağa dökülmelidir. Tarımsal çalışmalarda kullanılan zirai mücadele ilaçları bilinçli kullanılmalı ve toprakta kalıcı olmayanlar tercih edilmelidir.



164

8.1.4. Gürültü Kirlili ği Đlde ana gürültü kaynağı öncelikli olan trafik gürültüsüdür. Ana caddeler başta olmak üzere, şehir merkezindeki mevcut cadde ve sokakların tamamında, cadde genişlikleri dar, binaların ise bitişik nizam olması; meteorolojik avantajları ortadan kaldırmıştır. Bitişik düzende binalar kurulduğundan, trafikten kaynaklanan gürültü için yankılayıcı etki göstermektedir. 8.1.5. Erozyon Giresun ilinde yaşanan en yaygın sorunların arasında su erozyonu sayılabilir. Erozyondan çok az etkilenen veya hiç etkilenmeyen alanlar genellikle alüvyal topraklardan oluşan taban araziler ve kolüvyal toprakların düze yakın ve hafif eğimli alanlarıdır. Orta erozyon; çoğunlukla hafif, orta, dik ve çok dik eğimler ile orta derin ve sığ topraklarda görülmektedir. Kuru tarım arazileri, sulu tarım arazileri ve bağ-bahçe arazileri orta derecede erozyona uğramıştır. Doğal bitki örtüsünün tahrip edilmesi ve arazilerin kabiliyetlerine uygun olarak kullanılmamaları sonucu su erozyonu şiddetlenmiştir. 8.1.5. Atıklar Đlde katı atık bertaraf hizmetleri yetersiz olup, mevcut düzensiz katı atık depolama alanları çevre ve insan sağlığı için potansiyel tehlike oluşturmaktadır. Đlde sadece Giresun merkezdeki düzensiz depolama alanında, özel bir şirket tarafından, kısmen de olsa atıklar plastik, cam, metal ve kağıt olarak ayrıştırılıp geri kazanımı sağlanmaktadır. Bunun yanında katı atıkların bir türü olan, hastane ve kliniklerden toplanan ve çevreye olan etkileri son derece olumsuz olan tıbbi atıklar da maalesef belediyelerce aynı depolama alanlarına düzensizce, hiçbir işleme tabi tutulmadan dökülmektedir. Giresun’da her gün il ve ilçe merkezlerinde yaklaşık 284.000 kişi günde 213 ton katı atık üretmektedirler. Kişi başına üretilen katı atık miktarı günde 0,75 kilogramdır. Sanayinin yoğun olduğu bir sanayi bölgesi olamamakla birlikte, ilde 9 adet sanayi tesisi bulunmaktadır. Tehlikeli atıkların üretimi; depolanması, geri kazanımı, taşınması ve bertarafı konularında problemleri de beraberinde getirmektedir.



165

8.2. GÜMÜŞHANE ILI ÇEVRE SORUNLARI Đlde, evsel atıksularının ve yağmur sularının toplanıp bunların tekrar kullanıma sunulması amacına yönelik toplama sistemleri ve arıtma tesisleri, mevcut değildir. Altyapı ve arıtma inşaatı tamamlanmamış olması nedeniyle şehir kanalizasyonunun doğrudan Harşit Çayı’na verilmektedir. Kentsel atıklar, Belediye tarafından toplanmakta ve şehir dışındaki Topal bölgesine taşınmaktadır. Katı atıklar, düzensiz katı atık toplama yerinde kısmen ayrıştırılarak bertaraf edilmektedir. Düzenli çöp döküm alanı için yer tespiti yapılmış ve buna yönelik MÇK kararı alınmıştır. Belediyeler Birliği tarafından süreç devam ettirilmektedir. 8.2.1. Su Kirlili ği Đl merkezi ve ilçelerde akarsu kirliliğine neden olan faktörleri; evsel sıvı atıklar, evsel katı atıklar, zirai faaliyetler ve sanayi atıklarıdır. Harşit Çayı ve kolları üzerinde kurulan fabrika düzeyindeki işletmelerin arıtma tesislerinin bulunmaması, altyapı ve arıtma inşaatı tamamlanmamış olması nedeniyle şehir kanalizasyonunun doğrudan Harşit Çayı’na verilmesi, il ve ilçelerde bulunan mezbahaların akarsuların yakınlarında tesis edilmesi ve gerekli önlemlerin alınmaması, fosseptik çukurlarının sağlıklı şekilde inşa edilmemesi, fosseptik atıklarının vidanjörle çekildikten sonra gelişigüzel yerlere boşaltılması ve zirai mücadelede ilaçların kontrolsüz kullanılması su kirlili ğin ana nedenleridir. 8.2.2. Hava Kirlili ği Đlde ısınma amaçlı olarak kullanılan başlıca yakıtlar; sıvı yakıt olarak fuel-oil, katı yakıt olarak da ithal ve yerli kömür çeşitleridir. Isınmadan Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği’nin 28. maddesi çerçevesinde yapılan il ve ilçelerin kirlilik derecelendirmesine göre il, “Sınır Değerlerin Aşılmadığı Đl ve Đlçeler” II. Grup kirli iller sınıfında yer almaktadır. 8.2.3. Toprak Kirlili ği Đl sınırları içerisinde topraktaki pestisit birikimini tespit etmek amacıyla herhangi bir analiz yapılamamıştır. Ticari gübrelerin yanlış kullanımı sonucu toprak kalitesinde bozulma olup olmadığı konusunda da bir çalışma bulunmamaktadır.



166

8.2.4. Gürültü Kirlili ği Đl merkezinde ana gürültü kaynağı öncelikli olan trafik gürültüsüdür. Ana caddeler başta olmak üzere, şehir merkezindeki mevcut cadde ve sokakların tamamında, cadde genişlikleri dar, binaların ise bitişik nizam olması; meteorolojik avantajları ortadan kaldırmıştır. Bitişik düzende binalar kurulduğundan, trafikten kaynaklanan gürültü için yankılayıcı etki göstermektedir. 8.2.5. Erozyon

Orta erozyon; çoğunlukla hafif, orta, dik ve çok dik eğimler ile orta derin ve sığ topraklarda görülmektedir. Kuru tarım arazileri, sulu tarım arazileri ve bağ-bahçe arazileri orta derecede erozyona uğramıştır. Doğal bitki örtüsünün tahrip edilmesi ve arazilerin kabiliyetlerine uygun olarak kullanılmamaları sonucu su erozyonu şiddetlenmiştir. 8.2.6. Atıklar Đlde katı atık bertaraf hizmetleri yetersiz olup, mevcut düzensiz katı atık depolama alanları çevre ve insan sağlığı için potansiyel tehlike oluşturmaktadır. Đlde Gümüşhane Belediyesi başkanlığında, Belediyeler Birliği, 2006’nın Şubat ayında kurulmuş olup, modern atık değerlendirme ve depolama için çalışmalara başlamıştır. Düzenli çöp döküm alanı yer tespiti yapılmış ve çalışmalar kısa sürede sonuçlandırılacaktır. Atıkların depolandığı sahaların hiçbirisinde, atıklardan kaynaklanan sızıntı suları ve deponun gazı için herhangi bir altyapı bulunmamaktadır. Bu şekilde katı atıkların bertarafı faaliyeti sonucunda; yer altı ve yer üstü su kirliliği, toprak kirliliği, depo gazının meydana getirdiği patlama ve yangın tehlikesi, görünüş kirlili ği, taşıyıcı ve haşere üremesi, çevreye toz ve kötü koku yayılması gibi olumsuzluklar meydana gelmektedir.



167

8.3. ORDU ILI ÇEVRE SORUNLARI Ordu ilinde çevre sorunlarına neden olan faktörler; yerleşim yerleri, sanayi tesisleri ve tarımsal uygulamalar ve ulaşım hizmetlerinden kaynaklanmaktadır. Ordu’da havayı kirleten unsurlar, ısınmadan kaynaklı katı ve sıvı yakıtlar, sanayi kuruluşlarının bacalarından çıkan toz emisyonları, konut ve işyerlerinin soba ya da kalorifer kazanlarında yakılan kömür veya fuel-oil ve taşıtların egzozlarından çıkan gazlardır. Meteorolojik faktörlerin, plansız şehirleşmenin ve şehrin topografik yapısının hava kirliliğine etkisi olmaktadır. Evsel atıksular, merkezde arıtılmadan Melet Irmağı’na verilmektedir. Kumbaşı mahallesinde bir atıksu arıtma tesisi bulunmaktadır; Cumhuriyet mahallesinde ise atıksu arıtma tesisi inşaatına başlanmıştır. Ordu il merkezinde, Cumhuriyet mahallesi hariç, kanalizasyon ve yağmur suyu toplama tesisleri (drenaj) mevcuttur. Atıksuların bertaraf edilmesi amacıyla derin deşarj çalışmaları devam etmektedir. Đlçeler genelinde ise, bazı ilçelerin (kırsal alanda) atıksu deşarjlarını akarsulara ve serbest doğaya bıraktıkları görülmektedir; sahil ilçelerde ise durum il merkezindeki gibidir. Ordu ili su şebekesi mevcut olup içme ve kullanma suyu ihtiyacı Melet havzasında oluşturulan keson kuyulardan temin edilmektedir. Kırsal kesimde ve ilçelerde ise genellikle kaynak suları kullanılmaktadır. Đl merkezinde keson kuyularda toplanan su arıtma ve damıtma işlemlerinden sonra şehir şebekesine verilmektedir. Atıklar, belli noktalarda konteynırlarda biriktirildikten sonra her gün şehir çöp deponi sahasına dökülmektedir. Đlçelerde de durum aynıdır. Çöp deponi sahaları sahilde denize yakın yerlerde kurulduğundan sağlıksız bir ortam oluşturmaktadır. Ordu’da genellikle ağır kirlilik ortamı yaratan; yalnız Ünye Çimento Sanayi’nin neden olduğu partiküller ve hava kirliliği sorunu bulunmaktadır. Balık ürünleri işletmelerinin kısmen koku kirliliği yaratmaktadır. Fatsa’da kurulu deri tabaklama işletmesinin sud kostik kullanımı nedeni ile olan su kirlili ği bu imalatın durdurulması ile ortadan kalkmıştır. Pişmiş kilden mamuller ve kauçuk esaslı ökçe imalatında yaşanan katı dışsal atık kirliliği işletme alanında kontrol altına alınmaktadır. Đmalat sektöründe de işletmelerin büyük çoğunluğu 2. dereceden gayri sıhhi müessese konumunda olup, belediye et kombinası ve mermer işleme sektörünün dışsal atık kirliliği kontrol altında tutulmaktadır.



168

8.3.1. Su Kirlili ği Ordu’da evsel atıksular, merkezde arıtılmadan Melet Irmağı’na verilmektedir. Kumbaşı mahallesinde bir atıksu arıtma tesisi bulunmaktadır; Cumhuriyet mahallesinde ise atıksu arıtma tesisi inşaatına başlanmıştır. Ordu il merkezinde, Cumhuriyet mahallesi hariç, kanalizasyon ve yağmur suyu toplama tesisleri (drenaj) mevcuttur. Atıksuların bertaraf edilmesi amacıyla derin deşarj çalışmaları devam etmektedir. Đlçeler genelinde ise, bazı ilçelerin (kırsal alanda) atıksu deşarjlarını akarsulara ve serbest doğaya bıraktıkları görülmektedir; sahil ilçelerde durum il merkezindeki gibidir. Merkez, Fatsa ve Ünye çevresinde açılan kuyular, içme ve kullanma suyu olarak kullanılmaktadır. Ordu ili kıyı yönetiminde etkin rolü, bütün kıyı uzunluğunun % 70’lik kısmını kapsayan ilçe ve belde belediyeleri oynamaktadır. Mevcut yerleşim yerlerinde hiçbir arıtma yapılmadan evsel atıkların en yakın alıcı ortamı olan denize bırakılması sahilde kirlenmelere neden olmaktadır. Đlde karşılaşılan diğer bir problem, 1993 yılında çıkan ve daha sonra değişikliklere uğrayan ÇED yönetmeliğinden önce uygulamaya koyulan deniz dolgu sahalarıdır. Yeterli tahkimat yapılmadan bu alanlara boşaltılan hafriyat atıkları ve topraklar, suyun ve dalgaların etkisiyle denizde bulanıklığa sebep olmakta ve deniz ekolojisini kötü yönde etkilemektedir. Çamurlu ve Anasu derelerine civar evlerin kanalizasyonları akmakta ve çöpler de bu derelere atılması sonucu su kirlili ği meydana gelmektedir. 8.3.2. Hava Kirlili ği Đlde ısınma amaçlı olarak fındık kabuğu, odun ve kömür kullanılmaktadır. Isınmadan Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği’nin 28. maddesi çerçevesinde yapılan Đl ve Đlçelerin Kirlilik derecelendirmesine göre il; “Sınır Değerlerin Aşılmadığı Đl ve Đlçeler” ikinci grup kirli iller sınıfında bulunmaktadır. Konutlarda kullanılan düşük kaliteli kömürlerin denetimi yapılması konusunda gerekli tedbirler alınmalıdır. 8.3.3. Toprak Kirlili ği Đl sınırları içerisinde topraktaki pestisit birikimini tespit etmek amacıyla analiz yapılmamış olup ticari gübrelerin yanlış kullanımı sonucu toprak kalitesinde bozulma olup olmadığı konusunda bir çalışma bulunmamaktadır.



169

8.3.4. Gürültü Kirlili ği Đnşaat gürültüleri genelde yerleşim alanları yakınlarında oluşmaktadır. Đnşaat yapımında kullanılan araç ve makinelerin yaydığı gürültüler, darbeli ve basınçlı gürültülerdir. Bu nedenle, inşaat şantiyelerinde çeşitli amaçlarla belirli sürelerde kullanılan yapım araçları çevreye olumsuz yönde gürültü yapmaktadır. Bu doğrultuda inşaat makinelerinden kaynaklanan gürültülerin önlenebilmesi için yönetmelikte belirtilen çalışma saatlerine uyulması hususunda inşaat sahiplerine gerekli uyarılar yapılmaktadır. 8.3.5. Erozyon Ordu ilinde, su erozyonu oldukça önemli bir sorundur. Bu sorundan çok az etkilenen veya hiç etkilenmeyen alanlar, çoğunlukla alüvyal ve kolüvyal arazilerdir. Bunların çoğu düz ve derin veya hafif eğimlidir. 2 Orta derecede erozyona uğramış topraklar il yüzölçümünün % 31,6’sını teşkil etmektedir. Orta derecede erozyon; hafif, hatta düze yakın eğimden başlayarak sarp eğimlere kadar etkisini göstermektedir. Dik ve çok eğimli arazilerde bu erozyonun görüldüğü yerler, doğal bitki örtüsünün iyi korunduğu alanlardır. Şiddetli derecede erozyona uğramış topraklar il yüzölçümünün % 65,9’unu teşkil etmektedir. Bu sahalarda doğal örtünün tahrip edilmesi veya çok dik eğimli yerlerde hiçbir korunma önlemi almaksızın otlatma veya tarım yapılması sonucu erozyon şiddetlenmiştir. 8.3.6. Atıklar Đlde oluşan katı atıkların % 75 organik, % 25 geri kazanılabilir atıktır. Ordu ilinin en büyük sorunlarının başında çöp sorunu gelmektedir. Evsel atıklar bu yıla kadar hiçbir ön işleme tabi tutulmadan Melet Irmağı’nın denize döküldüğü kıyı şeridine bırakılmaktadır. Çöp bırakılan alan yerleşim alanı içinde bulunmaktadır. Katı atıkların kontrolsüz bir şekilde biriktirilmesi sonucunda birçok hastalığın kolayca yayıldığı bilinmektedir. Katı atıklardan hastalık bulaştıran faktörlerin başında sinek ve fareler taşıyıcı olarak işlev görmektedirler. Hastalık tehdidine karşılık sadece bu taşıyıcılar yılın belli dönemlerinde zehirlenerek öldürülmektedirler. Bu uygulamada zehirli maddelerin kullanılması başka bir zararın oluşmasına da neden olmaktadır.



170

Ayrıca Melet ırmağıyla bağlantılı bu alanda yüksek düzeyde taban suyu kirliliği ve deniz kirliliğinin de oluştuğu gözden kaçırılmamalıdır. Đl genelinde büyük sorun haline gelen evsel ve diğer atıkların bilimsel yöntemler dahilinde bertaraf edilmesi için belediye ve ilgili kuruluşların proje çalışmaları devam etmektedir. Ünye ve Fatsa başta olmak üzere ilçelerde de atık depolama sorunu bulunmaktadır. Fatsa ilçesinde, ilçe merkezinde taban suyunun yüksek olduğu çevre yolu kenarında bulunan alan depolama alanı olarak kullanılmakta olup üzeri toprakla örtülerek arsa kazanma çalışması yapılmaktadır. Ünye ilçesinde ise; atıklar kıyı şeridine, hiçbir ön işleme tabi tutulmadan yığılmaktadır. Diğer küçük ilçelerde de atıklar genellikle dere yatakları ve vadi tabanlarına rastgele bırakılmaktadır. Sorunun giderilmesi için yer seçimi ve finansman önemli konular olarak ortaya çıkmaktadır. Đl genelinde faaliyeti tamamlanmış taş ocağı alanları genellikle her ilçede mevcut olmakla birlikte, topografik yapısı değişmiş şekliyle çöp depolama alanı olarak kullanılabilecek potansiyele sahip alanları da içine almaktadır. Söz konusu alanlar için gerekli uygunluk araştırma çalışmalarının yapılması ve depolamaya uygun hale getirilmesi gerekmektedir.



171

8.4. RIZE ILI ÇEVRE SORUNLARI Đlin coğrafi yapısı nedeniyle yerleşim genellikle sahil boyunca yoğunlaşmıştır ve nüfusun büyük bir bölümü bu bölgede yaşamaktadır. Đç bölgelerde ise yerleşilebilir alanın az olması nedeniyle nüfus yoğunluğu daha az ve yerleşim alanları genellikle dağınıktır. Gelişen teknoloji ve sanayileşmeye paralel olarak çevre kirliliği de önemli bir sorun haline gelmiştir. Rize, Isınmadan Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği’nin 28. maddesi çerçevesinde yapılan il ve ilçelerin kirlilik derecelendirmesine göre, 3. dereceden hava kirliliği sınıfına girmektedir. Yakıt olarak genellikle kömür ve fuel-oil, az miktarda da odun, talaş ve elektrik kullanılmaktadır. Mahalli Çevre Kurulu (MÇK) kararı gereği, oluşturulan komisyon kömür satışı yapan bayileri denetlemekte, kurallara uymayan iş yerlerine cezai işlem yapmaktadır. Hava kirliliği ölçümleri, Đl Sağlık Müdürlüğünce sabit bir istasyondan yapılmaktadır. Ölçüm sonuçları kirlilik parametreleri altında kalmaktadır. Sanayiden kaynaklanan katı atıklar ile evsel nitelikli katı atıkların toplanması, depolanması ve bertarafı ile ilgili uygun bir katı atık yönetimi geliştirilmemiştir. Đl, ilçe ve beldelerde katı atıklar belediyeler tarafından toplanmaktadır. Ancak bunların depolanması için seçilen sahalar genellikle dere kenarları ve deniz kenarında bulunan dolgu sahalarıdır ve herhangi bir ayırma işlemine tabi tutulmamaktadırlar. Bunların bertarafı için herhangi bir tesis bulunmamakta ve depolama ve bertarafa yönelik alan bulma konusunda sıkıntılar yaşanmaktadır. Đlin genelinde kanalizasyon şebeke sistemi kullanımı yaygınlaştırılmamıştır. Đl merkezi ve ilçe merkezlerinde kanalizasyon şebekeleri mevcut olup, diğer yerleşim alanlarında meydana gelen evsel sıvı atıklar ya doğrudan doğruya alıcı ortama verilmekte ya da meskenlerin kendi imkanlarıyla yapmış oldukları fosseptik çukurlara verilmektedir. Bölgede çay üretiminin fazla olması nedeniyle birçok çay fabrikası mevcuttur ve ilde çevre kirliliğine sebep olan sanayilerin başında bu çay fabrikaları gelmektedir. Bu fabrikalardan çıkan sıvı atıklar büyük sorun olmaktadır. Fabrikalar sıvı atıklarını genellikle derelere vermektedir. Bu konuda Đl Sağlık Müdürlüğü tarafından yapılan çalışmalarda fabrikaların büyük bir bölümünde fosseptik çukur yapılması sağlanmıştır. Ayrıca, Mayıs ve Eylül ayları arasında



172

çalışan çay fabrikaları hava kalitesini olumsuz yönde etkilemektedir. Bu fabrikaların emisyon standartlarını aşmayacak tertip ve önlemleri almaları hava kalitesinin korunması açısından gereklidir. Tesislerin bacalarına filtre takılması ve çevreye atık bırakılmaması konusundaki çalışmalar devam etmektedir. 8.4.1. Su Kirlili ği Đlin atıksu arıtma tesisi bulunmamaktadır. Merkez Belediyesi ve Çayeli Belediyesinin deniz deşarjı mevcuttur. Kıyıda bulunan diğer ilçe belediyeleri atık sularını direkt olarak denize deşarj etmektedir. Đlin fazla yağış alması, kanalizasyonla yağmur sularının birlikte taşınarak denizlere ulaşması, kirlenmeyi meydana getirmektedir. Rize’de kıyı kesiminde, akarsu vadileri ve alüvyonel düzlükler ve dere yatakları bulunmaktadır ve kentsel yerleşimleri de içine alan bu bölgede su kirliliği üzerinde özenle durulması gereken bir konudur. Yörenin morfolojisi gereği il akarsuları kısa, eğimi fazla ve dolayısıyla akış hızı yüksektir. Bu akarsular vadi boyunca sıralanmış bütün yerleşim yerlerinin evsel, endüstriyel atıklarını, hatta çoğu zaman çöplerini de taşıyarak denize ulaştırmaktadır. Akarsuların sürükleme gücünün yoğun yağışlardan dolayı güçlü oluşu, erozyona neden olmakta ve akarsuların denize taşıdıkları organik madde miktarını da artırmaktadır. Ayrıca buna akarsu yataklarında bulunan taş kırma tesislerinin yüksek oranda bulanıklık taşıyan yıkama suları da eklenmektedir. Bu tür tesislerin çevre kirliliğini asgariye indirecek yasal önlemler alınmalıdır. 8.4.2. Hava Kirlili ği Isınmadan Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği’nin 28. maddesi çerçevesinde yapılan il ve ilçelerin kirlilik derecelendirmesine göre il; “Sınır Değerlerin Aşılmadığı Đl ve Đlçeler”de yani ikinci grup kirli iller sınıfındadır. Đlde ısınma amaçlı olarak kullanılan başlıca yakıtlar; odun, kömür, fındık kabuğu, fuel-oil ve LPG’dir. Đlde kalitesiz yakıtların mevcut havayı kirletmesini önlemek amacıyla, Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliği çerçevesinde çalışmalar devam etmektedir. 8.4.3. Toprak Kirlili ği Rize ilinde toprak kirliliğine sebep olabilecek en önemli kaynaklar; mevzuata uygun olmayan bertaraf edilen katı atıklar ve pestisitlerdir. Đldeki hiçbir yerleşim biriminin katı atık bertaraf şekli mevzuata uygun değildir. Doğu



173

Karadeniz Bölgesi’nde pestisit kullanımı bakımından % 10 civarında fazla (standartların üzerinde) kullanım olduğu tahmin edilmektedir. Fazla pestisit kullanımıyla kirlenen topraklarda yetişen ürünler besin zinciri yoluyla hayvan ve insan sağlığını tehdit edebilmektedirler. Ayrıca toprak verimliliğini artırmada önemli bir rol oynayan mikroorganizmalar ve solucanların kısmen ya da tamamen yok olmasına sebep olmaktadır. Usulüne uygun olmayan katı atık depolama, aşırı ve yanlış pestisit kullanımı sonucu kirlenen topraktan sızan sular yüzey ve yer altı sularını da kirletebilmektedir. 8.4.4. Gürültü Kirlili ği Gürültü, il merkezinde ve diğer ilçelerde, daha çok trafikten kaynaklanmaktadır. 8.4.5. Erozyon Akarsuların sürükleme gücünün yoğun yağışlardan dolayı güçlü oluşu, erozyona neden olmakta ve akarsuların denize taşıdıkları organik madde miktarlarını da oldukça artırmaktadır. Ayrıca, buna akarsu yataklarında bulunan taş kırma tesislerinin yüksek oranda bulanıklık taşıyan yıkama suları da eklenmektedir. Đlde, yağışın bol olması ve her mevsime düzenli dağılımı sayesinde orman arazisi yaygındır. Bu nedenle, genellikle bitki örtüsü yoğun olduğundan erozyon azdır. Ancak arazi kesitlere uğradığından heyelan her an görülebilir. Tarım arazilerinin % 70’inden fazlası su erozyonu, yetersiz toprak derinliği ve yetersiz drenajdan doğan sorunlarla karşı karşıyadır. Bölgede orman arazisi ve kayalık sahalar dışında erozyon kuvvetlidir. Akarsu işlemesi ile meydana gelen şekillerden en önemlisi birikinti konileridir. Bir diğeri de taraçalar şeklinde meydana gelen şekillerdir. Bu taraçalar yol yapımı sebebiyle zaman zaman ortadan kalkmıştır. Tabanlı vadi olmasına rağmen, yer yer vadi tabanı çok dardır. 8.4.6. Atıklar Đlde gelişmiş bir sanayi bölgesi olmadığı için endüstriyel atıktan çok evsel atıkların oluşturduğu kirlilik söz konusudur. Đl merkezinde toplanan çöpler deniz kenarına yapılan dolgu sahalarına herhangi bir ayırma işlemine tabi tutulmadan depolanmaktadır. Đlde toplanan katı atıkların dağılımı ise, yaz döneminde % 90 organik, % 10 geri kazanılabilir (kağıt, plastik, cam metal, vs.) atık; kış döneminde ise % 80 organik, % 10 geri kazanılabilir atık ve % 10 küldür. Đlde



174

kompostlaştırma tesisi bulunmamaktadır. Uzun zamandan beri Rize merkez ve ilçelerinin katı atıkları yönetmeliğe uygun şekilde bertaraf edilmemektedir. Ancak; Dünya Bankası finansmanlığında ve Çevre Bakanlığı’nın koordinatörlüğünde pilot bölge seçilen Rize ve Trabzon illerinin katı atık problemini çözümleyecek bir çalışma yürütülmektedir. Türkiye Katı Atık Yönetim Projesi kapsamındaki çalışmada bu iki ilin katı atıklarının bertaraf edilmesi için en uygun sistemin düzenli depolama olduğu tespit edilmiştir.



175

8.5. TRABZON ILI ÇEVRE SORUNLARI Trabzon ilinde çevre sorunları; yerleşim yerleri, sanayi tesisleri, tarımsal uygulamalar ve ulaşım hizmetlerinden kaynaklanmaktadır. Trabzon il merkezinde evsel nitelikli atıksular 3 noktadan ön arıtım üniteli derin deniz deşarj sistemi ile bertaraf edilmekte, geri kalanlar ise şehrin içerisinden denize dökülen Tabakhane ve Zağnos derelerine verilmektedir. Akçaabat ve Yomra ilçesi ile Akçaabat ilçesine bağlı Söğütlü ve Yıldızlı Belde Belediyeleri yine evsel nitelikli atıksularının büyük bir kısmını ön arıtım üniteli derin deniz deşarj sistemi ile bertaraf etmektedir. Katı atıklar şehrin merkez kıyısında bulunan Moloz mevkiinde, deniz tarafı tahkimatla çevrili bir alanda depolanmaktadır. Deponi alanında tıbbi atıklar ve evsel atıklar depolanmaktadır. Tıbbi atıklar deponi sahası içinde jeomenbran ile yalıtılmış ayrı bir alanda depolanmaktadır. Trabzon’da yeni kentsel gelişme alanları arasında yer alan Beşirli ve Kaymaklı civarı, plansız gelişmeyle birlikte çevresel sorun alanları olarak görülmektedir. Ayrıca il merkezinde kurulu olan bazı sanayi tesisleri konum bakımından genişleyen şehir halkası içerisinde kalmıştır. 8.5.1. Su Kirlili ği Trabzon ili şehir merkezi içme ve kullanma suyu ihtiyacı, Esiroğlu mevkiinde Değirmendere yüzeysel sularının arıtılarak şehre ulaştırılmasıyla karşılanmaktadır. Değirmendere Havzası, her türlü kirleticinin işgali ve tehdidi altındadır. Maçka ilçesinin ve ona bağlı yerleşim birimlerinin kanalizasyonu, halen Değirmendere’ye verilmektedir. Arıtma tesisi ile entegre planlanan Galyan Deresi üzerindeki Atasu Barajı yapıldığı taktirde Trabzon halkı daha güvenilir ve sağlıklı bir suya ulaşma imkanına sahip olabilecektir. Bu baraj suyundan ayrıca Akçaabat ve Yomra ilçeleri de su alabilecektir. Galyan Barajı projesi kapsamında Hidroelektrik Santral (HES) projesi de bulunmaktadır. Trabzon ilinde yer altı suyu hemen hemen bütün önemli akarsuların mansap kesimindeki alüvyon sahalarda meydana gelmektedir. Ayrıca, kentte su borularının eski olup, sağlıksızlaşmıştır ve su şebekesinin değiştirilmesi gerekmektedir. Trabzon ilinin genelinde, özellikle sahil ilçelerinde içme ve kullanma suyu akarsuların denize ulaştığı mansap kesiminde akifer sahalardan derin ya da keson kuyular aracılığıyla temin edilmektedir. Bu sular klorlama hariç hiçbir



176

arıtım yapılmadan kullanılmaktadır. Trabzon ili sınırları içinde kalan akarsular evsel, endüstriyel ve zirai faaliyetler sonucu her geçen gün artan bir ivmeyle kirlili ğe maruz kalmaktadır. Bugüne değin bu akarsuların Su Kirliliği Yönetmeliği’nde belirtildiği gibi sürekli ve ciddi bir su kalitesi belirlemesi ve sınıflandırılmasına yönelik bir çalışma bulunmamaktadır. Dere yataklarını ve ırmakları kirleten faktörler, taş kırma-eleme tesisleri, süt ve süt mamulleri işleme tesisleri, su ürünleri değerlendirme tesisleri, çay fabrikaları, oto yıkama-yağlama tesisleri gibi sanayi kuruluşlarının atık ve deşarjlarıdır. Đl merkezinin doğu yakasından denize mansablanan Değirmendere Deresi, güzergahı üzerinde kurulu bulunan Maçka ilçesi ve bağlı belde belediyelerinin evsel nitelikli atık ve atıksuları ile Trabzon Sanayi Sitesi’nin atık ve atıksularının kirliliğine maruz kalması dolaysıyla kirlilik seviyesi yüksektir. Kentin batı yakasında bulunan Söğütlü Deresi; Düzköy ilçesi ve bu ilçe yolu güzergahı üzerindeki yerleşim yerlerinin ve ilçenin muhtelif yerlerinde kurulu bulunan irili ufaklı süt ve süt ürünleri işleme tesislerinden kaynaklanan atık ve atıksuları ile kirlenmektedir. Trabzon ili kıyı yönetiminde etkin rolü, bütün kıyı uzunluğunun % 85’lik kısmını içine alan ilçe ve belde belediyeleri oynamaktadır. Yer altı suları, Kıta içi suları ve denizlerin kirliliğinin önlenmesi konusunda, Trabzon il düzeyinde; çevre mevzuatı doğrultusunda çıkartılan Su Kirlili ği Kontrolü Yönetmeliği kapsamında, sektörel bazda denetimler yapılmakta olup, bu sektörlerden kaynaklanan atıksuların alıcı ortamlara arıtılmadan deşarjının önlenmesi konusunda gerekli yasal çalışmalar yapılmaktadır. 8.5.2. Hava Kirlili ği Trabzon ilinde, kirletici vasfı yüksek tesisler kapsamında 1 adet çimento fabrikası bulunmaktadır. Kullanılması mümkün olmakla beraber; çimento fabrikasında dahi petrol koku kullanımı yasaklanmıştır. Đlde yüksek kükürtlü ve düşük kalorili yakıtların kullanıldığı yakma tesisleri ile doğal gaz bulunmamaktadır. Çimento fabrikasının elektrofiltresi ve toz emisyonunu kaydedici yazıcılı cihaz bulunmaktadır. Maden izabe fabrikaları bulunmakta olup bir kısmı baca gazı arıtım sistemlerini kurmuş, bir kısmı kurma çalışmalarını devam ettirmektedir. Atık yakma tesisi bulunmamaktadır. Çevre Kanunu’na istinaden çıkarılan Endüstriyel Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği (EKHKKY) çerçevesinde il sınırları içerisinde 104 tane emisyon iznine tabi tesis bulunmaktadır.



177

Konutlarda yakacak olarak kullanılan çeşitli kömürlerden çıkan arsenik, kükürtdioksit, azotoksit gibi gazlar, yanık yağ, lastik ve plastik gibi yakıtlardan çıkan dumanlar, motorlu araçların çıkardıkları gazlar, önemli bir hava kirliliği yaratmaktadır. 8.5.3. Toprak Kirlili ği Trabzon’da kullanılan pestisitlerin fazla olması tarım topraklarını verimsizleştirmektedir. Bunun yanı sıra katı atıkların düzensiz şekilde depolanması ve yer seçimlerinin kontrollü şekilde yapılmaması bir başka kirletici faktör oluşturmaktadır. 8.5.4. Erozyon Eğimi fazla olan bölgede, yağışların da fazla olması nedeniyle aşırı derecede erozyon görülmektedir. Trabzon ilinde toplamda ortalama 50 hektarlık alan erozyona uğramaktadır. Đldeki akarsuların yıl içindeki rejimleri çok değişkendir. Akarsu kol uzunluğunun kısalığı, akış eğiminin fazlalığı ve yağışların yoğunluğu akarsuların feyezan akımlarına kolayca ulaşmasını sağlamaktadırlar. Suyun sürükleme gücünün fazlalığı doğal bitki dokusunun tahribiyle birleşince erozyon artmaktadır. 8.5.5. Atıklar Đl merkezinde katı atık toplama işlemleri Trabzon Belediyesi tarafından yürütülmektedir. Atıklar kaynağından ayrı olarak toplanmamaktadır ve katı atıklar sorunu kısmen çözülmüştür. Ancak, kent içinde açık çöp sahalarına bırakılan çöpler,görüntü kirliliği yanında gerçek bir kirliliğe yol açmakta, halkın sağlığını olumsuz yönde etkilemektedir. Đl genelinde deponi sahalarının arazi yetersizliğinin yanı sıra; alınan önlemlerin yeterli olmayışı, bu atıkların kuşlar ve diğer hayvanlar tarafından etrafa yayılmasına ve bir kısmının da dalgalarla denize taşınmasına sebep olmaktadır. Bu durumun hastalık yapıcı virüslerin yayılmasına ve çevre kirliliğine sebep olması mümkündür. Ayrıca organik maddelerin çürümesi sonucu özellikle yaz aylarında açığa çıkan hidrojen sülfür (H2S) ve metan (CH4) gazları kokuya



178

sebep olabilmektedir. Tekniğe uygun olarak tasarlanmayan deponi alanlarında oluşan sızıntı suları yer altı ve yer üstü su kaynaklarını ve toprağı kirleterek kullanılmaz hale getirebilmektedir.

8.6. SONUÇ Bölge genelinde sıvı ve katı kirletici parçacıklarla birlikte gaz halindeki kirletici maddeler, fiziksel, kimyasal ve biyolojik özelliklerine, yayıldıkları kaynağın durumuna ve etki alanlarına bağlı olarak önemli ölçüde hava, su ve toprak kirlili ğine neden olmaktadır. Bu kirlenmenin sonucu olarak da önemli boyutlarda ekolojik ve ekonomik sorunlar ortaya çıkmaktadır. Diğer taraftan katı ve sıvı atıklar önemli çevre sorunları arasındadır. Ayrıca; insanların çevre kirlenmesine ve bozulmasına karşı yeterli duyarlılıkta olmaması, merkezi yönetime bağlı birimlerin ve yerel yönetimlerin değişik nedenlerle çevre mevzuatını uygulamada karşılaştıkları zorluklar, sorunların önlenmesi ve çözümünde maddi kaynakların yetersizliği, teknik düzeyde yetişmiş eleman eksikliği önemli nedenler arasındadır. Nüfus artışına, teknolojik gelişmeye, sanayileşme ve kentleşmeye paralel olarak gerek nitelik gerekse nicelik olarak hızla artan atıkların çevre üzerinde oluşturduğu olumsuz etkiler ihmal edilmeyecek kadar önemli bir soruna dönüşmüştür. Đl merkezleri, ilçe, belde ve köylerde kanalizasyon sistemlerinin tamamlanması gerekmektedir. Kanalizasyon sistemleri, atıksu arıtma sistemi ile sonuçlandırılmalı ve tüm yerel yönetimlerin arıtma tesislerini en kısa zamanda yapmaları ve işletmeye açmaları gerekmektedir. Denize deşarjı olan illerin bu konuda ön arıtma sistemlerini kurmaları gerekmektedir. Bununla birlikte mümkün olduğunca denize deşarjdan kaçınılmalıdır. Su kaynaklarının daha tasarruflu kullanılması, teşvik ve eğitim gibi yöntemler kullanılarak desteklenmelidir. Akarsularda, göl ve suni göllerde olduğu gibi koruma bandı uygulaması yapılmalıdır. Erozyon ve toprak kirliliği önleme çalışmaları daha etkin uygulanmalı ve iklimin iyile şmesi sağlanarak, su kalitesinin iyileşmesine de katkıda bulunulmalıdır.



179

Đl genelinde yer alan sanayi tesislerinin, denetimleri düzenli olarak yapılmalı ve arıtması olmayan tesislerin mevzuat kapmasında gerekli önlemleri almaları sağlanmalıdır. Sel ve taşkınların önlenmesi için altyapının güçlendirilmesi, kamuoyunun çevresel sorunlar konusunda eğitilmesi ve bilinçlendirilmesi gerekmektedir. Hava kirliliğinin en büyük sebebi, baca ve açık alanlarda yanmalardaki salınım yapan uçucu maddelerdir. Bu amaçla tüm yerleşimlerden ve tesislerden kaynaklı salınım (emisyon) kirliliğini önlemek için kullanılan yakıtın sıkı takibi yapılmalıdır. Özellikle kış aylarında ölçüm istasyonlarının iyi çalıştırılması ve yerel halkın sık sık bilgilendirilmesi gerekmektedir. Trafiğin yoğun olduğu saatlerde ve yoğun yerleşim yerlerinde, egzoz salınımları için trafik kontrolü ve ortam ölçümleri güçlendirilmelidir. Bunun yanında gürültü ve görüntü kirliliği için mevcut yönetmelikler dikkate alınmalı ve teknolojik imkanlar kullanılmalıdır. Bölgede katı atık depolama alanlarında sanayi, endüstri, tıbbi ve tehlikeli atıkların ayrıştırılmasına yönelik çalışmaların yapılması gerekmektedir. Yerel yönetimlerin mesafe olarak yerleşime yakın olan yerler için (maksimum 25 km) evsel atık depolama; geri dönüşüm ve gübre amaçlı kullanıma yönelik kompostlaştırma tesisleri bir an önce kurulmalıdır. Bunun yanında tıbbi, tehlikeli, sanayi ve endüstri kaynaklı tesis atıkları için iller arası optimum uzaklık noktasına göre komplike bir depolama tesisi kurulması gerekmektedir.



180

9. MERKEZĐ YÖNETĐM ÜST DÜZEY KARARLARI

Planlama bölgesinde planlama sürecini etkileyecek çok sayıda üst düzey kararlar yasal çerçeve bulunmaktadır. Bunların bir kısmı, Dokuzuncu Kalkınma Planı gibi tüm ülkeyi etkileyecek kararlardır. Bir kısmı ise, ya sektörel, ya da direkt yöreyi etkileyecek kararlardır. Bu kararlar aşağıdaki bölümlerde özetlenmiştir.

9.1. D.P.T. - DOKUZUNCU KALKINMA PLANI (2007-2013 ) Resmî Gazete’nin 1 Temmuz 2006 Tarih ve 26215 Mükerrer sayısında yayınlanan Dokuzuncu Kalkınma Planı, 2007-2013 yılları arasındaki süreyi kapsamaktadır. Kalkınma Planı’nda yer alan ve planlamayı etkileyecek kararlar ana başlıklarıyla aşağıda sunulmuştur. 9.1.1. Bölgesel Geli şim Bölge için geçmiş dönemlerde hazırlanan Doğu Karadeniz Bölgesel Gelişme Planı (DOKAP) çalışmaları devam etmektedir. Bu proje, sadece sektörel tahsisler kapsamında sınırlı finansman imkanı bulabilmiştir. Yerel kalkınma girişimlerini geliştirmeyi ve yaygınlaştırmayı öngören plan kapsamında, sosyoekonomik gelişmişlik endeksi de dikkate alınarak belirlenen öncelikli 12 Düzey 2 Bölgesinde stratejik nitelikli, müstakil bütçeli ve operasyonel bölgesel kalkınma programları ile sınır ötesi işbirliği programları uygulamaya konulmuştur.

Bu kapsamda; TR90 (Artvin, Giresun, Gümüşhane, Ordu, Rize ve Trabzon) Düzey 2 Bölgesi Kalkınma Programının uygulanmasına yönelik hazırlıklar devam etmektedir. "TR90 Düzey 2 Bölgesi Kalkınma Programı"; Artvin, Giresun, Gümüşhane, Ordu, Rize ve Trabzon illerini kapsamaktadır. Programın temel amacı bölgesel gelişmeye katkıda bulunarak bölgeler arası gelişmişlik farklarını azaltmak ve merkezi ve bölgesel düzeyde proje uygulama kapasitesini geliştirmektir.

Program AB destekli diğer bölgesel kalkınma programları gibi bir hibe programı olarak tasarlanmıştır. Program kapsamındaki hibe mekanizmaları vasıtasıyla, Bölgede yer alan 6 ilde teklif çağrısı yöntemi kullanılarak yarışma ortamında projeler desteklenmektedir. Programda tasarlanan öncelik alanları Yerel Kalkınma Girişimleri, KOBĐ'ler ile Turizm ve Çevre Altyapısı’dır.



181

Finansman Kaynağı, Avrupa Komisyonu 22.020401nolu kalemi (%75) ve Türkiye Cumhuriyeti (%25) ortak katkısı olan TR90 (Artvin, Giresun, Gümüşhane, Ordu, Rize ve Trabzon) Kalkınma program çerçevesinde Turizm ve Çevre Altyapısı Hibe Program için 09/04/2007 tarihinde yayınlanan teklif çağrısı kapsamında planlama bölgesinde hibe almaya hak kazananların listesi Tablo: 64’te verilmiştir. Hak sahipleri ile sözleşme 30 Kasım 2007 tarihinde yapılmıştır. Bu projelerin büyük kısmı bölge içindeki çevre sorunlarının çözümüne yönelik projelerdir.



182

Tablo:64 Turizm ve Cevre Altyapısı Hibe Program Kapsamında Planlama Bölgesinde Hibe Almaya Hak Kazananların Listesi

Kaynak: dpt.gov.tr

Hibe Yaralanıcısı Proje Adı Proje Uygulama

Yeri

Proje Süresi (Ay)

Hibe Miktarı (Avro)

Hibenin Proje Bütçesine Oranı(%)

Mersin Belediyesi Kanalizasyon Şebeke Đnşaatı Trabzon 8 344.907,00 90 Kabataş Belediyesi Kabataş’ın Kanalizasyon Şebekesinin

Đyileştirilmesi ve Atıksu Arıtma Tesisi Ordu 12 467.480,70 90

Gümüşhane Merkez Đlçe Köylerine Hizmet Götürme Çevre, Kültür ve Turizm Birliği

Yukarı Harşit Havzası Kanalizasyon Projesi

Gümüşhane 12 505.687,50 90

Dernekpazarı Belediyesi

Dernekpazarı Đçme Suyu Tesislerinin Genişletilmesi ve Rehabilitasyonu

Trabzon 12 174.103,20 90

Gümüşgöze Beldesi Gümüşgöze Beldesi Đçmesuyu Şebeke Hatları Modernizasyon Projesi

Gümüşhane 10 217.072,66 89.89

Kaş Belediyesi Kaş Beldesi Đçme Suyu Şebeke Hatları Yenileme Projesi

Gümüşhane 10 211.955,43 89.90

Akçaabat Đlçesi Köylere Hizmet Götürme Birliği

Akçaabat Sarıca Köyü Đçmesuyu Projesi

Trabzon 12 121.342,50 90

Çarşıbaşı Köylere Hizmet Götürme Birli ği

Çarşıbaşı-Fener Köyü Đçmesuyu Projesi Trabzon 12 280.008,00 90

Görele Belediyesi Đçmesuyu Đnşaatı Giresun 9 234.455,40 90 Beşikdüzü Belediyesi Turizm Amaçlı Kültür Merkezi Projesi Trabzon 12 222.957,00 90 Çiftlik Belediyesi Çiftlik Beldesi Kanalizasyon Hattı

Yapım Projesi Ordu 12 213.996,60 90

Güneysu Köylere Hizmet Götürme Birli ği

Kıbledağı Köyü Kanalizasyon Şebekesi Rize 12 160.680,60 90

Derepazarı Köylere Hizmet Götürme Birli ği

Esentepe Çakmakçılar ve Bahattinpaşa Köyleri Kanalizasyon Projesi

Rize 8 255.150,00 90

Giresun Đl Özel Đdaresi

Merkez Đçme Suyu Havzalarında Evsel Atıksu Arıtımı

Giresun 8 515.711,70 90

Göller Belediyesi Yukarı Mahalle ve Karşıyaka Mahallelerinin Kanalizasyon Yapımı Projesi

Ordu 11 324.000,00 90

Trabzon Belediyesi Trabzon Katı Atık düzensiz Depolama Alanının Rehabilitasyon Projesi

Trabzon 12 516.953,19 89.47

Söğütlü Söğütlü Kısmı Kanalizasyon Hatları Yapım Projesi

Trabzon 12 238.813,20 90

Madenli Belediyesi Madenli Kanalizasyon Şebeke Projesi Rize 10 483.859,80 90 Ortayol Köyü Pazar Köy Gurubu Đçme Suyu Arıtma

ve Rehabilitasyon Rize 12 309.771,00 90

Gümüşhane Belediyesi

Gümüşhane Kanalizasyon Rehabilitasyonu Projesi

Gümüşhane 12 448.934,32 89.45

Bölümlü Belediyesi Đçme Suyu Đsale Hattı Đnşası Projesi Trabzon 8 208.591,20 90 Uzungöl Belediyesi Uzungöl Havzası Çiğ ve Erozyon

Kontrolü Projesi Trabzon 10 413.306,49 89.92

Araklı Belediyesi Araklı Belediyesi Karadere Kültür Park Projesi

Trabzon 12 518.600,70 90



183

Tablo:64 Turizm ve Cevre Altyapısı Hibe Program Kapsamında Planlama Bölgesinde Hibe Almaya Hak Kazananların Listesi (devam)

Kaynak: dpt.gov.tr

Yine aynı finansmanla, Yerel Kalkınma Girişimleri Hibe Programı için 09/04/2007 Tarihinde Teklif Çağrısı Kapsamında Hibe Almaya Hak Kazanan 80 proje içinde turizmi ilgilendiren projeler Tablo: 65’te sunulmuştur. Projelerin sözleşme tarihi 30 Kasım 2007’dir.

Hibe Yaralanıcısı

Proje Adı Proje Uygulama

Yeri

Proje Süresi (Ay)


Hibenin Proje

Bütçesine Oranı(%)

Pazar Köylere Hizmet Götürme Birli ği

Pazar Kırsal Kesim Ulaştırma Altyapı Projesi

Rize 12 442.837,80 90

Çamaş Belediyesi Çamaş Đçmesuyu Projesi Ordu 12 442.285,34 89.41 Rize Đli Yerel Yönetimler Andon Đçme Suyu Tesisleri Yapma ve Đşletme Birliği (RĐZESU-YAP-ĐŞ)

Đçme Suyu Depolarının Rehabilitasyonu, Geliştirilmesi ve Merkezi Sistemle Đzlenmesi

Rize 12 523.493,10 90

Akpınar Belediyesi

Akpınar Belediyesi Hayat suyu Geliştirme Projesi

Trabzon 12 475.044,30 90



184

Tablo:65 Yerel Kalkınma Giri şimleri Hibe Programı Kapsamında Hibe Almaya Hak Kazanan Turizmi Đlgilendiren Projeler

Kaynak: dpt.gov.tr

Hibe Yaralanıcısı Proje Adı Proje Uygulama

Yeri

Proje Süresi(Ay)


Hibenin Proje

Bütçesine Oranı(%)

Ardeşen Köyleri Kalkındırma Birli ği Başkanlığı

Rize Bezi Tanıtımı ve Satış Eğitim Projesi

Rize 12 54.934,54 90.00

Ordu Đli Rahvan Atlı Spor Kulübü Derneği

At Sırtında Ordu Ordu 10 86.708,11 90.00

Çaykara Esnaf ve Sanatkârları Odası Başkanlığı

Ekolojik Tarım Turizmi Trabzon 8 40.234,92 89.32

Trabzon Đl Özel Đdaresi

Uzungöl Beldesi’nde Turizm Hizmet Kalitesinin ve Kapasitesinin Geliştirilmesi

Trabzon 6 53.789,15 90.00

Fındıklı Kaymakamlığı Köylere Hizmet Götürme Birliği

Doğu Karadeniz’de Kırsal Mimariye Restorasyon Elemanı Yetiştirme Projesi

Rize 11 51.429,01 90.00

Maçka Kaymakamlığı Köylere Hizmet Götürme Birliği

Eko-Turizm Eğitimi Projesi

Trabzon 12 86.708,62 90.00

Gümüşhane Đli Kelkit Đlçesi Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı

Zilli Kilim Tanıtım Projesi

Gümüşhane 12 48.836,61 90.00

Gümüşhane Yerel Yönetimler Birliği

Mavi ve Yeşilin Kültür Dokuduğu Bir Kent; Gümüşhane

Gümüşhane 12 68.922,36 90.00

Beşikdüzü Belediye Başkanlığı

Beşikdüzü Turizm Bilgi Merkezi

Trabzon 12 58.230,43 90.00

Kelkit Havzası Kalkınma Birliği

Geçmişten Geleceğe El Sanatları

Gümüşhane 12 64.952,10 90.00



185

9.1.2. Turizm Planda, ülke genelinde Kültür ve Turizm Bakanlığından belgeli yatak kapasitesinin 2005 yılında 450.000’e, belediye belgeli yatak sayısının ise 400.000’e yükseldiği, yatırım aşamasında 260.000 yatağın bulunduğu ve sektörde 4.825 seyahat acentesi faaliyet gösterdiği belirtilmiştir. Sektörün ana sorunları 208. Madde’de şu şekilde tanımlanmıştır: “Ülkemizde son yıllarda yatak kapasitesindeki hızlı artışa ve kaydedilen önemli gelişmelere rağmen tanıtım ve pazarlama konusunda yapısal bir reform gereği hissedilmektedir. Turizm eğitiminde henüz mesleki belgelendirme sistemine geçilememiş olması ise hizmet kalitesini olumsuz etkilemektedir. Turizm gelirlerinin Dokuzuncu Kalkınma Plan dönemi sonunda 36,4 milyar dolara, ziyaretçi sayısının 38 milyona, yurtdışına çıkacak vatandaş sayısının ise 15 milyona ulaşacağı tahmin edilmektedir. Ayrıca belgeli toplam yatak sayısının 950 bin olması, inşa halindeki ve proje aşamasındaki tesislerin tamamlanması ve ikinci konutlardaki turizme açılan yataklarla birlikte, toplam yatak sayısının 1,3 milyona ulaşması beklenmektedir. Dokuzuncu Kalkınma Planı’nda turizm ile ilgili alınan kararlar aşağıda verilmiştir.

• Turizm sektörü, ülkedeki refah ve gelişmişlik dengesizliklerini azaltıcı doğrultuda yönlendirilecek, turizm potansiyeli olan ancak bugüne kadar yeterince ele alınmamış yörelerde turizm geliştirilerek ekonomik ve sosyal kalkınma sağlanacaktır.

• Sektörle ilgili tüm yatırımların doğal, tarihsel ve sosyal çevreyi kollayıcı, koruyucu ve geliştirici bir yaklaşım içinde olmasına azami özen gösterilecektir.

• Sektörde yeni kapasite yaratmanın yanı sıra mevcut ürünün niteliğinin yükseltilmesine ağırlık verilecektir.

• Turizmin mevsimlik ve coğrafi dağılımını iyileştirmek ve dış pazarlarda değişen tüketici tercihleri de dikkate alınarak yeni potansiyel alanlar yaratmak amacıyla varış noktası yönetimine ağırlık verilerek golf, kış, dağ, termal, yat, kongre turizmi ve eko turizm ile ilgili yönlendirme faaliyetleri sürdürülecektir.

• Türkiye’nin fiyat, hizmet kalitesi ve jeotermal kaynaklar açısından rekabet üstünlüğü göz önüne alınarak, sağlık hizmetleri turizmi desteklenecektir.



186

• Mevcut kapasiteleri, karlılık sağlayacak fiyat ve doluluk oranlarında dolduracak talep yaratılıncaya kadar, turizm teşviklerinde pazarlama alanına, hava ulaştırmasına ve toplam kalite iyileştirilmesine öncelik verilecektir.

• Turizm hareketlerinin yoğunlaştığı bölgelerde yerel yönetimlerin ve kullanıcıların turizmle ilgili kararlara ve kamu eliyle yapılacak fiziki altyapının finansmanına katılımı sağlanacaktır.

• Kültür turizminin geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması çalışmaları bağlamında, otantik özellikleriyle korunarak turizme açılan yöresel örneklerin çoğaltılması desteklenecektir.

• Tarım ve turizm başta olmak üzere, çevreye duyarlı sektörlerde ekolojik potansiyel değerlendirilecek, koruma-kullanma dengesi gözetilecektir.

9.2. KÜLTÜR VE TUR ĐZM BAKANLI ĞI 9.2.1. Türkiye Turizm Stratejisi (2023) ve Türkiye Turizm Stratejisi Eylem Planı (2007-2013) Yüksek Planlama Kurulu Kararı olarak 02.03.2007 Tarih ve 26450 Sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan Türkiye Turizm Stratejisi (2023) ve Türkiye Turizm Stratejisi Eylem Planı (2007-2013)’nın planlama bölgesi için aldığı veya bölgeyi ilgilendiren çerçeve kararlar aşağıda özetlenmiştir.

• 2023 yılı hedefleri olarak deniz turizminin nitelikli ve sürdürülebilir olarak geliştirilmesi öngörülmektedir. Bu kapsamda Halihazırda Trabzon'da bulunan ve Kurvaziyer gemi kabul eden liman yenilenerek genişletilecektir. Karadeniz'deki balıkçı barınaklarının yatları da kabul edecek hale getirilmesini sağlanacaktır.

• Eko-turizm ve yayla turizmi gibi doğa amaçlı turizm türlerinin

geliştirilmesi için bu amaca yönelik turizm altyapısı geliştirilecek ve niteliği arttırılacaktır.

• Doğa amaçlı turizmin yapılacağı yörelerde belli, senaryolar çerçevesinde, ana tur güzergahları, varış noktaları, ara istasyon ve alt istasyon noktaları belirlenerek planlama çalışmaları yönlendirilecektir.



187

• Yaylaların yoğunlaştığı alanlarda spot merkezler veya aks olarak öncelikli turizm gelişme/eylem bölgeleri belirlenecektir.

• Kamu, özel sektör ve sivil toplum kuruluşları işbirliği ile agro-turizm,

macera turizmi, mağara turizmi, spor turizmi faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi için eylem planları hazırlanacaktır.

• Yerel halk, turistik ürün, hediyelik eşya yapımı, servis, kalite ve

işletmelerin yönetimi konusunda eğitilecektir.

• Etnografik ve ekolojik özelliklerinin sergilendiği müze evlerin açılması teşvik edilecektir.

• Alana girişte kabul noktaları oluşturulacak ve buralarda ziyaretçilere

farklı güzergahları ve yöresel özellikleri gösteren mola noktaları ve tur güzergahlarını gösteren haritaları sunulacaktır.

• Doğa turizmi için kullanılacak alanlarda, çeşme, wc, barınak, mesafe ve

yön levhalarının tamamlanması, trekking rotalarının Küresel Yer Belirleme Sistemi (GPS) ile uydulara tanıtılması, yeni taşıt yolu açılmaması sağlanacaktır. Doğa turizm amaçlı olarak seçilen alanlarda güzergah üzerinde yer alan mağara, şelale, ilginç ağaç ve kaya oluşumu, sportif alanlar, kamping alanları vb. çekicilikler için çevre düzenlemeleri yapılacak, başta ulaşım olmak üzere gerekli altyapılar tamamlanacaktır.Yörenin özelliklerinin araştırılmasına imkan verecek ve bunun bilimsel anlamda gösterimini sağlayacak araştırma istasyonları ve bilim müzeleri kurulacaktır. Yöre halkına pansiyonculuk eğitimi verilecektir.

• Turizm gelişim alanlarında yer alan eko-turizm alanlarının "alan yönetim

planları" yapılacaktır.

• Trabzon ili kültür turizmini canlandırılarak marka kültür kentleri oluşturulacak illerden biri olarak seçilmiştir. Đç ve dış turizmde kültür turizmi hareketini artırmak için her yıl Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından bir şehir "Kültür Turizmi Kenti " olarak ilan edilecektir.



188

• Mevcut Turizm Alanlarının Đyileştirileceği Bölgeler Stratejisi kapsamında 15 yıllık zaman zarfında birinci derecede önemli fuar illeri şartları kazanabilecek 3 ilden biri olarak Trabzon Đkinci Derece Önemli Fuar Đli olarak belirlenerek bu çerçevede planlama çalışmaları yapılacaktır.

• 1. ve 2. derece Fuar şehirlerinde bulunan Fuar merkezlerinde Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Fuar Merkezleri Yönetmeliğine ek olarak Kültür ve Turizm Bakanlığı konfor ve teknik altyapı standartları belirlenecektir.

• 1. ve 2. derece Fuar illerinde bulunan Fuar Merkezlerinin çevre düzeni

planları, kentin ana ulaşım planı, kentin konaklama, restoran hizmetlerinin fuarlardan beklenen faydayı azamiye çıkaracak yönde gerçekleşmesi yönlendirilecektir.

• Strateji kapsamında ülkede 7 adet tematik turizm gelişim koridoru

önerilmektedir. Bu kapsamda Orta Karadeniz'de Samsun ilinden Hopa'ya kadar uzanan koridor Yayla Koridoru olarak belirlenmiştir. Bu koridor yayla ve doğa turizminde öne çıkan merkezleri barındırmaktadır. Doğa ve kültür turizmi, Karadeniz Bölgesi'nin en önemli turizm faaliyeti ve potansiyelidir. Bu nedenle, Karadeniz Bölgesi'nde yayla, kıyı, kültür ve sağlık turizmi ana temaları çerçevesinde yeni bir turizm gelişim senaryosuna yönelik uygulamalar yapılacaktır. Ayrıca bölgede yer alan yaylaların diğer turizm türleri ile bütünleştirilmesiyle bölge ulusal ve uluslararası ölçekte doğa turizmi temelinde yayla koridoru varış noktası olarak öne çıkarılacaktır.

• Yayla Koridoru kapsamında turizmin çeşitlendirilmesi için bu yörelerde kamp, golf, kayak, mağaracılık, yamaç paraşütü, rafting, binicilik, balon, balık avlama, foto-safari ve bungee jumping gibi macera sporlarına yönelik planlama çalışmaları yapılacaktır. Bölgede, mevcut konaklama kapasitesi kültür ve eko turizme yönelik yapılacak planlama ve uygulamalarla artırılacaktır. Bölgede oto karavan ve kampçılığın gelişmesi için planlama ve uygulama çalışmaları yapılacaktır.

• Turizm kentlerinde belli temalar çerçevesinde turizmin gelişiminin planlanması hedeflenecektir. Bölgede Maçka Turizm Kenti olarak belirlenmiştir. Planlamalarda farklı turizm türleri ile geniş alanların turizm gelişimine açılması sağlanacaktır. Turizm kentlerindeki alternatif turizm



189

türlerinin gelişiminin yakın çevredeki diğer kültürel ve doğal değerlerle de ili şkilendirilmesi sağlanacaktır.

• Turizm Kentlerinin kendi başına varış noktası oluşturacak şekilde geliştirilebilmesi, yapılacak yatırım ve uygulanacak projelerin bütünlük sağlayabilmesi için kamu kuruluşları, yerel yönetimler ve özel sektör temsilcilerinden oluşan "Altyapı Birlikleri"nin kurulması konusunda yasal ve idari düzenlemeler yapılacaktır.

• Türkiye Turizm Stratejisi-2023 Belgesi ile yat turizminin Karadeniz

kıyılarında Đğneada'dan Hopa'ya kadar geliştirilmesi öngörülmektedir. Bu noktada ilk etapta balıkçı barınaklarının bir kısmının yatlara da hizmet edecek şekilde yenilenmesi öngörülmektedir. Karadeniz'in yapısı nedeniyle yat turizmine ancak yaz aylarında açılması mümkündür. Av yasağının uygulandığı bu dönemler balıkçı teknelerinin hareketinin oldukça az olduğu dönemlerdir. Bu nedenle yaz aylarında bazı balıkçı barınaklarının yenilenerek kısmen yat turizmine açılması önünde yasal ve pratik bir engel bulunmamaktadır. Türkiye Turizm Stratejisi Eylem Planı' nda (2007 - 2013) ilk etapta yat limanı olarak düzenlenecek planlama bölgesinde bulunan balıkçı barınakları Efirli, Giresun, Görele, Fatsa. Trabzon, Of, Rize ve Fındıklı balıkçı barınakları olarak belirlenmiştir.

9.2.2. Turizm Merkezleri Planlama bölgesi içinde yer alan Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından Turizm Merkezi ilan edilmiş alanlar iller itibariyle aşağıda verilmiştir.

9.2.2.1. Giresun

• Aksu Turizm Merkezi • Yavuzkemal (Kulakkaya) Turizm Merkezi • Bektaş Turizm Merkezi • Kümbet Turizm Merkezi



190

9.2.2.2. Gümüşhane

• Çakırgöl Turizm Merkezi (Planlama çalışmaları tamamlanmıştır) • Zigana Turizm Merkezi • Erikbeli Turizm Merkezi (%40 Trabzon il sınırları içinde)

9.2.2.3. Ordu

• Akkuş - Argın Yaylası Turizm Merkezi • Aybastı -Toygar – Kabaktepe Turizm Merkezi • Perşembe Yaylası – Aybastı Turizm Merkezi (Planlama çalışmaları

tamamlanmıştır) • Fatsa - Bolaman Turizm Bölgesi • Fatsa - Çerkezler Turizm Merkezi • Mesudiye-Keyfalan Yaylası Turizm Merkezi • Çambaşı Turizm Merkezi (Planlama çalışmaları tamamlanmıştır) • Mesudiye-Yeşilce-Topçam Yaylaları Turizm Merkezi

9.2.2.4. Rize • Anzer Turizm Merkezi • Ovit Turizm Merkezi • Kuspa Turizm Merkezi • Kaçkar Turizm Merkezi (%25 Artvin ili, %15 Erzurum il sınırları içinde) • Ayder Kültür ve Turizm Koruma Gelişim Bölgesi (Planlama çalışmaları

tamamlanmıştır)

9.2.2.5. Trabzon

• Pazarcık Yaylası Turizm Merkezi (%5 Gümüşhane il sınırları içinde) • Şolma Turizm Merkezi • Yılantaş Turizm Merkezi (%5 Gümüşhane il sınırları içinde) • Karadağ Turizm Merkezi • Araklı Turizm Merkezi



191

9.2.3. Arkeolojik ve Do ğal Sit Alanları

Planlama bölgesi içinde yer alan Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından ilan edilmiş Arkeolojik ve Doğal Sit Alanları iller itibariyle aşağıda verilmiştir.

9.2.3.1. Giresun Giresun Đli içinde yer alan Arkeolojik ve Doğal Sit Alanları Tablo: 66’da verilmiştir. Tablo: 66 Giresun Đli Arkeolojik ve Doğal Sit Alanları SĐT ALANI ĐLÇE MEVK Đ, KÖY, MAH Arkeolojik Sit Merkez Giresun Kalesi Tarihi Sit (Mezarlık) Eynesil Ören Köyü Arkeolojik Sit, Doğal Sit Espiye Andoz Kalesi Arkeolojik Sit, Doğal Sit Merkez Kentsel Sit Merkez Doğal Sit Alanı Tirebolu Kilise Burnu Doğal Sit Alanı Yağlıdere Gölyanı Yaylası Arkeolojik Sit Tirebolu Tirebolu Kalesi Doğal Sit, Arkeolojik Sit Merkez Gemiler Çekeği Mah. 1 Derece doğal sit alanı Keşap Şahinkaya tepesi Kaynak: Kültür ve Turizm Bakanlı ğı

Đl içinde ayrıca cami, kilise, sivil mimari örneği, köprü, ağaç, hamam, kale kalıntısı, konaklardan oluşan, ilgili Koruma Kurulları tarafından tescili yapılmış 266 adet eser yer almaktadır.

9.2.3.2. Gümüşhane Gümüşhane Đli içinde yer alan Arkeolojik ve Doğal Sit Alanları Tablo: 67’de verilmiştir.



192

Tablo: 67 Gümüşhane Đli Arkeolojik ve Doğal Sit Alanları SĐT ALANI ĐLÇE MEVK Đ, KÖY, MAH Arkeolojik Sit(Đmera manastırı ve çevresi, mağara) Merkez Olucak Köyü Arkeolojik Sit (Santa harabeleri) Merkez Dumanlı Köyü Arkeolojik Sit Merkez Keçikaya Köyü Arkeolojik Sit Merkez Kav Kalesi Kentsel Sit, Doğal Sit Merkez Süleymaniye Mah. Arkeolojik Sit( Kale, surlar, su kemeri ve hamam) Kelkit Sadak Köyü Arkeolojik Sit Kelkit Salyazı Köyü Arkeolojik Sit(Nalbant köprüsü, höyük) Kelkit Öğütlü Köyü Arkeolojik Sit (Kelkit çayı, kaya oyma mekanları) Kelkit Söğütlü Beldesi 1. Derece Arkeolojik Sit Alanı Kalatepe Höyüğü) Kelkit Aşut Köyü Arkeolojik Sit ( Kale, surlar, su kemeri ve hamam) Kelkit Sadak Köyü Arkeolojik Sit (Günbatur Köyü Höyüğü) Kelkit Günbatur Köyü Arkeolojik Sit (Tilkitepe Höyüğü) Köse Đlçesi Merkezi Doğal Sit (Örümcek Ormanları Anıt Ladinleri) Kürtün Uluköy Doğal Sit (Örümcek Ormanları Anıt Göknarları) Kürtün Uluköy- Çifte Köprü mevkii Doğal Sit (Tamara şelalesi) Şiran Seydibaba Köyü Arkeolojik Sit( Tökmen tepe höyüğü ) Şiran Karaköy Kaynak: Kültür ve Turizm Bakanlı ğı

Đl içinde ayrıca cami, kilise, sivil mimari örneği, köprü, ağaç, hamam, kale, kale kalıntısı, manastır, mağara, şelaleden oluşan, ilgili Koruma Kurulları tarafından tescili yapılmış 163 adet eser yer almaktadır.

9.2.3.3. Ordu Ordu Đli içinde yer alan Arkeolojik ve Doğal Sit Alanları Tablo: 68’de verilmiştir. Đl içinde ayrıca cami, kilise, mezarlık ve hazire, çeşme, köprü, anıt ağaç, türbe, hamam, resmi yapı, kale kalıntısı, konaklar ve kaya mezarlarından oluşan, ilgili Koruma Kurulları tarafından tescili yapılmış 114 adet eser yer almaktadır.



193

Tablo: 68 Ordu Đli Arkeolojik ve Doğal Sit Alanları SĐT ALANI ĐLÇE MEVK Đ, KÖY, MAH Arkeolojik Sit (Cotyora Eski Yerleşmesi) Merkez Güzelyalı Mah. Arkeolojik Sit (Bozukkale Yapı Kalıntıları) Merkez Bozukkale Arkeolojik Sit, Doğal Sit (Kurul Kayası Yerleşim Alanı) Merkez Bayadı Köyü Arkeolojik sit alanı (Karanlık Dere Mevkiindeki Tepe) Aybastı Alacalar beldesi Arkeolojik Sit (Çıngırt Kayası Eski Yerleşim Yeri) Fatsa Yapraklı Köyü Arkeolojik Sit ( Bolaman Kalesi) Fatsa Arkeolojik Sit ( Arap Kalesi) Fatsa Kaleönü Köyü Arkeolojik Sit (Kale) Fatsa Çatalpınar,Göller Köyü Arkeolojik Sit (8 adet Kaya Mezarı) (Şimşir Tepe) Gürgentepe Dikenlice Köyü Arkeolojik Sit, Doğal Sit Gençağa Kalesi) Đkizce Ağcakale Köyü Arkeolojik Sit (Tümülüs) Kumru Samur Mah. Arkeolojik Sit (Kayabaşı Mevkii) Kumru Fizme Beldesi,Ecelli Mah. Arkeolojik Sit (Arıkmusa Yerleşmesi) Mesudiye Arıkmusa Köyü Arkeolojik Sit (Eriçok Tepesi Yerleşmesi) Mesudiye Arkeolojik Sit (Meletios Kalesi) Mesudiye Yeşilçit Köyü Arkeolojik Sit (Yukarı Gökçe Kalesi) Mesudiye Falcada Arkeolojik Sit (Kaleköy Kalesi ve Mezarlığı) Mesudiye Kaleköy Arkeolojik Sit (Höyük) Mesudiye Müslüm Sarıca mah. Arkeolojik Sit, Doğal sit (Yason Burnu) Perşembe Çaytepe Arkeolojik Sit, (Belicesu, Kayadibi Mevkii) Perşembe Medreseönü, Kazancılı Köyü Arkeolojik Sit, Doğal Sit (Mağara) Perşembe Boğazcık Köyü Arkeolojik sit alanı (Çakmaklı Kalesi) Ünye Erenyurt beldesi Arkeolojik sit alanı (Ünye Kalesi) Ünye Doğal Sit, Arkeolojik Sit Fatsa Bolaman Bucağı Doğal Sit (Gaga Gölü) Fatsa Örencik ve Yassıtaş Köyü

arası Kentsel Sit Alanı (*) Merkez Taşbaşı, Zaferi Milli, Aziziye

Mahalleleri Kentsel Sit Alanı (*) Ünye (*) Koruma Amaçlı Đmar Planı bulunmaktadır Kaynak: Kültür ve Turizm Bakanlı ğı

9.2.3.4. Rize Rize Đli içinde yer alan Arkeolojik ve Doğal Sit Alanları Tablo: 69’da verilmiştir. Đl içinde ayrıca cami, kilise, sivil mimari örneği, köprü, ağaç, kale, oluşan, ilgili Koruma Kurulları tarafından tescili yapılmış 169 adet eser yer almaktadır.



194

Tablo: 69 Rize Đli Arkeolojik ve Doğal Sit Alanları SĐT ALANI ĐLÇE MEVK Đ, KÖY, MAH Doğal Sit Alanı Merkez Kırklartepe Köyü, Ayane Tepesi Arkeolojik Sit (Zilkale) Çamlıhemşin Zilkale Köyü Doğal Sit Alanı, Kentsel Sit Alanı Çamlıhemşin Kaplıca Köyü, Ayder mevkii Kentsel Sit Alanı Merkez Arkeolojik Sit Merkez Rize Kalesi ve Çevresi Doğal Sit Çamlıhemşin Fırtına ve Hola Derelerinin Bulunduğu Alan Arkeolojik Sit Çamlıhemşin Zilkale Köyü, Kale-i Bala ve Çevresi Doğal Sit Alanı Çamlıhemşin Çat Köyü, Şeytanlı Mevkii Tarihi Sit Alanı Pazar Şehitlik Köyü (Ayder Yaylası Yukarı Ambarlık) Çamlıhemşin Merkez Tarihi Sit Pazar Şehitlik Köyü Kaynak: Kültür ve Turizm Bakanlı ğı

9.2.3.5. Trabzon Trabzon Đli içinde yer alan Arkeolojik ve Doğal Sit Alanları Tablo: 70’te verilmiştir. Tablo: 70 Trabzon Đli Arkeolojik ve Doğal Sit Alanları SĐT ALANI ĐLÇE MEVK Đ, KÖY, MAH Kentsel Sit Alanı (2 Adet) Sürmene Doğal Sit Alanı Merkez Çamoba Köyü Arkeolojik Sit Alanı, Doğal Sit Alanı Maçka Altındere Köyü

Altındere Ormanı Arkeolojik Sit Alanı (Canayer Kalesi) Araklı Buzluca Köyü Kentsel Sit Alanı Akçaabat Kentsel Sit Alanı Arsin Zurnalı-Piştovlu-Çakallı-Đşhanlı-

Binatlı- Terzili-Çinganlı Mah. Kentsel Sit Alanı (3 Adet) Merkez Doğal Sit Alanı, Kentsel Sit Alanı Araklı Konakönü Mah. Arkeolojik Sit Alanı, Doğal Sit Alanı (Hortokop Kalesi)

Maçka Ortaköy

Doğal Sit Alanı (1. ve 2. Derece – 2 Adet)

Akçaabat Işıklar Mezrası-Kayabaşı Yaylası-Amele Çayırı

Arkeolojik Sit Alanı, Doğal Sit Alanı Maçka Meryemana Mevkii-Sumela Manastırı Doğal Sit Alanı Çaykara Arpaözü Köyü- Uzungöl Beldesi Arkeolojik Sit Alanı, Doğal Sit Alanı Maçka Şimşirli Köyü, Kuştul Manastırı

Çevresi Doğal Sit Alanı (Sera Gölü) Akçaabat Yıldızlı Belediyesi Doğal Sit Alanı Beşikdüzü Adacık ve Çeşmeönü Mahalleleri Kaynak: Kültür ve Turizm Bakanlı ğı



195

Đl içinde ayrıca cami, kilise, manastır, sivil mimari örneği, köprü, ağaç, hamam, kale kalıntısı, han, konak, şelale ve mağaralardan oluşan, ilgili Koruma Kurulları tarafından tescili yapılmış 328 adet eser yer almaktadır.

9.3. ÇEVRE VE ORMAN BAKANLI ĞI 9.3.1. Milli Parklar, Tabiat Parkları, Tabiat Korum a Alanları Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü tarafından belirlenen koruma alanları aşağıda verilmiştir.

9.3.1.1. Gümüşhane a. Artabel Gölleri Tabiat Parkı 22.12.1998 tarihinde kurulmuş olan Tabiat Parkı, 5.859 ha. Alanı kapsamakta olup, Merkez ve Torul Đlçeleri sınırları dahilinde bulunmaktadır. Tabiat Parkı alanının % 15’i Giresun Đli sınırları içinde kalmaktadır. b. Örümcek Ormanı Tabiatı Koruma Alanı 07.01.1998 tarihinde kurulmuş olan Tabiatı Koruma Alanı, 263 ha. Alanı kapsamakta olup, Özkürtün ilçesi sınırları dahilinde bulunmaktadır. Örümcek Ormanı, Avrupa, Kafkaslar ve ülkemizde bulunan en boylu ve çaplı göknar ve ladin fertleri ile olağanüstü düzgün gövdeli kayın fertlerinden oluşan meşcereleri bünyesinde barındırmaktadır. c. Tabiat Anıtları Gümüşhane Đli dahilinde bulunan Tabiat Anıtı nitelikte ağaçlar özellikleri ile aşağıda verilmiştir. Adı: Kıranı Evliya Ardıcı Tabiat Anıtı Đlçe: Şiran Köy: Kırıntı Mevkii: Hasanın Çaşırlığı Mülkiyet: Orman Kurulu şu: 26.06.1995 Alanı: 2500 m2



196

Kaynak Değerleri: 2123 m. rakımda bulunan Ardıç Ağacı 4.80 m. boy, 1.32m. çap ve 4.15 m. çevre genişliğine sahiptir. Adı: Ali A ğanın Kavağı Tabiat Anıtı Đlçe: Şiran Köy: Kırıntı Mevkii: Kırıntı Mülkiyet: Özel Kurulu şu: 26.06.1995 Alanı: 1500 m2 Kaynak Değerleri: Kavak Ağacı 30 m. boy, 1.55 m. çap ve 4.85 m. çevre genişliğine sahiptir. Adı: Örümcek Ormanı Ladini (1) Tabiat Anıtı Đlçe: Özkürtün Mevkii: Özkürtün Mülkiyet: Orman Kurulu şu: 11.10.1995 Alanı: 2500 m2 Kaynak Değerleri: Ladin Ağacı 400 yaşında olup, 49.1 m. boy, 1.48 m. çap ve 4.65 m. çevre genişliğine sahiptir Adı: Örümcek Ormanı Ladini (2) Tabiat Anıtı Đlçe: Özkürtün Mevkii: Özkürtün Mülkiyet: Orman Kurulu şu: 11.10.1995 Alanı: 2500 m2 Kaynak Değerleri: Ladin Ağacı 400 yaşında olup, 61.5 m. boy, 1.54 m. çap ve 4.85 m. çevre genişliğine sahiptir. Adı: Örümcek Ormanı Ladini (3) Tabiat Anıtı Đlçe: Özkürtün Mevkii: Özkürtün Mülkiyet: Orman Kurulu şu: 11.10.1995 Alanı: 2500 m2 Kaynak Değerleri: Ladin Ağacı 400 yaşında olup, 52.5 m. boy, 1.21 m. çap ve 3.81 m. çevre genişliğine sahiptir. Adı: Örümcek Ormanı Ladini (4) Tabiat Anıtı Đlçe: Özkürtün Mevkii: Özkürtün Mülkiyet: Orman Kurulu şu: 11.10.1995



197

Alanı: 2500 m2 Kaynak Değerleri: Ladin Ağacı 400 yaşında olup, 53.4 m. boy, 1.22 m. çap ve 3.83 m. çevre genişliğine sahiptir. Adı: Örümcek Ormanı Göknarı (1) Tabiat Anıtı Đlçe: Özkürtün Mevkii: Özkürtün Mülkiyet: Orman Kurulu şu: 11.10.1995 Alanı: 2500 m2 Kaynak Değerleri: Göknar Ağacı 400 yaşında olup, 54.5 m. boy, 1.18 m. çap ve 3.70 m. çevre genişliğine sahiptir. Adı: Örümcek Ormanı Göknarı (2) Tabiat Anıtı Đlçe: Özkürtün Mevkii: Özkürtün Mülkiyet: Orman Kurulu şu: 11.10.1995 Alanı: 2500 m2 Kaynak Değerleri: Göknar Ağacı 400 yaşında olup, 54 m. boy, 1.92 m. çap ve 6.05 m. çevre genişliğine sahiptir. Adı: Örümcek Ormanı Göknarı (3) Tabiat Anıtı Đlçe: Özkürtün Mevkii: Özkürtün Mülkiyet: Orman Kurulu şu: 11.10.1995 Alanı: 2500 m2 Kaynak Değerleri: Göknar Ağacı’nın 400 yaşında olup, 57.6 m. boy, 1.76 m. çap ve 5.52 m. çevre genişliğine sahiptir.

Adı : Örümcek Ormanı Göknarı (4) Tabiat Anıtı Đlçe : Özkürtün Mevkii : Özkürtün Mülkiyet : Orman Kurulu şu : 11.10.1995 Alanı : 2500 m2 Kaynak Değerleri : Göknar Ağacı’nın 400 yaşında olup , 58.5 m. boy, 1.80 m. çap ve 5.65 m. çevre genişliğine sahiptir.



198

9.3.1.2.Rize a. Kaçkar Dağları Milli Parkı 1994 yılında kurulmuş olan Milli Park, 51.550 ha. alanı kapsamakta olup, Çamlıhemşin ilçesi sınırları içinde yer almaktadır. Milli Park alanının %7’si Erzurum Đli, %8’i Artvin Đli sınırları içinde kalmaktadır. Gelişim planları yapılmıştır.

9.3.1.3. Trabzon a. Altındere Vadisi Milli Parkı 1987 yılında kurulmuş olan Milli Park, 4.800 ha. alanı kapsamakta olup, Maçka ilçesi sınırları içerisinde yer almaktadır. Milli Park alanının %5’i Gümüşhane Đli sınırları içinde kalmaktadır. Gelişim planları yapılmıştır. b. Uzungöl Tabiat Parkı 03.10.1989 tarihinde kurulmuş olan Tabiat Parkı, 1.625 ha. alanı kapsamakta olup, Çaykara ilçesi sınırları içerisinde yer almaktadır. Uzungöl Tabiat Parkı aynı zamanda Uzungöl Özel Çevre Koruma Bölgesi içinde yer almaktadır. 9.3.2. Ordu-Trabzon-Rize-Giresun-Gümü şhane-Artvin Planlama Bölgesi 1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni Pl anı 2008 yılında Çevre Ve Orman Bakanlığı tarafından onanan Ordu-Trabzon-Rize-Giresun-Gümüşhane-Artvin Planlama Bölgesi 1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni Planı’nda Giresun, Gümüşhane, Ordu, Rize ve Trabzon illeri için alınan ve turizm planlaması etkileyecek kararların özeti aşağıda verilmiştir.

9.3.2.1.Turizm Faaliyetleri Planlama Bölgesi genelinde turizm potansiyeli ve turistik ürünlerinin birbiri ile entegrasyonun sağlanarak, etkin bir yönetim organizasyonu içerisinde, koruma-kullanma ilkelerini gözeterek iktisadi ve toplumsal yaşama katılımı amaçlanmıştır. Aşağıda planlama bölgesinde geliştirilmesi düşünülebilecek



199

temel turizm faaliyetleri eko turizm, kültür turizmi ve doğa turizmi olarak belirlenmiş ve geliştirilebilecek alt faaliyetler ve hizmetler aşağıda sıralanmıştır.

• Yayla Turizmi • Festival Turizmi • Deniz Turizmi • Amatör Balıkçılık • Rafting • Doğa yürüyüşleri • Dağcılık • Kuş Gözleme • Mağara Turizmi • Diğer Doğa Sporları • Kayak Turizmi • Kaplıca Turizmi • Yat ve Kurvaziyer Limanları

9.3.2.2. Turizm Alanları Turizm alanlarına yönelik öncelikli olarak alt bölgeler belirlenmiştir. Mevcut turistik ürün potansiyellerinden hareketle çevre yerleşmeler ile birlikte, kültürel ve toplumsal yaşamdan kaynaklanan ilişkiler de kurgulanarak bütünlüklü koridorlar oluşturulmuştur. Bu bölgelerde detaylı analizler gerçekleştirildikten sonra yörenin doğal, kültürel, mimari dokusuna uygun olarak, ekolojik kaynakları tahrip etmeyecek, bütüncül, mekansal ve stratejik planlama çalışması yapılacaktır. Bunun haricinde resmi olarak ilan edilen turizm merkezleri plana işlenmiştir. Bu noktasal merkezlerin bölgesel yaklaşım ile birlikte bütünlüğü sağlanmaya çalışılmıştır.

9.3.2.3. Koruma Alanları Sit alanları, milli parklar, özel çevre koruma alanları tabiat koruma alanları, tabiat parkları, yaban hayatı koruma alanları, ramsar alanları, su havzaları, kıyı alanları gibi alanlar tespit edilmiş ve mutlak koruma altına alınmıştır.



200

9.3.2.4. Doğal Kültürel Değerlere Đlişkin Koruma ve Kullanım Kararları Hazırlanan planda alınan kararlarda, bio-çeşitlili ği, verimliliği ile önem taşıyan mutlak ve verimli tarım alanlarının devamlılığının sağlanması, ekolojik hassasiyeti olan bütün alt-bölgelerin korunması ve doğal kaynakların kullanma-koruma dengesi gözetilerek yönetimi önkoşul olarak kabul edilmiştir. Bu bağlamda alınan temel kararlar şunlardır:

• 1 ve 2. sınıf tarım toprakları, sulu tarım alanları ile verimliliği ve çeşitlili ği yüksek tarım arazileri korunmuş, mera alanlarının tescillenmesi ve korumaya alınması öngörülmüştür.

• Madencilik faaliyetlerinin sürdürülmesinde ise önemli yayla ve mera alanları ile verimli mutlak tarım alanlarının korunması ön koşulu bulunmaktadır.

• Su havzalarının, su toplama havzalarının, hidrolojik yapı öğelerinin ve yeraltı sularının korunmasına yönelik olarak arazi kullanım kararları geliştirilmi ştir.

• Dere yataklarının doğal yapısının ve su kalitesinin korunması, gelişigüzel alanlarda ihtiyaç fazlası taş ve malzeme ocaklarının açılmaması, terk edilen taş ocaklarının rehabilitasyonu ve yeniden kullanımı gerçekleştirilecektir.

• Suni gübre kullanımından kaynaklanan toprak ve yeraltı suyu kirliliğinin havza kullanımını kısıtlamasının önüne geçilmesi için tarımsal üretimdeki gerekliliğin üstünde gübre kullanımı kısıtlanmaktadır.

• Yaban hayatı koruma sahaları ve RAMSAR alanları gibi ulusal ve uluslararası anlaşmalarla korunan ÖBA’ların da kurutma ile tarım arazisine açılması, kumul ve sazlıkların ise II. konut yapılaşmasına açılması doğal değerlerin sürdürülebilir kullanımı ve korunması açısından yasaklanmıştır.

• Yayla ve mera alanlarında ekolojik sürdürülebilirliğin sağlanması, bu alanların koruma-kullanma ilkeleri doğrultusunda değerlendirilmesi amacıyla yapılaşma koşulları belirlenmiştir.

• Đlan edilmiş arkeolojik, doğal, kentsel sit alanları ile milli park, özel çevre koruma, tabiat koruma alanları, tabiat parkları ve yaban hayatı koruma alanları planlara işlenmiş olup, bu alanlardaki koruma-kullanma kararları ilgili yasal mevzuatlar dahilinde belirlenmiştir.



201

• Mevcut kentsel sit alanlarına ek olarak Giresun, Ordu ve Trabzon Merkez ilçelerinde tescillenmemiş alanların ivedilikle tespit edilip koruma altına alınması önerilmiştir.

• Kıyı alanlarında, ivedilikle yerleşme alanlarında olmak üzere, kıyı kenar çizgisinin yeniden tespiti gerçekleştirilecek, ilgili yasal mevzuat doğrultusunda kullanma koşulları belirlenecektir.

• Karadeniz Sahil Otoyolu ve başka diğer etmenlerden dolayı tahribat görmüş kıyı alanlarında suni beslemeli plajların oluşturulması ve dolgu alanlarında rekreatif amaçlı kullanım geliştirilmesi gereklidir.

• Bununla birlikte plan kapsamında kıyı şeridi boyunca ekolojik açıdan nitelikli ve göreli olarak korunmuş alanlar “Özel Kıyı Koruma Alanları” olarak tespit edilmiştir. Çayeli-Pazar, Fındıklı-Arhavi, Sürmene (Çamburnu) - Araklı (Konakönü) -Of (Kıyıcık), Tirebolu - Keşap, Perşembe-Ünye arasında belirli alanlar Özel Kıyı Koruma Alanları olarak belirlenmiştir.

• Doğal, bilimsel, estetik, kültürel, tarihi veya eğitsel açıdan ilgi çekmelerinden dolayı özel öneme sahip alanlarda biyolojik çeşitlili ğinin esirgenmesi, deniz ve kıyı biyolojik çeşitlilik kaynaklarının sürdürülebilir kullanımı sağlanacaktır. Bu alanlarda, kıyı alanlarına yönelik mevzuat dahilinde gerekli görülen kıyı yapıları haricinde dolgu alanı ile alan kazanılmayacaktır. Özel koruma alanının bütünlüğünü doğrudan ya da dolaylı olarak bozma olasılığı olan atıkların ve başka maddelerin boşaltımının veya atılmasının yasaklanması sağlanacaktır. Tehlikeye düşmüş, tehdit altında veya endemik olan bitki ve hayvan türlerinin varlıklarını sürdürmeleri, üremeleri ve yeniden kazanılmaları için kritik önemi olan yaşama ortamlarını sürdürebilmesi için her türlü bilimsel çalışması yapılacak ve tedbirler alınacaktır. Kıyı alanlarına ve yaşayan türlere zarar verme veya bunları rahatsız etme veya ekosistemlerin veya türlerin esirgenme durumlarını tehlikeye düşürme ihtimali bulunan veya özel kıyı koruma alanlarının doğal veya kültürel karakteristiklerine zarar verebilecek başka her türlü faaliyet veya karar düzenlemeye tabi tutulacak ve gerekirse yasaklanacaktır.



202

9.3.2.5. Trabzon-Rize Kıyı Kesimi Planlama Alt Bölgesi Planlama bölgesinin Bölgesel Merkezi, öncelikli Trabzon ve sonrasında Rize merkezli olmak üzere Trabzon-Rize sahil bölgesi aksında oluşturulmuştur. Trabzon ve Rize il sınırları dahilinde bulunan bu bölge Akçaabat, Trabzon Merkez Đlçe, Yomra, Arsin, Araklı, Sürmene, Of, Đyidere, Rize Merkez Đlçe ve Çayeli ilçeleri ile 17 belde belediyesinin kıyı kesimlerini kapsamaktadır. Bu bölgenin mevcut nüfusu yaklaşık 600.000 iken, 20 yıllık projeksiyon nüfusu yaklaşık 1.100.000 kişidir. Bu bölgenin toplam alanı yaklaşık olarak 54.190 ha’dır. Demografik yapı, sosyal yapı ile yaşam alışkanlıkları ve iktisadi yapı kriterlerine göre bu bölgede yapılan indeks çalışması sonucu ortaya çıkan kentsel kademelenmede, 20 senelik bir süreç içersinde alanın bir aglomerasyon oluşturacağı öngörülmüştür. Bu kesimde de planın gösterdiği çerçeve ve alan doğrultusunda detaylı analiz yapıldıktan sonra 1/25.000 ölçekli bütüncül Çevre Düzeni Planı yapılacaktır. Tüm bu alan bütünlüklü bir “kent bölge” olarak tanımlanmıştır. Kent bölge, günlük yaşamın uzanabildiği alanların, iş yaşamının geçtiği bölge ile güçlü ili şkilerin olduğu, merkezi ilişkilerin, ulaşım ve servis ağlarının, arazi ve iş piyasasının birlikte ele alındığı bir bölgedir. Akçaabat’tan Çayeli’ne kadar gelişecek olan aksta bilgi ve teknoloji odaklı öğrenen kent-bölge haline getirmek üzere iletişim altyapısı güçlendirilecek; söz konusu aks boyunca yenilikçi endüstriler, yüksek katma değerli sanayi, üretici hizmetleri, lojistik sektörü, fuar ve kongre turizmi geliştirilecektir. Geliştirilen bu kent-bölge hem bölgenin dışarıya açılımında temel hizmetleri sağlarken hem de belirlenen iktisadi faaliyetler ve ulaşım aksları çerçevesinde kırsal bölgelerinin de kalkınmaları gerçekleşecektir. Sahil kesiminde, ekolojik kaynak ve risk alanlarında özellikle kirletici sanayi üretimi tercih edilmeyecektir. Bu aks üzerinde KTÜ Teknolojik Araştırma Enstitüsü yapılandırılacak, aks boyunca belirlenecek uygun bir alan üzerine teknopark kurulacaktır. Bununla birlikte Trabzon, mevcut sağlık hizmetlerine ilaveten yeni ve farklı sağlık yatırımları ile ulusal ve uluslararası, uzmanlaşmış alanlarda hizmet verebilen bir sağlık hizmet merkezi haline getirilecektir. Özellikle kanser konusunda uzmanlaşma teşvik edilecektir. Bu alanda aynı zamanda fizibilite çalışmaları doğrultusunda büyük ölçekli spor faaliyetlerine yönelik uygun alanlar ve



203

kompleks yerleri belirlenecek ve bunların organizasyonu düzenlenecektir. Uluslararası aktivitelere hizmet edebilecek bir spor altyapısının güçlendirilmesiyle organizasyonlar ve spor turizmi geliştirilecektir. Tüm bunların yanısıra geleneksel üretim tarzları olan bakırcılık, dokumacılık, kuyumculuk gibi faaliyetler desteklenerek etkin pazarlama organizasyonları ve üretici birlikleri yapılandırılacaktır.

9.3.2.6. Giresun Kıyı Kesimi Planlama Alt Bölgesi Giresun Merkez Đlçe-Bulancak-Piraziz-Keşap sahil kesimi yine ekonomik gelişme, yerleşebilirlik ve erişebilirlik kriterleri ölçütünde Planlama Alt Bölgesi olarak belirlenmiştir. 3 ilçenin sahil kesimini kapsayan bu planlama alt bölgesinin yaklaşık alanı 12.080 ha olup, mevcut nüfusu 225.000 iken, 20 yıllık projeksiyon nüfusu yaklaşık 300.000 kişidir. Bu kesimde de planın gösterdiği alanlarda detaylı analiz yapıldıktan sonra 1/25.000 ölçekli b bütüncül Çevre Düzeni Planı yapılacaktır. Planlama alanında doğal eşikler göz önüne alınarak sanayinin geliştirilmesine öncelik verilecektir. Ordu ve Giresun’da temel tarımsal ürün olan fındık bir endüstri ürünü olarak işlenerek dünya pazarlarına sunulacak, ürüne yönelik araştırma-geliştirme faaliyetleri yapılandırılacaktır.

9.3.2.7. Ünye-Fatsa Kıyı Kesimi Planlama Alt Bölgesi Ünye-Fatsa aksı tarımsal üretim yoğunluğu, ticari fonksiyonların göreli olarak gelişmiş olması, finansal kapasitesi, Doğu Karadeniz’in Orta ve nihayetinde iç bölgelere bağlantısı üzerinde olması ve turizm potansiyelleri ile birlikte ön plana çıkarken olması ile birlikte Planlama Alt Bölgesi olarak belirlenmiştir. Ünye-Fatsa ilçelerinin sahil kesimini ve 2 adet beldeyi içerisinde bulunduran bu planlama alt bölgesi yaklaşık olarak 10.880 ha’lık bir alanı kapsamaktadır. Bu alanın mevcut nüfusu 126.000 kişi olup, 20 senelik projeksiyon nüfusu 300.000 kişidir. Liman-demiryolu-karayolu bağlantısının güçlendirildiği merkezde yine kendi ihtiyaçları ölçüsünde donatılar konumlandırılırken, kırsal ve bölgeye yönelik hizmet fonksiyonları geliştirilecektir. Bu belirlenen alanda bütüncül olarak bu planın belirttiği çerçeve ve kararlar doğrultusunda 1/25.000 ölçekli Çevre Düzeni Planı yapılacaktır. Bununla birlikte Ünye-Fatsa kesimi turistik ürün ve turizm altyapısı açısından nitelikli bir konumdadır. Bu Planlama Alt Bölgesi komşusu bulunan Turizmin Geliştirileceği Özel Proje Alanı ile birlikte düşünülecek, turizm açısından bu iki bölge arasında karşılıklı etkileşim içerisinde ve birbirlerini bütünleyici kararlar alınacaktır.



204

9.3.2.8. Espiye-Tirebolu-Görele Kıyı Kesimi Planlama Alt Bölgesi Espiye-Görele kıyı kesiminde kalan bölge bütüncül olarak kentsel hizmet merkezi olarak belirlenmiş ve 1/25.000 ölçekli Çevre Düzeni Planı yapılması gereken planlama alt bölgesi olarak ilan edilmiştir. Espiye, Tirebolu ve Görele ilçeleri ile Çavuşlu beldesini kapsayan bu planlama alt bölgesi yaklaşık olarak 5200 ha’lık bir alanı kapsamaktadır. Bu alanın mevcut nüfusu 62.000 kişi olup, 20 senelik projeksiyon nüfusu 111.000 kişidir. Bu kesim, fındık başta olmak üzere tarımsal üretimin yoğun olarak gerçekleştirildi ği ve bunun işlenip pazarlandığı önemli bir bölgedir. Bununla birlikte 1. ve 2. derece olmak üzere verimli tarım topraklarının bulunduğu bir alandır. Alınan plan kararları ile bu kesim deniz, kara ve demiryolu bağlantılarının odağında yer almaktadır. Bu açıdan hem kendi içersinde hem de öncelikli hizmet/mal akışının sağlanacağı güney bölgesi ile ilişkisi açısından özellikle ticari merkez konumu güçlenmektedir. Tarımsal üretim açısından bu bölge, alternatif ürün yetiştiricili ğine müsait bir alandır.

9.3.2.9. Özel Proje Alanları Yerleşmelere, bunların hizmet ihtiyaçlarına ve dengeli dağılımlarına yönelik kentsel kademelenme ve buna bağlı belirlenen alt bölgelere ilaveten tüm bölge içerisinde tanımlanan temel sektörel gelişme parametreleri üzerinden de “Özel Proje Alanı (ÖPA)” tanımlamaları yapılmıştır. Bu kapsamda Planlama Bölgesinde turizmi ve tarımı geliştirmeye yönelik Özel Proje Alanları tespit edilmiştir. “Turizmi Geliştirme Amaçlı Özel Proje Alanları”nda, mevcut turistik ürün potansiyellerinden hareketle çevre yerleşmeler ile birlikte kültürel ve toplumsal yaşamdan kaynaklanan ilişkiler de kurgulanarak bütünlüklü koridorlar oluşturulmuştur. Bu bölgelerde detaylı analizler gerçekleştirildikten sonra yörenin doğal, kültürel, tarihi, mimari dokusuna uygun olarak, ekolojik kaynakları tahrip etmeyecek, bütüncül, mekansal ve stratejik planlama çalışması yapılacaktır. Bu bölgelerde turistik ürünler, altyapı ve üstyapı çalışmaları ile birlikte il/bölge ekonomisine katkıda bulunacak ve istihdam yaratacak hale getirilecektir. Bu noktada planlama bölgesinde Artvin ve Rize’nin güneyini kapsayan alan, Trabzon sahil kesiminden güney bölgesine genişleyen alan, Ordu sahil kesiminden iç kesimlere genişleyen alan olmak üzere, üç adet turizmi geliştirme amaçlı ÖPA tespit edilmiştir. Bunun haricinde kalan diğer tüm yerleşmelerde de mevcut ve potansiyel turistik ürünler, turist profili, turizm yatırımları, altyapı ve tesis kapasitesi araştırılmış ve bu bağlamda sektörel



205

kararlar üretilmiştir. Buradaki amaç Planlama Bölgesinde noktasal olarak turizm sektörünün gelişmesinden öte, bölgesel olarak yerleşmelerin ve hizmetlerin birbirini tamamlayıcı, destekleyici nitelikte karar geliştirilmesini sağlamaktadır. Tarım ve turizmi geliştirme amaçlı özel proje alanlarında yapılacak gelişmeye yönelik proje ve planlara ilişkin kararlar şu şekilde belirlenmiştir:

• Belirlenen ÖPA sınırları kesin değildir. Alt ölçekte yapılacak detay analiz ve bulgular sonucunda, bu bölgenin sınırları revize edilebilir. ÖPA’nın fiziki alt ölçek planlarının yapımından önce bir bütün olarak ele alınıp, bölge ile ilgili potansiyel ve sorunların ortaya konulduğu bir “Envanter ve Etüt Çalışması” yapılması; bölgenin gelecekteki kimliğinin ortaya konulması ve kararların daha sağlıklı verilmesi açısından zorunludur.

• Yapılan “Envanter ve Etüt Çalışması” sonucunda, bu çalışmanın daha

detaylı olarak ortaya çıkardığı ve alanın gelişmesi yönünden önemli olan sorun ve potansiyellerin belirlenip değerlendirilmesi yönünde gelişim stratejilerinin ortaya konulduğu, ÖPA bütününde bir “Gelişim Planı” hazırlanacaktır.

• Yukarıda açıklanan “Envanter ve Etüt Çalışması” ile “Gelişim Planı”nın, Đl Özel Đdaresi, Valilik, Kaymakamlıklar, Belediyeler yetkisinde; varsa ilgili kurum, kuruluş ve yerel aktörler ile birlikte hazırlanması esastır. Gelişim Planı doğrultusunda, ulaşım, konaklama, altyapı, lojistik, sanayi ve diğer düzenlemelerin gerçekleştirilmesi, alınan kararların mekana yansıtılması, tüm bu planlardan sonra belirlenecek olan alanlarda hazırlanacak 1/25.000 veya 1/5000 ölçekli planlar ile gerçekleştirilecektir.

• ÖPA içinde gerekli alanlarda 1/25.000 veya 1/5.000 yapılana dek mevcut

üst ölçekli planlar geçerli olup, 1/25.000 ve 1/5.000 ölçekli planlar yapıldıktan sonra, bunlara uygun olarak revize edilecektir.

a. Artvin-Rize Đlleri Turizmi Geli ştirme Amaçlı Özel Proje Alanı Proje alanı Artvin Đli ile Rize ilinin Fındıklı, Ardeşen, Çamlıhemşin ve Hemşin yerleşimleri ile bu yerleşimlerin aralarında kalan alanı kapsamaktadır. ÖPA içinde, 12 ilçe merkezi dışında 15 belde ile yaklaşık 290 adet de köy yerleşimi bulunmaktadır. Proje alanının toplam nüfusu yaklaşık 32.000’dir. Bu alan,



206

taşıdığı tarihi, doğal, kültürel ve kentsel potansiyeller doğrultusunda turizm açısından il/bölge için oldukça önemli bir bölge olarak geliştirilmesi öngörülen özel proje alanlarından biridir. ÖPA’nın sahip olduğu potansiyeller, gerek ulusal gerekse uluslararası ölçekte çok önemli olup, geliştirilmesi durumunda il ve bölge için önemli bir ekonomik girdi sağlayacağı tespit edilmiş ve bu yönde düzenlemelerin yapılması öngörülmüştür. Yapılacak bu çalışmada, sektörün kendi gelişimi içinde; konaklama, ulaştırma, tanıtım ve organizasyonların birlikte değerlendirilmesi, tüm bu olguların ÖPA’nın bütününde irdelenip, kullanıma yönelik kararların bu doğrultuda verilmesi esastır. Bu noktada yapılan üst ölçekli çalışmalarda, turizm olgusunun sadece tek bir çeşit olarak değil, diğer yerel kaynak ve değerler ile beraber düşünülmesi, bunların da hazırlanan stratejik çalışmanın içine alınması, bölgenin tüm kaynaklarının değerlendirilmesi hususunda faydalı olacaktır. Artvin-Çamlıhemşin hattı arasında kalan alan özellikle zengin doğal kaynaklar, koruma alanları, tabiat ve milli parklar, yaylalar, kıyı alanları ve kültürel birikimi ile ön plana çıkmaktadır. Dolayısıyla bu bölgede eko-turizme yönelik planlama çalışması yapılacaktır. Kaçkarlar Milli Parkı boyunca doğa sporları, amatör balıkçılık kültürel turizm, ekolojik kaymaklı turizm teşvik edilecektir. Toplumsal canlılığın, etkileşimin sağlanması ve turizm potansiyelinin değerlendirilmesi kapsamında düzenlenen festivaller, belirlenecek tematik programlar ve birbiri arasında sağlanacak etkin organizasyon ile birlikte değerlendirilecektir. Kaçkarlar Milli Parkı, Fırtına Vadisi, Ayder Yaylası mutlak koruma alanları olup ÖPA’nın turizm gelişimini şekillendirecektir. Özellikle Ayder yaylasında yaşanan yoğun yapılaşma baskısına karşı, geleneksel yapının ve ekolojik kaynakların sürdürülebilirliği açısından alan katılımcı/korumacı bir alan yönetimi planlaması hazırlanmalıdır. Fırtına Vadisi boyunca yer alan şimşir ormanları, yasa dışı kesimler nedeniyle azalmaktadır. Hemen yanı başındaki Kaçkar Dağları Milli Park sınırlarının, bir ekolojik koridor şeklinde, Fırtına Vadisi’nde yer alan ve mevcut Milli Park sınırları içinde temsil edilmeyen değerli habitatları da içine alacak şekilde genişletilmesi, doğal habitatların bütün bu tehditlere karşı korunmasını güvence altına alacaktır. Bununla birlikte gerçekleştirilen Heliksi faaliyetleri Milli Park sınırlarının dışarısında belirlenen bir alanda yapılmalıdır. Eko turizmin yanı sıra bölgenin doğal kaynak ve özelliklerinden hareketle engelliler turizmi, sağlık turizmi gibi turizm



207

faaliyetlerine yönelik altyapı çalışmaları; hem bir rehabilitasyon ve sağlık hizmeti olarak geliştirilirken, aynı zamanda da turizmin çeşitlendirilmesini sağlayacaktır. Tesisleşme açısından Fındıklı sahil hattı, belirlenirken, konaklama altyapısı güçlendirilecektir. Turizm bölgesinde mevcut köy, yayla vb. alanlardaki yapı stokunun kullanılması, turistik hizmetlerin bu alanlarda yaşayanlarca sunulması teşvik edilecek, yeterli altyapıya sahip olmayan alan ve konutlarda altyapının oluşturulmasına öncelik verilecektir. Yayla alanlarının düzensiz yapılaşmaya açılmasının koruma-kullanma ilkeleri doğrultusunda önüne geçilecektir. Hayvancılığın yapılmadığı ve turizm potansiyeli açısından ön plana çıkan yaylalar ve orman içi açıklık alanlarında temelsiz, yörenin geleneksel mimarisine ve yapılaşmasına uygun, düşük yoğunluklu yapılar yapılması önerilmektedir. Koruma bölgesi olmayan ancak doğal kaynaklar açısından gerek ekolojik, gerekse turizm sektörünün sürdürülebilirliği açısında uygun kamp alanları teşvik edilecektir. Önemli kuş alanlarında bulunan bu bölgede kuş gözlemciliği teşvik edilecektir. Turizm amaçlı planlama alanı içersinde kalan yerleşimlerin karar ve yürütme mekanizması ilgili kamu kurumları, yerel yönetimler, sivil toplum kuruluşlarının katılımı ile oluşturulacaktır. Planlama çalışması içersine profesyonel tur, organizasyon, tanıtım ve yatırım faaliyetleri ve ilgili aktörleri dâhil edilecektir. Mevcut olan ekolojik ve kültürel birikimin belgelenmesi, sürdürülebilmesi, turizme yönelik olarak sergilenmesi; yerel halkın koruma bilincinin geliştirilmesi toplumsal, kültürel ilişkilerin güçlenmesi, tüm bunlarla beraber yerel ekonomik kalkınmaya destek sağlaması amacıyla “eko müze” uygulaması gerçekleştirilecektir. Geleneksel müzeciliğin yerine getirdiği koleksiyonculuk, muhafaza etme, araştırma, sergileme ve eğitim faaliyetlerinin yanı sıra; yerel kültürün ve doğanın bir arada ele alınıp bugüne ve geleceğe dair birikimi amaçlanacaktır. Yerel katılımın esas olduğu bu müzecilik anlayışında, faaliyetler gündelik yaşam ekseninde mekanın tümüne yayılacaktır. b. Trabzon-Rize-Gümüşhane Đlleri Turizmi Geli ştirme Amaçlı Özel Proje Alanı Trabzon, Rize ve Gümüşhane il sınırları içinde bulunan ÖPA Hayrat, Dernekpazarı, Çaykara, Köprübaşı, Sürmene, Araklı, Arsin, Yomra, Maçka,



208

Düzköy ve Đkizdere yerleşimleri ile bu yerleşimlerin aralarında kalan alanı kapsamaktadır. ÖPA içinde, 12 ilçe merkezi dışında 15 belde ve yaklaşık 240 adet de köy yerleşimi bulunmaktadır. Alanın toplam nüfusu yaklaşık 310.000 dolaylarındadır. Bu alan, taşıdığı tarihi, doğal, kültürel ve kentsel potansiyeller doğrultusunda turizm açısından il için oldukça önemli bir bölge olarak geliştirilmesi öngörülen alt bölgelerden biridir. Trabzon çevresindeki turizm alt bölgesi, Altındere Vadisi, Milli Parkı, Uzungöl Tabiat Parkı, Sumela Manastırı, Ayasofya Müzesi öncelikli olmak üzere birçok doğal ve tarihi kaynaklar ile yayla alanları, doğal kültürel ve mimari özellikleri açısından önemli potansiyelleri barındırdığı gerekçesiyle belirlenmiştir. Bu süreçte yukarıda belirlenen turizme yönelik kullanımlar ve temel ilkeler bu bölge için de geçerlidir. Đl ekonomisine katkı ve üstyapı gelişiminin sağlanması içi Trabzon-Rize aksı (yoğunluğu paylaştırmak ve yerleşilebilirlik açısından tercihen Merkez ilçelerin dışına doğru) hizmetlerin sunulması ve gerekli donatıların yerleştirilmesi açısından öncelik taşımaktadır. ÖPA içerisinde özellikle Solaklı ve Haldizen Vadisi, Karadere Vadisi, Değirmendere Vadisi turizm açısından bütünlüklü olarak değerlendirilmeli ve çevreye duyarlı bir gelişme stratejisi izlenmelidir. Yayla turizmine yönelik, ilan edilmiş Erikbeli, Karadağ, Şomla, Çakırgöl, Yeşilyurt ve Pazarcık turizm merkezleri yayla turizmine uygun alanlar olarak ön plana çıkarken, plan notlarında belirtilen yaylalara yönelik koruma-kullanma ilkeleri doğrultusunda değerlendirilecektir. Bunun yanı sıra Đpek Yolu ve eski il yollarının turizm ve rekreatif amaçlı değerlendirilmesi gerekmektedir (diğer güzergahla büyük ölçüde değiştiğinden ötürü, özellikle Maçka ilçesinin Çatak mevkiinden başlayarak Torul hattına ulaşan 57 km’lik bölüm). Proje alanının sahip olduğu potansiyeller, gerek ulusal gerekse uluslararası ölçekte çok önemli olup, geliştirilmesi durumunda il ve bölge için önemli bir ekonomik girdi sağlayacağı tespit edilmiş ve bu yönde düzenlemelerin yapılması öngörülmüştür. Proje alanında özellikle turizmin çeşitlendirilmesi (kış, dağ, yayla, kültür, tarih, doğa, spor vb.) hedeflenecektir. Yapılacak bu çalışmada, sektörün kendi gelişimi içinde; konaklama, ulaştırma, tanıtım ve organizasyonların birlikte değerlendirilmesi, tüm bu olguların ÖPA bütününde irdelenip, kullanıma yönelik kararların bu doğrultuda verilmesi esastır. Bu noktada, yapılan üst ölçekli çalışmalarda, turizm olgusunun sadece tek bir çeşit olarak değil, diğer yerel kaynak ve değerler ile beraber düşünülmesi,



209

bunların da hazırlanan stratejik çalışmanın içine alınması, bölgenin tüm kaynaklarının değerlendirilmesi hususunda faydalı olacaktır. c. Ordu-Giresun Đlleri Turizmi Geli ştirme Amaçlı Özel Proje Alanı Ordu ve Giresun il sınırları içinde bulunan ÖPA, Merkez Đlçe, Gülyalı, Kabadüz, Mesudiye, Gölköy, Aybastı, Kabataş, Gürgentepe, Ulubey, Çamaş, Perşembe, Ünye, Fatsa ile Bulancak, Giresun Merkez Đlçe, Dereli ilçelerinin güney kesimleri ve bu yerleşimlerin aralarında kalan bölgeyi kapsamaktadır. Proje alanı içinde, 12 ilçe merkezi dışında 28 belde ile yaklaşık 290 adet de köy yerleşimi bulunmaktadır. ÖPA’nın nüfusu yaklaşık 450.000’dir. Bu alan, taşıdığı tarihi, doğal, kültürel ve kentsel potansiyeller doğrultusunda turizm açısından il için oldukça önemli bir bölge olarak geliştirilmesi öngörülen özel proje alanlarından biridir. Ordu’da sahil kesiminde sahiller-kumsallar, deniz taşımacılığına dayanan turizm olanakları turistik ürünler olarak göze çarpmaktadır. Đç kesimlere doğru gidildikçe, kültür turizmine (kiliseler, kaleler, antik yerleşimler, kaya mezarları, müzeler, tarihi kentsel doku, anıt özelliğindeki eşi olmayan yapılar) yönelik ürünler ortaya çıkmaktadır. Bununla birlikte, Ordu ilinin doğal yapısı, festivaller, akarsular, göller, geleneksel yayla kültürü ve evleri ile yol boyunca tarihsel değeri olan kültürel ve doğal değerlerin çokluğu diğer turistik ürünlerdir. Bu alana dair, turizme niteliği yüksek alt bölgeler için alınan temel plan kararları geçerlidir. Turizme yönelik ulaşımın ve il ekonomisine katkının geliştirilmesi amacıyla Ordu Merkez ilçedeki limanın turizm amaçlı olarak kullanıma da hizmet verebilmesi için geliştirilecektir. Kurvaziyer ulaşım geliştirilecek (butik, küçük ölçekli, kamusal kullanıma açık), bölgede bulunan diğer limanlarla tur ve güzergah organizasyonları düzenlenecektir. Aynı zamanda Turizmin Geliştirileceği Özel Proje Alanı, komşusu bulunan Ünye-Fatsa Planlama Alt Bölgesi ile birlikte düşünülecek, turizm açısından bu iki bölge arasında karşılıklı etkileşim içerisinde ve birbirlerini bütünleyici kararlar alınacaktır. Giresun ili de bütünlüklü olarak turizm sektörü bölgenin geneli ile entegre edilerek değerlendirmeye alınmıştır. Đlde bulunan önemli yaylalar ve turizm alanları/ürünleri organize bir şekilde değerlendirilerek turizme kazandırılacaktır. Turizmin geliştirileceği bu ÖPA içerisinde oldukça önemli, turizm merkezi ilan edilmiş yaylalar bulunmaktadır. Yavuzkemal,



210

Bektaş ve Kümbet yaylaları koruma-kullanma ilkeleri doğrultusunda turizm açısından bölgenin bütünü dahilinde değerlendirilecektir.

9.3.3. Özel Çevre Koruma Bölgesi

Planlama Bölgesi içinde bulunan tek Özel Çevre Koruma Bölgesi Trabzon Đli’nde yer alan Uzungöl Özel Çevre Koruma Bölgesi’dir. Bölge, 07.01.2004 tarih ve 2003/6692 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile tespit ve ilan edilmiştir

Çaykara Đlçesi’nde yer alan Bölge 1 belde 3 köyden oluşmakta olup, 4.707 nüfus ve 149.12 km2 ‘lik bir alanı kapsamaktadır.

Aynı zamanda bir bölümü Tabiat Parkı olarak belirlenen Bölge’nin planlama çalışmaları Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı denetiminde devam etmektedir. 9.3.4. Yaban Hayatı Koruma Sahaları ve Yaban Hayvan ı Yerleştirme Alanları Kapsamındaki Avlaklar 3167 Sayılı Kara Avcılığı Kanunu Uyarınca Çevre ve Orman Bakanlığınca Belirlenen “Yaban Hayatı Koruma Sahaları ve Yaban Hayvanı Yerleştirme Alanları” kapsamındaki avlaklar aşağıda verilmiştir. :

• Giresun Đli’nde, Merkez ilçe Lapa-Çaldağ köyünde 4.338 hektarlık alan Yaban Domuzu Örnek Avlağı, Şebinkarahisar Đlçesi’ne bağlı Ordut Köyü, Buzkeçi, Doğanyuva köyleri hudutlarında, 1189 ha’lık bir alanda 24.06.2008 tarihinde tescil edilmiş Keklik Örnek Avlağı

• Gümüşhane Đli’nde Yukarı Kulaca Köyü ve Camallı Köyü sınırları civarında varlığı bilinen, fakat sayısı azalan çengel boynuzlu dağ keçisi bulunmaktadır. Dağ keçilerinin üremesi ve korunmasına olanak sağlamak amacıyla Yaban Hayatı Geliştirme Sahası oluşturulmuştur. Diğer saha ise; Kelkit ilçesi Mahmatlı Köyü sınırlarında bulunmaktadır. Bu alanda da dağ keçileri koruma altına alınmıştır.

• Ordu Đli’nde, Kuşunçalı 3.706 hektarlık alan Yaban Domuzu Avlağı • Trabzon Đli’nde, Maçka Đlçesi Kulindağı 4.853 hektarlık alan Yaban

Domuzu Avlağı



211

III- TURĐZM POTANSĐYELĐ ENVANTERĐ

1. ĐLLER ĐTĐBAR ĐYLE DOĞAL VE TAR ĐHĐ DEĞERLER

1.1. GĐRESUN 1.1.1. Doğal Değerler

1.1.1.1. SU KAYNAKLARI

a. Akarsular Harşit Çayı: Tirebolu- Görele arasında Karadeniz’e dökülen Harşit Çayı Giresun Đlinin en uzun akarsuyudur. Gelevera Deresi: Balaban Dağlarından doğarak Görele ve Espiye ilçeleri arasından geçmektedir. Derenin sınırı Yağlıdere ilçesine kadar

ulaşmaktadır. Uzunluğu 80km, kadardır. Espiye Đlçesinin doğusundan denize dökülmektedir. Derenin denize döküldüğü yerde Andoz Kalesi bulunmaktadır. Gelevera Deresi boyunca yeşil alanlar ve ormanlılar çoğunluktadır. Sahip olduğu eğimden dolayı sürekli ve hızlı bir şekilde akış göstermektedir. Aksu Çayı: Karagöl yöresinden kaynaklanan Aksu, kuzeye doğru akarak Kızıltaş, Sarıyakup, Pınarlar ve Güdün yörelerinin sularını toplamakta, Dereli ilçe merkezinin içinden geçerek, Giresun il merkezinin doğusundan denize dökülmektedir. Yaz ve kış mevsimlerinde suyu fazladır. Aksu Çayının Karadeniz’e döküldüğü yerde Her yıl 20-23 Mayıs tarihleri arasında üçbin yıllık bir geçmişe sahip olan Mayıs Yedisi şenlikleri yapılmaktadır. Aksu Çayı boyunca zengin bir flora çeşitlili ği gözlenebilmektedir. Kızılağaçlar, kestaneler, fındıklar, orman gülleri, meşeler ve çalı çilekleri bunlardan bazılarıdır. Batlama Deresi: Çaldağ’ın batı yamacının güney kemsinde yer alan Bektaş Yaylası’ndan doğmakta olup, Merkez ilçenin batısında yer alan ve kentsel alanın önemli bir düzlüğü özelliğindeki Baflama Vadisi’nden denize dökülmektedir. Pazar Suyu Deresi: Bulancak- Piraziz sınırını oluşturan Pazar Suyu deresi, Karadeniz’in kuzey kesiminden kaynağını almaktadır. Karagöl ve Yürücek



212

bölgelerinin sularını toplayarak, Bulancak ilçesinin batısından Karadeniz’e dökülmektedir. Uzunluğu 80 km. kadardır. Kelkit Irma ğı: Gümüşhane Dağlarından doğan Kelkit Irmağı Erzincan, Gümüşhane, Giresun Đllerinin birleşme noktasına yakın bir yerden Giresun topraklarına girmekte olup Giresun Đli sınırları içerisinde ki uzunluğu 70 km’dir. Pınarlar Şelalesi: Pınarlar Köyü’ne 3 km uzaklıkta yer alan şelale yaz kış akmakta olup, tamamen yosun kaplıdır.

b. Göller Đlin sahip olduğu topografik yapı göl oluşumuna uygun değildir. Arazi yapısının engebeli olmasından dolayı büyük göllere rastlanmamaktadır. Dağların tepe noktalarında buzul göllerine rastlanmaktadır.

Karagöl: Karagöl Dağlarının tepe noktasında bulunmaktadır. 3600 m. rakımda yer almaktadır. 23m derinliğinde olup, 450m2 alana sahiptir. Yaz aylarında bile etrafında kar ve buz parçaları bulunmaktadır. Sağrak Gölü: Karagöl Dağı eteklerinde yar alan bir diğer gölde Sağrak Gölüdür. 3100 m. rakımda yer almaktadır. 5 m. derinliğinde 210 m2 alana sahiptir. Aygır Gölü: Dereli ilçesi sınırları içerisinde kalan Karagöl Dağı eteklerinde bulunmaktadır. 3200 metre yükseklikte olduğu için yaz mevsiminde de kar kalıntıları görmek mümkündür. 7 metre derinliğinde 270 m2 alana sahiptir. c. Baraj ve Göletler Kılıçkaya Barajı: Kelkit Nehri üzerinde enerji üretmek amacıyla 1980-1990 yılları arasında inşa edilmiş bir barajdır. Göl alanı 64 km² olan barajın, 33 km²'si Sivas'ın Suşehri ilçesi sınırlarında, 31 km²'si Giresun'un Şebinkarahisar ilçesi sınırlarında yer almaktadır. Toprak gövde dolgu tipi olan barajın gövde hacmi 7.000.000 m³, akarsu yatağından yüksekliği 134,00 m, normal su kotunda göl



213

hacmi 1400,39 hm³, normal su kotunda göl alanı 64 km²'dir. Baraj 124 MW güç ile senede 332 GWh'lık enerji üretmektedir. Çakmak Göleti: Alucra Đlçe sınırları içersinde bulunmaktadır. 1981 yılında faaliyete geçen gölet sulama amaçlı olarak kullanılmaktadır. Đngölü Göleti: Alucra Đlçe sınırları içersinde bulunmaktadır. 1999 yılında faaliyete geçen gölet sulama amaçlı olarak kullanılmaktadır. Toplukonak Göleti: Şebinkarahisar Đlçe sınırları içersinde bulunmaktadır. 1994 yılında faaliyete geçen gölet sulama amaçlı olarak kullanılmaktadır. Gölet çevresi bölge halkı tarafında mesire amaçlı kullanılmaktadır. d. Đçmeler Çaldağı Madensuyu: Giresun Merkez Osmaniye köyü yakınlarında Baltam Deresi üzerinde bulunmaktadır. Çıkarılan suyun şişelenmesi için 1991 yılında burada bir işletme açılmıştır. Bu tesisin kapasitesi yaklaşık 6000–7000 şişe kadardır. Buradan çıkarılan maden suyunun böbrek taşlarına iyi geldiği ve hazmı kolaylaştırdığı bilinmektedir. Đnişdibi Madensuyu: Dereli ilçesi, Đnişdibi Köyü, Çakır Armut mevkiinden bulunan bu maden suyu Karbondioksit gazı içermektedir. Đnişdibi madensuyu ticari olarak işletilmektedir. Pınarlar Madensuyu: Şebinkarahisar Đlçesi, Tamzara Mahallesinde bulunmaktadır.

e. Termal Kaynaklar

Hayran Kaplıcası: Alucra Đlçesi Aktepe köyünde, Belen Çayırı bölgesinde bulunmaktadır. Kaplıca Aktepe Köyü tüzel kişili ğine 20 yıllığına kiralanmıştır. Kaplıcada iki tane havuz yer almaktadır. Bir adet sıcak su kaynağı, iki adet içme suyu kaynağı



214

bulunmaktadır. Kaplıca suyunda bol miktarda klor, kükürt ve demir bulunmaktadır. Cilt ve deri hastalıklarını tedavi edici özelliklere sahiptir. Turizm değeri bulunmamaktadır. Bölge halkı tarafından daha çok rekreasyon amaçlı kullanılmaktadır.

1.1.1.2. Yaban Hayatı Ve Avcılık Đlin topografik yapısı oldukça engebeli bir yapıya sahip olması ve Giresun Dağlarının kıyı şeridinden başlayarak, yüzey şekillerini oluşturması zengin bir bitki örtüsünün varlığını beraberinde getirmiştir. Bu durum kırsal arazi üzerinde birçok av hayvanının yaşamasına ve çoğalmasına olanak sağlamıştır. Kanatlı hayvanlardan bıldırcın, yabani ördek, yabani kaz, kuğu kuşu ve kuzgun sadece Ağustos-Şubat ayları arasında avlanmaktadır. Memeliler sınıfına giren kurt, çakal, yaban domuzu ve kuşlardan karga, saksağan, atmaca, kartal gibi hayvanlar her zaman avlanabilmektedir. Ancak doğanın ekolojik dengesinin bozulması sonucu bazı hayvanların nesli tükenmektedir. Bundan dolayı dağ keçisi, karaca, turaç, dişi sülün, keklik ve ağaçkakan gibi kuşların ve memelilerin avlanması yasaklanmıştır. Đl bütününde 2 adet avlak bulunmaktadır. Bunlardan birincisi; Çaldağ-Lapa-Narlı’da olup toplam 4338 hektar büyüklüğündedir. 2004 yılı itibari ile tesis edilmiş bu alanda yıllık toplam 48 adet yaban domuzu hasat edilmektedir. Đkincisi ise; Şebinkarahisar Đlçesi’ne bağlı Ordutköyü, Buzkeçi, Doğanyuva köyleri hudutlarında yer almaktadır. 1189 ha’lık bir alan 24.06.2008 tarihi itibariyle Keklik Örnek Avlağı olarak tescil edilmiştir. Avlak sahasında yapılan çalışmalar sonucunda alanda her yıl 284 Keklik’in avlattırılabileceğini ortaya koymuştur.

Balıkçılık: Giresun ilinin kıyı şeridinin 122 km olması balıkçılık faaliyetlerinin yoğun bir şekilde yapılmasını da beraberinde getirmiştir. Merkez, Keşap, Espiye, Tirebolu, Görele, Eynesil, Bulancak, Piraziz ilçelerinde balık avlama faaliyetleri yapılmaktadır. Đlde her mevsim balık avlama olanağı vardır. Fakat mevsimlere göre tutulan balık miktarları değişmektedir. En çok avlanan balık türleri, hamsi, istavrit, mezgit, kefal, barbunya ve kalkandır. Ayrıca Kılıçkaya Baraj gölünde

olta balıkçılığı faaliyetleri de yapılmaktadır.



215

1.1.1.3. ORMAN KAYNAKLARI

Giresun ili sahip olduğu iklimsel özellikleri nedeniyle bol yağış almaktadır. Yağış miktarının fazla olması orman alanlarının geniş yer tutmasını da sağlamıştır. Orman alanları 716.126 hektarlık bir alan kaplamaktadır. Bunun %25 koru alanı, %24’ü bozuk orman alanı ve %51 çok bozuk orman alanı olarak

sınıflandırılmaktadır. Espiye Kent Ormanı Orman Genel Müdürlüğü “Kent Ormanı Projesi” kapsamında 2007 yılında açılışı yapılan Kent Ormanı Giresun’a 25 km mesafede Gülburnu Köyü(Espiye), Ocaktepe Mevkiinde, 600 m yükseklikte yer almakta ve 385 Ha alan kaplamaktadır. Geniş panoramik manzarası olan ormandan Ordu’nun Vona sahilinden, Trabzon- Faroz Burnu arasındaki kesimi izlemek mümkündür. Bölge kartal, atmaca, şahin gibi kuşların doğal üreme alanıdır. Orman içinde otopark, gölet, şelaleler, yürüyüş ve koşu pistleri, gözetleme yeri, seyir terasları, dinlenme alanları, çocuk oyun alanları, WC gibi tesisler yer almaktadır.

1.1.1.4. MAĞARALAR - KAYALIKLAR

Yeniköy( Yedideğirmenler) Mağarası Espiye ilçesinin 33 km güneyinde Yeniköy Köyünde, Karadona Deresinin batı kenarında bulunmaktadır. Önceden su değirmeni olarak nitelendirilen mağara 2006 yılında keşfedilmiştir. Mağaranın en önemli özelliklerinden biri içinde bolca su akıyor olmasıdır. Aynı zamanda mağaranın içinde sarkıt ve dikit oluşumları, damlataşlar, duvarlar görülmektedir.

Şahan Kayası: Keşap Đlçesi, Karabulduk Beldesi Armutdüzü Köyü sınrları içinde bulunan kayalık, Doğal Sit Alanı olup, Türkiye haritası görünümündedir. Ulaşımı kolaydır.



216

1.1.1.5. YAYLALAR

Giresun ilini kuzey ve güney yönlü kuşatan dağlar belirli yerlerde düzlükler oluşturarak geniş yayla alanları oluşturmuşlardır. Yaylacılık faaliyetleri kırsal nüfusa ekonomik yönden gelir sağlamaktadır. Yaz aylarında kırsal kesimde yaşayan halk, sahip oldukları yayla evlerine gelerek hayvancılık faaliyetlerini gerçekleştirerek kışlık ihtiyaçlarını hazırlamaktadırlar. Bunun yanında yaz aylarında yapılan yayla şenlikleri ile yayla turizmine yönelik faaliyetlerde canlanmaktadır. Yaylaların şehir merkezine çok uzak olmaması, sağladığı doğal güzellikler, temiz havası ve ormanlık alanları ile yaylacılık turizmi, kıyı turizminin mevsiminin erken bitmesi ile tercih edilen alternatif bir turizm çeşidi olmuştur. Bektaş, Kümbet ve Kulakkaya Yaylaları Turizm Merkezi olarak ilan edilmiş yaylalardır.

Kümbet Yaylası ( Turizm Merkezi): Kümbet Yaylası, Dereli ilçesinde, Giresun Merkeze 60 km mesafede bulunmaktadır. Kümbet Yaylası Merkez Đlçenin güneydoğusunda yer almaktadır. Merkezden Dereli-Şebinkarahisar yolu ile Dereli’den sonra Güdül-Yüceköy üzerinden asfalt bir yol ile yaylaya ulaşmak mümkündür. Yayla köy statüsünde olduğundan hazine mülklerinin yanında

özel mülkler de bulunmaktadır. Yaylada elektrik, telefon ve su mevcuttur. Yaylada sağlık ocağı ve ilkokulda bulunmaktadır. Günübirlik gelenler için bakkal, kasap, manav, fırın, kır kahvesi ve lokantalar mevcuttur. Her yıl temmuz ayının ikinci hafta sonu şenlikler yapılmaktadır. Ayrıca Kümbet Yaylasında günübirlik rekreasyon ihtiyacını karşılayacak Aymaç Mevkii Mesire Alanı ve Salon Çayırı Piknik Alanı bulunmaktadır. Aymaç Mevkii: Kümbet Yayla merkezinin 2 km kuzeybatısında çevre peyzajına hâkim bir noktada yer almaktadır. Her sene temmuz ayının 3. Pazar günü bu alanda yayla şenlikleri yapılmaktadır. Yayla çimenlik alanlar ve orman içi düzlük alanlardan oluşmaktadır. Halk tarafından mesire ve piknik alanı olarak kullanılmaktadır. Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü tarafından B Tipi Mesire alanı olarak tahsis edilmiştir.



217

Salon Çayırı Piknik Alanı: Kümbet Yaylasına girişte 1 km uzaklıkta bulunmaktadır. Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü tarafından A Tipi Mesire alanı olarak tahsis edilmiştir. Alanda sık orman ağaçları ve çimenlik alanlar bulunmaktadır. Mesire alanı olarak değerlendirilebilecek, kullanımlar mevcuttur. Salon Çayırı Piknik Alanında 15 oda kapasiteli konaklama tesisinin inşaatı devam etmektedir. Ancak

bu yatırımın talebi karşılamakta yetersiz kalacağı düşünülmektedir.

Koçkayası Yayla Tesisleri: Giresun Merkeze 65 km mesafede yer almaktadır. Kümbet Yaylası’ndan 5 km uzaklıktadır. Ulaşım asfalt yol ile sağlanmaktadır. Tesis 2008 yılında işletmeye açılmıştır. Tesis 1840 m yükseklikte olup, ladin ormanı ile çevrilidir. Turizm tesis alanı 140 yatak kapasiteli bungalov ev ve motel, restoran, kafeterya, alışveriş merkezi ve spor tesislerinden oluşmaktadır.

Bektaş Yaylası (Turizm Merkezi): Dereli ilçesinde, Giresun Merkeze 56 km mesafede bulunmaktadır. Yaylaya ulaşım Bulancak’tan 42 km’lik asfalt yol ila sağlanmaktadır. Su, elektrik ve telefon hizmeti verilmektedir. Yaylada halk ile hazine arasında mülkiyet ihtilafı bulunmaktadır. Yaylada 72 yatak kapasiteli iki yıldızlı Karagöl Otel hizmet



218

vermektedir. 1990 yılında turizm merkezi olarak ilan edilmesinden sonra beton yapılaşma artmıştır. Fakat son zamanlarda alınan tedbirlerle bu duruma engel olunmaktadır. 1600 rakımda bulunmaktadır. Yaylanın daha yüksek kesimlerinde ağaçlardan çok güzel bir peyzaj görüntüsü sağlayan dağ çiçekleri ve çayırlar bulunmaktadır. Her yıl 24-25 Temmuzda yapılan şenliklerle yaylada büyük bir nüfus yoğunluğu ve canlılık yaşanmaktadır. Kulakkaya Yaylası (Turizm Merkezi): Dereli Đlçesi’nde, Yavuzkemal Beldesi’nde, Giresun Merkezin 45 km güneyinde yer almaktadır. 1650 rakım değeri ile diğer yaylalara göre daha düşük bir rakıma sahip olmasından dolayı hem ulaşımı kolay, hem de turizm faaliyet mevsimi daha uzun olduğu için daha çok tercih edilmektedir. Kulakkaya Yaylası yol üzerinde bulunan Gelin Kayası ve Erimez Mevki ayrıca görülmeye değer doğa güzellikleridir. Dişical, Melikli Obası, Ayılık, Alçakbel, Hanalan gibi yayla topluluklarından oluşmaktadır. Yayla mahalle statüsünde olduğundan hazine mülklerinin yanında özel mülkler de bulunmaktadır. Teknik altyapı hizmetleri mevcuttur. Yaylada konaklamaya dönük tesis bulunmamaktadır. Alçakbel Orman Đçi Piknik Alanı yayladaki mesire alanı olarak kullanılmaktadır. Melikli Obası Yaylası: Kulakkaya Yaylası’na yakın bir noktada yer almaktadır. Yavuzkemal Beldesi’ne 2 km uzaklıkta olduğu için günübirlik piknik için gelenler ihtiyaçlarını buradan karşılamaktadırlar. Yayla alanı ladin ağaçları ile çevrili olup, çim alanlardan oluşmaktadır. Yaylada konaklamaya yönelik bir tesisin inşaatı devam etmektedir. Ulaşım Kulakkaya yaylasına kadar asfalt daha sonra toprak yolla sağlanmaktadır. Tamdere Yaylası: Dereli ilçesi sınırlarında Giresun-Şebinkarahisar yolu üzerinde, Giresun Merkeze 70 km, Şebinkarahisar’a 27 km uzaklıktadır.



219

Yaylaya ulaşım asfalt yoldan sağlanabilmektedir. Yaylada elektrik ve su vardır. Bu yayla en çok Şebinkarahisar halkı tarafından tercih edilmektedir. Anastos Yaylası: Alucra Đlçesi sınırları içerisinde Alucra Đlçesine 10 km uzaklıkta bulunmaktadır. Yaylaya Kamışlı Köyü üzerinden ulaşılmaktadır. Ulaşım, yol altyapısı nedeniyle zordur. Ladin ve Çam ağaçlarının çevrelediği alan, zengin bir bitki örtüsüne sahiptir. Bu durum güzel manzara noktalarının oluşmasını sağlamıştır. Düzenli bir mesire alanı kullanımları ve konaklamaya yönelik tesisler bulunmamaktadır. Yaylada elektrik, su ve telefon kullanımına yönelik altyapı mevcuttur. Tamzara Yaylası: Şebinkarahisar Đlçesi sınırları içinde bulunmakta ve ilçenin kuzeyinde yer almaktadır. Genellikle Şebinkarahisar halkı tarafından geleneksel yayla faaliyetleri için kullanılmaktadır. Köylü halk yaz aylarında burada kış ayları için hazırlık yapmaktadır. Yayla mahalle statüsünde olduğundan hazine mülklerinin yanında özel mülkler de bulunmaktadır. Yaylanın suyu ve elektriği olduğu için günübirlik mesire alanı olarak da kullanılabilmektedir.

Paşakonağı Yaylası: Paşakonağı Yaylası Bulancak ilçesi sınırları içinde bulunmaktadır. Đki farklı yol takip edilerek yaylaya ulaşılmaktadır. Birincisi Pazarsuyu Deresini takip ederek Kovanlık, sonra Kazıklı üzerinden orman yolu ile ulaşım sağlamaktadır. Bu yol 43 km uzunluktadır. Đkincisi ise yine Kovanlık, sonra Ahırlı Köyü üzerinden Paşakonağı

Yaylasına ulaşmaktadır. Bu yolun uzunluğu yaklaşık 50 km’dir. Yaylanın büyük bölümü ormanlarla kaplıdır. Ormanların dışında Karasay Şelalesi, Geçilmez Vadisi, Çiğseli Gölü, Kızılot Çayırı, Çağman, Erikli Çeşme, Yıldıztepesi, Kabaktepe, Arpalık Deresi gezilecek yerler arasındadır. Sarıalan Orman Đçi Dinlenme Tesisleri’nde günübirlik dinlenme ve konaklama olanağı mevcuttur.



220

Yayla çayır ve meralarla kaplı olmasının yanı sıra orman gülleri de bitki örtüsünün önemli bir parçasıdır. Turizmi canlandıran ve tanıtım sağlayan yayla şenlikleri temmuz ayının 2. haftası yapılmaktadır. Yayla mera statüsünde olduğundan, içinde özel mülk bulunmamaktadır. Yaylanın altyapı tesisleri tamamlanmıştır. Yayla içersinde konaklama tesisi bulunmamaktadır. Ancak yaylada ticari faaliyetler oldukça gelişmiştir. Yaylada özel mülke konu alan bulunmamaktadır.

Çakrak Yaylası: Alucra Đlçesinde Giresun Merkeze 80 km uzaklıkta bulunan Çakrak Yaylasına Yağlıdere ve Kümbet Yaylası üzerinde ulaşılabilmektedir. Çakrak merkezde 3 kemer köprü, 2 tarihi kilise kalıntısı, Kırkharman Obasında 1 kilise, 5 değirmen kalıntısı bulunmaktadır.

Dokuzgöz Yaylası: Görele Đlçesi sınırları içinde, ilçenin köyleri ile çevrili bir alandadır. Ulaşım iki ayrı güzergâhtan, Yeğenli Köyü ve Daylı Köyü üzerinden yapılmaktadır. Dokuzgöz Tepesi manzaraya hakim bir noktada bulunmaktadır. Denizi ve beraberinde Sis Dağı ve Haç Dağını gören bir manzaraya sahiptir. Sahilden en kısa sürede ulaşılabilecek en yüksek tepe özelliğindedir. Günübirlik konaklama için uygun mesire alanı kullanımları mevcuttur. Her yıl yayla şenlikleri düzenlenmektedir. Erimez Yaylası: Giresun Merkeze 35 km uzaklıkta, Çaldağı Beldesi sınırları içinde bulunmaktadır. Yayla 1400 m rakımda bulunmakta olup, kızılağaç, gürgen ve çam ağaçlarından oluşan bir bitki örtüsüne sahiptir. Çaldağı halkı tarafından yaz aylarında hayvancılık faaliyetleri için kullanılmaktadır. Yurt Yaylası: Giresun il merkezinin güneyinde Çaldağ Beldesi sınırları içinde Giresun merkeze 35 km, Çaldağ beldesine 10 km mesafede yer almaktadır. Yaylanın rakımı 1400 m’dir. Yayla özellikle köylü halkın sosyo-ekonomik yönden bir araya gelmesine yönelik olarak mayıs-ekim ayları arasında



221

kullanılmaktadır. Yaylanın etrafını saran ormanlarda genellikle çam, kızılağaç ve gürgen ağaçları bulunmaktadır. Kazankaya Yaylası: Giresun il merkezinin güneyinde, Đnişdibi Köyü sınırları içinde, Giresun merkeze 49 km, Đnişdibi Beldesi’ne ise 12 km mesafede bulunmaktadır. Yüksekliği 2500 m. olduğu için orman yetişme sınırının üstündedir. Bu durumdan dolayı ağaçtan çok geniş çayırlıklara rastlanmaktadır. Bulutsuz bir günde bu yayladan Karadeniz’i görmek mümkündür. Ancak yaylada sis ve bulutun olmadığı gün sayısı azdır. Çok eğimli olmamasından dolayı, kar sularının birikmesiyle, yaylada küçük bir derecik oluşmuştur. Yaylaya Đnişdibi Beldesi’nden giden yol stabilize olduğu için ulaşım zordur. Mayıs ayından ekime kadar bu yaylayı hayvancılık faaliyetleri için kullanmaktadırlar. Kurukol Yaylası: Kurukol Yaylası Çamoluk ilçesi sınırları içinde bulunmaktadır. Çamoluk ilçesine 11 km uzaklıktadır ve ulaşım problemi yoktur. Geçmiş yıllarda Çamoluk halkı tarafından yaz aylarında ekonomik yönden gelir sağlamak için kullanılırken, şu anda özellikle piknik ve mesire alanı olarak kullanılmaktadır. Son yıllarda altyapı faaliyetlerine yönelik çalışmalar da artmış durumdadır. Sindal Obası Yaylası: Dereli Đlçesi sınırları içerisinde bulunmaktadır. Dereli ilçesine 30 km mesafede ve 1440 metre yüksekliğindedir. Yüce Köyü halkı tarafından yaz aylarında piknik ve dinlenme amaçlı kullanılmaktadır. Koyun Alan Yaylası: Koyun Alan Yaylası Dereli Đlçesi sınırları içinde, Uzundere Köyüne bağlıdır. Dereli köyünden 30 km uzaklıktadır. Yüksekliği 1380 metredir. Uzundere Köyü halkı tarafından hayvancılık faaliyetleri için

kullanılmaktadır. Ağaçbaşı Yaylası: Güce Đlçesi sınırları içinde, Boncuk Çukuru Köyü’ne bağlı olan Ağaçbaşı Yaylası 1900 metre yükseklikte yer almaktadır. Çam, ladin, meşe, gürgen ağaçlarının oluşturduğu ormanlık alandan oluşmaktadır. Köy halkı tarafından yaz aylarında hayvancılık faaliyetleri için kullanılmaktadır.



222

Gölyanı Yaylası: Yağlıdere Đlçesi sınırları içinde yer almaktadır. Doğal Sit Alanı olan yaylada yeni yapılaşma kesinlikle yasaktır. Mevcut yayla evleri ise ahşaptır. Yaylada doğal bir göl bulunmaktadır. Gölyanı Yaylası günübirlik gezi alanı olarak kullanılabilecek bir alandır.

1.1.1.5. KIYI TURĐZMĐ

Giresun Đli’nin doğu ve batı yönünde uzanan 122 km.lik bir kıyı şeridine sahip olması kıyı turizmi için önemli bir potansiyel oluşturmaktadır. Fakat yaz mevsimin ilde kısa sürmesi, yağmur yağışları, yaz aylarında sıcaklık değerlerinin erken düşmesi, yeni yapılan sahil yolunun kıyı şeridini doldurması, kıyı turizminin

gelişmesini engeller niteliktedir. Ayrıca denize dökülen birçok dere ve çayın kirli olması da denizin kirlilik oranını artırmaktadır. 2007 yılı içerisinde Giresun Đl Sağlık Müdürlüğü, Halk Sağlığı Laboratuarlarında yapılan analiz çalışmaları sonucu Giresun merkezde Köy Hizmetleri ve Belediye, Bulancak Đlçesinde Belediye ve Burunucu, Piraziz Đlçesinde Eğrice ve Yaman, Keşap Đlçesinde Uluburun, Düzköy ve Asarkaya, Görele Đlçesinde Dikilitaş ve Çavuşlu, Tirebolu Đlçesinde Yılgın, Kaynarca, Küçükçay, Bada ve Belediye, Eynesil Đlçesi’nde ise Boztepe altı plajı suyunun temiz olduğu tespit edilmiştir. Giresun’a 5 km.lik uzaklıkta bulunan Belediye ve Jandarma Plajları ilin en çok talep gören plajlarıdır.



223

1.1.2. TARĐHĐ VE ARKELOJ ĐK DEĞERLER

Giresun ili coğrafik konumu gereğince içe dönük bir tarihi gelişim süreci geçirmiştir. M.Ö. 2000 yıllara kadar giden eski bir yerleşim yeri olduğu için bölgede Helen, Roma, Bizans ve sonrasında Osmanlı Dönemine ait tarihi ve kültürel eserlerin görülmesi mümkündür. Çoğunluğu Merkez ilçede olmak üzere, il genelinde tescili yapılmış toplam 173 sivil mimarlık örneği, 62 adet dinsel yapı, 58 adet kültürel yapı, 12 adet idari yapı, 4 adet askeri yapı, 9 adet mezarlık, 1 adet şehitlik, 2 adet anıt ve abide, 31 adet doğal varlık, 5 adet kalıntı niteliğinde tarihi değere sahip eser bulunmaktadır.

1.1.2.1. Giresun Kent Merkezi- Merkez Đlçe

Giresun Kalesi: Giresun Kalesi kentin kuzeyinde yer alan yarım adanın kente hâkim tepesinde yer almaktadır. Pontus Kralı I. Pharnakes (M.Ö. 2. yüzyıl) tarafından yaptırıldığı tahmin edilmektedir. Đç ve dış kale olmak üzere iki bölümden oluşmaktadır. Kalenin günümüze kadar gelmiş sur duvarlarının tabanındaki büyük dikdörtgen taşlardan yapılmış bölümü Helenistlik ve Roma Döneminde yapıldığının izlerini taşımaktadır. Şu anda 500 m.’lik parke bir yolla ulaşılan

kalenin sur duvarları, iç kaledeki Pontus Kralı I. Pharnakes’in saray kalıntıları, mabet alanları ve kayalarla oyulmuş mağaraların kalıntıları görülmektedir. Kale duvarları güneybatıdan başlayarak kenti çevreleyerek kuzeydoğuya doğru uzanmaktadır. Osmanlı Döneminde kale içerisinde de bir yerleşim yeri olduğu bilinmektedir. Kalenin üst tarafında Kurtuluş Savaşında savaşmış Yarbay Topal Osman’ın mezarı bulunmaktadır. Şu anda Kale üzeri şehre hâkim bir manzara noktası konumunda bulunmakta ve bu alan park ve dinlenme alanı olarak değerlendirilmektedir. Kalenin otopark, park ve mesire alanı düzenlemesi tamamlanmıştır.



224

Giresun Müzesi (Gogora Kilisesi): Tarihi Zeytinlik (Gogora) Mahallesinin doğu ucunda deniz kenarında yer alan kilise; 18. yy. da, yaklaşık 250 yıl önce, Ortodoks Kilisesi olması amacıyla Rumlar tarafından inşa edilmiştir. 1923 yılın kadar kilise olarak, 1948–1967 yılları arasında ise cezaevi olarak kullanılmıştır. 1982 yılında Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından restore edilerek, 1988 yılında müze olarak kullanılmaya başlanılmıştır. Eski Tunç Çağı,

Hitit, Helenistlik, Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı Dönemine ait eski eserler, taş kabartmalar ve eski dönemlerde kullanılan para, giysi ve silah örnekleri sergilenmektedir. 390 adet arkeolojik, 561 adet etnografik eser, 1 adet mühür 2840 adet çeşitli dönemlere ait sikkeler sergilenmektedir. Özgün mimari özelliklere sahip olan bu yapı dikdörtgen şeklinde gri ve kahverengi kesme taştan yapılmıştır. Tam ortasında yüksek kasnaklı üzeri bakır levhayla kaplı bir kubbe bulunmaktadır. Ana giriş kapısı batı yönündedir. Giresun Çocuk Kütüphanesi (Katolik Kilisesi): 19.yy. da Rumlar tarafından, gotik mimari tarzda yapılan bu yapı Giresun Merkez Çınarlar Mahallesinde bulunmaktadır. Dikdörtgen planlı, ana cephesi üçgen planlı, dört köşeli sütun ile taşınan, yuvarlak kemerli özgün mimari özelliğe sahip bu yapı 1967 yılında çocuk kütüphanesi olarak kullanılmaya başlanılmıştır. 1986 yılında koruma altına alınarak tescillenmiş, 2001 yılında da aslına uygun olarak restore

edilmiştir. Giresun Artias Adası: Giresun Adası kıyıdan 1.6 kilometre uzaklıktadır. Adanın kapladığı alan 40.000 m2 dir. Kıyıdan yarım saatte gitmek mümkündür. Bilinen bir efsaneye göre Argonotların Altın Post seferine katılan Herkül Giresun Adasına uğramıştır. Ada üzerinde sur ve manastır kalıntıları görmek mümkündür. Giresun Adası aynı



225

zamanda 1.derece doğal ve arkeolojik sit alanıdır. Her yıl 20 Mayısta yapılan Aksu Şenliklerinde Giresun Adası da ziyaret edilmektedir. Gedikkaya: Kentin doğusunda kartal gagası biçiminde, 200 metre yükseklikte bulunan önemli bir tepedir. Genel yapısı itibari ile kaleyi andırsa da büyük bir kaya parçasının sanki yerinden kopmuş görüntüsü vardır. Đl merkezinde ulaşım açısından rahat bir yerde oldu için Giresun halkı tarafından talep gören bir mesire alanıdır.

Zeytinlik Mahallesi: Giresun Kalesinin güneydoğusunda yer alan Mahalle, sahip olduğu geleneksel tarihi ve mimari dokusuyla turizme katkıda bulunabilecek önemli alanlardan biridir. Zeytinlik Mahallesi eski Giresun evlerinden oluşmaktadır. Bazı yapıların restorasyon çalışması yapılmış,

bazılarının restore çalışmaları devam etmektedir. Meryem Ana Kilisesi: Hıristiyanlığın bölgede yayılmaya başladığı dönemde inşa edildiği varsayılmaktadır. Askerlik Şubesinin arka tarafında Lonca yolu üzerinde bulunan bir kaya tapınağı niteliğindedir. Kilisenin bulunduğu yerde, kaya üzerinde bulunan Panaia ve Surp Sarkis isimli kaya mabedinin üç katlı olduğu söylenmektedir. Kilisenin yanında bulunan ve kilise ile bağlantılı yapılar hastane görevini üstlenmiştir. Bu hastaneye çevre yerleşimlerden de hastaların geldiği kaynaklardan öğrenilmiştir. Türbeler Seyyid Vakkas Türbesi: Kapu Mahallesi sınırları içinde 19.yy.da yapılmıştır. Osmanlı Đmparatorluğunun Giresun’u fetih sırasında büyük fedakârlıklar gösteren ve bir savaş anında şehit düşen Seyyid Vakkas adına yaptırılmış bir türbedir. Türbe sekizgen planlı olup kesme taştan inşa edilmiştir. Üzeri kubbe ile



226

örtülü, türbenin her cephesinde yuvarlak kemerli pencere bulunmaktadır. Osmanlı mimarisine ait bir kümbet özelliğinde yapılmıştır. Yakup Şeyh Türbesi: Merkez Đlçeye bağlı Tekke Köyünde bulunmaktadır. Giresun-Dereli yolunun 10. km.’sindedir. Yakup Şeyh Çepni Türkmenlerinin manevi şahsiyetlerinden biridir. Şeyh Keramettin Türbesi: Türbe Boztekke Köyünde bulunmaktadır. Kare planlı kesme taştan inşa edilmiştir. Türbenin yanında 1462 yılında yapılmış Osmanlı Dönemine ait bir camii bulunmaktadır. Camiler: Hacı Hüseyin Camii: 1594 yılında Çobanoğlu Hacı Hüseyin tarafından yaptırılmıştır. Kareye yakın dikdörtgen planlı olan bu cami kesme taştan inşa edilmiş olup, giriş kapısı yuvarlak kemerlidir ve iki yanında sütunlar bulunmaktadır. Mermerden yapılmış bir şadırvan çeşmeye sahiptir. Hacı Miktad Camii: 1661 yılında Hacı Miktad Ağa tarafından yaptırılmıştır. Caminin üç ayrı kitabesinden, 1841 yılında camiye hayrat yapıldığı ve 1889 yılında Hacı Đsmail Efendi tarafından tekrar inşa edildiği öğrenilmektedir. Kale Camii: Kent merkezinde bulunan camii 1830 yılında Dizdarzade Emetullah Hanım tarafından yaptırılmıştır. Kare planlı, tek kubbeli, dörtkenarı da kemerli bir formdan oluşan cami neo-klasik dönem özelliğinde yapılmıştır. Camii yanında bulunan çeşme 1927 yılında yapılmıştır. Çekek Cami:1884 yılında Sarı Alemdarzade tarafından inşa edilmiş Çekek Cami kent merkezinde bulunmaktadır. Kapukahve Camii: Giresun Kapukahve Cami 1896 yılında inşa edilmiş olup, kare planlı ve tek kubbelidir. Caminin dört yüzü de kesme taştan yapılmış, giriş kapısı oldukça güzel ve süslüdür. Şerefesinin altında bitkisel motifler bulunmaktadır.



227

Diğer Yapılar: Millet Bahçesi Kapısı: Giresun kent merkezinde Hükümet Konağının önünde bulunan ve Millet Bahçesinin kapısı niteliğindedir. 1900 yılında zamanın yöneticileri anısına yaptırıldığı kapının üzerindeki kitabelerden anlaşılmaktadır. Yontma taştan yapılmış bir kapıdır. Tescilli bir tarihi değerdir. Ticaret Lisesi ve Kapısı: 1904-1906 yılında yapılan bina Yunan mimarisi özelliği göstermektedir. Cumhuriyetin ilanından sonra askeri kışla olarak kullanılmış, 1946 yılında Ticaret Lisesi olmak kaydıyla işlev değiştirmiştir.

1.1.2.2. Alucra Đlçesi Đkiztepe Tümülüsü: Đkiztepe Tümülüsü, Alucra ilçesinde, Pirili Köyünde M.Ö. 8.YY.’dan kalma, Hititliler Dönemine ait olduğu sanılan yan yana iki yığma tepeden oluşmaktadır. Birbirlerine 50 metre aralıklarla yan yana gelmiş iki tepe düz bir arazi üzerinde bulunmaktadır. Yükseklikleri 40 metre kadardır. Geçmiş yıllarda Trabzon Müzesi Müdürlüğü tarafından kazılmış fakat zaman içinde bir sonuç alınamadığı için kazılar yarım kalmıştır. Şu anda Đkiztepe Tümülüsü Arkeolojik Sit Alanı olarak koruma altına alınmıştır. Sivritepe Tümülüsü: Đkiztepe Tümülüsü’nün bir benzeri hemen yakınlarındaki Sivritepe Tümülüsü’dür. Kazısı yapılan ancak yıllar önce soyulmuş olan Sivritepe Tümülüsünde kesme taş mezar odası ve bu odaya giden dromos ( Kesme taşla yapılmış kemerli gizli yol ) kazı sonucu ortaya çıkmıştır.

Kamışlı Kilisesi: Alucra Đlçesi, Kamışlı Mahallesinde bulunan kilisenin 19. YY. sonlarında, 1840’lı yıllarda yapılmış olduğu tahmin edilmektedir. Alucra Đlçesinin en önemli tarihi değerlerinden biridir. Kilisenin dış yapısı kesme taştan yapılmıştır. Kilisenin iç kısmında sütunlar vardır. Kamışlı Kilisesi 1982 Yılında Gayri Menkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu tarafından tescillenerek koruma altına alınmış olsa da zaman içinde tahrip olması engellenememiştir.



228

Tepesidelik Obruğu: Çakmak Köyünde bulunan Tepesidelik Obruğu kimyasal erime sonucu Altan yukarıya doğru oluşmuş bir çukur niteliğindedir. Çukurun en dip noktasında yer altı suyu oluşmuş durumdadır. Genişliği ve derinliği 30 metredir. Seyyid Mahmut Çağırgan Baba Türbesi: Osmanlı âlimlerinden Seyyid Mahmut Çağırgan Baba Türbesi Boyluca Köyünde bulunmaktadır. Yerel halkın türbeyi ziyaret amaçlarının başında manevi yönden şifa ve deva bulmaya çalışmaları gelmektedir. Türbe, düzgün kesme taşlardan inşa edilmiş, çatısı çinkodan yapılmıştır. Türbenin yanında ahşaptan yapılmış bir tekke bulunmaktadır. 1991 yılında eski eser olarak koruma altına alınmıştır. Ayrıca ilçede bu türbenin dışında Yeşilyurt Köyünde Şeydi Şıh Mehmet Türbesi, Çakmak Köyünde Đsmail Hakkı Çağırtgan Baba Türbesi ve Đngölü köyünde H. Hasan Efendi Türbesi ile Osman Baba Türbesi de 17.5.1991 tarihinde eski eser olarak tescil edilmiştir.

1.1.2.3. Bulancak Đlçesi Camiler: Đlçe sınırları özgün mimari özelliklere sahip 3 tane cami bulunmaktadır. Bunlardan Burunucu Cami tescillenip koruma altına alınmıştır. Ahmetli Köyü Camii ve Kızılot Camii de önemli camiler arasındadır. Diğer önemli camiler, Merkez Eski Camii, Şemseddin Eski Camii, Talipli Köyü Camii ve Sarayburnu Camii’dir Acısuyu Kaya Kilisesi: Bulancak’a 2 km uzaklıkta, Acısu Mevkii’nde bulunmaktadır. Bizans dönemine ait olduğu tahmin edilen kilise iki kattan oluşmakta olup, doğal kayalıklar oyularak inşa edilmiştir. Kayalar üzerinde herhangi bir süs ve işlemeye rastlanmamaktadır. Eski eser olarak 1990 yılında tescillenmiştir. Ezedin Köprüsü: Gültepe Köyü, Pazarsuyu Deresi üzerinde bulunan tek kemerli taş bir köprüdür. Köprü tamamen kesme taştan yapılmıştır. Köy halkı tarafından halen kullanılmaktadır. Fakat zaman içinde tahrip olduğu bölümler vardır. 1997 yılında tescillenerek koruma altına alınmıştır.



229

1.1.2.4. Çamoluk Đlçesi Kaledere Kalesi: Kaledere Mevkii’nde yer almaktadır. Halenkalenin surları tamamen yıkılmış durumdadır. Sadece temel seviyesinde taşlar bulunmaktadır. Kalenin etrafında Roma, Bizans ve Selçuklu dönemine ait seramik parçaları bulunmuştur. Kaleye ulaşım imkânları kısıtlıdır. Kale ve çevresi 1. derece arkeolojik sit alanı ilan edilerek koruma altına alınmıştır. Avarak (Hacıahmetoğlu) Kalesi: Hacıahmet Köyünde Avarlardan kaldığı sanılan bir kale kalıntısıdır. Halen ileri derecede tahrip edilmiş durumdadır. Bektaşbey Camii: Sarpkaya Köyünde bulunan bu caminin Osmanlı Döneminde, 1232 hicri yılda yapıldığı bilinmektedir. Kelkit Vadisi Beyi Bektaş Bey tarafından yapılmıştır. Camii dış yapısı itibariyle Osmanlı mimarisi özellikleri göstermektedir. Caminin duvarları kesme taştan yapılmış, tavanı ahşaptır. Fakat zaman içinde ahşap çatının mevsim değişikliklerinden etkilenmesinden dolayı çatı onarım geçirmiştir. Cami içinin süslemelerinde kökboyası kullanılmıştır. Cevizli (Trak) Köprüsü: Sarpkaya Köyü sınırları içerisinde bulunmaktadır. Köprünün Selçuklu Dönemine ait olduğu bilinmektedir. Sarp kayaklıklar üzerine yapılmış bir taş köprüdür. Ancak köprü günümüzde harap durumdadır.

1.1.2.5. Çanakçı Đlçesi Çanakçı ilçesinde tarihi değeri olan pek fazla eser bulunmamaktadır. Rumlar döneminden kalan Şadı Kilisesi, Bakımlı köyünde bulunan Değirmen ve Kümbet’te yer alan tarihi fabrika bacası tarihi değer taşımaktadır.



230

1.1.2.6. Dereli Đlçesi Dereli ilçesi ilin orta kesiminde yer almaktadır. Đl tarihi köprüler bakımından zengindir. Merkezde bulunan tarihi köprü taştan yapılmış olup halen kullanılmaktadır. Uzundere köyündeki Kanlıhan Köprüsü altından akan dere ve etrafında ki ağaçlıklarla görülmeye değer bir peyzaj oluşturmaktadır. Kümbet, Uzundere’de bulunan taş kemer köprüde tarihi özellik taşımaktadır. Meryemana Manastırı: Hisar Kalesi olarak ta anılmaktadır. Maden Köyü ile Hisar Köyü arasında yer almaktadır. Üç tarafı yaklaşık 100 metrelik uçurum olan bir kaya kütlesinin ortasındadır. Asıl adı “Yedi Horon Manastırı” olup, Hıristiyanlığın ilk yıllarında yapıldığı tahmin edilmektedir. Manastırda kilise, çan kulesi, ruhban okulu, çeşme ve çok sayıda yapı bulunmaktadır. Yapıların tamamı dehlizlerle birbirine bağlıdır

Kuşluhan Kalesi: Kuşluhan köyündeki kale, Şebinkarahisar – Giresun arasındaki kervan yolunu gözetlemek ve gelip geçen kervanları korumak amacıyla Cenevizliler tarafından yapılmıştır. Küçük bir kaledir. Kalenin altından küçük bir mağara vardır. Aksu deresinden kaleye yer altından bir merdiven olduğu söylenmektedir.

1.1.2.7. Doğankent Đlçesi

Süttaşı Mahallesi, Belen Mevkiinde yer alan Andon Kalesi Pontus döneminde inşa edilmiştir.

1.1.2.8. Espiye Đlçesi Andoz Kalesi: Espiye ilçesinin batısında Yağlıdere’nin kenarında denize hâkim bir tepenin üzerinde bulunmaktadır. Kalenin M.Ö. 1300 yıllarda yapıldığı sanılmaktadır. Hem denize, hem vadiye hâkim bir noktada yer aldığı için yeri büyük önem taşımaktadır. Sur duvarları yer yer tahrip edilmiş olmasına rağmen



231

yapılan restorasyon çalışmaları ile günümüze kadar gelebilmiştir. Kaleye ulaşım kuzeyindeki yol ile sağlanmaktadır. Kalenin bulunduğu alan 1.derece arkeolojik sit alanı içindedir. Kaleye 1,5 km beton ve parke yolla ulaşılmaktadır. Kalenin alt kotunda bulunan düzlükte otopark alanı ve günübirlik kullanıma dönük tesis yapılmıştır. Kale önemli bir bakı noktasıdır.

1.1.2.9. Eynesil Đlçesi Eynesil Kalesi: Eynesil ilçesi sınırları içinde, M.S. 2. YY. da yapıldığı sanılmaktadır. Deniz kenarında, küçük bir kaya üzerinde bulunan bu kale Giresun bölgesine özel yerli gri ve siyah taştan yapılmıştır. Köşelerinde kesme taş kullanılmıştır. Đç Kalenin tamamen yıkıldığı, dış surların ayakta olduğu görülmektedir. Restorasyon çalışmaları tamamlanmıştır. . Kalenin bulunduğu alan arkeolojik sit alanı olarak ilan edilmiştir.

1.1.2.10. Görele Đlçesi Şahan Kayası: Karabulduk Beldesi’ne bağlı Armutdüzü Köyü sınırları içinde bulunan kayalık, üzerindeki ağaçlar ve doğal şekliyle Türkiye Haritasına benzemesiyle ilgi çekmektedir. Ankara Đlinin olduğu yerde Büyük bir mağara bulunmaktadır. Bu kayalık doğal sit alanı konumundadır. Đlçedeki derelerin üzerinde ki köprüler taştan yapılmış olup, tarihi değer taşımaktadır.

Çömlekçi Deresi üzerindeki taş köprü ve Çavuşlu Beldesindeki taş köprü, Verdili Beldesindeki Kadı Köprüsü önemli köprüler arasındadır. Aydınlar Beldesinde ki Madenler Kilisesi şu anda sadece taş kalıntısı olarak ayakta durmaktadır.

1.1.2.11. Keşap Đlçesi Keşap Đlçesi’nde tarihi değeri olan pek fazla eser bulunmamaktadır. Keşap Đlçesi’nde tescille konu olmuş, 1 adet cami ve bir adet mezarlık bulunmaktadır.



232

Tepeköy Camii, 160 yıllık Balıklısu Köyü Camii yörenin mimari özelliklerini taşımaktadır. Kuşkayası kilisesi büyük ölçüde tahrip olmuştur. Đlçe içinde halen kullanılan Çamlıca Köyü Köprüsü, yörenin özelliğini taşıyan kemerli bir taş köprüdür.

1.1.2.12. Piraziz Đlçesi Piraziz Đlçesi’nde bulunan en önemli eski eser Eren Mahallesi, Kireçsuyu Mevkii’nde yer alan Beyler Konağıdır. Bu konak 19. yy. Osmanlı mimarisi özelliklerini taşımaktadır. Duvarlarla çevrili bir bahçe içerisinde bulunan konağın ön cephesinde süslemeler ve giriş kapısının her iki yanında merdivenler bulunmaktadır. Şeyh Đdris Türbesi ve Pir Aziz Türbesi: Kente adını veren Pir Aziz ve hocası Şeyh Đdris türbeleri Gökçeli Köyü’nde bulunmaktadır. Türbeler çevre halkı tarafından ziyaret edilmektedir.

1.1.2.13. Şebinkarahisar Đlçesi Şebinkarahisar Kalesi: Şebinkarahisar yerleşmesinin güneyinde, şehirden 160 m. yükseklikte bulunmaktadır. Kalenin yapım tarihi Roma döneminden daha eskiye dayanmaktadır. M.Ö. 1.YY.’ da Romalılar tarafından genişletilen kale surları, 11.YY.’ da Mengüceklilerin şehri fethi sırasında harap olmuştur. Osmanlılar döneminde bir kaç defa onarılmıştır. Kale iç kale ve dış kale olmak üzere iki bölümden oluşmaktadır. Kalenin surları sarp kayalar üzerine oturtulmuştur. Surların duvar yapım teknikleri farklı dönemlerin mimari özelliğini göstermektedir. Kalenin bugünkü giriş kapısı ve surları Selçuklu Dönemin izlerini taşımaktadır. Kalenin iç kesiminde sarnıç kalıntılarına ve buğday ambarlarının izleri görülmektedir. Đç kale sur duvarları ve kule duvarlarının yapısı Osmanlı dönemi, 17-18. Yüzyıl özellikleri göstermektedir.



233

Meryemana Manastırı: Đlçe merkezinden 12km. Uzaklıkta, Kayadibi

Mahallesi’nin doğusunda yer almaktadır. Yüksek kayalıklar üzerinde oyulmuş yapısıyla Sumela Manastırını andırmaktadır. Manastır Bizans Dönemine aittir. Yapı düzgün moloz taşlardan inşa edilmiştir. Manastırın önünde solda bir ayazma, sağda bir çeşme bulunmaktadır. Öğrenim, yatakhane ve ibadet için yapılmış olan bu yapı büyük ölçüde tahrip olmuş durumdadır. Manastırın bulunduğu Kayadibi Mahallesi’ne kadar asfalt yol

ile ulaşmak mümkündür. Manastıra ancak yaya ulaşılabilmektedir. Licese Kilisesi: Asarcık Mevkii, Şaplıca Köyünde bulunan yapı 18. YY ortaları ve 1874–1887 tarihleri arasında inşa edildiği sanılmaktadır. Ortodoks kilisesi olarak kullanılan kilisenin dış yapısı tamamen kesme taştan yapılmış olup anıtsal bir giriş kapısı vardır. Đki katlı tek merkez kubbesi 3 apsisli haç planı vardır. 1986 yılında tescillenerek koruma altına alınmış kilisenin çatısı ve iç kısımları tahrip olmuştur.

Asarcık Kilisesi: Şaplıca Köyünün Asarcık Mahallesinde bulunan kilise 1890 tarihinde yapılmıştır. Duvarları kesme moloz taştan inşa edilmiştir. Duvarlar üzerinde küçük boyutlarda pencereler bulunmaktadır. Kilisenin günümüze sağlam olarak gelebilmesi önemini arttırmaktadır.



234

Camiler: Fahrettin Behramşah Camii: Şebinkarahisar ilçe merkezinde bulunan bu camii Mengücek Hükümdarı adına oğlu Muzeffirrüddin Mehmet tarafından 12. yüzyılda inşa ettirilmiştir. Bina dış yapısı itibari ile taştan yapılmıştır. Yapılan onarım çalışmalarında caminin minare karakteri bozulmuştur. Cami halen aktif olarak halk tarafından kullanılmaktadır. Kur şunlu Camii: Şebinkarahisar'ın ileri gelenlerinden Allah Kulu adıyla anılan bir hayırsever tarafından Taş Mahalle Kurşunlu Semtinde yaptırılan caminin 1582 yılında yapımı bitmiştir. Osmanlı döneminin mimari özelliklerini yansıtan cami, üç kubbeli bir son cemaat yeri ve tek kubbe ile örtülen haremden meydana gelmiştir. Küçük boyutlu son cemaat yerinde minare sol tarafa yerleştirilmi ş ve üç kubbe ile örtülmüştür. 1968 tarihinde restore edilen Kurşunlu Camii halen kullanılmaktadır. Fatih Camii: Fatih Sultan Mehmet’in 1473 yılında Şebinkarahisar’a geldiğinde ahşap olarak yaptırdığı cami 1886 yılındaki yangın ile yok olmuştur. 1888 yılında Mutasarrıf Resih Paşa zamanında halktan da yardım sağlanarak şimdiki cami yaptırılmıştır. Cami Yeniyol Köyünde bulunmaktadır. Şebinkarahisar Kalesi eteklerinde bulunan büyük ve gösterişli bir camidir.

Taş Hanlar: 17.YY.’da Şebinkarahisar Sipahi Reisi olan Taban Ahmet Ağa tarafından Şebinkarahisar Kalesi ve Orta Mahalleye giden yolda bulunmaktadır. Kara taştan yapılmış, kemerli kâgir bir yapı olan bedestenlerin, her biri iki katlıdır. Ayrı ayrı giriş ve çıkış kapıları olan bedestenin tam ortasında avlu bulunmaktadır. 1939 yılındaki Erzincan

Depremi ile büyük bir kısmı harp olmuştur. Deprem olmadan önce 1915 yılında



235

ceza evi olarak kullanılan bu yapı Osmanlı mimarisindeki nadir bedesten örneklerinden biridir. Atatürk Evi ve Müzesi: 11 Ekim1924 tarihinde Atatürk’ün Şebinkarahisar ilçesini ziyarete geldiğinde konakladığı ev halen 1932 yılında yapılan restorasyon çalışmaları ile aslına uygun olarak döşenmiş olup müze olarak kullanılmaktadır. 11 Ekim 1982 tarihinde “Atatürk Evi ve Müzesi” adı altında ziyarete açılmıştır. Müzede Atatürk’ ün kullandıkları eşyalar, tarihi nitelikteki diğer eşyalar sergilenmekte. Müze içerisinde 500 kitaplık bir Atatürk Kütüphanesi ve resimlerle Atatürk Köşesi bulunmaktadır. Çeşmeler: Şebinkarahisar Đlçesinde 7 adet tescil edilmiş farklı tarihi dönemlere ait çeşme bulunmaktadır. Bunlardan bazıları Topal Mehmet Paşa Çeşmesi, Belediye Çeşmesi, Zunnube Hatun Çeşmesi, Alay Çeşmesidir.

1.1.2.14. Tirebolu Đlçesi Tirebolu Kalesi (Saint Jean Kalesi) : Đlçe merkezinde, ilçenin kuzey kesiminde denize doğru uzanan yarımadanın üzerinde bulunmaktadır. 13. YY.’da, geç Bizans Döneminde yapılmıştır. Tek giriş kapısı bulunan kalenin sur duvarları dışarıdan aralıklarla yapılmış kulelerle

desteklenmektedir. Đçinde yapıldığı döneme ait mezar taşları bulunmaktadır. Tirebolu Đlçesi’nin en önemli tarihi yapısıdır. Kale günümüzde çay bahçesi olarak kullanılmaktadır. Kalenin otopark ihtiyacı belediye tarafından karşılanmıştır.



236

Bedrama Kalesi: Tirebolu- Torul karayolu üzerinde, Örenkaya Köyünde bulunan Bedrama Kalesi kayalar üzerinde oldukça yüksek bir noktada inşa edilmiştir. Bu durumdan dolayı kullanıldığı yıllarda stratejik önem arz etmiştir. Đlçe merkezine 8 km uzaklıktadır. Kaleye çok dar bir yaya yolun ile ulaşılmaktadır. Çok az sur duvarı günümüze kadar gelebilmiştir. Bunun yanı sıra Tirebolu da birçok cami ve çeşmede anıt eser niteliği taşımaktadır. Yeniköy Camii, 1880 yılında yapılmış minaresi ile tescillenmiş Çarşı Cami, Belediye Hamamı, Selimağa Çeşmesi, Çatalçeşme, Zaim Mustafa Ağa Çeşmesi ve Hasan Kırlan Çeşmesi önemli tarihi eserler arasında sayılmaktadır.

1.1.2.14. Yağlıdere Đlçesi Gölyanı Obası: Yeşilpınar Köyünde, sahilden 51 km uzaklıktadır. Gölyanı obasında göl 3000 m² yer kaplamaktadır. Gölün kenarındaki ağaçlar, rengârenk çiçekler ve yayladaki ahşap evlerin çok güzel bir görünümü bulunmaktadır Gölyanı Obası Doğal Sit Alanı olarak koruma altına alınmıştır.



237

Hacı Abdullah Duvarı: Çakrak Köyü, Çıkrıkkapı Yaylası sınırları içerisinde bulunan duvar 1610’lu yıllarda Rumlar zamanında inşa edilmiştir. Uzunluğu 6500 metre, yüksekliği 1.5 metredir. Duvarın arka tarafında kalan otlak-mera alanları hayvanları korumak amacıyla yapılmıştır.

Ağanın Köprüsü: Umutbükü Köyü sınırları içinde yer alan tarihi köprü 1816 yılında kesme taştan yapılmıştır. Geniş tek bir kemerden oluşmaktadır. Yağlıdere Deresi üzerinde kurulu köprü halk tarafından halen kullanılmaktadır. Sarı Halife Türbesi: Tuğlacık Köyü’nde yer alan türbe’de her yıl Mayıs ayının ilk haftasında yapılan anma gününe çok sayıda ziyaretçi gelmektedir. Tekke Köyü Camii: Tarihi nitelikli camiin bezemeleri dikkat çekicidir.



238

1.2. GÜMÜŞHANE

1.2.1. Doğal Değerler

1.2.1.1. Su Kaynakları

a. Akarsular Harşit Çayı: Kaynağını, Sifon Deresi adıyla Gümüşhane Đli’nin doğu sınırındaki Vavuk Dağı’nın kuzey eteklerinden almaktadır. Gümüşhane şehir merkezinden geçerek Tirebolu-Görele arasından Karadeniz’e dökülmektedir. Toplam uzunluğu 142 km. olan Harşit Çayının, il sınırları içindeki uzunluğu 95 km.dir. Irmak üzerinde Kürtün ve Torul Hidroelektrik Barajları bulunmaktadır. Kelkit Çayı: Samsun’un Çarşamba Đlçesi’nde Yeşilırmak olarak Karadeniz’le buluşan Kelkit Çayı’nın bir kolu Teslim Dağından, diğer kolları da Spikor ve Çimen Dağlarından doğarak Kelkit’te birleşmektedir. Yeşilırmak’ın bir kolu niteliğindeki Kelkit Çayı toplam 320 km. uzunluğundadır. Kelkit Çayı, Çoruh Irmağı doğrultusunda, ancak ters yönde akmaktadır. Gümüşhane’nin Kelkit Đlçesi’nden doğan Kelkit Çayı, Giresun, Erzincan, Sivas illerini geçerek Tokat ili sınırlarına ulaşmaktadır.

b. Göller Artabel Gölleri: Torul ilçesine bağlı Gülaçar Köyü sınırları içinde bulunan Artabel Gölleri jeolojik ve jeomorfolojik yönden, flora ve fauna yönünden zengin değerlere sahiptir. Artabel Gölleri iki ayrı jeolojik zaman diliminde oluşan volkanik aktiviteler sonucu oluşmuştur. 18 tane buzul krater gölü Artabel kaynağından çıkmaktadır. Bunlardan en önemlileri Yıldız Gölleri, Beş Göller, Karanlık Göller, Kuzu Gölü, Şakir Gölü, Dipsiz Göl ve Aygır Gölü’dür. 5859 hektarlık alan 2873 sayılı milli parklar kanununa göre 1998 yılında ‘Artabel Gölleri Tabiat Parkı’ olarak ilan edilmiştir.



239

Limni Gölü: Torul Đlçesi’nde, Zigana Köyü’nde bulunan Saronay Yaylası’ndaki Limni Gölü 2000m. yükseklikte yer almaktadır. Etrafındaki zengin orman

alanları ve tabiat güzellikleri ile yaz - kış ziyaret edilebilecek bu göl sağlık turizmi için de iyi bir alternatif oluşturmaktadır. Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü tarafından B tipi mesire alanı olarak tahsisi yapılmış olan göl, halen mesire alanı olarak kullanılmaktadır.

Çakırgöl: Deveboynu Tepesi’nin kuzey yamacında bir buzul gölü olan Çakırgöl’ün deniz seviyesinden yüksekliği 2.533 m. dir. Gölün boyu 250 m., genişliği 200 m.’ dir. Güney kıyıları oldukça dik olan bu gölün derinliği 15-20 m. arasında değişmektedir. Küçük çağlayanlarla beslenen Çakırgöl’ün suyu tatlı olup, mesire yeri olarak yararlanılmaktadır. Göl çevresi kış sporları turizm merkezi olarak belirlenmiş olup planlama çalışmaları tamamlanmış ve Kültür ve Turizm Bakanlığı’nca tahsis işlemleri devam etmektedir.

Altınpınar Gölü: Gümüşhane Đli, Torul Đlçe’si sınırlarında bulunan Altınpınar Gölü Gümüşhane’ye 37 km., Torul Đlçe’sine 15 km. uzaklıktadır. Göl Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü tarafından B tipi mesire alanı olarak belirlenmiştir.



240

c. Baraj Gölleri

Kürtün Baraj Gölü: Gümüşhane’de Harşit Çayı üzerinde enerji üretim amacıyla 1999–2000 yılları arasında inşa edilmiştir. Yıllık enerji üretim miktarı 198Gwh olan barajın yüksekliği 133 metredir. Gümüşhane- Torul- Tirebolu karayolu üzerinde bulunan baraj Gümüşhane iline 48 km uzaklıktadır. Kürtün Baraj gölü çevresinde rekreasyon amaçlı kullanım alanı yoktur. Fakat yılda bir kez su sporlarına yönelik şenlik yapılmaktadır.

Köse Barajı: Gümüşhane’ de Köse Çayı üzerinde sulama amacıyla 1998–2003 yılları arasında inşa edilmiştir. Sulama alanı 4198 hektar olan baraj, 93 metre yüksekliğindedir. Köse ilçesine uzaklığı 3.5 km.dir. Koruluk Barajı: Cevizli Çayı üzerinde, sulama amacıyla 1990-2001 yılları arasında inşa edilmiş bir barajdır. Baraj 1.136 hektarlık bir alana sulama hizmeti veren baraj 54 metre yüksekliğindedir. Torul Barajı: Torul Đlçe’sine 14 km uzaklıkta, Harşit Çayı üzerinde bulunmaktadır. Yıllık enerji üretim miktarı 322,28 Gwh olan barajın yüksekliği 137 metredir. Enerji üretim amacıyla inşa edilmiştir.

d. Şelaleler Tomara Şelalesi: Şiran Đlçesine 25 km uzaklıkta Seydibaba Köyünün güneybatısında bulunan Tomara Şelalesi, 15-20 m. genişliğinde bir kaynaktan çıkarak, 20-25m.yükseklikten yere dikey olarak akmaktadır. Kaynağından çıkan bir şelale olması nedeniyle ilgi çekicidir. Şiran Kaymakamlığı şelalede çevre



241

düzenleme çalışmaları yapmıştır. Ancak bu düzenleme yetersizdir. Tomara Şelalesi etrafında günübirlik tesisler bulunmaktadır. Ancak bu tesisler, gerek kapasite gerek kalite olarak yetersiz kalmaktadır. Tomara Şelalesi Doğal Sit Alanı olarak koruma altına alınmıştır. Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü tarafından B tipi mesire alanı olarak belirlenmiştir.

1.2.1.2. Yaban Hayatı Ve Avcılık Gümüşhane Đli’nin doğal yapısı ormanlardan ve dağlık alanlardan oluştuğu için kara avcılığı için uygun avlanma koşulları mevcuttur. Kış aylarında keklik, tavşan, tilki gibi hayvanlar daha çok Merkez Đlçe’nin Alemdar, Aktutan, Bahçecik, Olucak ve Yeniköy beldelerinde avlanmaktadır. Gümüşhane Đl sınırları içinde av hayvanlarının yetiştirildi ği ve yaşama sahalarının geliştirildi ği Yukarı Kuluca Yaban Hayatı Geliştirme Sahası bulunmaktadır. Alanda; varlığı bilinen, fakat sayısı azalan çengel boynuzlu dağ keçisi bulunmaktadır. Dağ keçilerinin üremesi ve korunmasına olanak sağlamak amacıyla oluşturulmuştur. Diğeri ise; Kelkit ilçesi Mahmatlı Köyü sınırlarında bulunmaktadır. Bu alanda da dağ keçileri koruma altına alınmıştır.

1.2.1.3. Orman Kaynakları Gümüşhane ilinin iklim yapısı Doğu Karadeniz Bölgesi ve Doğu Anadolu Bölgesi arasında geçiş özelliği gösterdiği için Karadeniz Bölgesine göre daha sert, Doğu Anadolu Bölgesi’ne göre daha yumuşaktır. Yazları kurak, kış ve bahar aylarında yağışlıdır. Aldığı yağışlar Doğu Karadeniz Bölgesindeki illere göre daha az olduğu için Gümüşhane ilindeki orman alanları daha az yer kaplamaktadır. Gümüşhane ilinin %28,32 ‘si orman alanları kaplamaktadır. Gümüşhane Kent Ormanı: Şehir Merkezine 4 km. mesafede Çamlıca Mahallesi sınırlarında, 380 hektarlık bir alan kaplamaktadır. Orman içinde yürüyüş parkurları, suni göl, çocuk oyun alanları, manzara terasları ve otopark bulunmaktadır. Sarıçam, göknar, kavak, meşe, ardıç, kızılağaç, gürgen ve birçok çiçek çeşidi bölgede yer almaktadır.



242

Örümcek Ormanları Tabiat Koruma Alanı: Kürtün ilçesi sınırlarında içindeki Örümcek Ormanları 263 hektarlık bir alan kaplamaktadır. Gümüşhane il merkezine 74 km., Kürtün ilçesine 22 km. mesafededir. Örümcek Ormanlarının en önemli özelliği Avrupa’nın en yüksek göknar ağaçlarına ve Türkiye’nin en yüksek ladin ağaçlarına sahip olmasıdır. Göknar ağaçlarının boyu yaklaşık 61.5metre, Ladin ağaçlarının boyu 57.6 metredir. Örümcek Ormanları içindeki tesbit edilen Göknar ve Ladinler birbirine yakın olmakla birlikte iki ayrı yerde lokalize olmuştur. Bu alanda yer alan ladin ve göknarlar gerek ülke bazında gerek

Avrupa çapında anıtsal bir özellik göstermektedir. Yukarı Kulaca Mesire Yeri: Şiran ilçesine bağlı, Yukarıkulaca köyünde 50 hektarlık bir alan kaplayan mesire ve piknik alanıdır. Gümüşhane Merkezine 115 km. uzaklıktadır. Ulaşım asfalt ve toprak yoldan sağlanmaktadır. Yukarıkulaca Göleti de sarıçam ormanları içinde bulunmaktadır. Yaz aylarında kullanılmaktadır. Kar şıyaka Mesire Yeri: Gümüşhane Merkezde Mezire Mevkiinde bulunmaktadır. 10 hektarlık bir alanı kaplayan merkeze 500 metre uzaklıktadır. Ulaşımın kolay olması talebi artırmaktadır. Kır gazinosu ve piknik üniteleri mevcuttur. Mesire alanı içinde sarıçam, akasya, ardıç, meşe ağaçları ve kızılcık, kuşburnu gibi çalı bitkileri mevcuttur. Kuzağıl Mesire Yeri: Gümüşhane Merkezde, Tekke Köyünde bulunan 20 hektarlık bir alan kaplamaktadır. Merkeze uzaklığı 7 km. olup, ulaşım asfalt yol ile sağlanmaktadır. Konaklamaya yönelik hiçbir tesis bulunmayan alan daha çok piknik ve yürüyüş amaçlı kullanılmaktadır.

Altınpınar Mesire Yeri: Torul ilçesi sınırlarında Altınpınar Mevkiinde bulunan mesire alanı 35 hektarlık alan kaplamaktadır. Gümüşhane Merkeze 37 km. Altınpınar Beldesine 7 km. mesafededir. Altınpınar’dan sonra asfalt yol ile ulaşım sağlanmaktadır. Mesire alanı içinde hiçbir tesis yoktur ve genelde



243

günübirlik piknik alanı olarak kullanılmaktadır. Ormanlık alan daha çok sarıçam ağaçlarından oluşmaktadır. Mesire yeri düzenleme çalışmaları devam etmektedir.

Limni Gölü Mesire Yeri: Gümüşhane’ye 40 km, Torul ilçesine 16km. uzaklıktadır. Ulaşım asfalt ve stabilize yollar ile sağlanmaktadır. Mesire alanı sarıçam ve ladin ağaçlarından oluşmaktadır. Günübirlik kullanıma yönelik otopark, büfe, kameriye ve su deposu bulunmaktadır. Yaz ayları içinde piknik amaçlı kullanılmaktadır.

1.2.1.4. Mağaralar Gümüşhane ili sahip olduğu jeolojik yapı nedeniyle irili ufaklı 24 adet mağaraya sahiptir. Karadeniz Bölgesi’nin Mağara Turizmi için en büyük alternatifi Gümüşhane ilinde bulunmaktadır.

Karaca Mağarası: Karaca Mağarası Gümüşhane ilinin 17 km. kuzeybatısında Torul ilçesine bağlı Cebeli Köyünün Kırantaş Mevkiinde bulunmaktadır. Karaca Mağarası 1983–1990 yılları arasında yapılan çalışmalar ile turizme kazandırılmıştır. 1989 yılında doğal varlık olarak tescillenmiş, 1996 yılında Đl Kültür ve Turizm Müdürlüğü tarafından turizme açılmıştır.



244

Karaca Karstik Mağarası 145 milyon yıllık dolmatik kireçtaşlarının karbondioksit oranı yüksek yeraltı suları tarafından aşındırılması sonucu oluşmuştur. Yeraltı suları kireç taşları önce aşındırma yapmış, daha sonra karstlaştırma yapmıştır. Mağara içindeki damlataş şekilleri sarkıtlar, dikitler, sütunlar, perde damlataşları, mağara çiçekleri, traverten havuzları, mağara incileri, traverten basamakları olarak sıralanmaktadır. Mağara içerisindeki damlataşlar şekilleri ve oluşumları ile çok özellikli bir yapıya sahiptir. Travertenleri oluşturan suyun içinde bol miktarda demir ve magnezyum gibi erimiş mineralli maddeler, travertenlere lacivert ve beyaz renklerini vermektedir. Mağara şekli bakımından yatay bir gelişme göstermiş, elips şeklinde ki dört ayrı salondan oluşmaktadır. Giriş noktasından en uç noktasına kadar 150 metre uzunluğunda, tavan yüksekliği 18 metredir. Fakat bu yükseklik girişte insan boyu uzunluğunda başlayıp iç kısımlara doğru genişlemektedir. Mağaranın aynı zamanda sağlık turizmine yönelik olarak solunum hastalıklarına iyi geldiği bilinmektedir. Yazın dışarıdaki hava sıcaklığının altında, kışın ise hava sıcaklığının üzerinde bir sıcaklığa sahip olması ile de mikroklimatik etki göstermektedir. Turizm açısından ilin en önemli değeridir. 2007 yılı itibari ile mağarayı 51.469 kişi ziyaret etmiştir.

Arılı Ma ğarası: Torul Đlçesi, Arılı Köyü sınırları içinde yer alan mağara merkeze 50 km., Arılı Köyüne 1 km uzaklıktadır. Mağaraya Torul’dan sonra 30 km.’lik asfalt ve stabilize yol ile ulaşım sağlanmaktadır. Mağaraya giriş kısmı dardır. Mağaranın içinde çok sayıda salon ve odacık bulunmaktadır. Beyazdan laciverte

kadar birçok renk tonuna sahip sarkıt ve dikitler, geniş ve dar sütunların



245

oluşturduğu damlataşlar mağaranın içinde oldukça güzel görüntüler oluşturmuştur. Bazı yerlerde tavan yüksekliği 10 metreyi bulmaktadır. Mağara içinde ve çevresinde ziyarete imkan sağlayacak tesis ve düzenlemeler bulunmamaktadır.

Ardıçlı Ma ğarası: Merkez Đlçe Dörene Köyü yakınlarında, Üç Bacak Tepenin oldukça dik yamaç tepelerinde bulunmaktadır. Dörene Köyü’ne geldikten sonra 1 saatlik yürüyüş mesafesi ile mağaranın girişine varılmaktadır. Mağaraya giriş kısmı, girişe elverişli genişlikte ve yüksekliktedir. Orta kısmı daralmakta, son kısmı ise 15 metrelik bir inişle geniş bir salona açılmaktadır. Mağarada damlataş oluşumlarına daha çok mağaranın son kısımlarında rastlanır. Bu bölümdeki sarkıt ve dikitler ilgi çekicidir. Đkisu Mağarası: Torul ilçesi Đkisu Köyünde, Bahçecik Mahallesinde bulunan mağara dik bir kaya üzerindedir. Sahip olduğu bu konumu nedeniyle ulaşımı zordur. Bahçecik Mahallesine vardıktan sonra 1 saat yürüyerek mağaraya varılmaktadır. Mağaraya giriş 90 derecelik bir kaya üzerinden zorlukla sağlanmaktadır. Oluşum sürecinde Harşit Çayı’nın kuzeyindeki dağların tepelerindeki kireçtaşları içinde oluşmuştur. Mağaranın içerisinde sarkıt ve dikit oluşumları ile tabanlar ve duvarların büyük bir bölümünde damlataşlar vardır. Üçbacalı Mağara: Gümüşhane-Şiran karayolu üzerinde Karamustafa Köyü kuzeyindeki dağlarda 2100 metre yüksekliktedir. Mağaranın oluşum sürecinde kireçtaşları etkili olmuştur. Mağaradaki su varlığı 10 metre uzunluğunda, 1 metre derinliğinde göl ile kendini göstermektedir. Mağaranın girişi yatay konumda ve dardır. Tavan yüksekliği 10-19 metre arasında değişmektedir.

Altınta ş Mağarası: Köse ilçesi Altıntaş ve Yenice köyleri arasında Mağara Sırtı olarak bilinen mevkide bulunmaktadır. Mağara kireçtaşı kökenli oluşum göstermiştir. Kireçtaşları gri, bej renkli masif görünümlüdür. Mağara içerisinde sarkıt, dikit, sütun, çeşitli renk ve şekillerde damlataşlar vardır. Yatay yönde gelişim gösteren mağara toplam olarak 295 metre uzunluğundadır. Mağaranın maksimum tavan yüksekliği 37 metredir.



246

Akçakale Mağarası: Merkez Đlçeye bağlı, Akçakale Köyünde bulunan mağara 1996 yılında bulunmuştur. Bugüne kadar gerçekleştirilmi ş bilimsel çalışmalar Karadeniz Teknik Üniversitesi Jeoloji Mühendisliği Bölüm tarafından yürütülmüştür. Mağaranın uzunluğu yaklaşık 290 m. olup, tavan yükseklikleri ise bazı yerlerde 40 m.’yi aşmaktadır. Akçakale Mağarası Gümüşhane’nin kuzeyinden başlayıp Tekke Köyü çevresine

kadar devam etmekte ve yer yer kalınlığı 200 metreyi bulmaktadır. Mağara içinde dört ayrı küçük gölcük bulunmaktadır. Mağara 18.500m2 bir alana yayılmıştır ve 1.585 m.’den başlayıp aşağıya doğru 1.490 m.’ye kadar inmektedir. Mağaranın içerisinde sarkıt, dikit, mağara çiçeği, mağara incisi, duvar travertenleri gibi damlataş oluşumları görülmektedir. Temmuz ayı içerisinde ortalama hava sıcaklığı 20,1 C0 iken, mağara içindeki sıcaklık girişe yakın kesimlerde 17-18 C0, daha iç kısımlarda 14 C0 olarak ölçülmüştür. Mağara içinde, atmosferde bulunan alerjen tozlar mağara havasına karışmadığı için mağaranın havası başta astım olmak üzere üst solunum yoları hastalıklarına iyi gelmektedir. Mağara çökme tehlikesinden dolayı ziyarete kapatılmış durumdadır. Kırklar Ma ğarası: Gümüşhane Köse ilçesi Salyazı Beldesi ve Yenice köyleri arasında Mağara Sırtı mevkiinde bulunan Kırklar Mağarasında sarkıt ve dikitler, ve yer altı nehirleribulunmaktadır. Mağaraya ulaşımı sağlayacak yeni yol yapılmıştır.

1.2.1.5. Tabiat Anıtları Ali A ğanın Kavağı Tabiat Anıtı: Şiran ilçesinde Kırıntı Köyü sınırları içinde bulunmaktadır. 30 metre boyunda, 1.55 metre çapında ve 4.85 metre çevre genişliğine sahip kavak ağacından oluşmaktadır.



247

Kıranı Evliya Ardıcı Tabiat Anıtı: Şiran ilçesinde Kırıntı Köyü sınırları içinde Hasanın Çaşırlığı Tepesi Mevkiinde bulunmaktadır. 2123 metre rakımda bulunan tabiat anıtı 700 yaşında bir ardıç ağacıdır. Ardıç ağacının boyu 4.80 metre olup, 1.32 metre çapında ve 4.15 metre çevre genişliğindedir. Örümcek Ormanları Tabiat Anıtları: Örümcek Ormanları Tabiat Koruma Alanı içinde yer alan 4 adet ladin ve 4 adet göknar tabiat anıtı olarak tespit edilmiştir. Ladinlerin en değerlisi 400 yıllık olup, 61,5m uzunluğunda ve 1,5 m çapındadır. Göknarların en değerlisi ise 400 yıllık olup, 58,5m uzunluğunda ve 1,8 m çapındadır.

1.2.1.6. Yaylalar Türkiye’nin yaylalar bakımından en zengin illerinden biri Gümüşhane’dir. Yaylalar özellikle ilin kuzey bölümlerinde ve Doğu Karadeniz Bölgesinde yoğunlaşmıştır. Yaylalar ilin genel arazi dağılımında % 33’lük yer kaplamaktadır. Yaylalar yerel halk tarafından mayıs ayından ekim ayına kadar ekonomik yönden gelir sağlamaya yönelik faaliyetler için kullanılmaktadır. Đl genelindeki yayla sayısı oldukça fazladır. Kelkit’te 36, Kürtün’de 127, Köse’de 4, Şiran’da 31, Torul’da 54 ve Merkez Đlçe’de 99 adet olmak üzere toplam 351 adet yayla bulunmaktadır. Bunlardan en önemli olanları Zigana Yaylası, Çakırgöl Yaylası, Gümüşhane Yaylası, Altıntaşlar Yaylası, Çam Piknik Yaylası, Erikbeli Yaylası, Sazalanı Yaylası, Kadırga Yaylası, Taşköprü Yaylası, Kazıkbeli Yaylası, Dumanlı Yaylası, Güvende Yaylası, Cami Boğazı Yaylası ve Sarıbaba Yaylalarıdır.

Zigana Yaylası (Turizm Merkezi): Gümüşhane-Trabzon yolunun 60 km.’sinde bulunan Zigana Tünelini geçtikten sonra doğuya doğru giden stabilize yoldan 3,5 km gidildikten sonra ulaşılmaktadır. Trabzon Đl Merkezinden ise Zigana’ya 112 km asfalt yolla ulaşım mümkündür. Kara ikliminin ve deniz ikliminin etkisi görülmektedir. Yayla 2032 metre yüksekliktedir.



248

Yayla alanında kış aylarında kayak turizmi yapılmaktadır. Yaylada konaklamaya yönelik tesisler mevcuttur. Zigana Yaylası turizm merkezinde teleski, kayak eğitim pisti, otel, restoran ve diğer günübirlik kullanımlar mevcuttur. Zigana Yaylasından Limni Gölü’ne 3 km.lik patika yol ile ulaşmak mümkündür. Göl taşıt yolu ile 7 km uzaklıktadır. Kadırga Yaylası: Kürtün Đlçesi’nde Zigana Dağları eteklerinde, Zigana Geçidi’nin batısında Süme Köyü sınırları içinde yer almaktadır. Yayla mera statüsünde olduğundan, içinde özel mülk bulunmamaktadır. Yaylada elektrik, su ve telefon bulunmaktadır. Yaylada 25’er yataklı iki konaklama tesisi bulunmaktadır. Ancak bu tesisler kalite açısından son derece yetersizdir. Yayla merkez yayla niteliğinde olup ticari faaliyetler oldukça gelişmiştir. Yaylada özel mülke konu alan bulunmamaktadır. Kadırga Yaylası şenlikleri her yıl temmuz ayının 3. hafta sonu yapılmaktadır. Taşköprü Yaylası: Dumanlı Köyü, Yağmurdere Bucağı’nda yer alan yayla, il merkezine 50 km uzaklıktadır. Yayla, diğer yayla yollarının kavşak noktasındadır. Yayla mera statüsünde olduğundan, içinde özel mülk bulunmamaktadır. Yaylada elektrik, su ve telefon bulunmaktadır. Yayla içersinde toplam 245 yatak kapasiteli, 5 adet konaklama tesisi vardır. Ayrıca günübirlik kullanıma dönük tesisler de gelişmiş durumdadır. Kazıkbeli Yaylası: Kürtün Đlçesi, Söğüteli Köyü sınırları içinde bulunan yayla merkez ilçeye 100 km uzaklıktadır. Yayla 2500 m rakımdadır. Yaylada elektrik, su ve telefon vardır. Yayla mera statüsünde olduğundan, içinde özel mülk bulunmamaktadır. Yayla içinde konaklama ve günübirlik tesisler bulunmaktadır. Yaylada ticari faaliyetler de gelişmiştir. Kazıkbeli Yayla Şenlikleri her yıl temmuz ayının 3. hafta sonu yapılmaktadır.



249

Çam Piknik Yaylası: Elektrik ve su mevcut olup, orman içinde kamp ateşi ocakları, çöp toplama yerleri, çeşme ve WC bulunmaktadır. Köknar, ladin, kızılağaç ve yabani fındıktan oluşan yoğun orman dokusuna sahip Çam Piknik, yöre halkı tarafından mesire yeri olarak kullanılmaktadır.

Erikbeli Yaylası (Turizm Merkezi): Tonya Đlçesi’nin güneyinde bulunan yayla, Tonya’ya 24 km., Şalpazarı Đlçesi’ne 34 km, Özkürtün’e 11 km uzaklıktadır. Yayla 1800 metre yüksekliğe sahip olup su, elektrik, telefon gibi alt yapı hizmetleri tamamlanmıştır. Yayla mera statüsünde olduğundan, içinde özel mülk bulunmamaktadır. Erikbeli Turizm Merkezi, Kadırga, Çatma Obası, Sazalanı, Zigana, Ken yaylalarına giden yolların birleştiği kavşaktadır. Bu nedenle ticari faaliyetleri gelişmiştir. Yayla içinde konaklamaya yönelik tesisler de vardır. Ancak bu tesisler kalite açısından oldukça yetersizdir. 1.2.2. Tarihi Ve Arkeolojik De ğerler Gümüşhane ilinin geçmiş ve köklü tarihi M.Ö. 3000–2000 yılları arasındaki Tunç Çağı ile başlamıştır. Đlde geçmişten bugüne yaşayan yaşamış medeniyetler, yaşadıklarına dair birçok tarihi kültürel değer bırakmışlardır. Urartular, Medler, Persler, Pontus Krallığı, Romalılar, Bizanslılar, Araplar, Selçuklular, Osmanlılar ve Rumlar dönemine ait tarihi değerler günümüze kadar gelebilmiştir. Đlde Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından tescil edilmiş toplam 48 sivil mimarlık örneği, 141 adet dinsel yapı, 94 adet kültürel yapı, 5 adet idari yapı, 10 adet doğal değer, 3 adet yaban hayatı koruma alanı, 14 adet tabiat anıtı ve 16 adet sit alanı olmak üzere toplam 331 adet tescilli tarihi değere haiz eser bulunmaktadır.



250

1.2.2.1. Gümüşhane Kent Merkezi- Merkez Đlçe Santa Yerleşim Alanı: Merkez Đlçe Dumanlı Köyü sınırları içinde, Yeni Yayla mevkiinde yer almaktadır. 1600 m. yükseklikte bulunan Santa Bölgesi dini, ticari ve kültürel önem taşıyan eski bir yerleşim alanıdır. Santa Bölgesi etrafı dağlarla çevrili, dışa açılımı olmayan bir alan içerisine kurulduğu için kültürel kimliğini yitirmeden uzun süre varlığını sürdürmüştür.

Etrafı 2000 m. yükseklikte sahip Zincirli, Kilise, Uzunsırt, Ziyaret ve Karabakan dağları ile çevrili bölgeye giriş kuzeyden toprak bir yolla sağlanmaktadır. Alana Trabzon sahil yolundan Yanbolu Deresi boyunca asfalt ve stabilize bir yolla da ulaşmak mümkündür. Santa yerleşmesinde mahalle olarak 7 adet yerleşim alanı bulunmaktadır. Bunlar Piştoflu, Binatlı, Đhsanlı, Zerzili, Çakallı, Zincanlı ve Zurnacılı yerleşim alanlarıdır. Bu yerleşim alanlarında 18.YY.’a ait irili ve ufaklı kiliseler mevcuttur. Bu kiliselerden sadece bir tanesi sağlam durumdadır. Diğer kiliselerin sadece yan duvarları sağlam kalabilmiştir. Dumanlı Köyü, Santa Harabelerinin bulunduğu alan 1999 yılında Doğal ve Arkeolojik Sit Alanı olarak ilan edilerek koruma altına alınmıştır. Eski Gümüşhane (Süleymaniye Mahallesi) : Harşit Irmağı’na sol tarafından katılan Musalla Deresi yamaçlarında bulunan eski yerleşim alanı, bugünkü Gümüşhane yerleşiminin güney batısında yer almaktadır. Yerleşime ait izler M.Ö. 3000 ‘li yıllara kadar dayanmaktadır. Bu tarih sürecinden başlayarak birçok medeniyete ev sahipliği yapmış bir yerleşim alanıdır. Romalılar döneminde “Arjiopolis” diye adlandırılan kentin diğer adları arasında Canca,



251

Caica, Catha’dır. Süleymaniye Mahallesi 2005 yılında Doğal Sit ve Kentsel Sit alanı olarak koruma altına alınmıştır.

Sarıçiçek Köyü Evleri: Merkez Đlçe’ye 46 km uzaklıkta Sarıçiçek Köyü’nde yer almaktadır. Köye ulaşım asfalt yolla sağlanmaktadır. Köy odaları 1873 yılında köye gelen misafirlerin konaklaması için yaptırılmıştır. Evler Türk Mimarisinin erken örneklerindedir. Odalar ahşap işlemeleri, rengarenk boyamaları ile halk sanatını yansıtmaktadır. Đşleme

motifler, ahşap işlemeler, birbirine çivisiz bir teknikle monte edilmiş, perde motifleri hatırlatan parçalı rokoko tarzında stilize yapraklardan ibaret bir ahşap süsleme kullanılmıştır. Yapıtlarda rokoko ve Ampir üsluplar yanında, klasik üsluplar da kullanılmıştır. Canca Kalesi: Kale; şehir merkezinin kuzeydoğusunda, Bağlarbaşı semtinde yer almaktadır. Kaleye Vank köyünden ya da Kale Deresi olarak bilinen vadiden gidilmektedir.15.YY.’ da yapıldığı sanılmaktadır. Kale doğu-batı yönünde arka arkaya 3 bölümden oluşmaktadır. Bu bölümlerin uzunluğu 12 metredir. Yüksek duvarlar kalenin etrafını sarmış durumdadır. Kalenin doğu tarafında sadece şapel ve gözcü kulesi kalıntısı vardır. Gözcü kulesi içinde su sarnıcı bulunmaktadır.

Edire Köyü (Edre) Kalesi: Dörtkonak Köyü’nde, gözetleme ve savunma amacıyla 200 m. yükseklikteki bir kaya üzerine yapılmıştır. Kalenin sur duvarları günümüze kadar gelmiştir. Kale yüksek bir noktada olduğu için ulaşım patika bir yoldan zorlukla sağlanmaktadır.

Akçakale: Bağlarbaşı semtinde bulunan kale bir kaya üzerine inşa edilmiştir. Kale planlı bir kaledir. Günümüzde tamamen yıkık durumdadır. Övündü Köyü Kalesi: Gözetleme amacıyla yapılan kale bir tepe üzerinde konumlanmıştır. Merkez ilçe Övündü Köyü sınarları içindedir.



252

Kov Kalesi: Merkez ilçe, Esenyurt Köyü sınırları içinde Gümüşhane-Erzincan karayolunun 21.km sinde bulunan kale engebeli, 130 metre yükseklikteki bir ana kaya üzerinde konumlanmıştır. Kalenin Selçuklular Dönemine ait oldu

sanılmaktadır Kalenin ana kapısı batıda olup, duvarlar kireç ve kumdan yapılmıştır. Kalenin güneyinde gözetleme kulesi bulunmaktadır. Kale dikdörtgen planlı ve burçlarla destekli bir yapıdadır. Kalenin burçları üzerinde durdukları kayadan dolayı çevreye hâkimdir. Đl Kültür ve Turizm Müdürlüğü tarafından restore edilmiştir.

Kodil (Dibekli) Kalesi: Dibekli Köyü’nün kuzeyinde iki dağ arasında bulunmaktadır. Kalenin çevresinde yuvarlak bir yapı kalıntısı, su deposu, gözcü kuleler ve taş basamaklar bulunmaktadır. Kalenin içerisinde Roma, Bizans, Arap ve Osmanlı dönemlerine ait çanak-çömlek, çini parçaları, gözyaşı şişeleri, ikonalar, takılar ve sikkeler bulunmuştur. Kaleye ulaşım oldukça zordur. Keçi Kalesi: Merkez Đlçe sınırlarında Kale Bucağı’na giden yol üzerinde bulunmaktadır. Çok dik bir kayalık üzerinde konumlandığından dolayı heybetli bir görünüme sahiptir. Kaleye giriş doğu tarafındandır. Doğu ve batı yönünde yüksek ve güçlü kuleler kaleyi destekler konumdadır. Dikdörtgen şeklinde kışla ya da zindan olduğu sanılan yapı, kalenin içinde bulunmuştur. Kaleye ulaşım yüksek bir tepe üzerinde olması sebebiyle patika yol ile zorlukla sağlanmaktadır. Đl Kültür ve Turizm Müdürlüğü tarafından restore edilmiştir.



253

Kiliseler : Santa Çınganlı Kilisesi: Santa Yerleşim alanının en alt kesiminde Yağmurdere Bucağı, Santa Yaylasında bulunmaktadır. 1870 yılında, Bizans mimari üslubuyla bazilikal planlı olarak yapılmıştır. Giriş batıdan yuvarlak kemerli bir kapı ile sağlanmaktadır. Kilisenin taşıyıcı kısmı ve çatısı çökmüştür. Kapı, pencere, taşıyıcı ve kemerler düzgün yontma taştan yapılmıştır.

Santa Đşhanlı Kilisesi: Đşhanlı Mahallesinin orta kesiminde bulunan kilise,1870 yılında Bizans mimarisi üslubuyla bazilikal planlı yapılmıştır. Üç nefli olup kare plana yakındır. Mimarisi Santa Çınganlı Kilisesi ile benzerlik göstermektedir. Günümüzde harap olmuş durumdadır. Santa Çakallı Kilisesi: Çakallı ( YaylaKöy) yerleşim alanın merkezinde yer almaktadır. 1878 yılında Bizans Döneminde yapılmıştır. Kuzey ve batı yönünde giriş kapıları vardır. Ana taşıyıcı duvarları sağlamdır. Sadece köşelerde yontma taş kullanılmıştır. 130 m2 lik bir alan kaplamaktadır. Bazı duvarlarda resim kalıntıları bulunmaktadır.

Santa Piştovlu Kilisesi: Santa Yerleşim alanının yönetim kilisesi olan yapı Yaylaköy sınırları içinde bulunmaktadır. Yapının 19. YY. sonlarında yapıldığı varsayılmaktadır. Kilisenin taşıyıcı sütunlar ve çatısı yok olmuştur. Đç kısmının kuzey kısmındaki duvar üzerinde ‘Azizler Topluluğu ‘freskleri ve güneyde anıtsal bir giriş günümüze kadar kalabilmiştir. Kilisenin doğusunda bir çeşme mevcuttur. Kilisenin yan duvarlarını görmek mümkündür.



254

Santa Terzili Kilisesi: Dumanlı Köyü Terzili Mahallesinde bulunan kilise, XIX. YY.’ da yapılmıştır. 106m2 alan kaplayan yapı dikdörtgen bazilikal planlıdır. Kuzey ve güney yönlerinde iki adet giriş kapısı bulunmaktadır. Üst çatı kısmı tamamen yıkılmıştır. Yan duvarları günümüze kadar kalabilmiştir. Hagios Georgios Manastır Kilisesi: Eski Gümüşhane olarak bilinen Süleymaniye Mahallesinde bulunan kilise, bir Rum kilisesidir. Hatura Köyü yolu üzerinde sağda kalan bir tepe üzerindedir. Kilise 1509 ve 1624 yıllarında onarılmıştır. Ayrıca Sultan II. Abdülhamit döneminde onarıldığını gösteren yazıtı vardır. Kilise bazilikal planlıdır. Đç duvarlar üzerinde yapı, bitki, halat ve ejder motifleri vardır. Günümüze kadar sadece yan duvarları gelebilmiştir. Pavrezi Şapeli: Merkez Đlçede, Mescitli köyü yakınında Pavrezi olarak bilinen bölgede bulunmaktadır. Küçük boyutlarda, dikdörtgen planlı, tek nefli bir yapıdır. Apsisin beşik tonozunda 1405'de yapıldığını gösteren yazıtı vardır. Yapı, iç duvarlarını süsleyen freskleri ile ünlüdür. Bu duvar resimlerinde, Đncil’den alınan sahneler ve kilise büyükleri canlandırılmıştır. Bunlar son dönem Bizans resminin başarılı örnekleridir. Ayvalos Kilisesi: Merkez Đlçe Mescitli Köyü Arnavutlu Yaylası arasında yer almaktadır. Dikdörtgen planlı küçük bir kilisedir. Giriş kapısı taş bloklardan, dış duvarları moloz taştan yapılmıştır. Đç duvarlarındaki çeşitli motiflerdeki freskler tahrip olmuştur. Krom Kilisesi: Gümüşhane Yağlıdere Belde sınırları içinde bulunan kilise XIX. YY.’da yapılmıştır. Dikdörtgen planlı, bazilikaldir. Kesme ve moloz taşlardan inşa edilmiş yapının yan duvarlarının bir kısmı ve çatısı tahrip olmuştur. Hagios Theodoros Kilisesi: Eski Gümüşhane olarak bilinen yerleşim alanının en eski kilisesidir. 1430 yılında gümüş kaynaklarını çıkartan işçiler tarafından yapılmıştır. Yapımında moloz ve kesme taş kullanılan yapının apsid kısmı kaya içerisinde oyularak yapılmıştır.



255

Vank Kilisesi: Vank Köyü sınırları içinde XIX. yüzyılda Bizans döneminde yapılmıştır. Yapısal olarak, Yunan haçı kiliseleri ile bazilikal planlı kiliselerin mimari yönden karışımı niteliğindedir. Duvarlar moloz ve kesme taştan yapılmış olup, iç duvarlarında fresko izlerine rastlamak mümkündür. Kilisenin duvarları günümüze kadar gelmişse de, çatısı çökmüş iç duvarları da oldukça yıpranmış durumdadır. Olucak (Đmera) Manastır Kilisesi: Merkez Đlçeye bağlı Olucak Köyünün 2 km güneyinde bir dağın eteğinde bulunan kilise 1885 yılında yapılmıştır. Tek nefli, tek apsidli, dikdörtgen planlı bir kilisedir. Batı yönünde yuvarlık kemerli bir giriş kapısı vardır. Kesme ve moloz taşlardan yapılmış olan yapının büyük kısmı günümüze gelebilmiştir. Đmera önemli bir Rum yerleşim merkezi olması sebebiyle, Đmera Manastırı, önemli bir dini merkez olarak kullanılmıştır. Manastır ve çevresi 1.derece Arkeolojik Sit Alanı ilan edilerek koruma altına alınmasına karşılık tahribat halen devam etmektedir. Camiler ve Türbeler:

Süleymaniye Camii: Eski Gümüşhane yerleşim alanı, Süleymaniye Mahallesi içinde bulunmaktadır. Selçuklu payeli cami geleneğinde, Kanuni Sultan Süleyman zamanında XVI. YY.’da yaptırılmıştır. 6 adet ahşap direkle ayrılan, 3 nefli ve düz toprak damlı olarak yapılmıştır. Kesme ve moloz taştan yapılan camiyi aydınlatan pencereler son onarımlarla tamamen



256

değiştirilmi ştir. Taş söveli, yuvarlak iki sıra pencere ile caminin içi aydınlatılmıştır. Caminin minaresi sağlamdır fakat ahşap çatısı değiştirilerek onarım görmüştür. Cami zaman içinde onarım görmesi ile özgünlüğünü yitirmi ştir. Camii halen kullanılmaktadır.

Küçük Cami: Süleymaniye Mahallesinde, Süleymaniye Camii arkasında bulunan cami, 12. YY. başlarında Danişmentliler zamanında yapılmıştır. Kare planlı, tek kubbeli kapı ve pencereleri yuvarlak kesimlidir. Mihrabı gri renkli taştan olup, ahşap minberi günümüze kadar ulaşamamıştır.

Pir Ahmet Türbesi: Gümüşhane-Erzurum karayolu üzerinde bulunan türbenin 1550 yılına ait bir yazıtı vardır. Kare planlı, iki katlı, taştan yapılmıştır. Alt katında mumyalık, üst katta şeyhin sandukası vardır. Türbenin yuvarlak kemerli bir kapısı ve küçük bir de penceresi bulunmaktadır.

Hasan Çağırgan Baba Türbesi: Gümüşhane 12 km uzaklıkta Tekke Köyünde ana yolun üzerinde bulunan türbenin Sultan III. Murat’ın Đran seferine giderken 1582 yılında yapıldığı söylenmektedir. Taştan kare planlı bir yapıdır.

Mısıroğlu Türbesi: Süleymaniye Mahallesindeki Süleymaniye Camii altında bulunan türbe, Mısırlı Zade Hacı Tahir Efendiye aittir. Türbe 1840 yılında yapılmıştır. Köprüler : Gümüşhane Đli, Merkez Đlçede tescil edilmiş 16 adet köprü bulunmaktadır.

Gümüşkaya Köprüsü: Gümüşkaya yolu üzerinde taştan yapılmış, tek gözlü ve sivri kemerlidir. Halen kullanılmaktadır.



257

Gümüşhane Köprüsü: Gümüşhane merkezde Karakol binasının yanında Harşit Çayı üzerinde bulunan köprü, iki kemerli olup, kesme taştan 1575’te Ferruh Zat Oğlu Halebî tarafından yaptırılmıştır.

Kanberli Köprüsü: Gümüşhane Đl merkezinde Canca Mahallesinde bulunan köprü, Harşit Çayı üzerinde tek gözlü yontma taşlardan inşa edilmiştir. Osmanlılar Döneminde yapıldığı sanılmaktadır.

Taş Köprü: Merkez ilçe sınırları içinde, Yağmurdere Beldesi Taşköprü yaylasında bulunmaktadır. Đki ana kaya üzerine oturtulmuş, tek gözlü köprü kesme ve moloz taşlardan yapılmıştır.

Söğütağıl Köyü Köprüsü: Merkez ilçe sınırları içinde Söğütağıl Köyünde bulunan köprü tek kemerli olup, düzgün yontma taştan yapılmıştır. 1.2.2.2. Kelkit Đlçesi

Satala Antik Kenti: Kelkit Đlçesinin 17 km. güneydoğusunda Sadak Köyü’nde kurulan yerleşim alanı Roma Đmparatorluğunun askeri ordugâh şehri olarak kullanılmıştır. Antik dönemde Satala ismini almış, daha sonra sırasıyla Hitit, Asur, Makedon, Roma ve Bizans dönemlerinde önemli kent merkezleri olarak kullanılmıştır. Satala Antik Kentinde pek çok tarihi eser bulunmaktadır. Fakat bu eserlerin birçoğu yurtdışına kaçırılmıştır. Bunlardan en önemlileri Londra’daki

British Museum’da sergilenmekte olan bronz büsttür. Kalıntıları arasında su kemerleri, siteller, sikkeler, pişmiş topraktan yazıtlar bulunan antik Satala’da, kentin biraz dışındaki Cirit Tepesi’nde 32 sitel (mezar başlığı) ortaya



258

çıkarılmıştır. Mantara yolu üzerinde bulunan Nike kabartması renkli, küp biçiminde taşa işlenmiş olup, M.Ö. VI.-V.YY’a ait olduğu sanılmaktadır. Eser Erzurum Müzesinde sergilenmektedir. Satala Antik Kenti içinde ayrıca sadak hamamı kalıntıları bulunmaktadır. Bu yapı, kare biçiminde iki halvetten oluşmaktadır. Yapı Osmanlı Dönemi kare planlı hamamlara örnektir. Günümüzde kentin sadece su kemerleri görülebilir durumdadır.

Aşut Köyü Kalesi: Aşut Köyü Sınırları içinde, yerleşim alanından 500 m. yükseklikte hâkim bir tepe üzerinde kuruludur. Gözetleme ve savunma amaçlı yapılan kalenin günümüzde kalıntıları görülmektedir. Satala Kalesi: Kelkit Đlçesinin güneydoğusunda 17 km uzaklıkta Satala Antik Kentinde bulunmaktadır. Kale, Romalılar döneminde Perslerin saldırılarından korunmak amacıyla yapılmıştır. Kale yöreye egemen bir tepe üzerinde yapılmıştır. Bugün bu kalenin burç kalıntıları ile sur duvarlarına ait kalıntılar görülebilmektedir. Çamur Köyü Kümbeti: Kelkit Đlçesi Çamur Köyüne 5 km mesafede bulunan kümbet sekizgen planlı düzgün yontma taştan inşa edilmiştir. Kümbet Selçuklu dönemine aittir 1.2.2.3. Köse Đlçesi Yaylım Köyü Kilisesi: Yapı, Köse Đlçesi Yaylım Köyü’ndedir. Üç apsisli, üç neftli, dört sütunlu kilise, giriş kapısı dâhil, orijinalliğini muhafaza etmektedir. Beşik tonozlu örtülüdür. Zaman içinde kilisenin iç duvarlarında bulunan fresko tekniğinde yapılmış resimler yok olmuştur. Bu fresklerden geriye Meryem Ana figürleri kalmıştır. Kilisenin bütün duvarları yontma taşla yapılmıştır.

1.2.2.4. Kürtün

Kürtün Kalesi: Yukarı Uluköy Mahallesi’nin doğusunda çevreye hâkim bir nokta üzerinde bulunmaktadır. Kalenin V-VI. YY. Roma Đmparatorluğu döneminde yapıldığı tahmin edilmektedir. Kalenin en büyük özelliği bir kaya içerisinde oyularak yapılmış olmasıdır. Kalenin merdivenlerle inilen iç mekânları birçok kat ve galeriden oluşmaktadır. Kalenin giriş kısmı dörtgen olup, köşeleri oval olarak bir çeşit harçtan yapılmıştır



259

Süme Kalesi: Kürtün Đlçe merkezine 6 km. uzaklıkta bulunan Süme Kalesini Osmanlıların 1400’lü yıllarda Rum Pontus Devletine karşı savunma amaçlı yaptıkları sanılmaktadır. Kale Erikbeli Vadisi’nde ve dönemin tek ulaşım yolu olan Erikbeli yolunun hemen üzerindedir. Moloz taştan yapılmış olan kale günümüze yıkık bir durumda gelmiştir.

Meryem Ana Kilisesi: Yaylalı Köyü, Meryemana Mahallesinde bulunan kilise düzgün yontma taştan inşa edilmiştir. Kilisenin güneyinde bir mahzen, güney tarafına 5 metre uzaklıkta bir kilise çeşmesi bulunmaktadır. Giriş kapısı güneydedir.

Söğüteli Kilisesi: Söğüteli köyünde bulunan kilise ilçe merkezine 36 km. mesafedir. Bizans ve Rumlar tarafından kullanılan kilise örme taştan yapılmıştır.

Orta Mahalle Kilisesi: Yapı, Yaylalı Köyü Orta mahallesindedir. Beşgen olan tek apsisi, benzer kiliselerden farklılık arz etmektedir. Tek nefli, üçgensi örtülü çatısı ve mazgal pencerelerinin azlığı yörede kış aylarının soğuk oluşuyla ilintilidir. Yapının köşeleri ve kapı girişi düzgün yontma taşla, diğer kısımları ise moloz taşla örülüdür.

Sarıbaba Köyü Köprüsü: Sarıbaba Köyünde bulunan köprü tek kemerli yontma ve moloz taşlardan inşa edilmiştir. Köprünün üzerinde bulunduğu dere üzerinde geçmiş yıllara ait 9 adet daha köprü varken büyük bir sel felaketi ile hepsi tahrip olmuştur.

Meryem Ana Mahallesi Köprüsü: Yapı, Yaylalı Köyü Meryemana Mahallesindedir. Tek Kemerli Köprü Yontma taşla inşa edilmiş, diğer kısımlar moloz taşla tamamlanmıştır. Meryemana Kilisesine ulaşımı sağlamak amacıyla

yapılmıştır.

1.2.2.5. Şiran Đlçesi

Çakırkaya Kilisesi: Çakırkaya (Kelur) Köyü’nde bulunan ve 13.-14. YY. arasında yapılmış olan kilise, Kelkit Çayı kenarında yüksek kayalıklar üzerinde, kayalıklar oyularak yapılmıştır. Üç bölümlü, kubbe tonozlu, bazilikal planlıdır. Giriş tek kapıdan sağlanmaktadır. Günümüzde kilise büyük



260

ölçüde tahrip edilmiştir.

Günbatur Köyü Kilisesi: Günbatur Köyünde bulunan kilise 6 metre yüksekliğinde, 11 metre boyunda, 9.5 metre enindedir. Köy halkı tarafından camii olarak kullanılmaktadır.

Çevrepınar Köyü Kilisesi: Şiran-Gümüşhane yolunun batısında bulunan kilise 4 ana sütun üzerine oturtulmuş 125m2 ‘lik bir alan kaplamaktadır. Ana kubbede buna bağlı küçük sütunlar ile 6 adet kubbesi bulunmaktadır. Sütün başlıkları geometrik desenlerle şekillendirilmiş sütunlar kurşun eritilerek üst, üste konulmuştur. Kilisenin giriş kapısı işlemelidir.

Dilekyolu Kilisesi: Dilekyolu Köyündedir. Yapı,12.30 metre ve 8.60m boyutlarında sert kesme taşlardan yontularak yapılmıştır. 1956 yılında okul amaçlı kullanıma açılarak ana yapının iç kısmı ek duvarlarla örtüldüğünden mimari özelliği kaybolmuş, sadece papaz yeri diye adlandırılan kısım özelliğini korumaktadır. Ayrıca kiliseye ait olduğu sanılan 2 m boyundaki sütun ve sütun başlıkları bulunmaktadır. Kilisenin kitabesi bulunmamaktadır. Köy halkı tarafından cami olarak kullanılmaktadır.

Seydibaba Köyü Camii: Yapı, Seydibaba Köyündedir. Kare Plan üzerine yapılı olan cami günümüzde ibadete açık değildir

Firdevs Hatun Türbesi: Şiran ilçesi merkezine giderken Çilhoruz Dağı üzerinde 20 metre solda bulunan türbe, sekizgen planlı olup, kesme taştan inşa edilmiştir. Türbenin 1567 yılında yapıldığına dair yazılan kitabe şu anda Yunus Emre Đlköğretim Okulu bahçesinde bulunmaktadır. Kuzeyinde bir giriş kapısı, diğer duvarlar üzerinde pencereler vardır.

Çanakçı Köyü Köprüsü: Çanakçı Köyü Deresi üzerinde Çanakçı-Ören kale köyü arasındaki yol üzerinde bulunmaktadır. Tek kemerli kesme taştan inşa edilmiştir. Üzerinde hicri takvime göre 1424 tarihli Arapça yazı vardır. Eni ve boyu 5 metredir. Köprü halen kullanılmaktadır.

1.2.2.6. Torul Đlçesi

Ardesa Kalesi: Đlçe Merkezinde bulunan kalenin Cenevizliler Döneminde yapıldığı sanılmaktadır. Kale ortaçağ döneminden kaldığı için büyük bir bölümü tahrip olmuştur. Sur duvarlarının bir kısmı ayaktadır.



261

Avliyana (Gümüştuğ ) Kalesi: Torul Đlçesine 30 km uzaklıkta Gümüştuğ Köyünde bulunan kale 1,5 metre yüksekliğinde biçimlendirilmiş 5 sütundan oluşmaktadır. Kalenin etrafında Bizans dönemine ait sikkeler ve silahlar bulunmuştur. Kaleden günümüze kayda değer bir kalıntı kalmamıştır.

Has Kalesi: Atalar köyünün Has mahallesinde bulunan küçük bir kaledir. Bir kaya üzerine gözetleme ve koruma amaçlı yapılmıştır. 3 metre boyunda ve 3,5 metre çapında bir kaya kalıntısı olarak günümüze kadar gelebilmiştir.

Kalecik Kalesi: Torul ilçesi, Kalecik Köyü sınırlarında vadi üzerinde hâkim bir nokta üzerinde yer alır. Kale diğer kaleler gibi koruma ve gözetleme amaçlı yapılmıştır. Kalenin surları günümüze kadar ayakta kalabilmiştir.

Yalınkavak Köyü Kalesi: Soroyna (Yalınkavak) köyü sınırları içerisindedir. Aşağı ve yukarı Mahallenin orta noktasında hâkim bir tepe üzerinde yapılan kale gözetleme amaçlı yapılmıştır. Kale surları yer yer tahribata maruz kalmıştır.

Panaghia (Meryem Ana ) Manastır Kilisesi: Kilise ilk kez 890–900 tarihleri arasında üç keşiş tarafından kurulmuştur. Büyükçit Köyü Vadisinde Çit deresinin sol tarafındaki yamaç üzerindedir. Manastıra ana yoldan ayrılan bir köprüden geçilerek patika bir yolla ulaşılmaktadır. Manastır yüksek duvarlarla çevrili bir avlunun içindedir. Yapısal olarak Yunan haçıyla üç nefli bir bazilikanın karışımı şeklinde inşa edilmiştir. Duvarlar üzerinde Bizans döneminde yapılmış freskler bulunmaktadır.

Hagios Đoannes Manastır Kilisesi: Yapı Çatalkaya’nın hemen altında yer almaktadır. Yapılar tek nefli bir plana sahiptir. Duvarların üzerinde kilisenin ileri gelenlerinin resmi, Đsa’nın doğumunu anlatan bir fresk, Aziz Simeon Stylites’in tasvirini anlatan fresklerin izleri bulunmaktadır.

Ayana Mahallesi Kilisesi: Torul Đlçesi Gülaçar Köyü Ayana Mahallesindedir. Yapının çatısı üçgen biçiminde, dış duvarları yontma taştan yapılmıştır. Giriş kapısı batıdadır. Kilise oldukça tahrip olmuştur.

Karaca (Masura) Mahallesi Kilisesi: Kilise, Cebeli Köyü, Karaca Mahallesi sınırları içindedir. Kilisenin tek nefi, beşgenli bir apsisi, 2 mazgal penceresi vardır. Giriş kapısı güney cephesinde düzgün yontma taşla, diğer kısımları moloz taşla örgülüdür. Kilise beşik çatılıdır.



262

Tohumoğlu Köprüsü: Gümüşhane- Erzurum karayolu üzerinde Tohumoğlu mevkiinde bulunan köprü, Selçuklu dönemine aittir. Ekim- 1575 Ferruh Zad Oğlu Halebî tarafından yaptırılmıştır. Küçük taşlardan yapılmış olan köprü iki gözlü hafif sivri kemerlidir.

Ardesa Köprüsü: Torul Đlçesi merkezinde bulunan köprünün yapım tarihi 1890’dır. Kesme taştan inşa edilmiştir. Dere yatağı içinde iki ayağı bulunan köprü günümüzde de kullanılmaktadır. Bir araç geçişini sağlayacak genişliktedir.

Meryemana Köprüsü: Çit Deresi üzerinde aynı adı taşıyan iki köprü vardır. Meryemana Manastırına ulaşımı sağlamak amacıyla yapılmıştır. Tek gözlü hafif sivri kemerli, küçük taşlardan yapılmıştır. Günümüzde sağlam bir vaziyette olup, halen kullanılmaktadır.

Harşit Köprüsü: Torul Đlçe merkezinde bulunan köprü 1890 yılında yapılmıştır. 68.25 m. boyunda, 6 m. Genişliğinde, 9.30 m. yüksekliğinde olup, düzgün kesme taştan yapılmıştır. Yuvarlak kemerli, 3 gözlü, iki topuklu olarak inşa edilmiştir. Korkulukları kesme taştan yapılmıştır. Günümüzde hala kullanılmakta olup, bir araç geçişine uygun genişliği vardır. Đlçe Merkezinin iki yakasını bir birine bağlayan köprüdür.

Taş Köprü: Köprü, Kalkanlı Köyü içinde, eski Gümüşhane-Trabzon karayolu üzerindedir. Tek gözlü ve yuvarlak kemerli yapı restore edilmiştir.

Bu köprüler dışında Torul Đlçesi’nin köylerinde birçok köprü bulunmaktadır. Bunlar Yalınkavak Köprüsü, Mamatlı Mahallesi Köprüsü, Orta Mahalle Köprüsü, Tarihi At Nalı Köprüsü, Tarihi Đpek Yolu Köprüsü, Salih Bey Köprüsü ve Kemer Köprüleri’dir.



263

1.3. ORDU

1.3.1. Doğal Değerler


a. Akarsular

Ordu Đli’ndeki en önemli akarsular Melet Irmağı, Elekçi Deresi, Bolaman Çayı, Turnasuyu Irmağı, Civil Irmağı, Akçova Deresi, Arap Deresi, Küpcan Deresi ve Akgöz Deresi’dir.

Melet Irmağı: Ordu Đli’nin en önemli akarsuyu olup uzunluğu 161 km.’dir. Doğu-Batı doğrultusunda akarak Mesudiye Đlçe sınırları içine girip,

ilçenin kuzeyinden ormanlarla kaplı vadi içinden akarak, Ordu Đli’nin doğusundan Karadeniz’e dökülmektedir. Melet ırmağının yıllık ortalama debisi 29m3/sn.’dir. Irmak üzerinde Topçam Barajı’nın yapımına devam edilmektedir. Ayrıca Kabadüz Đlçesi’nde Ordu Barajı’nın yapılması da planlanmaktadır.

Akçova Deresi: Kurşunçal Mevkiinden doğan dere il merkezinin 7 km batısında Efirli’de denize dökülmektedir. Konumu gereği doğa yürüyüşüne uygundur.

Elekçi Irmağı: Toplam uzunluğu 51 km olan Elekçi Irmağının debisi minimum 150 lt/sn, maksimum 300lt/sn’dir. Irmak Fatsa şehrinden denize dökülmektedir. Bolaman Deresi: Toplam uzunluğu 77 km. olan Bolaman Çayı’nın minimum debisi 150lt/sn, maksimum debisi 750lt/sn’dir. Baranlı Tepesi, Pürlü Tepesi, Aliekin Tepesi, Kukaya Tepesi, Kayaba Tepesi, Sıkgüney Tepesi ve Akyazı Tepelerinden doğarak Fatsa ile Bolaman arasında Karadeniz’e dökülmektedir.



264

Turnasuyu Irmağı: Toplam uzunluğu 56 km. ortalama debisi 200lt/sn’dir. Irmak Ordu Şehri doğusundan denize dökülmektedir.

b. Göller

Gaga Gölü: Fatsa-Aybastı karayolu üzerinde Fatsa Đlçesi’nin 10 km kuzeydoğusunda yer alan Gaga Gölü, Örencik Köyü sınırları içindedir. 60 dekarlık bir alanı kaplamaktadır. Gaga Gölü Bolaman Irmağı ile batısındaki Yassıtaş mevkii arasında; yaklaşık 6 km²’'lik bir alanı etkileyen heyelan sonucu, yapıyı oluşturan üst Kretase flişleri yüzeyinde oluşmuştur. Gölün Derinliği 10-25 metre arasında değişmektedir. Gölün ortasında küçük bir adacık bulunmaktadır. Fındık bahçelerinin arasında, yeşillikler içindeki göl, birçok bitki ve hayvan türünü barındırmaktadır. Göl Doğal Sit Alanı olarak koruma altına ve

kamulaştırma kapsamına alınmıştır.

Ulugöl: Gölköy Đlçesi’ne 15 km uzaklıkta 80 dekarlık bir alan kaplayan bir krater gölüdür. Derinliği 85 metredir. Göle ulaşım stabilize yolla sağlanmaktadır. Gölün etrafında fındık ağaçları ve kayın ağaçları vardır. Çevre ve Orman Bakanlığı Milli Parklar ve Doğa Koruma Genel Müdürlüğü tarafından B tipi mesire alanı olarak düzenlemesi yapılmıştır. Günümüzde de mesire amaçlı kullanılmaktadır. Göl çevresinde

konaklamaya yönelik tesisler bulunmamaktadır.

Gökgöl: Gölköy ilçesinde yerin altından kaynayan sodalı su ile doğal bir şekilde oluşmuştur. Günübirlik dinlenmeye yönelik tesisler bulunmaktadır.

c. Barajlar ve Göletler

Perşembe Yaylası Göleti: Aybastı ilçesinde bulunan gölet 1992–1994 yılları arasında yapılmıştır. Sulama amaçlı kullanılan göletin yüksekliği 20 metredir. Perşembe Yaylası Göleti DSĐ tarafından 1992 yılı uygulama programına alınmış, 1994 yılında



265

bitirilmi ştir. Göletin çevresinde ağaçlandırma çalışmaları ve park düzenlemeleri bulunmaktadır. Ayrıca aynı zamanda Perşembe Yaylası’na da hizmet veren günübirlik tesisler göletin çevresine konumlanmıştır. Gölette su sporlarına yönelik küçük ölçekte bir işletme bulunmaktadır.

Çambaşı Göleti: Çambaşı ilçesinde bulunan gölet 1996–1998 yılları arasında yapılmıştır. Sulama amaçlı kullanılan göletin yüksekliği 16.35 metredir. DSĐ gölet inşaatına 1995 yılında başlamış ve 1997 yılında bitirmiştir.

Topçam Barajı: Mesudiye Đlçesi, Topçam Beldesi’nde bulunan barajın Melet Irmağı üzerinde inşaat faaliyetleri devam etmektedir. Enerji üretmek amacıyla kurulan baraj 122 metre yüksekliğindedir.

d. Đçmeler-Kaplıcalar

Sarmaşık Kaplıcası: Fatsa Đlçesindeki bulunan kaplıca’ya Fatsa’nın doğusundaki Bolaman Çayından sonra 10 km’lik stabilize yolla ulaşılmaktadır. Sıcaklığı 47 derece olan kaplıca suyunun içinde bulunan demir ve kükürt gibi mineraller, romatizma, kireçlenme, kadın hastalıkları, mide, bağırsak ve idrar yolları iltihaplanması, böbrek taşları ve alerjik türü kaşıntılarda etkili olup bünyesinde birçok minerali barındırmaktadır.

Sarmaşık Kaplıcasında konaklamaya yönelik 85 oda, 237 yatak kapasiteli bir tesis ile hamam ve sıra banyolar bulunmaktadır.

Sazcılar Kaynak Suyu: Fatsa’nın Sazcılar Köyünde bulunmaktadır. Ordu’nun en önemli içme suyudur.

Çermik: Gölköy Đlçe merkezinin 500 m güneyinde bulunan Çermik Gölü’nün, suyu maden suyu özelliğindedir. Böbrek hastalığına iyi gelmektedir. Ancak



266

kaynağın bulunduğu alan belediye tarafından park alanı olarak düzenlenmiş olup sadece rekreasyon amaçlı kullanılmaktadır.

Ayrıca Ordu Đlinde şifalı olarak bilinen su kaynakları Ünye’nin Yağbasan Köyü’ndeki Acısu ve Tekkiraz Suyu ile Akkuş’taki Eşemen ve Gökçebel Suları’dır.

f. Kıyı Turizmi

Ordu, deniz turizmi imkânları bakımında Doğu Karadeniz Bölgesi’nde en şanslı il durumundadır. Gerek kıyıda mevcut plajları gerekse kıyı gerisindeki yerleşim alanlarının bulunması bakımından, Doğu Karadeniz Bölgesi’ne hitap edebilecek potansiyele sahiptir. Ordu Đli’nin çevresindeki plajlar yazlık talepleri karşılayacak kapasitede olup, günübirlik turizm faaliyetlerine cevap verebilmektedir.

Ordu ili kıyı turizmi açısından doğa ile bütünleşmiş birçok plaja sahiptir. Yaz mevsimi süresinin kısa olmasının olumsuz etkisine karşın plajlar ve bu plajlarda bulunan kamp alanları yaz aylarında yoğun talep görmektedir.

Güzelyalı Plajı: Ordu şehir merkezindeki belediye çay bahçesinden başlayan plaj, Gülyalı ilçesindeki Divan Burnuna kadar devam etmektedir. Plaj doğuya doğru gittikçe 3 bölümden oluşmaktadır. Genişliği 20 metre ve 50 metre arasında değişen plajların kum kalitesi oldukça iyidir.

Mavidünya Plajı: Gülyalı Đlçesi Tepealtı Mevkiinde bulunan plaj tesisleri restoran, soyunma kabinleri ve kameriyelerden oluşmaktadır. Çevre halkı tarafından yoğun olarak kullanılmaktadır.



267

Çaka Kumsalı: Perşembe ilçesi, Hoynat Adası yakınında bulunan Çaka Kumsalı doğal güzelliği bakımından önemli bir yer tutmaktadır. Günübirlik konaklamak için gerekli kullanımlar mevcuttur.

Küçükev Plajı: Gülyalı Đlçesinde liman içerisinde yer alan plajda kıyı turizminin ihtiyacını karşılayacak günübirlik kullanımlar mevcuttur.

Aktaş Plajı: Perşembe ilçesinde bulunan küçük bir plajdır. Her yıl Mayıs 7’si şenlikleri bu kıyıda yapılmaktadır.

Belicesu: Perşembe Đlçesi’nin batı sınırında bulunmaktadır. Günübirlik kullanıma yönelik tesisler bulunmaktadır.

Efirli Plajı: Perşembe ilçesinin doğusunda bulunan plaj, Ordu Đli’nin yaz mevsiminde aktif olarak kullanıldığı önemli bir tatil beldesi niteliğindedir. Efirli Plajı kıyısında günübirlik kullanıma yönelik tesislerle beraber kamuya ait kamp alanları ve dinlenme tesisleri vardır.

Uzunkum Plajı: Uzunkum Plajının Ünye Đlçesine uzaklığı 3 km.dir. Uzunkum plajında konaklama yönelik tesisler ve günübirlik tesisler bulunmaktadır. Yerli ve yabancı turistlerin ve bölge halkının yoğun olarak kullandığı plajlardan biridir.

Gölevi: Ünye'nin 8 km batısında geniş alandaki plajı, moteli, pansiyon ve lokantaları ile ilgi gören bir yerdir.

Bolaman (Koyu) Plajı: Fatsa Đlçesinde bulunan Bolaman Kalesinin hemen önünde yer alan plaj, yeni yapılan sahil yolu ile eski yapılan sahil yolunun kesiştiği yerdedir. Yeni yapılan sahil yolundan sonra bu plaj büyük değer kazanmıştır.



268

g. Şelaleler

Pösküden Şelalesi: Kumru Đlçesi’nde bulunan şelale, ilçeye 6 km mesafedir. Şelalenin etrafına konumlanmış piknik alanları, balık çiftlikleri, oturma yerleri mevcuttur. Şelaleye ulaşım kolay sağlanmaktadır.

Kur şunçalı Şelalesi: Perşembe Đlçesi, Selimiye Köyü Sınırları içinde büyük bir alan kaplayan Kurşunçalı Ormanlarının içinde bulunmaktadır. Bir kısmı biraz yatay durumda olan şelalenin toplam yüksekliği, 100 m.’dir. Đlçe merkezinin 25 km. batısında bulunan şelale ormanlık alan ile birlikte değerlendirilmelidir.

Ohtamış Şelalesi: Ulubey Đlçesine 20 km, Ordu’ya 38 km uzaklıkta Ohtamış Köyünde bulunan şelale, Karadeniz’in önemli şalelerinden biridir. 30 m yükseklikten 90 derecelik bir eğim ile dökülmektedir.

Kapılı (Cıngırt) Şelalesi ve Kazankaya Şelalesi: Çaybaşı Đlçesinde orman alanı içinde yer almaktadır. Halen mesire yeri olarak kullanılmaktadır. Doğa yürüyüşleri için uygundur.



269

1.3.1.2. Yaban Hayatı Ve Avcılık

Kara avcılığının en fazla yapıldığı bölgeler Melet, Turnasuyu, Akçova Bölgeleridir. Bu alanlarda kanatlı hayvanlardan bıldırcın, üveyik, yaban ördeği, yaban kazları avlanır.

Ünye ilçesinde kurt, çakal, sansar, tavşan, sülün, keklik, karatavuk, su tavuğu, ördek, bıldırcın, Mesudiye Đlçesi’ nde keklik, tilki, tavşan, kurt, Aybastı Đlçesi’ nde tavşan, çulluk, yaban ördeği, Kumru ve Korgan ilçelerinde ise keklik, tilki, domuz, karatavuk ve çulluk gibi hayvanlar avlanmaktadır.

Đlde Kurşunçalı bölgesinde, toplam 3706 hektar büyüklüğünde avlak bulunmaktadır. 2005 yılı itibari ile tesis edilmiş bu alanlarda yılda toplam 29 adet yaban domuzu hasat edilmektedir.

1.3.1.3. Orman Kaynakları

Ordu Đli’nde tipik bir Karadeniz ikliminin görülmesi kışların serin, yazların ılık geçmesini sağlamaktadır. Dolayısıyla her mevsim bol yağış alan bölgede ormanlık arazinin varlığı da büyük bir yer kaplamaktadır. Ordu ilinin % 30,95’i ormanlarla kaplıdır.

Ordu Đli Kent Ormanı: Çevre ve Orman Bakanlığı’nın yürüttüğü proje çalışması kapsamında 2006 yılında açılmıştır. Đl merkezine 13 km uzaklıkta, denizden ortalama 900 metre yüksekliktedir. Orman içinde günübirlik kullanıma yönelik Oturma yerleri, gezi alanları, seyir terasları, çocuk oyun alanları, park

alanı mevcuttur.

Ünye Kent Ormanı: Ünye Đlçe’si Asarkaya Mevkii’nde bulunan kent ormanı 350 hektarlık bir alan kaplamaktadır. Ünye Đlçesi’ne 12 km. uzaklıktadır. Halkın günlük rekreatif ihtiyaçlarını karşılayacak günübirlik kullanımlar mevcuttur.



270

Çınarsuyu Mesire Yeri: Ünye sahil köyü üzerinde, Ünye Đlçesi’ne 7 km. uzaklıkta bulunan mesire yeri 11 hektarlık bir alan üzerine kurulmuştur. Mesire alanı içinde günübirlik kullanıma yönelik piknik alanları, büfe, fırın, çocuk oyun alanları bulunmaktadır.

Sayacabaşı Mesire Yeri: Ordu-Sivas karayolu üzerinde, Ordu il merkezine 27 km, Ulubey ilçe merkezine 7 km mesafede, Sayaca Köyü’nde toplam 6,4 hektarlık bir alan kaplayan, 1 bungalov, 3 kameriye, 1 kır gazinosu, 1 fırın ve WC den oluşan bir mesire yeridir.

Kabaktepe Mesire Yeri: Ordu Đli, Aybastı Đlçesinde bulunan mesire yeri, Aybastı Đlçe merkezine 7 km. mesafede, Aybastı- Tokat karayolu üzerindedir. Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü’nce A tipi mesire alanı olarak tahsisi yapılmıştır. Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından da Turizm Merkezi ilan edilmiştir.

Savah Çimeni ve Ortadağ Mesire Yerleri: Mesudiye Đlçesi, Çavdar Köyü ‘nde bulunan mesire yeri doğal bir orman örtüsü ile kaplı bir alandır. Mesudiye ilçesine 30 km uzaklıkta bulunan alanda, iki adet mesire yeri vardır. Mesire alanları içinde kameriye, büfe, çeşme, çocuk oyun alanları, otopark alanı mevcuttur. Mesire yeri Çavdar Göleti yakınında yer almaktadır. Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü’nce B tipi mesire alanı olarak tahsisi yapılmıştır.

Gelinkayası Mesire Yeri: Çamaş ilçe merkezinde ilçeye ve Karadeniz’e hâkim bir noktadadır.



271

Đteniçi Mesire Yeri: Korgan Đlçesine 23 km uzaklıkta bulunan mesire yeri baskın olarak gürgen ağaçlarından oluşan bir ormanlık alandır. Piknik amacı için kullanılacak kameriyeler ve su olanağı vardır. Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü’nce B tipi mesire alanı olarak tahsisi yapılmıştır.

Kertil Orman Đçi Dinlenme Yeri: Akkuş-Niksar karayolu üzerinde Akkuş’a 1,5 km uzaklıktadır. Sık gürgen ağaçları ile kaplı ormanlık alanda yer almaktadır. Mesire alanında restoran ve piknik yapmaya yönelik kullanımlar mevcuttur. Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü’nce B tipi mesire alanı olarak tahsisi yapılmıştır.

Fatsa Çamlık Mesire Yeri: Fatsa Đlçesi, Dolunay Mevkiinde deniz kıyısında bulunan bir mesire alanıdır. Çam ağaçları ve denizin doğal güzellikleri bir arada bulunmaktadır. Günübirlik konaklama ve yeme içmeye yönelik kullanımlar mevcuttur.

Şifa Suyu Mesire Yeri: Kabataş Đlçe merkezinde bulunan mesire alanında aynı zamanda şifalı su kaynağı da bulunmaktadır. Şifalı suyun kalp- damar, tansiyon, şeker, mide ve böbrek hastalıklarına iyi geldiği söylenmektedir. Mesire alanı içinde ağaçlıklarla kaplı piknik yapmaya yönelik kullanımlar bulunmaktadır.

Emine Pınarı Mesire Yeri: Ordu Đli, Kabadüz Đlçesi, Yokuşdibi Belediyesi’ne 7 km. mesafede bulunan mesire yeri, manzaraya hâkim bir noktada konumlanmıştır. Mesire alanı içinde kameriye, büfe, çeşme, çocuk oyun alanları, otopark alanı mevcuttur. Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü’nce B tipi mesire alanı olarak tahsisi yapılmıştır.



272

Çakırtepe Parkı: Ünye Đlçesi’nde kentin ve denizin kuşbakışı seyredilebildiği bir tepe üzerindedir. Asarkaya ve Kümbet tepeleri ve uzaklarda Yason burnunun silueti görünmektedir. Bu tepe üzerinde küçük bir hayvanat bahçesi, çay bahçeleri, kafeler bulunmaktadır. Yerli ve yabancı turistin manzara noktası olarak gelip görebileceği önemli bir turistik yerdir.

Küpkaya Kanyonu: Ulubey Đlçesinde, Kardeşler Köyü’nde, Ordu Đline 32 km, Ulubey ilçesine 9 km mesafededir. Küçük bir kanyondur fakat görülmeye değer bir doğal güzelliğe sahiptir.

Boztepe: Boztepe, Ordu Đl merkezini, hâkim bir tepe üzerinden gören, denizden 450 metre yükseklikte bulunan bir tepedir. Ordu Đl merkezine 6 km. uzaklıkta olup, asfalt yolla ulaşım sağlanmaktadır. Boztepe’de restoran, çay bahçesi, ticari birimler ve orman içi mesire yeri bulunmaktadır.



273

1.3.1.4. Mağaralar

Yazkonağı Mağarası: Ünye Đlçesi’nin güneyinde Karagöl Mahallesi sınırları içinde, Ünye Đlçesine 4 km. mesafededir. Birbirine bağlı iki mağara ve bu mağaraların kollarından oluşmaktadır. Mağaranın tabanı çakıl, kum ve yer yer kaya bloklardan oluşmaktadır. Mağara içinde iki adet doğal, 25 metre yükseklikten akan şelale bulunmaktadır.

Dambalı Mağarası: Đkizce ilçesinin 3 km . Güneybatısında Kurtköy sınırları içindedir. Dambalı, volkanik kayalarda maden çıkarımı açılmış yapay bir maden çıkarma alanıdır.

Patlaksu Mağarası: Kumru ilçesi Ballık Köyü’ndedir. Yatay olarak gelişmiş, kaynak konumlu, aktif bir mağaradır. Yaz ve kış aylarında sürekli akışı olan yeraltı deresi bulunmaktadır.

Boğazcık Mağarası: Perşembe Đlçesi, Boğazcık Köyü, Bahçeköy mahallesinde bulunmaktadır. Çaka mahallesinden güneye ayrılan stabilize yoldan mağaraya ulaşılmaktadır. Yatay olarak gelişmiş, başlangıçta kaynak, daha sonra geçit konumu almış, fosil bir mağaradır. Girişi geniştir ve birkaç metre aşağıya inildiğinde geniş bir hol mevcuttur.

Topçam Mağarası: Çağman Mağarası ile birlikte Ordu'nun güneyinde Mesudiye'ye bağlı Topçam Kasabası yakınındadır. Vadi tabanından 10-15 m yukarıda dik bir giriş ağzı bulunan Topçam Mağarası doğu-batı yönlü birbirine bağlı iki galeriden (biri tıkanmış) meydana gelmiştir. Mağaranın genişliği 1-6 m, tavan yüksekliği ise 2-12 metreler arasında değişir. Damlataş oluşumları açısından son derece fakir olan mağaranın içi moloz, çakıl, kum ve mil yığınları ile kaplıdır. Mağaranın doğu ucu faya bağlı olarak dar bir çatlakla kapanmış, batı ucu blok ve molozlarla tıkanmıştır. Yağışlı dönemlerde tavandan sızan veya damlayan sular batı kesimlerde yer yer küçük gölcükler oluşturmaktadır.

Çağman Mağarası: Topçam Mağarası ile birlikte Ordu'nun güneyinde Mesudiye'ye bağlı Topçam Kasabası yakınındadır. Ordu'nun hemen doğusunda



274

Karadeniz'e boşalan Melet Irmağı'nın derin kanyonlarıyla parçalanmış bir bölgededirler. Çağman Mağarası, Topçam Mağarası'nın 150-200 m güneybatısında yer almaktadır. Mağara, birbirlerini kesen iki fay üzerinde gelişmiştir. Dar ve basık bir girişi olan mağarada, kuzey-güney yönlü fay üzerinde uzanan çatlakta gelişen 5 metrelik bir kuyu ile ana salona inilmektedir. 7x10 m boyutunda olan bu salonun tabanı moloz ve bloklarla örtülüdür. Duvarları ise duvar ve perde damlataş oluşumları ile kaplıdır. Mağaranın doğu bölümünde kalınlığı 4 metreyi bulan çakıl, kum ve killerden oluşan bir depo yer almaktadır. Mağara doğu bölümünde bulunan dar ve eğimli bir galeri ile sona ermektedir.

1.3.1.5. Yaylalar

Çambaşı Yaylası (Turizm Merkezi): Ordu Đlinin en önemli yaylasıdır. Ordu – Kabadüz -Çambaşı yolundan 60 km.’lik asfalt yol ile ulaşım sağlanmaktadır. Yayla 1850 m. yüksekliktedir. Çambaşı Yaylası doğal güzelliği ve flora açısından zengin değerler barındırmaktadır. Yaylada elektrik, su ve telefon mevcuttur. Yaylada konaklamaya yönelik tesisler bulunmaktadır. Yaylanın tamamı özel mülk ve hazine mülküdür. Yaylanın imar planı ve

parselasyon işlemleri tamamlanmış durumdadır. Hayvancılık faaliyetlerinin azalmasıyla, yayla daha çok dinlenme ve tatil amaçlı kullanılmaktadır. Bu durum yapılaşmada da kendini göstermiş, yaylada tatil amaçlı ikinci konut yoğunluğu oldukça artmıştır. Buna bağlı olarak yayla içinde ticari faaliyetler son derece gelişmiştir. Tüm bu gelişmeler sonucunda yapı yoğunluğu artmış; Çambaşı Yaylası, yayla karakterini kaybetme tehlikesi ile karşı karşıya gelmiştir. Her yıl yayla şenlikleri 19-20 temmuz tarihlerinde yapılmaktadır.



275

Perşembe Yaylası (Turizm Merkezi): Ordu Đli, Aybastı Đlçesi’ne 17 km uzaklıkta bulunan yayla, yaklaşık 1500 m. yükseklikte bulunmaktadır. Yaylanın en önemli özelliği akarsuların oluşturduğu mendereslerdir. Yaylada elektrik, su ve telefon mevcuttur. Yayla mera statüsünde olduğundan, içinde özel mülk bulunmamaktadır. Yaylada konaklamaya yönelik tesisler de bulunmaktadır ve ticari faaliyetler oldukça gelişmiştir. Yayla içinde Perşembe Göleti bulunmaktadır. Göletin çevresinde ağaçlandırma çalışmaları ve park düzenlemeleri yapılmıştır. Ayrıca aynı zamanda

Perşembe Yaylası’na da hizmet veren günübirlik tesisler, göletin çevresinde konumlanmıştır. Gölette su sporlarına yönelik küçük ölçekte bir işletme de bulunmaktadır. Geleneksel Perşembe Yayla Şenlikleri, her yıl 24 Temmuzda düzenlenmektedir.

Keyfalan Yaylası (Turizm Merkezi): Mesudiye Đlçesi’nin güney- doğusunda bulunan Keyfalan Yaylası, Ordu’ya 134 km, Mesudiye’ye ise 20 km uzaklıktadır. 1200 m. yükseklikte Karatepe’nin eteklerinde çam ormanlarının arasında bulunmaktadır. Yayla mera statüsünde olduğundan, içinde özel mülk bulunmamaktadır. Yaylada elektrik, su ve telefon ve konaklama tesisi bulunmamaktadır ancak ticari faaliyetler gelişmemiştir.



276

Argın Yaylası (Turizm Merkezi): Akkuş Đlçesinde, ilçe merkezine 3 km. mesafede bulunmaktadır. Etrafı gürgen ormanları ile kaplı alan 1597 metre yüksekliktedir. 1991 yılında Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından Turizm Merkezi olarak ilan edilmiştir. Yayla mera statüsünde olduğundan, içinde özel mülk bulunmamaktadır. Yayla şenlikleri her yıl 2–3 ağustos tarihleri arasında yapılmaktadır.

Korgan Yaylası: Korgan Đlçesine 25 km. mesafede Korgan ve Niksar ilçesi arasında yer almaktadır. Genellikle Korgan Đlçe merkezinde oturanlar tarafından kullanılmaktadır. Yayla mera statüsünde olduğundan, içinde özel mülk bulunmamaktadır. Yaylada elektrik, su ve telefon mevcuttur. Yaylada konaklama tesisi bulunmamaktadır. Yaylada ticari faaliyet gelişmemiştir. 1994 yılından beri Korgan Belediyesi tarafından 20–22 Haziran tarihleri arasında yayla şenlikleri düzenlenmektedir.

Yeşilce-Topçam Yaylaları (Turizm Merkezi): Mesudiye Đlçesi Yeşilce ve Topçam beldelerine bağlı bulunan Kızılağaç, Beyağaç, Kıyıyurt ve Çukuralan yaylalarını içine almaktadır. Bu yaylalar topluluğu zengin bitki örtüsü ve ormanlık alanların yer aldığı, flora çeşitlili ği olan bir alanı kapsamaktadır.



277

Düzoba Yaylası: Kumru Đlçesi’ne 25 km, en yakın kıyıya 60 km uzaklıktadır. Yaylada elektrik, su ve telefon mevcuttur. Yayla içinde ticari faaliyet oldukça gelişmiştir. Pazar günleri de pazar kurulmaktadır. Yayla içinde konaklama tesisi bulunmamaktadır. 1992 yılından bu yana Haziran ayı üçüncü hafta sonu tarihleri arasında Düzoba Yayla Şenlikleri yapılmaktadır. Ramazan ve Kurban Bayramının 1. günü Fizme’de güreşler tertip edilmektedir.

Ericek Yaylası: Kumru Đlçesi’ne 8 km mesafededir. Yaylaya ulaşım toprak yol ile sağlanmaktadır. Yayla mera statüsünde olduğundan, içinde özel mülk bulunmamaktadır. Elektrik ve su mevcuttur. Yaylada haziran ayında “Yaban Çileği Festivali” düzenlenmektedir.



278

1.3.2.Tarihi Ve Arkeolojik De ğerler

Ordu’nun ilk kuruluş tarihi M.Ö. 756 yılında Kotyora bugünkü Bozukkale ile başlamıştır. Ordu ilinde yaşamış birçok medeniyetin izleri az da olsa tarihi ve arkeolojik değerlerle kendini göstermektedir. Ordu Đli tarih içinde Hititler, Frigler, Kimmerler, Medler, Persler, Pontus Krallığı, Roma, Bizanslılar, Selçuklu Devleti ve Osmanlı topraklarına katılmıştır. Bu dönemlere ait birçok cami, köprü, çeşme ve kalenin büyük bir kısmı harap olmuş olsa da bir kısmı günümüze kadar gelebilmiştir. Đl genelinde tescili yapılmış toplam 215 sivil mimarlık örneği, 29 adet dinsel yapı, 35 adet kültürel yapı, 7 adet idari yapı, 2 adet askeri yapı, 19 adet mezarlık, 15 adet doğal varlık, 4 adet kalıntı niteliğinde tarihi değere sahip eser bulunmaktadır.

1.3.2.1. Ordu Kent Merkezi – Merkez Đlçe

Ordu’nun ilk kuruluş yeri daha önce Bozukkale (Cotyora) olarak bilinen, Kirazlimanı Mahallesi’dir. Đlin kuruluşu M.Ö. IV. YY. ‘a kadar inmektedir. Tarih içinde birçok kavmin egemenliği altına girmiştir. Đl Merkezinde tescillenmiş toplam 3 okul, 4 hamam, 6 camii, 1 hazire, 4 çeşme, 106 konut, 2 idari yapı, 2 hamam, 2 köprü, 2 kilise, 5 kaya mezarı, 3 türbe kalıntısı, 3 ağaç, 5 taşınmaz bulunmaktadır. Ordu Kent Merkezinde Kirazlimanı Mahallesi’nin bir bölümü, Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu tarafından 20.10.1979 tarihinde, Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıkları Yüksek Kurulu tarafından 2.7.1987 tarihinde koruma altına alınarak Kentsel Sit Alanı olarak ilan edilmiştir.

Bozukkale (Cotyora): Ordu Đli’nin ilk kuruluş yeri olan Cotyora, M.Ö. VII. yy. ikinci yarısında Milletli koloniler tarafından kurulmuştur. Cotyora’nın tarih öncesi çağları Prehistorik Dönemde başlamıştır. M.Ö. XVII. yüzyılda burası Kaşkaların yurdu olarak tanınmıştır. Kaşkalar yörede MÖ. VIII. yüzyıla kadar egemenliklerini sürdürmüşlerdir. Bu alanda birçok medeniyet yaşamıştır. XI. YY.’da Bizanslılar tarafından yapılan bir gözetleme kulesi mevcuttur. Bozukkale Yerleşim Alanı 2. derece Arkeolojik Sit Alanıdır.



279

Kurulkaya Yerle şmesi: Uzunisa Bucağı, 13 km uzaklıktaki Bayadı Köyü’nde bulunan bir kaya üzerine kurulmuş bir yerleşim alanıdır. MÖ. V ve IV. yy. da yerleşme yapıldığı tespit edilmiştir. Yerleşim alanında yapılan kazı çalışmalarında pişmiş topraktan çatı kiremitleri, duvar örgüsü seramik parçaları ve merdiven gün ışığına çıkarılmıştır. Kurulkaya Yerleşim alanı 1. Derece Doğal Sit ve Arkeolojik Sit Alanıdır.

Taşbaşı Kilisesi (Eski Cezaevi-Kilise): Ordu Đl Merkezi, Taşbaşı Mahallesi’nde denize hâkim bir konumdadır. 1856 yılında Rumlar tarafından inşa edilmiştir. Dört tarafı yüksek taş duvarlarla çevrilidir. Dikdörtgen planlı olup doğu batı yönünde uzanır. Bir süre cezaevi olarak kullanıldıktan sonra, 10 Nisan 2000 tarihinden itibaren Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından restore edilerek kültür merkezi olarak hizmete girmiştir.

Düzmahalle Kilisesi (75. Yıl Cumhuriyet Sahnesi): Ordu Đl merkezi Düzmahalle’de bulunan kilise 19.yy. ikinci yarısından sonra Rumlar tarafından yapılmıştır. Dikdörtgen planlı, ön taraflarında beşik kemerler bulunmaktadır. Duvarlar gri renkli taşlardan yapılmıştır. Bir süre Đtfaiye binası olarak hizmet verdikten sonra restore edilerek 75. Yıl Cumhuriyet Sahnesi olarak hizmete açılmıştır.

Atik Đbrahim Paşa ( Orta Cami) : Camii 1770 yılında Atik Đbrahim Paşa tarafından kütük camii olarak inşa edilmiş fakat zaman içinde tahrip olması sebebiyle 1802 yılında tekrar inşa edilmiştir. Cami dikdörtgen planlı, iki şerefeli bir minaresi vardır. Caminin en güzel kısmı barok tarzında yapılmış olan mihrabıdır.

Aziziye (Yalı) Camii: Sultan Abdülaziz zamanında ahşap olarak yaptırılmış zaman içinde yıkılmaya başlayınca 1890 yılında Kadı Zade Hasan Efendi tarafından kesme ve moloz taş ile yeniden inşa ettirilmiştir. Minberi oldukça eğimli ve yüksektir. Cami üç katlı olup pencere ve kapı kenarları ovaldir.



280

Hamidiye (Hükümet) Camii: Hükümet Caddesi üzerinde bulunan caminin yapım tarihi 1890-1892’dir. Küçük ve kare planlıdır. Dış yapısı ahşap ve taş malzemeden yapılmıştır.

Eskipazar Camii: Ordu ili eski yerleşim alanı içinde 1380 yıllarında Hacıemiroğulları tarafından yaptırıldığı sanılmaktadır. Eski cami zaman içinde tahrip olmuştur. Günümüze kalabilen parçaları giriş kapısı ve portalıdır. Pencere kapakları ve minberi ahşap oymacılığının güzel parçalarından olup Ankara Etnografya Müzesinde sergilenmektedir.

Selimiye Camii: Merkez Selimiye Mahallesinde yer alan camii Cumhuriyet döneminde yapılmıştır. Orta Caminin 18.yy.da yapılan mihrabı bu camiye yerleştirilmi ştir. Cami 1995 yılında Vakıflar Birliği tarafından onarılmıştır.

Kemer Köprü: Merkez Đlçe’de Bülbül Deresi üzerinde bulunan köprü 1890-1895 yılları arasında yapılmıştır. Tek gözlü yuvarlak kemerli taştan yapılmış bir köprüdür. Bucak ve Elmalık Mahallesi’ni birbirine bağlamaktadır.

Osman Paşa Şadırvanı: Merkez Đlçede Ziraat Bankasının bulunduğu meydanda yer alan tarihi şadırvan 1842 yılında Trabzon Valisi Hazindarzade Osman Paşa tarafından yapılmıştır. Şadırvan yüksek olma özelliği ile önem kazanmaktadır.

Oluksuyu Çeşmesi: Merkez Đlçe Kirazlimanı Mahallesi Oluksuyu Mahallesinde bulunmaktadır. H: 1258 ( M: 1842) yılında yaptırılmıştır. Ön cephesi işlenmiş kesme taşlarla yapılmış, kemerinde dikdörtgen kabartma içerisine alınmış dört sıra Arapça yazıt bulunmaktadır.

Kirazlimanı Çeşmesi: Merkez Kirazlimanı Mahallesinde bulunmaktadır. Kesme taştan kübik görünümlü, dar saçaklıdır. Çevresi dikdörtgen çerçeveye alınmıştır. 1327 ( M.1911) yaptırılmıştır. Çürüksulu Ali Paşa Çeşmesi ve Keçiköy Çeşmesi olarak bilinmektedir.

Paşaoğlu Konağı (Etnografya Müzesi) : Đl merkezinde Selimiye Mahallesinde bulunan konak, 1896 yılında Paşaoğlu Hüseyin Efendi tarafından yaptırılmıştır. 625m2 bir alan kaplayan konağın taşları Ünye



281

Đlçesinden ahşap malzemesi Romanya’dan getirtilmiştir. Dış yapısı taş işlemeciliğinin en güzel örneklerinden olup tavanlar ahşaptan yapılmıştır. Konak 1987 yılında Etnografya Müzesi olarak hizmete girmiştir. Müzede 181 adet Arkeolojik, 1527 adet etnografik, 1252 adet sikke, 26 adet mühür, 21 adet elyazması kitap olmak üzere 3007 eser bulunmaktadır.

Đsmet Paşa Đlköğretim Okulu: Zaferi Milli Mahallesi’ndedir. 1860’lı yıllarda Ermeniler tarafından yapılmıştır. Taştan yapılmış özgün mimari özelliklere sahiptir.

Askerlik Şubesi – Nüfus ve Vatandaşlık Müdürlü ğü: 19. yüzyıl sonlarına doğru yapılmış Ordu ilinin ilk valilik binasıdır. Taş mimari özelliğindedir.

Kaya Mezarları: Ordu Đl Merkezinde tescillenmiş 5 adet kaya mezarı vardır. Bunlar Büben (Topluca) Köyü Kaya Mezarı, Delikkaya Köyü Kaya Mezarı, Konakcık Köyü Kaya Mezarı, Eskiköy Kaya Mezarı ve Kaleköy Kaya Mezarıdır. Bu Kaya Mezarları Trabzon Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu tarafından 15.2.1991 yılında tescillenmiştir.

Yalı Hamamı: Merkez Düz mahallede bulunmaktadır. Dikdörtgen planlı, köşeleri kesme taştan, diğer kısımları moloz taştan yapılmıştır. Yapının rotasında büyük, yanlarında küçük tonozlu örtü yer almaktadır. Öndeki kısma bitişik ikinci kısmı mevcuttur. Bu bölüm iki kattan oluşmakta olup, üst kısmı ahşaptandır.

Saray Hamamı: Selimiye Mahallesi sınırları içerisinde yer almaktadır. Ortasında büyük, çevresinde üç küçük kubbeden oluşmuş taş bir yapıdır. Ana mekan kare planlı ve büyük kubbesi mevcuttur. 3 tane halvet hücresi ve üzerinde 3 küçük kubbe bulunmaktadır.

Büyük Hamam – Küçük Hamam: Eski Pazar Camiinin avlusunda iki adet hamam bulunmaktadır. Büyük Hamam caminin güney tarafında, Küçük Hamam caminin kuzeydoğusunda bulunmaktadır. 15.-16. YY.’da yapılmış olduğu sanılmaktadır.

1.3.2.2. Akkuş Đlçesi

Kevgürk Kalesi: Đlçe merkezinin 30 km kadar güneybatısındadır. Tifi Çayı’ndan 300 metre yüksekliktedir. Hâkim bir nokta üzerine yapılmıştır.



282

Tuzak Köyü Türbesi: Tuzak köyünde bulunan 7,5x5 m. ebadında dikdörtgen planlı türbedir. Derviş Mehmet adında bir zata ait olduğu bilinmektedir. Ahşap yapıda olup, iki kısımdan oluşmaktadır.

1.3.2.3. Aybastı Đlçesi

Emir Kümbet Türbesi: Perşembe Yaylası sınırları içindedir. Danişment Gazi'nin komutanlarından olan Emir Kümbet’e aittir.

1.3.2.4. Çatalpınar Đlçesi

Göller Köyü Kalesi: Göller Köyü sınırları içerisinde yer almaktadır. Çevreye hâkim kayalıklar üzerinde kurulmuş olup, sur kalıntıları, sarnıç ve yerleşim izlerine rastlanılmaktadır. 1990 yılında I. Derece Arkeolojik Sit Alanı olarak koruma altına alınmıştır.

1.3.2.5. Çaybaşı Đlçesi

Çayır Camii: Đlçe merkezinde bulunan tamamen ahşaptan yapılma tarihi camidir.

1.3.2.6. Fatsa Đlçesi

Cıngırt Kayası Yerleşmesi: Yapraklı Köyü sınırları içerisinde yer almaktadır. Kaya blokları üzerine kurulmuş antik yerleşmedir. Yerleşmede bir dehliz, kaya mezarları, nişler, duvar kalıntıları ile çanak çömlek parçaları bulunmaktadır.

Bolaman Kalesi: Bolaman Beldesi’nde bulunan kale, Pontus Rum Đmparatorluğu zamanında inşa edilmiştir. Moloz taş ve tuğladan yapılmış olan kale gözetleme amacıyla yapılmıştır. Kale 65 metre uzunluğunda üçgen bir kayanın üzerine inşa edilmiştir. Kalenin güney duvarında yükseklik 6m.ye kadar çıkabilmektedir. Orijinal döşemesi kaldırım taşı iken günümüzde beton kaplanmıştır. Kalenin üstünde güney duvarı ile kilise arasında 19.yüzyılda ahşap bir Osmanlı



283

konağı bulunmaktadır. Kültür ve Turizm Bakanlığı katkılarıyla 2006 yılında onarımı yapılmıştır.

Bolaman ( Haznedaroğlu) Konağı: Ordu-Samsun karayolu üzerinde Bolaman Beldesi’nde yer almaktadır. Bolaman Kalesi duvarları üzerine inşa edilmiştir. Karadeniz bölgesinin özgün mimari özelliğini yansıtan bir konaktır.

Yalıköy Camii: Yalıköy Köyü’nde bulunmaktadır. Duvarları taştan, iç kısmı ile üst katı ahşaptandır. Üçtaş sütunla taşınan son cemaat yeri mevcuttur. Đç kısımda mihrabın sağında ve solunda sıva üzerine yazılmış ayetler bulunmaktadır. Ahşap kısmı onarılmıştır.

Yenipazar Gölbaşı Camii: Fatsa ilçe merkezine 10 km uzaklıktadır. 1870 yılında yapılmış olan camii taştan yapılmış olup, özgün mimari bir tarihi yapı özelliği göstermektedir.

1.3.2.7. Gölköy Đlçesi

Gölköy Kalesi: Đlçe merkezinde Kale Mahallesinde yer almaktadır. Gözetleme ve savunma amaçlı olarak doğal bir kaya üzerine inşa edilmiştir. Tek kapılı olarak geniş bir alana yayılmıştır. Zaman içinde tahrip olmuş günümüze kadar sadece sur parçası ve kapı girişi kalmıştır.

1.3.2.8. Gülyalı Đlçesi

Kestane Köyü Tarihi Camii: Kestane Köyü’ndedir. 1890-1900 yıllarında yapılmıştır.

1.3.2.9. Gürgentepe Đlçesi

Dikenlice Kaya Mezarları: Dikenlice Köyü’nde bulunan 9 adet kaya mezardan oluşmaktadır. Mezarlar tek odalı olup içinde seki bulunmaktadır. 1. Derece Arkeolojik Sit Alanı olarak koruma altına alınmıştır.



284

1.3.2.10. Đkizce Đlçesi

Gençağa Kalesi: Karlıtepe Köyü’nde sarp bir kaya kütlesi üzerinde bulunan kale, 13.YY.’da Hacıemir Beyliği tarafından yapılmıştır. Đlçe merkezine 10 km uzaklıkta bulunmaktadır. Đki bölümden oluşan kale, 60 metre yüksekliğindeki bir kaya üzerindedir. Giriş kapısı kütle kayanın 30 metre yükseğinde olup, buraya oyma 69 basamaklı merdivenle çıkılmaktadır. Giriş kapısının hemen solunda 6 metre yüksekliğinde 3 metre genişliğinde bir oda bulunmaktadır. Đkinci bölüm ise, çok sayıda sert ve sivri kayalardan oluşmaktadır. Ağzı dar, dibi çok geniş, 6-7 metre derinliğinde bir kuyu bulunmaktadır. 1. ve 2. Derece Doğal ve Arkeolojik Sit Alanıdır.

Laleli Camii: Đlçe merkezinde bulunan cami Lale Devrinde yapılmıştır. Cami kapısındaki lale motifleri bu durumu kanıtlar durumdadır. Tamamen ahşap olan camide kullanılan kereste bölge iklimine dayanıklı olan pelit ağacından yapılmıştır. Caminin en önemli özelliklerinden biri uzun yıllar önce yapılmasına rağmen hiç yıpranmadan günümüze kadar gelmiş olmasıdır

1.3.2.11. Kabataş Đlçesi

Şid Abdal Türbesi: Kuzköy sınırları içinde bulunan türbe, 14. Y.Y.’da yöreye gelen Şid Abdal’a aittir. Tarihi kaynaklara göre, Şid Abdal, bir Alp erendir. Bu türbe halk tarafından ziyaret edilen önemli bir türbedir.

1.3.2.12. Kumru Đlçesi

Đlçe genelinde kültürel ve tarihi yönden değer taşıyan Kuşnefak Kalesi, Samur Tümülüsü ve Merkez Camii bulunmaktadır.

1.3.2.13. Mesudiye Đlçesi

Đlçe merkezinde tescilli bir adet kilise, bir höyük ve iki adet sivil mimari örneği yapı yer almaktadır.

Arıkmusa Yerleşmesi: Mesudiye Đlçe merkezinin 19 km doğusunda Arıkmusa Köyü sınırları içinde bulunan yüksek kayalıklar üzerinde kurulmuş bir antik yerleşimdir. Ana kayaya oyulmuş iki adet dehliz günümüze kadar gelmiştir. Ayrıca, gözetleme odaları mevcuttur.



285

Kaleköy Kalesi: Đlçe merkezinden 6 km uzaklıkta Kaleköy yakınındadır. Kale 14. yy.da Danişmentliler tarafından yapıldığı varsayılmaktadır. Üç kümbet kalıntısı, kaya mezarları, sur duvarları ve tarihi mezarlardan oluşan kalıntılardan oluşmaktadır.

Meletios Kalesi: Yastura Köyü’nün Yenice Mahallesi’nde bulunmaktadır. Kalenin sur duvarları üzerinde sarnıç, sığınak gibi bölümler günümüze kadar gelmiştir.

Konacık Kaya Mezarları: Mesudiye ile Yeşilce arasında yolun her iki tarafında yer alan mezarlar, tek ve çift sütunlu içlerinde birer kilise bulunan yapılardır.

1.3.2.14. Perşembe Đlçesi

Yason Burnu - Yason Kilisesi: Perşembe ilçesinin 22 km batısında Çaytepe Köyü sınırları içerisinde bulunan antik kilise, 1868 yılında Rumlar tarafından yapılmıştır. Yason burnu aslında çok eski bir yerleşim yeridir. Burada bulunan Yason kilisesi ise kasabanın en büyük dini ayin yerlerinden biri olarak kullanılması için yapılmış dönemin mimari özelliklerini yansıtan bir kilisedir. Kubbesi

Osmanlı mimarisi tarzında yapılmıştır. Yason Burnu adını Argonot efsanesinin kahramanların önderi Iason'dan almıştır. Yason burnu coğrafi özellikleri itibariyle bir liman özelliği göstermektedir. Yason Burnunda Hagios Nikolaos adlı bir Rum kilisesi, antik liman ve 4 bin yıllık taşlar yontularak yapılmış balık üretme havuzlarının kalıntılarıyla, bir deniz feneri bulunmaktadır. 2004 yılında restorasyon çalışmaları ile aslına en uygun biçimde onarılmıştır. Yason Burnu ve Kilisesi 1. derece arkeolojik, 2. derece doğal sit alanı içinde bulunmaktadır.



286

Efirli Camii ve Mezarlı ğı: Đlçenin Efirli Köyü, sahil kesimindedir. Camiinin kitabesine göre 150 yıllık bir geçmişi bulunmaktadır. Tek şerefeli minaresi olan camiinin mihrab ve iç kapısı orijinaldir.

Hoynat Adası: Perşembe’nin 20 km kuzeybatısında, Ramazan Köyü sınırları içinde, Hoynat Tünelinin yanında, kıyıdan 100 m uzaklıktadır. Adada sadece bu bölgede yaşayan 90 adet çift tepeli karabatak bulunmakta olup, bu ada Türkiye Doğa Derneği tarafından Önemli Kuş Alanı (ÖKA) kapsamına alınmıştır. Ayrıca

adada zaman içinde tahrip olmuş olmasına rağmen Hoynat Kalesine ait duvarlar, burç izleri ve yapı kalıntılarına rastlanılmaktadır.

1.3.2.14. Ulubey Đlçesi

Çubuklu Kalesi: Çubuklu Köyü’nde bulunan kale, ilçe merkezine 35 km mesafededir. Kale hâkim bir nokta üzerinde dik bir kaya üzerine kurulmuştur. Kale üzerinde kaya mezarları bulunmaktadır. UNESCO tarafından Dünya Kültür Mirası olarak tescillenmiştir.

Kıranyağmur Köyü Kaya Mezarı: Kıranyağmur Köyü’nde 8 adet kaya mezarları tek odalı olup, yüksek kayalıklar üzerine oyulmuştur.



287

Şeyh Abdullah Türbesi: Şeyhler Köyündedir. 14.YY.’da yaşamış Şeyh Abdullah için yapılmış türbe, türkuaz çinilerle bezenmiştir.

1.3.2.15. Ünye Đlçesi

Ünye Kentsel Sit Alanı: Ordu Đlinin en batı noktasında, Ordu Đl merkezine 80 km uzaklıktadır. Yapılan arkeolojik araştırmalarda Ünye Đlçe’sinin tarihi M.Ö. IX. YY.’a kadar indiği saptanmıştır. Aynı zamanda Ünye, Cevizdere Köyündeki arkeolojik bulgular Ünye’nin 15.000 (on beş bin) yıllık bir geçmişi olduğunu ortaya koymaktadır. Ünye Kalesi, Kaya Mezarlar, Merkez’de bulunan çok sayıda sivil ve resmi mimari örnekleri, kilise, kamam, çeşme ve camiler ilçenin sahip olduğu tarihi ve kültürel değeri ortaya koymaktadır. Đlçe genelinde tescillenmiş toplam 1 okul, 3 taşınmaz, 66 konut, 2 camii, 2 ağaç, 2 mezarlık, 1 şadırvan, 3 hamam, 2 kaya mezarı, 2 kale, 1 kilise, 1 mağara, 8 adet kapı, 2 sarnıç, 2 çeşme bulunmaktadır. Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu tarafından 24.6.1983 tarihinde, Trabzon Koruma Kurulu tarafından 27.4.1984 tarihinde koruma altına alınarak Kentsel Sit Alanı olarak ilan edilmiştir.

Ünye Kalesi: Ünye –Niksar karayolunun 7.Km.sinde bulunan kalenin 2500 yıllık olduğu sanılmaktadır. Kale eski çağlarda bir yanardağ iken faaliyetini tamamlamış ve kale sönük yanardağ kraterleri üzerine inşa edilmiştir. Kale M.Ö. 200–250 yıllarında Pontus Hükümdarı 2. Mitradates tarafından yaptırılmıştır. Kale içerisinde 6.YY.’da yapılan 2 adet kaya mezarı, dehlizler, kuyular, mağaralar, eski sur kalıntıları

ve tüneller bulunmaktadır. Kale yıllar içerisinde birçok kavim tarafından kullanılmış ve inşa edilmiştir. Giriş kapısı yarıya kadar yarıya yere gömülü olup etrafında hayvan resimleri vardır. Mağara içerisinde mezarlarda demir ve bakırdan yapılmış, ölünün gömülürken yayına konulan süs eşyaları ile insanların



288

kullandığı çakmak taşlarından yapılmış kesici aletler bulunmuştur. Kalenin restorasyon çalışmaları devam etmektedir.

Saray Camii: Ünye’de, Kaledere Mahallesi’nde bulunan camii, 1816 yılında dikdörtgen planlı olarak, Ünye taşından yapılmıştır. Zaman içinde biraz tahrip olmuş olsa da eski orijinalliğini korumaktadır.

Tozkoporan Kaya Mezarı: Ünye Đlçe merkezine 5 km. uzaklıkta Gürpınar Köyü’nde bulunmaktadır. Mezar girişi büyük yuvarlak kemerli ve derin iniş vardır, buradan iç içe iki odaya geçilmektedir. Milattan önce altıncı ve yedinci yüzyılda bölgeye hâkim olan ve aynı zamanda bölgeye adını veren Kral Mitradates zamanında yapıldığı sanılmaktadır.



289

1.4. RĐZE 1.4.1. Doğal Değerler

1.4.1.1. Su Kaynakları a. Akarsular

Rize Đli’nin sahip olduğu bol yağışlı iklim tipi ve yeraltı su kaynaklarının varlığı, il genelinde zengin bir su kaynağı potansiyeli oluşturmuştur. Rize Đli’nin sahip olduğu akarsular kısa boylu, yatay eğilimli ve hızlı akışlıdır. Bu akarsulardan bazıları Karadeniz’e ulaşmakta bazıları ise başka akarsuların kolu durumunda akmaktadır. Rize akarsuları güçlü yağmur ve kar suları ile beslendiği için debileri yüksektir. Karadeniz’e ulaşan en uzun akarsular Çağlayan Deresi, Arılı Deresi, Hemşin Deresi, Fırtına Deresi, Sabuncular Deresi, Đyi Dere, Taşlı Dere’dir. Bunların dışında önemli olarak sayılabilecek akarsular Hala Deresi, Büyük Dere, Ortaköy Deresi, Kıble Dağı Deresi, Venek Deresi, Durak Deresi, Taşlıdere, Yeşildere’dir.

Fırtına Deresi: Doğu Karadeniz’in Memişhan yöresinde 2360 metre yükseklikte doğmaktadır. Kaçkar Dağları’nın Karadeniz’e bakan yamaçlarındaki

Çat Deresi ve Palovit Deresi’nin Zilkale yakınlarında birleşmesinden oluşmuş olup, 68. km. uzunluğundadır. Rize’nin en önemli derelerinden biri olan Fırtına Deresi birçok küçük dere ile beslenmektedir. Fırtına Deresinin kapladığı su yüzeyi 275 hektardır. Debisi ve akış hızı yüksektir. Ardeşen’in 2 km batısından denize

dökülmektedir. Dere, profesyonel rafting sporunun yapıldığı tek akarsudur.

Çağlayan Deresi: Çağlayan Deresi, Fırtına Deresi’nden sonra Rize Đli’nin ikinci büyük deresidir. Marsis Tepesi eteklerinden doğan dere Fındıklı’nın doğusundan Karadeniz’e dökülmektedir.



290

Đyidere(Đkizdere) Irmağı: Doğu Karadeniz dağlarından, 3000 metre yükseklikten doğmaktadır. Ovit yaylasından başlayıp birçok dere tarafından beslenmektedir. Rize Đli’nin 15 km. kadar batısında Kaleli yakınlarından Karadeniz’e dökülmektedir. Đyidere Kaymakamlığı’nın çabaları ile derede amatör olarak rafting sporu yapılabilmektedir. Ancak, ırmak üzerinde 1 adet nehir tipi hidroelektrik santral mevcut olup ayrıca 4 adet nehir tipi hidroelektrik santralın çalışmaları devam etmektedir. Bu santrallerin faaliyete geçmesinden sonra rafting sporunun yapılabilmesi güçleşecektir.

Kıbledağı Deresi: Rize'nin 1.261 m. yüksekliğindeki dağlık bölgeden kaynaklanan Kıbledağı Deresi çok sayıdaki küçük akarsu ile birleşerek kuzeydoğuya doğru akarak, Yaşköy yakınlarında Karadeniz'e dökülmektedir.

Büyükdere: Tekfur Tepesi'nden kaynaklanan Büyükdere, Rize Đli’nin kuzeydoğu yönüne doğru akarak, Yenice yakınlarında batıdan gelen büyük bir kol ile birleşerek Çayeli'nin batısından Karadeniz'e dökülmektedir.

Ortaköy (Hemşin) Deresi: Çatalkaya tepesinden doğmaktadır. Toplam uzunluğu 38,5 km’dir. Pazar’ın doğu kısmından Karadeniz’e dökülmektedir.

b.Göller

Rize Dağları’nın yüksek kesimlerinde buzul aşındırması sonucu oluşmuş 19 adet göl bulunmaktadır. Bu göller arasında yüzölçümü en büyük olanlar Ambar Gölü ve Büyük Deniz Gölleri’dir. Bunun dışında ilde bulunan diğer göller; Aksu, Şevkar, At Meydanı, Büyük, Çermeş, Çitrik, Dönen, Gülyatağı, Hevek, Kaçkar, Kapılı, Karagöl, Ovit, Öküzyatağı, Sulak ve Yıldızlı Gölleridir.

Ambar Gölü:Rize Đli Güneysu Đlçesi’nde bulunan Ambar Gölü; 2950 metre yükseklikte yer almaktadır ve 0.07 km2 yüzölçümü ile ilin en büyük gölüdür.



291

Büyük Deniz Gölü: Çamlıhemşin Đlçesi bulunan bu göl 2900 metre yükseklikte bulunmaktadır.

Ovit Gölü: Đkizdere Đlçesi’nde bulunan bu göl 2530 metre yükseklikte, Ovit Yaylası’nın tepe noktasında yer almaktadır. Her mevsim kar kütlelerine rastlamak mümkündür.

c. Đçmeler

Andon Đçmecesi: Rize’ye 20 km. uzaklıkta bulunan Andon Đçmecesi’nin suyu renksiz, kokusuz ve berraktır. Bu suyun mide, safra kesesi ve böbrek hastalıklarına, cilt problemlerine, iyi geldiği bilinmektedir. Kaynağın bulunduğu alanda daha önce konaklama tesisi olarak kullanılan ancak günümüzde atıl kalan üç adet yapı bulunmaktadır. Đçmecenin bulunduğu alanda bir adet konaklama tesisi bulunmaktadır. Ayrıca yine aynı bölgede restoranlar ve çay bahçeleri de mevcuttur. Đçmece yoğun olarak kullanılmasına karşın çevre düzenlemesi yetersiz durumdadır.

Şimşirli Đçmecesi: Rize-Đkizdere yol güzergâhı üzerinde Çamlıhemşin Đlçe merkezinin 5 km güneyinde bulunan bu içmecenin suyu renksiz ve berraktır. Suyun böbrek taşı rahatsızlığına iyi geldiği bilinmektedir. Đçmecenin kaynağının bulunduğu alanda bir adet restoran ve çay bahçesi hizmet vermektedir.

Çayırlı Maden Suyu: Rize-Đkizdere yol güzergâhı üzerinde bulunan maden suyu mide ve karaciğer rahatsızlıklarına iyi gelmektedir.



292

d. Termal Kaynaklar

Ayder Termal Kaplıcaları: Çamlıhemşin Đlçesi’nin güneydoğusunda Ayder Yaylası’nda yer almaktadır. Ayder Kaplıcaları Rize’ye 80 km., Çamlıhemşin’e 19 km. mesafededir. Havayolu ulaşımı 158 km. mesafedeki Trabzon Havaalanı ile sağlanmaktadır. Kaplıca suyunun sıcaklığı 53 ºC olup, özellikleri kokusuz, normal ve rengi 1.0 olarak belirtilmiştir. Kaplıca suyunun Sağlık Bakanlığı’nca onaylanmış olarak romatizmal, eklem ve doku, bağırsak hastalıkları, spor yaralanmaları ve kronik stres rahatsızlıklarını tedavi edici özellikte olduğu belirlenmiştir. Kaplıca, yıl boyunca, bir adet kaplıca tesisi ile hizmet vermektedir. Ancak bu tesiste konaklama hizmeti verilmemektedir. Tesiste iki adet sıcak su havuzu bulunmaktadır. Tesisi 2005 yılında 80.220 kişi, 2006 yılında 94.086 kişi, 2007 yılında 92.467 kişi ziyaret etmiştir. Bu ziyaretlerin büyük çoğunluğu rekreasyon amaçlıdır. Sağlık amaçlı gelişler oldukça azdır. Kaplıca temmuz ve ağustos aylarında yoğun olarak kullanılmaktadır.

Đkizdere Termal Kaplıcası: Đkizdere Đlçesi’nde bulunan kaplıca; ilçe merkezine 6 km uzaklıkta bulunmaktadır. Kaplıcaya beton ve asfalt yoldan ulaşılabilmektedir. Termal kaplıcada bulunan, 1. kuyunun su sıcaklığı 60ºC olup, kokusuz ve ekşimsi bir tattadır. 2,5 litrelik debiye sahiptir. 2. kuyunun su sıcaklığı 70ºC olup, saniyede 8-10 litrelik bir debiye sahiptir. Termal suyun, romatizma, nefrit, nevralji, kırık-çıkık, kadın hastalıkları, kan şekeri, bel fıtığı gibi hastalıklara iyi geldiği bilinmektedir. Kaplıcanın kaynağında 360 yatak kapasiteli üç



293

yıldızlı bir otel hizmet vermektedir. 2008 yılında faaliyete geçen tesiste; 148 oda, 3 adet kapalı termal havuz,1 adet açık termal havuz, saunalar, hamamlar ve spa merkezi bulunmaktadır.

e. Şelaleler

Ağaran Şelalesi: Çayeli Đlçesi’ne 12 km uzaklıkta Sırtköy sınırları içinde yer almaktadır. Şelale’ye ormanlık bir vadinin sonundan yürüyerek ulaşılmaktadır. Şelale, yaklaşık 60 metre yükseklikte dik bir kayadan akmaktadır.

Bulut (Göksu) Şelalesi: Çamlıhemşin Đlçesi ile Ayder Yaylası arasında bulunan Bulut Şelalesi Tar Deresi vadisinden, yeşillikler arasında, 250 metre yükseklikten akmaktadır. Đlçe merkezinden 2 km.lik bir mesafe olup, yürünerek ulaşılmaktadır.

Palovit Şelalesi: Palovit Vadisinden akan şelale Karadeniz’in en yüksek debiye sahip şelalesidir. 15 metre yükseklikten akmaktadır.

Gelintülü Şelalesi: Đl Merkezine 90 km uzaklıktaki Ayder Yaylası, Kalegon Mevkiinde bulunmaktadır. Suyun akışı gelin tülünü andırdığı için bu isim verilmiştir.



294

Eğvane Şelalesi: Đkizdere Đlçesi Cimil Köyü yolu üzerinde bulunmaktadır. Đlçe merkezine uzaklığı 11km’dir. Şelaleye ulaşım 6 km beton, 5km toprak yolla ulaşılmaktadır.

Akırgel Şelalesi: Đkizdere Đlçesi Cimil Köyü yolu üzerinde bulunmaktadır. Đlçe merkezine uzaklığı 20 km’dir. Şelaleye ulaşım 6 km beton, 14 km toprak yolla sağlanmaktadır.


Rize Đli orman varlığı açısından zengin bir ildir. Birçok hayvan türü bu alanlarda barınmaktadır. Ormanlık alanda daha çok geyik, ceylan, bozayı, kurt, çakal, tilki gibi hayvanlar çoğunluktadır. Daha yüksek tepelerde özel bir tür olan çengel boynuzlu keçi türlerine rastlamak mümkündür. Kanatlı hayvanlardan ise daha çok huş (dağ) tavuğu ve keklik rastlanmaktadır. Bıldırcın avcılığı bölgede önemli bir yer tutmaktadır. Đlin içinde belirlenmiş av sahası bulunmamaktadır. Đlde Tar Deresi yaban hayatı koruma sahası bulunmaktadır.


Rize Đli sahip olduğu iklim yapısı itibari ile geniş ormanlık alanlara sahiptir. Yaz ve kış aylarında bol yağış alması orman örtüsünün geniş ve gür olmasını sağlamıştır. Rize Đli’nin topraklarının % 41,2’si ormanlarla kaplıdır. Đl genelindeki ormanların % 28,45’i normal koru, %56,19’u bozuk koru, % 15,36’sı bozuk baltalık koru niteliğindedir.

Ziraat Çay Bahçesi: Rize merkezden yaklaşık 2 km. uzaklıkta bulunan mesire yeri birçok ağaç ve çiçek türünün bulunduğu park alanıdır. Tur güzergâhlarının da uğradığı önemli bir mesire yeridir. Alan içerisinde çay bahçeleri, Çaykur’a ait hediyelik satış yeri bulunmaktadır.



295

Gürcü Düzü Mesire Yeri: Fındıklı Đlçesi’nde yer alan mesire yeri ilçe merkezinden 23km uzaklıktadır. Yolun ilk 12 km’si asfalt, beton, diğer kısımları ise topraktır. Mesire alanı içinde şu an kullanılmayan günübirlik tesis ve piknik masaları bulunmaktadır. Ulaşımın zorluğu ve işletmenin bulunmamasından dolayı yoğun olarak kullanılmamaktadır.

1.4.1.4. Mağaralar

Pileki Mağarası: Đyidere Đlçesi, Çiftlik Köyü’nde yer almaktadır. Mağara insan eliyle yapılmış olup, bölge halkı tarafından pileki taşı çıkarmak için, M.Ö.2300’lü yıllardan son 30 yıla kadar kullanılmıştır. Pileki taşı gömme ekmek pişirmek için kullanılan taş ya da topraktan yapılmış malzemedir. Pileki Mağarası’ndaki temizleme çalışmaları yapılmadan önce terk edilmiş bir maden galerisi durumunda iken MTA uzmanlarının kontrolünde halen me

treküplerce pileki taş katmanları çıkarılmaktadır. Pileki Mağarası mağara-müze potansiyeli taşımakta olup, geçmişin kültürel bir değerini günümüze taşıyacak öneme sahiptir. Mağaranın temizleme çalışmaları tamamlanmıştır. Đyidere Kaymakamlığı tarafından yol, otopark, çay bahçesi, ışıklandırma ve levhalandırma çalışmaları devam etmektedir.



296

1.4.1.5. Yaylalar

Doğu Karadeniz Bölgesi’nin en yüksek kesimlerinde yer alan Rize Đli’nde ormanlık alanlar geniş yer kaplamakta olup, ormanlık alanların bulunduğu yerlerde birçok yayla bulunmaktadır. Kaçkar Dağları ve bu dağların eteklerinde birbiriyle bağlantılı yaylalar çoğunluktadır.

Ayder Yaylası (Kültür ve Turizm Koruma ve Geliştirme Bölgesi): Çamlıhemşin Đlçesi’nin 19km. güneydoğusunda 1350 m. yükseklikte bulunmaktadır. Çam ormanları ile zengin flora ve fauna çeşitlili ği

görülmektedir. Yaylada çok sayıda yayla evleri yer almaktadır. Aşağı ve Yukarı Ambarlık (Gelintülü) Şelaleleri de yaylada bulunan diğer doğa güzellikleridir. Ayder Yaylası pek çok yayla yolunun kesiştiği noktadadır. Yaylada elektrik, su ve telefon bulunmaktadır. Yayla turizm faaliyeti açısından Doğu Karadeniz Bölgesi’nin en önemli yaylasıdır. Yaylanın koruma planı çalışmaları devam etmektedir. Yayla statüsünde olmasından

dolayı mülkiyet ihtilafları bulunmaktadır. Yaylada toplam 947 yatak kapasiteli 27 adet konaklama tesisi bulunmaktadır. 2007 yılı itibari ile 140.783 ü yerli 18.569 u yabanı olmak üzere toplam 159.352 kişi bölgeyi ziyaret etmiştir. Yaylanın yoğun olarak ziyaret edildiği temmuz ve ağustos aylarında ev pansiyonculuğu da yapılmaktadır. Ayrıca yaylada restoran, çay bahçesi gibi günübirlik kullanıma yönelik tesisler de oldukça yoğundur. Doğu Karadeniz Bölgesi’nde yayla içersinde turizme dönük ticaretin bulunduğu tek yayladır.



297

Aşağı ve Yukarı Kavron Yaylaları: Aşağı Kavron Yaylası Ayder’e 10 km, Yukarı Kavron Yaylası ise Ayder’e 14 km uzaklıktadır. Yukarı Kavron Yaylası yaklaşık 2250m. Yükseklikte olup yaylaya çıkan yol Ayder’den sonra topraktır. Yaylada elektrik ve su mevcuttur. Yayla içinde özel mülke konu alan

bulunmamaktadır. Yaylada hayvancılık faaliyetleri yoğun olarak yapılmaktadır. Yayla Ayder’e gelen turistlerin günübirlik ziyaret noktasıdır. Ayrıca Kaçkar Dağları zirvesine tırmanmak için gelen dağcıların araçla ulaştıkları son nokta konumundadır. Yaylada bir adet konaklama tesisi ve günübirlik ihtiyaca hizmet veren tesisler bulunmaktadır. Ticari faaliyetler çok gelişmemiştir.

Elevit Yaylası: Hemşin Vadisi’nin güneydoğusunda Çamlıhemşin’e 36, Çatköy’e ise 7 km uzaklıkta yer almaktadır. Ulaşım stabilize yolla sağlanmaktadır. Elevit köy statüsündedir. Ancak kış aylarında genelde boştur. Yayla Ayder’e gelen turistlerin günübirlik ziyaret noktalarından biridir. Yaylada elektrik, su ve telefon mevcuttur. Konaklama tesisi bulunmaktadır ve ticari faaliyetler oldukça gelişmiştir.

Palovit Yaylası: Kaçkar Dağı’nın kuzeybatı yamacında bulunan yayla Çamlıhemşin’e 70km uzaklıktadır. Yaylaya ulaşım; 29km’si parke ve asfalt, 31km’si ise toprak olan yolla sağlanmaktadır. Yaylada elektrik ve su bulunmaktadır. Yayla içinde konaklama ve günübirlik ihtiyaçları karşılayacak tesisler bulunmamaktadır. Yaylada ticari faaliyet de gelişmiş değildir. Palovit Yaylası, Çayeli’ne bağlı Çilingir, Arsavos, Sefalı köyleri ve Hemşin’e bağlı Çaneva ve Ortaköy köyleri tarafından hayvancılık faaliyetleri amacıyla kullanmaktadır.



298

Sal Yaylası: Çamlıhemşin Đlçesi’ne 22km uzaklıktadır. Yaylaya ulaşım stabilize ve toprak yolla oldukça zor sağlanmaktadır. Yolun son 1km’si patika şeklindedir. Yayla içinde özel mülke konu alan bulunmamaktadır. Elektrik mevcut olup yer altından evlere dağıtılmaktadır. Yaylanın en önemli sorunu suyunun az olmasıdır. Yaylada, 14 yatak kapasiteli yayla evi nitelikli konaklama tesisi mevcuttur. Ticari faaliyetler gelişmemiştir. Sal Yaylası bölge içinde özgün karakterini korumuş ender yaylalardan biridir.

Pokut Yaylası: Çamlıhemşin Đlçe merkezine 24 km, Sal Yaylası’na 2 km uzaklıkta, 1950-2050 m yükseltiler arasında kurulmuş bir yayladır. Ulaşım stabilize ve toprak yolla oldukça zor sağlanmaktadır. Yayla yolunun son 1km’si patika yoldur. Yaylada elektrik mevcut olup yer altından evlere dağıtılmaktadır. Yaylanın en önemli sorunu suyunun az olmasıdır. Yaylada bir adet 32 yatak kapasiteli konaklama tesisi bulunmaktadır. Ticari faaliyetler gelişmemiştir. Yayla, Çamlıhemşin Konaklar Mahallesi, Ortan Köyü ve Boğaziçi Köyü vatandaşları tarafından daha çok tatil ve rekreasyon amaçlı kullanılmaktadır. Pokut Yaylası bölge içinde özgün karakterini korumuş ender yaylalardan biridir.



299

Avusor Yaylası: Çamlıhemşin Đlçesi’ne bağlı olup, Ayder’e uzaklığı 9 km’dir. Ulaşım Ayder’den toprak yol ile sağlanmaktadır. 2700 metre yükseklikte

bulunan yayla Ayder’e gelen turistlerin günübirlik ziyaret noktasıdır. Yaylada elektrik ve su mevcuttur. Yayla içinde özel mülke konu alan bulunmamaktadır. Yaylada hayvancılık faaliyetleri yoğun olarak yapılmaktadır. Ayrıca Altıparmak Dağları zirvesine tırmanmak için gelen dağcıların araçla ulaştıkları son nokta konumundadır. Yaylada konaklama tesisi yoktur.

Ayder’den gelen turistlerin günübirlik ihtiyacını karşılayan tesisler bulunmaktadır. Yaylada ticari faaliyetler çok fazla gelişmemiştir.

Anzer ( Ballıköy) Yaylası (Anzer Kültür ve Turizm Koruma ve Gelişim Bölgesi): Rize’ye 85 km. uzaklıkta, 2150 metre yükseklikte bulunan yayla, Đkizdere Đlçesi sınırları içindedir. Yaylaya ulaşım stabilize yol ile sağlanmaktadır. Elektrik, su ve telefon mevcuttur. Yayla mera statüsünde olduğundan, içinde özel mülk bulunmamaktadır. Yaylada toplam 40 yatak kapasiteli üç adet konaklama tesisi bulunmaktadır. Ayrıca günübirlik ihtiyaçları karşılayacak tesisler ile ticari birimler gelişmiştir. Anzer Yaylası sahip olduğu doğal güzelliklerinin ve yayla çiçeklerinin sağladığı Anzer Balı ile Rize Đli’nin en önemli yaylalarından biridir.



300

Çağırankaya Yaylası: Đkizdere Đlçesi’ne 34 km. uzaklıktaki yaylaya toprak yol ile ulaşılmaktadır. 2350 m. rakımlı yaylada elektrik, su ve telefon bulunmaktadır. Yayla mera statüsünde olduğundan, içinde özel mülk bulunmamaktadır. Yaylada konaklama tesisi ve günübirlik ihtiyaçları karşılayacak tesis bulunmamaktadır. Ticari faaliyetler gelişmemiştir.

Kito Yaylası: Yayla Çamlıhemşin’e 28 km uzaklıktadır. Yaylaya hem Çamlıhemşin, hem de Hemşin üzerinden toprak yolla ulaşmak mümkündür. Elektrik, su ve telefon mevcuttur. Yayla, mera statüsünde olduğundan, içinde özel mülk bulunmamaktadır. Yaylada konaklama tesisi ve günübirlik ihtiyaçları karşılayacak tesis bulunmaktadır. Ticari faaliyetler gelişmemiştir.

Çatköy: Çamlıhemşin Đlçesi’ne 26km uzaklıkta, Elevit Deresi ile Hemşin Deresi’nin birleştiği noktadadır. Çat’a ulaşım parke ve stabilize yol ile sağlanmaktadır. Çatköy’de elektrik, su ve telefon mevcuttur. Çatköy köy statüsünde olduğunda özel mülke ait parseller bulunmaktadır. Köyde konaklamaya yönelik 48 yatak kapasiteli bir tesis bulunmaktadır. Günübirlik tesis ve ticaret fazla gelişmemiştir.

Yukarıdaki yaylaların dışında Aşağı Çaymakçur, Yukarı Çaymakçur, Hazindak, Amlakit, Huser, Samistal yaylaları; Ayder’in günübirlik ziyaret noktalarında olmaları sebebi ile önemli yaylalar arasındadır.



301

1.4.2. Tarihi Ve Arkeolojik De ğerler

Rize Đli’nin tarihi geçmişi M.Ö. 8.YY.’a dayanmaktadır. Đl’de geçmişten bugüne kadar yaşamış topluluklar Medler, Pontuslular, Roma, Bizans, Akkoyunlular ve Osmanlı Devlet olarak sıralanmaktadır. Tarihi değerler bakımında çok fazla örnek olmasa da geçmişin izlerini taşıyan bazı eserler günümüze kadar gelmiştir. Đl’de Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından tescil edilmiş toplam 112 sivil mimarlık örneği, 23 adet dinsel yapı, 49 adet kültürel yapı, 2 adet idari yapı, 7 adet askeri yapı, 17 adet mezarlık, 5adet doğal varlık, 4 adet kalıntı niteliğinde tarihi değere sahip eser bulunmaktadır.

1.4.2.1. Rize Kent Merkezi – Merkez Đlçe

Rize Kalesi: Rize Đl Merkezi’nin güneybatısında bulunan Rize Kalesi’nin kitabesi günümüze kadar gelemediği için kesin olarak hangi tarihte yapıldığı bilinmemektedir. Aşağı Kale surlarının bazı bölümleri Bizans Đmparatoru Alexios II. (1297–1330) zamanında yapılan Trabzon Kalesi ile benzerlik göstermesinden dolayı, bu dönemde yapıldığı sanılmaktadır. Đç Kale ise, Đmparator Justinianus (527–565) zamanında yapılmıştır. Sonraki dönemde de Trabzon Komnenosları zamanında Aşağı Kale’nin surları yapılmıştır. Bu kale Osmanlı döneminde de onarılarak kullanılmıştır.

Kale Đç Kale ve Dış Kale olarak iki kısımdan oluşmaktadır. Đç kale deniz seviyesinden 150 m. yükseklikte, doğal bir yükselti üzerine yapılmıştır. Duvarları kesme ve moloz taşlardan oluşan Đç Kale’nin girişi doğu yönündedir. Bu kapıdan küçük bir avluya girilmektedir. Avludan ikinci bir kapı ile de asıl kaleye geçilmektedir. Đç Kale’yi çevreleyen duvarların kalınlıkları 1,5 metre kadardır. Đç Kale’nin tahrip olmuş duvarları Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından 1990’lı yıllarda onarılmıştır.



302

Aşağı Kale, Đç Kale’nin kuzeydoğu ve kuzeybatıya açılan, denize kadar ulaşan surlarla çevrili iken bugüne sadece batı surlarının bir bölümü gelmiştir. Fakat doğu surlarından günümüze hiçbir iz kalmamıştır. Kale, halen yapılan çevre düzenlemesi ile rekreasyon amaçlı kullanılmaktadır.

Bozuk Kale: Rize Đl Merkezi’nin 10 km. doğusunda Gündoğdu Köyü’nde, Gündoğdu Deresi’nin kenarında bulunmaktadır. Denizden 30 metre yükseklikte küçük bir gözetleme kulesi niteliğindedir. Karadeniz kıyılarında bu kale ile yapım şekli benzerlik gösteren Orta Çağ kaleleri bulunmaktadır. Yapım tarihi kesin olarak bilinmemektedir. Kale yamuk bir plana sahip olup, duvarları moloz taşlardan kireç harç ile örülmüştür.

Rize Atatürk Evi Müzesi (Mehmet Mataracı Konağı): Rize Đl Merkezi, Müftü Mahallesi’nde geleneksel mimari özelliklerini taşıyan yapı, taş bir zemin üzerine ahşap yapı malzemesi kullanılarak 1921 yılında inşa edilmiştir. 2 katlı bir konaktır. Atatürk, bir yurt gezisi sırasında 17 Eylül 1924 tarihinde bu konakta kalmıştır. 27.12.1985’te Rize Atatürk Evi Müzesi olarak hizmete açılmıştır. Bina 2004 yılında Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından tekrar restore edilerek 17.09.2005 tarihinde yeniden hizmete açılmıştır. Atatürk’ün yattığı oda bütün eşyalarıyla korunmuştur.

Rize Etnografya Müzesi (Sarı Ev): 1984 yılına kadar Atatürk Evi olarak hizmet veren konak, 19. YY.’da yaptırılmıştır. 3 katlı bu yapı, bahçesiyle birlikte 625 m²’lik bir alanı kaplamaktadır. Zemin katı sergi salonu, birinci kat idare odaları ve ikinci kat teşhir salonu olarak kullanılmaktadır. 27.06.1998 tarihinden itibaren müze olarak hizmet vermeye başlamıştır. Rize müzesinde; 76 arkeolojik eser, 594 sikke, 1129 etnografik eser olmak üzere toplam 1799 eser bulunmaktadır.



303

Camiiler

Kur şunlu Camii ( Đslam Paşa Camii) : Rize Đl Merkezi’nde bulunan cami 1570 yılında inşa edilmiş olup, Osmanlı mimarisi özellikleri göstermektedir. Kesme taştan dikdörtgen planlı, kesme taştan yapılmıştır. Caminin 24 adet penceresi bulunmaktadır. Tek şerefeli minare caminin kuzeybatısındadır. Sekizgen kasnak ve kurşun kaplı kubbe bulunmaktadır. Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından onarılmıştır. Minberi ahşap olup, boyanmamıştır.

Gülbahar Camii: Merkez Đlçe’de Gülbahar Hatun Mahallesi’nde bulunan bu cami, 1575 yılında Yavuz Sultan Selim’in annesi Gülbahar Sultan tarafından yaptırılmıştır. Cami son cemaat yeri ile birlikte dikdörtgen planlı yöresel siyah taştan yapılmış, üzeri de kırma bir çatı ile örtülmüştür. Önündeki son cemaat yeri yüksek bir subasman üzerine oturtulmuş, iki katlı bir yapıdır. Đbadet mekânı kare planlıdır. Bu bölüm doğu yönünde üç, diğer cephelerde de ikişer tane yuvarlak kemerli pencere ile aydınlatılmıştır. Mihrap nişi yivli sütunlarla çevrelenmiş olup oldukça basit bir görünümdedir. Ahşap minber ise oldukça sadedir. Son yapılan onarımlarla camii özgün yapısını yitirmiştir.



304

Orta Camii: Rize Đl Merkezi Yeniköy Mahallesi'nde bulunan caminin, ilk cami kitabesine göre, 1737 yılında yaptırılmıştır. Bunun ardından 1929 yılında onarılmış, l941 yılında Hacı Memiş Efendi tarafından yeniden yaptırılmıştır. Cami dikdörtgen planlı yöresel siyah kesme taştan yapılmış üzeri kırma çatı ile örtülmüştür. Üst örtüyü yuvarlak iki beton ayak taşımaktadır. Ahşap tavanın ortasına içten ahşap bir kubbe yerleştirilmi ştir. Đbadet mekânı doğu ve batıda üçer, kuzey ve güneyde ikişer yuvarlak pencere ile aydınlatılmıştır. Ayrıca üst sıra duvarlarda yanlarda dörder, ön ve arkada üçer ikiz pencere bulunmaktadır. Mihrap mermerden olup, gösterişsizdir. Minaresi taş kaide üzerine yuvarlak gövdeli ve tek şerefelidir.

Kale Camii: Rize Đl Merkezi Kale Mahallesi’nde bulunan camii 1658 yılında Halil Ağa isimli bir kişi tarafından yapılmıştır. 1805 yılında yenilenmiştir. Fakat günümüzdeki cami 1970 yılında yapılan camidir. Kareye yakın dikdörtgen planlı caminin üzeri ahşap bir çatı ile örtülüdür. Minaresi taştan yapılmış, yuvarlak gövdeli tek şerefelidir.

Şeyh Camii: Rize Đl Merkezi’nde, eski Vilayet Konağı'nın güneyinde, eski Piri Çelebi Mahallesi'nde yer alan cami; 1711 yılında El Hac Muhammed Efendi tarafından yaptırılmıştır. Đlk cami çeşitli tarihlerde yapılan onarımlarla 1953 yılına kadar gelmiştir. Onun yerine yapılan bugünkü cami 1953–1965 yılları arasında inşa edilmiştir. Kesme taştan, kare planlı caminin önünde beş bölümlü beş küçük kubbeli bir son cemaat yeri bulunmaktadır. Burası sonraki yıllarda camekânla kapatılmıştır. Caminin iki yanında bulunan iki minaresi birer şerefelidir.

1.4.2.2. Ardeşen Đlçesi

Rum Kilisesi: Ardeşen Đlçesi Kavaklı Mahallesi’nde bulunan kilise Rum Pontus Đmparatorluğu zamanında yapılmıştır. Fakat günümüze kadar hiçbir kalıntı gelmemiştir.

Pirinçli Camisi: Haşimoğulları Mahallesi’nde bulunan cami, 1886 yılında yaptırılmıştır. Kesme taştan inşa edilmiş olup, dikdörtgen planlıdır ve üzeri çatı ile örtülmüştür. Minber barok üslupta bezenmiştir. Mihrap üzerindeki kitabe silindiğinden okunamamıştır. Cami Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından 1992 yılında restore edilmiştir. Yapılan onarım çalışmaları ile camii özgünlüğünü yitirmi ştir.



305

Işıklı Köyü Camii: Ardeşen’de, sahil yolu üzerinde bulunan cami 1887 yılında yaptırılmıştır. Cami muntazam taş duvarlı, dikdörtgen planlıdır. Üzeri kırma çatı ile örtülmüştür. Mihrap taştan olup, önünde küçük bir kubbe bulunmaktadır. Silmelerle çevrili mihrap üzerine bazı ayetler yazılmıştır. Ahşap minber, tavan ve mahfil barok üslupta bezenmiştir. Minber süslemesi, Tunca Camii’nin minberine benzemektedir. Büyük bir daire içerisinden çıkan C kıvrımları ile barok üslupta motifler bütün yüzeyi kaplamıştır. Ayrıca kubbe içerisinde de bitkisel motifli kalem işleri görülmektedir. Minare yuvarlak gövdeli ve tek şerefelidir.

Seslikaya Köyü Camii: Seslikaya Köyü’nün merkezinde bulunan bu cami 1801 yılında yapılmıştır. Karadeniz yöresinin güzel ağaç işçiliği örneklerini taşıyan camileri arasındadır. Caminin batı cephesinde kitabesi bulunmaktadır. Bugünkü cami muntazam yontma taş ve ahşaptan dikdörtgen planlıdır. Üzeri ahşap bir çatı ile örtülmüştür. Yakın tarihlerde önüne bir bölüm eklenmiştir. Đbadet mekânı, altlı üstlü ikişer pencere ile aydınlatılmıştır. Mihrap taştan ve sadedir. Ağaç minberin yan yüzeyleri ile korkulukları barok üslupta bezemelerle süslenmiştir. Buna benzer bezeme ahşap mahfilde, sütun başlarında, korkuluklarda görülmektedir. Yer yer de barok üslupta stilize lalelere yer verilmiştir. Tavanda bezemeler görülmektedir. Đbadet mekânını içten örten kubbenin içerisi kalem işleri ile bezenmiştir. Caminin kuzeydoğusundaki minaresi de yakın tarihlerde yapılmış olup taş kaide üzerine yuvarlak gövdeli ve tek şerefelidir.

Tunca Köyü Camii: Tunca Köyü’nde bunan camii Đmam Abdül Vahid Đbni Salih tarafından h.1320 (1902) yılında yaptırılmıştır. Cami eğimli bir arazi üzerine dikdörtgen planlı olarak kesme taştan inşa edilmiştir. Giriş kapısı kuzey batıdadır. Caminin minberi ahşaptan barok tarzda geleneksel motiflerle süslenmiştir. Barok üslupta yapılan süslemeler yerel motiflerle birleşince özgünlük kazanmıştır.

Seslikaya Süleyman Dede Türbesi: Kare planlı betonarme kubbeli türbe H.1262/M.1845 tarihinde yapılmıştır. Yanında bulunan türbede Süleyman Dede Efendi’nin oğlu yatmaktadır. Yerel halk tarafından sürekli ziyaret edilmektedir.

Köprüköy (Timisivat) Köprüsü: Deresi üzerinde bulunan çift kemerli taş bir köprüdür. Halen kullanılmaktadır.



306

1.4.2.3. Çamlıhemşin Đlçesi

Zil Kale: Çamlıhemşin’in 15 km. güneyinde, Fırtına Deresi’ne hâkim bir noktada, deniz seviyesinden 750 metre yükseklikte bulunmaktadır. Dere yatağına hâkim bir kayanın tepesinde yapılmış olan kale çevreyi kontrol amaçlı inşa edilmiştir. Kalenin yapım tarihi kesin olarak bilinmemektedir. Düzensiz bir kaya kütlesinin en yüksek kesiminde yerel moloz taştan

düzgün olmayan bir planla inşa edilmiştir. Kale dış surlar, orta surlar ve içkale olmak üzere 3 kısımdan oluşmuştur. Kuzeydeki girişine batı yamacında bulunan patika bir yol ile ulaşılmaktadır. Kalenin orta kısmında muhafız binası, şapel ve baş kule olduğu sanılan 3 önemli yapı vardır. Güney ucu duvarla çevrili bir iç kale görünümündedir. Duvarların kalınlığı 1-2 metre arasında değişmektedir. Aydınlatması mazgal delikleri ile sağlanmıştır. Kaleye ait izler ve sur duvarları günümüzde görülmektedir. Kalenin restorasyonu tamamlanmış, ancak çevre düzenlemesi yetersiz kalmıştır.

Kale-i Bala (Yukarı Kale): Çamlıhemşin’e 40 km uzaklıkta Hisarcık Köyü’nde Fırtına Deresi’ne hâkim bir nokta üzerinde kurulmuştur. Varoş Kalesi olarak ta bilinmektedir. Başhemşin ve Tatos geçitlerine hâkim olan bu kalenin yapı üslubundan Zil Kalesi ile birlikte XIV.-XV. yüzyıllarda yapıldığı sanılmaktadır. Kale Osmanlı döneminde de kullanılmıştır.

Doğu, güney ve kuzey kısmı sarp kayalıklar üzerinde kurulmuştur. Kale duvarları kesme moloz taştan yapılmış olup, duvarlarının kalınlığı 50 cm. ile 1,5



307

m. arasında değişmektedir. Kaleye giriş kuzeybatıdandır. Kale duvarlarına ait kalıntılar günümüze kadar gelmiştir.

Şenköy Camii: Şenköy’de bulunan bu cami meyilli bir arazi üzerine, 1900 yılında yapılmıştır. Cami iki katlı, dikdörtgen planlıdır. Üzeri geniş saçaklıklı bir çatı ile örtülmüştür. Medrese veya mektep olarak kullanıldığı söylenen zemin katı taş duvarlı, üst katı ise bütünüyle ahşaptan yapılmıştır. Yöresel ahşap camilere bir örnek olan caminin, ahşap süslemeleri mahfil korkuluklarında ve minberde görülmektedir.

Aşağı Çamlıca Köyü Camii: Aşağı Çamlıca Köyü’nde bulunan bu caminin kitabesi günümüze gelemediğinden yapılış tarihi bilinmemektedir. Yapı üslubu ve çevresindeki diğer camilerle karşılaştırıldığında XIX. yüzyılın ortalarında yapıldığı sanılmaktadır. Cami kesme taştan yapılmış dikdörtgen planlı, iki katlı bir yapıdır. Üzeri kırma çatı ile örtülmüştür. Caminin zemin katının medrese olarak yapıldığı sanılmaktadır. Zemin katına kuzeydoğu köşesindeki bir kapıdan girilmektedir. Ancak bu bölüm çeşitli yıllarda değişikli ğe uğramıştır. Giriş kapısı basık kemerli bir kapıdır. Đç mekân güney ve doğu yönündeki pencerelerle aydınlatılmıştır. Mihrap taştan olup çevresi kalem işleri ile bezenmiş, yer yer yazı kompozisyonlarına yer verilmiştir. Minberi çok iyi bir ahşap işçiliği göstermektedir. Minberdeki tüm bezemeler barok üslupla yapılmıştır.

Çamlıhemşin Konakları: Çamlıhemşin ilçe merkezinde Makrevis (konaklar) mahallesinde yer alan bu konakların 1800’lü yıllarda Çarlık döneminde Rusya’ya giden işçilerin orada gördükleri mimari biçim ve özellikleri bölgeye geri döndüklerinde yaptıkları evlere yansıtması ile ortaya çıkmıştır. Bu konaklar günümüzde de halen kullanılmaktadır.



308

Fırtına Deresi Köprüleri: Fırtına Deresi ve derenin kolları üzerinde birçok tarihi köprü bulunmaktadır. Bu köprüler Cürolup, Küçük, Hala, Mikrun, Kavak, Makreviş (Konaklar), Şenyuva, Orenkit ve Ortan Köprüleri olarak bilinmektedir. Bu köprüler yapı itibari ile Bizans Mimari özelliği göstermekte olup taştan yapılmıştır.

Şenyuva (Çinçiva) Köprüsü: Fırtına Deresi üzerinde bulunan köprünün 1699 yılında yapıldığı tahmin edilmektedir. Ancak 1946 yılında meydana gelen bir sel felaketinde köprü yıkılmıştır. Köprü kesme ve moloz taştan tek gözlü olarak yapılmış, sonraki yıllarda korkuluk duvarı onarılmış ve üzerine demir bir kısım eklenmiştir. Batı yönündeki ayağı üzerine de bir koruma duvarı yapılmıştır.

Kaptanpaşa Köprüsü: Yeşiltepe Köyü’nde bulunan köprünün kesin yapım tarihi bilinmemektedir. Yapılış tarzı itibariyle XVIII-XIX. yüzyılda yapıldığı sanılmaktadır. Köprü iki kaya üzerine moloz taştan inşa edilmiş tek gözlü bir köprüdür.



309

1.4.2.4. Çayeli Đlçesi

Cafer Paşa Camii: Cafer Paşa Mahallesi’nde bulunan cami XVI. YY.’ da yaptırılmıştır. Denize hâkim bir teras üzerinde, eski bir mezarlığın yanında bulunan bu cami, kitabesinden öğrenildiğine göre 1845 ve 1908 yıllarında onarılmıştır. Bu arada kuzey tarafına da yeni bir bölüm eklenmiştir. Cami moloz taştan yapılmış olup kareye yakın dikdörtgen planlıdır ve üzeri kırma bir çatı ile örtülmüştür.

Ormancık Camii: Mahmutlu ve Geyik Mahalleleri arasında bulanan Ormancık Camii’nin kitabesi olmamasına rağmen 1826 yılında yaptırıldığı sanılmaktadır. Yörenin geleneksel ahşap yığma duvarlı, kırma çatılı camilerinden birisi olup, dikdörtgen planlıdır. Diğer camilerde olduğu gibi bu caminin de bir zemin katı bulunmaktadır. Burası eskiden medrese veya mektep olarak kullanılmıştır. Caminin bir girişinin üzerindeki mahfil ve saçağını dört ahşap sütun taşımaktadır. Mihrap nişi basit olup çevresi geometrik bir bordürle çevrelenmiştir. Minber ağaç işçiliğinin en güzel örneklerinden birisidir. Burada da kıvrık dal motifli bordürler, ajur tekniğinde işlenmiş bitkisel bezemeler görülmektedir.

1.4.2.5. Dernekpazarı Đlçesi

Uzunkaya Camii: Merkez’e bağlı Uzunkaya Köyü’nde bulunan cami tescilli olup yığma taştan yapılmıştır. Caminin iç kısmı ahşap ve süslemelidir. Çatı örtüsü kiremittendir.

1.4.2.6. Fındıklı Đlçesi

Fındıklı Köy Evleri (Konaklar): Fındıklı ilçesi köylerinde görülen yöreye özgü ahşap ve taş işçiliğinin sergilendiği konaklar ve köy evleri günümüzde de kullanılmaktadır. Fındıklı’ya özgü yöresel mimari özelliklerin gözlenebildiği Fındıklı köy evleri çatı şekli, hava koşullarına uyum özellikleri, malzemeleri ve iç süslemeleri ile önemli görsel güzellikler sergilemektedir.



310

Merkez Camii: Fındıklı Đlçe merkezinde bulunan bu caminin yapım tarihini belirten bir kitabe günümüze gelmemiştir. Ancak minber kapısı üzerinde h.1291 (1874) tarihi yazılıdır. Caminin XVIII. yüzyılda yapıldığı sanılmaktadır. Cami çeşitli onarımlar gördüğü için özgün özelliklerini yitirmiştir. Cami iki katlı, moloz taştan dikdörtgen planlıdır. Üzeri ahşap kırma çatı ile örtülmüştür. Tavanı dört ahşap ayak taşımaktadır. Bu ayakların üzerinde bağdadi ahşap bir kubbe bulunmaktadır. Ahşap minber barok üslupta bezemelerle süslenmiştir. Minaresi taş kaide üzerine yuvarlak gövdelidir.

Meyveli Camii: Orta Mahalle'de bulunan bu cami Mustafa bin Alişan tarafından 1871 yılında yaptırılmıştır. Yörenin kendisine özgü iki katlı ahşap yığma camilerinden bir örnektir. Caminin zemin katı medreseye ayrılmıştır. Caminin önüne yakın tarihlerde bazı bölümler eklenmiştir. Mihrap basit bir niş şeklindedir. Minber ağaç işi yönünden oldukça değerlidir. Özellikle minber aynalığı, mahfil köşkü ve korkulukları zengin bezemelidir. Minber üzerinde geometrik, dizilerinden meydana gelen süslemeler görülmektedir. Ayrıca sütun başlıkları üzerinde Mührü Süleyman motifine de yer verilmiştir.

Çağlayan Köyü Köprüsü: Çağlayan Deresi üzerinde bulunan köprü, taştan yapılmış tek gözlüdür.

1.4.2.7. Hemşin Đlçesi

Bilenköy Camii: Bilen Köy merkezinde bulunan bu caminin ilk yapısı XVIII. yüzyılda olup, bugünkü görünümünü 1894 yılında yapılan bir onarım ile almıştır. Cami iki katlıdır, alt katı taş, üst katı da kısmen ahşap olarak yapılmıştır. Alt katta iki bölümlü bir dershane ile bir hoca odası bulunmaktadır. Caminin çok iyi bir ağaç oymacılık sanatı ile yapıldığı görülmektedir.

Akbudak Köyü Camii: Akbudak Köy merkezinde bulunan cami, 1814 tarihli bir caminin yerine yapılmıştır. Eski cami mahfil duvarlarına kadar taş duvarlı, üzeri de kısmen ahşap olarak yapılmıştır.

Düz Mahalle Camii: Yeniköy Düz Mahalle’de bulunan cami, 1884 yılında yapılmıştır ancak, onarımlar nedeniyle özgünlüğünü yitirmiştir. Cami, taştan yapılmış kare planlı olup, üzeri ahşap bir çatı ile örtülmüştür. Mihrap ve minberi ahşap bezemelidir. Đbadet mekânın kuzeyine küçük bir mahfil eklenmiştir.



311

1.4.2.8. Đkizdere Đlçesi

Güneyce Hacı Şeyh Camii: Kurtuluş Mahallesi'nde meyilli bir arazide bulunan cami 1887 tarihinde yaptırılmıştır. Yapı iki katlı olup, zemin katında taş duvarlı bir medrese bulunmaktadır. Ahşap olarak inşa edilen caminin kuzeydeki giriş kapısının sağında birkaç mezardan oluşan bir hazire vardır. Đbadet mekânı batı duvarı eğimden ötürü taştan örülmüştür. Caminin girişi çeşitli onarımlarla değişikli ğe uğramış ve özelliğini kaybetmiştir. Caminin iç kısmında zengin ağaç işçiliği kullanılmıştır. Özellikle minberin yan yüzleri, tavanlar barok motiflerle bezenmiştir. Mihrap yuvarlak bir niş şeklinde ahşap olup çevresi barok üslupta bitkisel motiflerle süslenmiştir.

Şimşirli Köyü Camii: Şimşirli Köyü’nde bulunan cami arazinin eğiminden dolayı yüksek taş duvarlı bir subasman üzerine,1853–1857 yılları arasında yapılmıştır. Ahşap yığma tekniğinde, kareye yakın dikdörtgen planlıdır. Caminin kuzey cephedeki giriş kısmının üzerinde iç mahfile bağlanan fevkani bir mahfil bulunmaktadır. Caminin niş şeklindeki mihrabı üzerinde bir kitabe bulunmaktadır. Camini ahşap minberi barok üslupta ağaç işçiliğinde yapılmıştır. Mahfil korkulukları ve tavanda da ağaç işçiliği kullanılmıştır. Kuzeyinde bir medresesi vardır.

Diktaş Köyü Ayvazlı Mevkii Köprüsü: Đkizdere-Anzer yolu üzerinde konumlanmış köprü XIX. YY. da yapılmıştır. Taş malzeme kullanılarak inşa edilmiş olup, tek gözlüdür. Bölgedeki en eski köprülerden biri olan köprü yıkılmış olup şu an kullanılmamaktadır.

1.4.2.9. Đyidere Đlçesi

Hacı Efendi Camii: Đyidere’de bulunan cami eski bir caminin yerine 1930’lu yıllarda yapılmıştır. Dikdörtgen planlı ahşap çatılı bir cami olup, mimari yönden özelliği bulunmamaktadır.

1.4.2.10. Pazar Đlçesi

Ciha Kalesi: Yücehisar Köyü içerisinde, Hemşin Deresi’nin doğusunda yer alan ana planı yuvarlak bir kaledir. Đki kule ile desteklenmiş kalenin kapısı kuzeydoğudadır. Duvarları moloz taştan yapılmıştır. Ortasında yuvarlak bir kulesi bulunmaktadır.



312

Kız Kalesi: Pazar Đlçesi’nin batısında küçük bir yarımada üzerinde kurulmuştur. Trabzon Rum Đmparatorluğu zamanında XIII.-XIV. yüzyıllarda yapıldığı sanılmaktadır. Kale Osmanlılar zamanında onarılmış ve kullanılmıştır. Kale kare planlı olup 14m2 bir alan kaplamaktadır. Giriş kapısı batıda olup, muntazam taş duvarlardan yapılmıştır. Duvarlarındaki mazgallar ve yuvarlak kemerli, üst kata ait pencereler günümüze kadar oldukça iyi korunmuştur.

Kalecik(Sivri) Kalesi: Pazar’ın 5 km. batısında Kalecik Deresi’nin denize ulaştığı, oldukça yüksek bir burun üzerinde kurulmuştur. Kale XIII.-XIV. yüzyıllarda Trabzon Rum Đmparatorluğu zamanında Karadeniz Bölgesi’ndeki diğer kalelerle birlikte yaptırıldığı sanılmaktadır. Trabzon-Rize Karayolu’nun yapımı sırasında kalenin bir bölümü yıkılmıştır. Kesme taş ve moloz taştan yapılan kalenin yalnızca ortasında yüksek bir kulesi olan küçük bir gözetleme kalesi günümüze kadar gelebilmiştir.

Yücehisar Camii: Yücehisar Köyü’nde bulunan cami medrese ile birlikte 1799 yılında inşa ettirilmiştir. Camiye kuzey yönünde bulunan medreseden iki kapı ile girilmektedir. Đbadet mekânı dikdörtgen planlı olup doğu batı yönünde uzanmaktadır. Caminin kuzey batı yönündeki girişi üzerinde mahfil kısmına yer verilmiştir. Yapının kuzeybatıdaki ana giriş kapısının kanatları üzerinde geometrik sekizgen geçmelerden oluşan barok bir süsleme bulunmaktadır.

Dörtgözlü Köprüsü: Pazar Đlçesi’nde bulunan bu köprünün kitabesi günümüze gelemediğinden yapım tarihi bilinmemektedir. Yapı üslubundan Osmanlı döneminde XIX. YY.’da yapıldığı anlaşılmaktadır. Kesme taş ve moloz taştan yapılmış dört yuvarlak kemerli bir köprüdür. Günümüzde Büyük Köprü olarak adlandırılan köprünün üç ayağı yıkılmış olup, sadece bir ayağı sağlamdır.



313

1.5. TRABZON 1.5.1. Doğal Değerler


a. Akarsular

Doğu Karadeniz Bölgesi genel olarak su kaynakları bakımından zengindir. Trabzon Đli’nde de debisi çok yüksek olan birçok su kaynağı bulunmaktadır. Đl sınırları içinden geçen başlıca akarsular, Değirmendere, Akhisar Deresi, Fol Deresi, Çarşıbaşı Deresi, Hacıbeşir Deresi, Şana Deresi, Yomra Deresi, Yanbolu Deresi, Karadere, Manahoz Çayı, Gökçesu Deresi, Solaklı Çayı, Baltacı Deresi, Đyidere Çayı’dır.

b.Göller

Trabzon Đli’ndeki başlıca göller, Uzun Göl, Sera Gölü, Buzlu Göl, Karagöl, Sarıgöl, Aygır Gölü, Balık Gölü, Birömer Gölü’dür.

Uzungöl: Çaykara Đlçesi’nde, Trabzon'a 99 km ve Çaykara’ya 19 km uzaklıktadır. Deniz seviyesinden 1100 m yükseklikte bulunmaktadır. Vadinin ortasında bulunan ve yamaçlardan düşen kayaların Haldizen Deresi’nin önünü kapatmasıyla oluşmuştur. Boyu 1000 metre, eni 500 metre, derinliği

ise 15 metre civarındadır. Gölde alabalık yaşamaktadır. Uzungöl’ün çevresinde ladin ormanları bulunmaktadır. Çevresindeki yerleşmelerde yöreye uygun tarzda yapılmış eski ahşap evler yer almaktadır. Gölün çevresi 1989’da “Tabiat Parkı”, bu alanı da kapsayan geniş bir alan 2004’de “Özel Çevre Koruma Bölgesi”, her iki alanı da



314

kapsayan daha büyük bir alan ise 1998’de “I ve III. Derece Doğal Sit Alanları” olarak ilan edilmiştir. Göl ve çevresi; Trabzon’un turizm faaliyetlerinin en yoğun olduğu bölgedir. Uzungöl’de 2007 yılı itibariyle toplam 1.437 yatak kapasiteli, 52 adet konaklama tesisinde; 3.805’i yabancı, 151.763 turist konaklamıştır.

Sera Gölü: Akçaabat Đlçesi sınırları içinde, Trabzon ile Akçaabat arasında Demirtaş Köyü yakınında bulunmaktadır. Trabzon’a 10km uzaklıktadır. Uzunluğu 1 km. genişliği ortalama 150 m. olup, en derin yeri 55 m.’dir. Sera Gölü denize dökülen Sera Deresi vadisinin sahile 3 km mesafede, bir yer kayması sonucu önünün kapanmasıyla oluşmuştur. Sera vadisinin sol yamacından kayarak

büyük kütleler halinde vadi tabanına yığılan enkaz, yaklaşık 650 m. uzunluğunda ve 350 m. genişliğinde ve 65 m. yüksekliğinde bir set ve bu setin ardından yükselen sular Sera Gölü’nü oluşturmuştur. Gölün çevre düzenlemesi henüz yapılmamıştır. Gölün çevresinde üç adet restoran hizmet vermektedir.

Buzul Gölleri: Bu göller genellikle kar suyu ile beslenen küçük göllerdir. Dairesel ve ya oval formlu olup, çapları 50 ila 250m arasında değişmektedir. Bu göllerin en önemlileri; Karagöl, Balık, Sarıgöl, Buzlu, Aygır ve Kazıklı gölleridir.

Balıklı Göleti: . Balıklı Göleti Akçaabat Đlçesinde, Balıklı Yaylası'nın (Acısu (Koryana) Köyü yaylası) her iki yanından geçen derenin sonunda yapılmıştır. Çevresi ağaçlıklarla kaplıdır. Gölete kaz, ördek vb. hayvanlar gelmektedir. Balıklı derelerinde ayrıca



315

kırmızı benekli alabalık yetişmektedir. Günümüzde mesire amaçlı olarak kullanılmaktadır.

Barajlar

Đl’de sulama veya enerji amaçlı rezervuar bulunmamaktadır. Ancak 1998 yılında yatırım programına alınmış olan Atasu Barajı ve Hidroelektrik Santrali’nin inşaatı devam etmektedir. Galyan Deresi üzerinde kurulan baraj ile yıllık 91 hm3'lük içme suyu, 5 MW güç ile yıllık 27 GWh'lik enerji üretimi hedeflemektedir.

d. Kıyı Turizmi

Trabzon Đli birçok ilçesiyle Karadeniz’e kıyısı bulunan bir ildir. 115 km.lik bir kıyı şeridine sahiptir. Đklimin elverişli olmaması ve sahil yolunun kıyı dolgusu ile yapılması kıyı turizminin gelişmesini engellemektedir. Denize kıyısı olan ilçelerde bulunan başlıca plajlar, Çamburnu Halk Plajı, Çarşıbaşı Halk Plajı, Beşikdüzü Pirinçlik Plajı, Akçakale Plajı, Remzi Tatil Köyü, Akasyalar Plajı, Kalecik Plajı, Salacık Plajı, Kaşüstü Aile Plajı ve Kerem Plajı’dır.


a. Kara Avcılığı

Trabzon Đli’nin topraklarının %10 kadarı düzlüktür. Geri kalan kısmında ise sahilden iç kısma gidildikçe engebeli ve dağlık alanlar kaplamaktadır. Fakat Trabzon av sahaları yönünden fazla zengin sayılmamaktadır. Kanatlı hayvanlardan daha çok bıldırcın, çulluk, ördek ve kaz avlanmaktadır. Bıldırcın Ağustos ve Ekim aylarında, çulluk, ördek ve kaz Ekim başından Şubat sonuna kadar, tavşan, çakal ve domuz gibi hayvanlar ise tarım arazilerine zarar verdikleri için her mevsim avlanılmaktadır. Đlde Maçka- Kulindağı bölgesinde toplam 4853 hektar büyüklüğünde bir adet avlak bulunmaktadır. 2007 yılı itibari ile tesis edilmiş bu alanda yılık toplam 39 adet yaban domuzu hasat edilmektedir.



316

b.Balıkçılık

Trabzon Đli’nde balıkçılık faaliyetleri yaygın olarak yapılmaktadır. Trabzon Đli’nde en çok avlanan balık hamsi, kalkan, kefal, istavrit, mezgit, barbun, izmarit, zargana, karagöz ve kırlangıçtır. Ayrıca Karadeniz’de yetişmesi çok uygun olan somon alabalığı yetiştiricili ği yapılmaktadır.


Đlin topraklarının % 34,42’si ormanlarla kaplıdır. Trabzon ilindeki orman varlığı Türkiye ortalamasından yüksektir. Deniz seviyesinden 10 ila 2000m yüksekliğe kadarki ağaç türleri, sarıçam, göknar, ladin, kayın, meşe, ıhlamur, akçaağaç, karaağaç, kızılağaç, kestane ve gürgendir.

Kayabaşı Mesire Yeri: Akçaabat Đlçesi’ne 43, Trabzon’a 56 km mesafededir. Akçaabat ilçesi sınırları içinde 120 hektar büyüklüğünde bir mesire yeridir. Ulaşımı asfalt yolla sağlanan tesis; Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü tarafından A tipi mesire alanı olarak tahsis edilmiştir. Tesiste 160 yatak kapasiteli konaklama birimi, 550 kişi kapasiteli restoran, günübirlik kullanıma yönelik otopark, büfe, çocuk oyun alanı ile piknik üniteleri yer almaktadır.

Savandoz Mesire Yeri: Düzköy’e 11 km, Trabzon’a 51 km. mesafededir. Düzköy Đlçesi sınırları içinde yer almakta olup, alanı 23,5 hektardır. Tesise ulaşım stabilize yolla sağlanmaktadır. Tesis; Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü tarafından A tipi mesire alanı olarak tahsis edilmiştir. Mesire alanı içinde bungalovlar ve kır gazinosu, otopark, büfe, çocuk oyun alanı ile piknik üniteleri yer almaktadır.



317

Çal-Çamili Mesire Yeri: Düzköy’e 12 km, Trabzon’a 52 km. uzaklıktadır. Düzköy Đlçesi sınırları içinde yer alan mesire yeri 17 hektar büyüklüğündedir. Tesise ulaşım stabilize yolla sağlanmaktadır. Tesis; Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü tarafından B tipi mesire alanı olarak tahsis edilmiştir. Çal Mağarası bu Mesire Alanına yakın bir mesafede bulunmaktadır. Günübirlik kullanıma dönük tesisler ve piknik yapmaya yönelik kullanımlar bulunmaktadır.

Tilkibeli Mesire Yeri: Araklı’ya 49 km, Trabzon’a 82 km. uzaklıktadır. Araklı Đlçesi sınırları içinde yer alan mesire yeri 5,8 ha büyüklüğündedir. Tesise ulaşım stabilize yolla sağlanmaktadır. Tesis; Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü tarafından B tipi mesire alanı olarak tahsis edilmiştir. Günübirlik kullanıma dönük ve piknik yapmaya uygun kullanımlar bulunmaktadır.

Çamburnu Mesire Yeri: Sürmene’ye 7 km, Trabzon’a ise 45 km. uzaklıktadır. Trabzon-Rize karayolu üzerinde Sürmene Đlçesi sınırları içinde yer alan mesire yeri, 5,1 hektar büyüklüğündedir. Tesise ulaşım asfalt yolla sağlanmaktadır. Tesis; Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü tarafından B tipi mesire alanı olarak tahsis edilmiştir.

Sazalan Mesire Yeri: Tonya’ya 26 km, Trabzon’a ise 90 km. uzaklıktadır. Tonya Đlçesi sınırları içinde yer alan mesire yeri, 5 hektar büyüklüğündedir. Tesise ulaşım stabilize yolla sağlanmaktadır. Tesis; Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü tarafından B tipi mesire alanı olarak tahsis edilmiştir.

Boztepe Mesire Yeri: Đl merkezine 2 km. uzaklıkta çam ağaçları ile çevrili 250 m yükseklikte bir tepe üzerindedir. Her türlü yeme içmeye yönelik tesisler bulunmaktadır. Trabzon kentini panoramik açıdan görünümünü sağlamakta ve yaz mevsiminde gezi ve dinlenme alanı olarak kullanılmaktadır.



318

1.5.1.4. Mağaralar

Çalköy Mağarası: Çal Mağarası, Düzköy Đlçe merkezinin 5km. güneybatısında, denizden 1050 metre yüksekte Çalköy Beldesi içerisinde yer almaktadır. Mağara Trabzon’dan 51 km, Düzköy’den 5 km. uzaklıktadır. Çal Mağarası bir yeraltı su kanalıdır. Mağaranın girişi, geniş olmakla birlikte giderek daralmakta, belli bir uzaklıktan sonra genişlik 1 m.’ye kadar düşmektedir. Tavan yükseklikleri kırık sistemlerine bağlı olarak büyük değişkenlik göstermektedir. Girişten 200 m. sonra iki kola ayrılmaktadır. Sola ayrılan kol yaklaşık 125 metre uzunluktadır. Sağ kolun ulaşılabilen kısmı yaklaşık 300 m.’dir. Bu kolun yaklaşık 60.m.’sinde küçük bir göl ve çağlayan yer almaktadır. Mağaranın içindeki rahat hava hareketi vardır. Mağaranın nemi iç kısımlara doğru artmaktadır. Mağara 2003 yılında gezilmeye hazır hale getirilmiş ve çevre düzenlemesi ile ışıklandırılması tamamlanmıştır. Mağara çevre düzenlemesi içersinde lokanta, çay bahçesi, tuvalet bulunmakla beraber otopark kapasitesi yetersiz kalmıştır.

Akarsu Köyü Mağarası: Maçka Đlçesi’nin Akarsu Köyü sınırları içinde bulunan mağara eskiden yerleşim yeri olarak kullanılmıştır. Mağaranın içinde 72 adet oda mevcuttur. Mağaranın içinde sarkıt ve dikitler bulunmaktadır. Mağara ziyaretçiye açılabilecek bir düzenleme yapılmamıştır.

1.5.1.5. Yaylalar

Karadağ Yaylası (Turizm Merkezi): Yayla Trabzon’a 61 km, Düzköy’e 20 km mesafededir. 1800m. yükseklikte olan yaylaya, Düzköy’den sonra stabilize yolla ulaşılmaktadır. Yaylada elektrik, su ve telefon mevcuttur. Yayla mera statüsünde olduğundan, içinde özel mülk bulunmamaktadır. Yaylada konaklama tesisi bulunmakla beraber ticari faaliyetler gelişmemiştir.



319

Hıdırnebi Yaylası (Turizm Merkezi): Yayla Trabzon’a 34 km, Akçaabat’a 22 km mesafededir. 1600m. yükseklikte olan yaylaya asfalt yolla ulaşılmaktadır. Yaylada elektrik, su ve telefon mevcuttur. Yayla mera statüsünde olduğundan, içinde özel mülk bulunmamaktadır. Yaylada Trabzon Đl Özel Đdaresi tarafından “Yayla Kent” adı altında, 120 yatak kapasiteli konaklama tesisi inşa edilmiş ve özel sektöre kiralanmıştır. Yaylada ticari faaliyetler oldukça gelişmiştir. Yaylanın 2 km uzağında bulunan Balıklı Göleti ayrıca

mesire olanağı sağlamaktadır.

Şolma Yaylası (Turizm Merkezi): Trabzon’a 50 km. Maçka’ya 22 km mesafededir. 1850m. yükseklikte olan yaylaya, Maçka’dan sonra toprak yolla ulaşılmaktadır. Elektrik, su ve telefon mevcuttur. Yayla mera statüsünde olduğundan, içinde özel mülk bulunmamaktadır. Yaylada konaklama tesisi bulunmayıp, ticari faaliyetler gelişme göstermemiştir. Gürgen, ladin, göknar ve orman gülleri ile çevrili yayla, önemli bir bakı noktası olması ve özgün karakterini koruması açısından Trabzon Đli’nin en önemli yaylaları arasındadır.

Örnekalan (Maura) Yaylası (Turizm Merkezi):Trabzon’a 46 km. Maçka’ya 18 km mesafededir. 1650m. yükseklikte olan yaylaya, Maçka’dan sonra toprak yolla ulaşılmaktadır. Yaylada elektrik, su ve telefon mevcuttur. Yayla mera statüsünde olduğundan, içinde özel mülk bulunmamaktadır. Yaylada konaklama ve günübirlik hizmetlere yönelik tesisler mevcut değildir. Ticari faaliyetler de gelişme göstermemiştir. Bakı noktası



320

olması ve özgün karakterini koruması açısından Trabzon Đli’nin en önemli yaylaları arasındadır.

Kulundağı Yaylası (Turizm Merkezi): Trabzon’a 41 km. Maçka’ya 15 km mesafededir. 1650 m. yükseklikte olan yaylaya, Maçka’dan sonra toprak yolla ulaşılmaktadır. Elektrik, su ve telefon mevcuttur. Yayla mera statüsünde olduğundan, içinde özel mülk bulunmamaktadır. Yaylada konaklama ve günübirlik hizmetlere yönelik tesisler bulunmamaktadır. Yaylada ticari faaliyetler de gelişme göstermemiştir.

Li şer Yaylası: Trabzon’a 54 km. Maçka Đlçesi’ne 28 km mesafededir. 1800m. yükseklikte olan yaylaya, Maçka’dan sonra toprak yolla ulaşılmaktadır. Elektrik, su ve telefon mevcuttur. Yayla mera statüsünde olduğundan, içinde özel mülk bulunmamaktadır. Yaylada 20 yatak kapasiteli konaklama tesisi bulunmaktadır. Bu konaklama tesisi aynı zamanda yaylanın günübirlik ihtiyaca hizmet veren tek tesisidir. Yaylada ticari faaliyetler de gelişmemiştir.

Sisdağı Yaylası: Trabzon’a 85 km, Şalpazarı’na 16 km mesafededir. 1950m. yükseklikte olan yaylaya, Şıhkıran’a kadar asfalt, daha sonra toprak yolla ulaşılmaktadır. Yaylada elektrik, su ve telefon mevcuttur. Yayla mera statüsünde olduğundan, içinde özel mülk bulunmamaktadır. Giresun –Trabzon il sınırındaki yaylada konaklama ve günübirlik hizmetlere yönelik tesisler bulunmaktadır. Merkez yayla olmasından dolayı ticari faaliyetler de oldukça gelişmiştir. Yaylada her yıl temmuz ayının dördüncü cumartesi günü yapılan şenliklere çok büyük katılım olmaktadır.



321

Sulltanmurat Yaylası: Trabzon’a 100 km, Çaykara’ya 25 km mesafededir. Sultanmurat Yaylası 5 köyün ortaklaşa kurduğu merkezi bir yayladır. 2200m. yükseklikte olan yaylaya, Ataköy’e kadar asfalt, daha sonra, bozuk asfalt ve stabilize ( 18km) yolla ulaşılmaktadır. Çaykara Đlçe merkezinden direk yaylaya ulaşacak asfalt yol çalışmaları ise devam etmektedir. Yaylada elektrik, su ve telefon mevcuttur. Yayla mera statüsünde olduğundan, içinde özel

mülk bulunmamaktadır. I. Dünya Savaşı’ndan kalma siperlerin bulunduğu alan; Tarihi Sit Alanı ilan edilerek koruma altına alınmıştır. Yaylada, 100 yatak kapasiteli bir adet konaklama tesisi bulunmaktadır. Bu tesis aynı zamanda yaylanın günübirlik tesis ihtiyacını da karşılamaktadır. Merkez yayla olması nedeniyle ticaret oldukça gelişmiştir. Yaylada ağustos ayının 20’sinde Çürük Ortası adıyla bilinen şenlikler düzenlenmektedir. Sultan Murat yaylasına 1,5 kilometre mesafede bulunan Şehitler Tepesinde bir şehitlik bulunmaktadır. Şehitlikte 1916 yılında, Rus işgalinde şehit düşmüş olan 1 subay, 1 astsubay ve 70 erin mezarları bulunmaktadır. Şehitleri anmak maksadıyla her yıl 23 Haziran'da Şehitleri Anma Günü etkinlikleri düzenlenmektedir.

Hakça Obası(Düzköy) Yaylası: Trabzon’a 53 km, Düzköy Đlçe merkezine 12 km mesafededir. 1700m. yükseklikte olan yaylaya, Düzköy’den sonra stabilize yolla ulaşılmaktadır. Yaylada bulunan Haçkalı Baba Türbesi yöre halkı tarafından yoğun şekilde ziyaret edilmektedir. Elektrik, su, telefon gibi altyapı hizmetleri mevcuttur. Yayla mera statüsünde olduğundan, içinde özel mülk bulunmamaktadır. Yaylada günübirlik kullanıma yönelik tesisler bulunmakta olup, ticaret de gelişmiştir.



322

Kiraz Yaylası: Trabzon’a 48 km, Maçka’ya 22 km mesafededir. 1850 metre yükseklikte bulunmaktadır. Elektrik, su, telefon gibi altyapı olanakları bulunmaktadır. Yayla mera statüsünde olduğundan, içinde özel mülk bulunmamaktadır. Konaklama ve günübirlik hizmetlere yönelik tesisler mevcut değildir. Yaylada ticari faaliyetler de gelişme göstermemiştir. Yaylada Temmuz ayının 3. Cuma günü Ayeser Şenlikleri yapılmaktadır.

1.5.2. Tarihi ve Arkeolojik De ğerler

Trabzon Kenti’nin kuruluşu M.Ö. 2000’li yıllara kadar uzanmaktadır. Tarihsel süreç içinde Miletler, Presler, Romalılar, Bizanslılar, Komnenosların egemenliği altına girmiştir. Bu uygarlıklardan kalma camiler, manastırlar, türbeler, hanlar, hamamlar, müzeler ve birçok sivil mimari örnekler bulunmaktadır. Trabzon Đli’nde Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından tescil edilmiş toplam 773sivil mimarlık örneği, 197 adet dinsel yapı, 242 adet kültürel yapı, 31 adet idari yapı, 14 adet askeri yapı, 54 adet endüstriyel ve ticari yapı 68 adet mezarlık, 1 adet şehitlik, 2 adet anıt ve abide, 106 adet doğal varlık, 15 adet kalıntı ve 1 adet korunmaya alınmış sokak bulunmaktadır.

1.5.2.1. Trabzon Kent Merkezi – Merkez Đlçe

Trabzon Kalesi: Trabzon Kalesi’nin surları M.Ö.1 yy.da Roma Döneminde yapılmıştır. Kale güneyden kuzeye doğru yukarı hisar (iç kale), ortahisar ve kuzey hisar (aşağı hisar) olmak üzere üç bölüme ayrılmaktadır. Yukarı Hisar olarak bilinen yer iç kaleyi koruyan ve akropol vazifesi gören kısımdır. Đlk yaptırıldığı tarih M.Ö. 2000 yıllarına kadar gitmektedir. Bu bölümde kale muhafızlığı, katip ve hizmetçiler

sınıfı için yapılan yapılar yer almaktadır. Ortahisar Yukarı Hisar ve Đç Kalenin devamı olan bu kısım yamuksu şekildedir. Đç kaleden bu kısma iki kapı ile geçilmektedir. Bu bölümde Ortahisar Camii eski Hükümet Konağı, Zağnos Köprüsü, Kule ve Çifte Hamamlar, Amasya Camisi, Şirin Hatun Camii, Musa Paşa Camii yer almaktadır. Bu kısımda yukarı hisardan aşağı hisara kadar



323

uzanan surlar, Trabzon Đmparatoru Alexios II.(1297–1330) zamanında yaptırılmıştır. Aşağı Hisar kısmı Zağnos Burcu’nun yanı başından başlayıp denize kadar inen surlardan meydana gelmiştir. Bu kısımda bulunan surların Sotka kapısı adı verilen iki kapısı vardır. Günümüzde ''Kale Kapısı'' ismi verilen mevkide sur delinerek taşıtların geçmesine elverişli duruma getirilen kısmı daha yüksek duvarlardan meydana gelmiştir. Aşağı Hisarın çevrelemiş olduğu bölgede St. Andrea Kilisesi, Molla Siyah Camii, Hoca Halil Camii, Pazarkapı Camii, Kundupoğlu ve Yarımbıyıkoğlu evleri, Sekiz Direkli Hamam, Tophane Hamamı, Hacı Arif Hamamı gibi tarihi eserler yer almaktadır.

Trabzon Müzesi: Cumhuriyet Caddesi, Zeytinlik Sokak’ta bulunan yapı 19.YY.’ın sonlarında Kostaki Teohyplaktos tarafından yaptırılmıştır. Zemin katla birlikte 4 kattan oluşmaktadır. Avrupa mimari özelliklerini yansıtan binada Đtalya’dan getirilen malzeme kullanılmıştır. 1916–1918 yılları arasında Karargâh Binası, 1927–1931 yılları arasında Hükümet Konağı, 1931–1937

tarihleri arasında Genel Müfettişlik Binası, 1937–1987 yılları arasında Kız Meslek Lisesi olarak kullanılmıştır. Atatürk 15–17 Eylül 1924 yılında Trabzon Đli’ne yaptığı ziyarette bu binada kalmıştır. 1988–2001 yılları arasında Kültür ve Turizm Bakanlığı’nca restorasyonu tamamlanan konak, 22 Nisan 2001 tarihinde Trabzon Müzesi olarak ziyarete açılmıştır. Binanın bodrum katında Etnografik ve Arkeolojik eserler bulunmakta, birinci kattı ise konak eserleri bölümü olarak kullanılmaktadır.

Ayasofya Müzesi: Kentin batı girişinde sahil karayolu üzerinde bulunmaktadır. Trabzon'da 1204 yılında devlet kuran Komnenos ailesinden Kral I. Manuel (1238–1263) tarafından 1250–1260 yılları arasında (13.yy.) yaptırılan bina bir manastır kilisesi olarak inşa edilmiştir. 1573 yılından itibaren cami olarak



324

kullanılmıştır. 1. Dünya Savaşı sırasında da cephanelik olarak kullanılan yapı, 1964 yılında müze olarak ziyarete açılmıştır. Müze’nin 25 metre batısında 1427 yılında yapılan bir çan kulesi bulunmaktadır.

Atatürk Kö şkü: Trabzon’un mesire yerlerinden biri olan Soğuksu Tepesi’nde, merkezden 8 km uzaklıkta çam ağaçlarıyla çevrili bir bahçe içerisinde yer almaktadır. Art Nouveau tarzındaki konak kentin ileri gelenlerinden Konstantin Kapogiannidis için 1890 yılında yapılmıştır. Köşk bodrum katıyla beraber 4 katlı taş bir binadır. Cephe özellikleri ve mekân düzenlenmesi dönemin Avrupa mimarisi özelliklerini taşımaktadır. Đç bölmelerde

tuğla malzeme kullanılmıştır. Đçerisinde orijinal Çin, Japon ve Avusturya vazoları, bir müzik dolabı, Osmanlı usulü sedef kakmalı sehpa, Avrupa’dan getirilmiş mobilyalar ve heykeller bulunmaktadır.

Kaymaklı Manastırı: Boztepe’nin Değirmendere Vadisine bakan kısmında kurulmuş olan manastır il merkezine 3 km. uzaklıktadır. IV. Aleksios tarafından 1424 yılında inşa edilmiştir. Dış yapısı kesme taştan yapılmış, beşgen planlıdır. Dış duvarlarında haç kabartmaları ve bir melek freski vardır. Manastır yıllar içinde birçok onarım geçirmiştir.

Kızlar (Panagia Theokephastros) Manastırı: Boztepe Vadisi’nin eteklerinde Trabzon’a hâkim bir noktada kurulmuş olan manastır 14.YY.’da III. Alexios tarafından yaptırılmıştır. 19. YY.’da kiliseye öğrenci ve misafir odaları eklenmiştir. Manastırın etrafı yüksek koruma duvarları ile çevrilmiştir. Kaya kilisesinin girişinde, dış duvarlarda bulunan freskler bugün oldukça bozulmuş durumdadır.

Santa Maria Kilisesi: Đl merkezinde Kemerkaya Mahallesi’nde bulunan yapı Sultanmecit’in emirleri ile Trabzon’a gelen yabancılar için 1869–1874 tarihleri arasında yapılmıştır. Günümüzde kilise halen kullanılmaktadır.



325

Küçük Ayvasıl (St. Anna ) Kilisesi: Çarşı Mahallesi, Hartama Sokak’ta bulunan yapı VII. YY.’da inşa edilmiştir. Üç apsisli, bazilikal planlı, küçük bir kilisedir. Yapı kiremit çatı ile örtülüdür. Giriş kapısı güney yönündedir. Kapının üzerinde I. Basil zamanına ait, 884–885 tarihinde onarım gördüğüne dair kitabesi bulunmaktadır. Đç duvarlarındaki freskler büyük oranda bozulma göstermiştir. Kentin günümüze kadar gelmiş en eski kilisesidir.

Cephanelik: Đl Merkezi’nde, Boztepe’nin batı yamaçlarında bulunan yapı 1887 yılında yapılmıştır. Yapı yaklaşık 25 metre yüksekliğinde, iç içe yer alan kalın duvarlı iki dairevi kuleden oluşmaktadır. Đç bölüm dört, dış bölüm ise üç katlıdır. Rus işgalinde bina silah deposu olarak kullanılmış, 1919 yılında meydana gelen patlamada büyük zarar görmüştür. Mimari açıdan önemi olan bir yapıdır.

Bedesten: Trabzon’daki en eski Türk eserlerinden biri olan Bedesten Semerciler Camii’nin batısında Taşhan’ın yanındadır. Yapı XI. YY.’da Cenevizliler tarafından yapılmıştır, ancak XVI. YY. Osmanlı mimari özellikleri de göstermektedir. Bedesten’in kareye yakın bir planı vardır. Dört cephesinde de kapı bulunan bedesten 2 katlıdır. Çatısı tonozlu ve tek kubbelidir. Türk bedestenleri içerisinde tek kubbeli olan tek örnektir.

Taşhan: Trabzon Valisi Đskender Paşa tarafından 1531–1533 tarihinde yaptırılmıştır. Düzgün moloz taştan inşa edilmiş olan han Osmanlı Dönemi’nin avlulu 2 katlı şehir hanlarının en güzel örneklerinden biridir. Giriş kapısı kuzeyden olup metal kaplama ahşap kapısı dikkat çekici bir güzelliğe sahiptir. Han zaman içinde onarım geçirmiştir. Çatısı 1980 yılında, beton mozaik olarak değiştirilmi ştir

Vakıf Han (Gön Han, Attar Han) : Çarşı Mahallesi’nde, bulunan han, 1781 yılında bir hayırsever tarafından yaptırılmıştır. Üç katlı, avlulu, yapıda; taş işçiliği ön plandadır. Zemin katın girişi doğuda, birinci katın girişi ise güneydedir. Birinci katta 4 dükkân, şadırvan ve caminin giriş kapısı bulunmaktadır.



326

Alaca Han: Bakırcılar Semtinde yer almakta olup, 18. YY.’da yapıldığı sanılmaktadır. Dikdörtgen planlı üç katlı yapı iyi bir taş işçiliği örneğidir. Yapının zemin katı depo olup, birinci ve ikinci katında odalar yer almaktadır. Günümüzde bütün cepheleri binalarla kapatılmıştır. Kentte özgün hali ile korunmuş tek handır.

Zağnos Burcu: Trabzon kent merkezinde bulunan yapı, II. Aleksios Döneminde kesme taştan kare planlı olarak yapılmıştır. Bir süre zindan olarak kullanılan yapı günümüzde Đsmail Hakkı Berkmen Tarih Kütüphanesi olarak düzenlenmiştir.

Camii ve Türbeler

Ortahisar Fatih Camii (Panagiakhrysokephalos Virgin Kilisesi): Ortahisar Mahallesinde bulunan yapı, halen camii olarak kullanılmaktadır. 10. YY.’ da kilise olarak inşa edilmiştir. Roma Döneminde ise yerinde bir tapınak olduğu sanılmaktadır. Altı kez onarım geçirmiş yapının bugünkü planı 12.YY.’da yapılmıştır. Yapı bazilikal planlı, üç nefli, apsisi içten yuvarlak dıştan çokgendir. Komnenos Krallığı zamanında Metropolit Kilise olarak kullanılmıştır. Fatih Sultan Mehmet döneminde camiye çevrilen ilk kilisedir.

Yenicuma Camii ( St. Eugenios): Yenicuma Mahallesi’nde bulunan yapı Bizans Döneminde yapılmış ve Trabzon’un koruyucu azizi Eugenios’a ithaf edilmiştir. Yapım tarihi kesin olmamakla birlikte 13.YY. olarak tarihlendirilmiştir. Üç nefli üç apsisli yapı bazilikal planlıdır. Trabzon’un fethinden sonra camiye dönüştürülmüştür. Kuzey girişinde minare ilave edilmiştir. Taş işçilikli mihrabı barok özelikte olup, mihrabı ahşaptan yapılmıştır. Duvarlarda fresk izleri ve zeminde mozaiklerinin kalıntıları bulunmaktadır. Caminin içinde değerli kalem işi süslemeler de bulunmaktadır.



327

Đskender Paşa Camii: Trabzon Belediye Binasının doğusunda, Atatürk Alanı’nda yer almaktadır. 16. YY.’da yaptırılmıştır. Avlunun içinde Đskender Paşa’nın mezarı bulunmaktadır. Camide taş işçiliği ön plandadır. Minare tuğla ve renkli taşlarla yapılmıştır. Mihrap ve minber mermerden barok süslemelerle yapılmıştır. Caminin altında ki pencereler büyük ve yuvarlak kemerli, üst camlar ise sivri kemerlidir. Caminin iç kısmında kalem işi süslemeler bulunmaktadır.

Büyük Đmaret (Gülbahar Hatun) Camii ve Türbesi: Atapark Mevkiinde bulunan cami, Yavuz Sultan Selim tarafından annesi Gülbahar Hatun adına 1514 yılında yapılmıştır. Yapı medrese, mektep, imaret ve hamamında içinde bulunduğu bir külliye içinde yer almaktadır. Bu külliyeden bugüne yalnız cami ve türbe ulaşmıştır. Cami erken devir Osmanlı mimarisinde ayrı bir plan tipi oluşturan Zaviyeli Camiler grubuna girmektedir. Duvar işçiliği önemlidir. Minarede koyu gri ve sarımsı beyaz taş kullanılmıştır. Çatı kurşun kaplıdır. Caminin klasik dönem süslemeleri bozulmuştur. Şadırvan 1975 yılında aslına uygun olarak restore edilmiştir.

Ahi Evran Dede Camii ve Türbesi: Boztepe Mahallesi’nde kente hâkim bir konumda bulunan camii ve türbe 1890 yılında yapılmıştır. Kare bir plan üzerine tek kubbeden ve giriş koridorundan oluşmaktadır. Caminin kuzeydoğusunda bitişik yapılmış bulunan türbe içinde 4 mezar mevcuttur. Bu mezarlardan birinin Ahi Evran’ a ait olduğu söylenmektedir. Cephe duvarları ve sivri kemerler orijinalliği bozulmayan parçalardır. Mihrap ve mahfil sonradan yapılmıştır. Türbe ziyarete açık olup cami halen kullanılmaktadır.



328

Hızırbey Camii: Hızırbey Mahallesi’nde bulunan camii Trabzon’un fethinden sonra Trabzon valilerinden Hızır Bey’e ithafen 1789 yılında yapılmıştır. Duvarlar kalın kesme taştan yapılmış olup, kubbenin üzeri kiremit kaplıdır. Kubbe içinde motif ve süslemeler mevcuttur. Mihrap barok stilinde taştan yapılmıştır. Minare de taştan yapılmış olup tek şerefelidir.

Hamza Paşa Camii: Gülbahar Hatun Mahallesi’nde Emniyet Müdürlüğü’nün karşısında olup 1748 yılında yapılmıştır. Duvarları kalın kesme taştan inşa edilmiş olup çatısı ahşap kiremitlerle örtülüdür. Mihrap ve minber sadedir. Caminin içine gömülmüş minare taştan olup tek şerefelidir.

Çarşı Camii: Çarşı Mahallesi Kemeraltı Mevkii’nde bulunmaktadır. Trabzon valilerinden Hazinedarzade Osman Paşa tarafından 1839 yılında yaptırılmıştır. Taş işçiliğinin güzel örneklerindendir. Şehrin en büyük camilerindendir. Minber ve mihrabı barok tarzında yapılmış olup mermerdir.

Erdoğdu Bey Camii: Erdoğdu Mahallesi’nde bulunan cami Trabzon valilerinden Erdoğdu Bey tarafından 1577 tarihinde yaptırılmıştır. Caminin duvarları kalın kesme moloz taştan yapılmış olup çatısı kiremit kaplıdır. Kesme taştan yapılmış avlu duvarları orijinalliğini korumaktadır. Taş minare tek şerefelidir.

Konak Camii: Uzun Sokak üzerinde bulunan cami 18. YY.’ da yaptırılmıştır. Ön cephe duvarları kesme taştan diğer cephe taşları moloz taştandır. Çatısı ahşap ve kiremit kaplıdır. Mihrabı barok tarzında taştan yapılmıştır. Batı yönündeki minare taştan yapılmış olup tek şerefelidir.

Musa Paşa Camii: Ortahisar Mahallesi’nde bulunan camii 1668 yılında Musa Paşa zamanında yaptırılmıştır. Caminin duvarları kesme taştan yapılmış olup yan duvarlar büyük bir kubbeyi destekler niteliktedir. Mihrabı ve minberi sadedir. Minaresi taştan tek şerefelidir.

Müftü Camii: Küçük Ayvasıl Kilisesi’nin karşısında bulunan camii 1970 yılında, 1753’te dönemin müftüsü Đsmail Efendi tarafından yaptırılan eski caminin yıkılması üzerine yaptırılmıştır. Kesme taştan yapılmış bu caminin üzerinde büyük bir kubbe vardır. Mihrabı ve minberi mermerden olup duvarlar içten motif ve desenlerle süslüdür.



329

Emir Mehmet Türbesi: Kabak Meydanında yer almaktadır. 1523 yılında Emir Mehmet için yaptırılmıştır. Türbe içinde sanduka bulunmaktadır. Türbe kesme taştan yapılmış sekizgen planlıdır.

Hamza Paşa (Açık Türbe) Türbesi: Hazma Paşa Camii’nin doğusunda Küçük Đmaret Mezarlığı’nda bulunan türbe altı köşeli baldeken bir türbedir. Taştan yapılmış türbede 3 mezar vardır. 18.YY.’da yapıldığı sanılmaktadır.

Hamamlar

Đskender Paşa Hamamı: Çarşı Camii’nin güneyinde yer almakta olup, 16. YY.’ın başlarında yaptırılmıştır. Çifte hamam olan bu yapının batı tarafında erkekler kısmı bulunmaktadır. Kadınlar ve erkekler kısmında da soyunmalık, soğukluk ve iki hücreden ibaret sıcaklık bulunmaktadır.

Sekiz Direkli Hamam: Pazarkapısı Mahallesi’nde, yer alan bu hamamın mimari özellikleri itibari ile 18. YY’da yapıldığı sanılmaktadır. Dikdörtgen planlı olup kuzey yönünde bulunan soyunmalık kısmının duvarları oldukça kalındır. Ortada sekizgen kasnaklı kubbeli kemerleri birbirine bağlamış sekiz sütün bulunmaktadır. Hamam zaman içinde birçok onarım gördüğü için özgün yapısını yitirmiştir. 1988 yılında Trabzon Belediyesi tarafından onarılmış ve Turizm Đşletme Belgesi ile hizmete girmiştir.

Tophane Hamamı: Pazarkapı Camii’nin kuzeyinde bulunan hamam 1494 yılında yapılmıştır. Doğu –batı yönünde uzanan hamamın batıda ki soyunmalık kısmı yeni yapılmıştır. Sıcaklık kısmı dört eyvanlı bir plana sahiptir.

Meydan Hamamı: Kentin Meydan mevkiinde bulunan hamam 19. YY. sonlarında bitirilmiştir. Erkekler bölümü doğuda, kadınlar bölümü kuzey-güney doğrultusundadır.

Hacı Arif Hamamı: Pazarkapı Camiinin güneyinde bulunan hamamın 19. YY.’ın ilk yarısında yapıldığı sanılmaktadır. Doğu-batı yönünde uzanan hamam soğukluk ve sıcaklık kısımlarından oluşmaktadır.

Köprüler

Zağnospaşa Köprüsü: Ortahisar ile Atapark arasında yer almaktadır. Zindan Kapı ile Đmaret Kapısı’nı birbirine bağlamaktadır. Kesme taştan yapılmış olup, 50 metre uzunluğunda 20 metre yüksekliğindedir. Köprünün ayaklarında Roma



330

ve Bizans döneminin izlerine rastlanmaktadır. Köprü, Trabzon’un fethinden sonra 1467 yılında Zağnos Paşa tarafından yaptırılmıştır.

Tabakhane Köprüsü: Ortahisar Mahallesi’nin doğusunda Kuzgundere üzerinde bulunan köprü Roma Döneminde yapılmıştır. Osmanlı mimarisinin özelliklerini de taşımaktadır. Đki kademeli olup tek gözlüdür.

Değirmendere Köprüsü: 1891 tarihinde yaptırılmış dört gözlü bir köprüdür. Ayrıca batı tarafında bir tahliye kemeri bulunmaktadır.

Konaklar

Nemlizade Konağı: Konağın haremlik kısmı 1874 yılında, selamlık kısmı 1892 yılında yapılmıştır. Konağın dış yapısı Avrupa Mimarisinin özelliklerini taşımakta olup 4 kattan oluşmaktadır. Ana duvarlar taştan, iç bölmeler ahşap, çatı kiremit örtülüdür. Haremlik kısmı 4, selamlık kısmı 3 katlıdır. 1945–1963 yılları arasında bina tekel bürosu olarak kullanılmış, 1963–1979 yılları arasında Fatih Eğitim Enstitüsü yapılmış,17 Eylül 1979 tarihinden itibaren Trabzon Đktisadi ve Ticari Đlimler Akademisi olarak kullanılmıştır. Şu anda Olgunlaşma Enstitüsü ve Kız Meslek Lisesi olarak hizmet vermeye devam etmektedir.

Ortahisar Türk Evleri: Ortahisar Mahallesi’nde Fatih Camii’nin kuzeybatısında yer almaktadır. Geleneksel Türk mimarisinin güzel örnekleri olan bu evler 4 adettir. Bir dönem yönetim merkezi olarak kullanılan evler geniş bir yeşil alan içerisinde yer almaktadır. Kentin tarihi dokusunu en iyi şekilde yansıtan bu evlerin bahçeleri yaz aylarında kullanılmaktadır.

1.5.2.2. Akçaabat Đlçesi

Akçakale: Akçakale Beldesi’nde denize hâkim bir noktada kurulmuş olan kale, Komnenos Kralı II. Aleksios tarafından 1286 yılında kenti koruma amaçlı olarak inşa edilmiştir. Moloz ve yığma taştan yapılmış olan kale, zaman içinde onarımlar görmüştür. Ancak orijinal görünümünü pek fazla kaybetmemiştir.



331

Akçaabat Orta Mahalle Evleri: 19.YY. mimari özelliklerini yansıtan bu evler Karadeniz Bölgesi mimarisinin güzel örneklerindendir. Cepheleri doğu ve güney yönünde bulunan evlerin hepsi geniş bahçeler içinde olup sokağa sırtlarını dönmüş şekilde konumlanmışlardır. Yapı malzemesi olarak taş ahşap ve kiremit kullanılmıştır. Alt katlar yığma taş üst katlar ahşaptandır.

Akçaabat Orta Mahalle Camii: Orta Mahalle mevkiinde bulunan camii 1807 yılında dikdörtgen planlı olarak kesme taştan inşa edilmiştir.

Işıklar Orta Mahalle Camii: Işıklar Beldesi, Orta Mahallede bulunmaktadır. 1849 yılında kare planlı düzgün kesme taştan inşa edilmiştir. Sade işçilikli mihrabın taç kısmında iki rozet kabartması, nişinde ise geometrik desenli alınlık kısmı bulunmaktadır.

1.5.2.3. Araklı Đlçesi

Araklı Kalesi: Đlçe merkezinin güneyinde yer alan kale 2,5 metre yüksekliğinde kuzey-batı yönünde uzanan surlara sahiptir. M.S. 5. YY.’ da Geç-Roma, Erken-Bizans Döneminde yapılmıştır. Günümüzde sadece kalıntıları kalmıştır.

Aho Kalesi: Araklı’nın 6 km. güneyinde bulunan Pervane Köyü, Çatak Mevkii Aho Tepesinde yer almaktadır. Kalenin Geç-Roma, Erken-Bizans Döneminde yapıldığı sanılmaktadır. Kale, iç kale ve aşağı kale olarak iki kısımdan oluşmakta olup horasan harcıyla moloz taştan yapılmıştır. Kale oldukça tahrip olmuştur.

Turnalı Köyü Camii: Araklı’ya 24 km. uzaklıkta Turnalı Köyü’nde bulunan cami, 1842 yılında yapılmıştır. Kare planlı olup, kesme taştan inşa edilmiştir.

1.5.2.4. Arsin Đlçesi

Güneyce Köyü Camii: Arsin’e 23 km. uzaklıkta Güneyce Köyü’nde bulunmaktadır. 19.YY.da yapılmış olan cami, dikdörtgen planlı olup iç kısmında geometrik süslemeler bulunmaktadır.

1.5.2.5. Çarşıbaşı Đlçesi

Klita Kalesi: Çarşıbaşı’nın 1.5 km batısında yer alan Yalıköy Beldesi’ndedir. 13–14. yüzyıllarda yapıldığı sanılan kale, emniyet ve güvenliği sağlamak amacıyla gözetleme kulesi olarak inşa edilmiştir. Doğal kayalık bir burun



332

üzerinde kurulmuştur ve kare planlıdır. Duvarları horasan işçiliğinde yapılmış düzensiz taşlardan oluşmuştur. Halen sadece batı ve kuzeybatı duvarları ayaktadır.

1.5.2.6. Çaykara Đlçesi

Kabataş Köyü Camii: Çaykara’ya 13 km. uzaklıkta Kabataş Köyü’nde bulunan cami kare planlı olup, 1811 tarihinde yapılmıştır.

1.5.2.7. Dernekpazarı Đlçesi

Günebakan Köyü Camii: Dernekpazarı’na 3 km mesafede, Günebakan Köyü’nde bulunan cami 1869 yılında yapılmıştır. Ahşap giriş kapısı batıdadır. Caminin tavanı ahşaptan yapılmış olup geometrik bezemelerle süslüdür. Caminin iç kısmı oldukça süslü işlemelerle donatılmıştır.

1.5.2.8. Hayrat Đlçesi

Çakıroğlu Konağı: Sarıağaç Köyü’nde bulunmaktadır. Zemin katı kesme taştan inşa edilmiş olup kiler ve ambar bu katta bulunmaktadır. Đkinci kat ahşap kaplamadan inşa edilmiştir. 1821 yılında yaptırılan konak 1979 yılında Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nce onarılmıştır.

1.5.2.9. Maçka Đlçesi

Sumela Manastırı: Trabzon’a 48 km., Maçka’ya 17 km uzaklıkta Altındere



333

Köyü sınırları içinde kalan Sumela Manastırı 1200 metre yükseklikteki Altındere vadisine hâkim Karadağ’ın eteklerinde sarp bir kayalık üzerine kurulmuştur. Kuruluş tarihinin 4. YY.’a uzandığı düşünülse de, mevcut kalıntılar 13.ve 14. YY.’a aittir. Manastır Komnenos Kralı Aleksios dönemine kurulmuştur Manastır 2 bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümü oluşturan tapınma yerinin tavanında Hz.Đsa ve Hz.Meryem’in freskleri yer almaktadır. Tapınağın içi ve dışı Đncil’den alınmış freskler ile süslenmiştir. Manastırın ikinci bölümü dört kattan oluşmaktadır. Đkinci bölümde Salonlar, kitaplıklar, kilerler, erzak depoları ve yatak odaları bulunmaktadır. Duvar kalınlıkları 60–100 cm arasında değişmektedir. Duvarların karaağaç ve meşe kaplı oldukları kalıntılardan anlaşılmaktadır. Bu bölüm ortaçağ özelliği göstermektedir. Doğal konumu ve kültürel zenginliğe sahip bu manastır, 1923 yılında boşaltılmıştır. Zaman içinde yangın ve doğal koşullardan dolayı tahrip olmuştur. Manastırın restorasyonu tamamlanmıştır. 1972 yılında ziyarete açılan manastırı, 2007 yılında toplam 191.800 kişi ziyaret etmiştir. Bölgeye gelen yerli ve yabancıların tümünün ziyaret etiği bir yerdir. Manastır’a son 2 km’de ulaşım yaya olarak gerçekleşmektedir. Park yerinde günübirlik tesis ve hediyelik eşya birimleri mevcuttur.

Vazelon ( St. John) Manastırı: Maçka Đlçesi’nin Kiremitli Köyü’ne 14 km. uzaklıkta bulunan manastırın 270–317 tarihinde yapıldığı sanılmaktadır. Manastırın günümüze gelebilen kısmı 14. ve 19. YY.’a aittir. Manastır faaliyetlerini XX. YY.’ın başlarına kadar sürdürmüş olup, 1923 yılında faaliyetine son vermiştir. Manastırın ulaşımı, restorasyonu, çevre düzenlemesi yapılmadığından günümüzde ziyaret edilememektedir.

Kuştul ( St. George Peristera) Manastırı: Esiroğlu Beldesi Şimşirli-Ku ştul Köyü sınırları içinde bulunan manastır, vadiye hâkim bir nokta üzerine kurulmuştur. 752 yılında yapılmıştır. 1904’te çıkan yangınla manastır tamamen yanması üzerine tekrar yapılmıştır. Halen yalnız manastırın temelleri mevcuttur.



334

1.5.2.10. Of Đlçesi

Đyvan Kalesi: Sürmene-Of Karayolu üzerinde Of Đlçesi sınırları içinde bulunan kale kayalık bir tepe üzerine kurulmuştur. 13–14. yüzyıllarda yapıldığı sanılan kalenin büyük bir bölümü tahrip olmuştur. Günümüze sadece bir bölüm duvar kalıntısı kalmıştır.

Sugeldi Köyü Camii: Of’a 11 km. uzaklıkta Sugeldi Köyü’nün Aşağı Mahallesi’nde bulunan cami 1835 tarihinde yapılmıştır. Taş ve ahşaptan yapılmış olup içinde 6 adet ahşap sütunu bulunmaktadır. Sütunlar üzerinde kare ve yıldızlardan süslemeler yapılmıştır. Đç mekâna giriş sağlayan kapı, ahşaptır. Caminin içten sekizgen dıştan kare tavanı, yenilenmiştir.

1.5.2.11. Sürmene Đlçesi

Karacakaya Köyü Camii: Sürmene’ye 9 km. uzaklıktaki Karacakaya Köyü’nde bulunan cami 19.YY’da yapılmıştır. Kesme taşlardan inşa edilmiş caminin ahşap direkleri tavanı desteklemektedir. Korkuluk kısmı balık motifleri ile süslüdür. Minber üzerinde ahşap işçiliği görülmektedir. Caminin iç duvarları oldukça süslü olup selvi ağaçları ve minyatür cami motifleri kullanılmıştır.

Memişağa Konağı: Sürmene’nin 4 km doğusunda Balıklı Mevkiinde bulunan konağın 18.YY. da yapıldığı sanılmaktadır. Bina zemin ile birlikte iki katlı olup kale planlıdır. Köşelerinde dışa doğru çıkıntıları bulunmaktadır. Binanın dış yapısı kesme taştan inşa edilmiştir. Kapı ve pencere kanatlarında zengin süsleme sanatı kullanılmıştır. Saçaklar ve oda tavanlarında kalem işi süsleme yapılmıştır. Binanın 2. katında bulunan odanın tavanında vantilatör vazifesi gören bir parça vardır. Tavanın bu özelliğinden dolayı konağa halk arasında ''Döner Tavanlı Konak '' adı verilmiştir.

1.5.2.12. Şalpazarı Đlçesi

Kalecik Kalesi: Kalecik Mahallesi’nde ilçeye hâkim bir tepe üzerine kurulmuştur. Bizans döneminde yapıldığı sanılan bu kale güney-kuzey doğrultusunda inşa edilmiştir. Kaba kesme taştan yapılmış olan kalenin mevcut duvar kalınlığı 3,85 metre, yüksekliği 4 metredir. Günümüze sadece üç duvar kalıntısı gelebilmiştir.



335

2. KÜLTÜREL VE FOLKLOR ĐK DEĞERLER

Doğu Karadeniz Bölgesi Đlleri eski tarihlerden beri aynı uygarlık ve medeniyetlere ev sahipliği yapmıştır. Dolayısıyla kültürel ve folklorik değerler açısından benzerlik göstermektedir. Doğu Karadeniz Bölgesi Đlleri’nde oynanan halk oyunları, halk müziği ezgileri, giyilen yöresel kıyafetler, mutfak kültürünü oluşturan ana besin maddeleri ve el sanatlarında kullanılan ürünler birbirlerine benzemektedirler. Genelde halk oyunu figürleri, coşkulu ve hareketlidir. Bölgede oynan en yaygın oyun horondur. Horon ile birlikte illere göre değişen farklı oyun tarzları da vardır. Her ilde oynana horon farklılık göstermektedir. Halk müziği ezgilerine genelde kemençe eşlik etmektedir. Geleneksel giyimin en önemli parçası bayan kıyafetlerinde peştamal, erkek kıyafetlerinde aba ve zıpkadır. Genelde bölge halkı gelenek ve göreneklerini, kültürel ve folklorik değerlerini yaşatmaktadır.

2.1. GIRESUN ILI

2.1.1. Halkoyunları ve Halk Müzi ği Giresun oyunları içinde en önemlileri Giresun Karşılaması ve horondur. Horona erkekler bölgenin meşhur çalgısı kemençe veya davul zurna eşliğinde oynamaktadır. Horonun; düz horon, sık saray, dik horon ve karşılamanın; tüfekli çandır karşılaması, bel kırması ve sallama gibi müziğin ritmine göre değişen çeşitleri vardır. Karşılama Bağlama, davul, zurna ve kemençe eşliğinde oynanmaktadır. Giresun türküler yönünden de zengin bir ildir. Giresun türkülerine Mican, Tamzara, Karahisar Türküsü, Fingil, Bir Fındığın Đçini, Merekte Sarı Saman, Oy Giresun Kayıkları, Aksu Derler Adına, al Perde Yeşil Perde, Sokak Başı Meyhane örnekler arasındadır. Görele Đlçesi’nde yaygın horon olarak oynanmaktadır. Büyük kemençe ustalarının Göreleli olmasından dolayı horon oyunu Görele Đlçesi’nde en çok oynanan oyundur. Giresun halk müziğinde genellikle, Giresunlu halkın cömertliği, çalışkanlığı, gurbetçiliği, denizciliği ve yaylacılığı konu edilmiştir.

Kuşköy’de halkın ıslıkla konuşması ilin özelliklerinden biridir.



336

2.1.2. Yöre Mutfa ğı

Yöre mutfağı daha çok sebze, meyve ve yeşil bitkilerle yapılan yemeklerle çeşitlenmiştir. Yaz mevsiminde genellikle otsu bitkiler, bitki yaprakları, sebzeler ve mantardan oluşan yemekler yapılmaktadır. Karalâhana, ısırgan, pezik, madımak, galdirik, mantar, sakarca, çileklik, mendek, merulcan, marul, maydanoz, fasulye ile yapılan yemekler Giresun Mutfağının ana malzemeleridir. Deniz ürünleri de yaygın olarak tüketilmektedir.

Kış mevsiminde daha çok yazdan kurutulan sebzeler, turşular, konserveler ve pekmez tüketilmektedir. Giresun ekonomisinde büyük yeri olan fındıkta birçok tatlı ve pasta yapımında kullanılmaktadır. Özgün yemeklerin başlıcaları; karalahana çorbası, çalıçileği çorbası, ısırgan yemeği, fırın kurusu fasulye, hamsi böreği, kiraz tuzlusu kavurması, Merevcen (Diken Ucu) Kavurması, Fasulye Turşusu Kavurması, Pezik (Pazı) Mıhlaması, Sakarca Mücveri, Merevcen (Diken Ucu) Mücveri, Pezik (Pazı) Mücveri ve fındıklı güllaçtır.

2.1.3. Festival Ve Özel Günler Đl genelinde her yıl çok sayıda şenlik ve festival düzenlenmektedir. Giresun Đli’nde her yıl, yaz aylarında yayla şenlikleri düzenlenmektedir. Bunlar Temmuz’un 3. haftasında, Dereli Đlçesi’nde düzenlenen Kümbet Yayla Şenliği, Temmuz ayının sonunda, Görele Đlçesi’nde düzenlenen Sis Dağı Yayla Şenliği, Temmuz ayının son haftasında düzenlenen Bektaş Yayla Şenliği’dir. Bunun dışında her yıl 20–23 Mayıs tarihleri arasında Giresun Belediye Başkanlığı tarafından, eski bir geçmişe sahip olan Karadeniz Giresun Aksu Festivali düzenlenmektedir. Bu festivalin geleneksel adı ‘Mayıs Yedisi Şenlikleri’ dir. Mayıs Yedisi Şenlikleri’nde birçok töre yerine getirilmektedir. Yayla şenliklerinin listeleri Ekler Bölümü’nde verilmiştir. Ancak tüm bu faaliyetler yöre halkına yöneliktir. Büyük kentlere göç etmiş yerel nüfus ta genelde bu şenliklere katılmaktadır. Ancak yayla festivalleri yerli ve yabancı turist çekmemektedir. 2.1.4. Geleneksel Giyim Giresun Đli’nin merkezinde ve kıyı kesimlerdeki ilçelerde çağdaş giysiler giyilmesine karşılık, iç kesimlerde ve kırsal bölgelerde geleneksel kıyafetler giyilmektedir. Kadın giysilerinin en önemli parçası başa örtülen ve bele takılan peştamaldır. Kadınlar tarafından kullanılan peştamal desenlerine göre farklılık



337

göstermektedir. Başa genellikle ‘Keşan Peştamal’ olarak adlandırılan gösterişli ve ince bir dokumadan yapılmış olanı, bellerline ise düz çizgili veya direkli olarak adlandırdıkları peştamalı kullanmaktadırlar. Genellikle canlı renklerden oluşan çarşaf, ferace, bindallı ve üçetek olarak bilinen kıyafetler bazı yörelerde, gündelik hayatta kullanılmaktadır. Bayanlar ev içinde ve dışarıda oyalı yaşmak, çember, peştamal ve entari giymektedirler. Erkekler ise beyaz hakim yaka gömlek, üzerine siyah renkli yelek ve belden bağlamalı uzun kollu ceket giyerler. Giyilen cekete halk arasında Aba-Zıpka adı verilmektedir. Erkeklerin en önemli aksesuarı kabalak adı verilen kulak üzerinde bağlamalı şapkadır. ‘Çerkez Kayışı’ adı ile bilinen deriden yapılmış kemer de erkekler tarafından kullanılan geleneksel bir aksesuardır. Bu kemer silah, bıçak, av malzemesi ve yağdanlık takılması için kullanılmıştır. Bu kemer günümüzde kullanılmamaktadır. Erkek giysileri daha çok siyah ve lacivert renkte, bayan kıyafetleri ise kırmızı yeşil ve mavi gibi canlı renklerden oluşmaktadır. Bayanların kullandıkları peştamal turistik açıdan da önem taşımakta, gelen yerli ve yabancı turistlerin ilgisini çekmektedir. 2.1.5. Geleneksel El Sanatları

Giresun’da oldukça eski tarihlere dayanan bakırcılık faaliyetleri bugünde varlığını azalarak sürdüren bir el sanatıdır. Semaver, tepsi, biblo, duvar tabağı, şekerlik ve vazo gibi süs eşyası yapılmaktadır. Alucra Đlçesi’nde Palaz adı verilen kilim dokumacılığı, çanta ve heybe yapımı pek yaygın olmamakla birlikte yerlerde halen yapılmaktadır. Dar tezgâhlarda iki parça olarak dokunan kilimlerin yan yana getirilip dikilmesi ile yapılan ‘Dastar’ adı verilen kilimler Eynesil ve Ören'de yaygın olarak üretilmektedir. El çantası büyüklüğünde heybeler Alucra’nın Usluca ve Boyluca köylerinde yapılmaktadır ve Giresun yöresinin ünlü bir el sanatı ürünü niteliğindedir. Görele Đlçesi’nde geçmişte yapılan şayak ve şal cinsi kumaş dokumacılığı bugün önemini yitirmiştir. Đlçe de yaygın olarak tahtadan şimşir kaşık yapılmaktadır. Đl genelinde sepet örmeciliği çok azalmıştır.



338

2.2. GÜMÜŞHANE ILI

2.2.1.Halkoyunları Ve Halk Müzi ği Kültür ve Turizm Bakanlığınca Gümüşhane’de 2005 yılında halk oyunlarının tespit ve tescil çalışmalarında Gümüşhane’de Merkez Đlçe diğer ilçe ve köylerinde 50 halk oyununun yöre halkı tarafından bilindiği ve oynandığı tespit edilmiştir. ”Sıksara Oyunu” Gümüşhane merkez diğer ilçeler ve köylerinde oynanırken, “Sarıkız Oyunu” yalnız Merkez Đlçe, Sorda Mahallesinde, Merkez Đlçe Çamlıköy Köyü ve Akçakale Köyünde, “Đki ayak oyunu” Kelkit Đlçesi ve yöresinde, “Turnalar Oyunu” Merkez Đlçe ve Kelkit Đlçesi yörelerinde, “Dörtayak Oyunu” Merkez Đlçe Dölek Köyünde, “Hava Hatun Oyunu” Merkez Đlçe, Kelkit, Şiran ve Yörelerinde, “Daldalar Oyunu” Merkez Đlçe ve yöresinde “Dizden kırma Oyunu” Merkez Đlçe Yeniyol Köyü, Dörtkol Köyü, Kurtoğlu Köyü, Kelkit ve Şiran Đlçesi yörelerinde oynanmaktadır. Coğrafik yönden Karadeniz ve Doğu Anadolu Bölgesi arasında geçiş özelliği gösteren Gümüşhane halk müziğinde de bu durumdan etkilenmiştir. Çok çeşitli uzun havalar halk müziğinin temelini oluşturmaktadır. Mani ve ağıtlar yaygın halk müziği eserleridir. 2.2.2. Yöre Mutfa ğı Gümüşhane mutfağının temel ürünleri tarıma dayalı ürünler ve özellikle tahıldır. Tarhana, bulgur, erişte ve yarma yemeklerde kullanılmaktadır. Şiran ve Kelkit Đlçesi’nde tulum peyniri, Torul Đlçesi’nde ise çil peynir yapılmaktadır. Dut şırasından elde edilen pekmez, pestil ve köme ilin özgün yiyeceklerindendir. Son yıllarda yaygın şekilde kuşburnu ürünleri (suyu, marmeladı) üretilmektedir. Yöresel yemekler: Çorbalar: Mantı çorbası, tatlı çorbası, un herlesi çorbası, Gavu çorbası, Yavan çorbası, Doduk çorbası, fırfır çorbası, Dırma çorbası, Gendime çorbası, Erişte çorbası, arpa yarması çorbası, zuluflu çorbası; Sebze ve diğer yemekler: Pağla denlisis, borani, lemis, fıtfıt haşılı, patates kavurması, muhla, yergök dolması, sütlü haşıl, mevelik dolması, kalem dolması, lor dolması, ekşili dolma, ekmek aşı, Çırtma fasulye, Kaygana, Kete, Pancar



339

Kavurması, Pişi, Tava Lemisi, Zırıhta, Lahana dolması, Yalancı dolma, Güveç, Su böreği, Paparna, Toğala Kuymagı, Hıngel, Galıya, Karın Kaymagı; Tatlılar: Erişte tatlısı, Husude Kuymağı, Kara helva, Burma (Sini), Tel Helvası, Lalanga, Aşure, Cevizli Börek, Mutsa Tatlısı, Fışkıl Tatlısı, Sütlaç, Herle (Pestil), Köme, Gaysefe, Tel Kadayıf; olarak belirlenmiştir. 2.2.3. Festival Ve Özel Günler Gümüşhane Đli’nde festival ve şenlikler genellikle yaylalarda yapılmaktadır. Yaz aylarında birçok yaylada geleneksel yayla şenlikleri yapılmaktadır. Bunların başlıcaları; Temmuz ayında düzenlenen Kuşburnu-Pestil Kültür ve Turizm Festivali, Dörtkonak Köyü Yayla Şenliği, Kadırga Yayla Şenliği, Kazıkbeli Yayla Şenliği ve Yeni Yayla (Santa) Şenliğidir. Yayla şenliklerinin listeleri Ekler Bölümü’nde verilmiştir. 2.2.4. Geleneksel Giyim Gümüşhane Đli’nde günümüzde geleneksel giyimin etkileri daha çok köylerde, kadınlar arasında ve yaşlılar arasında görülmektedir. Gümüşhane Đli’nde coğrafi konumu itibari ile Kürtün ve Torul Đlçeleri’nde daha çok Karadeniz Bölgesi’nin giyim ve kuşam biçimi etkiliyken, ilin güneydoğusunda yer alan Köse, Kelkit ve Şiran Đlçelerinde Doğu Anadolu Bölgesi’nin etkisi görülmektedir. Karadeniz Bölgesi Đlleri’nde geçmişten günümüze kadar kullanılmış olan peştamal Kürtün ve Torul Đlçeleri’nde kullanılmaktadır. Geleneksel giyim tarzında kadınların gelirin simgesi olarak kullandıkları tepelik, takı ve kemerler, tülbent çevresinde el oyası boncuk ve gümüş para gibi unsurlar iyice azalmıştır. Halen kadınlar daha çok fistan, peştamal ve değişik renkteki tülbentleri kullanmaktadırlar. Erkeklerin eskiden kullandığı Çerkez Yeleği ve Gugul adı verilen tüylü başlık, pantolon üzerine kaytan adı verilen uçları püsküllü kuşak gibi geleneksel giysiler tamamen kalkmıştır. 2.2.5. Geleneksel El Sanatları Kilimcilik ilde yaygın bir el sanatları arasındadır. Kelkit Đlçesi’nde yapılmakta olan Zilli Kilimler’in tarihi Orta Asya’ ya kadar dayanmaktadır. Kilimlerin



340

dokumasında kök boya kullanılmaktadır. Zilli Kilimler Kelkit Đlçesi’ne büyük bir ekonomik gelir sağlamaktadırlar. Şiran Đlçesi’nde birçok köyde bulunan el tezgâhlarında Ala Kilim yapılmaktadır. Ala kilimin örgüsü yünden olup, boyası kök boyasıdır. Kürtün Đlçesi’nde üretilen ipek halılar da hemen hemen her evde dokunmaktadır. Kürtün Đlçesi’nde ayrıca tahta kepçe, oklava, sofra gibi ürünler ile hasırdan yapılmış sepetler yapılmakta ve yayla şenliklerinde ve yöre pazarlarında satılmaktadır. Halk arasında ‘Gudu’ olarak bilinen güveç kabı da Merkez Đlçe’ye bağlı Dölek Köyü’nde yapılmaktadır. Ayrıca köyde, su testisi, küp, kıylı ve çanak çeşitleri üretilmektedir . Kumaştan yapılan şal, keten veya kevek işlik, peştamal, şalvar, yelek, etek uçları fırfırlı entari yöreye özgü el sanatları arasındadır.

2.3. ORDU ILI 2.3.1. Halkoyunları Ve Halk Müzi ği Ordu Đli Horon, Kafkas ve Halay oyunlarının etkisinde olan bir halk oyunu kültürüne sahiptir. Etnolojik yapısı bakımından birçok kavim Ordu’da yaşamaktadır. Buna bağlı olarak da Trabzon, Artvin ve Rize’den ile göç edenler Horon, Batum ve yakın çevresinden gelenler Kafkas, Orta Anadolu ve daha çok Sivas’tan Ordu Đli’ne gelenler Halayı kendi halk oyunlarında ve geleneksel müziklerinde kullanıp bütünleştirmişlerdir. Ordu Đli’nin kıyısında yer alan bölgelerde oynanan horon ile iç kesimlerde yer alan bölgelerde oynanan horon farklılık göstermektedir. Ordu halk müziği, mahalli özellikleri, Ordu’nun derelerini, mahalle ve semtlerini, yayla ve fındığı konu alan türkülerden oluşmaktadır. Kıyı kesimde daha çok kemençe çalınmakta, bununla birlikte bağlama, davul ve klarnet halk müziğine eşlik etmektedir.



341

2.3.2. Yöre Mutfa ğı

Ordu mutfağının ana malzemelerini, sebze, çeşitli bitki ve otlar ile deniz ürünleri oluşturmaktadır. Sebzeyle birlikte mısır ve buğdayla yapılan yemekler ve balık yaygındır. Köylerde daha çok mısır ekmeği, yaylalarda daha çok buğday ile yapılan yemekler tüketilmektedir. Ordu ilinin mahalli yemekleri; Pancar (Kara lahana) Çorbası, Pancar Sarması, Melocan Kavurması, Sakarca Mıhlaması, Galdirik Kavurması, Keşkek, Tirmit (Mantar) Kavurması, Mısır Ekmeği, Turşu Kavurmaları, Su Böreği, Hamsi Tava ve Hamsi Buğulamadır.

2.3.3. Festival Ve Özel Günler

Ordu Đli’nde diğer Doğu Karadeniz Đlleri’nde olduğu gibi yayla şenliklerinin yanında 11–15 Temmuz tarihleri arasında Ordu Belediyesi tarafından Vosvos Şenliği yapılmaktadır. 9–11 Temmuz tarihleri arasında ise Ordu Belediyesi tarafından Ordu Uluslararası Altın Fındık Festivali düzenlenmektedir. Mayıs Yedisi Şenliği olarak adlandırılan kutlamada her yıl Mayıs ayının 20 sinde düzenlenir.

Ordu Đli’nde ki yaylalarda yapılan geleneksel yayla festivallerinin başlıcaları ise şunlardır; 15–16 Temmuz tarihleri arasında Kabadüz’de yapılan, Geleneksel Çambaşı Yayla Festivali, 15-17 Temmuz tarihleri arasında yapılan Yokuşdibi Yayla Şenliği, 24 Temmuz’da Aybastı’da yapılan Perşembe Yaylası Şenliği ve 31 Temmuz tarihinde Kumru Đlçesi’nde yapılan Düzoba Yayla Şenliği’dir. Yayla şenliklerinin listeleri Ekler Bölümü’nde verilmiştir. 2.3.4. Geleneksel Giyim Ordu’ da yöresel olarak kullanılan kadın kıyafetinin en önemlisi peştamaldır. Kadınlar evde, dışarıda ve tarlada çalışırken 5 çeşit peştamal kullanmaktadır. Bu peştamallar renklerine ve desenlerine göre farklılık göstermektedir. Günlük giysiler daha çok, beyaz renkli keten gömlek üzerine çiçek desenlerinin hâkim olduğu fistanlar ve fistanın üstüne işlikten oluşmaktadır. Ayaklara ise Anadolu’nun birçok yöresinde yemeni olarak adlandırılan ayakkabılar giyilmektedir. Kadınlar hala köylerde geleneksel kıyafetler kullanmaktadır. Geleneksel erkek giysileri yerli tezgâhlarda üretilen keten dokumadan yapılmış iç gömlek, gömlek üzerine yelek ve aba, siyah koyun yününden dokunan şayak kumaşından yapılmış zıpka ve dize kadar çıkan " yargan karası " veya "



342

alaçordup" denilen yün çoraptan oluşmaktadır. Ancak artık erkekler geleneksel kıyafetlerini günlük hayatta kullanmamaktadır. 2.3.5. Geleneksel El Sanatları Ordu Đli’nin el sanatları, içinde ağaç işçiliği oldukça önemlidir. Abanoz, Bafon ve Zeytin Ağacından yapılan klarnet önemli bir el sanatı ürünüdür. Ayrıca fındık ağacından sepetler, sele, vazo, çerçeve ve dekoratif sandıklar üretilmektedir . Gölköy Đlçesi’nde kaval ve ney yapımı büyük bir öneme sahiptir. Đlde baston yapımı önemlidir. Gölköy Đlçesi’nin Kozören Köyü’nde kilim, heybe, kol çantası, çorap, dastar gibi ürünler yapılmaktadır. Belli ustalar tarafından taş işçiliği ve minyatür gemi yapımı Ordu Đli’nin el sanatlarına önemli örnekler oluşturmaktadır.

2.4. RĐZE ILI 2.4.1.Halkoyunları Ve Halk Müzi ği Rize’de halkoyunları ve halk müziğinin en önemli parçası kemençe ve genellikle oğlak derisinden yapılan tulumdur. Halkoyunlarında genelde figürler canlı, kıvrak, hareketlidir. Hareket özelliklerine göre, oynanan oyunlara eşlik eden müzik çalgıları değişmektedir. Düz Horon, Đki ayak, Sallama, Sıksaray gibi oyunlar daha çok kemençe ile Memetine, Bakoz, Hemşin ve Alaka gibi oyunlar tulum eşliğinde oynanmaktadır. Hemşin Đlçesi’nde oynan horonlar tulum eşliğinde, Rize merkezinde oynanan horonlar, kemençe eşliğinde oynanır. Aslandere Köyü’nde daha sert hareketli bir horon oynanmaktadır. Halk türkülerinde daha çok aşk, silah ve gurbet konu edinilmiştir. Türkülere, kemençe ve tulum çalgıları eşlik etmektedir. Düğünlerde, yayla şenliklerinde, yaylaya çıkış zamanlarında tulum ve kemençe eşliğinde türküler söylemek gelenek haline gelmiştir.



343

2.4.2. Yöre Mutfa ğı Karadeniz Bölgesi’nde görülen genel mutfak kültürü Rize Đli’nde de görülmektedir. Otsu bitkiler ve balık Rize Mutfağının ana elemanları olmuştur. Mısır, karalahana, fasulye ve patates ile yapılan yemekler mutfak kültürünü oluşturmuştur. Hayvansal ürünlerde daha çok süt ve peynir yöreye özgü nitelikler taşımaktadır. Yöreye özgün yemekler olarak hamsikoli, hamsili pilav, turşu kavurması, muhlama, lahana sarması ve pepeçura sıralanmaktadır. Rize’de arıcılık faaliyetleri yoğun olarak yapılmaktadır. Dünyaca ünlü “Anzer Balı” ve “Deli Bal” bu bölgede üretilmektedir. 2.4.3. Festival Ve Özel Günler Rize Đli’nde yayla şenlikleri düzenlenen festivallerin büyük bölümünü oluşturmuştur. Đlde yapılan yayla şenliklerinin en önemlileri Çamlıhemşin Đlçesi’nde düzenlenen Çamlıhemşin -Ayder Galer Düzü Kültür Şenliği, Đkizdere Đlçesi’nde düzenlenen Ovit Yayla Şenliği, Güneyce Varda Yayla Şenliği, Çağarankaya Yayla Şenliği ve Anzer Balı Şenlikleri’dir. Yayla şenliklerinin listeleri Ekler Bölümü’nde verilmiştir. 2.4.4. Geleneksel Giyim Rize’de geleneksel giyim tarzında hâkim olan kıyafetlerde Rize bezi ve keten dokuma kumaşlar kullanılmaktadır. Kadın kıyafetleri içten foga denilen elbise, etek, buluz ve gömlekten oluşmaktadır. Altına uzun çorap ve lastik ayakkabı giyilmektedir. Başlarınla önce tülbent üzerine de peştamal bağlamaktadırlar. Kadın giyiminin bir diğer önemli unsur, bele bağlanan kuşaktır. Erkek giyiminde zıpka denilen pantolon, yelek gömlek ve aba giyilmektedir. Ayaklara ise çapula ve çarık giyilmektedir. Günümüzde erkek giyiminde geleneksel özellikler değişmekte yerini çağdaş giyim tarzına bırakmıştır. Köylerde ise kadınlar peştamal, tülbent üzerine puşi ve kuşak kullanmaya devam etmektedir.



344

2.4.5. Geleneksel El Sanatları Geçmişte Rize’de yapılan en yaygın el sanatı, dokumacılık olmuştur. Günümüzde Rize Bezi dokumacılığı bir çok atölyede pamuk ipliği ile yapılmaktadır. Rize bezinden her türlü çeyizlik eşya da üretilmektedir. Ağaç işleri gelişmiş olup, ev eşyalarında şimşir, armut, dut gibi sert ağaçlar kullanılmaktadır. Ağaç oymacılığı ve ahşap süslemeciliği ev eşyalarında ve camilerde kullanılmaktadır. Ağaç işçiliği sepetçilik ve hasırcılığın da gelişmesini sağlamıştır. Üretilen ürünler turistik eşya olarak satılmaktadır. Đnce çekiç dövmeciliğine dayalı olarak gelişen bakır dövmeciliği Rize Đli’ndeki önemli el sanatları içerisinde yer almaktadır. Bakırdan yapılan ürünler turistik öneme sahiptir.

2.5. TRABZON ILI 2.5.1. Halkoyunları Ve Halk Müzi ği Yörede en yaygın sergilenen halk oyunu horondur. Kemençe eşliğinde cura, davul ve zurna ile oynanmaktadır. Akçaabat Sallaması ve Sıksara gibi halk oyunları da figürleri ve ritimleri ile Trabzon halkının karakteristik özelliğini yansıtmaktadır. Đki kişi tarafından bıçakla oynanan Bıçak Oyunu da Trabzon Đli’nin geleneksel halk oyunudur. Halk Müziği ezgilerinde kemençe önemli bir yer tutmaktadır. Kemençe ile söylenen birçok türkü Trabzon kültürünün değer yargılarını yansıtmaktadır. 2.5.2. Yöre Mutfa ğı Trabzon mutfağının ana unsurları lahana, mısır, fasulye ve patatestir. Deniz ürünleri ve özellikle hamsisinden de çok çeşitli yemek yapılmaktadır. Akçaabat Đlçesi’nde yapılan köfte, Hamsi Köy’de yapılan sütlaç Trabzon mutfağında büyük bir önem arz etmektedir.



345

Kıymalı ve peynirlisi yapılan Trabzon Pidesi özellikle kış aylarında değişmeyen yiyecekler arasındadır.

Taş fırında pişirilen ekmek, en çok Beşikdüzü, Vakfıkebir, Çarşıbaşı ve Akçaabat ilçelerinde üretilmektedir. Trabzon Ekmeği, uzun süre taze kalışı ve büyüklüğü ile ünlüdür.

Đlde yapılan özgün yemeklerin başında mısır ekmeği, hamsi kuşu, hamsili pilav, hamsili kaygana, hamsili börek, hamsi tava, lahana çorbası, mısır çorbası, kara lahana yemeği, etli lahana sarması, lahana gulyası, lahana kavurması, taze fasulye tavası, kuymak, mısır lapası, kazkaldıran, höşmerim, Trabzon Döneri, sütlaç, Trabzon burmalısı ve laz böreği gelmektedir. 2.5.3. Festival Ve Özel Günler Trabzon Đli’nde Mayıs ayında başlayan festivaller Eylül ayına kadar sürmektedir. Đlde önemli yayla şenlikleri Maçka Đlçesi’nde yapılan Lişer Yaylası, Soğuksu Şenliği, Akçaabat Đlçesi’nde yapılan Hıdırnebi Yayla Şenliği, Vakfıkebir ve Düzköy Đlçelerinde yapılan Karadağ Yayla Şenlikleri, Şalpazarı Đlçesi’nde yapılan Sultanmurat Yaylası Şenlikleri’dir. Ayrıca Trabzon’da her yıl içersinde uluslararası kültür ve sanat festivali düzenlenmektedir Yayla şenliklerinin listeleri Ekler Bölümü’nde verilmiştir. 2.5.4. Geleneksel Giyim Trabzon Đli’nde ki geleneksel kadın kıyafetlerinin en önemlisi fistan, şalvar ve peştamaldır. Fistan uzun ve bol olarak renkli kumaşlardan dikilmektedir. Şalvar sade ve desenli kumaşlardan dikilmektedir. Peştamal entarilerin üzerine bağlanarak kullanılmaktadır. Genel olarak beyaz-kırmızı renkte çizgili ve karelidir. Ayrıca köylerde yaşayan kadınlar bellerine kuşakta bağlamaktadırlar. Geleneksel giyim tarzı genellikle kırsal kesimde görülmektedir. Erkek kıyafetlerinin ana unsurları ise aba, zıpka ve gömlektir. Yandan bağlanan siyah başlıkta geleneksel erkek aksesuarıdır. Sabuk denilen çizme ayağa giyilmekte, kavlık denilen kuşakta bele bağlanmaktadır. Bugün erkekler geleneksel kıyafetleri ancak folklorik amaçlı kullanılmaktadır.



346

2.5.5. Geleneksel El Sanatları Trabzon Đli’nde yaygın el sanatları hasır bilezik ve takı yapımı (gümüş ve altın), taş ve ahşap işçiliği, dokumacılık, bakırcılık, bıçakçılık, yorgancılık, ağaç işleri ve oymacılıktır. Trabzon'daki atölyeler, bakırcılık sanatını günümüze kadar canlı bir şekilde devam ettirmişlerdir. Gümüş ve altından hasır bilezik yapımı yaygındır. Bu bilezikler Trabzon’da ki bayanlar tarafından yapılmaktadır. Yerli ve yabancı turistin ilgisini çeken önemli ürünler arasındadır. Ayrıca telkari gümüşten dekoratif eşyalar üretilmektedir. Şalpazarı Đlçesi’nde el tezgâhlarında ve makinelerde şal, keten gömlek, peştamal, başörtüsü, yün heybeler dokunmaktadır. Bu tip üretimler yöre halkına gelir sağlamaktadır. Sürmene Đlçesi’nde az sayıda sanatkar tarafından bıçakçılık yapımı sürdürülmektedir. Ayrıca Trabzon şehir merkezinde çeyiz sandıkları ve mobilyalar, Sürmene’ de şimşir kaşıklar, kepçeler ve değişik hediyelik eşya ve fındık çubuğu ile yapılan örme sepetler hemen hemen her ilçede yapılmaktadır.



347

IV -TURĐZM SEKTÖRÜNDE ARZ VE TALEP YAPISI

1.GENEL YAKLA ŞIM

Bölge bütününde sektörün arz ve talep yapısı mümkün olan her ortamda zaman perspektifi içinde incelenmiştir. Belediye işletme belgeli tesislerin 2004 yılından sonra verileri bulunamadığı için bütüne ilişkin tablolarda son yıl 2004 olarak alınmıştır. Turizm belgeli tesislerde ise 2007 yılına kadar veriler verilebilmiştir. Sektördeki arz ve talep yapısının incelenmesi iki ayrı bölümde yapılmış mevcut veri tabanının bağımsız tablolar bazında tek tek değerlendirilmesinden mümkün olduğunca imtina edilerek, genel değerlendirme tablolar arası ilişkiler de kurularak sentez bölümünde yapılmıştır.

2. PLANLAMA BÖLGES ĐNDE YATAK ARZI

Planlama Bölgesi bütününde 2007 itibariyle konaklama tesisleri ve yatak mevcudunun illere dağılımı Tablo: 71’de sunulmaktadır.

Tablo 71: Planlama Bölgesi Bütünündeki Yatak Kapasitesinin Đllere Dağılımı (2007) ĐLLER

TURĐZM BELGEL Đ BELEDĐYE BELGEL Đ

TOPLAM

Yatak %’si

Đl

Nüfusu %’si

Tesis Yatak Tesis Yatak Tesis Yatak

Giresun 15 1.179 17 561 32 1.740 9.12 17.99 Gümüşhane 3 191 6 176 9 367 1.93 5.64 Ordu 16 1.216 17 516 33 1.732 9.08 30.83 Rize 14 1.900 60 2.399 74 4.299 22.54 13.63 Trabzon 39 5.182 139 5.751 178 10.933 57.33 31.91 TOPLAM 87 9.668 239 9.403 326 19.071 100.00 100.00 Kaynak: Kültür ve Turizm Đl Müdürlükleri Đstatistikleri ve Büro Çalışması

Mevcut yatak kapasitesinin illere dağılımı ile illerin nüfus büyüklük sıralaması arasında bire bir benzerlik tespit edilmemiştir. Bölgenin en büyük ili olan Trabzon aynı zamanda en fazla yatak sayısına sahiptir ve en küçük il olan Gümüşhane en düşük yatak kapasitesine sahiptir. Ancak, planlama bölgesinde nüfus açısından ikinci il olan Ordu, yatak sayısının yalnız yaklaşık onda birini



348

barındırmaktadır. Yatak kapasitesinin yaklaşık dörtte birine sahip plan Rize Đli ise nüfus açısından en küçük ikinci ildir. 2007 itibariyle Turizm belgeli tesislerin illere dağılımı ise Tablo 72 ‘de sunulmaktadır.

Tablo.72 Planlama Bölgesi Đllerinde Turizm Belgeli Konaklama Tesisleri (2007)

ĐLLER TURĐZM YATIRIM BELGEL Đ TURĐZM ĐŞLETME BELGEL Đ TESĐS

SAYISI ODA

SAYISI YATAK SAYISI

TESĐS SAYISI

ODA SAYISI

YATAK SAYISI

Giresun 3 145 264 12 466 915 Gümüşhane 1 20 37 2 77 154 Ordu 4 88 180 12 512 1.036 Rize 4 283 610 10 582 1.290 Trabzon 15 1.267 2.455 24 1.185 2.727 TOPLAM 27 1.803 3.546 60 2.822 6.122 Kaynak: Kültür ve Turizm Đl Müdürlükleri Đstatistikleri ve Büro Çalışması

Yukarıda tablolarda verilen sayısal değerler bölge’de yatak arzının niteliklerini anlatmaktan uzaktır. Bölgedeki mevcut yatak arzının yaklaşık yarısı belediye belgeli tesislerdedir. Detaylı bilgiler iller itibariyle alt bölümlerde yer almıştır.

2.1. GĐRESUN Giresun’da son on yıl içinde yatak arzındaki gelişim Tablo: 73’te verilmiştir. Tablo.73 Giresun Đli Turizm (*) Ve Belediye Belgeli Tesislerde Yatak Arzındaki Gelişim

YIL TES ĐS SAYISI YATAK SAYISI ORT. TES ĐS BÜYÜKLÜĞÜ YATAK/TES ĐS

1997 32 1.369 43 2000 32 1.461 46 2001 32 1.479 46 2002 31 1.414 46 2003 34 1.683 50 2006 33 1.820 55 2007 32 1.740 54

Kaynak: Kültür ve Turizm Đl Müdürlükleri ve Kültür ve Turizm Bakanlı ğı Đstatistikleri ve Büro Çalışması (*) Turizm Đşletme ve Turizm Yatırım Belgeli tesisler toplamı



349

On yıllık süreç içinde, ildeki belediye belgeli tesisler 20 tesis’ten (704 yatak) 15’ye (561 yatak) gerilerken, Turizm belgeli tesisler 12’den (665 yatak), 15’e yükselmiştir (1.179 yatak). Đlde yer alan konaklama tesislerinin türlere dağılımı Tablo: 74’te verilmiştir. Đl içinde tesislerin dağılımı, yatak sayılarıyla birlikte ekli paftada yer almaktadır. Tablo.74 Giresun Đli Bütününde Yer Alan Konaklama Tesislerinin Türlere Dağılımı (2007)

TESĐS TÜRÜ SINIFI TUR ĐZM BELGEL Đ BELEDĐYE BELGEL Đ Tesis Oda Yatak Tesis Oda Yatak OTEL 4 Yıldız 1 85 170 - - - OTEL 3 Yıldız 3 135 270 - - - OTEL (*) 3 Yıldız 2 118 210 - - - OTEL 2 Yıldız 6 193 382 - - - OTEL (*) 2 Yıldız 1 27 54 - - - OTEL 1 Yıldız 2 53 93 - - - OTEL 1. Sınıf - - - 3 50 41 OTEL 2. Sınıf - - - 1 6 18 OTEL 3. Sınıf - - - 2 44 81 MOTEL 3. Sınıf - - - 1 19 51 OTEL Sınıfsız - - - 7 88 232 OTEL 1/A - - - 1 33 70 Pansiyon Belirsiz - - - 2 19 68 Đşletme Bel. Tesisler - 12 466 915 17 259 561 Yatırım Bel.Tesisleri

- 3 145 264 - - -

GENEL TOPLAM - 15 611 1.179 Kaynak: Kültür ve Turizm Đl Müdürlükleri ve Kültür ve Turizm Bakanlı ğı Đstatistikleri ve Büro Çalışması (*)Turizm Yatırım Belgeli tesisler

2.2. GÜMÜŞHANE Gümüşhane’de son on yıl içinde yatak arzındaki gelişim Tablo: 75’te verilmiştir. On yıllık süreç içinde, ildeki belediye belgeli tesisler 5 tesis’ten (186 yatak) 6’ya (176 yatak) değişim gösterirken, Turizm belgeli tesisler 1’den (54 yatak), 3’e yükselmiştir (191 yatak).



350

Đlde yer alan konaklama tesislerinin türlere dağılımı Tablo: 76’da verilmiştir. Đl içinde tesislerin dağılımı, yatak sayılarıyla birlikte ekli paftada yer almaktadır.

Tablo.75 Gümüşhane Đli Turizm (*) Ve Belediye Belgeli Tesislerde Yatak Arzındaki Gelişim


1997 6 240 40 2000 7 275 39 2001 7 272 39 2002 7 272 39 2003 10 350 35 2006 11 416 38 2007 9 367 41


Tablo.76 Gümüşhane Đli Bütününde Yer Alan Konaklama Tesislerinin Türlere Dağılımı (2007)

TESĐS TÜRÜ SINIFI TUR ĐZM BELGEL Đ BELEDĐYE BELGEL Đ

Tesis Oda Yatak Tesis Oda Yatak OTEL 2 Yıldız 1 37 74 - - - OTEL (*) 2 yıldızlı 1 20 37 - - - OTEL 3 Yıldız 1 40 80 - - - OTEL Sınıfsız - - - 6 - 176 Đşletme Bel.Tesisler - 2 77 154 6 - 176 Yatırım Belg.Tesisler - 1 20 37 - - - TOPLAM - 3 97 191 6 - 176 Kaynak: Kültür ve Turizm Đl Müdürlükleri ve Kültür ve Turizm Bakanlı ğı Đstatistikleri ve Büro Çalışması (*)Turizm Yatırım Belgeli tesisler



351

2.2. ORDU

Ordu’da son on yıl içinde yatak arzındaki gelişim Tablo: 77’de verilmiştir. On yıllık süreç içinde, ildeki belediye belgeli tesisler 33 tesis’ten (988 yatak) 17’ye (516 yatak) düşerken, Turizm belgeli tesisler 9’dan (614 yatak), 16’ya yükselmiştir (1.216 yatak). Özellikle, 2006-2007 arasında önemli sayıda belediye belgeli konaklama tesisi kapanmıştır. Tablo.77 Ordu Đli Turizm (*) Ve Belediye Belgeli Tesislerde Yatak Arzındaki Gelişim


1997 42 1.602 38 2000 54 2.320 43 2001 55 2.547 46 2002 56 2.641 47 2003 57 2.264 40 2006 56 2.449 43 2007 33 1.732 52


Đlde yer alan konaklama tesislerinin türlere dağılımı Tablo: 78’de verilmiştir. Đl içinde tesislerin dağılımı, yatak sayılarıyla birlikte ekli paftada yer almaktadır.

Tablo.78 Ordu Đli Bütününde Yer Alan Konaklama Tesislerinin Türlere Dağılımı (2007) TESĐS TÜRÜ SINIFI TUR ĐZM BELGEL Đ BELEDĐYE BELGEL Đ Tesis Oda Yatak Tesis Oda Yatak OTEL 4 Yıldızlı 1 118 238 - - - OTEL 3 Yıldızlı 5 253 510 - - - OTEL (*) 3 Yıldızlı 2 64 132 - - - OTEL 2 Yıldızlı 5 123 250 - - - OTEL (*) 2 Yıldızlı 1 19 38 - - - OTEL ÖZEL 1 18 38 Pansiyon (*) - 1 5 10 - - - OTEL Sınıfsız - - - 17 - 516 Đşletme Bel. Tesisler - 12 512 1036 17 - 516 Yatırım Bel.Tesisler - 4 88 180 TOPLAM - 16 600 1216 17 - 516 Kaynak: Kültür ve Turizm Đl Müdürlükleri ve Kültür ve Turizm Bakanlı ğı Đstatistikleri ve Büro Çalışması (*)Turizm Yatırım Belgeli tesisler



352

2.4. RĐZE

Rize’de son on yıl içinde yatak arzındaki gelişim Tablo: 79’da verilmiştir. Tablo.79 Rize Đli Turizm (*) Ve Belediye Belgeli Tesislerde Yatak Arzındaki Gelişim


1997 72 3.919 54 2000 85 4.499 53 2001 103 4.918 48 2002 104 5.084 49 2003 83 4.164 50 2006 73 4.200 58 2007 74 4.299 58


On yıllık süreç içinde, ildeki belediye belgeli tesisler 63 tesis’ten (3.160 yatak) 60’a (2.399 yatak) düşerken, Turizm belgeli tesisler 9’dan (759 yatak), 14’e yükselmiştir (1.900 yatak). Đlde yer alan konaklama tesislerinin türlere dağılımı Tablo: 80’de verilmiştir. Đl içinde tesislerin dağılımı, yatak sayılarıyla birlikte ekli paftada yer almaktadır. Tablo.80 Rize Đli Bütününde Yer Alan Konaklama Tesislerinin Türlere Dağılımı (2007) TESĐS TÜRÜ SINIFI TUR ĐZM BELGEL Đ BELEDĐYE BELGEL Đ Tesis Oda Yatak Tesis Oda Yatak OTEL 4 Yıldızlı 2 167 346 - - - OTEL (*) 4 Yıldızlı 2 240 532 - - - OTEL 3 Yıldızlı 3 274 654 - - - OTEL 2 Yıldızlı 5 141 290 - - - OTEL (*) 1 yıldızlı 1 11 22 - - - Pansiyon(*) 1 32 56 - - - OTEL Sınıfsız - - - 60 - 2399 Đşletme Bel. Tesisler - 10 582 1.290 60 - 2399 Yatırım Bel. Tesisler - 4 283 610 - - - TOPLAM - 14 865 1.900 60 - 2399 Kaynak: Kültür ve Turizm Đl Müdürlükleri ve Kültür ve Turizm Bakanlı ğı Đstatistikleri ve Büro Çalışması (*)Turizm Yatırım Belgeli tesisler



353

2.5. TRABZON Trabzon’da son on yıl içinde yatak arzındaki gelişim Tablo: 81’de verilmiştir. Tablo.81 Trabzon Đli Turizm (*) Ve Belediye Belgeli Tesislerde Yatak Arzındaki Gelişim


1997 150 6558 44 2000 161 8570 53 2001 159 8487 53 2002 160 8452 53 2003 150 7418 49 2006 178 10.339 58 2007 178 10.933 61


On yıllık süreç içinde, ildeki belediye belgeli tesisler 121 tesis’ten (4.954 yatak) 139’a (5.751 yatak) yükselmiş, Turizm belgeli tesisler 29’dan (2.854 yatak), 39’a yükselmiştir (5.182 yatak). Đlde yer alan konaklama tesislerinin türlere dağılımı Tablo: 82’de verilmiştir. Đl içinde tesislerin dağılımı, yatak sayılarıyla birlikte ekli paftada yer almaktadır.

Tablo: 82 Trabzon Đli Bütününde Yer Alan Konaklama Tesislerinin Türlere Dağılımı (2007) (*)Turizm Yatırım Belgeli tesisler TESĐS TÜRÜ SINIFI TUR ĐZM BELGEL Đ BELEDĐYE BELGEL Đ Tesis Oda Yatak Tesis Oda Yatak OTEL 5 Yıldız 1 160 381 - - - OTEL (*) 5 Yıldız 2 415 857 - - - OTEL 4 Yıldız 4 352 823 - - - OTEL (*) 4 Yıldız 3 401 818 - - - OTEL 3 Yıldız 6 292 631 - - - OTEL (*) 3 Yıldız 8 351 640 - - - OTEL 2 Yıldız 11 320 722 - - - OTEL (*) 2 Yıldız 1 40 80 - - - OTEL 1 Yıldız 1 10 18 - - - DAĞEVĐ Özel 1 51 152 - - - TAT ĐL KÖYÜ (*) Özel 1 60 60 - - - OTEL Sınıfsız - - - 139 - 5.751 Đşletme Bel.Tesisler - 24 1.185 2.727 139 - 5.751 Yatırım Belg.Tesisler - 15 1.267 2.455 - TOPLAM - 39 2.452 5.182 139 - 5.751 Kaynak: Kültür ve Turizm Đl Müdürlükleri ve Kültür ve Turizm Bakanlı ğı Đstatistikleri ve Büro Çalışması



354

3. PLANLAMA BÖLGES ĐNDE TURĐZM TALEB Đ

Planlama Bölgesi bütününde turizm talebinin yapısını ortaya koyabilmek için konaklayan kişi, geceleme, doluluk oranı, müze ve ören yerleri ziyaretçi sayısı, sınır kapısı girişleri gibi istatistik verileri zaman perspektifi içinde derlenerek aşağıda sunulmuştur. Bölge genelinde belediye belgeli tesislerde konaklama verileri 2004 yılına kadar elde edilmiştir. Bu itibarla, aşağıda tablolar veri kısıtı göz önüne alınarak düzenlenmiştir. Đller itibariyle belediye ve turizm belgeli tesislerin verileri ayrı olarak verilmiştir. Tablo. 83 Đl Bazındaki Geceleyen Toplam Konaklayan Kişi Sayısı

ĐLLER Toplam Konaklayan Ki şi Sayısı 2002 2003 2004

YABANCI 1016 2123 989 GĐRESUN YERLĐ 78.044 86.036 78.310 TOPLAM 79.063 88.159 79.299 YABANCI 514 535 56 GÜMÜŞHANE YERL Đ 32.586 31.247 20.064 TOPLAM 33.100 31.782 20.120 YABANCI 13.353 7494 4937 ORDU YERL Đ 189.874 122.508 85.949 TOPLAM 203.227 130.002 90.886 YABANCI 16.430 52.008 31.269 RĐZE YERL Đ 150.617 208.870 133.716 TOPLAM 167.047 260.878 164.985 YABANCI 96.879 42.369 97.695 TRABZON YERL Đ 272.999 272.228 319.040 TOPLAM 369.878 314.597 416.735 YABANCI 128.192 104.529 134.946 TOPLAM YERL Đ 724.120 720.889 637.079 TOPLAM 852.312 825.418 772.025

Kaynak: Kültür ve Turizm Đl Müdürlükleri ve Kültür ve Turizm Bakanlı ğı Đstatistikleri ve Büro Çalışması



355

Tablo: 84 Đl Bazındaki Gecelemelerin Toplamdaki Payı

ĐLLER 2002 2003 2004 YABANCI 0,72 2.03 0.73 GĐRESUN YERLĐ 18,42 11.93 12.29 TOPLAM 9.27 10.68 10.27 YABANCI 0.40 0.51 0.041 GÜMÜŞHANE YERL Đ 7.69 4.33 3.14 TOPLAM 3.88 3.85 2.60 YABANCI 10.41 7.16 3.65 ORDU YERL Đ 44.82 16.99 13.49 TOPLAM 23.84 15.74 11.77 YABANCI 12.81 49.75 23.17 RĐZE YERL Đ 35.55 28.97 20.98 TOPLAM 19.59 31.60 21.37 YABANCI 75.57 40.53 72.39 TRABZON YERL Đ 64.44 37.76 50.07 TOPLAM 43.39 38.11 53.97 YABANCI 100.00 100.00 100.00 TOPLAM YERL Đ 100.00 100.00 100.00 TOPLAM 100.00 100.00 100.00


Tablo: 85 Planlama Bölgesi Đçinde Đl Bazında Gecelemelerin Yıllara Göre Oransal Dağılımı

ĐLLER 2002 2003 2004 YABANCI 1.28 2.40 1.24 GĐRESUN YERLĐ 98.71 97.59 98.75 TOPLAM 100.00 100.00 100.00 YABANCI 1.55 1.68 0.27 GÜMÜŞHANE YERL Đ 98.44 98.31 99.72 TOPLAM 100.00 100.00 100.00 YABANCI 6.57 5.76 5.43 ORDU YERL Đ 93.42 94.23 94.56 TOPLAM 100.00 100.00 100.00 YABANCI 9.83 19.93 18.95 RĐZE YERL Đ 90.16 80.06 81.04 TOPLAM 100.00 100.00 100.00

YABANCI 26.19 13.46 23.44 TRABZON YERL Đ 73.80 86.53 76.55 TOPLAM 100.00 100.00 100.00 YABANCI 15.04 12.66 17.47 TOPLAM YERL Đ 84.95 87.33 82.52 TOPLAM 100.00 100.00 100.00




356

Tablo: 86 Turizm ve Belediye Đşletme Belgeli Tesisler Toplamında Ortalama Geceleme Sayılarının Đller Bazında Dağılımı ĐLLER 2000 2002 2004 YABANCI 1.52 1.56 1.41 GĐRESUN YERLĐ 1.34 1.31 1.20 TOPLAM 1.34 1.31 1.20 YABANCI 1.84 2.06 1.03 GÜMÜŞHANE YERL Đ 1.62 1.73 1.38 TOPLAM 1.62 1.74 1.38 YABANCI 2.39 1.15 1.51 ORDU YERL Đ 1.26 1.24 1.34 TOPLAM 1.32 1.23 1.35 YABANCI 1.02 0.12 2.30 RĐZE YERL Đ 1.24 1.15 1.28 TOPLAM 1.17 1.14 1.40 YABANCI 1.12 1.34 1.49 TRABZON YERL Đ 1.12 1.18 1.38 TOPLAM 1.12 1.22 1.41


Tablo: 87 Planlama Bölgesi Genelinde Müze ve Ören Yerlerini Ziyaretçi Sayıları

YERĐ ADI 2004 2005 2006 2007 GĐRESUN Giresun Müzesi Toplam - - - -

GÜMÜŞHANE Santa Harabeleri Toplam - - - - GÜMÜŞHANE Satala Antik Kenti Toplam - - - - GÜMÜŞHANE Karaca Mağarası Toplam 44.351 41.225 47.345 51.469

ORDU Etnografya Müzesi Toplam - - 17.491 15.428 ORDU Yason Kilisesi Toplam - - 9.638 9.647 RĐZE Etnografya Müzesi Toplam - - - - RĐZE Atatürk Evi Müzesi Toplam - - - -

TRABZON Sumela Manastırı Toplam 150.303 165.269 155.143 191.800 TRABZON Ayasofya Müzesi Toplam 49.084 55.469 57.149 61.272 TRABZON Trabzon Müzesi Toplam 4.591 7.633 10.026 12.267

Kaynak: Kültür ve Turizm Đl Müdürlükleri ve Kültür ve Turizm Bakanlı ğı Đstatistikleri



357

Tablo: 88 Planlama Bölgesi Đllerinde Turizm Đşletme Belgeli Tesislerde Doluluk Oranlarının Yıllara Göre Dağılımı (%)

ĐLLER 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 GĐRESUN 23.43 24.09 21.54 21.51 20.17 22.76 24.12 23.32

GÜMÜŞHANE 11.99 35.37 27.02 22.20 23.43 26.02 32.71

ORDU 37.83 24.79 26.18 24.13 28.04 27.87 30.06 30.21

RĐZE 30.03 34.26 28.92 28.77 30.91 25.95 28.21 27.10

TRABZON 33.30 25.06 27.29 27.61 31.72 29.25 28.04 28.33 Kaynak: Kültür ve Turizm Đl Müdürlükleri ve Kültür ve Turizm Bakanlı ğı Đstatistikleri ve Büro Çalışması Tablo: 89 Planlama Bölgesi Đllerinde Belediye Belgeli Tesislerde Doluluk Oranlarının Yıllara Göre Dağılımı (%)

ĐLLER 2000 2002 2004 GĐRESUN 24.94 13.21 12.10 GÜMÜŞHANE 28.80 33.17 16.86 ORDU 22.94 48.78 20.72 RĐZE 20.69 14.08 11.70 TRABZON 17.81 14.89 20.76


3.1. GĐRESUN Giresun ilinde Turizm ve Belediye belgeli tesisler bütününde konaklayan sayıları Tablo: 90’da verilmiştir. Tablo: 90 Giresun Đli Bütününde Turizm ve Belediye Đşletme Belgeli Tesisler Toplamında Konaklayan Kişi ve Geceleme Sayıları YILLAR KONAKLAYAN K ĐŞĐ GECELEME

YABANCI YERL Đ TOPLAM YABANCI YERL Đ TOPLAM 2000 1429 75.291 76.720 2174 101.330 103.504 2002 650 59.463 60.113 1016 78.047 79.063 2003 734 65.987 66.721 2123 86.036 88.159 2004 701 65.173 65.874 989 78.310 79.299 Kaynak: Kültür ve Turizm Đl Müdürlükleri ve Kültür ve Turizm Bakanlı ğı Đstatistikleri ve Büro Çalışması



358

Konaklayan kişi ve geceleme sayıları ile doluluk oranları, belediye belgeli ve Turizm belgeli tesislerde Tablo: 91 ve Tablo: 92’de verilmiştir.

Tablo: 91 Giresun Đli Bütününde Belediye Belgeli Tesislerde Konaklayan Kişi ve Geceleme Sayıları YIL KONAKLAYAN K ĐŞĐ GECELEME YIL ORT Yabancı Yerli Toplam Yabancı Yerli Toplam DOL. (%) 2000 605 30.842 31.447 636 47.294 47.930 24,94 2002 99 18.743 18.842 148 22.798 22.946 13,21 2003 517 18.798 19.315 1716 28.995 30.711 17,46 2004 287 17.117 17.404 432 20.023 20.455 12,10 Kaynak: Kültür ve Turizm Đl Müdürlükleri ve Kültür ve Turizm Bakanlı ğı Đstatistikleri ve Büro Çalışması

Tablo: 92 Giresun Đli Bütününde Turizm Đşletme Belgeli Tesislerde Konaklayan Kişi Ve Geceleme Sayıları YIL KONAKLAYAN K ĐŞĐ GECELEME YIL ORT. Yabancı Yerli Toplam Yabancı Yerli Toplam DOL.(%) 2000 824 44.449 45.273 1538 54.036 55.574 23,43 2001 362 38.125 38.387 1103 45.716 46.819 24,09 2002 551 40.720 41. 271 868 55.249 56.117 21,54 2003 217 47.189 47.406 407 57.041 57.448 21,51 2004 414 48.056 48.470 557 58.287 58.844 20,17 2005 624 50.712 51.336 1025 65.173 66.198 22,76 2006 895 53.832 54.727 1300 78.881 80.101 24,12 2007 182 45.951 46.133 297 77.174 77.471 23,32 Kaynak: Kültür ve Turizm Đl Müdürlükleri ve Kültür ve Turizm Bakanlı ğı Đstatistikleri ve Büro Çalışması

Đl bütününde yıllar itibariyle ortalama geceleme sayıları belediye belgeli ve Turizm belgeli tesislerde Tablo: 93 ve Tablo: 94’de verilmiştir. Tablo: 93 Giresun Đli Bütününde Turizm Belgeli Tesislerde Ortalama Geceleme Sayısı (Gün)

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 YABANCI 1.9 3.0 1.6 1.9 1.3 1.6 1.5 1.6 YERL Đ 1.2 1.2 1.4 1.2 1.2 1.3 1.5 1.7 TOPLAM 1.2 1.2 1.4 1.2 1.2 1.3 1.5 1.7




359

Tablo: 94 Giresun Đli Bütününde Belediye Belgeli Tesislerde Ortalama

Geceleme Sayısı (Gün) 2000 2002 2003 2004 YABANCI 1.1 1.5 3.3 1.5 YERL Đ 1.5 1.2 1.5 1.2 TOPLAM 1.5 1.2 1.6 1.2


Đl bütününde yıllar itibariyle ortalama konaklamaların milliyetlere göre dağılımı belediye belgeli ve Turizm belgeli tesislerde Tablo: 95 ve Tablo: 96’da verilmiştir.

Tablo: 95 Giresun Đli Bütününde Belediye Belgeli Tesislerde Konaklamaların Milliyetlere Göre Dağılımı (Ki şi Sayısı)

MĐLL ĐYETLER 2000 2001 2002 2003 2004 ALMANYA AVUSTURYA - 35 28 4 FRANSA - 3 15 12 ĐNGĐLTERE 6 17 - - ĐSPANYA - 3 83 10 DĐĞER AVRUPA ÜLKELER Đ - - - 21 BENELÜKS ÜLKELER Đ 22 17 50 10 ABD+KANADA - 3 3 9 AVUSTURALYA - 9 3 - GÜNEY KORE - 3 - - SIRBĐSTAN-KARADA Ğ - - 83 - BTD 349 12 221 147 YUGOSLAVYA - - - 57 BULGAR ĐSTAN - - 3 1 LĐBYA 8 1 DĐĞER AVRUPA 117 - - SUDĐ ARABĐSTAN - - 10 ĐSRAĐL 23 - - 10 ÇĐN HALK CUMH. 3 ĐRAN - - - 2 DĐĞER, MĐLL ĐYETSĐZ 88 - - - YABANCI TOPLAM 605 99 517 287 TÜRK ĐYE 308.042 18.743 18.798 17.117 TOPLAM 31.447 18.842 19.315 17.404




360

Tablo: 96 Giresun Đli Bütününde Turizm Belgeli Tesislerde Konaklayanların Milliyetlere Göre Dağılımı MĐLL ĐYETLER 2001 2002 2003 2004 2005 2006 ALMANYA AVUSTURYA 82 200 36 30 50 83 FRANSA 7 15 1 4 3 34 ĐNGĐLTERE 11 7 6 4 18 1 ĐTALYA 15 7 14 7 166 5 YUNANĐSTAN 135 86 1 27 133 78 DĐĞER AVRUPA ÜLKELER Đ

2 2 7 9 5 3

BENELÜKS ÜLKELER Đ 8 18 4 32 25 33 ĐSKANDĐNAV ÜLKELER Đ 6 7 2 2 9 5 ABD+KANADA 10 33 15 53 65 87 AVUSTURALYA 17 - - - 1 5 GÜNEY KORE - - - - 1 - MEKSĐKA - - 1 - - - JAPONYA 4 5 1 6 7 - BDT 56 203 120 105 179 289 YUGOSLAVYA - - - 111 90 54 ARNAVUTLUK - - - - - 1 BULGAR ĐSTAN - - - - 2 1 LĐBYA - 2 - - 1 - ROMANYA - - - 6 - - FAS - TUNUS 2 - - - - 1 G.AFRĐKA - 13 - - - - BĐR. ARAP. EMR. - 7 - - - 10 KUVEYT - - - - 1 44 IRAK - 5 2 - - 2 LÜBNAN - - 4 - - - ÜRDÜN - 4 - - 3 - SUDĐ ARABĐSTAN - 2 - - 2 17 K.K.T.C - - - - 3 69 ĐSRAĐL - 6 1 12 4 - DĐĞER BATI ASYA - - - - - 37 ÇĐN HALK CUMH. - - - 3 - - FĐLĐPĐNLER - - - - - - HĐNDĐSTAN 4 - - - 2 24 ĐRAN - 14 1 3 - 11 MALEZYA - - - - 1 - SURĐYE - - - - - - PAK ĐSTAN - - - - - - SĐNGAPUR - - - - 1 - DĐĞER GÜNEY ASYA - - - - - 2 BANGLADE Ş - - 1 - - - DĐĞER, MĐLL ĐYETSĐZ 3 5 - - 2 - YABANCI TOPLAM 362 551 217 414 624 895 TÜRK ĐYE 38.125 40.720 47.189 48.056 50.712 53.832 TOPLAM 38.487 41.271 47.406 48.470 51.336 54.727




361

3.2. GÜMÜŞHANE Gümüşhane ilinde Turizm ve Belediye belgeli tesisler bütününde konaklayan sayıları Tablo: 97’de verilmiştir. Tablo: 97 Gümüşhane Đli Bütününde Turizm ve Belediye Đşletme Belgeli Tesisler Toplamında Konaklayan Kişi ve Geceleme Sayıları YILLAR KONAKLAYAN K ĐŞĐ GECELEME

YABANCI YERL Đ TOPLAM YABANCI YERL Đ TOPLAM 2000 53 14.245 14.298 98 23.145 23.243 2002 249 18.768 19.017 514 32.586 33.100 2003 218 16.649 16.867 535 31.247 31.782 2004 54 14.444 14.498 56 20.064 20.120 Kaynak: Kültür ve Turizm Đl Müdürlükleri ve Kültür ve Turizm Bakanlı ğı Đstatistikleri ve Büro Çalışması

Konaklayan kişi ve geceleme sayıları ile doluluk oranları, belediye belgeli ve Turizm belgeli tesislerde Tablo: 98 ve Tablo: 99’da verilmiştir.

Tablo: 98 Gümüşhane Đli Bütününde Belediye Belgeli Tesislerde Konaklayan Kişi ve Geceleme Sayıları YIL KONAKLAYAN K ĐŞĐ GECELEME YIL ORT Yabancı Yerli Toplam Yabancı Yerli Toplam DOL. (%) 2000 12 12.453 12.465 16 20.858 20.874 28,80 2002 97 16.289 16.386 332 27.516 27.848 33,17 2003 69 12.044 12.113 271 24.312 24.583 29,28 2004 2 9907 9909 4 14.185 14.189 16,86 Kaynak: Kültür ve Turizm Đl Müdürlükleri ve Kültür ve Turizm Bakanlı ğı Đstatistikleri ve Büro Çalışması

Tablo: 99 Gümüşhane Đli Bütününde Turizm Đşletme Belgeli Tesislerde Konaklayan Kişi Ve Geceleme Sayıları YIL KONAKLAYAN K ĐŞĐ GECELEME YIL ORT.

Yabancı Yerli Toplam Yabancı Yerli Toplam DOL.(%) 2000 41 1792 1833 82 2287 2369 11,99 2002 152 2479 2631 182 5070 5252 35,37 2003 149 4605 4754 264 6935 7199 27,02 2004 52 4537 4589 52 5879 5931 22,20 2005 13 4053 4066 13 6231 6244 23,43 2006 - 4759 4759 - 6934 6934 26,02 2007 84 13.210 13.294 86 16.988 17.074 32,71 Kaynak: Kültür ve Turizm Đl Müdürlükleri ve Kültür ve Turizm Bakanlı ğı Đstatistikleri ve Büro Çalışması



362

Đl bütününde yıllar itibariyle ortalama geceleme sayıları belediye belgeli ve Turizm belgeli tesislerde Tablo: 100 ve Tablo: 101’de verilmiştir.

Tablo: 100 Gümüşhane Đli Bütününde Turizm Belgeli Tesislerde Ortalama Geceleme Sayısı (Gün) 2000 2002 2003 2004 2005 2006 2007 YABANCI 2.0 1.2 1.8 1.0 1.0 - 1.0 YERL Đ 1.3 2.0 1.5 1.3 1.5 1.5 1.3 TOPLAM 1.3 2.0 1.5 1.3 1.5 1.5 1.3


Tablo: 101 Gümüşhane Đli Bütününde Belediye Belgeli Tesislerde Ortalama Geceleme Sayısı (Gün) 2000 2002 2003 2004 YABANCI 1.3 3.4 3.9 2.0 YERL Đ 1.7 1.7 2.0 1.4 TOPLAM 1.7 1.7 2.0 1.4


Đl bütününde yıllar itibariyle ortalama konaklamaların milliyetlere göre dağılımı belediye belgeli ve Turizm belgeli tesislerde Tablo: 102 ve Tablo: 103’te verilmiştir.



363

Tablo. 102 Gümüşhane Đli Bütününde Belediye Belgeli Tesislerde Konaklamaların Milliyetlere Göre Dağılımı (Ki şi Sayısı) M ĐLL ĐYETLER 2000 2001 2002 2003 2004 ALMANYA AVUSTURYA - 35 3 - FRANSA - 3 3 - ĐNGĐLTERE - 17 1 - ĐSPANYA - 3 7 - ÇEK CUMHUR ĐYETĐ 7 6 - BENELÜKS ÜLKELER Đ - 9 8 - ĐSKANDĐNAV ÜLKELER Đ - 4 - - ABD+KANADA - 2 10 - AVUSTURALYA 5 3 9 - BTD 3 17 - - BULGAR ĐSTAN 4 2 10 2 ĐRAN - 4 - - GÜNEY ASYA DĐĞER - 31 - - DĐĞER, MĐLL ĐYETSĐZ - - 12 YABANCI TOPLAM 12 97 69 2 TÜRK ĐYE 12.453 16.289 12.044 9907 TOPLAM 12.465 16.386 12.113 9909


Tablo: 103 Gümüşhane Đli Bütününde Turizm Belgeli Tesislerde Konaklayanların Milliyetlere Göre Dağılımı M ĐLL ĐYETLER 2002 2003 2004 2005 2006 ALMANYA AVUSTURYA 22 14 - 4 - FRANSA - 3 - - - ĐNGĐLTERE 1 2 - 2 - ĐRLANDA 2 - - - - ĐTALYA 8 - - - - YUNANĐSTAN 4 - 5 - - ĐSVĐÇRE 4 - 1 - - BENELÜKS ÜLKELER Đ 2 4 2 1 - ĐSKANDĐNAV ÜLKELER Đ 2 - - - - ABD+KANADA 14 21 3 - - AVUSTURALYA 1 9 2 - - JAPONYA 1 9 - 1 - BTD - 4 - - - BULGAR ĐSTAN 1 - 4 - - ROMANYA 1 2 - - - ĐSRAĐL 75 69 29 - - ÇĐN 2 - - - - ĐRAN 10 12 6 5 - DĐĞER, MĐLL ĐYETSĐZ 2 - - - - YABANCI TOPLAM 152 149 52 13 - TÜRK ĐYE 2479 4605 4537 4053 4759 TOPLAM 2631 4754 4589 4066 4759




364

3.3. ORDU

Ordu ilinde Turizm ve Belediye belgeli tesisler bütününde konaklayan sayıları Tablo: 104’te verilmiştir. Tablo: 104 Ordu Đli Bütününde Turizm ve Belediye Đşletme Belgeli Tesisler Toplamında Konaklayan Ki şi ve Geceleme Sayıları YILLAR KONAKLAYAN K ĐŞĐ GECELEME

YABANCI YERL Đ TOPLAM YABANCI YERL Đ TOPLAM 2000 5526 108.379 113.905 13.208 137.640 150.848 2002 11.586 153.075 164.661 13.353 189.874 203.227 2003 6470 105.836 112.306 7494 122.508 130.002 2004 3268 63.802 67.064 4937 85.949 90.886 Kaynak: Kültür ve Turizm Đl Müdürlükleri ve Kültür ve Turizm Bakanlı ğı Đstatistikleri ve Büro Çalışması

Konaklayan kişi ve geceleme sayıları ile doluluk oranları, belediye belgeli ve Turizm belgeli tesislerde Tablo: 105 ve Tablo: 106’da verilmiştir.

Tablo: 105 Ordu Đli Bütününde Belediye Belgeli Tesislerde Konaklayan Kişi ve Geceleme Sayıları YIL KONAKLAYAN K ĐŞĐ GECELEME YIL ORT

Yabancı Yerli Toplam Yabancı Yerli Toplam DOL. (%) 2000 3708 64.868 68.576 8698 78.605 87.303 22,94 2002 9643 99.304 108.947 10.239 119.689 129.928 48,78 2003 5472 59.700 65.172 5573 64.967 70.540 25,90 2004 2230 31.324 33.554 2817 43.011 45.828 20,72 Kaynak: Kültür ve Turizm Đl Müdürlükleri ve Kültür ve Turizm Bakanlı ğı Đstatistikleri ve Büro Çalışması

Tablo: 106 Ordu Đli Bütününde Turizm Đşletme Belgeli Tesislerde Konaklayan Kişi Ve Geceleme Sayıları YIL KONAKLAYAN K ĐŞĐ GECELEME YIL ORT.

Yabancı Yerli Toplam Yabancı Yerli Toplam DOL.(%) 2000 1818 43.511 45.329 4510 59.035 63.545 37,83 2001 2087 37.635 39.722 3347 50.924 54.271 24,79 2002 1943 53.771 55.714 3114 70.185 73.299 26,18 2003 998 46.136 47.134 1921 57.541 59.462 24,13 2004 1038 32.478 33.510 2120 42.938 45.058 28,04 2005 452 57.031 54.483 1646 77.924 79.570 27,87 2006 1036 84.505 85.541 1777 110.342 112.119 30,06 2007 1001 81.955 82.956 1542 110.283 111.825 30,21 Kaynak: Kültür ve Turizm Đl Müdürlükleri ve Kültür ve Turizm Bakanlı ğı Đstatistikleri



365


Tablo: 107 Ordu Đli Bütününde Turizm Belgeli Tesislerde Ortalama Geceleme Sayısı (Gün) 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 YABANCI 2.5 1.6 1.6 1.9 2.0 3.6 1.7 1.5 YERL Đ 1.4 1.4 1.3 1.2 1.3 1.4 1.3 1.3 TOPLAM 1.4 1.4 1.3 1.3 1.3 1.4 1.3 1.3


Tablo: 108. Ordu Đli Bütününde Belediye Belgeli Tesislerde Ortalama Geceleme Sayısı (Gün) 2000 2002 2003 2004 YABANCI 2.3 1.1 1.0 1.3 YERL Đ 1.2 1.2 1.1 1.4 TOPLAM 1.3 1.2 1.1 1.4


Đl bütününde yıllar itibariyle ortalama konaklamaların milliyetlere göre dağılımı belediye belgeli ve Turizm belgeli tesislerde Tablo: 109 ve Tablo: 110’da verilmiştir.

Tablo:109 Ordu Đli Bütününde Belediye Belgeli Tesislerde Konaklamaların Milliyetlere Göre Dağılımı ( Ki şi Sayıları) M ĐLL ĐYETLER 2000 2001 2002 2003 2004 ALMANYA AVUSTURYA 450 2547 568 421 FRANSA 184 527 231 89 ĐNGĐLTERE 91 496 907 101 ĐRLANDA 79 35 - ĐSPANYA 62 284 191 33 ĐTALYA 51 180 258 49 PORTEK ĐZ 19 - - YUNANĐSTAN 13 50 2 15 ÇEK CUMHUR ĐYETĐ 103 38 ĐSVĐÇRE 81 35 2 ĐZLANDA 12 15 20 7 POLONYA 46 - - MACAR ĐSTAN 32 - - BENELÜKS ÜLKELER Đ 109 1189 1123 1020 ĐSKANDĐNAV ÜLKELER Đ 29 208 246 40




366

Tablo:109 Ordu Đli Bütününde Belediye Belgeli Tesislerde Konaklamaların Milliyetlere Göre Dağılımı ( Ki şi Sayıları)

(Devam) ABD+KANADA 292 1161 664 96 AVUSTURALYA 65 365 383 66 GÜNEY KORE 58 69 - MEKSĐKA 22 - - JAPONYA 126 350 253 68 YENĐ ZELANDA 103 151 2 SIRBISTAN-KARADA Ğ - 25 - BDT 982 680 161 123 YUGOSLAVYA 196 19 ARNAVUTLUK 118 21 - BULGAR ĐSTAN 11 20 8 - ROMANYA 8 35 - 4 DĐĞER AVRUPA 578 - - - CEZA ĐR - 3 5 - SUDAN - - 1 - FAS - 67 - 4 MISIR - 3 - - TUNUS - 4 - - GÜNEY AFRĐKA - 35 2 2 B.ARAPEM ĐRLĐKLER Đ - 11 - - KUVEYT - 4 2 - UMMAN - - - - IRAK - 20 9 - LÜBNAN 102 - - 7 SUDĐ ARABĐSTAN 2 - - - K.K.T.C 24 253 55 18 ĐSRAĐL 551 155 118 15 ÇĐN HALK CUMH. - 33 4 1 HĐNDĐSTAN - - 14 3 ĐRAN 14 6 6 25 SURĐYE - 4 - - PAKĐSTAN - 3 - - SĐNDGAPUR - - 6 - BANGLADE Ş - - 6 - VENEZÜELLA - 4 - - ARJANT ĐN - - 2 - DĐĞER, MĐLL ĐYETSĐZ 337 20 - - YABANCI TOPLAM 3708 9643 5472 2230 TÜRK ĐYE 64.868 99.304 59.700 31.324 TOPLAM 68.576 108.947 65.172 33.554




367

Tablo: 110 Ordu Đli Bütününde Turizm Belgeli Tesislerde Konaklayanların Milliyetlere Göre Dağılımı (Ki şi Sayısı) MĐLL ĐYETLER 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 ALMANYA AVUSTURYA 272 269 679 283 84 116 120 FRANSA 18 38 29 25 5 15 38 ĐNGĐLTERE 34 75 30 24 11 10 68 ĐRLANDA - 7 2 - 6 - 8 ĐSPANYA - 7 5 6 6 1 8 ĐTALYA 185 82 15 59 44 17 28 PORTEK ĐZ - - 1 - - - - YUNANĐSTAN 45 86 60 7 80 30 23 ÇEK CUMHUR ĐYETĐ - - - - 2 - 30 ĐSVĐÇRE 19 21 3 9 9 1 1 POLONYA - - 2 2 - - - BENELÜKS ÜLKELER Đ 61 75 544 145 25 33 30 ĐSKANDĐNAV ÜLKELER Đ 18 26 56 14 6 10 13 ABD+KANADA 117 166 73 54 87 16 48 AVUSTURALYA 57 110 17 3 2 1 - GÜNEY KORE - - - - 9 1 - JAPONYA 27 45 10 1 10 5 12 YENĐ ZELANDA 12 18 - 1 - - SIRBISTAN-KARADA Ğ - - - 62 - - - BDT 563 524 329 243 570 167 374 YUGOSLAVYA - - - - - - 2 BULGAR ĐSTAN - - 7 2 2 2 9 ROMANYA - 52 2 3 1 2 24 DĐĞER AVRUPA 131 6 - - - - 51 CEZA ĐR - - - - - - 36 FAS, TUNUS - - - - 6 1 1 GÜNEY AFRĐKA - 1 - - - 1 - DĐĞER AFRĐKA ÜLK. - - - 1 - - 1 B.ARAPEM ĐRLĐKLER Đ - 1 2 - 2 2 - KUVEYT - - - - - - 11 IRAK - 3 - - 8 - 2 LÜBNAN 1 2 1 - - - - ÜRDÜN 23 1 - 1 - - - SUDĐ ARABĐSTAN - 5 20 - 2 3 16 K.K.T.C 6 6 3 - 3 2 6 ĐSRAĐL 44 269 9 - 28 8 3 ÇĐN HALK CUMH. - 1 3 - - - 15 HĐNDĐSTAN - 6 - 2 - - - ĐRAN 2 14 17 4 6 - 19 PAK ĐSTAN - - - 8 - - - ŞĐLĐ, ARJANTĐN - - 2 - - 8 - BREZĐLYA - 3 - - - - - DĐĞER, MĐLL ĐYETSĐZ 170 26 22 - 23 - 39

YABANCI TOPLAM 1818 2087 1943 998 1038 452 1036 TÜRK ĐYE 43.511 37.635 53.771 46.136 32.472 57.031 84.505 TOPLAM 45.329 39.722 55.714 47.134 33.510 57.483 85.541




368

3.4. RĐZE Rize ilinde Turizm ve Belediye belgeli tesisler bütününde konaklayan sayıları Tablo: 111’de verilmiştir. Tablo: 111 Rize Đli Bütününde Turizm ve Belediye Đşletme Belgeli Tesisler Toplamında Konaklayan Kişi ve Geceleme Sayıları YILLAR KONAKLAYAN K ĐŞĐ GECELEME

YABANCI YERL Đ TOPLAM YABANCI YERL Đ TOPLAM 2000 83.143 163.002 246.145 85.307 203.195 288.482 2002 131.487 131.698 145.266 16.430 150.617 167.047 2003 39.318 177.726 217.044 52.008 208.870 260.878 2004 13.575 103.997 117.572 31.269 133.716 164.985 Kaynak: Kültür ve Turizm Đl Müdürlükleri ve Kültür ve Turizm Bakanlı ğı Đstatistikleri ve Büro Çalışması

Konaklayan kişi ve geceleme sayıları ile doluluk oranları, belediye belgeli ve Turizm belgeli tesislerde Tablo: 112 ve Tablo: 113’te verilmiştir.

Tablo: 112 Rize Đli Bütününde Belediye Belgeli Tesislerde Konaklayan Kişi ve Geceleme Sayıları YIL KONAKLAYAN K ĐŞĐ GECELEME YIL ORT Yabancı Yerli Toplam Yabancı Yerli Toplam DOL. (%) 2000 79.512 121.689 201.201 81.071 145.878 226.949 20,69 2002 10.516 94.693 105.290 12.663 99.268 111.931 14,08 2003 34.936 140.788 175.724 47.374 158.748 206.122 26,28 2004 9807 56.925 66.732 26.524 65.265 91.789 11,70 Kaynak: Kültür ve Turizm Đl Müdürlükleri ve Kültür ve Turizm Bakanlı ğı Đstatistikleri ve Büro Çalışması



369

Tablo: 113 Rize Đli Bütününde Turizm Đşletme Belgeli Tesislerde Konaklayan Kişi Ve Geceleme Sayıları YIL KONAKLAYAN K ĐŞĐ GECELEME YIL ORT. Yabancı Yerli Toplam Yabancı Yerli Toplam DOL.(%) 2000 3631 41.313 44.944 4236 57.317 61.553 30,03 2001 2599 39.393 41.992 3275 56.378 59.653 34,26 2002 2971 37.005 39.976 3767 51.349 55.116 28,92 2003 4382 36.938 41.320 4634 50.122 54.756 28,37 2004 3768 47.072 50.840 4745 68.451 73.196 30,91 2005 3808 43.327 47.135 5038 56.623 61.661 25,95 2006 6510 54.550 61.060 8668 71.657 80.325 28,21 2007 3005 74.940 77.945 6318 93.483 99.801 27,10 Kaynak: Kültür ve Turizm Đl Müdürlükleri ve Kültür ve Turizm Bakanlı ğı Đstatistikleri ve Büro Çalışması

Đl bütününde yıllar itibariyle ortalama geceleme sayıları belediye belgeli ve Turizm belgeli tesislerde Tablo: 114 ve Tablo: 115’te verilmiştir.

Tablo: 114 Rize Đli Bütününde Turizm Belgeli Tesislerde Ortalama Geceleme Sayısı (Gün)



Tablo: 115 Rize Đli Bütününde Belediye Belgeli Tesislerde Ortalama Geceleme Sayısı (Gün) 2000 2002 2003 2004 YABANCI 1.0 1.2 1.4 2.7 YERL Đ 1.2 1.0 1.1 1.1 TOPLAM 1.1 1.1 1.2 1.4





370

Tablo: 116 Rize Đli Bütününde Belediye Belgeli Tesislerde Konaklamaların Milliyetlere Göre Dağılımı ( Ki şi Sayıları) M ĐLL ĐYETLER 2000 2002 2003 2004 ALMANYA AVUSTURYA 20 11 625 107 FRANSA - - 58 - ĐNGĐLTERE - - 45 81 ĐRLANDA - 2 - ĐSPANYA - 3 322 - ĐTALYA - - 38 46 YUNANĐSTAN 39 - 165 - ĐSVĐÇRE - - 216 - ĐZLANDA - - 151 - POLONYA - - - 35 MACAR ĐSTAN - - - 23 BENELÜKS ÜLKELER Đ 31 - 68 11 ĐSKANDĐNAV ÜLKELER Đ

- - 144 57

ABD+KANADA 59 - 369 - AVUSTURALYA - - 31 - GÜNEY KORE - - 48 25 JAPONYA 74 - 556 - YENĐ ZELANDA - - 14 21 SIRBĐSTAN-KARADA Ğ - - 28 - BDT 78.733 10.390 26.359 8572 BULGAR ĐSTN - 87 103 - GÜNEY AFRĐKA - - - 173 DĐĞER AFRĐKA ÜLK. - - - 25 DĐĞER AVRUPA 281 - - - IRAK - 18 1 - LÜBNAN - - 99 - SUDĐ ARABĐSTAN - - - 32 K.K.T.C - - - 106 ĐSRAĐL - 4 5428 27 DĐĞER BATI ASYA - - - - HĐNDĐSTAN - - - 466 ÇĐN HALK CUMHUR ĐYETĐ

- 3 - -

ĐRAN - - 3 - SURĐYE 78 - 13 - SĐNGAPUR - - 48 - DĐĞER, MĐLL ĐYETSĐZ 30 - - - YABANCI TOPLAM 79.512 10.516 34.936 9807 TÜRK ĐYE 121.689 94.693 140.788 56.925 TOPLAM 201.201 105.209 175.724 66.732




371

Tablo: 117 Rize Đli Bütününde Turizm Belgeli Tesislerde Konaklayanların Milliyetlere Göre Dağılımı MĐLL ĐYETLER 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 ALMANYA AVUSTURYA 148 159 197 122 485 144 156 FRANSA 29 44 50 23 136 9 102 ĐNGĐLTERE 69 39 87 67 88 70 37 ĐRLANDA - - 6 13 3 - 10 ĐSPANYA 6 5 6 14 6 3 15 ĐTALYA 23 17 17 49 15 33 63 PORTEK ĐZ - - - - - 6 5 YUNANĐSTAN 82 43 2 7 8 34 21 ÇEK CUMH. - - - - - 4 4 ĐSVĐÇRE 9 8 13 14 6 3 82 POLONYA - 1 5 - 46 105 77 MACAR ĐSTAN - - - 6 - 3 1 BENELÜKS ÜLKELER Đ 23 26 47 8 75 47 36 ĐSKANDĐNAV ÜLKELER Đ 2 34 12 9 6 42 75 ABD+KANADA 66 158 123 48 243 189 175 AVUSTURALYA, YEN Đ ZELANDA - 3 28 8 18 2 76 GÜNEY KORE - - - - 4 9 21 JAPONYA 135 62 57 27 3 28 26 BDT 1949 795 1491 3410 2329 2861 5102 YUGOSLAVYA - - 7 - - 1 - BULGAR ĐSTN 10 7 4 3 10 8 7 DĐĞER AFRĐKA ÜLK. - - 4 - - 3 - ROMANYA 670 673 - 2 2 3 1 DĐĞER AVRUPA 291 169 - 1 - 3 5 CEZA ĐR - - - - - - 15 DĐĞER AFRK ĐKA ÜLK. - - - - - - 5 BĐR. ARAP. EMR. - - - - 4 - 50 KUVEYT 1 - 3 9 3 10 13 IRAK 1 5 - - 15 15 LÜBNAN - - - 2 5 5 ÜRDÜN - - 3 - - - 8 SUDĐ ARABĐSTAN 67 69 45 14 95 17 101 K.K.T.C - - 173 97 8 2 16 ĐSRAĐL 18 213 496 388 132 112 73 DĐĞER BATI ASYA - - - - - - 6 ÇĐN HALK CUMHUR ĐYETĐ - - 3 - - - - ĐRAN 5 4 34 2 1 7 43 SURĐYE - - 11 3 - 22 9 PAK ĐSTAN 1 - - - 8 - - DĐĞER GÜNEY ASYA - - - - - 2 - ŞĐLĐ - - - - 4 - - ARJANT ĐN - - - 5 - 2 - BRAZĐLYA - - - - - 2 - DĐĞER, MĐLL ĐYETSĐZ 26 65 47 21 18 2 54 YABANCI TOPLAM 3631 2599 2971 4382 3768 3808 6510 TÜRK ĐYE 41.313 39.393 37.005 36.938 47.072 43.327 54.550 TOPLAM 44.944 41.992 39.976 41.320 50.840 47.135 61.060

Kaynak: Kültür ve Turizm Đl Müdürlükleri ve Kültür ve Turizm Bakanlı ğı Đstatistikleri



372

3.5. TRABZON Trabzon ilinde Turizm ve Belediye belgeli tesisler bütününde konaklayan sayıları Tablo: 118’de verilmiştir. Tablo: 118 Trabzon Đli Bütününde Turizm ve Belediye Đşletme Belgeli Tesisler Toplamında Konaklayan Ki şi ve Geceleme Sayıları YILLAR KONAKLAYAN K ĐŞĐ GECELEME

YABANCI YERL Đ TOPLAM YABANCI YERL Đ TOPLAM 2000 75.284 356.099 431.383 84.724 400.831 485.555 2002 72.238 229.911 302.149 96.879 272.999 369.878 2003 31.873 153.585 185.458 42.369 272.228 314.597 2004 65.220 230.182 295.402 97.695 319.040 416.735 Kaynak: Kültür ve Turizm Đl Müdürlükleri ve Kültür ve Turizm Bakanlı ğı Đstatistikleri ve Büro Çalışması

Konaklayan kişi ve geceleme sayıları ile doluluk oranları, belediye belgeli ve Turizm belgeli tesislerde Tablo: 119 ve Tablo: 120’de verilmiştir.

Tablo: 119 Trabzon Đli Bütününde Belediye Belgeli Tesislerde Konaklayan Kişi ve Geceleme Sayıları YIL KONAKLAYAN K ĐŞĐ GECELEME YIL ORT Yabancı Yerli Toplam Yabancı Yerli Toplam DOL. (%) 2000 1538 231.013 232.551 2664 239.375 242.039 17,81 2002 25.965 122.805 148.770 35.847 131.410 167.257 14,89 2003 586 39.273 39.859 586 111.262 111.848 9,97 2004 48.201 116.455 164.656 71.901 161.849 233.750 20,76 Kaynak: Kültür ve Turizm Đl Müdürlükleri ve Kültür ve Turizm Bakanlı ğı Đstatistikleri ve Büro Çalışması



373

Tablo: 120 Trabzon Đli Bütününde Turizm Đşletme Belgeli Tesislerde Konaklayan Kişi Ve Geceleme Sayıları YIL KONAKLAYAN K ĐŞĐ GECELEME YIL ORT. Yabancı Yerli Toplam Yabancı Yerli Toplam DOL.(%) 2000 73.746 125.086 198.832 82.060 161.456 243.516 33,30 2001 40.100 97.935 138.035 51.937 130.213 182.150 25,06 2002 46.273 107.106 153.379 61.032 141.589 202.621 27,29 2003 31.287 114.312 145.599 41.783 160.966 202.749 27,61 2004 17.019 113.727 130.746 25.794 157.191 182.985 31,72 2005 29.273 118.924 148.197 41.914 169.155 211.069 29,25 2006 25.743 155.140 180.883 37.712 189.634 221.346 28,04 2007 18.632 154.782 173.414 24.361 196.955 221.316 28,33 Kaynak: Kültür ve Turizm Đl Müdürlükleri ve Kültür ve Turizm Bakanlı ğı Đstatistikleri ve Büro Çalışması


Tablo: 121 Trabzon Đli Bütününde Turizm Belgeli Tesislerde Ortalama Geceleme Sayısı (Gün)



Tablo: 122 Trabzon Đli Bütününde Belediye Belgeli Tesislerde Ortalama Geceleme Sayısı (Gün) 2000 2002 2003 2004 YABANCI 1.7 1.4 1.0 1.5 YERL Đ 1.0 1.1 2.8 1.4 TOPLAM 1.0 1.1 2.8 1.4





374

Tablo: 123 Trabzon Đli Bütününde Belediye Belgeli Tesislerde Konaklamaların Milliyetlere Göre Dağılımı (Ki şi Sayıları) MĐLL ĐYETLER 2000 2001 2002 2003 2004 ALMANYA AVUSTURYA

- 502 - 1819

FRANSA - 189 - 371 ĐNGĐLTERE - 19 - 1061 ĐRLANDA 16 ĐSPANYA - 151 - ĐTALYA - 27 - 139 PORTEKĐZ - - - - YUNANĐSTAN - 27 - 494 ÇEK CUMH. 108 - - ĐSVĐÇRE - 6 POLONYA 247 MACAR ĐSTAN 1 BENELÜKS ÜLKELER Đ

5 100 - 1

ĐSKANDĐNAV ÜLKELER Đ

- 491 - 3

ABD+KANADA - 59 - 1162 AVUSTURALYA - 310 - 462 JAPONYA - 465 - 11 GÜNEY KORE 86 5 MEKSĐKA 32 YENĐ ZELANDA - - 1 BDT 1324 19.625 582 42.246 YUGOSLAVYA 81 - BULGAR ĐSTAN - 195 4 1 DĐĞER AVRUPA 63 - LÜBNAN - - - 2 SUDĐ ARABĐSTAN - - - 2 K.K.T.C - - - 6 ĐSRAĐL - 3428 - 127 HĐNDĐSTAN - - - 24 ĐRAN 146 - - 10 VENEZÜELLLA 54 - YABANCI TOPLAM 1538 25.965 586 48.201 TÜRK ĐYE 231.013 122.805 39.273 116.455 TOPLAM 232.551 148.770 39.859 164.656




375

Tablo: 124 Trabzon Đli Bütününde Turizm Belgeli Tesislerde Konaklayanların Milliyetlere Göre Dağılımı MĐLL ĐYETLER 2001 2002 2003 2004 2005 2006 ALMANYA AVUSTURYA

2858 3454 1725 1628 1499 1083

FRANSA 744 560 191 406 435 287 ĐNGĐLTERE 697 626 444 578 860 408 ĐRLANDA 2 45 42 35 57 23 ĐSPANYA 76 83 194 375 101 107 ĐTALYA 669 297 241 278 442 250 PORTEKĐZ 5 3 16 6 9 - YUNANĐSTAN 1477 744 950 903 866 284 ÇEK CUMH. - 41 10 10 7 11 ĐSVĐÇRE 110 159 103 49 206 55 ĐZLANDA 2 80 5 26 4 POLONYA 1 5 18 25 59 9 MACAR ĐSTAN 16 2 28 5 8 4 BENELÜKS ÜLKELER Đ

886 1039 548 905 985 434

ĐSKANDĐNAV ÜLKELER Đ

327 917 485 126 593 169

ABD+KANADA 1319 1482 803 684 786 563 AVUSTURALYA 252 150 93 117 195 63 JAPONYA 896 709 604 616 462 526 GÜNEY KORE - 55 32 32 31 12 MEKSĐKA - - - - 2 YENĐ ZELANDA 6 2 34 10 46 21 SIRBĐSTAN-KARADA Ğ

- - 80 - - -

BDT 27.675 32.595 21.515 7511 18.612 19.209 YUGOSLAVYA 31 127 - 25 234 15 ARNAVUTLUK - - - 1 5 3 BULGAR ĐSTAN 43 22 118 55 71 42 LĐBYA - 2 - 5 - 1 ROMANYA 22 20 430 70 66 56 DĐĞER AVRUPA 382 267 6 - - 3 CEZAY ĐR - - - - 20 8 SUDAN - - 15 1 2 - FAS - 4 - 4 - - MISIR 6 80 3 - 1 6 TUNUS 4 1 - - 2 5 G.AFRĐKA 6 21 37 37 10 2 DĐĞER AFRĐKA ÜLK.

- - 6 - 54 10



376

Tablo: 124 Trabzon Đli Bütününde Turizm Belgeli Tesislerde Konaklayanların Milliyetlere Göre Dağılımı

(Devam)


BĐR. ARAP. EMR. 8 98 26 87 91 56 BAHREYN - - - - 8 KUVEYT 37 67 114 16 49 6 UMMAN 13 - - - 1 IRAK 6 11 13 51 5 4 LÜBNAN - 3 20 4 2 ÜRDÜN 5 5 19 8 2 3 SUDĐ ARABĐSTAN 217 230 386 348 217 474 K.K.T.C 3 93 86 4 138 108 ĐSRAĐL 636 1417 1325 1771 1025 943 DĐĞER BATI ASYA - - - - 3 29 ÇĐN 1 17 7 2 46 9 ENDONEZYA - 2 - - - - FĐLĐPĐNLER - 1 5 - - - HĐNDĐSTAN - 137 15 6 7 44 ĐRAN 128 107 4 118 85 223 MALEZYA - - 3 6 38 - SURĐYE - 8 126 6 2 10 PAKĐSTAN 106 7 20 6 5 - SĐNGAPUR - 48 - - DĐĞER GÜNEY ASYA

- - - - - 26

DĐĞER K.AMER ĐKA - - - - - 34 BANGLADE Ş - 6 6 - - - VENEZÜELLLA - 1 - 4 - - ARJANT ĐN - - 1 4 37 57 BRAZĐLYA - 13 2 - 24 33 G.ASYA - - - DĐĞER, MĐLL ĐYETSĐZ

428 458 285 81 739 8

YABANCI TOPLAM 40.100 46.273 31.287 17.019 29.273 25.743 TÜRK ĐYE 97.935 107.106 114.312 113.727 118.924 155.140 TOPLAM 138.035 153.379 145.599 130.746 148.197 180.883



377

V - TURĐZM ÖRGÜTLERĐ VE TURĐZM FAAL ĐYETLERĐ

1. KAMU KURULU ŞLARI

1.1. TURĐZM BAKANLI ĞI BÖLGE TEŞKĐLATI

Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın bölge bazında bir teşkilatı bulunmamaktadır. Her il merkezinde Turizm Đl Müdürlükleri ve Giresun’da Giresun Evi Müzesi’nde, Ordu kent Merkezi ve Ünye’de, Trabzon Đl Merkezi ve havaalanında Turizm Danışma Büroları bulunmaktadır.

2. ÖZEL SEKTÖR KURULU ŞLARI

2.1. SEYAHAT ACENTALARI

Planlama Bölgesi’nde halen faaliyette bulunan seyahat acentelerinin illere göre dağılımı Tablo: 125’te sunulmuştur. Tablo: 125 Seyahat Acentelerinin Đllere Göre Dağılımı ĐLLER MERKEZ ĐLÇELER TOPLAM % GĐRESUN 6 1 7 9.6 GÜMÜŞHANE 2 - 2 2.7

ORDU 6 6 12 16.4

RĐZE 6 2 8 11.0

TRABZON 39 5 44 60.3

TOPLAM 59 14 73 100.0

Kaynak: Kültür ve Turizm Đl Müdürlükleri ve Kültür ve Turizm Bakanlı ğı Đstatistikleri, www.tursab.org.tr ve Büro Çalışması

Giresun Đl Merkezinde 6 acentenin 4’ü A Grubu, 2’si Geçici A Grubu acenteler olup, Görele’de bulunan tek acente C Grubu’dur. Gümüşhane’de yer alan 2 seyahat acentesi A Grubu’dur. Acentelerden birinin merkezi Đstanbul’dadır. Ordu Đl Merkezinde acentelerden 4’ü A Grubu, 2’si C Grubu olup, biri şube niteliğindedir. Đlde ayrıca Fatsa’da 3’ü A Grubu (1’i Ordu’dakinin şubesi), 1’i B



378

Grubu olmak üzere 4 adet acente ve Ünye’de 2 adet A Grubu seyahat acentesi faaliyettedir. Rize’de il merkezinde yer alan 6 seyahat acentesi ve Çayeli ve Çamlıhemşin’deki 2 acentenin tümü A Grubu’dur. Trabzon il merkezinde yer alan 39 seyahat acentesinin 34’ü A Grubu, 3’ü B Grubu ve 2’si C Grubu’dur. Ayrıca, Of’ta 2 adet, Akçaabat ve Araklı’da birer adet A Grubu ve Arsin’de 1 adet C Grubu acente bulunmaktadır.

3. TUR ORGANĐZASYONLARI VE TUR GÜZERGAHLARI

3.1. MEVCUT TUR ORGANĐZASYONLARI VE TUR ĐZM

FAAL ĐYETLERĐ

Son yıllarda planlama bölgesine yönelik yurt içi turlarda büyük artış gözlenmektedir. Genelde turları tümü Ankara, Đstanbul ve daha az sayıda Đzmir kaynaklıdır. Bölge genelinde yabancı turist sayısında bir gelişme olmazken, yerli turist sayısında belirgin bir gelişme göze çarpmaktadır. Bölgede en çok ziyaret edilen yerler Sumela Manastırı, Ayder, Trabzon Atatürk Köşkü ve Uzungöl’dür. Daha önceleri kısıtlı destinasyonlara giden turlar son yıllarda yayalara da yönelmiştir. Bölgeye yönelik turların detayı aşağıda verilmiştir.

3.2. MEVCUT TUR GÜZERGAHLARI

Bölge genelinde belirlenen mevcut tur sayısı 37’dir. Turlara ilişkin özet bilgiler aşağıdaki tablolarda verilmiştir. Her tur için detaylı bilgiler ise ekler bölümünde yer almaktadır.



379

Tablo: 126 Turların Giri ş Ve Çıkış Noktaları

TUR NO Geliş Güzergâhı Gidiş Güzergâhı 1 ANK-SUNGURLU-SAMSUN SAMSUN-ANKARA

2 TRABZON (THY) ARTV ĐN-ERZURUM (THY) 3 ĐST-AMASYA-ŞEBĐNKARAH ĐSAR SAMSUN-SĐNOP-KASTAMONU-BARTIN-

AMASRA-ĐST 4 TRABZON(THY) TRABZON(THY) 5 TRABZON(THY) TRABZON(THY)

6 ĐST-S.BOLU-KAST-SĐNOP-ORDU SAMSUN-AMASYA-MERZ ĐFON-BOLU-ĐST. 7 ĐST-BOLU-ANK-SUNGURLU-AMASYA-TOKAT-

SĐVAS ERZĐNCAN-ERZURUM-ARTVĐN

SAMSUN-SĐNOP-KASTM-S.BOLU-BARTIN-AMASRA-BOLU-ADAPAZARI- ĐZMĐT-ĐST

8 ĐST-ĐZM ĐT-BOLU-MERZ ĐFON-SAMSUN SAMSUN-SĐNOP-S.BOLU-ĐST. 9 TRABZON(THY) TRABZON(THY)

10 TRABZON(THY) TRABZON(THY) 11 ANK-AMASYA-ORDU SAMSUN-SĐNOP-AMASRA-S.BOLUAMASRA-

BOLU-ANKARA 12 ANK-AMASRA-KAST-S ĐNOP-SAMSUN GÜMÜŞHANE-ERZ ĐNCAN-SĐVAS-TOKAT-

AMASYA-ANK 13 TRABZON(THY) TRABZON(THY)

14 ANK-KIRIKKALE-ÇORUM-SUNGURLU-SAMSUN

IŞIKLI BELDES Đ-KAYABA ŞI YAYLAKENT-ANKARA

15 TRABZON(THY) TRABZON(THY)

16 TRABZON(THY) TRABZON(THY) 17 ĐST-AMASYA-SAMSUN SAMSUN-SĐNOP-KAST-S.BOLU-BARTIN-

AMASRA-ABANT- ĐST 18 ĐST-S.BOLU-ILGAZ-KAST-S ĐNOP-SAMSUN SAMSUN-AMASYA-ÇORUM- ĐST 19 SAMSUN (THY) ARTV ĐN-ERZURUM(THY) 20 TRABZON(THY) ARTVĐN-ERZURUM(THY)

21 SAMSUN(THY) TRABZON(THY) 22 ANK-TARBZON TRABZON-ANKARA

23 TRABZON(THY) TRABZON(THY) 24 ANK-AMASYA-ORDU ORDU-SAMSUN-SĐNOP-KAST-AMASRA-

ANK 25 ĐST-BOLU-ANK-ÇORUM-AMASYA- KELK ĐT

VADĐSĐ-SUŞEHRĐNDEN-GÜMÜŞHANE SAMSUN-BAFRA-AMASRA- ĐSTANBUL

26 ĐZMĐR-ANK-ÇORUM-AMASYA-SAMSUN ORDU-SĐNOP-KAST-S.BOLU-BALIKESĐR-ĐZMĐR

27 TRABZON(THY) TRABZON(THY) 28 ANK-ÇORUM-SAMSUN TRABZON-ANKA 29 SÖKE-ABANT-AMASRA-KAST-S ĐNOP-

SAMSUN ORDU-TOKAT-AMASYA-ÇORUM-K.KALE-ANK-AFYON-KU ŞADASI-SÖKE

30 ANK-ÇORUM-SAMSUN ORDU-SAMSUN-ANK

31 ANK-KAST-S ĐNOP-SAMSUN-ORDU ORDU-AMASYA-ANK 32 ANK-KAST-SĐNOP-SAMSUN-ORDU ORDU-AMASYA-ANK

33 TRABZON(THY) TRABZON(THY) 34 ANK-KAST-SĐNOP-SAMSUN-ORDU ORDU-AMASYA-ANKARA

36 ĐST-S.BOLU-KAST-SĐNOP-SAMSUN-GĐRESUN TRABZON(THY) 37 ĐST-AMASYA-Ş.KARAHĐSAR-GĐRESUN SAMSUN-SĐNOP-KAST-BARTIN-AMASRA-

ĐST Kaynak: Büro Çalışması



380

Tablo: 127 Tur Güzergâhlarının Uğradığı Mola Yerleri

KISA (ÇAY) MOLA NOKTALARI TUR SAYISI Rize Çay Bahçesi 2 Ordu - Boztepe 10 Rize Kalesi 4 Galer Düzü 2 Tirebolu Kalesi 6 Kusera Yaylası 2 Gefragol Yaylası 2 Lagana Mezrası 2 Dilaver Yaylası 2 Kanuni Sultan Süleyman Evi 2 Ünye 2 Trabzon 2 Hamsiköy 5 Karagöl 2 Denizgöl 2 Olgunlar Yaylası 2 Nastaf Yaylası 2 Karadeniz Gölü 2 Zigana 2 Şenyuva Köprüsü 2 Çamlıhemşin 2 Of 2 Kaynak: Büro Çalışması



381

Tablo: 128 Tur Güzergâhlarının Yemek Molası Verdiği Yerler

YEMEK MOLASI NOKTALARI TUR SAYISI Akşaaabat 12 Ayder 3 Uzungöl 15 Çamlıhemşin 4 Avusor Yaylası 2 Karagöl 4 Aros Yaylası 1 Sumela Manastırı 6 Hopa 2 Hamsiköy 12 Fırtına Deresi 9 Fırtına Vadisi 3 Rize 3 Terme 2 Karaca Mağarası 2 Elevit Yaylası 2 Macahel 1 Coşandere 3 Gümüşhane 1 Dilaver Yaylası 1 Fosiya Mezrası 1 Şorneşa Mezrası 1 Çakırgöl 1 Đmera Manastırı 1 Figanoy Yaylası 1 Çayeli 3 Demirkapı Yaylası 1 Şekersu Yaylası 3 Kayabaşı Yaylası 1 Trabzon 1 Maçka 1 Batlaş Aşıdı 1 Polavit Şelalesi 1 Kaçkar Zirvesi 1 Kaynak: Büro Çalışması



382

Tablo: 129 Tur Güzergâhlarının Gezdiği Yerler GEZĐLEN YERLER TUR SAYISI GEZ ĐLEN YERLER TUR SAYISI Ayder 26 Taşkıran 1 Fırtına Vadisi 14 Yason Perşembe Kilisesi 4 Fırtına Deresi 10 Çayeli 1 Gelintülü Şelalesi 20 Zilkale 15 Uzungöl 22 Çat Vadisi 2 Kiremitli Köprü 5 Kavrol Yaylası 5 Trabzon Kent Merkezi 2 Haldizen Vadisi 3 Sumela Manastırı 36 Ordu Paşaoğlu Konağı 4 Atatürk Köşkü 24 Harşit Vadisi 1 Boztepe 14 Meryemana Kilisesi 3 Çakırtepe 1 Şenlikdüzü 4 Hacizeni Yaylası 4 Rize Kalesi 10 Doba Yaylası 3 Demirkapı Yaylası 4 Kalegon 11 Komnenos Krallığı 1 Göksu Şelalesi 2 Akçaabat 15 Camiliköy(Macahel) 4 Hamsiköy 12 Krom Vadisi 2 Soğuksu Tepesi 1 Arena 1 Sultanmurat Yaylası 1 Deriner Barajı 1 Lustra 2 Cehennemdere Kanyonu 1 Garester 2 Dörtler Kilisesi 1 Seve Gölü 2 Zigana Geçidi 15 Vazelon Manastırı 1 Karaca Mağrası 15 Çağlayan Konakları 3 Ayasofya 22 Maral Şelalesi 2 Trabzon Kalesi 2 Efeler ve Tamara Köprüsü 1 Rize Botanik Bahçe 8 Cengovit Gölü 2 Taşkemer Köprü 11 Karadeniz Gölü 4 Kümbet Yaylası 3 Mekerel 4 St.Jean Kalesi 6 Đsimsiz Göl 2 Eynesil Kalesi 4 Avusor Yaylası 2 Gelivera Deresi 2 Taşlık Yayla 1 Ayazma 7 Dobeya Yaylası 1 Kaya Kilisesi 4 Kaçvaç Yaylası 1 Su Kemerleri 7 Bulut Şelalesi 2 Kaya Freskleri 4 Büyükdeniz Gölü 1 Ardeşen 2 Kaçkar Dağları 1 Çamlıhemşin 12 Tarihi Cinciva Köprüsü 5 Rize Çay Fabrikası 13 Karagöl 5 Aygır Gölü 1 Đmera Manastırı 1 Balıklı Göl 3 Coşandere 3 Hecek Yaylası 1 Santa Harabeleri 2 Kanaklar Mahallesi 2 Kayabaşı Yaylası 3 Tar Deresi 1 Kustul Manastırı 1 Olgunlar Yaylası 1 Şimşirli Vadisi 1 Kaçkar Zirvesi 1 Taşköprü Yaylası 1 Blodi Yaylası 1 Selboğazı Yaylası 1 Küçükdeniz Gölü 1 Camiboğazı 1 Hüser Yaylası 1 Torul Tüneli 2 Toba Yaylası 1 Gulin Dağı Yaylası 1 Çağırankaya Yaylası 1 Solma Yaylası 1 Verçenek Yaylası 1 Buzul Gölleri 1 Eyneçur Yaylası 1 Giresun Kalesi 16 Yolarimi Yaylası 1 Ovit Dağı 3 Palovit Şelalesi 6 Gümüşhane Evleri 1 Kayabaşı Yaylası 1 Pontus Kilisesi 1 Giresun Adası 1 Tirebolu 1 Solaklı Vadisi 1 Kürtün 1 Çaykara 3 Haldiver Vadisi 1 Çağlayan Vadisi 1 Elevit Yaylası 1 Arslandere Köyü 2 Hıdırnebi Yaylası 1 Pokut Yaylası 2 Şenyuva Kemer Köprüsü 1 Sal Yaylası 2 Kaynak: Büro Çalışması



383

Tablo: 130 Tur Güzergâhlarının Yürüyüş Yaptıkları Parkurlar

YÜRÜYÜŞ PARKURLARI TUR SAYISI Ayder-Göksu Şelale 4 Uzungöl 5 Çinçiva 1 Zilkale 1 Elevit Yaylası 1 Sumela Manastırı 1 Avusor Yaylası 4 Buzul Gölü 3 Tar Deresi 7 Karagöl 3 Aros Yaylası 1 Demirkapı Yaylası 3 Kayabaşı Yaylası 1 Macahel Vadisi 1 Fırtına Vadisi 1 Palakçur Yaylası 1 Huser Yaylası 1 Kavron Yaylası 1 Cengovit Gölleri 1 Đsimsiz Göl 1 Gelgebent Sırtı 1 Manzara Tepesi 1 Elevit Yaylası 1 Lişer Yaylası 1 Fosiye Mezrası 1 Saveriksa 1 Maura Yaylası 1 Göksu Şelalesi 4 Palovit Vadisi 1 Hıdrnebi Yaylası 1 Şekersu Yaylası 1 Kaynak: Büro Çalışması



384

Tablo:131 Tur Güzergâhlarının Uğradığı Alışveriş Noktaları ALI ŞVERĐŞ NOKTALARI TUR SAYISI Çamlıhemsin 3 Rize Bezi 18 Gümüşcüler Çarşısı(Trabzon) 18 Ordu(Fındık) 2 Giresun (Fındık) 6 Sürmene(Bıçak) 1 Gümüşhane 1 Kaynak: Büro Çalışması

Tablo: 132 Tur Güzergâhlarının Konakladığı Yerler KONAKLAMA YERLER Đ TUR SAYISI Grand Çavuşoğlu Otel-Rize 5 Haşimoğlu Otel-Ayder 14 Yeşilvadi Otel 1 Usta Otel-Trabzon 11 Atlıhan Otel-Ordu 5 Otel – Uzungöl 8 Otel-Ayder 7 Pansiyon-Macahel 1 Đnan Kardeşler Otel –Bungalovlar-Uzungöl 3 Otel-Rize 4 Hancılar Otel-Giresun 1 Gümüşkayak Otel-Zigana 1 Perşembe Dedeevi Otel-Ordu 5 Kayabaşı Yaylası-Kent Evleri 3 Yalçın Otel-Fatsa 5 Büyük Sumela Otel-Maçka 5 Yeşilvadi Otel-Ayder 1 Ensar Otel-Uzungöl 1 Piraziz Park Otel-Giresun 3 Taşkın Otel-Sultanmurat Yaylası 1 Akçaabat Otel-Trabzon 1 Macahel-Pansiyon 2 Butik Otel-Ayder 1 Sezgin Otel-Uzungöl 3 Zigana Yayla Tatil Köyü 4 Çimenler Otel 1 Coşandere Otel 3 Dilaver Tesisleri-Çakırgöl 3 Liva Otel-Ayder 1 Genesis Otel-Rize 1 Zarha Otel 2 Sis Otel-Ayder 1 Hıdırnebi Yayla Tesisleri 1 Otel-Fatsa 1 New Jasmin Otel-Giresun 2 Otel Zigana 1 Ridos Termal Otel 1 Kaynak: Büro Çalışması



385

5. TURĐZM EĞĐTĐMĐ

Planlama bölgesi ve çevre illerde gerek orta öğretim gerekse yüksek öğretim seviyesinde çok sayıda turizm konusunda eğitim kuruluşu yer almaktadır. Bu kuruluşların, yıllık kontenjanları ile dökümü Tablo: 133’te verilmiştir. Tablo: 133 Turizm Eğitimi Veren Eğitim Kurulu şları

OKUL ADI

YERĐ

EĞĐTĐM KONUSU

YILLIK KONTENJAN

(2009-2010 Öğrenim Yılı)

Otelcilik ve Turizm Meslek Lisesi Giresun Merkez Konaklama Ve Seyahat Hizmetleri (Đngilizce) 60 Yiyecek Đçecek Hizmetleri (Đngilizce) 120 Otelcilik ve Turizm Meslek Lisesi Gümüşhane Merkez Yiyecek Đçecek Hizmetleri (Đngilizce) 120 Otelcilik ve Turizm Meslek Lisesi Ordu Perşembe Konaklama Ve Seyahat Hizmetleri (Đngilizce) 60 Yiyecek Đçecek Hizmetleri (Đngilizce) 60 Otelcilik ve Turizm Meslek Lisesi Ordu Ünye Konaklama Ve Seyahat Hizmetleri (Đngilizce) 60 Yiyecek Đçecek Hizmetleri (Đngilizce) 60 Otelcilik ve Turizm Meslek Lisesi Rize Merkez Yiyecek Đçecek Hizmetleri (Đngilizce) 120 Otelcilik ve Turizm Meslek Lisesi Trabzon Akçaabat Yiyecek Đçecek Hizmetleri (Đngilizce) 90 Yiyecek Đçecek Hizmetleri (Rusça) 30 Konaklama Ve Seyahat Hizmetleri (Đngilizce) 30 Konaklama Ve Seyahat Hizmetleri (Rusça) 30 ORTA ÖĞRENĐM TOPLAMI

Yiyecek Đçecek Hizmetleri 600 Konaklama Ve Seyahat Hizmetleri 240 GENEL TOPLAM 840

Giresun Üniversitesi Bulancak Uygulamalı Bilimler Yüksekokulu

Turizm İşletmeciliği ve Otelcilik Bölümü

40

Giresun Üniversitesi Meslek Yüksekokulu Turizm ve Seyahat İşletmeciliği 60 Giresun Üniversitesi Tirebolu Mehmet Bayrak Meslek Yüksekokulu

Turizm ve Seyahat Hizmetleri ( II. Öğretimi Var)

60

Giresun Üniversitesi Şebinkarahisar Meslek Yüksekokulu

Turizm ve Otel İşletmeciliği 50

Gümüşhane Üniversitesi Đktisadi Ve Đdari Bilimler Fakültesi

Turizm İşletmeciliği henüz öğrenci almıyor

Gümüşhane Üniversitesi Turizm Đşletmeciliği Ve Otelcilik Yüksekokulu

henüz öğrenci almıyor

Gümüşhane Meslek Yüksekokulu Otel,Lokanta Ve Đkram Hizmetleri henüz öğrenci almıyor

Ordu Üniversitesi Meslek Yüksekokulu Otel,Lokanta Ve Đkram Hizmetleri 60

Ordu Üniversitesi Mesudiye Meslek Yüksekokulu Turizm ve otel işletmeciliği programı 90 Trabzon K.T.Ü. Turizm ve Otelcilik Meslek Yüksekokulu

Ağırlama hizmetleri 160

Trabzon Maçka Meslek Yüksekokulu Ağırlama hizmetleri 60 YÜKSEK ÖĞRENĐM TOPLAMI 580

Kaynak: Milli E ğitim Bakanlığı ve ÖSYM verileri

Bu sayılara ek olarak Samsun On Dokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun Meslek Yüksekokulu Otel, Lokanta ve Đkram Hizmetleri Bölümü’nün yıllık kontenjanı



386

30 olup, Samsun Bafra ve Atakum’da Otelcilik ve Turizm Meslek Liseleri bulunmaktadır. Bu liselerin toplam kontenjanı Đngilizcede 240, Rusça’da 60 olmak üzere 300’dür. Görüldüğü gibi bölgede yeterli sayıda turizm eğitimi veren kuruluş yer almaktadır. Gerekli yatırımların yapılması ve turist sayısının arttırılması halinde turizm tesislerinde iş imkanlarının artmasıyla bu kişilerin bölge içinde istihdamı mümkün olacaktır. Turizmde çalışacak personelin eğitiminin yanı sıra halkın eğitimi de büyük önem taşımaktadır. Bu amaçla turizmin yerel ekonomiye sağlayacağı sosyal ve ekonomik faydaları her türlü yerel basın ve yayın organı ve yerel toplantılar ile yerel siyasetçiler ve kamu yöneticileri tarafından anlatılmalıdır. Turizm Master Planı’nın bir kalkınma projesi olduğu görüşü özellikle vurgulanmalıdır. Ayrıca, tüm okullarda konunun işlenmesi sağlanmalıdır.



387

B . SENTEZ

I- TURĐZM SEKTÖRÜNÜN DEĞERLENDĐRĐLMESĐ

1.TURĐST VE GECELEME SAYILARI

Bölgede turizm sektörünün boyutlarına ilişkin tam güvenilir veri mevcut değildir. Konaklama istatistikleri iş ve turizm maksatlı gelişleri birbirinden ayırmadığı için turizm sektörünü net olarak görebilmek mümkün değildir. Sektörün boyutlarını tam olarak görebilmek maksadıyla bölgeye ticari maksatlı tur düzenleyen tüm firmaların internet tanıtımları toplanmış ve yapılan incelemede istisnasız tüm turların Sumela’ya uğradığı görülmüştür. Analoji yoluyla bölgeye münferit gelen turistlerinde tümünün Sumela’yı ziyaret ettiği varsayılabilir. Sonuç olarak Sumela ziyaretçi sayısı bölgeye gelen toplam turist miktarını gerçeğe oldukça yakın yansıtmaktadır. Sumela manastrını 2004 yılında yaklaşık 150.000, 2005 de 165.000, 2006 da 155.000, 2007 de 191.000 kişi ziyaret etmiştir. Biletsiz girişler ve az miktarda da olsa Sumela’yı ziyaret etmeyen turist miktarı dikkate alınarak bölgenin yıllık ziyaretçi adedi toplam 200.000 olarak tahmin edilebilir.

Đller toplamı (iş seyahatleri dâhil) geceleme ise 800.000 olarak alınabilir. Son resmi değer 2004 yılı için 772.000’dir. Bölgeye gelen 37 adet tur programının incelenmesi sonucu turla salt turizm amaçlı gelişlerde bölge içiortalama geceleme sayısı 4.69’dur.

2. TURĐST HAREKETLER Đ

Bölgeye hizmet veren 36 adet organize turun geceleme ve mola noktaları ile ziyaret edilen kaynakları ekli paftada sunulmuştur. Sahil yolu karayolu hareketlerinin tüm ağırlığını yüklenmekte Sumela, Uzungöl ve Ayder temel çekim noktaları olmakta, ana mola noktaları ve konaklamalar bu çekim noktalarının çevresinde veya bölgenin Samsun girişinde yer almaktadır. Bu konuda tek istisna gecelemesi olmayan Karaca Mağarasıdır. Bölgeye gelen turların 1/3 ü Trabzon dan uçakla giriş çıkış yapmakta ve ağırlıkla Trabzon-Rize illerini gezmektedir.



388

3. DARBOĞAZLAR

Ulaşım yetersizliği mevsim kısalığı ve gezme görmeye dayalı tek tür turizm bölgede sektörün temel darboğazlarıdır. Doğu Karadeniz turizminde bölgeyi tanımayan kamuoyu mevsimi Temmuz ve Ağustos ayı olarak bilmekte bu aylardaki yoğun gelişler yatak arzında darboğazlara neden olmaktadır. Gerçekte bölgenin en güzel ayları Temmuz, Ağustos yanı sıra Mayıs ve Eylül’dür (Haziran dağlarda yağışlı ve sisli geçmektedir). Bu darboğaz doğru tanıtımla kısmen aşılabilir. Mevsimi uzatmanın diğer bir yolu ise bölgede kış turizminin desteklenmesidir. Ulaşım yetersizliği özellikle dağlarda pek çok kaynağın atıl olarak kalmasına neden olmaktadır. Çözüm bir yandan turist eğilimlerini, diğer yandan değerlendirilebilir kaynakları devreye sokan yeni bir ulaşım planının yapılmasıdır. Gezme görmeye dayalı tek tür turizme, gerek mevsimi uzatmak gerekse mevsim içinde ek gelirler yaratmak için ilaveler gereklidir. Ancak ek turizm türlerinin günümüzde ve gelecekte pazarı olmayan tiplerinden özellikle kaçınılmalıdır.

4. UZUN VADEL Đ TEHDĐTLER

Bölge dışında ilk defa Karadeniz’e gelecek olan turist adayının temel imajı bölgenin yeşil olmasıdır. Fındık ve çay üretimi bölge yeşilli ğini hiç değilse görsel olarak planlama döneminde de devam ettirecektir. Ancak orman dokusu, özensiz açılan yolların yarattığı heyelanlar, ağaç hastalıkları, taş ocakları ve hidroelektrik santral inşaatları (derivasyon tünelleri dahil) ile hızla yok olmaktadır. Hidroelektrik santrallerin derivasyon tünelleri ile bazı vadi tabanlarındaki akar suyu kurulması, doğal hayatı ve çevre orman dokusunu zayıflattığı gibi bölgenin turizm açısından çekiciliğine düşürecektir. Orman dokusunun hızlı tahribi dışında planlama dönemi içinde turizm sektörünü negatif yönde etkileyecek kayda değer bir tehdit yoktur.



389

II. PROJEKS ĐYONLAR VE PLANLAMA HEDEFLER Đ

Doğu Karadeniz Bölgesi’nde turizm sektörünü geliştirmek için sentez bölümünde verilen tespitler salt eğilimlere dayalı bir projeksiyonla planlamaya geçilemeyeceğini göstermektedir. Mevsim uzatıcı ve turizm türlerini arttırıcı tedbirler nedeniyle mevcut eğilimleri kullanmak mümkün değildir. Diğer yandan planda önerilen yeni turizm türleri nedeniyle günümüzde sadece yaz aylarındaki faaliyetlere bağlı değerlere kış ayları talebi de eklenmelidir. Günümüzde yaklaşık 200.000 olan turist sayısının 15 yılda ne olabileceğine ili şkin tahminlerin yapılmasında sadece bir fikir vermesi için ilk önce mevcut eğilimler incelenmiştir. Sumela’nın günümüzde bölgeye gelen tüm turistler tarafından ziyaret edildiğine daha önce işaret edilmişti. Aynı durumun 1990’lı yıllarda da geçerli olduğu varsayımı ile Sumela ziyaretlerin 1990–2007 karşılaştırması yapılmış ve 1990 da 55.793 olan ziyaretçi sayısının 2007 de 3.43 misli artarak 191.800 e yükseldiği tespit edilmiştir. Önümüzdeki 15 yıllık dönemde sisteme hiç müdahale edilmese bile aynı oranla artış varsayımı ile sadece gezme görme amacıyla gelecek turist sayısı 659.000 olarak hesaplanmaktadır. Dağlardaki kaynakların devreye girmesi ve doğru tanıtımla beraber planlama bu talebe 250.000 kişi daha eklemek mümkündür. Planlama dönemi sonu talep tahminine ili şkin başka bir kavramsal yaklaşım türü aşağıda sunulmuştur. Planlama dönemi (ortalaması) Türkiye nüfusunu kabaca 80 milyon olarak tahmin edilebilir. Bu nüfusun sadece %50 sinin turizm faaliyetlerine katıldığı düşünülse sadece Türkiye içi talebin 40 milyon olduğu görülmektedir. Bir kişinin hayatı boyunca 40 yıl turizm faaliyetlerine katıldığı ve bu süre içinde sadece bir kere Karadeniz’e geldiği varsayımı ile Karadeniz’in planlama dönemi içinde yılda asgari 1 milyon turist çekeceği hesaplanmaktadır. Planlama yoluyla Efirli ve Tirebolu da Amasra (1381 yatak), Akçakoca (1387yatak) gibi uzun süreli güneş deniz konaklaması imkânı veren toplam 2500 yatak kapasitesi önerilmiştir. Bu tesislerin sadece 2 ay boyunca tam kapasite ile çalışması ve gelenlerin ortalama 10 geceleme yapması kaydı ile 15.000 kişilik ilave yaz turistinin gelebileceği görülmektedir. Planlama alanı içinde kış aylarında, Kış turizmine hitap eden Çakırgölle birlikte toplam 6500 yatak olacağı tahmin edilmektedir. Sistemin %60 ortalama dolulukla ve sadece 3 ay süre için çalışacağı, ortalama kalış süresinin 10 gün olacağı varsayımı ile kış turist sayısı 35.100 olarak hesaplanmaktadır.



390

Sonuç olarak bölgenin planlama dönemi içinde yıllık 1.050.000 kişiyi ağırlayacağı görülmektedir. Bu noktaya kadar bölgeye gelebilecek yabancı turist tahminleri dahil edilmemiştir. Bölgenin planlama dönemi içinde çekebileceği yabancı turist tahmininde Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın elinde bulunan son tarihli konaklama istatistikleri kullanılmıştır. Bu tarihte bölgede toplam konaklama yapan kişi sayısı 772.025 olup, bunun 134.946’sı (% 17.4) yabancıdır. Planlama dönemi içinde yabancı turist oranının aynı kalması kaydı ile bölgenin çekeceği yıllık toplam turist sayısı nihai olarak 1.274.272 (yuvarlatılmış olarak 1.275.000) olarak hesaplanmıştır.Bölgeyi planlama dönemi içinde ziyaret edecek yabancı turistlerin geliş maksatları günümüzde olduğu gibi ağırlıkla kültür maksatlı olacaktır. Ancak, zaman içinde kayak ve özellikle heliksi maksatlı gelişlerin çoğalacağı tahmin edilmektedir. Diğer bir yabancı turist talebi ise sıcak ülkelerden, özellikle arap ülkelerinden gelmesi beklenen talep olacaktır. Bu talebin özellikle Trabzon ve Rize yaylalarında uzun süre konaklamaya dayalı olabileceği tahmin edilmektedir. Yeşil, su ve çevreden izole edilmiş olma koşullarının temin edildiği bölgeler bu tür talebin yoğunlaşacağı alanlar olabilecektir. Bu nedenle, bu konu ileride yapılacak detay ölçekli planlamalarda daima dikkate alınmalıdır. Yukarıda belirtilen turist sayısı hedefine hangi yıl varılacağı proje yönetimi ve yatırım hacminin nasıl olacağına bağlıdır. 36 adet turun incelenmesi sonucu ortalama tur gecelemesinin 5.21 olduğu bu gecelemenin 4.69 unun bölge içinde, 1.52 sinin ise bölge dışında olduğu saptanmıştır. Planlama döneminde ek kaynaklarında devreye girmesi ile bölge içi gezme görmeye dayalı gecelemenin 1.30 artışla 6 ya yükseleceği düşünülerek yapılan geceleme hesaplanmasında aşağıdaki yıllık geceleme rakamları saptanmıştır. Yaz aylarında gezme görmeye dayalı geceleme ……………7.650.000 Efirli-Tirebolu gecelemeleri .……………………………….. 150.000 Kış turizmi gecelemeleri …..…………………………………… 351.000 Yıllık Bölge Toplamı .……………………………………….8.151.000 Sonuç olarak planlama hedefi bölgenin yıllık 1.275.000 turisti ağırlayacak ve bu turistlere 8.151.000 geceleme imkânı sunacak şekilde donatılmasıdır. Bu rakamlar sadece turizm maksadıyla bölgeye gelenleri kapsamakta olup iş amaçlı gelişler hariç tutulmuştur.



391

C- PLANLAMA KARARLARI

I. PLANLAMA KARARLARININ YORUMLANMASI Planlama kararları bir bütün olarak yorumlanmalıdır. Doğu Karadeniz’in beş ilinin turizm faaliyetleri bölgenin temel olarak tur anlayışına dayalı bir şekilde ziyaret edilmesi nedeniyle bir bütündür. Bölge içinde doğal kaynaklar açısından ziyaret edilebilecek son derece büyük sayıda kaynaklar mevcuttur. Bölge kaynaklarının tümünün bu plan kapsamına kullanışa açılması kıt kaynakların rasyonel kullanılnası prensibine aykırıdır. Plan, sektörün bölgede sıçrama şeklinde gelişimine katkı sağlayacak kaynakların geliştirilmesine öncelik verecek bir anlayışla oluşturulmuştur. Beklenen gelişmeler gerçekleştirildikten sonra, ikincil ve üçüncül öncelikli kaynaklara yatırım söz konusu olacaktır. Planlama kararları mekanın bazı noktalarında münferit iş olmaları nedeniyle “noktasal kararlar” şeklinde tanımlanmıştır. Aynı alanda birden fazla konuda planlama, projelendirme ve tedbirler alınması gerektiğinde bu alanlar “Eylem Bölgesi” olarak tanımlanmıştır. Bu alanlarda yapılacak her türlü çalışmanın bir bütünlük çerçevesinde yapılması şarttır.



392

II.ULAŞIM PLANLAMASI

1.PLANLAMA ALANINA ULA ŞIM Planlama dönemi içinde gerek karayolu, gerekse hava yolu ulaşımı için mevcut altyapı dışında yeni bir bağlantı önerilmemiştir. Ancak, mevcut havaalanları dışında bir havaalanının yalnız turizm maksatlı yapımı önerilmemektedir. Bunun nedeni öngörülen turizm talebin böyle bir yatırım için tek başına yetersiz olmasıdır. Ancak, bu konuda gerekli analizlerin yapılması ve bölge için yeni bir havaalanının gerekliliği saptanması halinde, bu havaalanının varlığı turizm için de bir avantaj oluşturacaktır. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nca hazırlanmış Türkiye Turizm Stratejisi (2023) ve Türkiye Turizm Stratejisi Eylem Planı (2007-2013) kararları çerçevesinde Trabzon da bulunan Kruvaziyer gemi kabul limanının genişletilmesi önerilmektedir. Daha önce de belirtildiği gibi, sektör temsilcileriyle yapılan araştırmalar sonucu bölgenin kruvaziyer müşteri talebi için uygun bir destinasyon olmadığı tespit edilmiştir. Ancak okazyonel olarak yılda birkaç geminin gelme olanağı her zaman bulunmaktadır. Kruvazier gemi turizmi turistin gemide gecelemesi, kahvaltı etmesi, gün içinde sahili gezmesi akşam tekrar yemek için gemiye dönmesi esasına dayalıdır. Böyle bir talebin bölgeye faydası son derece kısıtlı olduğu gibi yatak talebini de etkilememektedir. Bölge turizminin temeli motorlu araçla ulaşıma dayalıdır. Bu nedenle Đzmir-Đstanbul-Samsun-Ordu-Trabzon ve Rize de sahile yanaşacak arabalı vapur seferleri bölge turizmine çok daha fazla katkı sağlayacaktır. Zira bu suretle Đzmir ve Đstanbul gibi uzak yerleşmelerden gelecek turistler özel otomobillerini de beraberlerinde getirebileceklerdir.

2. PLANLAMA ALANI ĐÇĐ ULAŞIM PLANLAMASI

2.1. Genel

Doğu Karadeniz turizm faaliyetleri temel olarak bölgeyi bir baştan diğer başa gezen bir tur turizmi niteliğindedir. Bölgede terminus nitelikli (uzun süre aynı yerde tatil yapma imkânı veren) kaynaklar olmasına rağmen bu yöndeki yatırımlar ve turist eğilimleri kısıtlıdır. Terminus nitelikli kullanılan Ayder ve Uzungöl çok kısıtlı miktarda Arap turiste, hitap etmektedir. Diğer yandan gene



393

Ayder de son yıllarda çok hızlı gelişen bir heliski talebi olmuştur. Her iki talepte aynı yerde (Ayder de) ortalama bir hafta kalmaktadır. Planlama yoluyla terminus nitelikli merkezler geliştirilmesine rağmen uzun vadede Doğu Karadeniz Turizminin bir gelişte tüm bölgeyi gezip görmeye dayalı tur turizmi ağırlıklı olarak gelişeceği kesindir. Bu nedenle ulaşım planlaması bu ihtiyacı karşılamaya yönelik bir anlayışla geliştirilmi ş, geceleme merkezleri ve geliştirilecek kaynaklar ile geliştirilecek ulaşım aksları birbirini tamamlar şekilde incelenerek plan kararları oluşturulmuştur. Doğu Karadeniz’de, günümüzde olduğu gibi plan döneminde de bölge içi ulaşımın karayolu ağı üzerinden olacağı açıktır. Bölgeye temel karayolu girişlerinin Samsun istikametinden olması beklenmelidir. Ancak uzun vadede bölgeye Amasya çıkışlı turist girişleri olabileceği gibi Sivas-Erzincan-Erzurum yolundan da girişler beklenebilir. Bölgeye batıdan girişler (Samsun) ile güneyden girişler (Amasya, Sivas, Erzurum Yolu) birbirleriyle mukayese edildiği zaman batı girişi birinci önceliği, güney girişleri ise ikinci önceliği oluşturacaktır. Bu nedenle bölge içi ulaşım ağına ilişkin kararlar verilirken konuya özen gösterilmiş ve batı girişli ziyaretçilerin takip etmesi muhtemel güzergahlar birinci öncelikli olarak planlanmıştır.

2.2. Birinci Öncelikli Geli ştirilmesi Önerilen Ula şım Aksları Mevsim kısalığından sonra bölgenin en önemli darboğazının ulaşım sorunu olduğuna daha önce değinilmiştir. Özellikle bölgenin dağlık iç kesimlerinde büyük ulaşım sorunları nedeniyle bölgeye gelen turistler günümüzde sadece sahil yolunu kullanabilmekte ve temel olarak iç kesimlere kolay ulaşım imkânı veren 3 çekim noktasını (Ayder-Uzungöl ve Sumela) ziyaret edebilmektedirler. Buna karşılık dağlarda yer alan yüzün üzerindeki yayla veya tarihi eserler görülmemekte, sınırlı sayıda tur ancak sınırlı bölgelerde minibüs turu ve doğa yürüyüşü yaptırılabilmektedir. Gerek bölgeye gelen turistlere daha çok sayıda kaynak gösterebilmek ve bölge gecelemesini yükseltmek, gerekse turizm gelirlerini mekâna daha homojen dağıtabilmek için Doğu Karadeniz dağlarında Doğu-Batı istikametinde bağlantı sağlayabilecek ve asgari olarak yaz aylarında kullanıma açık bir bağlantının sağlanması gereklidir. Günümüzde bölgeye gelen turistlerin kabaca %50 si otobüs turları ile %50 si ise özel otoları ile gelmektedir. Böyle bir yolun tam randımanlı çalışabilmesi için özel otoların yanı



394

sıra büyük tur otobüslerine de hizmet verebilmesi tercih sebebidir. Ancak bu yaklaşımla yapılacak bir yol (veya standardı yükseltilecek mevcut bir güzergâh) yapılan arazi çalışmasında bulunamamıştır. Dağlardan geçecek bir güzergâhın büyük tur otobüslerine hizmet edecek bir standarda yükseltilmesi şüphesiz ki teknik bakımdan mümkündür. Ancak böyle bir yolun yaratacağı çevre tahribatı ve maliyeti yapılacak yatırımı anlamsız kılacaktır. Ancak özel otomobillerin, minibüslerin ve yarım otobüslerin geçebileceği mevcut bir güzergâhın standartlarının yükseltilmesi ve özellikle satıh kaplamalarının (asfalt parke taş veya beton) yapılması halinde istenilen netice elde edilebilecektir. Böyle bir durumda münferit gelenler cip kiralama maliyetinden kurtulacaktır. (Bir günlük cip kirasının benzin hariç maliyeti tur günlük maliyetine eşittir). Büyük otobüs turları ile gelenler ise tek bir transferle minibüslerle veya yarım otobüslerle yollarına devam edebilecektir. Halen arazide mevcut yol ağından ve turizme kazandırılabilecek kaynaklardan en fazla faydalanacak olan ve geliştirilmesi en düşük maliyetle gerçekleşebilecek yol güzergâhı Fatsa-Aybastı-Gölköy-Topçam-Çambaşı-Paşakonağı Yaylası-Bektaş Yaylası-Kulakkaya-Kümbet Yaylası- Çakrak-Kazıkbeli Yaylası-Kürtün-Torul-Maçka-Sumela-Çakırgöl-Taşköprü-Sultan Murat Yaylası- Çaykara-Uzungöl-Anzer- Đkizdere- Ilıca Kaplıcası-Çağırankaya Yaylası- Kaptanpaşa- Kantarlı- Meydanköy – Çamlıhemşin- Ayder – Ardeşen olarak tespit edilmiştir. Bu güzergâh; Torul-Çakırgöl arasında kalan kesimi Erikbeli- Şolma üzerinden ve ya Zigana üzerinden olabildiği gibi Karaca Mağarası-Đmera üzerinden de bağlanmıştır. Yukarıda belirtilen güzergâhın; Fatsa-Aybastı-Gölköy-Topçam kesimi halen büyük tur otobüslerinin geçmesine uygun profilde ve asfalt satıhlıdır. Topçam-Çambaşı- Paşakonağı- Bektaş Kavşağı bağlantısı stabilize olup bu yolun meyil ve kurpları, satıh ıslahı halinde yarım otobüs geçmesine elverişlidir. Stabilize olan Bektaş- Kulakkaya bağlantısı yolun asfaltlanması halinde otobüs geçmesine müsaittir. Kulakkaya –Kümbet bağlantısı halihazırda her türlü aracın geçişine müsait asfalt kaplamadır. Kümbet-Çakrak yolu stabilize olup asfaltlanması halinde yarım otobüs geçebilir. Ancak yolun Çakrak inişinde son 2 km. de meyilleri azaltıcı ek düzenleme gereklidir. Çakrak-Kurtbeli yolu Espiye-Yağlıdere-Alucra il yolu inşaatının bir parçası olup en geç bir veya iki yıl içinde asfaltlanacaktır. Kurp çapları ve meyiller büyük tur otobüslerinin geçişine müsaittir. Kurtbeli-Beytarla Köyü bağlantısı halen ham toprak olan iki ayrı güzergâhtan sağlanmaktadır. Her iki güzergâhında mevcut haliyle turizm maksadıyla kullanılması mümkün değildir. Bu nedenle yaklaşık 6 km. lik, yüksek standartlı asgari olarak minibüs geçişine müsait yeni bir yol yapımı



395

gereklidir. Beytarla-Kazıkbeli Yaylası-Kürtün yolu halen stabilize olup asfaltlanması halinde her türlü araç geçişine müsaittir. Kürtün’de yol ikiye ayrılmaktadır. Birinci yolun; Kürtün-Torul arası bölümü asfalt ve her türlü araç geçişine müsaittir. Torul yakınlarında öneri güzergâh tekrar ikiye ayrılmakta bir tanesi, her türlü aracın geçişine müsait bir yolla Zigana-Maçka üzerinden Sumela ve Çakırgöl Turizm Merkezi’ne bağlanmakta; diğeri ise Torul-Karaca mağarası Đmera Manastrı üzerinden Çakırgöl Turizm merkezine bağlanmaktadır. Bu yolun Đmera-Camiboğazı kesimi henüz projelendirme safhasında olup mevcut bağlantı Grom Vadisi’nden geçmektedir. Bu vadide yaklaşık 10 kadar kilise kalıntısı mevcut olmasına rağmen gerek yol standartlarının düşük olması gerekse önemli kiliselere ulaşım zorluğu nedeniyle uzun vadede Đmera yolunun kullanılması önerilmektedir. Đkinci yol ise Erikbeli – Çayırbağı – Düzköy - Kayabaşı Tesisleri-Lişer Yaylası - Maçka bağlantısıdır. Bu yolun Erikbeli - Çayırbağı güzergahı yapımı köy grup yolu olarak yapımı devam etmektedir. Çayırbağı - Kayabaşı Tesisleri arası asfalt olup büyük otobüs geçişine uygundur. Kayabaşı Tesisleri-Lişer Yaylası- Maçka bağlantısı mevcutta stabilize yoldur. Bu yolun sanat yapılı stabilize olarak düzenlenmesi önerilmektedir. Yol daha sonra Maçka üzerinden Sumela ve Çakırgöl Turizm Merkezi’ne bağlanmaktadır. Çakırgöl -Taşköprü-Yağmurdere - Çatak yolu stabilize olup asfaltlanması halinde büyük tur otobüslerinin geçişine müsaittir. Çatak-Güngören yolu Araklı-Bayburt yolunu kullanmakta olup asfalttır ve otobüs geçişine elverişli olabilir. Güngören Köyü Sultan Murat yolu stabilize yoldur. Yolun asfaltlanması halinde büyük otobüs geçişine uygundur. Sultan Murat - Uzungöl geçişi, halen inşaatı devam eden Çaykara yolu ile temin edilecek olup güzergâhın tümü büyük otobüs geçişine müsaittir. Ancak Çaykara-Sultan Murat bağlantısı yol inşaatı sonrası asfaltlanmalıdır. Çaykara – Uzungöl bağlantısı halen asfalt yol ile sağlanmakta ve bu yoldan her türlü araç geçebilmektedir. Uzungöl –Anzer bağlantısı stabilize ve toprak bir yolla temin edilmektedir. Bu bağlantı Đkizdere-Ovit-Anzer kavşağına kadar asfaltlanmalıdır. Ancak yolun , Anzer ile Çiçekli yaylaları bağlantısı doğal yapının korunması amacı ile sanat yapılı stabilize olarak düzenlenmelidir. Đkizdere- Ovit- Anzer kavşağından Ovit Dağı’na ulaşılabileceği gibi Đkizdere’ye de ulaşılmaktadır. Ovit Dağı yolu asfalt olup büyük otobüslerin geçişine müsaittir. Đkizdere- Ovit- Anzer kavşağı ile Đkizdere arası asfalt olup her türlü araç geçişine müsaittir. Đkizdere-Ilıca Kaplıcası arası yol beton olup büyük otobüs geçişine müsaittir. Ilıca Kaplıcası - Çağırankaya- Kaptanpaşa- Kantarlı- Meydanköy halen toprak ve stabilize yoldur. Bu yol büyük otobüs geçişine uygun değildir. Ancak bu yolun satıh düzenlemesi (asfalt ve ya parke taş) yapılmalı ve otomobil geçişine elverişli hale getirilmelidir. Bu



396

yolun Kaptanpaşa-Kantarlı kesiminin son 2 km si ciddi şekilde ıslaha muhtaçtır. Meydanköy- Çamlıhemşin yolu yapım çalışmaları devam etmektedir. Bu yolun bir kısmı asfalt, bir kısmı ise taş parkedir. Yolun Çatköy’e kadar bu nitelikte devam edecektir. Çamlıhemşin- Ayder ve Çamlıhemşin- Ardeşen yolları asfalt olup büyük otobüs geçişine müsaittir. Ayrıca Ayder- Çamlıhemşin -Zilkale-Çat yolu asfalt olup Çal köyünden sonra Elevit-Trovit-Polovit-Amlahit-Hazindak-Pokut ve Sal yayla yollarının sanat yapıları yapılmış sağlıklı bir stabilize yol halinde getirilip tekrar Çamlıhemşin Çal köy asfaltına bağlanması ile Ayder çıkışlı günübirlik turlar için ideal bir güzergah temin edilebilecektir. Çal köy Kale-i Bala bağlantısında stabilize olarak muhafaza edilmesi önerilmektedir. Ayder Huser, Avusor, Yukarı Kavron yolları da sanat yapılı stabilize olarak düzenlenmelidir. Adı geçen yol üzerine konumlanacak konaklama merkezlerinde geceleyecek turistlerin günübirlik mesafe içinde ziyaret edebilecekleri kaynaklar toplu olarak ekli paftada sunulmuştur. Bu kaynaklara ulaşım sağlayan mevcut yolların stabilize edilerek muhafaza edilmesi yeterli olacaktır.

2.3. Đkinci Öncelikli Geli ştirilmesi Önerilen Ula şım Aksları

Đkinci öncelikli geliştirilmesi önerilen ulaşım aksları daha önce belirtildiği gibi bölgeye güneyden giriş yapacak ziyaretçiler için düşünülmüştür. Bu girişler temel olarak Amasya-Suşehri bağlantısı ile Sivas- Erzurum bağlantısından beklenmektedir. Niksar girişleri bölge içinde Argın Turizm Merkezi (halen boştur) dışında çekiciliği olmayan bir güzergahla Ünye’ye bağlanmakta olup, bu güzergahtan giriş beklenmemelidir. Perşembe yaylasının Reşadiye çıkışı asfalt olup, uzun vadede sınırlı kullanımı beklenebilir.

Amasya-Suşehri bağlantısından bölgeye temel giriş Şebinkarahisar’dan olacaktır. Bu güzergahtan bölgeye girenler Şebinkarahisar ve çevresindeki çok sayıda eseri ziyaret edebilecekleri gibi, isterlerse kuzey istikametine devam ederek, Kümbet Turizm Merkezi’ne ulaşıp, buradan birinci derece öncelikli ulaşım aksına çıkabilecekler veya doğu yönüne giderek, Tomara Şelalesi, Çakırkaya Kilisesi, Keçi ve Kov kalelerini ziyaret ederek Gümüşhane’ye ulaşabileceklerdir. Bu güzergahın tümü asfalttır.

Bayburt girişleri de Köse ve Kelkit üzerinden aynı güzergahı kullanabilecektir.



397

III. ĐL BAZINDA PLANLAMA KARARLARI Ulaşım planlamasında belirtilen yeni geliştirilecek ulaşım ağı, yerinde yapılan gözlemler, planlama hedefleri, olası turist eğilimleri, önerilen tesislerin karlı çalışabilme şansı, doğanın korunması gibi planlama prensipleri dikkate alınarak oluşturulan noktasal planlama kararları il bazında olmak kaydı ile aşağıda sunulmuştur.

1.GĐRESUN ĐLĐ PLAN KARARLARI

1.1. GENEL Giresun ili mevcut durumu ile Doğu Karadeniz de en az konaklanan ikinci il durumundadır. Turların %8 i Piraziz’de, %8 i Giresun’da, %3 ü ise Şebinkarahisar’da bir gece konaklamaktadırlar. Giresun’a ilişkin kararlar üretilirken temel olarak gecelemeyi arttırıcı nitelikli yatırımlara öncelik verilmiş ve planlama kararları aşağıda sunulmuştur.

1.2. EYLEM BÖLGELER Đ 1.2.1.Tirebolu Eylem Bölgesi Sahil yolunun kısmen de olsa denizden uzak geçmesi sonucu Tirebolu trafik gürültüsünden uzak, sakin bir yerleşim alanına dönüşmüştür. Yerleşmenin küçükte olsa son derece kaliteli ve düzenli iki plaja sahip olması, tüm planlama alanında tek örnek olan rıhtım düzenlemesinin varlığı, kalesi, yol boyu ağaçlandırmasının mevcut olması gibi faktörler dikkate alınarak yerleşmenin Doğu Karadeniz’in Amasra’sı şeklinde gelişebileceği görülmüştür. Planlama alanında bu şartlarda başka bir kıyı yerleşmesi yoktur. Rekabetin olmaması Tirebolu’nun şansını ayrıca yükseltecektir. Tirebolu Belediyesi’nin mevcut imar planını turizm ağırlıklı olarak revize etmesi, peyzaj düzenlemesine ağırlık vermesi ve ilk yıllarda apart otel gelişimi desteklemesi halinde yerleşim 5-6 yıl içinde özellikle güneş deniz maksatlı bölge içi talebin karşılanmasında tekel durumuna gelecektir. Bu talep halen bölgede mevcut derme çatma çadırlı kampinglerde açıkça görülmektedir. Đlk yıllarda bölgeyi özel otoları ile ziyaret eden bölge dışı münferit turist talebi de ek doluluğu sağlamaya yardımcı olacaktır.



398

Konunun önemini anlayabilmeleri maksadıyla Tirebolu belediye meclis üyelerinin turizmden elde edilen gelirin yerinde görebilmeleri için mevsim içinde Amasra-Şile-Akçakoca gibi Karadeniz turizm merkezlerini toplu olarak ziyaret etmeleri özellikle önerilmektedir. 1.2.2. Şebinkarahisar Eylem Bölgesi Şebinkarahisar Đç Anadolu’dan kaynaklanan Sivas bağlantılı tur güzergâhı üzerinde yer alması nedeniyle %3 oranında geceleme şansını elde etmiştir. Tüm gecelemelerin bölgeye giriş yapan turistlerden kaynaklandığı, deniz tarafından gelen bir turist akımı olmadığı tur güzergâhları paftasının incelenmesiyle görülecektir. Yerleşme birden fazla turizm kaynağını bünyesinde bulundurması açısından Doğu Karadeniz’in en önemli potansiyeline sahiptir. Bu kaynaklar; a) Astım hastalığına iyi gelen havası ile Şebinkarahisar’ın Tamzara Mahallesi (Konaklama çok kısıtlıdır). b) Meryem ana manastırı (Restore edilmemiştir). c) Toplukonak (Dikmetaş) Göleti (Atıl durumdadır). d) Taşhanlar (Restore edilmemiştir). e) Şebinkarahisar kalesi (Restore edilmemiştir). f) Beyhasan köyü etnoğrafya müzesi (Özel girişimle yapılmıştır). g) Kılıçkaya Baraj’ı (Bölgenin en büyük gölü olup su sporları maksatlı kullanılmamaktadır). h) Yakın çevrede Asarcık ve Licese kiliseleri (Restore edilmemiştir). i) Avutmuş mahallesi meyvelik alanları eko turizme uygun bir ortam yaratması (Turizm maksadıyla kullanılmamaktadır). j) Kent içinde küçük göller bulunması (Çevre düzenlemesi yapılmamıştır) olarak özetlenebilir. Meryemana Manastırı’nın restorasyonu yapılmalı ve manastıra çıkan yaya yolu, ulaşımı rahatlatacak şekilde, düzenlenmelidir. Manastırın yaya çıkışına başlandığı alanda günübirlik tesis konulması ve çevre düzenlemesi yapılması önerilmektedir. Asarcık Kilisesi’nin kamulaştırması ve Licese Kilisesi ile beraber restorasyonları yapılmalıdır. Bu kiliseler gerek Kümbet, gerekse Şebinkarahisar konaklamalarının ziyaret noktaları olarak kullanılacaktır.



399

Kılıçkaya Barajı’nın Şebinkarahisar Kenti’ne en yakın kolunun bulunduğu alanda; günübirlik ve su sporlarına yönelik tesisler önerilmiştir. Toplukonak (Dikmetaş) göletinin bulunduğu alan rekreasyon amaçlı kullanışlar için önemli bir potansiyeldir. Bu potansiyelin değerlendirilmesi için bu alanda mesire yeri düzenlemesi, günübirlik tesis, kamping tesisleri önerilmiştir. Şebinkarahisar Kenti içindeki diğer kaynaklar ise bütünsel olarak düşünülmeli ve turizm potansiyelleri yapılacak planlama çalışması ile değerlendirilmelidir. Bu değerlerin tümünün bütüncül bir anlayışla ele alınıp geliştirilmesi halinde Şebinkarahisar, Amasya ve Beypazarı gibi hafta sonu ziyaretçi sayısını arttırmanın yanı sıra Karadeniz turlarını da bünyesine çekebilecektir. Belediye meclis üyelerinin konunun önemini kavramaları için toplu halde Ayaş-Beypazarı-Nallıhan-Mudurnu-Göynük güzergahındaki yerleşmeleri görüp, başarılı ve başarısız örnekleri izlemeleri, özellikle tavsiye edilmektedir. 1.2.3. Kümbet Turizm Merkezi Eylem Bölgesi Kümbet yaylası Koçkaya tesisleri, Salon çayırı, Kümbet, Aymaç ve Uzundere bütünlüğü içinde ele alınarak değerlendirilmelidir. Kısa vadede Koçkaya tesisleri bölgenin konaklama ihtiyacını karşılayabilecektir. Orta ve uzun vadede gelişecek konaklama tesislerinin Aymaç yolu üzerindeki orman içi boşluklarda geliştirilmesi Kümbet’in mevcut görüntüsünü koruyacaktır. Kümbet merkezinin 1/1000 ölçekli imar planı hazırlanma aşamasındadır. Yapılacak planda planlanacak konaklama tesislerinin görüntü bütünlüğünü negatif etkilememesine özen gösterilmelidir. Kümbetin temel güzelliklerinden olan Uzundere Vadisi, özellikle korunmalı ve vadi tabanında eski yol boyunca kaliteli bir yürüyüş parkuru geliştirilerek birkaç adet günübirlik tesisle desteklenmelidir. Vadinin güney yamaçları heyelanlı olup bu yamaçlarda yapı yasaklanması uygulanmalıdır. Yerinde yapılan incelemede Koçkaya Tesisleri müstecirinin finanse etmesi kaydı ile ve kış doluluğunu temin maksadıyla yakın çevrede bir kayak tesisi yatırımı planladığı öğrenilmiştir. Bu maksatla yaptırılan çığ etüdü, yerinde yapılan görüşmeler ve 1/25.000 üzerinden yapılan boy kesit çalışmaları sonucu



400

ekli plan şemasında gösterilen kayak pistleri ve mekanik tesis güzergâhları tespit edilmiştir.

1.3. TURĐZM MERKEZLER Đ 1.3.1. Bektaş Ve Yavuz Kemal Yaylaları Turizm Merkezi Bektaş ve Yavuz kemal yaylaları ayrı turizm merkezleri olmalarına rağmen gerek birbirlerine yakınlığı gerekse son derece düşük meyilli ve yüksek standartlı bir stabilize yolla bağlı olmaları nedeniyle beraberce planlanmışlardır. Her iki yaylanın ortak konaklama merkezi olarak Kulakkaya’nın Batı çıkışında Ulukıran düzlüğü önerilmiştir. Adı geçen alan tamamen boş olup burada yapılacak tesisler Kulakkaya görüntü bütünlüğünü etkilemeyecektir. Bektaş yaylasının Kulakkaya çıkışında daha önce çığ etüdü yapılmış bir bölgede iki adet telesiyej ve dört adet kayak pisti, bir otel ve günübirlik tesis önerilmiştir. Đki adet kayak pistinin sağlıklı çalışabilmesi için Bektaş Kulakkaya yolu üzerine kar tüneli inşası gereklidir. Tesislerin hayata geçmesi halinde kış ayları doluluk oranlarının arttırılması amacı ile Karagöl Dağları’nda heliksi imkanlarının değerlendirilmesi gereklidir. Her iki turizm merkezinin 1/25.000 ölçekli çevre düzeni plan şeması ekte sunulmuştur. 1.3.2. Aksu Turizm Merkezi Alan; TOKĐ ortaklı turistik tesis yapılması amacıyla turizm merkezi ilan edilmiştir. Ancak turizm merkezi ilanına müteakip yapılan Kıyı Kenar Çizgisi çalışması sonucunda; merkezde, Kıyı Kanunu’ndan dolayı yatırım yapılamayacağı görülmüştür. Bu nedenle herhangi bir yatırım önerilmemiştir.

1.4. NOKTASAL KARARLAR 1.4.1. Paşa Konağı Yaylası Çambaşı-Bektaş geçişi üzerinde yer alan Paşa Konağı Yaylası bir mola yeri olarak değerlendirilmiş olup sadece 1 adet günübirlik tesis önerilmiştir.



401

1.4.2. Giresun Kalesi Giresun kalesi Ünye Çakırtepe gibi önemli bir mola noktası olabilecek düzenlemeye sahiptir. Ancak kale çevresindeki yamaçlarda yer alan aşırı yoğun ağaçlık alan pek çok noktada kentin görünümünü yok etmektedir. Yeni bir peyzaj ve işletme anlayışı ile Giresun Kalesi Ordu Boztepe veya Ünye Çakırtepe gibi çalışabilir. 1.4.3. Pazarsuyu Çayı Rekreasyon Alanı Pazarsuyu Çayı’nın denizden itibaren ilk 4 km. lik bölümünde gerek kentsel rekreasyon talebine cevap verebilecek, gerekse sahil yolunu kullanan turistler için bir mola noktası görevini görecek günübirlik tesislerin geliştirilmesi önerilmektedir. 1/1000 ölçekli yapılacak detaylı çalışmada bu bölgede 1veya 2 otel yapımına müsait alan bulunması halinde bu otellerinde sahil yolunu kullanan turlara hizmet vermesi mümkündür. 1.4.4. Gölyanı Obası Özgün karakterini koruması nedeniyle ilin en önemli yaylasıdır. Bu nedenle yayla içinde her türlü yapılaşma yasaklanmalıdır. Yayla sadece Giresun Đli karakteristik yayla örneği olarak ziyaret noktası olarak kullanılmalıdır. 1.4.5. Kuşköy Islıklı Konu şma Animasyonu Doğu-Karadeniz dağlarında yer alan otellerin hiçbirinde profesyonel gece animasyonu yoktur. Bölgede klasikleşmiş gece animasyonu kabiliyetli otel personelinin turistlere yerel halk dansları gösterisidir. Çanakçı Kuşköy’de yaklaşık 45 kişi ıslıkla haberleşme tekniklerini bilmekte olup bu kişilerin 2 er kişilik ekiplerle bölge otellerinde animatör olarak çalışmaları mümkündür. Konunun Giresun Đl Kültür ve Turizm Müdürlüğü’nce başlatılması yeterlidir.

1.5. DĐĞER KAYNAKLAR

Giresun Đli bütününde Bulancak, kent merkezi, Ulu Burun, Yalıköy, Eynesil plajları günümüzde yoğun olarak kullanılmaktadır. Ancak bu plajların bir kısmına plaj arkası yoğun yapılaşma, bir kısmına ise Kıyı Kanunu nedeniyle; mevcut durumları dışında, ilave bir yatırım önerilememiştir. Đl’in mevcut ve proje halinde olan; Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü’nce mesire yeri olarak ilan edilen; Çamalan, Dokuzgöz ve



402

Alçakbel mesire alanları, yöre halkına hitap edecek rekreasyon alanları olarak değerlendirilmiştir. Bu alanlara mevcut yatırımlar dışında bir yatırım önerilmemektedir. Bedrama Kalesi, Eynesil Kalesi, Giresun Adası, Andoz Kalesi Zeytinlik Mahallesi turizm açısından mevcut kullanımları devam eden kaynaklar olarak değerlendirilmiştir. Yukarıda adı geçen kaynaklar dışında; Đl genelinde koruma altına alınmış çok sayıda tarihi, arkeolojik ve doğal değerler bulunmaktadır. Bu kaynakların bir kısmı yakın çevrede konaklayanlar tarafından günübirlik ziyaret edilebileceği gibi, bir kısmı da yol boyu seyahat sırasında ziyaret edilebilir. Bu kaynaklara ek bir yatırım öngörülmemiştir. Giresun-Gümüşhane sınırında yer alan Akköy II Projesi kapsamında gerçekleştirilecek olan Aladereçam, Gökçebel ve Yaşmaklı barajlarının tamamlanmasından sonra oluşacak gölet satıhları bölgede yeni bir turizm potansiyeli oluşturabilecektir. Gökçebel baraj gölünün aktif su hacmi ise 65.07 hm³, Yaşmaklı baraj gölünün aktif su hacmi ise 15.51 hm³ olarak hesaplanmıştır. Her üçü de birbirine bağlı olan bu barajların inşaatlarının tamamlanmasından sonra, işletme sonucu oluşacak kıyı çizgisi değişimleri, ulaşılabilirlik, kıyı formasyonu gibi konular dikkate alınmak kaydı ile bu bölgede turizm gelişimini (konaklama, su sporları, günübirlik kullanım) destekleyecek ek bir planlama yapılmalıdır. Andoz Kalesi, Ağaçbaşı ve kayabaşı yaylarını da kapsayacak bu planla, Doğankent ve Güce ilçe merkezleri gelecekteki turizm faaliyetlerine dahil olabileceklerdir.



403

2. GÜMÜŞHANE ĐLĐ PLAN KARARLARI

2.1. GENEL Gümüşhane ili zengin turizm kaynaklarına sahip olmasına rağmen ilin sadece Trabzon’a komşu olan Kuzey kesimi Karadeniz turlarından faydalanabilmektedir. Zigana geçidi ve Karaca Mağarası bölgeye gelen turların %41 oranında ziyaret edilmesine rağmen Gümüşhane Kenti ziyareti %3’te kalmaktadır. Bu ziyaretin temel sebebi de Gümüşhane’nin Erzincan çıkışlı turların yolu üzerinde olmasıdır. Organize turlar açısından ilin kullanılan tek güzergâhı Trabzon-Maçka-Gümüşhane-Erzincan devlet karayoludur. Doğu Karadeniz turizmi Doğu-Batı istikametli olup adı geçen yol Kuzey istikametindedir. Doğu Karadeniz turlarının Doğu-Batı istikametinde Gümüşhane’den geçmesi ve bu suretle ilin turizm faaliyetlerine daha çok katılması Gümüşhane planlamasının temel çıkış noktasını oluşturmuştur. Đl bütününde getirilen kararlar aşağıda sunulmuştur.

2.2. EYLEM BÖLGELER Đ 2.2.1. Çakırgöl Eylem Bölgesi Çakırgöl kayak merkezi Doğu Karadeniz’de gerek kış aylarında gerekse yaz aylarında çalışabilecek ve uzun süreli konaklama sağlayabilecek en önemli noktalardan biridir. Projenin uluslar arası kayak turizmine hitap edebilecek nitelikte pistlere sahip olması nedeniyle; bölgeye, yabancı turist kış gelişlerini arttırması ve daha sonra bu gelişlerin yaz gelişine dönmesi, Çakırgöl Kayak Merkezi’nin bölgeye sağlayacağı önemli bir katkı olacaktır. 1/1000 ölçekli uygulama imar planları tasdik edilmiş olan projenin ÇED raporunun öncelikle yaptırılıp onanması halinde projenin hayata geçmesi için gereken tüm yasal işlemler tamamlanmış olacaktır. 2.2.2. Süleymaniye Mahallesi Eylem Bölgesi Süleymaniye Mahallesi projesinin canlandırılması halinde Doğu Karadeniz’de başka bir örneği olmayan son derece önemli bir tarihi doku turizm sektörüne kazandırılmış olacaktır. Projenin kış aylarında da çalışabilmesi için Valiliğinde isteği doğrultusunda yakın çevreye bir adet ara istasyonlu mekanik tesis ve 2 adet kayak pisti planlanmıştır. Bu tesis, Çakırgöl Kayak Merkezi’nden gelebilecek günübirlikçilere de hizmet verebilecektir. Pik dönemde bu talebin



404

300-400 kişi/gün olacağı tahmin edilmektedir. Çok yönlü uygulama kalemine sahip Süleymaniye projesinde yerleşim içi ulaşım ağının standartlarının yükseltilmesi ve konaklama imkânı veren yapıların restorasyonuna öncelik verilmesi özellikle tavsiye edilmektedir.

2.3. TURĐZM MERKEZLER Đ 2.3.1. Zigana Turizm Merkezi Zigana zirvesinde mevcut mekanik tesis ve pistler son derece hatalı planlanmış olup verimli çalışamaz durumdadır. Mevcut yatak stoku dikkate alınarak yakın çevrede yeni mekanik tesis ve pist alanları iki defa araştırılmış olup maksada uygun topografya bulunamamıştır. Bu nedenle ilave turizm yatırımı önerilmemektedir. 2.3.2. Erikbeli Turizm Merkezi Erikbeli Turizm Merkezi konumu nedeniyle bir mola noktası olarak değerlendirilmiş ve bunun gerektirdiği günübirlik tesisler önerilmiştir.

2.4. NOKTASAL KARARLAR 2.4.1. Karaca Mağarası Đlin en önemli çekim merkezi olan Karaca Mağarası’nın temel çevre düzenlemesi yapılmıştır. Mağara’nın tek sorunu otopark ile mağara arasındaki dik ve uzun yokuşun turistler tarafından zorlukla yürünmesidir. Bu geçişin şarj edilebilir akülü bir araçla yapılması halinde sorun çözüleceği gibi özel idareye ek gelirde sağlanabilecektir. 2.4.2. Arılı Mağarası Karaca mağarası kadar olamasa da yeterli bir çekim unsuruna sahiptir. Mağaranın temizlenmesi, ışıklandırılması, girişinin kolaylaştırılması, çevre düzenlemesinin, mağaraya ulaşan patika yolun, otopark düzenlemesinin yapılması önerilmektedir. Ayrıca mağaranın patika yolu üzerinde bakı noktası oluşturacak alanda günübirlik tesis yapılabilir.



405

2.4.3. Artabel Yolu Ve Da ğı Halen Artabel zirvesine ulaşım; Gümüştuğ ve Gülaçar köylerine ulaşan yollar üzerinden sağlanmaktadır. Bu yollardan sadece kısmen asfalt olan Gülaçar Köyü yolunun Artabel yamaçlarına kadar bakımının yapılması yeterlidir. Artabel Dağı’nda çadırlı kamp alanı mevcut olup herhangi bir yatırıma gerek yoktur. Gülbahar köyünün güney ve kuzeyindeki yamaçlar çatlama ve dökülme ihtimali çok düşük sert kayalık olup kaya tırmanış sporuna uygundur. Arılı mağarasında aynı yol üzerinde yer alması, tek güzergahta mağaracılık, kaya tırmanışı ve dağcılık imkanı tanımaktadır. 2.4.4. Torul Ve Kürtün Barajları Kürtün Barajı turizm açısından değerlendirilemez bir göl aynasına (balık çiftlikleri mevcuttur) ve dik yamaçlı kıyıları nedeniyle kullanılamaz kıyı kesimine sahiptir. Torul Baraj gölünün memba tarafındaki son 500 metrelik kesimi (Torul Gümüşhane yolunun karşı kıyısı) orta vadede yerel nüfusun rekreasyon talebine cevap verebilecek bir günübirlik tesis ve su sporları merkezi olarak değerlendirilebilir. 2.4.5. Đmera Manastırı Gerek yeni yapılan Gümüşhane-Çakırgöl yolu üzerinde yer alması gerekse görsel ve arkeolojik değeri nedeniyle Đmera Manastırı ve çevresinin bir bütün olarak planlanıp restore edilmesi, düzenli bir otopark ve 1 adet günübirlik tesisle desteklenmesi önerilmektedir. 2.4.6. Grom Vadisi Kiliseleri Đmera Manastırı yolunun tamamlanmasından sonra Grom Vadisi yolunun, lokal talep yanı sıra sadece Çakırgöl’de uzun süre konaklayacak turistler tarafından günübirlik tur maksadıyla kullanılacağı tahmin edilmektedir. Vadi içindeki kiliselerin bir kısmı araziye dağılmış olup yaya olarak ziyaret edilmeleri zordur. Yol boyundaki kiliseler ise aşırı derecede tahrip olmuştur. Bu nedenle restorasyonları önerilmemiştir. 2.4.7. Santa Harabeleri Santa Vadisi- Yanbolu Deresi yolu halen yapım aşamasındadır. Ancak plan bütünü içinde incelendiği zaman Santa Harabeleri ziyaretlerinin ağırlıklı olarak



406

Taşköprü Yaylası üzerinden olacağı görülmektedir. Bu yol son derece dik olup otobüs geçişine de müsait değildir. Yolun vadi girişinden sonraki meyilli kesiminin taş parke kaplanması vadi bütünlüğüne bir saygı ifadesinin göstergesi olacaktır. Vadi içinde doğal güzelliğini etkilememek için herhangi bir konaklama veya günübirlik tesis önerilmemiş mevcut kiliselerden, gerek en iyi durumda olması, gerekse kolay ziyaret edilebilir bir konumda bulunması nedeniyle sadece Pinatlı Kilisesi’nin restorasyonu uygun görülmüştür. 2.4.8. Taşköprü Yaylası Bulunduğu konum nedeniyle sadece mola noktası olarak değerlendirilmiştir. Çakırgöl’e yakınlığı nedeniyle bu bölgeye konacak ek yatak kapasitesinin uzun vadede başarılı çalışma şansı görülmemiştir. 2.4.9. Tomara Şelalesi Turizm açısından son derece önemli bir kaynak olmasına rağmen konumu nedeniyle ağırlıkla bölge nüfusuna günübirlik hizmet veren Tomara Şelalesi’nin çevre düzenlemesi eskimiş ve sağlıklı hizmet göremez hale gelmiştir. Planın gerçekleştirilmesi halinde Şebinkarahisar-Şiran-Karaca Mağarası yolu günümüzdekinden çok daha yüksek bir oranda turizm maksatlı olarak kullanılacak ve yol üstünde olması nedeniyle Tomara şelalesinin önemi artacaktır. Bu nedenle Tomara şelalesinin içinde konaklama birimi olmamak kaydı ile sadece günübirlik kullanım maksatlı olarak yeniden düzenlenmesi önerilmektedir. 2.4.10. Çakırkaya Kilisesi Kilise kaya içine oyma kilise olması nedeniyle nadir bir örnektir. Ayrıca Tomara şelalesi yolu üzerinde bulunması nedeniyle de restorasyonu ve otopark düzenlemesi önerilmektedir. 2.4.11. Örümcek Ormanları Son derece değerli bir orman dokusu ve anıt ağaçlara sahip olan bölgenin sadece günübirlik turlarla gezilebilmesi önerilmiş, bu maksatla dağ yolunun bir parçası olan Kazıkbeli-Kürtün yolunun asfaltlanması önerilirken Kazıkbeli-Güvende-Kürtün bağlantısı stabilize olarak korunmuştur.



407

2.5. DĐĞER KAYNAKLAR Đl’in mevcut ve proje halinde olan; Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü’nce mesire yeri olarak ilan edilen; Altınpınar Gölü, Gümüşhane Kent Ormanı, Yukarıkulaca, Kuzuağıl, Karşıyaka mesire alanları, yöre halkına hitap edecek rekreasyon alanları olarak değerlendirilmiştir. Bu alanlara mevcut yatırımlar dışında bir yatırım önerilmemektedir. Halen restorasyon çalışmaları devam eden Keçi Kalesi’ne otopark ve WC, Kov Kalesi’ne otopark, günübirlik tesis ve WC düzenlenmesi önerilmiştir. Sarıçiçek Köy Odaları’nın restorasyonlarının yapılması gereklidir. Çevre düzenlemeleri ve otopark tanzimi ile daha çekici bir mola noktası niteliği kazanacaktır. Limni Gölü, turizm açısından mevcut kullanımı devam eden kaynak olarak değerlendirilmiştir. Yukarıda adı geçen kaynaklar dışında; Đl genelinde koruma altına alınmış çok sayıda tarihi, arkeolojik ve doğal değerler bulunmaktadır. Bu kaynakların bir kısmı yakın çevrede konaklayanlar tarafından günübirlik ziyaret edilebileceği gibi, bir kısmı da yol boyu seyahat sırasında ziyaret edilebilir. Bu kaynaklara ek bir yatırım öngörülmemiştir.



408

3.ORDU ĐLĐ PLAN KARARLARI

3.1. GENEL Ordu Đli Doğu Karadeniz turunun temel başlangıç noktasıdır. Samsun’un turizm potansiyeli son derece düşük olduğu için Đç Anadolu’dan bölgeye gelenler genellikle Samsun’da geceleme yerine Ordu’yu tercih etmektedir. Turların %14 ü Fatsa’da %14 ü Perşembe’de %17 si ise Ordu kentinde birer gece konaklamaktadırlar. Ordu yaylalarında konaklama olmadığı gibi, bu yaylaları ziyaret eden turda mevcut değildir. Đlin temel mola noktaları Ünye Çakırtepe ve Ordu Boztepe’dir. Ayrıca Ordu ili toplam planlama alanı içinde geliştirilmesi halinde Deniz-Güneş turizmine en fazla imkân sunan bir sahil şeridine sahiptir. Đl için üretilen planlama kararları, genel ulaşım şeması ve yukarıda açıklanan konumsal avantajlar çerçevesinde üretilmiştir.

3.2. EYLEM BÖLGELER Đ 3.2.1. Bolaman-Ordu Arası Sahil Kesimi Bu kesim sahil yolunun Bolaman tünelinden geçmesi sonucu son derece sakin, bir ortama kavuşmuş ve bölge halkının rekreasyon merkezi olmuş durumdadır. Yason Kilisesi nedeniyle bölgeye gelen turların %11 i halen bu yolu kullanmakta olup münferit gelişlerde bölgeyi ağırlıkla ziyaret etmektedirler. Bolaman’ın batı kesimdeki plajları konut inşaatlarıyla dolmuş olup turizm maksadıyla kullanılamaz durumdadır. Bolaman Kalesi ve koyu imar planı doğru ve yeterlidir. Belicesu Koyu’na günübirlik tesis ve dere boyuna kamping alanı önerilmiştir. Yalıköy’ün gerek güney gerekse kuzey yönündeki plajlara 1 er adet günübirlik tesis önerilmektedir. Bu kesimde bisiklet, motosiklet yarışları, mukavemet koşuları ve yürüyüşleri gibi her yıl tekrarlanacak yarışmalar da yapılabilir. Medrese önü Yason burnu arasındaki mevcut günübirlik tesislerin devamı yarım adanın haftasonu bölge halkı tarafından kullanılması açısından önemlidir. Yason Doğal Sit alanına bitişik noktada iki adet günübirlik tesisle gelen ziyaretçilere hizmet verilmesi planlanmıştır. Çaka plajının yol ile deniz arasında kalan kesimine bir adet günübirlik tesis önerilmiştir. Yolun iç kesimine bir turizm tesisi planlanmıştır. Otel alanı orman mülkiyetinde olup tahsis yoluyla gerçekleştirilecektir. Çam burnunda, fenerin kapatılması ile elde edilecek alana bir adet günübirlik tesis yapımı ile son derece önemli bir bakı noktası elde edilebilecektir. Sarı burun yakınlarında Karayolları Genel Müdürlüğü’nün boşalttığı alana çevreyi etkilemeyecek mimari ile bir adet küçük otel girişimi mevcut olup plana işlenmiştir.



409

Çeşmeönü Mahallesi kıyısında kalan sahil bandının günübirlik tesisler (özellikle balık lokantaları) ile değerlendirilmesi önerilmektedir. Bolaman Ordu Đli kıyı bandının en önemli kesimi Perşembe Efirli Yalı Mahallesi’dir. Đmar planı üzerinde yapılan incelemede bu kesimin herhangi bir kentsel konut alanı gibi planlandığı görülmüştür. Kaliteli bir kumsala ve geniş bir gelişme alanına sahip olan bu kesimdeki imar planın turizm gelişimine yönelik olarak revize edilmesi halinde uzun dönemde bu alanın Amasra veya Akçakoca karakterinde gelişmesi beklenebilir. Bu nedenle bu bölgenin Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından “turizm merkezi” ilan edilmesi önerilmektedir. 3.2.2. Perşembe Ve Toygar Turizm Merkezleri

Yayla Samsun girişli turistlerden dağ yolunu tercih eden kesiminin ilk konaklama merkezi olarak düşünülmüştür. Yaylanın Kültür ve Turizm Bakanlığı’nca onaylanan 1/25.000 ölçekli çevre düzeni planı yetersizdir. Karadeniz Bölgesi’nde tek menderes oluşumunu yok edici, yaylanın en önemli bakı noktasını olan Karga Tepesi’ni yapılaşmaya açan niteliktedir. Ayrıca planda; yaylanın en önemli potansiyellerinden biri olan gölette gösterilmemiş durumdadır. Bu nedenle çevreye daha saygılı yeni bir çevre düzeni plan şeması yapılarak, mendereslerin bulunduğu bölge altyapı ve yol tesisleri dahil kesin yapı yasaklı alan, Karga Tepesi bakı noktası- yeşil alan olarak planlanmış, yayla görüntüsünü bozmayacak bir noktada konaklama tesisi imkânı tanınmıştır. Ayrıca yaylanın turizm merkezi sınırı göletin batı sınırından geçmekte olup yetersizdir. Plan ile bu sınır; göletin batısındaki bütün yapılaşmayı kapsayacak şekilde genişletilmesi önerilmiştir. Yaylada TOKĐ tarafından yapılması düşünülen toplu konut girişimin mutlaka engellenmesi önerilmektedir. Bu girişimin gerçekleşmesi halinde diğer yaylalarında Perşembe yaylasını örnek göstererek hızla betonlaşması kaçınılmazdır. 3.2.3. Çambaşı Turizm Merkezi Turnalık ve Çambaşı yaylalarını kapsayan 1/25.000 ölçekli çevre düzeni planı mevcut olup yerinde yapılan incelemede planın doğru ve tutarlı olduğu görülmüştür. Yaylanın 1/1000 ölçekli uygulama imar planı Kültür ve Turizm Bakanlığı’nca onaylanmış ve parselasyon planları da bitirilmiştir. Bu nedenle hazırlanan 1/25.000 ölçekli taslak mevcut planı genel olarak korunmuştur. Plan şemasında yaklaşık 900 metre uzunluğunda iki adet kayak pisti önermiştir.



410

Taslakta görülen telesiyej tesisinin çığ etüdü yapıldıktan sonra, uzun vadede gerçekleşmesi öngörülmektedir. Çambaşı Yaylası; gerek sahilden doğrudan günübirlik gelişlerle gerekse dağ yolundanbölgeyi ziyaret edecek turistlerin konaklama merkezi olarak öngörülmektedir. Yayla çevresinde, Taşbaşı, Gerce, Turnalık, Armutalan gibi çok sayıda oba ve yayla bulunmaktadır. Bu oba ve yaylaların özgün halleri ile korunması bu Çambaşı merkezli konaklamaların süresini uzatacaktır. Çambaşı Yaylası içinde bulunan Ablaktaşı Mevkii, ulu çam ağaçları ve konumu ile seyir terası ile değerlendirilebilecek bir alandır. Ayrıca yaylanın güney ve güney batısını çevreleyen Erdaş Yaylası ile Zile Göleti’nin üst kotlarının heliksi potansiyelinin tespiti çalışmalarının yapılması gereklidir.

3.3.TURĐZM MERKEZLER Đ 3.3.1. Çerkezler Çerkezler Turizm Merkezi; şu anda bölgeyi ziyaret eden turlar tarafından mola noktası olarak kullanılan Ünye Çakırtepe ve Ordu Boztepe ile aynı karakterdedir. Çerkezler Turizm Merkezi de bu karakterde yapılaşmaya imkan sağlayacak şekilde düzenlenmesi halinde ve önemli bir mola noktası haline gelecektir. 3.3.2. Argın Yaylası Yaylanın fiziksel konumu ve potansiyeli açısından incelenmiş, konumu itibariyle turizm yatırımı yapılmaması uygun görülmüştür. Yayla konaklama merkezlerinde kalanlar tarafından ziyaret edilebileceği gibi, yol boyu seyahat sırasında da ziyaret edilebilir. 3.3.3. Topçam Topçam Turizm Merkezi kısa vadede turizm potansiyeli bulunmamaktadır. Uzun vadede Topçam Barajı su tuttuktan sonra, su aynası çevresi rekreasyon potansiyeli etüt edilmelidir. Ayrıca Topçam ve Çağman mağaraları da uzun vadede geliştirilebilir kaynaklar olarak tespit edilmiştir. Kısa vadede bu kaynaklara yatırım önerilmemektedir.



411

3.3.4.Keyfalan Keyfalan ve Ulugöl yaylalarından oluşan merkeze fiziki konum dezavantajından dolayı turizm yatırımı önerilmemektedir. Alan; Çambaşı Yaylası konaklamasının günübirlik ziyaret noktası olarak değerlendirilmelidir.

3.4. NOKTASAL KARARLAR 3.4.1. Fatsa Elekçi Çayı Vadisi Fatsa; bölgeyi ziyaret eden turlarının önemli bir kısmının ilk konaklama merkezidir. Fatsa’nın konaklama merkezi rolünü gelecekte de devam ettireceği düşünülmektedir. Bu amaçla, Elekçi Çayı vadisinin ilk 8 km.’lik bölümünün konaklama ve rekreasyon amaçlı imar planı yaptırılmalıdır. Ayrıca vadi boyunca su sporlarının geliştirilmesi tavsiye edilmektedir. 3.4.2. Ünye Kalesi Halen Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından restore edilmektedir. Kaleye gelen ziyaretçilere hizmet vermek amacıyla; kale girişine büfe ve wc yapılması ve otopark düzenlemesi önerilmiştir. Kaleye ulaşan yolun son 1 km.’sinin kalitesinin artırılması gereklidir. Kalenin güvenli ve konforlu gezilmesini sağlamak amacı ile kale içi patika yol yapılmalıdır. 3.4.3. Ünye Yaz Kona ğı Mağarası Kamulaştırılması yapılmış olan mağaranın temizlenmesi, ışıklandırılması, çevre düzenlemesinin ve yol boyunca iki otobüs alacak şekilde otopark yapılması önerilmiştir. Mağaranın güvenli ve konforlu gezilmesini sağlamak amacı ile mağara içi patika yol yapılmalıdır. 3.4.4. Küpkaya Kanyonu Kanyona ulaşım sağlayan yol Köydes projesi kapsamında asfaltlanacaktır. Kanyon rekreasyon amaçlı düzenlemesi yapılmalıdır. Kanyonun güvenli ve konforlu gezilmesini sağlamak amacı ile çevresinde patika yol yapılmalıdır. Patika yol yer yer genişletilerek bakı noktaları oluşturulmalıdır. Kanyonda bir adet günübirlik tesis ve otopark düzenlemesi yapılması önerilmektedir. Projenin uygulanabilmesi için kanyondan akan akarsuyun HES kapsamından çıkartılması şarttır.



412

3.4.5. SARMAŞIK KAPLICASI Kaplıca lokal talebe cevap vermekte olup özel sektöre satılmış bulunmaktadır. Konumu itibarıyla yenilenmesi halinde bile lokal pazarın dışında ilave bir talebi olacağı beklenmemelidir. 3.4.6. GAGA GÖLÜ Göl çevresinde yol boyu iki otobüs ve on otomobillik bir otopark yapılarak, gölün doğal hali ile korunması ve bir adet günübirlik tesis yapılması önerilmektedir.

3.5. DĐĞER KAYNAKLAR

Ordu Đli bütününde Ünye, Fatsa, Gülyalı, Güzelyalı plajları günümüzde yoğun olarak kullanılmaktadır. Ancak bu plajların bir kısmına plaj arkası yoğun yapılaşma, bir kısmına ise Kıyı Kanunu nedeniyle; mevcut durumları dışında, ilave bir yatırım önerilememiştir. Đl’in mevcut veya proje halinde olan; Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü’nce mesire yeri olarak ilan edilen; Ünye Kent Ormanı, Ordu Kent Ormanı, Küçükkertil, Đteniçi, Çınarsuyu, Çetdağı, Sayacabaşı, Eminepınarı, Savahçimeni, Ortadağ, Ulugöl mesire alanları, yöre halkına hitap edecek rekreasyon alanları olarak değerlendirilmiştir. Bu alanlara mevcut yatırımlar dışında bir yatırım önerilmemektedir. Gölköy Kalesi, Kurul Kayası, Cingirt Kayası turizm açısından mevcut kullanımları devam eden kaynaklar olarak değerlendirilmiştir. Yukarıda adı geçen kaynaklar dışında; Đl genelinde koruma altına alınmış çok sayıda tarihi, arkeolojik ve doğal değerler bulunmaktadır. Bu kaynakların bir kısmı yakın çevrede konaklayanlar tarafından günübirlik ziyaret edilebileceği gibi, bir kısmı da yol boyu seyahat sırasında ziyaret edilebilir. Bu kaynaklara ek bir yatırım öngörülmemiştir.



413

4. RĐZE ĐLĐ PLANLAMA KARARLARI

4.1. GENEL Rize Đli Doğu Karadeniz turlarının en son noktasıdır. Bölgeye gelen turların ancak %8 i sahil yoluyla Artvin istikametine gitmekte %92 si tekrar sahil yolunu kullanarak Trabzon istikametinde geri dönmektedirler. Sahil yoluyla Artvin istikametinden bölgeye girişler ancak %3 seviyesindedir. Ovit dağı turlar tarafından %5 oranında ziyaret edilmesine rağmen bu noktadan Erzurum’a gidiş veya gelişler mevcut değildir. Fındıklı-Gürcüdüzü üzerinden Yusufeli’ne yol yapımı çalışmaları devam etmekte olup uzun vadede bu yol yerine temel bağlantının günümüzde olduğu gibi Hopa-Borçka-Artvin üzerinden sağlanacağı görülmektedir. Pratikte Fırtına Vadisi Ardeşen girişi sahil yolu kullanımı açısından Doğu-Karadeniz turizm faaliyetlerinin son noktası olarak kabul edilebilir. Fındıklı konaklarını ve Aslandere Köprüsü’nü görmek veya sarp sınır kapısında fotoğraf çektirmek için Ardeşen’in doğusuna geçen turist miktarı son derece kısıtlıdır. Đl içindeki kaynakların büyük bir bölümü Kaçkar dağı çevresinde toplanmış olup bu alanlara ilişkin kararlar “Kaçkar Dağları Milli Parkı Uzun Devreli Gelişme Planı” çerçevesinde verilmiş durumdadır. Yerinde yapılan incelemede plan kararları incelenmiş gerek milli park sınırları içindeki kaynaklar gerekse il içindeki diğer değerlere ilişkin aşağıda sunulan noktasal kararlar üretilmiştir.

4.2. EYLEM BÖLGELER Đ 4.2.1. Ovit Eylem Bölgesi Ovit yolu Rize Đli’ni Bayburt ve Erzurum’a Đspir üzerinden bağlayan temel bağlantı olup sadece yaz aylarında kullanıma açıktır. Bu aylarda Ovit Dağı zirvesini ve çevresindeki buzul göllerini görmek maksadıyla kısıtlı olarak ziyaret edilmektedir. Kış aylarında aşırı kar birikmesi ve çığ düşmesi sonucu yol Sivrikaya Köyü’nden Bayburt, Rize il sınırına kadar kapalı kalmaktadır (yaklaşık 21 km). Zirvenin Bayburt istikametindeki doğu yamaçlarında kayak imkânı mevcuttur. Bu imkânları değerlendiren 1/25.000 ölçekli çevre düzeni planı şeması ekte sunulmuştur. Şemada 5 adet mekanik tesis ve 11 adet kayak pisti önerilmiştir. Bu tesislerin Ovit Dağı Geçidi’nin bulunduğu bölgeye konaklama tesisleri, günübirlik tesisler, yaz aylarındaki doluluğu arttırmak amacı ile spor tesisleri alanı önerilmiştir. Ayrıca gerek üst istasyonda gerekse Dağbaşı Gölü’nün bulunduğu alanda günübirlik tesisler önerilmiştir. Kış



414

aylarında bölgeye ulaşım temin edilmeden plan uygulamasına geçilmemesi önerilmektedir. Sadece turizm maksadı ile Ovit zirvesinin tünelle geçilmesi için yapılacak yatırımın geri dönüşü çok uzun yıllar alabilecektir. 4.2.2. Ayder Yaylası Ve Çevresi Ayder Yaylası Rize Đli’nin en önemli çekim merkezidir. Ayder’in yeni imar planlama çalışmaları halen devam etmekte olup, çalışmalar sadece yayla yerleşik alanını kapsamaktadır. Yakın çevre üst düzey plan kararları ise “Kaçkar Dağları Uzun Devreli Gelişme Planı” ve “Kaçkar-Ayder Turizm Merkezi Çevre Düzeni Planı” çerçevesinde oluşturulmuştur. Ayder’in uzun vadede yılda yaklaşık bir milyon kişi tarafından ziyaret edileceği, kullanımının aşırı yoğunlaşacağının tahmin edilmektedir. Böyle bir durumda Ayder gecelemesinin yayla içinde temini mümkün değildir. Yaylanın kendisinin de bir çekim unsuru olmasından dolayı; yaylayı aşırı bir yatak arzıyla doldurmak yaylanın çekimini yok edecektir. Bu yaylaya dönük geceleme talebinin karşılanacağı yer yayla içinde olmamalıdır. Yakın çevrede yapılan araştırmada yayla ziyaretçilerinin geceleyebileceği en yakın boş alan Çamlıhemşin’in Zil Kale çıkışında yolu sağ tarafında yer alan metruk balık çiftliğidir. Buraya inşa edilecek bir veya 2 adet otel kısa ve orta vadede Ayder geceleme sorununu çözecektir. Heliski talebini canlı tutabilmek için kış aylarında bulutlu günlerde kullanılmak üzere eğlence amaçlı kızak pisti, snowtube tesisi hatta basit ve sökülebilir bir teleski kurulması düşünülebilir. Ayder kış aylarında bir Đsviçre dağ kasabası görüntüsüne bürünen ülkenin tek örneğidir. Bu imkanı yakın çevrede kayak imkanları ile birleştirmek için özel bir çalışma yapılmış ve Beştaş tepesindeki imkanları değerlendiren bir kayak kompleksi tasarlanarak ekli 1/25.000 ölçekli çevre düzeni plan şemasında sunulmuştur. Bu projenin hazırlanmasındaki temel sorun olan, yayla görsel bütünlüğü bozmadan üst kotlara çıkacak telesiyej güzergâhının seçimi konusu alt istasyonu karayollarının boşalttığı tesise hizmet veren tali yol üzerine konumlandırma yoluyla çözülmüştür. Üst kotlara çıkacak telesiyej tesisi karşıdaki vadi içinden geçeceği için Ayder’den hiçbir şekilde görülmeyecektir. Üst kotlarda kayak yapılacak alanlar ise “Kaçkar Dağları Uzun Devreli Gelişme Planında” gösterildiğinin tam aksine orman değil, tamamen çıplak alandır. Gerek Ayder kaplıcasının gerekse heliski talebinin desteği ile önerilen kayak pistlerinin başarılı çalışma şansı çok daha yükselecek ve Ayder yıl boyu çalışan



415

bir turizm merkezi olabilecektir. Bunun için bölgede yapılmış olan çığ etüdünün yenilenmesi gereklidir. Yaylanın şu andaki acil ihtiyacı merkezi wc olarak tespit edilmiş olup 2009 yılı içinde yapımı gerçekleştirilmelidir. Kaçkar dağı zirveleri Ayder’den minibüs turları ile gidilen Avusor ve Yukarı Kavron’dan görülebilmekte ve zirve tırmanışları bu yaylalardan başlamaktadır. Yukarı Kavron Yaylası tamamen dolmuş olup yaylanın tümü çığ tehdidi altındadır. Yayla evlerinin yıkılmamış olmasının sebebi çığ öncesi tüm yapıların zaten kar altında kalması ve çığ düştüğü zaman yanal yükle karşılaşmamalarıdır. Avusor yaylasında ise çığ tehdidi olmadığı gibi yayla, zirve, buzul gölleri arasındaki mesafe çok daha kısadır. Yaylaya gelen turistlerin tüme yakını göle yürümektedirler. Yaylada günübirlik tesisler olduğu gibi, yeni gelişecek tesisler içinde yeterli boş alan mevcuttur. Yukarıda sayılan nedenlere bağlı olarak uzun vadede Ayder çıkışlı, Kaçkar zirve altı turlarının Avusor’i kullanabilmesi için Avusor yolunun sanat yapılı stabilize olarak düzenlenmesi ve Avusor’e iki veya üç adet modern nitelikli günübirlik tesis yapılması, Yukarı Kavron’a ise yol düzenlemesi dışında ek yatırım yapılmaması önerilmektedir. Ayder çıkışlı diğer bir günübirlik tur güzergâhı Huser yaylasıdır. Yayla Ayderin üst kotlarında yer almakta olup buradan Ayder dâhil toplam 12 yayla görülebilmektedir. Hızlı bir kaçak yapılaşmaya sahne olan yaylada, kaçak yapılaşmanın önlenmesi ve yayla yolunun sanat yapılı düzgün stabilize yol standardına yükseltilmesi önerilmektedir. Ayder çıkışlı diğer bir günübirlik tur Ayder-Çamlıhemşin-Zilkale Çal köyü, Elevit köyü, Trovit, Palovit, Amlakit, Hazindak, Pokut, Sal Yaylaları turudur. Bu güzergâh üzerinde Palovit şelalesi de ziyaret edilmektedir. Güzergahın Çamlıhemşin-Çatköy kesimi asfalt olup diğer kesimlerin sanat yapılı stabilize yol standardına yükseltilmesi, Sal ve Pokut yayla girişlerine otopark yapılması, sadece Sal yaylası girişine bir adet günübirlik tesis planlanması önerilmektedir.

4.3.TURĐZM MERKEZLER Đ 4.3.1. Anzer Turizm Merkezi Belki de dünyanın en yüksek fiyatla satılan balını üreten Anzer ve Çiçekli yaylasına kesin yapı yasağı önerilmiş ve yayla iç yolunun stabilize olarak kalması teklif edilmiştir. Bu bölgede doğanın herhangi bir müdahale olmadan, mevcut haliyle korunması esastır.



416

4.3.2. Kuspa Turizm Merkezi Turizm merkezinin bulunduğu bölge yer yer deniz gören, kısmen ormanlık ve heyelana çok müsait alt bölgeleri olan küçük bir alandır. Alanın tüme yakın bir kesimi toprak dolgu malzeme olup sağlıklı bir jeoteknik etüt yapılmadan arazide şema nitelikli dahi plan yapımı sakıncalıdır. Alanın konumu ve ulaşım durumu sahil yolu boyunca çalışan turist akımının konaklaması için müsait değildir (yol cephesinden giriş yoktur). Turizm merkezinin bir bütün olarak tek bir yatırımcıya tahsisi, ancak tahsis öncesi arazi kullanım esaslarının Kültür ve Turizm Bakanlığı’nca tespiti ve uygulamanın bu esaslara göre yapılaması önerilmektedir. Ayder ve Uzungöl'e uzun süreli gelen Arap turist eğilimleri dikkate alınarak Kuspa’nın ayrık nizam bungalowlu iki katlı, düşük emsalli (yaklaşık 0.10) yayla görünümlü apart otellerle değerlendirilmesi halinde yatırım adayı bulunacağı tahmin edilmektedir.

4.4. NOKTASAL KARARLAR 4.4.1. Andon Đçmecesi Andon içmecesi, yerel halk tarafından rekreasyon alanı olarak kullanılmakta olup, gerek bakımsızlığı, gerek tur güzergahından uzak olması, gerekse içmece suyunun debisinin son derece düşük olması nedeniyle ek turizm yatırımı yapılması önerilmemektedir. Ancak yoğun kullanımı nedeniyle yerel nüfusa hitap edecek şekilde yeniden düzenlenmesi ve büyük ihtiyaç olan bir otoparkla desteklenmesi tavsiye edilebilir. 4.4.2. Đkizdere (Ilıca) Kaplıcası Bölgede 3 yıldızlı 346 yatak kapasiteli bir otel 2008 yılında faaliyete geçmiş olup, ilave tesis gerçekleştirecek alan mevcut değildir. Otelin Đkizdere – Rize- Bayburt yolu bağlantısı beton asfaltla temin edilmiştir. Bu yolun ana tur güzergahı üzerinde olması nedeniyle Cimil Köyü istikametinde asfalt olarak devam etmesi önerilmektedir. Otelden başlamak kaydı ile Cimil Köyü istikametinde ilk 5 km içinde turların mola verebileceği dere kenarı rekreasyon alanları mevcut olup bu noktalardan 2 adedinin günübirlik tesisle değerlendirilmesi önerilmektedir. Yakın çevrede yer alan Eğvane ve Akırgel şelale yolu çevre doğal güzelliğini etkilememek için stabilize olarak muhafaza edilmelidir.



417

4.4.3. Çağırankaya Yaylası Yayla turizm yolu üzerinde bulunması, manzarasının güzelliği nedeniyle mola noktası olarak önerilmektedir. Bu amaca yönelik günübirlik tesis yapılması ve bakı terasları oluşturulması önerilmektedir. 4.4.4. Pileki Ma ğarası Sahil yolu güzergâhında yer alan Pileki Mağarası’nın temizleme, ışıklandırma ve çevre düzenlemesini kapsayan çalışmalar devam etmekte olup, bu çalışmalar Đyidere Kaymakamlığı’nca yürütülmektedir. Rize ili sahil yolunda turistlere gösterilecek en önemli kaynaklardan biri olan Pileki Mağarası çalışmaları, kaymakamlık kaynakları ötesi ayrıca desteklenmelidir. Çalışmalar tamamlandıktan sonra günübirlik tesis ve mağara giriş kapısında gerek Pileki taşı, gerekse bu taşta pişmiş ekmek satışı yapılmalıdır. 4.4.5. Zil Kale Đlin en önemli kaynaklarından biri olan Zilkale de restorasyon çalışmaları devam etmekte olup 4 otobüs ve 15 otomobil alacak şekilde yol boyu otopark yapılması, wc' nin yeniden düzenlenmesi, kale içinde büfe ve çay bahçesi yapılması önerilmektedir. 4.4.6. Kale- Đ Bala Ve Çiçekli Köyü Çok çiçekli olması nedeniyle bu yerleşmelerde yoğun bir bal üretimi olup kalenin olduğu gibi muhafaza edilmesi, yolun stabilize olarak bırakılarak doğal yapının korunması önerilmektedir. 4.4.7. Çatköy Çatköy gerek konumu, gerekse doğal yapısı itibarıyla eko-turizme uygun bir yerleşim alanıdır. Ana tur güzergahı üzerinde olmamasına rağmen Ayder kaynaklı günübirlik turlar üzerinde bulunan bu yerleşmede, ilave yapılaşmanın kontrol altında tutulması dışında ek bir öneri getirilmemiştir.



418

4.4.8. Fındıklı Ve Çamlıhem şin Konakları Veraset yoluyla çok hisseli mülkiyete sahip olan bu konaklardan günümüze kadar turizm sektörüne kazandırılmış olanı yoktur. Çamlıhemşin ve Fındıklı kaymakamlıklarınca yürütülen çalışmalardan planlama dönemi içinde netice alınma şansı çok zayıf görülmekte olup bu konakların konaklama merkezi olacağını var sayımına dayalı plan kararı üretilmemiştir. 4.4.9. Aslandere Folklor Dansları Tüm Karadeniz’de en sert folklor dansları Aslandere köyünde olup, Đl Kültür ve Turizm Müdürlüğünün yapacağı basit bir organizasyonla bu kaynak otellerde gece animasyonunda kullanılabilir.

4.5. BÖLGE HEL ĐSKĐ ĐMKÂNLARININ DEĞERLENDĐRĐLMESĐ 2006 yılında Ayder’de sadece bir otelde 30 teknik yardım görevlisi ve 186 heliski kullanıcısının gelişi ile başlayan faaliyetler 2007 yılında 40 teknik görevli 244 heliski kullanıcısı ile devam etmiştir. Teknik görevliler kış boyu devamlı kalırken heliski yapan turistler ortalama birer hafta kalmışlardır. 2008 başı kış aylarında teknik görevli sayısı 70 heliski kullanan sayısı 301 e yükselince Ayder de ikinci bir otel devreye girmiştir. 2009 başı kış aylarında ise bu iki otelin yanı sıra Đkizdere kaplıcasında yeni açılan otelde gereken ek rezervasyonlar yapılmıştır. Özellikle bölge heliski için ideal şartlara sahip olup bu turizm türünün gelişmesi desteklenmelidir. Bu faaliyetin tüm proje alanına yayılabilmesi için uygun bölgeler tespit edilmiş olup bu bölgeler 1/100.000 ve 1/250.000 ölçekli planlarda gösterilmiştir. Nihai uygunluk kararı mutlaka bizzat bu sporu uygulayan uzman kişi ve kuruluşlarca verilmelidir. Bu maksatla Rize Đl Kültür ve Turizm Müdürlüğü’nün 2009 kışında bölgeye gelecek heliski uzmanlarına planda önerilen alanları göstermesi ve görüşlerini alarak plan izleme kuruluna bildirmesi, bir sonraki adımların planlanması için yeterli girdiyi sağlamış olacaktır.

4.6. DĐĞER KAYNAKLAR Rize Đli bütününde Söğütlü, Çayeli, Hisarlı plajları günümüzde yoğun olarak kullanılmaktadır. Ancak bu plajlara Kıyı Kanunu nedeniyle; mevcut durumları dışında, ilave bir yatırım önerilememiştir. Đl’in proje halinde olan; Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü’nce mesire yeri olarak ilan edilen; Gürcüdüzü mesire alanı, yöre halkına hitap edecek



419

rekreasyon alanları olarak değerlendirilmiştir. Bu alana mevcut yatırımlar dışında bir yatırım önerilmemektedir. Rize kalesi, botanik çay bahçesi Ayder Kaplıcası, kemer köprüler, Fırtına deresi rafting faaliyetleri, Verçenik, Kaçkar ve Altıparmak zirveleri, turizm açısından mevcut kullanımları devam eden kaynaklar olarak değerlendirilmiştir. Verçenik özellikle kaya ve baca tırmanışı gibi dağcılık faaliyetlerine elverişlidir. Yukarıda adı geçen kaynaklar dışında; Đl genelinde koruma altına alınmış çok sayıda tarihi, arkeolojik ve doğal değerler bulunmaktadır. Bu kaynaklara ek bir yatırım öngörülmemiştir.



420

5.TRABZON ĐLĐ PLAN KARARLARI

5.1. GENEL Trabzon bölgede turizm faaliyetlerinin en yoğun olduğu ildir. Sahil yolunu kullanan turistlerintümü Trabzon'dan geçtiği gibi, bölgenin tek hava alanına sahip olması nedeniyle uçakla bölgeye giriş çıkış yapan turların tümü de (%33 oranındadır) Trabzon’a uğramaktadır. Bölgede tüm turların %100 oranında uğradığı tek kaynak Sumela Manastırı’dır. Merkez Đlçe’deki kültürel, tarihi ve arkeolojik eselerin yoğunluğu, önemli bir el sanatları merkezi olması, Trabzon’a günümüzde olduğu gibi planlama döneminde de bölgeyi turizm merkezi yapacaktır. Đl içindeki kaynaklara ilişkin üretilen plan kararları aşağıda sunulmuştur.

5.2. EYLEM BÖLGELER Đ 5.2.1. Trabzon Kenti Eylem Bölgesi Çok sayıda kaynağı bünyesinde bulunduran Trabzon’un turizm sektöründen daha fazla pay alabilmesi için Zaganos ve Tabakhane vadileri projelerinin karayolundan otobüs girecek şekilde geliştirilmesi ve bu projelere hatıra eşyası satış ve üretim birimlerinin eklenmesi özellikle önerilmektedir. Ayasofya müzesi çevresinin otopark destekli olarak yeniden düzenlenmesi, Trabzon Müzesi olarak kullanılan konağın trafik ulaşımına tekrar açılması Trabzon Kentindeki turizm faaliyetlerini arttıracak diğer tedbirlerdir. Kent bütünü uzun vadede turizm açısından bir çekim merkezi olarak değerlendirilmelidir. 5.2.2. Sultan Murat Yaylası Eylem Bölgesi Sultanmurat Yaylası çok sayıda yaylayı içeren doğal bir çanağın içinde yer almakta olup bu yerleşmeleri bir bütün olarak yorumlamak gereklidir. Yayla doğal güzellikleri yanı sıra, Uzungöl’e yakınlığı nedeniyle gelecekte önemli bir konaklama merkezi olmaya adaydır. Yaylada yeni açılmış bir otel 2008 yılında sadece Uzungöl konaklamasına hizmet ederek mevsimi işletme karı ile kapatabilmiştir. Bu açıdan tüm Doğu Karadeniz dağlarında nadir birkaç örnekten biridir. Yayla aynı zamanda dağlardan geçen öneri turizm güzergâhı üzerinde yer almakta olup bu nedenle gelecekte önemli bir mola ve geceleme noktası olmaya adaydır. Sultanmurat’ın diğer güçlü bir yanı halen inşaatı devam eden Çaykara-Sultanmurat yolunun tamamlanması ile yaylaya büyük tur otobüslerinin kolaylıkla erişmesi olacaktır. Yaylada gelişecek yatak



421

kapasitesinin kış aylarında da çalışabilmesi için gerek doğal çanak içinde gerekse bu çanağın dışında kayak imkânları araştırılmış ve özellikle doğal çanak dışında olmak kaydı ile çok sayıda olanaklar görülmüştür. Bölgenin çok detaylı olarak 1/25.000 ölçekte çığ etüdünün yapılması ve bu etüt sonuçlarına göre ilk önce çevre düzeni planı yapılarak turizm merkezi ilan edilmesi bu aşamadan sonra gerekli alt bölge uygulama imar planlarının gerçekleştirilerek arazi tahsisi yoluyla yatırıma açılması önerilmektedir. 5.2.3. Samandıra Yaylası Konaklama Geli şim Merkezi Sumela’nın Ayder ve Uzungöl gibi geceleme olanağı yaratma potansiyeli dikkate alınarak, yakın çevrede yeni bir konaklama merkezinin ticari olarak başarıyla çalışabileceği görülmüştür. Çakırgöl projesi Altındere milli parkına güneyden bitişik olup bu proje talebin dağ yolu üzerinden gelen kesimini karşılayacaktır. Ancak, sahil yolunu kullanıp, Sumela’yı gördükten sonra tekrar sahil yolundan turlarına devam edecek turistlerin Sumela gecelemesi için yeterli yatak bölgede mevcut değildir. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın bu nedenle Maçka’yı marka kent olarak tanımlamasına rağmen bu yerleşmede konaklama birimi geliştirecek boş ve uygun alanlar yoktur. Bu nedenle Sumela konaklaması, Altındere Milli Parkına bitişik Samandra ve Armutluk yaylalarında planlanmıştır. Bölgenin Ayder gibi orman içi boşluk olması, çok geniş bir manzarası bulunması, Sumela’nın günübirlik turlarla yürüme mesafesi içinde bulunması önemli avantajlarıdır. Halen bu yaylalara milli park kapısında başlayan bir orman yolu ile ulaşılmakta olup, yolun 1 metre daha genişletilerek asfaltlanması halinde orta boy tur otobüsleri bölgeye erişebilecektir. Bu bölgede yapılacak imar planının bölgenin tapulu olması dikkate alınarak 18.madde uygulamalı olarak tasarlanması, yapıların ahşap ve en çok 2 katlı olması, tesis türlerinin apart otel olarak belirlenmesi doğru çözüm olarak görülmektedir. Böylece Ayder Yaylası’na benzer bir fizik görünüm sağlanırken uzun süreli kalışa müsait, doğasever münferit turist talebi de karşılanmış olacaktır. Bölgede kış yoğunluğunu arttırmak amacıyla bir adet çok maksatlı ( basit kayak, snow tube, kızak gibi) küçük bir telesiyej önerilmiştir.

5.3. TURĐZM MERKEZLER Đ 5.3.1. Şolma Turizm Merkezi Şolma Turizm Merkezi Kulin dağı- Örnek Alan- Şolma- Figanoy- Abayır- Lişer ve Kayabaşı tesislerini içeren Çakırgöl- Hamsiköy- Samandıra ve Trabzon kaynaklı günübirlik turlar içinde yer almaktadır. Şolma yayla bütünlüğünü



422

bozmayacak şekilde, yaylanın Akçaabat’a bakan yamaçlarında bir adet günübirlik tesis konumlanması, Lişer yaylası dışında tüm yaylalarda kesin yapı yasağı uygulanması önerilmiştir. Lişer yaylası halen boş olup bu yaylada iki veya üç adet konaklama tesisi olacak geniş ve güzel manzaralı alan mevcuttur. Bu alanların Kayabaşı Yayla Tesisleri’ne benzer tesislerle değerlendirilmesi önerilmiştir. Bölgenin planda önerilen (arazide mevcuttur) yol dışında, kısa bir yolla Akçaabat’a bağlanması halinde yaylalar üzerinde büyük bir ikinci konut baskısı oluşacaktır. Bu nedenle böyle bir bağlantı yapılmamalı, planda önerilen yol ise doğal çevreyi bozmaması açısından sanat yapılı stabilize olarak korunmalıdır. 5.3.2. Yılantaş Turizm Merkezi Yılantaş Turizm Merkezi’nde herhangi bir mukayeseli üstünlüğü olan çekim unsuru mevcut değildir. Zirvede yılana benzediği ileri sürülen kaya parçasının da ilgi çekici bir özelliği yoktur. Bu nedenle bu bölgede herhangi bir plan kararı getirilmemiştir. 5.3.3. Pazarcık Turizm Merkezi Pazarcıkta halen aynı anda yürütülen yol ve hidroelektrik santralleri ve işlere ait şantiyeler çevreyi ileri derecede tahrip etmiş bulunmaktadır. Đnşat çalışmaları bitirilip şantiyelerin kaldırılmasında sonra bölge planlanabilir hale gelebilir. Bu haliyle mevcut 1/25.000 ölçekli harita ile arazi arasında ilişki kurmak dahi mümkün değildir. Bu nedenle bu bölgeye ilişkin karar üretilmemiştir. 5.3.4. Araklı Turizm Merkezi

Araklı Turizm Merkezi’nde mola noktası olarak değerlendirilmesi ve bakı noktasında günübirlik tesis ve bakı teraslarının oluşturulması önerilmektedir. 5.3.5. Karadağ Turizm Merkezi Turizm merkezi Karadağ, Balıklı, Hıdırnebi, Kuruçam, Büyükyayla yaylalarını kapsamaktadır. Karadağ Turizm Merkezi dışında olan Kadıralak yaylası da dahil bu yaylalar; Trabzon, Hıdırnebi, Kayabaşı ve Lişer kaynaklı günübirlik turlarla ziyaret edilebilecek yaylalar olup sadece Karadağ yaylasına bir adet günübirlik tesis önerilmiştir.



423

5.4. NOKTASAL PLANLAMA KARARLARI 5.4.1. Uzungöl Özel Çevre Koruma Bölgesi Mevcut durumu ile Doğu Karadeniz Turizmini ayakta tutan üç temel direkten biri olan Uzungöl 1437 si belediye 144’ü turizm belgeli olmak üzere toplam 1581 yatak ile önemli bir uğrak ve konaklama noktası olarak hizmet vermektedir. Belediyenin üst üste 2 yıl boyunca 1’er haftalık örnekleme ile yaptığı gözlemlere dayalı olarak bildirdiğine göre yerleşmeyi yılda yaklaşık 200.000 kişi ziyaret etmektedir. Gelenlerin % 30 unun tur otobüsleri, % 60 'ının özel otoyla, %10 unun ise Ayder konaklaması günübirlik turları ile geldiği izlenmiştir. Turizm mevsimi 15 Haziran -15 Eylül arası olup pik talep Temmuz ve Ağustos olmakta, bu aylarda yaklaşık 100-150.000 kişilik bir geceleme talebinin karşılanamadığı Belediye tarafından ifade edilmektedir. Yerleşmenin imar planı Đller Bankası Genel Müdürlüğü tarafından yapılmış olup halen uygulaması devam etmektedir. Planın yerinde incelemesi sonucu planda toplu konut alanı olarak gösterilen bölgede otel yapılması halinde, önemli bir geceleme talebinin karşılanacağı, otelin göl manzarası olmasına rağmen arkasındaki orman içinde kaybolması nedeniyle silueti kesinlikle etkilemeyeceği görülmüştür. Henüz inşaat veya arazi düzenleme çalışmaları başlamamış olan bu bölgede imar planının turizm tesis alanı olarak değiştirilmesi önerilmektedir. Uzun vadede bölgeyi ziyaret edecek nüfusun artması ile imar planında önerilen ek turistik tesis alanlarının da yetmeyeceği açıkça görülmektedir. Yakın çevrede yapılan araştırmada günümüzde olduğu gibi uzun vadede de Uzungöl konaklamasının Sultan Murat Yaylası’nda olacağı görülmüştür. Mevcut yatak kapasitesinden kış aylarında da faydalanabilmek maksadıyla yakın çevrede yapılan araştırmada çığ tehlikesi ve yoğun orman dokusu nedeniyle kayak imkânı bulunamamıştır. Haldizen bölgesinde çıplak ve dik yamaçlar bulunmasına rağmen aradaki mesafenin uzunluğu ve bu bölgede kayakçı toplanma alanı olmaması nedeniyle Haldizen de kayak tesisleri önerilmemiştir. Ancak Ayder de olduğu gibi kış aylarında Haldizen’in heliski maksatlı kullanılabilmesi için uzman şirketlere gösterilmesi ve görüşlerinin alınması gereklidir. 5.4.2. Altındere Milli Parkı Sumela Manastırını bünyesinde barındıran Altındere milli parkı tüm Doğu Karadeniz de en çok ziyaretçi çeken kaynaktır. Milli park planları Çevre ve Orman Bakanlığı’nca yaptırılmış olup Çakırgöl Kayak Merkezi’ne ulaşım



424

sağlayan güzergâhı milli park içinden geçirmeyen plana Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın itirazı üzerine, plan tasdik edilmemiş durumda beklemektedir. Sorunun biran önce çözümü, Çakırgöl Kayak Merkezi’nin geleceğini belirleyeceği gibi kış aylarında Çakırgöl Kayak Merkezi’den kaynaklanan Sumela günübirlik talebinin geleceğini de belirleyecektir. 5.4.3. Vazelon Manastırı Bölgede ikinci bir Sumela Manastırı olmaya aday Vazelon Manastırı’nın tüm proje alanında en yüksek öncelikle restore edilmesi ve çevre düzenlemesinin yapılarak yolunun asfaltlanması ve otoparkla desteklenmesi önerilmektedir. Vazelon Manastırı'nın restore edilmesi halinde Sumela’da olduğu gibi (günümüz rakamları ile) yılda 200.000 kişilik ziyaretçisi olacağı tahmin edilmektedir. Böyle büyük bir taleple karşılaşacak olmasına rağmen manastır yakın çevresinde ormanı tahrip etmeden günübirlik tesis yapılabilecek alan bulunamamıştır. 5.4.4. Kuştul Manastırı Kuştul Manastırı aşırı derece tahrip olmuş ve ancak meraklıları tarafından tırmanılarak ziyaret edilebilecek dik yamaçlı bir tepe üzerinde yer almaktadır. Planda önemli bir tur güzergâhı üzerinde yer almamasına rağmen Kuştul Manastırı planın uygulanmasından sonra, Çakırgöl, Samandıra ve Trabzon da geceleyecek turistlerin günübirlik tur güzergâhında yer alacaktır. Günümüzde de kısıtlı miktarda turist (Yılda 800 Yunanlı, 500 yerli) tarafından ziyaret edilmektedir. Yukarıda özetlenen nedenlerle Kustul Manastırı’nın sadece ön cephesinin restore edilmesi tepenin altındaki balık çiftliği çevresinde bir adet günübirlik tesis yapılması önerilmektedir. 5.4.5. Sisdağı Yaylası Yayla merkez yayla niteliğinde olup yaz aylarında çok sisli, kış aylarında ise çok soğuk ve rüzgarlıdır. Yayla da daha önce yaptırılan çığ etüdünü esas alan bir kayak projesi geliştirilmi ş ve proje ekte sunulmuştur. Yaylanın topoğrafik özellikleri nedeniyle projenin maliyeti yüksektir. Yaylada yaz aylarının çok sisli geçmesi, bazen sisin bir hafta devam etmesi ve proje alanının planlanan tur güzergâhından uzak, sapa bir konumda yer alması nedeniyle yaylanın yaz doluluğu çok düşük olacaktır. Sadece kış aylarında çalışacak bir kayak tesisinin ise pahalı olması nedeniyle karlılığı düşük olacaktır. Bu nedenle sis dağı projesinin plan döneminde uygulamaya konması önerilmemiştir.



425

5.4.6. Çal Mağarası Kayıt tutulmamasına rağmen görevlinin ifadesine göre; mağara 2007 yılında yaklaşık 4000 kişi tarafından ziyaret edilmiştir. Ziyaretçilerin 1/3 ü minibüs turları ile 2/3 ü özel otoyla gelmişlerdir. Mağara önündeki doğal havuzun temizlenerek bir süs havuzu haline getirilmesi otoparkın genişletilerek, yamaçtan taş düşmesinin engellenmesi yeterlidir. Mağaranın üst kotlarında yer alan Çalköy Demirli Mahallesi, Çal mağarasına yakınlığı, geniş açıklıklara sahip güzel manzarası ve münferit gelişleri yoğunluğu dikkate alınarak ev pansiyonculuğunun gelişebileceği bir bölge olarak değerlendirilmiştir. 5.4.7. Ocaklı Köyü Kilisesi Maçka çıkışlı Örnekalan-Liser günübirlik tur güzergâhı üzerinde kalan Ocaklı köyü kilisesi iyi korunmuş çatısı kapalı nadir bir örnektir. Yeni tamamlanan kadastro çalışmalarında mülkiyeti hazineye kaydedilmiş olan kilisenin restorasyonu, çevre düzenlemesinin yapılması, yolun son noktasına otopark yapılarak kilise arasındaki patika yolun düzenlenmesi önerilmektedir. 5.4.8. Sera Gölü Yıldızlı Belediyesi’nden alınan bilgiye göre Sera Gölü’nün koruma amaçlı imar planı tamamlanmıştır. Plan Kıyı Kanunu esas tuttuğundan dolayı kıyıdan ilk 50m park alanı olarak planlanmıştır. Dolayısıyla göl çevresinde ilave günübirlik tesis ve ya konaklama tesisi yapılması olanaksız hale geldiği gibi mevcut tesisin de yıkımı gerekmiştir. Bu nedenle gölün mevcut hali ile rekreasyon amaçlı olarak kullanılması önerilmiştir. 5.4.9. Hamsiköy Hamsiköy günümüzde turlar tarafından mola noktası olarak kullanılmaktadır. Bu kullanımının ilerde de devam edeceği öngörülmektedir. Köyün yapısı ve konumu incelendiğinde ev pansiyonculuğun desteklenmesi ve Armutlu ve Samandra’da öngörülen tesislere ilave olarak gelişmesi beklenen bu bölgenin 1/1000 ölçekli imar planının yapılarak kontrolün sağlanması önerilmektedir.



426

5.5. DĐĞER KAYNAKLAR Trabzon Đli bütününde Beşikdüzü, Söğütlü, Pelitli, Sürmene plajları günümüzde yoğun olarak kullanılmaktadır. Ancak bu plajların bir kısmına plaj arkası yoğun yapılaşma, bir kısmına ise Kıyı Kanunu nedeniyle; mevcut durumları dışında, ilave bir yatırım önerilememiştir. Đl’in mevcut ve proje halinde olan; Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü’nce mesire yeri olarak ilan edilen; Çal-camili, Savanados, Sazalan, Tilkibeli, Çamburnu mesire alanları, yöre halkına hitap edecek rekreasyon alanları olarak değerlendirilmiştir. Bu alanlara mevcut yatırımlar dışında bir yatırım önerilmemektedir. Ayasofya, Atatürk Köşkü, Boztepe, Haçka Baba türbesi ve yaylası, Akçakale Kalesi, Glida Kalesi turizm açısından mevcut kullanımları devam eden kaynaklar olarak değerlendirilmiştir. Yukarıda adı geçen kaynaklar dışında; Đl genelinde koruma altına alınmış çok sayıda tarihi, arkeolojik ve doğal değerler bulunmaktadır. Bu kaynakların bir kısmı yakın çevrede konaklayanlar tarafından günübirlik ziyaret edilebileceği gibi, bir kısmı da yol boyu seyahat sırasında ziyaret edilebilir. Bu kaynaklara ek bir yatırım öngörülmemiştir.



427

IV. MEKÂNSAL OLMAYAN PLANLAMA KARARLARI

1.TANITIM

Projenin başarılı olabilmesi doğru tanıtımla gerçekleştirilebilir. Tanıtım 3 ayrı kitleye ayrı yöntemlerle yapılmalıdır. Tanıtım yapılacak kitleler ve tanıtım yöntemleri aşağıda özetlenmiştir. a) Projenin Yerel Halka Tanıtımı

Bu tanıtım projenin yerel ekonomiye sağlayacağı sosyal ve ekonomik faydalara ağırlık vererek yerel siyasetçiler ve kamu yöneticileri tarafından yapılmalıdır. Tanıtım ortamı her türlü yerel basın ve yayın organı ile yerel toplantılar olmalıdır. Tanıtımda projenin bir kalkınma projesi olduğu görüşü özellikle vurgulanmalıdır.

b) Projenin Tur Operatörlerine Tanıtımı

Bu tanıtım proje uygulaması ile oluşacak yeni ulaşım ağının, konaklama merkezlerinin ve çekim noktalarının tur operatörlerine proje izleme grubunca anlatılması şeklinde olacaktır. Bu tanıtımın tur operatörlerini proje izleme merkezine davet ederek toplu halde ve profesyonelce yapılması önerilmektedir.

c) Projenin Bölgeyi Ziyaret Edecek Münferit Turist Adaylarına Tanıtılması

Bu tanıtım üç değişik ortamda yapılmalıdır. Birinci ortam televizyondur. Bu tanıtım ulusal yayın yapan televizyonlarda zaten yapılmaktadır. Yeni yapılacak tanıtımlarda; 1) Bölgenin yaz mevsiminin Temmuz ve Ağustos münhasır olmadığı gerçek mevsimin Mayıs başından Eylül 15’e kadar olduğu, 2) Dağlarda yapılan asfaltlama çalışması sonucu özel aracıyla gelecek münferitçilerin yol probleminin ortadan kalktığı, 3) Proje sonucu günümüze kadar ziyaret edilemeyen yeni kaynakların devreye girdiği, 4) Bölgenin yeni kış turizm yatırımları ve, 5) Đnternet ortamında interaktif tanıtım-rezervasyon imkânları olduğunun,



428

vurgulanması, internet adresinin verilmesi gereklidir. Bu tanıtım pazarlamaya yönelik profesyonel bir anlayışla ele alınmalı ve program akışı sadece T.V. programcısına bırakılmamalıdır. Đkinci tanıtım ortamı internettir. Bu yöntemle; bölgenin turizm olanakları etkileşimli bir harita arayüzü ile tanıtılacaktır. Haritada bölgenin uydu görüntüleri üzerinde yollar, turistik ilgi noktaları, oteller vb. gösterilecektir. Kullanıcı herhangi bir öğeye dair detaylı bilgilere ulaşabilecek ve aynı arayüz üzerinden tıklayıp bilgi aldığı otele rezervasyon talebini iletebilecektir. Kullanıcılar haritanın dilediği yerini daha yakından inceleyebilecektir, harita üzerinde dilediği gibi hareket edebilecektir. Đlgi noktalarına ait içerik sayfaları; tanıtım resimleri, metinler ve videolar içerebilir. Đnternet tarayıcıları için hazırlanan bu tanıtım uygulaması dilenirse tamamı üç boyutlu bir ortam sunan bir uygulama haline getirilebilir. Bu site Doğu Karadeniz’i bir bütün olarak hem kaynakları hem de konaklama imkânları ile tanıtarak, istenirse konaklama tesislerinin detay tanıtımı ve rezervasyon imkânı sunabilecektir. Doğu Karadeniz de yer alan tüm konaklama birimlerinin bu siteye kaydı yapılacaktır. Bu siteden kendi sitesine geçiş talep eden konaklama birimleri ana siteye cüzi bir kayıt ücreti ödeyeceklerdir. Ana site kanalıyla rezervasyon alıp gelir temini halinde konaklama birimi ana sitenin sahibi olan proje izleme birimine belirli bir komisyon ödeyecektir. Bölge içinde oluşacak 9,5 milyon gecelemenin %10unun bu site kanadıyla pazarlanması ve geceleme başına sadece 1 TL gibi son derece düşük bir komisyon alınması halinde bile ana sitenin yıllık geliri 950.000 TL olacaktır. Bu gelirle proje yönetiminin genel giderleri rahatlıkla karşılanabilir. Üçüncü tanıtım şekli iki numaralı tanıtımın bölge içinde yapılmasıdır. Bu tanıtımın karayolu üzerinde yapılacağı en doğru yer sahil yolunun Ordu Đl girişinde konumlanmış, sahil yolundan cepheli, geniş otoparkı olan yeni bir turizm enformasyon binasıdır. Bu suretle bölgeye hazırlıksız olarak gelen münferit turistlerin bilgilendirilmesi mümkün olacaktır. Benzer bir tanıtım merkezinin bölgeye havayoluyla gelen turistlere yönelik olarak Trabzon Havalimanı’nda düzenlenmesi önerilmektedir.



429

2. LEVHALAMA Gerek günümüzde gerekse gelecekte özel araçları ile dağlarda dolaşacak turistlere hizmet vermek amacıyla yol güzergâhının kavşak noktalarında yön gösterici levhalar konması son derece büyük bir ihtiyaçtır. Bu konuda Gümüşhane Valiliğinin Avrupa Birliği hibe fonlarını kullanarak yaptırmış olduğu levhalama çalışması son derece başarılı olup standardizasyon sağlanması için aynı çalışmanın diğer illerde de yapılması önerilmektedir.

3. YEREL EL SANATLARININ DESTEKLENMES Đ Yerel el sanatlarının desteklenmesi için eğitim seminerlerinin açılması ve sektör içinden ciddi talep gelmesi halinde sektöre yönelik özel çıraklık eğitimi için gerekli kamu desteği sağlanmalıdır. Ancak bundan da önemli olanı kamunun yerel el sanatlarının satılabileceği doğru noktalarda, doğru mekânların oluşumunu sağlamasıdır. Temel geceleme ve mola noktaları doğru mekânlardır. Projenin tamamlanması ile sahil yolundan (özellikle Trabzon ve yakın çevresi) yılda 1 milyon turist geçecektir. Trabzon’un içinde (yoldan giriş almak kaydı ile ) veya karayolu üzerinde yakın çevresinde, yerel el sanatlarının hem imalatını hem de pazarlamasını yapan alışveriş sarayları kurulması halinde bu işletmeler başarılı olarak çalışabilir. Örnekleri Güney sahillerimizde mevcuttur. Ayrıca, çay ve fındık gibi marka olmuş yerel ürünlerin ambalajlanmasında yine yerel el sanatı ürünü minyatür sepet ve dokumaların kullanılması etüd edilmelidir.

4. YAYLA ŞENLĐKLER Đ Günümüzde geleneksel olarak yürütülen yayla şenliklerinin genelde turist çekmediği, katılanların çevre köy ve yaylalardan gelen yerel nüfus olduğu izlenmiştir. Altyapısı olmayan yaylalarda yapılan festivaller, bazı yaylalarda önemli çevre hasarına neden olmaktadır. Sektöre günümüzde katkısı olmamasına rağmen uzun vadede bazı yayla şenlikleri, bölge dışı turist çekim unsuru olarak kullanılabilecektir.



430

5. MARKALA ŞMA Turizm sektöründe markalaşma pazarlama açısından son derece önemlidir. Bölgenin marka olmuş tüm tarihi, arkeolojik ve doğal değerleri, yerleşmeleri, yeme içme tesisleri, yemekleri ve folklor ü her türlü tanıtımda öne çıkarılmalı bu markalara ilave olarak bu plan yoluyla markalaşması önerilen Efirli, Tirebolu, Şebinkarahisar ve Samandra nın da tanıtıma dâhil edilmesi önerilmektedir. Ancak en önemli marka Doğu Karadeniz’in kendisi olmalıdır. Bölgenin bir bütün olarak markalaşması için özel bir tanıtım logosu saptanmalıdır. Bölge karakteri dikkate alınarak “Yeşil Yolculuk” logosunun pazarlamada önem kazanacağı düşünülmüştür.



431

V. UYGULAMA ÖNER ĐLERĐ

1. PROJE YÖNETĐMĐ Proje idari yönetim ve koordinasyonun proje bütününde yer alan beş ilin valileri tarafından kurulacak bir komisyon kanalıyla sağlanması önerilmektedir. Bu komisyon sadece bu işle uğraşan bir sekretarya ya sahip olmalı, uygun gördüğü konularda profesyonel danışmanlık hizmetlerini kamu dışından almalıdır. Ayrıca, Master Plan’ın öneri ve öngörülerinin hayata geçirilmesinde toplumun çeşitli katmanlarından oluşturulacak bir ortak akıl platformu ve yerel inisiyatif oluşturulması ve konsensus sağlanması planın uygulanması açısından gerekli görülmektedir. Proje bünyesinde kamu eliyle yapılacak temel altyapı yatırımları il özel idareleri tarafından yürütülecektir. Proje temel olarak tur turizmine dayalı olduğu için temel altyapı yatırımlarının eşdeğer sürelerde tamamlanması hayati önemdedir. Prensip olarak turizm sektörünün gelişmiş olduğu alt bölgelerde üst yapı yatırımları özel sektöre bırakılmalıdır. Sektörün hiç gelişmemiş olduğu alt bölgelerde gerek ülkenin geçmiş yıllarında yaptığı, gerekse Karadeniz illerinde halen uygulanan kamu eliyle (özel idareler) öncü örnek tesisler gerçekleştirilmelidir. Bu tesisler kamu eliyle işletilmemeli, müstecire kiralanmalıdır. Merkezi hükümetin yıllar önce yaptığı, kamu eliyle öncü örnek tesis yapmak, bölgede turizm gelişinceye kadar mülkiyeti elinde tutmak, istenen gelişme seviyesine erişince satmak modeli Karadeniz’de de başarıyla uygulanabilir.

2. PROJE UYGULAMA ETAPLAMASI Planlama dönemi 15 yıllık bir perspektife sahip olmasına rağmen projenin toplam 6 yılda çok büyük bir kesimi gerçekleştirebilir. Đlk üç yılda bir yandan dağlardan geçen öneri ulaşım aksı düzenlenip asfaltlanırken diğer yandan bu yollar üzerinde kalan önemli geceleme merkezlerinin harita alımı, jeoteknik etüt yapımı ve imar planı hazırlanması işleri tamamlanabilir. Ulaşımı temin edilmiş ve imar sorunları çözülmüş gelişme alanlarının üstyapı yatırımları projenin üçüncü yılından başlayıp talebe göre 15 yıla kadar devam edebilir. Burada önemli olan projenin topluma doğru tanıtım teknikleri ile tanıtılması ve



432

pazarlanmasıdır. Bu işin başarıyla yürütülmesi halinde hızlı bir talep artışı ve bunu karşılayacak yatak arzı olabilecek, proje çok daha kısa bir sürede tamamlanabilecektir. Efirli, Tirebolu, Şebinkarahisar, Trabzon Maçka Samandra gibi marka yerleşmelerde önerilen uygulamalarda ilgili belediyeler veya özel idareler tarafından derhal başlatılabilir ve 5–6 yıl içinde tamamlanabilir.



433

VI.PROJE ÇIKTILARI

1. GENEL

Doğu Karadeniz Turizm Master Planının tam olarak uygulanması sonucu bölgede yıllık6.501.000 geceleme yaratılabileceğine daha önce işaret edilmiştir. Bu gecelemenin yaratacağı yatak adedi hesaplamasında aşağıdaki yaklaşım esas alınmıştır. 1. Günümüzde dağlarda yer alan ve büyük ağırlıkla turizm sektörüne hizmet

veren tesislerde yıl boyu doluluk oranı % 18 civarındadır (Kesin istatistikî bilgi olmayıp işletmeciler görüşü ortalamasıdır).

2. Madde 1 de belirtilen yatak stoku pik dönem yaz talebini karşılayamadığı için

yaz talebi temel olarak iş maksatlı gelişler için yapılmış şehir otellerindeki doluluğu yükseltmektedir.

3. Planlama dönemi içinde de piyasa ekonomisi gereği sistem bu şekilde

çalışmaya devam edecek ancak salt turizme hizmet veren tesislerde doluluk oranı %25 lere çıkacaktır. Bunun nedeni yaz mevsimini uzatmak için yapılacak ek tanıtım ve projede belirli bölgelerde hem yaz hem de kış turizmine hitap eden tedbirler alınmasıdır.

4. Bölgeye gelecek yıllık 8.151.000 geceleme talebinin %25 yıllık doluluk

ortalaması ile gerektireceği yatak talebi yaklaşık 89.326’dIr. Bu değer salt turizme hitap eden dağ otelleri yanı sıra çok maksatlı şehir otellerinin sadece turizme hizmet eden payını kapsamaktadır. Bölgede günümüzde mevcut toplam yatak 9.668 i turizm 9.403 ü belediye belgeli olmak kaydı ile 19.071 dir.

Sonuç olarak turizm master planın gerçekleşmesi ile sadece turizme hitap edecek ilave yatak sayısı 70.255 olarak hesaplanmaktadır. Bu ilave değerin bölgeye getireceği ek ekonomik değerler aşağıda özetlenmiştir.

A. Đnşaat Sektörü • Yatak başına 25 m2 kapalı alan varsayımı ile 1.756.375 m2 inşaat • 500 TL/m2 inşaat maliyeti ile 878.187.500 TL inşaat cirosu



434

B. Ek Đstihdam • Yatak başına 0.20 personel varsayımı ile 14.051 • Ticaret ve hizmetler sektörü ek istihdam (takribi) 4.000 Ara Toplam 18. 051 • Multiplier Effect (çarpan katsayısı) Đstihdamı (x5) 90.255

(Çakırgöl projesinde 7 kabul edilmiştir.) Yukarıdaki hesaplamalara yol inşaatı altyapı inşaatları ek hizmet tesisleri inşaatları ve tüm inşaatlarda çalışacak istihdam ve teknik altyapı inşaat maliyetleri dâhil edilmemiştir.

2. PROJENĐN GIDA ĐHTĐYAÇLARI

Projenin bölge içinden temin edilebilecek yıllık gıda talebi aşağıda hesaplanmıştır.

a) Süt, 0,25 litre/kişi/gün = 2.037.750 litre b) Peynir 30 grm/kişi/gün = 245 ton c) Tereyağı 30 gram/kişi/gün = 245 ton d) Bal, reçel,30 gram/kişi/gün = 245 ton e) Ekmek 0,75 ekmek/kişi/gün = 6.113.250 adet f) Alabalık (1/2 balık/ kişi/gün) = 4.075.500 adet g) Deniz balığı( ¼ balık /kişi/gün) = 2.037.750 adet h) Şişe suyu 1 litre/kişi/gün = 8.151.000 adet (1 litrelik şişe) i) Et 250 gram/ kişi/gün = 2.038 ton j) Meyve-Sebze-Salata 1 kg/kişi/gün = 8.151ton k) Yumurta ½ yumurta/kişi/gün = 4.075.500 adet l) Tavuk 1/6 tavuk/ kişi/gün = 1.358.500 adet

Yukarıda belirtilen tüm gıda malzemelerini planlama dönemi içinde ek tedbirler almak kaydı ile bölge içinden temin etmek mümkündür. Günümüzde bu talebin önemli bir kesimi bölge içinden temin edilmekte olup sadece kaliteli süt ve süt ürünlerinde darboğaz mevcuttur. Talebin artması ile planlama dönemi içinde kaliteli et darboğazı da oluşabilecektir. Bu nedenle gerek gelecekteki turizm talebinin karşılanması gerekse bölge dışına ihracatın desteklenmesi için, özellikle hayvancılık sektöründe ek tedbirler alınmalıdır. Toplu hayvansal üretim ve bundan da önemlisi toplu süt toplama ve işleme merkezleri kurulmasına öncelik verilmelidir. Dağlardaki kaynakları devreye sokmak maksadıyla önerilen asfalt yol, süt toplama da temel sorun olan ulaşım sorununun çözümüne yardımcı olabilecektir.



435

EKLER

1. FESTĐVAL VE YAYLA ŞENLĐKLER Đ

1.1. Giresun Đli’nde Yapılan Önemli Festival ve Yayla Şenlikleri

Etkinli ğin Adı Etkinli ğin Yapıldığı Tarih Uluslararası Giresun Altın Fındık Film Festivali 15–25 Mayıs Uluslararası Giresun Aksu Festivali 20–23 Mayıs Eynesil Dizgine Şenliği Mayıs’ın 3. Haftası Uluslararası Bulancak Kültür Ve Sanat Festivali Haziran’ın 2. Haftası Keşap Kültür Ve Sanat Şenliği Temmuz’un 2. Haftası Buları Yaylası Taflan Şenliği Temmuz’un 2.haftası Çıkrık Kapı Şenliği Temmuz’un 1. Haftası Şebinkarahisar Kültür Sanat Ve Ceviz Festivali Temmuz’un 1. Haftası Kuşdili Festivali Temmuz’un 1. Haftası Yela Kültür Ve Sanat Festivali Temmuz’un 1. Haftası Seyyid Mahmut Çağırgan Veli Anma Günü Temmuz’un 1. Haftası Dikme Taş Yayla Şenliği Temmuz’un 1. Haftası Çiriş Düzü Şenliği Temmuz’un 1. Haftası Karaovacık Yayla Şenliği Temmuz’un 2. Haftası Kümbet Yayla Şenliği Temmuz’un 2.Haftası Görele Kemence ve Horon Şenliği Temmuz’un 3.Haftası Paşakonağı Yayla Şenliği Temmuz’un 2.Haftası Yaşmaklı Ağaçbaşı Yaylası Otçu Göçü Şenliği

Temmuz’un 4. Haftası

Sağrak Gölü Yayla Şenliği Temmuz’un 4. Haftası Sis Dağı Şenliği Temmuz’un 4. Haftası Bektaş Yayla Şenliği Ağustos’un 1. Haftası Yağlıdere Kivi şenliği Kasım Ayı



436

1.2.Gümüşhane Đli’nde Yapılan Önemli Festival ve Yayla Şenlikleri

Etkinli ğin Adı Etkinli ğin Yapıldığı Tarih Alacapazar Yayla Şenliği Haziran-Temmuz-Ağustos Aylarının Her Pazar Günü Köse Dağı Yayla Şenliği 19 Temmuz Kürtün Baraj Gölü Su Sporları 26 Temmuz Yeşilbük Yayla Şenliği 6 Temmuz Araköy Yayla Şenliği 6 Temmuz Taşköprü Kültür ve Yayla Şenliği Temmuz’un 3.pazarı Kabaktepe köyü Yayla Şenliği 12-13 Temmuz Dörtkonak Köyü yayla Şenliği 13 Temmuz Kadırga Yayla Şenliği 18 Temmuz Kazıkbeli Yayla Şenliği 19-20 Temmuz Kürtün Uluslararsı Oryantirik ve Macera Yarış Şenliği 21-25 Temmuz Kuşburnu-Pestil Kültür Ve Turizm Festivali 27-28-29 Temmuz Güvende Yayla Şenliği 26–27 Temmuz Yeni Yayla (Santa şenlikleri) 26 Temmuz Kırıntı Yayla Şenliği 27 Temmuz



437

1.3. Ordu Đli’nde Yapılan Önemli Festival ve Yayla Şenlikleri

Etkinli ğin Adı Etkinli ğin Yapıldığı Tarih Yokuşdibi Amatör Kar Etkinliği 26–27 Ocak Bahar Şenliği 23–30 Nisan Mayıs Yedisi Şenliği 20 Mayıs Çataltaş Şenlikleri 20 Mayıs Mayıs Yedisi Şenliği 20 Mayıs Uluslararası Çocuk Ve Gençlik Tiyatroları Festivali 01–07 Haziran Korgan Yaylası Yağlı Pehlivan Güreşleri Ve Orman Gülü Şenlikleri

20–22 Haziran

Düz Oba Yayla Şenlikleri 21–22 Haziran Uluslararası Ordu Altın Fındık Kültür-Sanat Ve Doğa Festivali 30 Haziran–6 Temmuz Deniz Şenlikleri 01 Temmuz Çaybaşı Kültür Ve Sanat Festivali 04–06 Temmuz Altın Fındık Kültür Ve Turizm Festivali Temmuz Tepealan Belediyesi Yaz Şenlikleri 10 Temmuz Çınar Festivali Temmuz ‘Un 2.Haftası Altın Fındık Kültür Ve Sanat Festivali 16–17 Temmuz Perşembe Yaylası Şenlikleri Temmuz’un 3.Haftası Ünye Uluslararası Kültür-Sanat Ve Turizm Festivali 16–20 Temmuz Güvenç Abdal Kültür Ve Anma Etkinliği 19–20 Temmuz Geleneksel Çambaşı Yayla Şenliği 19–20 Temmuz Kabadüz Kültür Ve Sanat Şenliği 26 Temmuz Gelinkaya Kültür Sanat Ve Turizm Festivali 27 Temmuz Çamlı Belediyesi Yaz Etkinlikleri Festivali 01–03 Ağustos Deper Yayla Şenlikleri 02–03 Ağustos Akkuş Argan Yaylası Kültür Turizm Festivali 02–03 Ağustos Direkli Altın Bal Kültür-Sanat Ve Turizm Festivali 10–11 Eylül



438

1.4. Rize Đli’nde Yapılan Önemli Festival ve Yayla Şenlikleri

Etkinli ğin Adı Etkinli ğin Yapıldığı Tarih Đkizdere Dağ Horozu Şenlikleri Haziran’ın 4. Haftası Çamlıhemşin Ayder Şenlikleri Haziran’ın 4. Haftası Yeşil Yayla Kültür Sanat Ve Çevre Festivali Haziran’ın 4. Haftası Tunca (Dutha) Kültür Festivali Temmuz’un 1. Haftası Ardeşen Küçük Yayla Kültür Şenlikleri Temmuz ‘un 2.Haftası Rize Dağcılık Ve Turizm Şenliği Temmuz ‘un 2.Haftası Kemer Köyü Dağ Şenlikleri 29–30 Temmuz Anzer Bal Ve Yayla Şenlikleri Temmuz’un 4.Haftası Rize Çay Ve Turizm Festivali Temmuz ‘un 4.Haftası Çayeli Çay Festivali 01–10 Ağustos Ovit Yayla Şenliği Ağustos Ovit Kar Şenliği Nisan’ ın 3. Haftası Ardeşen Sırt Ve Golazena Kültür Şenlikleri Ağustos’un 2. Haftası Anzer Bal Ve Yayla Şenlikleri Ağustos Ardeşen Atmaca 53 Festivali Ağustos’un 2. Haftası Çamlık Küçük Ve Büyük Yayla Şenlikleri Ağustos’un 3. Haftası Demirkapı Yayla Şenlikleri Ağustos’un 3. Haftası Tozköy Likapa Şenliği Ağustos’un 3. Haftası Büyük Handüzü Yayla Şenlikleri 24 ağustos Kalkandere Dostluk Şöleni Ağustos’un 4. Haftası Dünya Rizeliler Günü Ağustos’un 4. Haftası Güneyce Varda Şenlikleri Ağustos’un 1. Haftası Ardeşen Yeniyol (Oce) Şenliği Ağustos’un 1. Haftası Büyük Handüzü Yayla Şenlikleri Ağustos’un 2. Haftası Đkizdere Çağarankaya Yayla Şenlikleri Ağustos’un 2. Haftası Fındıklı Yeşil Altın Gümüş Deniz Festivali Ağustos’un 3. Haftası Ekşioğlu Vakfı Yayla Şenlikleri Ağustos’un 3. Haftası Ardeşen Sırt Yayla Kültür Şenlikleri Ağustos’un 3. Haftası Ardeşen Golazena Kültür Şenlikleri Ağustos’un 3. Haftası Kaçkar Altıparmak Yayla Şenlikleri Ağustos’un 3. Haftası Hemşin Şenlikleri Temmuz ‘un 2.haftası Kuspa ve Palovit Yayla Şenlikleri Temmuz ‘un 4.haftası Melyatderesi Şenlikleri Ağustos’un 3. Haftası



439

1.5. Trabzon Đli’nde Yapılan Önemli Festival ve Yayla Şenlikleri

Etkinli ğin adı Etkinli ğin yapıldığı tarih Uluslararası Trabzon Yarı Maratonu Şubat Beşikdüzü Kültür Sanat Ve Deniz Festivali 18–20 mayıs Ağasar Kültür Şenliği 09–10 haziran Lişer Yaylası Soğuksu Şenlikleri Temmuz Sürmene Kültür Sanat Ve Deniz Festivali Çamburnu Etkinlikleri Temmuz Hamsiköy, Çırali, Dikkaya, Güzel Yayla Sütlaç Festivali Temmuz’un 1. Haftası Ortaalan Şenlikleri Temmuz’un 2. Haftası Uluslararası Akçaabat Müzik Ve Halk Oyunları Festivali 13–20 temmuz Alaca Yaylası Şenlikleri Temmuz’un 3. Haftası Karadağ Hırsafa Yayla Şenlikleri Temmuz’un 3. Haftası Kadırga Yaylası Şenlikleri Temmuz’un 3. Haftası Karadağ Yayla Şenlikleri Ekmek Kültürü Ve Sanat Festivali Temmuz’un 2. Haftası-

Ağustos’un 1. Haftası Keşan Kültür Ve Balıkçılık Festivali Temmuz’un 2. Haftası Kadırga Yayla Şenlikleri Temmuz’un 3. Haftası Alaca Yayla Şenlikleri Temmuz’un 3. Haftası Taşköprü Kültür Ve Yayla Şenliği Temmuz’un 3. Haftası Sisdağı Şenlikleri Temmuz’un 4. Haftası Kaldırım Yaylası Şenliği Temmuz’un 4. Haftası Geleneksel Uğurlu Yayla Şenliği Temmuz’ un Son Haftası Haçkalı Hoca Babayı Anma Festivali 27 Temmuz Fındık, Karayemiş Ve Sanat Festivali 29–30 temmuz Atasu Ambarlı Yayla Şenliği Ağustos Mataracı Đlaksa Yayla Şenliği Ağustos Görnek Madur Yayla Şenlikleri Ağustos Of Yaz Kültür Sanat Şenliği Ağustos Uzungöl Kültür Ve Turizm Şenliği 1–2–3 Ağustos Kamena Şenliği 8 Ağustos Yeşiltepe Yayla Şenliği Ağustos’un 1. Haftası Ağa Konağı Şenliği Ağustos’un 1. Haftası Uluslar Arası Maçka Sumela Kültür Ve Sanat Festivali Ağustos’un 1. haftası Düzköy Yayla Şenliği Ağustos’un 1. Haftası Kurtdağı Yayla Şenlikler Ağustos’un 1. Haftası Dağönü Köyü Kuymak Şenliği Ağustos’un 1. Haftası Đzmiş Şenliği Ağustos’un 2. Haftası Sevinç Köyü Karabtal (Sorsi) Yayla Şenliği Ağustos’un 2. Haftası Işıklar Beldesi Karaabdal Şenliği Ağustos’un 2. Haftası Durnalu Yayla Şenlikleri Ağustos’un 2. Haftası Kuşmer Yayla Şenlikleri Ağustos’un 2. Haftası Büyük Harman Yayla Şenlikleri Ağustos’un 2. Haftası Cumapazarı Belediye Dağ Şenlikleri Ağustos’un 2. Haftası Zarha Dağı Şenlikleri Ağustos’un 2. Haftası Ilaksa Yayla Şenliği Ağustos’un 2. Haftası Çayırbağı Yayla Şenliği 19 ağustos Sultan Murat Yayla Şenliği 20 ağustos Honefter Şenliği 20 Ağustos Tonya Tereyağı Kültür Ve Sanat Festivali 24–26 ağustos Çoban Derneği Yayla Şenliği 27 ağustos Hayrat Buluşması Ağustos’un 4. Haftası



440

1.5. Trabzon Đli’nde Yapılan Önemli Festival ve Yayla Şenlikleri

(devam)

Etkinli ğin adı Etkinli ğin yapıldığı tarih Aykut Beldesi Festival Yayla Şenlikleri Eylül Sivri Şenliği 4 Eylül Kadıralak Yayla Şenliği Eylül’ün Đlk Haftası Karadağ Serde Şenliği Eylül’ün Đlk Haftası Uluslararası Trabzon Kültür Sanat Festivali 15–17 eylül



441

2. TUR GÜZERGAHLARI TUR NUMARASI:1 TUR ĐSMĐ: DEEP NATURE BÖLGEYE G ĐRĐŞ KISA (ÇAY)

MOLA NOKTALARI

YEMEK MOLASI NOKTALARI

GEZĐLEN YERLER

YÜRÜYÜŞ PARKURLARI

ALI ŞVERĐŞ NOKTALARI

KONAKLAMA YERLER Đ

TUR ÇIKI Ş NOKTASI

ĐST.-TRABZON -DENĐZ GÖLÜ -OLGUNLAR YAYLASI -NASTAF YAYLASI -KARADENĐZ GÖLÜ

-PALOVĐT ŞELALESĐ -MAÇKA -YUSUFELĐ -KAÇKAR DAĞI ZĐRVESĐ -DOBE YAYLASI

-AYDER YAYLASI -ZĐLKALE -SUMELA MANASTIRI -PALOVĐT ŞELALESĐ -KONAKLAR MAHALLES Đ -BORÇKA BARAJI -DERĐNER BARAJI -HEVEK YAYLASI -OLGUNLAR YAYLASI -NASTAF YAYLASI -DĐLBERDÜZÜ KAMP ALANI -KAÇKAR DAĞI ZĐRVESĐ -KARADENĐZ GÖLÜ -AYDER YAYLASI KAPLICALARI

-AYDER -HEVEK -DĐLBER DÜZÜ KAMP ALANI

TRABZON -ĐSTANBUL



442

TUR NUMARASI:2 TUR ĐSMĐ: DEEP NATURE II BÖLGEYE G ĐRĐŞ KISA (ÇAY)

MOLA NOKTALARI


GEZĐLEN YERLER YÜRÜYÜ Ş PARKURLARI


KONAKLAMA YERLER Đ


ĐST.-TRABZON -PALOVĐT ŞELALESĐ -HUSER YAYLASI -BÜYÜK GÖL -ÇEYMAKÇUR YAYLASI

-AYDER YAYLASI -ZĐLKALE -SUMELA MANASTIRI -PALOVĐT ŞELALESĐ -ÇĐNÇĐVA VE MĐKRON KÖpRÜLERĐ -ÇĐNÇĐVA KÖYÜ -FIRTINA VAD ĐSĐ -SAL VE POKUT YAYLALARI -KAVRON YAYLASI -BÜYÜKDENĐZ, KÜÇÜKDENĐZ VE KARADENĐZ GÖLLERĐ -ÇEGNOVĐT GÖLLERĐ -HUSER YAYLASI -LAZ YAYLALARI -AVUSOR YAYLASI -HACIZENĐYAYLASI -KVAOKOBĞUMERĐ YAYLASI -TOBA YAYLASI

-BÜYÜK GÖL -AVUSOR YAYLASI - ÇEYMAKÇUR YAYLASI

-AYDER TRABZON -ĐSTANBUL



443

TUR NUMARASI: 3 TUR ĐSMĐ: AYDER TUR 1 BÖLGEYE G ĐRĐŞ KISA (ÇAY)

MOLA NOKTALARI




KONAKLAMA YERLER Đ


ANKARA-SUNGURLU-SAMSUN

-RĐZE ÇAY BAHÇESĐ

-AKÇAABAT -AYDER -UZUNGÖL

-AYDER -GĐRESUN KALESĐ -FIRTINA VAD ĐSĐ ÜZERĐ TAŞKEMER KÖPRÜLER -GELĐNTÜLÜ ŞELALESĐ -UZUNGÖL -KĐREMĐTLĐ KÖPRÜ -TRABZON KENT MERKEZĐ -SUMELA MANASTIRI -ATATÜRK KÖŞKÜ -BOZTEPE

-AYDER-GÖKSU ŞELALESĐ

-ÇAMLIHEM ŞĐN -RĐZE (RĐZE BEZĐ) -TRABZON (GÜMÜŞCÜLER ÇARŞISI) -ORDU (FINDIK ALIŞVERĐŞĐ)

-RĐZE, GRAND ÇAVUŞOĞLU OTEL -AYDER -TRABZON,USTA OTEL -ORDU, ATLIHAN OTEL

ERZURUM (HAVAYOLU)


MOLA NOKTALARI




KONAKLAMA YERLER Đ


TRABZON (HAVAYOLU)

-AVUSOR YAYLASI -KARAGÖL -ÇAMLIHEM ŞĐN -KAFKASÖR -AROS YAYLASI

-KAFKASÖR -SUMELA MANASTIRI -HACIZENĐ YAYLASI -GÖKSU ŞELALESĐ -FIRTINA VAD ĐSĐ ÜZERĐ TAŞKEMER -KĐREMĐTLĐ KÖPRÜ -DOBA YAYLASI -CAMĐLĐ KÖYÜ -ARENA -DERĐNER BARAJI -DÖRTLER KĐLĐSESĐ

-UZUNGÖL -ÇĐNÇĐVA -ZĐL KALE -ELEVĐT YAYLASI -AVUSOR YAYLASI -BUZUL GÖLÜ -TAR DERESĐ -KARAGÖL -AROS YAYLASI

-UZUNGÖL OTEL - AYDER OTEL -MACAHEL (CAMĐLĐ KÖYÜ) -YUSUFELĐ

ERZURUM (HAVAYOLU)



444


MOLA NOKTALARI




KONAKLAMA YERLER Đ


ANKARA-KASTAMONU-SĐNOP-SAMSUN-ORDU

- GĐRESUN - RĐZE -FIRTINA DERESĐ ÜZERĐ -UZUNGÖL

-GĐRESUN KALESĐ -GELĐNTÜLÜ ŞELALESĐ -KALEGON MEVKĐĐ -FIRTINA DERESĐ ÜZERĐ TAŞKEMER -SUMELA MANASTIRI -ÇAĞLAYAN KÖYÜ -SARP SINIR KAPISI -KĐREMĐTLĐ KÖPRÜ

-GÖKSU ŞELALESĐ -UZUNGÖL

TRABZON,GÜMÜŞÇÜLER ÇARŞISI -RĐZE, RĐZE BEZĐ -ÇAMLIHEM ŞĐN

TRABZON, USTA OTEL -AYDER HAŞĐMOĞLU OTEL -ORDU ATLIHAN OTEL

ORDU-AMASYA-ANKARA



445

TUR NUMARASI:6 TUR ĐSMĐ: AYDER TUR 4 BÖLGEYE G ĐRĐŞ KISA (ÇAY)

MOLA NOKTALARI




KONAKLAMA YERLER Đ


ANKARA-SAMSUN-ORDU

-OF -AKÇAABAT -UZUNGÖL -AVUSOR YAYLASI -KARAGÖL -ÇAŞANDERE -TERME

-GĐRESUN KALESĐ -BOZTEPE -UZUNGÖL -ŞEKERSU YAYLASI -OF (ÇAY FABRĐKASI) -FIRTINA VAD ĐSĐ ÜZERĐ TAŞKEMER -YOLARĐMĐ YAYLASI -HACIZENĐ YAYLASI - KVAOKOBĞUMERĐ YAYLASI -DOBA YAYLASI -KALEGON MEVKĐĐ -GELĐNTÜLÜ ŞELALESĐ -GÖKSU ŞELALESĐ -SARP SINIR KAPISI -ATATÜRK KÖŞKÜ -SUMELA MANASTIRI -KAYABA ŞI YAYLASI

-ŞEKERSU YAYLASI -AVUSOR CELEZANA -BUZUL GÖLÜ -GÖKSU ŞELALESĐ -KARAGÖL

TRABZON,GÜMÜŞÇÜLER ÇARŞISI -RĐZE,RĐZE BEZĐ

-UZUNGÖL ĐNAN KARDEŞLER OTEL -AYDER HAŞĐMOĞLU OTEL -KAYABA ŞI YAYLASI TESĐSLERĐ

TERME-ANKARA



446


MOLA NOKTALARI




KONAKLAMA YERLER Đ


TRABZON -ÇAMLIHEM ŞĐN

-AYGIR GÖLÜ -ZĐYARET TEPE -BATLAŞ AŞIDI -ELEVĐT YAYLASI -AYDER YAYLASI -FIRTINA VAD ĐSĐ

-GELĐNTÜLÜ ŞELALESĐ -KALEGON MEVKĐĐ -ZĐLKALE -FIRTINA VAD ĐSĐ ÜZERĐ TAŞKEMER -GÖKSU ŞELALESĐ -EYNEÇUR YAYLASI -VERÇENEK DAĞI -ÇAĞIRANKAYA YAYLASI -ANZER YAYLASI -BALIKLI GÖL -UZUNGÖL

-AYGIR GÖLÜ TEPESĐ -OVĐT DAĞI -TAR DERESĐ KANYONU

-ÇAMLIHEM ŞĐN

-UZUNGÖL ĐNAN KARDEŞLER OTEL -AYGIR GÖLÜ KAMP ALANI -OVĐT BUZUL GÖLÜ KAMP ALANI -VERÇENEK DERESĐ YANI KAMP ALANI -PALOVĐT YAYLASI KAMP ALANI -AYDER HAŞĐMOĞLU OTEL

TRABZON



447


MOLA NOKTALARI




KONAKLAMA YERLER Đ


ANKARA-KASTAMONU-SĐNOP-SAMSUN-ORDU

-AKÇAABAT -RĐZE -FIRTINA VAD ĐSĐ -UZUNGÖL

-SUMELA MANASTIRI -GĐRESUN KALESĐ -FIRTINA VAD ĐSĐ ÜZERĐ TAŞKEMER KÖPRÜLER -GELĐNTÜLÜ ŞELALESĐ -KALEGON MEVKĐĐ -ÇAĞLAYAN KÖYÜ -SARP SINIR KAPISI -KĐREMĐTLĐ KÖPRÜ

-GÖKSU ŞELALESĐ -UZUNGÖL

TRABZON,GÜMÜŞÇÜLER ÇARŞISI -RĐZE,RĐZE BEZĐ -ÇAMLIHEM ŞĐN

-TRABZON, USTA OTEL -AYDER,HAŞĐMOĞLU OTEL -GRAND ÇAVUŞOĞLU OTEL veya DEDEMAN OTEL -ORDU,COTYORA OTEL

ORDU-AMASYA -ANKARA



448

TUR NUMARASI: 9 TUR ĐSMĐ: TEMPO TUR BÖLGEYE G ĐRĐŞ KISA (ÇAY)

MOLA NOKTALARI




KONAKLAMA YERLER Đ


ANKARA.- SAMSUN-GĐRESUN

-UZUNGÖL

-GĐRESUN KALESĐ -SUMELA MANASTIRI -KARACA MAĞARASI -BOZTEPE (TRABZON) -BOZTEPE (ORDU) -ÇAMLIHEM ŞĐN -HALD ĐZEN VADĐSĐ -AYDER YAYLASI -FIRTINA VAD ĐSĐ -ORTAN KÖYÜ ŞENYUVA KEMER KÖPRÜSÜ -ZĐLKALE -ÜNYE (ÇAKIRTEPE)

-SUMELA MANASTIRI’NA YÜRÜYÜŞ

- RĐZE,RĐZE BEZĐ

- GĐRESUN,NEW JASMĐN OTEL - ZĐGANA YAYLA TAT ĐL KÖYÜ - UZUNGÖL ĐNAN KARDEŞLER OTEL -GRAND ÇAVUŞOĞLU OTEL -ATLIHAN OTEL

ORDU-SAMSUN-ANKARA



449

TUR NUMARASI:10 TUR ĐSMĐ: TEMPO TUR BÖLGEYE G ĐRĐŞ KISA (ÇAY)

MOLA NOKTALARI




KONAKLAMA YERLER Đ


ANKARA.- ÇORUM-SAMSUN-ÜNYE-ORDU

-MAÇKA COŞANDERE -ŞEKERSU YAYLASI -ÇAYELĐ -KAYABA ŞI YAYLASI

-SUMELA MANASTIRI -UZUNGÖL -LUSTRA YAYLASI -ŞEKERSU YAYLASI -HALD ĐZEN VADĐSĐ -KARASTEL YAYLASI -ÇAĞLAYAN VAD ĐSĐ -ARSLANDERE KÖYÜ (KEMER KÖPRÜ VE KONAKLAR) -SAL VE POKUT YAYLALARI -ŞEN YUVA KÖPRÜSÜ -ZĐLKALE -PALOVĐT ŞELALESĐ -ELEVĐT YAYLASI -KAYABA ŞI YAYLASI

-SAL VE POKUT YAYLALARI -GÜCÜ DÜZÜ -AÇHOZLĐ DÜZÜ -PALOVĐT VAD ĐSĐ -AVOSOR GÖLÜ -LĐŞER YAYLASI

- RĐZE, GÜNDOĞDU, RĐZE BEZĐ

- UZUNGÖL ĐNAN KARDEŞLER OTEL -HOPA, RERONTĐ OTEL -AYDER, SĐS OTEL -KAYABA ŞI YAYLAKENT TESĐSLERĐ

TRABZON-ANKARA (KARAYOLU)



450

TUR NUMARASI: 11 TUR ĐSMĐ: TEMPO TUR BÖLGEYE G ĐRĐŞ KISA (ÇAY)

MOLA NOKTALARI




KONAKLAMA YERLER Đ


ANKARA-KIRIKKALE-ÇORUM-SUNGURLU-SAMSUN

-GÜMÜŞHANE -DĐLAVER YALASI

-KROM VADĐSĐ -SÜLEYMANĐYE MAHALLES Đ -ĐMERA MANASTIRI -KARACA MAĞARASI -SANTA HARABELERĐ -COŞANDERE -UZUNGÖL -SUMELA MANASTIRI -AYDER YAYLASI -BORÇKA, KARAGÖL -MACAHEL -KAYABA ŞI YAYLASI

-LĐŞER YAYLASI

-GÜMÜŞHANE -ÇAŞANDERE OTEL -ÇĐMENLER OTEL - HOPA, TERZĐOĞLU OTEL - KAYABA ŞI (YAYLAKENT)

IŞIKLI BELDESĐ-KAYABA ŞI-YAYLAKENT-ANKARA



451

TUR NUMARASI:12 TUR ĐSMĐ: EG TUR I BÖLGEYE G ĐRĐŞ KISA (ÇAY)

MOLA NOKTALARI




KONAKLAMA YERLER Đ


ANKARA-AMASYA-ORDU

-HAMSĐKÖY -TĐREBOLU KALESĐ

-ST.JEAN KALESĐ -EYNESĐL KALESĐ -SUMELA MANASTIRI -UZUNGÖL -AYDER YAYLASI -GELĐNTÜLÜ ŞELALESĐ -KÜÇÜK ŞELALE - SARP SINIR KAPISI -SON TÜRK EVĐ(GÜRCÜ EVĐ) -KAFKASÖR YAYLASI -ÇAY FABRĐKASI -AYASOFYA KĐLĐSESĐ -ATATÜRK KÖŞKÜ -YASON KĐLĐSESĐ

-TRABZON(EL SANATLARI ALI ŞVERĐŞĐ) -GĐRESUN (FINDIK)

UZUNGÖL, SEZGĐN OTEL -ORDU, PERŞEMBE, DEDEEVĐ OTEL -ARTVĐN, KEMALPAŞA, SARP OTEL

ORDU-SAMSUN-SĐNOP-KASTAMONU- AMASRA-ANKARA



452

TUR NUMARASI: 13 TUR ĐSMĐ: EG TUR 2 BÖLGEYE G ĐRĐŞ KISA (ÇAY)

MOLA NOKTALARI




KONAKLAMA YERLER Đ


ANKARA-AMASYA-ORDU

-TĐREBOLU KALESĐ

-HAMSĐKÖY

-ST.JEAN KALESĐ -EYNESĐL KALESĐ -GELEVERA DERESĐ -SUMELA MANASTIRI -AYAZMA -KAYA K ĐLĐSESĐ VE SU KEMERLERĐ -ZĐGANA GEÇĐDĐ -UZUNGÖL -ARDEŞEN -ÇAMLIHEM ŞĐN -FIRTINA DERESĐ VE VADĐSĐ -AYDER YAYLASI -GELĐNTÜLÜ ŞELALESĐ -SARP SINIR KAPISI -KAFKASÖR YAYLASI -ÇAY FABRĐKASI -AYASOFYA -ATATÜRK KÖŞKÜ -YASON KĐLĐSESĐ -ANTĐK BALIK HAVUZLARI

-MANZARA TEPESĐ

-GĐRESUN (FINDIK ALI ŞVERĐŞĐ) -TĐREBOLU, MERKEZ

-ORDU, DEDEEVĐ OTEL -UZUNGÖL, SEZGĐN OTEL -ARTVĐN, SARP OTEL -ZĐGANA

SAMSUN-SĐNOP-AMASRA-SAFRANBOLU



453

TUR NUMARASI:14 TUR ĐSMĐ: EG TUR 3 BÖLGEYE G ĐRĐŞ KISA (ÇAY)

MOLA NOKTALARI




KONAKLAMA YERLER Đ


ANKARA-AMASRA- KASTAMONU – SĐNOP- SAMSUN

-TĐREBOLU -HAMSĐKÖY

-KARACA MAĞARASI -SUMELA MANASTIRI -ZĐGANA GEÇĐDĐ -BOZTEPE -AYAZMA -ÇAY FABRĐKASI -ÇAYKARA -UZUNGÖL -RĐZE KALESĐ -RĐZE BOTANĐK BAHÇE -ÇAMLIHEM ŞĐN FIRTINA DERESĐ -AYDER YAYLASI -KAÇKAR DAĞLARI -GELĐNTÜLÜ ŞELALESĐ -KALEGON MEVKĐĐ -AYASOFYA -SUMELA MANASTIRI -KAYA K ĐLĐSESĐ VE SU KEMERLERĐ

-ORDU, MERKEZ -GĐRESUN (FINDIK ALI ŞVERĐŞĐ) -SÜRMENE (BIÇAK ALI ŞVERĐŞĐ) -RĐZE, MERKEZ

-ORDU,FATSA YALÇIN OTEL - UZUNGÖL, SEZGĐN OTEL -ARTVĐN, SARP OTEL -ZĐGANA

GÜMÜŞHANE –ERZĐNCAN-SĐVAS-TOKAT- AMASYA- ANKARA



454

TUR NUMARASI:15 TUR ĐSMĐ: EG TUR 4 BÖLGEYE G ĐRĐŞ KISA (ÇAY)

MOLA NOKTALARI




KONAKLAMA YERLER Đ


TRABZON -ELEVĐT YAYLASI - HOPA -MACAHEL -BAYBURT -HAMSĐKÖY -COŞANDER

-GELĐNTÜLÜ ŞELALESĐ -KALEGON MEVKĐĐ -AYDER YAYLASI -ÇAMLIHEM ŞĐN KONAKLAR MAHALLES Đ -ÜLKÜ KÖYÜ - ŞENYUVA KÖYÜ -ÇĐNÇĐVA KÖPRÜSÜ -ZĐL KALE -ÇAT VADĐSĐ -PALOVĐT ŞELALESĐ -KARAGÖL -MARAL ŞELALESĐ -KAFKASÖR YAYLASI -KARACA MAĞARASI -SUMELA MANASTIRI -ZĐGANA GEÇĐDĐ

-ELEVĐT YAYLASI

-MACAHEL - AYDER YAYLASI - ZĐGANA YAYLA TAT ĐL KÖYÜ

TRABZON



455

TUR NUMARASI: 16 TUR ĐSMĐ: THALASSA TUR 1 BÖLGEYE G ĐRĐŞ KISA (ÇAY)

MOLA NOKTALARI


GEZĐLEN YERLER



KONAKLAMA YERLER Đ


TRABZON (HAVAYOLU)

-SUMELA MANASTIRI -AKÇAABAT -ÇAMLIHEM ŞĐN -HOPA

-SUMELA MANASTIRI -HAMSĐKÖY -ZĐGANA GEÇĐDĐ -KARACA MAĞARASI -ATATÜRK KÖŞKÜ - AYASOFYA MÜZESĐ -TRABZON KALESĐ -BOZTEPE -RĐZE BOTANĐK BAHÇE -FIRTINA DERESĐ - TAŞ KEMER KÖPRÜLER

-UZUNGÖL -GÖKSU ŞELALESĐ -TAR DERESĐ

- RĐZE (RĐZE BEZĐ)

-HOTEL USTA -ĐNAN KARDEŞLER OTEL HAŞĐMOĞLU OTEL

-TRABZON



456

TUR NUMARASI:17 TUR ĐSMĐ: THALASSA TUR 2 BÖLGEYE G ĐRĐŞ KISA (ÇAY)

MOLA NOKTALARI


GEZĐLEN YERLER



KONAKLAMA YERLER Đ


TRABZON -FIRTINA DERESĐ

-SUMELA MANASTIRI -KARACA MAĞARASI -AYASOFYA MÜZESĐ -ATATÜRK KÖŞKÜ -TRABZON BOZTEPE -UZUNGÖL -RĐZE BOTANĐK BAHÇESĐ -AYDER YAYLASI -SARP SINIR KAPISI -MURATLI BARAJI - MURATLI CAM ĐĐ -KARAGÖL - KAFKASÖR YAYLASI

-TRABZON - AYDER

ARTVĐN-ERZURUM



457


MOLA NOKTALARI


GEZĐLEN YERLER



KONAKLAMA YERLER Đ


SAMSUN-ORDU -AKÇAABAT -UZUNGÖL -ÇAYELĐ (HÜSREV RESTORAN) -ÇAMLIHEM ŞĐN

-ORDU (BOZTEPE -GĐRESUN KALESĐ -SERA GÖLÜ -AYASOFYA MÜZESĐ -ATATÜRK KÖŞKÜ -ORTAHĐSAR FATĐH CAMĐĐ -(TRABZON )BOZTEPE -UZUNGÖL -DEMĐRKAPI YAYLASI -BALIKLI GÖL -AYGIR GÖLÜ -RĐZE BOTANĐK BAHÇESĐ -FIRTINA DERESĐ VE VADĐSĐ - ÇAMLIHEMŞĐN -GÖKSU ŞELALESĐ - AYDER YAYLASI -SARAP SINIR KAPISI

-TAR DERESĐ

-TRABZON - AYDER YAYLASI -UZUNGÖL -HOPA

ARTVĐN-ERZURUM



458


MOLA NOKTALARI


GEZĐLEN YERLER



KONAKLAMA YERLER Đ


SAMSUN-ORDU -SUMELA MANASTIRI -UZUNGÖL -AYDER YAYLASI

-SUMELA MANASTIRI -KARACA MAĞARASI -AYASOFYA MÜZESĐ -ATATÜRK KÖŞKÜ -TRABZON BOZTEPE -UZUNGÖL -ORDU (BOZTEPE) -ÇAY FABRĐKASI -RĐZE BOTANĐK BAHÇESĐ -AYDER YAYLASI -GĐRESUN KÜMBET YAYLASI -GÜLBAHAR HATUN CAMĐĐ VE TÜRBESĐ

-AYDER YAYLASI

-TRABZON -UZUNGÖL

-TRABZON



459

TUR NUMARASI: 20 TUR ĐSMĐ: THALASSA TUR 5 BÖLGEYE G ĐRĐŞ KISA (ÇAY)

MOLA NOKTALARI


GEZĐLEN YERLER



KONAKLAMA YERLER Đ


ANKARA-TRABZON

-AKÇAABAT -SUMELA MANASTIRI -FIRTINA VAD ĐSĐ (OSMANLI TESĐSLERĐ)

-SUMELA MANASTIRI -KARACA MAĞARASI -TRABZON ŞEHĐR TURU -AYASOFYA MÜZESĐ -ATATÜRK KÖŞKÜ TRABZON (BOZTEPE) -UZUNGÖL -ÇAY FABRĐKASI -RĐZE BOTANĐK BAHÇESĐ -TAŞ KEMER KÖPRÜLER -AYDER YAYLASI -GÖKSU ŞELALESĐ -TAR DERESĐ

-TAR DERESĐ

-ZĐGANA YAYLA TATĐL KÖYÜ -ĐNAN KARDEŞLER TESĐSĐ -HAŞĐMOĞLU OTEL

ANKARA



460

TUR NUMARASI:21 TUR ĐSMĐ: TAMZARA TUR 1 BÖLGEYE G ĐRĐŞ KISA (ÇAY)

MOLA NOKTALARI


GEZĐLEN YERLER



KONAKLAMA YERLER Đ


TRABZON (HAVAYOLU)

-AKÇAABAT -KARAGÖL

-AYASOFYA MÜZESĐ -ATATÜRK KÖŞKÜ -AKÇAABAT -SERA GÖLÜ -SUMELA MANASTIRI -VAZELON MANASTIRI -MEMĐŞ AĞA KONAĞI -UZUNGÖL -RĐZE KALESĐ -ÇAĞLAYAN KONAKLARI -SARP SINIR KAPISI -MARAL KÖYÜ (MACAHEL) -MARAL ŞELALESĐ -CAMĐLĐ KÖYÜ -EFELER VE TAMARA ŞELALESĐ -AYDER YAYLASI -KAVRON YAYLASI -CENGOVĐT GÖLÜ -KARADENĐZ GÖLÜ -MEKEREL - ĐSĐMSĐZ GÖLÜ -ÇAMLIHEM ŞĐN -ZĐLKALE -PALOVĐT ŞELALESĐ

-FIRTINA VAD ĐSĐ -MACAHEL VAD ĐSĐ

-TRABZON, AKÇAABAT OTEL - MACAHEL,PANSĐYON - AYDER YAYLASI, PANSĐYON

TRABZON (HAVAYOLU)



461

TUR NUMARASI:22 TUR ĐSMĐ: TAMZARA TUR 2

BÖLGEYE G ĐRĐŞ KISA (ÇAY) MOLA NOKTALARI




KONAKLAMA YERLER Đ


TRABZON -GALER DÜZÜ -SUMELA MANASTIRI -AVUSOR YAYLASI - HACIZENĐ YAYLASI -TAŞLIK YAYLASI -DOBEYA YAYLASI -KAÇVAÇ YAYLASI - ÇAMLIHEMŞĐN KONAKLAR MAHALLES Đ -ZĐLKALE -PALOVĐT ŞELALESĐ -GELĐNTÜLÜ ŞELALESĐ -FIRTINA DERESĐ -BULUT ŞELALESĐ

-AYDER YAYLASI -BUZUL GÖL -PALAKÇUR YAYLASI -HUSER YAYLASI -KAVRON YAYLASI - ÇEGNOVĐT GÖLLERĐ -BÜYÜK KARADENĐZ GÖLÜ -GELGEBENT SIRTI -TAR DERESĐ

- AYDER , BUTĐK OTEL - AYDER, PANSĐYON

TRABZON



462

TUR NUMARASI: 23 TUR ĐSMĐ: JOLLY TUR 1 BÖLGEYE G ĐRĐŞ KISA (ÇAY)

MOLA NOKTALARI


GEZĐLEN YERLER



KONAKLAMA YERLER Đ


TRABZON (HAVAYOLU)

-BOZTEPE

-HAMSĐKÖY

-RĐZE -ÇAYELĐ -PAZAR -ARDEŞEN -ARHAV Đ -FIRTINA VAD ĐSĐ -ZĐLKALE -ÇAT VADĐSĐ -AYDER YAYLASI -KAVRON YAYLASI -HALD ĐZEN VAD ĐSĐ -UZUNGÖL --SUMELA MANASTIRI -ZĐGANA GEÇĐDĐ -KARACA MAĞARASI -ATATÜRK KÖŞKÜ - AYASOFYA MÜZESĐ

-DEMĐRKAPI YAYLASI -KAYABA ŞI YAYLASI

- RĐZE (RĐZE BEZĐ) -TRABZON

-AYDER YAYLASI -RĐZE - KAYABA ŞI YAYLASI

-TRABZON



463


MOLA NOKTALARI


GEZĐLEN YERLER



KONAKLAMA YERLER Đ


ĐSTANBUL- SAFRANBOLU-KASTAMONU- SĐNOP

-BOZTEPE

-FIRTINA VAD ĐSĐ -UZUNGÖL -HAMSĐKÖY -KARAGÖL -RĐZE

- BOZTEPE -ORDU PAŞAOĞLU KONAĞI -HARŞĐT VADĐSĐ -KARACA MAĞARASI -SUMELA MANASTIRI -ZĐGANA GEÇĐDĐ -AYAZMA -KAYA K ĐLĐSESĐ VE SU KEMERLERĐ -MERYEM ANA KĐLĐSESĐ -ÇAMLIHEM ŞĐN -ZĐLKALE -GELĐNTÜLÜ ŞELALESĐ -KALEGON MEVKĐĐ -ŞENLĐK DÜZÜ -RĐZE KALESĐ -UZUNGÖL -DEMĐRKAPI YAYLASI - AYASOFYA MÜZESĐ -KOMNENOS KRALLI ĞI -ATATÜRK KÖŞKÜ -BANDIRMA VAPURU

-GĐRESUN - RĐZE (RĐZE BEZĐ)

-ORDU,FATSA,YALÇIN OTEL -MAÇKA BÜYÜK SUMELA OTEL -AYDER, YEŞĐLVAD Đ OTEL -UZUNGÖL, ENSAR OTEL -GĐRESUN,PĐRAZĐZ, PARK OTEL

SAMSUN -AMASYA-MERZĐFON-BOLU



464


MOLA NOKTALARI


GEZĐLEN YERLER



KONAKLAMA YERLER Đ


ĐSTANBUL- BOLU-ANKARA-SUNGURLU-AMASYA- TOKAT-SĐVAS-ERZĐNCAN-ERZURUM-ARTVĐN-TRABZON-RĐZE

-BOZTEPE

-TERME -FIRTINA VAD ĐSĐ -UZUNGÖL -HAMSĐKÖY -AKÇAABAT

-FIRTINA VAD ĐSĐ -GELĐNTÜLÜ ŞELALESĐ -KALEGON MEVK ĐĐ -ZĐLKALE -ŞENLĐK DÜZÜ -ÇAYKARA - UZUNGÖL -SUMELA MANASTIRI -DEMĐRKAPI YAYLASI -KAYA K ĐLĐSESĐ VE SU KEMERLERĐ -AYAZMA -MERYEM ANA KĐLĐSESĐ -HAMSĐKÖY -ZĐGANA GEÇĐDĐ -KARACA MAĞARASI -SOĞUKSU TEPESĐ -AYASOFYA -ATATÜRK KÖŞKÜ - BOZTEPE -BANDIRMA VAPURU

-GĐRESUN - RĐZE (RĐZE BEZĐ) -TRABZON

- AYDER YAYLASI, HAŞĐMOĞLU OTEL -BÜYÜK SUMELA OTELĐ -GĐRESUN.PĐRAZĐZ PARK OTEL -SĐNOP, TEPE OTEL

SAMSUN-SĐNOP-KASTAMONU-SAFRANBOLU-BARTIN-AMASRA-BOLU-ADAPAZARI-ĐZMĐT-ĐSTANBUL



465

TUR NUMARASI:26 TUR ĐSMĐ: JOLLY TUR 4 BÖLGEYE G ĐRĐŞ KISA (ÇAY)

MOLA NOKTALARI


GEZĐLEN YERLER



KONAKLAMA YERLER Đ


ĐSTANBUL-ĐZMĐT-BOLU-MERZĐFON-SAMSUN

-BOZTEPE -RĐZE KALESĐ

-TERME -FIRTINA VAD ĐSĐ -UZUNGÖL -HAMSĐKÖY -KARACA MAĞARASI

-AYASOFYA -ATATÜRK KÖŞKÜ -SARP SINIR KAPISI -AYDER YAYLASI -GELĐNTÜLÜ ŞELALESĐ -KALEGON MEVK ĐĐ -ŞENLĐK DÜZÜ -RĐZE ÇAY FABRĐKASI -SULTAN MURAT YAYLASI -LUSTRA -GARESTER -SUMELA MANASTIRI -AYAZMA -MERYEM ANA KĐLĐSESĐ -KAYA K ĐLĐSESĐ VE SU KEMERLERĐ -ZĐGANA GEÇĐDĐ -KARACA MAĞARASI -ST.JEAN KALESĐ

-UZUNGÖL -GĐRESUN - RĐZE (RĐZE BEZĐ)

-GĐRESUN,PĐRAZĐ, PARK OTEL -HOPA, SARP OTEL -SULTANMURAT YAYLASI, TAŞKIN OTEL - MAÇKA, BÜYÜK SUMELA OTEL -GĐRESUN, PĐRAZĐZ, PARK OTEL

SAMSUN-SĐNOP-SAFRANBOLU



466

TUR NUMARASI:27 TUR ĐSMĐ: E TAT ĐL BÖLGEYE G ĐRĐŞ KISA (ÇAY)

MOLA NOKTALARI


GEZĐLEN YERLER



KONAKLAMA YERLER Đ


ĐST.-AMASYA-Ş.KARAHĐSAR

-ZĐGANA GEÇĐDĐ -HAMSĐKÖY -ŞENYUVA KÖPRÜSÜ

-FIRTINA VAD ĐSĐ

-KÜMBET YAYLASI -ST.JEAN KALESĐ -EYNESĐL KALESĐ -SUMELA MANASTIRI -OVĐT DAĞI -RĐZE KALESĐ -BOTANĐK PARK (RĐZE) - SARP SINIR KAPISI -SON TÜRK EVĐ -GÜRCÜ EVĐ -ÇAY FABRĐKASI -UZUNGÖL -ATATÜRK KÖŞKÜ -AYASOFYA KĐLĐSESĐ - YASON KĐLĐSESĐ

-RĐZE -TRABZON

-GĐRESUN, Ş.KARAHĐSAR HANCILAR OTEL TRABZON,GÜMÜŞKAYAK OTEL -ORDU, PERŞEMBE, DEDEEVĐ OTEL

ORDU-SAMSUN-SĐNOP-KASTAMONU-BARTIN-AMASRA-ĐSTANBUL



467

TUR NUMARASI:28 TUR ĐSMĐ: ETS TUR BÖLGEYE G ĐRĐŞ KISA (ÇAY)

MOLA NOKTALARI


GEZĐLEN YERLER



KONAKLAMA YERLER Đ


ĐST.-SAFRANBOLU-KASTAMONU-SĐNOP-SAMSUN-GĐRESUN

-SUMELA RESTORAN -UZUNGÖL -ANZER -KAFKASÖR YAYLASI -AKÇAABAT

-BOZTEPE -GĐRESUN KALESĐ -TOPALOSMAN AĞA ANIT MEZARI -AYAZMA -SUMELA MANASTIRI -ZĐGANA GEÇĐDĐ -YENTE YAYLASI -SARIKAYA YAYLASI -KÖHÇER YAYLASI -EKŞĐOĞLU YAYLASI -BĐBEROĞLU YAYLASI -OVĐT BUZUL GÖLÜ -BATUM -KAFKASÖR SINIR KAPISI -FIRTINA VAD ĐS -ÇĐNÇĐVA VE M ĐKRON KÖRÜLERĐ -ZĐLKALE -AYDER YAYLASI -GELĐNTÜLÜ ŞELALESĐ -KALEGON -KAVRON YAYLASI -ATATÜRK KÖŞKÜ -AYASOFYA MÜZESĐ

-SARIKAYA YAYLASI

-TRABZON, SARAY GÜMÜŞ

- ORDU, BALIKTA ŞI OTEL -BÜYÜK SUMELA OTEL -GENESĐS OTEL - RĐZE, DEDEMAN OTEL -AYDER HAŞĐMOĞLU OTEL

TRABZON-ĐSTANBUL



468

TUR NUMARASI:29 TUR ĐSMĐ: ESTAMOS TUR BÖLGEYE G ĐRĐŞ KISA (ÇAY)

MOLA NOKTALARI


GEZĐLEN YERLER



KONAKLAMA YERLER Đ


SÖKE-ABANT-AMASRA-KASTAMONU-SĐNOP-SAMSUN-ORDU

-BOZTEPE -RĐZE KALESĐ -ÜNYE

-UZUNGÖL -AKÇAABAT -ÇAMLIHEM ŞĐN -TRABZON

-GĐRESUN KALESĐ -SUMELA MANASTIRI -ATATÜRK KÖŞKÜ -TOPAL OSMAN AĞA ANIT MEZARI -RĐZE ÇAY FABRĐKASI -HIDIRNEBĐ YAYLASI -AYDER YAYLASI

-HIDIRNEBĐ YAYLASI

-TRABZON, GÜMÜŞÇÜLER ÇARŞISI -RĐZE,RĐZE BEZĐ

-ZARHA DAĞI YAYLA TESĐSLERĐ -ARDEŞEN -HIDIRNEBĐ YAYLASI TESĐSLERĐ -ORDU,FATSA

ORDU-ÜNYE-NĐKSAR-TOKAT-AMASYA-ÇORUM-KIRIKKALE-ANKARA-AFYON-KULA-KUŞADASI-SÖKE



469

TUR NUMARASI:30 TUR ĐSMĐ: EBRUL Đ TUR BÖLGEYE G ĐRĐŞ KISA (ÇAY)

MOLA NOKTALARI


GEZĐLEN YERLER



KONAKLAMA YERLER Đ


ĐZMĐR-TRABZON (HAVAYOLU)

-TRABZON -HAMSĐKÖY -BOZTEPE

-CAŞANDERE -RĐZE -KARAGÖL

-GĐRESUN KALESĐ -ATATÜRK KÖŞKÜ -SUMELA MANASTIRI -AYASOFYA KĐLĐSESĐ -ÇAY FABRĐKASI -RĐZE KALESĐ -RĐZE BOTANĐK BAHÇE -RĐZE ŞEHĐR MERKEZĐ -FIRTINA DERESĐ VE VADĐSĐ -AYDER YAYLASI -KALEGON MEVK ĐĐ -GELĐNTÜLÜ ŞELALESĐ -BULUT ŞELALESĐ -KAFKASÖR YAYLASI -BORÇKA, KARAGÖL -BOZTEPE(ORDU)

-TAR DERESĐ -RĐZE, ÇAY FABRĐKASI -RĐZE,RĐZE BEZĐ

-ZĐGANA - AYDER - ARTVĐN -ZARHA DAĞI

AYDER-ARTVĐN-BORÇKA-RĐZE-GĐRESUN-ORDU-SAMSUN-ĐZMĐR



470

TUR NUMARASI:31 TUR ĐSMĐ: TAT ĐL TUR BÖLGEYE G ĐRĐŞ KISA (ÇAY)

MOLA NOKTALARI


GEZĐLEN YERLER



KONAKLAMA YERLER Đ


ĐZMĐR-ANKARA-ÇORUM-AMASYA-SAMSUN-ORDU

-HAMSĐKÖY

EKSTRA KRAL TESĐSLERĐ

-GĐRESUN KALESĐ -GĐRESUN ADASI -TOPAL OSMAN AĞA MEZARI -SARP SINIR KAPISI -KARAGÖL -GELĐNTÜLÜ ŞELALESĐ -AYDER YAYLASI -RĐZE KALESĐ -UZUNGÖL -ÇAY FABRĐKASI -ATATÜRK KÖŞKÜ -AYASOFYA MÜZESĐ -SUMELA MANASTIRI -KARACA MAĞARASI -BOZTEPE (ORDU) -ORDU PAŞAOĞLU KONAĞI

-DEMĐRKAPI YAYLASI

-RĐZE,RĐZE BEZĐ

-ZARHA DAĞI, ZARHA MOUNTAĐN RESORT -AYDER LĐVA OTEL -CAŞANDERE OTEL/BÜYÜK SUMELA OTEL - ÜNYE DĐFANA OTEL/PĐRAZĐZ PARK OTEL

ORDU-SĐNOP-KASTAMONU-SAFRANBOLU-BOLU-BURSA-BALIKESĐR-ĐZMĐR



471

TUR NUMARASI:32 TUR ĐSMĐ: ARNĐKA TUR BÖLGEYE G ĐRĐŞ KISA (ÇAY)

MOLA NOKTALARI




KONAKLAMA YERLER Đ


ĐSTANBUL-ANKARA- AMASYA-GÜMÜŞHANE

-HAMSĐKÖY -BOZTEPE (ORDU)

- UZUNGÖL ĐNAN RESTORAN -FIRTINA DERESĐ -AKÇAABAT

-SUMELA MANASTIRI -KARACA MAĞARASI -KAVRON YAYLASI -AYASOFYA MÜZESĐ

-MAÇKA -UZUNGÖL -AYDER -FATSA

ORDU-FATSA-SAMSUN-SĐNOP-KASTAMONU-BARTIN-ĐSTANBL

TUR NUMARASI: 33 TUR ĐSMĐ: B TUR BÖLGEYE G ĐRĐŞ KISA (ÇAY)

MOLA NOKTALARI


GEZĐLEN YERLER



KONAKLAMA YERLER Đ


ĐSTANBUL-KASTAMONU-SĐNOP-SAMSUN-ORDU

-KARACA MAĞARASI -HAMSĐKÖY

-ORDU (BOZTEPE -PAŞAOĞLU KONAĞI -GĐRESUN KALESĐ -TĐREBOLU -KÜRTÜN -TORUL -ZĐGANA GEÇĐDĐ -SUMELA MANASTIRI -UZUNGÖL -ÇAY FABRĐKASI -ÇAMLIHEM ŞĐN - AYDER YAYLASI -RĐZE KALESĐ -GELĐNTÜLÜ ŞELALESĐ -AYASOFYA MÜZESĐ -ATATÜRK KÖŞKÜ

-DEMĐRKAPI -RĐZE (RĐZE BEZĐ) -TRABZON

-ORDU,FATSA, YALÇIN OTEL -COŞANDERE OTEL -AYDER, LĐVA OTEL - RĐZE, GENESĐSĐ OTEL -RĐZE ZARHA OTEL -GĐRESUN, PĐRAZĐZ

SAMSUN-AMASYA –ÇORUM-ĐSTANBUĐ



472

TUR NUMARASI: 34 TUR ĐSMĐ: HEY TRAVEL BÖLGEYE G ĐRĐŞ KISA (ÇAY)

MOLA NOKTALARI


GEZĐLEN YERLER



KONAKLAMA YERLER Đ


ĐSTANBUL-AMASYA- SAMSUN

-HAMSĐKÖY -FIRTINA VAD ĐSĐ -UZUNGÖL -ĐSPĐR

-ORDU (BOZTEPE) -ORDU PAŞAOĞLU KONAĞI -GĐRESUN KALESĐ -ST.JEAN KALESĐ -SUMELA MANASTIRI -AYAZMA -KAYA K ĐLĐSESĐ -SU KEMERLERĐ -KAYA FRESKLERĐ -ZĐGANA -RĐZE KALESĐ -RĐZE BOTANĐK BAHÇESĐ -ŞENYUVA KÖPRÜSÜ -ZĐLKALE - AYDER YAYLASI -UZUNGÖL -OVĐT DAĞI -GÜMÜŞHANE EVLERĐ -PONTUS KĐLĐSESĐ -AYASOFYA MÜZESĐ -ATATÜRK KÖŞKÜ

-GELĐNTÜLÜ ŞELALESĐ

- RĐZE (RĐZE BEZĐ) -TRABZON

-ORDU,FATSA, YALÇIN OTEL -UZUNGÖL, SEZGĐN OTEL -AYDER HAŞĐMOĞLU OTEL -ĐKĐZDER RĐDOS TERMAL OTEL -GĐRESUN, NEW JASMĐNE OTEL

SAMSUN-SĐNOP-KASTAMONU-SAFRANBOLU-BARTIN-AMASRA-ABANT-ĐSTANBUL



473

TUR NUMARASI: 35 TUR ĐSMĐ: ZENEFON TOURS BÖLGEYE G ĐRĐŞ KISA (ÇAY)

MOLA NOKTALARI


GEZĐLEN YERLER



KONAKLAMA YERLER Đ


TRABZON (HAVAYOLU)

-KANUN Đ SULTAN SÜLEYMAN EVĐ - RĐZE ÇAY BAHÇESĐ

-HAMSĐKÖY -FIRTINA VAD ĐSĐ - AKÇAABAT -ÇAYELĐ -DEMĐRKAPI YAYLASI

-ATATÜRK KÖŞKÜ -GÜLBAHAR HATUN CAMĐSĐ -KAYABA ŞI YAYLASI -FIRTINA VAD ĐSĐ -AYDER YAYLASI -ÇAMLIHEM ŞĐN -GELĐNTÜLÜ ŞELALESĐ -KONAKLARA MAHALLES Đ -ŞENYUVA KÖPRÜSÜ -ZĐLKALE -UZUNGÖL -ÇAY FABRĐKASI -HALD ĐZEN VAD ĐSĐ -DEMĐRKAPI YAYLASI -BUZUL GÖLLERĐ -SUMELA MANASTIRI

-TAR DERESĐ -GÖKSU ŞELALESĐ

- RĐZE (RĐZE BEZĐ)

-AYDER YAYLASI -UZUNGÖL -KAYABA ŞI YAYLASI KENT EVLERĐ

TRABZON



474

TUR NUMARASI: 36 TUR ĐSMĐ: SAFARĐ TUR BÖLGEYE GĐRĐŞ

KISA (ÇAY) MOLA NOKTALARI


GEZĐLEN YERLER



KONAKLAMA YERLER Đ


TRABZON -KUSERA YAYLASI -GAFRAGOL YAYLASI -LAGANA MEZRASI -DĐLEVER YAYLASI -SEYFĐHANLAR

-FOSĐYA MEZRASI -ŞORNEŞA MEZRASI -SUMELA MANASTIRI -ÇAKIRGÖL -ĐMERA MANASTIRI -FĐGANOY YAYLASI

-KUŞTUL MANASTIRI -ŞĐMŞĐRLĐ VADĐSĐ -TAŞKÖPRÜ YAYLASI -SELBOĞAZI YAYLASI -SUMELA MANASTIRI -SANTA HARABELERĐ -CAMĐ BOĞAZI -KROM VADĐSĐ -KARACA MAĞARASI -TORUL TÜNELĐ -ZĐGANA TÜNELĐ -KUL ĐN DAĞI YAYLASI -ŞOLMA YAYLASI

-FOSĐYA MEZRASI -ĐSTĐMA MEZRASI -MAÇKA KONAKLAR KÖYÜ -SAVERĐKSA -MAĞURA YAYLASI

-ÇAŞANDERE OTEL -ÇAKIRGÖL DĐLEVER TESĐSLERĐ

TRABZON (HAVAYOLU)



475

TUR NUMARASI: 37 TUR ĐSMĐ: A TUR BÖLGEYE GĐRĐŞ

KISA (ÇAY) MOLA NOKTALARI


GEZĐLEN YERLER



KONAKLAMA YERLER Đ


ĐSTANBUL-AMASYA. Ş.KARAHĐSAR

-HAMSĐKÖY

-ST.JEAN KALESĐ -EYNESĐL KALESĐ -GELEVERA DERESĐ -SUMELA MANASTIRI -AYAZMA -KAYA K ĐLĐSESĐ VE SU -ZĐGANA GEÇĐDĐ KEMERLERĐ -RĐZE -ARDEŞEN -ÇAMLIHEM ŞĐN -FIRTINA DERESĐ -AYDER YAYLASI -SARP SINIR KAPISI -KAFKASÖR YAYLASI -RĐZE ÇAY FABRĐKASI -SOLAKLI VAD ĐSĐ -UZUNGÖL -ATATÜRK KÖŞKÜ -AYASOFYA MÜZESĐ -AYASOFYA KĐLĐSESĐ -YASON KĐLĐSESĐ -ANTĐK BALIK HAVUZLARI -BANDIRMA VAPURU -HAMSĐLOS -ŞERĐFE BACI ANITI

-KAFKASÖR YAYLASI

TRABZON, MERKEZ

GĐRESUN, HANCILAR OTEL -ZĐGANA GÜMÜŞKAYA OTEL -ORDU, PERŞEMBE, DEDEEVĐ OTEL

SAMSUN-SĐNOP-KASTAMONU-BARTIN-AMASRA-ĐSTANBUL



476

3. SĐT ALANLARI

DOĞAL TAR ĐHĐ VE ARKEOLOJ ĐK DEĞERLER

3.1. GĐRESUN

NO ADI ĐLÇE MEVK Đ,KÖY,MAH KARAR TARĐH SAYISI

1 Arkeolojik Sit Merkez Giresun Kalesi GEEAYK-11.02.1978/975

2 Arkeolojik Sit, Doğal Sit Merkez TKTVKYK-14.02.1986/1917 GEEAYK-10.041981/2793 GEEAYK-14.07.1979/1739

3 Kentsel Sit Merkez TKTVKYK-14.02.1986/1917 GEEAYK-10.041981/2793 GEEAYK-14.07.1979/1739

4 (Kilise) Merkez Kale Mah. TKTVKYK-14.02.1986/ 1976

5 (Sivil Mim. Örnekleri 98 Adet) Merkez GEEAYK- 17.11.1978/ 1419

6 (Gagara Kilisesi,Yer altı Kilisesi,EskiKatolik Kilisesi,Ermeni Kilisesi)

Merkez Kale Mah.-Sultan Selim Mah. Çınarlar Mah.

TKTVKYK-14.02.1986/ 2689 TKTVKYK-14.02.1986/ 1917 GEEAYK-10.04.1981/ 2793 GEEAYK-10.03.1979/ 1594

7 (Kale Camii) Merkez Kale Mah. TKTVKYK-14.02.1986/ 1917 GEEAYK-10.04.1981/ 2793 GEEAYK-10.03.1979/ 1594

8 (Soğuksu Camii) Merkez Çıtlakkale Mah. TKTVKYK-14.02.1986/1917 GEEAYK-10.04.1981/ 2793 GEEAYK-10.03.1979/ 1594

9 (Şifa hamamı,Havuzlu hamam 2 Adet)

Merkez H.Hüseyin Mah.-Çınarlar Mah.

TKTVKYK-14.02.1986/ 1917 GEEAYK-10.04.1982/ 2793 GEEAYK-10.03.1979/ 1594

10 (H.Miktat camii, H.Hüseyin camii,Kapukahve cami, Şıh camii, Çınarlar camii,Gemiler çekeği camii, Hatuniye camii,Hortum-Çekerek camii, Müftüoğlu camii)

Merkez H.Miktat Mah.-H.Hüseyin Mah-Kapu Mah-Şeyh Keramettin Mah.-Çınarlar Mah.-Gemişler Çekeği Mah.-Hacı Siyam Mah.-

TKTVKYK-14.02.1986/ 1917 GEEAYK-10.04.1981/ 2793 GEEAYK-10.03.1979/ 1594

11 (Candır Köyü Camii) Merkez TKTVKYK-14.02.1986/ 1976 GEEAYK-11.11.1977/ 878

12 (Mesudiye Köprüsü, Akçalı köyleri arasında Gıdır deresi üzerinde)

Merkez Mesudiye TRABZON-KK-26.12.2003/ 4909

13 (Köprülü Han) Merkez TKTVKYK-14.02.1986/ 1917 GEEAYK-10.04.1981/2793 GEEAYK-10.03.1979/ 1594

14 (Çay Köprü, Karabörk II Köprüsü) Merkez GEEAYK-14.03.1980/ 11789

15 (Bozteke Camii) Merkez Bozteke Köyü TRABZON-KK-23.12.1994/ 2121 TRABZON-KK-23.07.1990/ 788

16 (Ağaç) Merkez -

17 Doğal Sit, Arkeolojik Sit Merkez Gemiler Çekeği Mah. TRABZON-KK-17.05.1991/ 1029

18 Çakrak Kilisesi Alucra Çakrak

19 Köprü Alucra Çakrak

20 (Kamışlı Kilisesi) Alucra Kamışlı Köyü GEEAYK-12.01.1979/1490

21 (Tepesidelik Obruğu) Alucra Çakmak Köyü TRABZON-KK-17.05.1991/ 1021

22 (Sivil Mim Örneği) Alucra Çakmak Köyü TRABZON-KK-21.12.2001/ 4340

23 (Sivil mim örneği) Alucra TRABZON-KK-07.07.1998/ 3182

24 (Buruncu Camii) Bulancak Buruncu TRABZON-KK-19.03.1992/ 1309

25 (Ağaç) Bulancak TRABZON-KBK-23.10.2005/ 463

26 (Sivil Mim Örneği) Bulancak TRABZON-KK-20.11.1993/ 1828



477


27 Kemer ve Gültepe köprüsü Bulancak Gültepe köyü

28 (Kuşluhan Camii) Bulancak Kuşluhan Köyü TRABZON-KBK-31.03.2005/ 185

29 (Kaya Kilisesi) Bulancak Acısu Mevkii TRABZON-KK-11.10.1990/ 856

30 (Kale) Çamoluk Kaledere Köyü GEEAYK-05.02.1982/3264

31 (Ağaç) Çamoluk TRABZON-KK-16.12.1993/ 1853

32 Kilise Çamoluk Kayacık köyü

33 (Kilise) Çanakçı Bakımlı Köyü TRABZON-KK-16.07.1997/ 2913

34 (Kale Kalıntısı) Çanakçı Kaledibi Köyü TRABZON-KK-01.11.2002/ 4588

35 Sivil mimarlık örneği (hükümet konağı)

Çanakçı Merkez mah.

36 (Taş köprü) Dereli Merkez TRABZON-KK-30.05.2000/ 3797

37 (Taş Köprü, Duroğlu Beldesi arasında Yavson deresi üzerinde)

Dereli Yağmurca Köyü TRABZON-KK-23.11.2001/ 4305

38 Süllü 1-2, pınarlar köprüleri Dereli Yavuzkemal beldesi

39 Arkeolojik Sit, Doğal Sit Espiye Andoz Kalesi TRABZON-KK-30.11.1990/908

40 Espiye Camii Espiye GEEAYK-09.07.1977/ 878

41 (Kale Kalıntıları) Eynesil GEEAYK- 08.09.1978/ 1271

42 Tarihi Sit (Mezarlık) Eynesil Ören Köyü TKTVKYK-13.031986/2045 GEEAYK-17.11.1978/1402

43 (Merkez Camii) Eynesil Ören Köyü TKTVKYK-19.07.1986/ 2469 TKTVKYK-13.03.1986/ 2045 GEEAYK-17.11.1978/ 1402

44 (Köprü,Türkeli Köyü Ovası) Eynesil Ören Köyü TKTVKYK-20.06.1987/ 3411

45 (Belen Köprü, Belen-Ören Köyü arası)

Eynesil Belen TRABZON-KBK-26.05.2005/ 243

46 (Ağaç) Eynesil TRABZON-KBK-15.01.2005/ 130

47 (Ağaç) Görele Đsmailbeyli Köyü TRABZON-KBK-31.03.2005/ 174

48 (Kadı Köprüsü) Görele Ataköy TRABZON-KK-31.10.1996/ 2625

49 (Sivil Mim Örnekleri 48 Adet) Görele TRABZON-KK-20.10.1998/ 3266

50 (Hıdır Geçidi Köprüsü) Görele Çavuşlu Beldesi TRABZON-KK-07.10.1999/ 3545

51 Kilise Görele Aydınlar beldesi

52 (Güneyköy Camii) Keşap Güreköy

53 1 Derece doğal sit alanı Keşap Şahinkaya tepesi

54 (Sivil Mim Örneği) Piraziz Erem Mah. TRABZON-KK-18.12.1992/ 1533

55 (BeylerKonağı) Piraziz TRABZON-KK-11.10.1990/ 857

56 (Ağaç) (2 adet) Piraziz Bozat beldesi

57 (Sivil Mim. Örneği) Şebinkarahisar GEEAYK-12.01.1979/ 1490 GEEAYK-11.12.1976/251

58 (Kayadibi Kilisesi) Şebinkarahisar Sarıyer GEEAYK-12.01.1979/1490

59 (Kadıoğlu Camii) Şebinkarahisar Avutmuş Mah. TRABZON-KK-31.10.1996/ 2619 GEEAYK-12.01.1979/ 1490

60 (Behramşah Camii) Şebinkarahisar Avutmuş Mah. GEEAYK-12.01.1979/ 1490

61 (Fatih Camii, Küçük Fatih Camii) Şebinkarahisar Yeniyol Köyü GEEAYK-12.01.1979/ 1490

62 (Şebinkarahisar kalesi) Şebinkarahisar GEEAYK-12.01.1979/1490

63 (Asarcık Kilisesi) Şebinkarahisar Saplıca Köyü TKTVKYK-13.02.1986/ 1855

64 (Sivil Mim. Örneği) Şebinkarahisar GEEAYK-12.01.1979/ 1490 GEEAYK-11.12.1976/251

65 (Licese Kilisesi) Şebinkarahisar Saplıca Köyü TKTVKYK-13.02.1986/ 1855

66 (Hamam) Şebinkarahisar Tomzara Mah. TRABZON-KK-06.03.1996/ 2350

67 (Köyiçi Camii) Şebinkarahisar Evcili Köyü TRABZON-KBK-22.08.2005/ 397

68 (Turpçu Köyü Camii) Şebinkarahisar Turpçu Köyü TRABZON-KK-23.11.2001/ 4309

69 (Kilise) Şebinkarahisar ERZURUM-KBK-08.10.2004/ 40

70 (Topal Mehmet Paşa Hamamı) Şebinkarahisar GEEAYK-12.01.1979/ 1490

71 (Taş Mescit) Şebinkarahisar Taş Mah. GEEAYK-12.01.1979/ 1490



478


72 (Abdibey Konağı) Şebinkarahisar Kütküt Mah. TKTVKYK-08.11.1984/ 496

73 (Örencik Köyü,Muhara II Köprüsü) Şebinkarahisar Alucra Yolu GEEAYK-14.03.1980/ 11789

74 (Altınova Camii) Şebinkarahisar Altınova

75 Doğal Sit Alanı Tirebolu Kilise Burnu TRABZON-KK-13.10.2000/3931

76

77 Arkeolojik Sit Tirebolu Tirebolu Kalesi TRABZON-KBK-31.05.2004/4982 TRABZON-KK-29.11.1990/ 875 GEEAYK-09.02.1979/ 1511

78 (Tofta Köprüsü) Tirebolu Görele Yolu

79 (Hamam) Tirebolu Çarşı Mah. TRABZON-KK-14.12.1999/ 3643

80 (Sivil Mim Örnekleri 42 Adet) Tirebolu TRABZON-KK-29.11.1990/ 875

81 (Yeniköy Camii) Tirebolu TRABZON-KK-29.11.1990/ 875

82 (Bedrama Kalesi) Tirebolu Örenkaya Köyü TRABZON-KK-18.12.1992/ 1534

83 Doğal Sit Alanı Yağlıdere Gölyanı Yaylası TRABZON-KBK-30.06.2005/329

84 (Kanlıca Köprü) Yağlıdere Kanlıca Köyü TRABZON-KK-11.06.1972/2859

85 (Ağa Köprü) Yağlıdere Ümitbükü Köyü TRABZON-KK-11.06.1997/2859

86 (Gebe Kilisesi) Yağlıdere Çağlayan köyü TRABZON-KK-20.10.1998/ 327

87 (Hisarcık Kemer Köprü) Yağlıdere Hisarcık Köyü TRABZON-KK-20.10.1998/ 3270

88 (Üçtepe Kemer Köprü) Yağlıdere Üçtepe Beldesi

89 (Sevinç Köprü, Akdarı köyü,Kebeç deresi üzerinde)

Yağlıdere Alucra Yolu TRABZON-KK-26.10.2001/ 4250

90 (Kilise) Yağlıdere Akpınar Köyü TRABZON-KK-03.07.2003/ 4897

91 (Hasanağa Camii) TRABZON-KK-22.05.1996/ 2486



479

3.2. GÜMÜŞHANE


1 Arkeolojik Sit(Đmera manastırı ve çevresindeki yapılar,mağara) Merkez Olucak Köyü

ERZURUM-KK-13.09.1991/366

2 Arkeolojik Sit (Santa harabeleri) Merkez Dumanlı Köyü TRABZON-KK-29.011999/3379

3 Arkeolojik Sit Merkez Keçikaya Köyü TRABZON-KK-23.03.2004/4967

4 Arkeolojik Sit- Kov Kalesi Merkez Esenyurt Köyü TRABZON-KK-03.07.2004/5044

5 Kentsel Sit, Doğal Sit Merkez Süleymaniye Mah. TRABZON-KK-26.05.2005/24

6 (Canca Kalesi) Merkez Canca Kalesi TRABZON-KBK-30.06.2005/311

7 (Kale köyü kalesi, keçi kalesi) Merkez Kale Köyü ERZURUM-KBK-09.10.2004/72

8 Cami Merkez Kale Köyü TRABZON-KBK-01.06.2006-694

9 (Kilise) Merkez Süleymaniye Mah. ERZURUM-KK-21.09.1990/273

10 (Merkez camii 6 Adet) Merkez Đnönü Mahallesi

GEEAYK-13.101968/4199 TRABZON-KK-01.11.2002/4587

11 (Kilise kalıntısı 2 Adet)) Merkez Kocapınar köyü TRABZON-KK-15.11.2004/4136

12 (Kilise) Merkez Yitirmez Köyü ERZURUM-KK-17.03.1989/130

13 Kilise Camii (Krom Vad.) Merkez Yağlıdere Köyü TRABZON-KK 23.12.2005-509

14 Eski Camii Merkez Tekke Beldesi TRABZON-KK-20.12.2006-891

15 Emirler Camii Merkez Yeni Mah. TRABZON-KK-08.10.2004-39

16 (Kilise) Merkez Yeşildere Köyü TRABZON-KK-15.11.2004/4137

17 (Kilise 2 Adet) Merkez Mescitli Köyü ERZURUM-KK-17.03.19897131

18 (Kilise) Merkez Çamlıköy TRABZON-KK-22.10.1994/2071

19 (Kilise) Merkez Aktutan Köyü TRABZON-KK-15.11.2004/135

20 (Manastır kalıntıları) Merkez Alemdar Köyü TRABZON-KK-15.11.2004/140

21 (Kilise) Merkez Canca Mahallesi TRABZON-KK-13.11.2003/4839

22 (Kabore Köprüsü) Merkez Maçka TRABZON-KK-01.11.2002/ 4587

23 (Köprü) Merkez Gümüşkaya Köyü TRABZON-KK-22.11.2004/ 014

24 (Hamam 6 Adet) Merkez Süleymaniye Mah. ERZURUM-KK-21.09.1990/ 273

25 (Köprü) Merkez Süleymaniye Mah. ERZURUM-KK-21.09.1990/ 273

26 (Han) Merkez Süleymaniye Mah. ERZURUM-KBK-26.05.2005/ 240

27 Taş Mağaza (2 adet) Merkez Süleymaniye Mah. ERZURUM-KBK-01.11.2002-4587

28 Eski Hükümet Konağı Merkez Süleymaniye Mah. ERZURUM-KBK-01.11.2002-4587

29 Cami (3 adet) Merkez Süleymaniye Mah.

ERZURUM-KK-24.06.1989-160 ERZURUM-KK-01.11.2002-4587

30 Konut (25 adet) Merkez Süleymaniye Mah.

ERZURUM-KBK-21.09.1990-273 ERZURUM-KBK-24.06.1989-157

31

Konut (15 adet) Merkez

ERZURUM-KBK-21.09.1990-273 ERZURUM-KBK-26.10.2001-4256 ERZURUM-KBK-01.11.2002-4587 ERZURUM-KBK-14.05.1983-A-4362 ERZURUM-KBK-13.10.2000-3953 ERZURUM-KBK-20.10.1998-3279 ERZURUM-KBK-21.09.1990-273 ERZURUM-KBK-26.05.2005-234 ERZURUMKBK20.12.2006894 ERZURUM-KBK-25.05.2007-1136

32 (Cizere deresi üzerinde Köprü) Merkez Zigana Köyü ERZURUM-KK-21.09.1992/479

33 Kilise 14 Adet Merkez TRABZON-KBK-23.12.2005/ 509

34 Camii Merkez Yağlıdere Köyü TRABZON-KBK-23.12.2005/ 509

35 Akçaağaç Yapraklı Üvez 1,2,3,4 (Yerel Đsmi Akrep Ağacı) Merkez Akgedik Köyü

TRABZON-KBK-31.10.2006/ 859

36 Olucak (Đmera) Köyü Kilisesi I,II;Kilise kalıntısı Merkez Olucak(imera) köyü

TRABZON-KBK-23.12.2005/ 514

37 Tekke Şelalesi Merkez Tekke Beldesi TRABZON-KBK-22.09.2006/ 822

38 Kale Merkez Dört Konak Köyü TRABZON-KBK-23.12.2005/ 512



480


39 Eski Camii Merkez Tekke Beldesi TRABZON-KBK-20.12.2006/ 891

40 Sivil Mim Örneği Merkez Tekke Beldesi TRABZON-KBK-20.12.2006/ 894

41 Kale Kalıntısı Merkez Akhisar Köyü TRABZON-KBK-25.01.2008/ 1478

42 (Mağara) Merkez Akçakale Köyü TRABZON-KK-21.01.1998/3023

43 (Sivil mim. Örneği 39 Adet) Merkez TRABZON-KK-01.11.2002/4587

44 Ahşap köy odası Merkez Sarıçiçek Köyü ERZURUM- KK-23.06.1988-87

45 Arkeolojik Sit( Kale,surlar,su kemeri ve hamam) (Satala Antik Kenti) Kelkit Sadak Köyü

ERZURUM-KK-05.04.1988/8

46 Büyük Camii Haziresi Kelkit Merkez ERZURUM- KK-25.12.2003-4888

47 Küçük Camii Kelkit Merkez ERZURUM- KK-25.12.2003-4888

48 Ulu Camii Kelkit Merkez TRABZON-KK-30.10.2008-89

49 Arkeolojik Sit Kelkit Salyazı Köyü ERZURUM-KK-05.04.1988/9

50 Arkeolojik Sit(Nalbant köprüsü,höyük) Kelkit Öğütlü Köyü TRABZON-KK-26.10.2001/4277

51 Eski Hükümet Konağı Kelkit Merkez ERZURUM-KK-21.09.1992-480

52 Đşli Kaya Odası Kelkit Özen Köyü ERZURUM-KK-26.10.2001-4274

53 Konut Kelkit Büyük Camii Mah TRABZON-KK-23.03.2204-4964

54 Arkeolojik Sit (Kelkit çayı, kaya oyma mekanları) Kelkit Söğütlü Beldesi

TRABZON-KK-03.07.2004/5062

55

(Kale ve surları) Kelkit Sadak Köyü

ERZURUM-KK-05.04.1988/8

56

(Sivil mim. örneği) Kelkit

TRABZON-KK-12.10.1995/2280 ERZURUM-KK-21.09.1992/480

57 (Hamam) Kelkit Sadak Köyü

ERZURUM-KK-05.04.1988/ 8

58 Kemer Köprüsü Kelkit Kelkit ayrım Köse yolu TRABZON-KBK-16.03.2006/ 593

59 1. Derece Arkeolojik Sit Alanı( Kaletepe Höyüğü) Kelkit Aşut Köyü

TRABZON-KBK-26.01.2007/ 964

60 Höyük Kelkit Günbatur Köyü TRABZON-KBK-09.10.2004-74

61 1. Derece Arkeolojik Sit Alanı (Höyük) Kelkit Öbektaş Beldesi ERZURUM-KK-23.03.2002-4372

62 (Kilise) Köse Yaylım Köyü TRABZON-KBK-03.07.2004/5061

63 (Özbeyli Camii) Köse Özbeyli Köyü TRABZON-KK-23.11.2001/4302

64 (Mağara) Antik Sit Alanı Köse Salyazı Beldesi ERZURUM-KBK-09.10.2004/61

65 Tilki Tepe 1.Derece Arkeolojik Sit Alanı Köse Merkez ERZURUM-KBK-07.10.1999-3523

66 Doğal Sit Kürtün Uluköy TRABZON-KK-25.12.1996/2681

67 (Manastır kilise,Beş mah. kilise,Meryem ana kilise,Orta mah.kilise) Kürtün Yaylalı Köyü

ERZURUM-KK-13.09.1991/369 ERZURUM-KK-13.09.1991/370

68 (Ağaç 8 Adet) Kürtün Örümcek Ormanları ERZURUM-KK-25.12.1996/2681

69 Meryemana Mah. Köprüsü Kürtün Yaylalı Köyü TRABZON-KBK-20.12.2006/ 902

70 Kürtün Kalesi Kalıntısı Kürtün Merkez TRABZON-KBK-20.12.2006/ 902

71 Cami Şiran Kavaklıdere Köyü ERZURUM-KK-10.05.2002-4419

72 Arkeolojik Sit ( Tökmen tepe höyüğü ) Şiran Karaköy TRABZON-KK-10.05.2002/4421

73 Doğal Sit (Tomara şelalesi) Şiran Seydibaba Köyü ERZURUM-KK-05.04..1991/355

74 Anıt ağaç (2 adet) Şiran Kırıntı köyü 26.06.1995

75 (Kilise) Şiran Kozağaç Köyü ERZURUM-KK-05.04.1988/10

76 (Tomara Mağarası) Şiran Seydibaba Köyü TRABZON-KK-08.10.1999/3570

77 Erenkaya Köyü Kilisesi Şiran Erenkaya Köyü Köyiçi Mevkii

TRABZON-KBK-01.06.2006/ 697

78 Konut (2 adet) Torul Merkez TRABZON-KBK-28.06.2007-1217

79 (Akkale) Torul Kalecik Köyü TRABZON-KK-02.05.2003/4710

80 (Kilise) Torul Harmancık Köyü ERZURUM-KK-21.09.1992/483

81 (Kilise) Torul Gümüştuğ Köyü TRABZON-KK-02.11.2002/4569

82 (Meryam Ana Manastır) Torul Meryem Ana M. TRABZON-KK-25.06.1999/3405



481


83 (Kilise) Torul Atalar Köyü TRABZON-KK-21.12.2001/4347

84 (Kilise) Torul Demirkapı Köyü TRABZON-KK-30.03.2001/4072

85 (Đkisu Mağarası) Torul Đkisu Köyü ERZURUM-KBK-09.10.2004/73

86 Karaca Damlataş Mağarası Torul Cebeli Köyü ERZURUM-KK-12.06.1989/161

87 (Ağaç) Torul Uluköy ERZURUM-KK-12.09.1991/356

88 (Arılı Mağarası) Torul Arılıköy TRABZON-KK-08.10.1999/3570

89 (Köprübaşı köprüsü) Torul Köprübaşı Mevkii TRABZON-KK-03.05.2003/809

90 (Kalkanlı Köprüsü) Torul Kalkanlı Mevkii TRABZON-KK-25.06.1999

91 (Köprü) Torul Zigana Köyü TRABZON-KK-22.11.2000/4015

92 (Torul köprüsü,Horşit çayı üzerinde) Torul Merkez GEEAYK-14.03.1980//11789

93 Kilise-Çan Kulesi Torul Arpalı Köyü TRABZON-KBK-31.10.2006/ 850

94 Camii Torul Arpalı Köyü TRABZON-KBK-31.10.2006/ 850

95 Kilise 2 Adet, Şapel Torul Uğurtaşı Köyü TRABZON-KBK-06.07.2006/ 752

96 Kilise,Şapel Torul Alınyayla Köyü TRABZON-KBK-29.03.2007/ 1047

97 Kilise, Şapel Torul Altınpınar Beldesi, Güneşli Mah.

TRABZON-KBK-29.03.2007/ 1047

98 Kilise Torul Arılı Köyü Yukarı Mah. TRABZON-KBK-29.03.2007/ 1047

99 Kemer Köprü Torul Dedeli Köyü TRABZON-KBK-29.03.2007/ 1047

100 Artabel Köprüsü Torul Gülaçar Köyü TRABZON-KBK-29.03.2007/ 1047

101 Köprü Torul Gülaçar Köyü Esentepe Mah.

TRABZON-KBK-29.03.2007/ 1047

102 Kilise Torul Gülaçar Köyü Ayana Mah. TRABZON-KBK-29.03.2007/ 1047

103 Camii Torul Güvemli Köyü Baş Haviyana Mah.

TRABZON-KBK-29.03.2007/ 1047

104 Kileise 2 Adet, Şapel Torul Güvemli Köyü TRABZON-KBK-29.03.2007/ 1047

105 Camii 2 Adet Torul Güzeloluk Köyü TRABZON-KBK-29.03.2007/ 1047

106 Kilise Torul Güzeloluk Köyü TRABZON-KBK-29.03.2007/ 1047

107 Kilise,Şapel Torul Kocadal Köyü TRABZON-KBK-29.03.2007/ 1047

108 Camii Torul Kocadal Köyü TRABZON-KBK-29.03.2007/ 1047

109 Kopuz Kalesi Torul Kopuz Köyü TRABZON-KBK-29.03.2007/ 1047

110 Köprü 3 Adet Torul Kopuz Köyü TRABZON-KBK-29.03.2007/ 1047

111 Kemer Köprü Torul Yalınkavak Köyü TRABZON-KBK-29.03.2007/ 1047

112 Sorayna Kalesi Torul Yalınkavak Köyü TRABZON-KBK-29.03.2007/ 1047

113 Koçlar (Maarif)Camii Torul Zigana Köyü TRABZON-KBK-29.03.2007/ 1047

114 Kilise Torul Altınpınar Beldesi TRABZON-KBK-27.06.2007/ 1190

115 Sivil Mim Örneği 2 Adet Torul Đlçe Merkezinde TRABZON-KBK-28.06.2007/ 1217

116 Akkale Doğa Harikası Torul Đnkilap Köyü TRABZON-KBK-29.03.2007-1047

117 Camii 4 Adet Torul Yücebelen Köyü TRABZON-KBK-29.08.2007/ 1293

118 Kilise camii, cami (4 adet) Torul Cebeli, Uğurtaş, Gümüştuğ, Yıldız Köyleri

TRABZON-KBK-30.06.2005-324



482

3.3. ORDU

NO

ADI ĐLÇE MEVK Đ,KÖY,MAH KARAR TARĐH SAYISI

1 Arkeolojik Sit (Cotyora Antik Yerleşmesi)

Merkez TRABZON_KK-09.05.1988/22

2 Arkeolojik Sit (Bozukkale Yapı Kalıntıları)

Merkez Bozukkale GEEAYK-09.06.1973/ 7189

3 Kentsel Sit Alanı Merkez TKTVKYK-02.07.1987/ 3440 GEEAYK-20.10.1979/ 1976

4 Arkeolojik Sit, Doğal Sit (Kurul Kayası Yerleşim Alanı)

Merkez Boyadı Köyü TRABZON_KK-18.07.1996/ 2525

5 (Sivil Mim Örneği) Merkez GEEAYK-12.11.1982/ 3978

6 (Büyük Hamam, Küçük Hamam) Merkez Eskipazar Köyü GEEAYK-09.04.1983/ 4255

7 (Saray Camii) Merkez Saray Mah. TKTVKYK-02.07.1987/ 3440

8 (Selimiye Mah. Camii 2 Adet) Merkez Selimiye Mah. TKTVKYK-02.07.1987/ 3440

9 (Kilise) ( 2 adet) Merkez TKTVKYK-02.07.1987/ 3440

10 (Kaya Mezarları) Merkez Zafer- Topluca Köyü TRABZON_KK-15.02.1991/ 969

11 (Kaya Mezarları) Merkez Delikkaya Köyü TRABZON_KK-15.02.1991/969

12 (Eskiköy Kaya Mezarı) Merkez Eskiköy TRABZON_KK-15.02.1991/ 969

13 (Dedeli Köprüsü,Dedeli-Kökenli köyleri arasında)

Merkez Mesudiye Karayolu Üzeri SAMSUN_KBK-03.12.2004/ 80 GEEAYK-14.03.1980/ 11789

14 (Yalı ve Saray Hamamları) Merkez Selimiye Mah. TRABZON_KK-24.11.1995/ 2336 TKTVKYK-02.07.1987/ 3440

15 (Aziziye, Hamidiye , Orta Camii) Merkez Aziziye Mah. TKTVKYK-02.07.1987/3440

16 (Bülbülderesi Köprüsü) Merkez Selimiye-Bucak Mahalleler Arası

SAMSUN_KBK-03.12.2004/ 80 GEEAYK-14.03.1980/ 11789

17 (Ağaç) Merkez TRABZON_KK-08.07.1998/ 3185 TRABZON_KK-12.06.1997/ 2863

18 (Eskipazar Camii) Merkez Eskipazar Köyü GEEAYK-09.04.1983/ 4255

19 (Saray ve Hacı Osman Ağa Camii) Merkez Saraybahçesi Sok. GEEAYK-24.06.1983/ 4387

20 Arkeolojik sit alanı (2 derece) Aybastı Alacalar beldesi SAMSUN_KBK-06.052006/731

21 (Tekke Cami) Çaybaşı Tekke Köyü SAMSUN_KK-21.07.2001/ 249

22 (Yenicuma Camii) Çaybaşı Đyeribükü Köyü SAMSUN_KK-21.07.2001/ 250

23 Doğal Sit , Arkeolojik Sit Fatsa Bolaman Bucağı GEEAYK-20.10.1979/ 1972

24 Arkeolojik Sit (Kale) Fatsa Göller Köyü TRABZON_KK-17.05.1991/1018 TRABZON_KK-11.10.1990/ 855

25 Arkeolojik Sit (Yapraklı Köyü Sınırları Đçinde)

Fatsa Çıngırtkaya SAMSIN_KBK-15.10.2005/ 359 TRABZON_KK-08.08.1995/ 2219

26 Arkeolojik Sit (Kale) Fatsa Kaleönüköyü TRABZON_KK-06.10.1999/ 3518

27 (Kademoğlu Konağı, Haznedaroğlu Konağı)

Fatsa Bolaman Bucağı GEEAYK-14.10.1977/ 832

28 (Çınar Ağacı 2 Adet) Fatsa Mustafapaşa Mah. TRABZON_KK-30.04.1993/ 1571

29 (Yalıköy Camii) Fatsa Yalıköy TRABZON_KK-18.12.1992/ 1509

30 Doğal Sit (Gaga Gölü) Fatsa Örencik ve Yassıtaş Köyü arası

TRABZON_KK-06.10.1999/ 3505 TRABZON_KK-08.07.1998/ 3188 TRABZON_KK-08.08.1995/ 2218

31 (Mescit) Fatsa Meşebükü Köyü SAMSUN_KK-21.07.2001/ 248

32 (Yenipazar Camii)

Fatsa Bolaman Beldesi Gölbaşı Mah.

SAMSUN_KK-15.11.2003/ 815

33 (Hacı Hulusi Camii) Fatsa Mustafa Kemal Paşa Mah. SAMSUN_KK-08.09.2001/ 278

34 (Ağaç) Gölköy Özlü Köyü Mezarlığı TRABZON_KK-06.10.1999/ 3517

35 (Konaklar) Gölköy TKTVKYK-11.10.1984/ 423

36 (Hamam) Gölköy TKTVKYK-11.10.1984/ 423

37 (Ağaç) Gülyalı Turnasuyu Köyü SAMSUN_KK-08.04.2005/ 289



483


38 Dayınlı köprüsü Gülyalı Kestane köyü SAMSUN_KBK-18.10.2007/1395

39 Merkez camii Gülyalı Kestane köyü SAMSUN_KBK-18.10.2007/1394

40 Arkeolojik Sit (Kaya Mezarı) Gürgentepe Dikenlice Köyü SAMSUN_KBK-27.12.2002/ 583

41 (Kaya Mezarı) Gürgentepe Dikenlice Köyü Kuzgunkayası Mah.

SAMSUN_KK-27.12.2002/ 583

42 Arkeolojik Sit, Doğal Sit(Gençağa Kalesi)

Đkizce Ağzakale Köyü TRABZON_KK-04.08.1998/ 3243

43 (Kale) Korgan TKTVKYK-11.10.1984/ 423

44 Arkeolojik Sit (Tümülüs) Kumru Samur Mah. SAMSUN_KBK-15.07.2004/975

45 Merkez camii Kumru Samur mah. SAMSUN_KBK-18.10.2007/1384

46 Arkeolojik Sit (Arıkmusa Yerleşmesi) Mesudiye Arıkmusa Köyü TRABZON_KK-15.02.1991/ 969

47 Arkeolojik Sit (Yukarı Gökçe Kalesi) Mesudiye Faldaca TRABZON_KK-15.02.1991/ 969

48 Arkeolojik Sit (Melatios Kalesi) Mesudiye Yeşilgeçit Köyü TRABZON_KK-15.02.1991/ 969

49 Arkeolojik Sit (Höyük) Mesudiye Müslüm Sarıca mah. SAMSUN_KBK-03.12.2004/ 80

50 (Sivil Mim. Örneği) Mesudiye SAMSUN_KBK-03.12.2004/ 80 TKTVKYK-25.12.1986/ 2841 TKTVKYK-03.04.1986/ 2166

51 (Kilise) Mesudiye Kışla Mah. SAMSUN_KBK-03.12.2004/ 80 TRABZON_KK-05.04.1990/ 676 TKTVKYK-03.04.1986/ 2166

52 (Konak) Mesudiye Rüştüye Mah. TRABZON_KK-05.04.1190/ 675 TKTVKYK-19.06.1987/ 3272 TKTVKYK-03.04.1986/ 2166

53 (Çavdar Köyü Camii) Mesudiye Çavdar Köyü TRABZON_KK-22.05.1996/2426

54 (Mescit) Mesudiye Çaltepe Köyü Yukarı Mah.

SAMSUM_KK-20.10.2001/ 324 SAMSUN_KK-05.02.2001/ 83

55 (Kaya Mezarları) Mesudiye Konacık Köyü TRABZON_KK-15.02.1991/ 969

56 (Kaya Mezarları) Mesudiye Kaleköy TRABZON_KK-15.02.1991/ 969

57 Çağman ve Topçam Mağaraları Mesudiye Topçam beldesi

58 (Kızılönü Camii) Perşembe Kaleyaka köyü TKTVKYK-07.03.1986/ 2019

59 (Avuşlu Camii) Perşembe Düz Mahallesi SAMSUN_KK-24.11.2001/ 350 GEEAYK-12.06.1982/ 3590

60 (Yason Kilisesi) Perşembe TKTVKYK-28.03.1985/ 816

61 (Kilise) Perşembe Çaytepe Köyü TRABZON_KK-19.01.1990/ 602

62 Arkeolojik Sit, Doğal sit (Yason Burnu)

Perşembe Çaytepe TRABZON_KK-19.01.1990/ 602

63 (Efirli Camii) Perşembe Efirli Köyü, Yalı Mah. TRABZON_KK-12.10.1995/2281

64 (Ağaç 3 Adet) Perşembe TRABZON_KK-06.10.1999/3509

65 Arkeolojik Sit, Doğal Sit (Mağara) Perşembe Boğazcık Köyü SAMSUN_KK-09.06.2001/ 180

66 (Mescit) Ulubey Kıranyağmur Köyü, Kıran Mah.

SAMSUN_KK-05.02.2001/ 85

67 (Kemerli Köprü) Ulubey Şeyhler Köyü Sarp Deresi Üzeri

SAMSUN_KK-05.02.2001/ 84

68 (Kaya Mezarı) Ulubey Kardeşler Köyü Küçükçukur Mah.

SAMSUN_KK-08.04.2005/ 192

69 Kentsel Sit Alanı Ünye TRABZON_KK-27.04.1984/ 258 GEEAYK-24.06.1983/ 4387

70 (Sivil Mim Örneği) Ünye GEEAYK-22.07.1983-4579

71 (Kale) Ünye GEEAYK-24.06.1983/ 4387

72

73 (Çınar Ağacı 3 Adet) Ünye Kaledere Mah. TKTVKYK-19.06.1987/ 3345 TKTVKYK-07.03.1986/ 2018

74 (Kaya Mezarları) Ünye GEEAYK-24.06.1983/ 4387

75 (Kabadirek Camii) Ünye Tekkirez Bucağı, Yaycı Köyü

TRABZON_KK-10.05.1988/ 27



484


76 (Mağara) Ünye Yazkonağı Köyü Köprübaşı Mah.

SAMSUN_15.10.2005/ 356

77 (Hamam 3 Adet ) Ünye Kaledere Mah. GEEAYK-24.06.1983/ 4387

78 Kilise Ünye Ortayılmaz mah. SAMSUN_KBK-05.05.2006/697

79 Çakmaklı kalesi ( arkeolojik sit alanı) Ünye Erenyurt beldesi TRABZON_KK-24.03.2000/3761



485

3.4.RĐZE


1 Doğal Sit Alanı Merkez Kırklartepe köyü Ayoma Tepesi

GEEAYK-12.12.1982/ 4016

2 Kentsel Sit Alanı Merkez BELĐRSĐZ-02.06.1989/ 335 TRABZON-KK-04.11.1988/210 GEEAYK-13.11.1982/ 3966

3 Arkeolojik Sit Merkez Rize Kalesi ve Çevresi TRABZON-KK-02.06.1989/ 335 TRABZON-KK-04.11.1988/ 210 GEEAYK-13.11.1982/ 3966 GEEAYK-11.04.1982/ 3470

4 Kale Kalıntıları, Rize Kalesi, Đç Kale, Aşağı Kale

Merkez Atatürk Caddesi BELĐRSĐZ-02.06.1989335 TRABZON-KK-04.11.1988/210 GEEAYK-13.11.1982/ 3966

5 Cezairli Ali Paşa Camii, Halatçılar Camii,Orta Camii, Merkez Camii,Kurşunlu Camii

Merkez GEEAYK-06.11.1966/ 3344 TRABZON-KK-08.08.1995/ 2192 TRABZON-KK-02.06.1989/ 335 TRABZON-KK-04.11.1988/ 210 GEEAYK-13.11.1982/ 3966 GEEAYK-25.07.1975/ 8572

6 Ağaç 4 Adet Merkez Çarşı Mah.,Portakallı Mah.,Bağdatlı Mah., Đslampaşa Mah.,

TRABZON-KK-30.06.2005/ 337 TRABZON-KK-02.06.1989/ 335 TRABZON-KK-04.11.1988/210 GEEAYK-13.11.1982/ 3966 TRABZON-KK-07.10.1999/3456

7 Taş Köprü Merkez Kömürcüler Köyü TRABZON-KK-22.06.1999/ 3388

8 Çıtağan Köprüsü Merkez TRABZON-KK-01.11.1996/ 2646

9 Sivil Mim Örneği 70 Adet Merkez TRABZON-KK-02.06.1989/ 335 TRABZON-KK-04.11.1988/ 210 GEEAYK-13.11.1982/ 3966

10 Pirinçlik Köyü Camii Ardeşen Pirinçlik Köyü TRABZON-KBK-17.05.1991/1013

11 Seslikaya Köyü Camii Ardeşen Seslikaya Köyü TRABZON-KK-26.12.2003/ 4902

12 Kilise Ardeşen Çiftekavak Mah. TRABZON-KK-09.09.2003/ 4794

13 Işıklı Camii Ardeşen Işıklı Köyü TRABZON-KK-31.10.1991/ 1186

14 Ağaç Ardeşen TRABZON-KBK-03.08.2005/ 371

15 Eski Kulebor Köprüsü Ardeşen Yukarı Durak Köyü TRABZON-KK-21.12.2001/4341

16 Taş Köprü 2 Adet Adeşen Tunca Beldesi Bayırcık-Kirazcık Köyleri Arasında

TRABZON-KK-21.12.2001/ 4342

17 Kemerli Taş Köprü Ardeşen Köprüköy TRABZON-KK-30.04.1993/ 1597

18 Sivil Mim Örnekleri 3 Adet Ardeşen Yeniyol Köyü TRABZON-KK-01.11.2002/ 4586

19 Arkeolojik Sit (Zilkale) Çamlıhemşin Zilkale Köyü TRABZON-KK-19.05.1998/ 3148 TKTVKYK-14.02.1986/ 1933 GEEAYK-08.06.1979/ 1697

20 Doğal Sit Alanı, Kentsel Sit Alanı Çamlıhemşin Kaplıca Köyü Ayder mevkii

TRABZON-KK-27.06.1992/ 1404 TRABZON-KK-31.10.1991/ 1185

21 Doğal Sit Çamlıhemşin Fırtına ve Hola Derelerinin Bulunduğu Alan

TRABZON-KK-19.05.1998/ 3148

22 Arkeolojik Sit Çamlıhemşin Zilkale Köyü Kale-i Bala ve Çevresi

TRABZON-KK-19.05.1998/ 3148

23 Doğal Sit Alanı Çamlıhemşin Çat Köyü Şeytanlı Mevkii

TRABZON-KBK-01.08.2005/356

24 Kale-i Bala Çamlıhemşin Hisarcık Köyü TRABZON-KK-27.10.1988/ 181



486


25 Ortan Köprüsü Çamlıhemşin Fırtına Deresi Üzerinde TRABZON-KK-20.12.1990/ 940

26 Kavak Köprüsü Çamlıhemşin Fırtına Deresi Üzerinde TRABZON-KK-01.12.1990/ 911

27 Küçük Köprü,Orenkit Köprüsü,Cüroluk Köprüsü, Şenyuva Köprüsü, 1. Çamlıhemşin KöprüsüMikrun Köprüsü, Yukarı Şimşirli Köprüsü, Makreviş Köprüsü,Hala Köprüsü

Çamlıhemşin Fırtına Deresi Üzerinde TRABZON-KK-01.12.1990/ 911 TRABZON-KK-20.12.1990/ 940 TRABZON-KK-01.12.1990/ 911 TRABZON-KK-22.06.1999/ 3391

28 Hoşdere, Çiftkemerli Köprüsü Çamlıhemşin Ayder Yolu Üzerinde TRABZON-KK-19.07.1996/ 2556

29 (Ayder Yaylası Yukarı Anbarlık) Çamlıhemşin Merkez TRABZON-KK-01.12.1990/ 912 TRABZON-KK-31.05.2004/ 4988

30 Sivil Mim Örneği 11 Adet Çamlıhemşin TRABZON-KK-16.03.2006/ 571

31 Đncesu Köyü Camii Çayeli Kaptanpaşa Đncesu Köyü

TRABZON-KK-15.12.1999/ 3702

32 Hacıbaşı Camii Çayeli Yenipazar Mah. TRABZON-KK-04.08.1998/ 3227

33 Sivil Mim Örneği Çayeli Eskipazar Mah. GEEAYK-20.10.1979/ 1975

34 Kemer Köprü I,II Çayeli Aşıklar Deresi Üzerinde Yalı Mah.si ile Yenipazar Mah.arasında

TRABZON-KK-KBK-02.06.2006/ 703

35 Köprü 2 Adet Çayeli Aşıklar Köyü Aşağı Mah. ve Abdullah Hoca Köyleri

TRABZON-KK-27.12.2007/ 1430

36 Taş Köprü Fındıklı Çağlayan Köyü TRABZON-KK-18.02.1994/ 1901

37 Meyveli Köyü Camii Fındıklı Meyveli Köyü TRABZON-KBK-03.07.2004/ 5066

38 Sivil Mim Örneği 6 Adet Fındıklı Merkez Mah. TRABZON-KBK-08.10.2004/ 14

39 Sivil Mim Örneği 5 Adet Fındıklı Çağlayan Köyü TRABZON-KK-18.02.1994/ 1901

40 Sivil Mim Örneği Fındıklı Aslandere Köyü TRABZON-KK-18.02.1994/ 1901

41 Sivil Mim Örneği Fındıklı Saat Köyü TRABZON-KK-18.02.1994/ 1901

42 Sivil Mim Örneği Fındıklı Gürsu Köyü TRABZON-KK-18.02.1994/ 1901

43 Sivil Mim Örneği 2 Adet Fındıklı TRABZON-KBK-15.03.2006/ 544

44 Sivil Mim örneği 2 Adet Güneysu TRABZON-KBK-28.08.2007/ 1260

45 Çelebi Camii Hemşin Yaltkaya Köyü TRABZON-KK-10.05.2002/ 4416

46 Levent Köyü Taş Köprüsü Hemşin Levent Köyü TRABZON-KK-09.09.2003/ 4785

47 Sivil Mim Örneği Hemşin Müftü Mah. TRABZON-KK-26.06.2002/ 4480

48 Sivil Mim Örmeği Hemşin Nurluca Köyü TRABZON-KK-16.12.1993/ 1840

49 Ekşioğlu Camii Đkizdere Bakırköy TRABZON-KK-30.06.2005/ 304

50 Hacı Şeyh Camii Đkizdere Güreyce Nahiyesi TRABZON-KK-22.03.1990/ 627

51 Demirkapı Köyü Camii Đkizdere Demirkapı Köyü TRABZON-KK-26.12.2003/ 4904

52 Kemer Köprü Đkizdere Tozköy Melos Deresi üzerinde

TRABZON-KBK-26.05.2005/ 257

53 Köprü Đkizdere Güneyce TRABZON-KK-22.06.1999/ 3390

54 Dereköy Köprüsü Đkizdere Dereköy TRABZON-KK-29.05.2003/ 788

55 Taşköprü Đkizdere Diktaş Köyü Ayvazlı Mevkii

TRABZON-KK-13.071991/ 1097

56 Güneyce Köprüsü Đkizdere Rize-Đkizdere Köyü GEEAYK-14.03.1980/ 11789

57 Köprübaşı Camii Kalkandere Hüseyinhoca Köyü TRABZON-KK-18.02.2004/ 4948

58 Kemerli Taş Köprü Kalkandere TRABZON-KK-20.07.1996/ 2575

59 Köprü 3 Adet Kalkandere Merkez, Dağdibi-Medrese Mah. Medrese-Kızıltoprak Mah.

TRABZON-KBK-15.03.2006/ 545

60 Tarihi Sit Alanı Pazar Şehitlik Köyü TRABZON-KBK-01.08.2005/ 345

61 Ciha Kalesi Pazar Yücehisar GEEAYK-13.11.1982/ 3966

62 Kale Kalıntısı Pazar Hisarlı Köyü TRABZON-KBK-31.03.2005/ 5172



487


63 Taş KöprüII Pazar Pazar-Hemşin Yolu GEEAYK-14.03.1980/ 11789

64 Taş Köpr Pazar Suçatı Köyü TRABZON-KK-09.09.2003/ 4785

65 Sivil Mim Örneği Pazar Ortayol Köyü Sit Alanı Dışında

TRABZON-KK-22.06.1999/ 3387

66 Tarihi Sit Pazar Şehitlik Köyü TRABZON-KBK-01.08.2005/ 345

67 Kemer Köprü Pazar Elmalık ile Kocaköprü Köylerini birbirine bağlayan

TRABZON-KBK-27.12.2007/ 1421



488

3.5. TRABZON


1 Doğal Sit Alanı Merkez Çamoba Köyü TRABZON-KK-17.08.1991/ 1141

2 Kentsel Sit Alanı (3 Adet) Merkez TKTVKYK-04.09.1985/ 1426 GEEAYK-13.11.1980/ 2509 GEEAYK-14.12.1974/ 8195

3 Sivil Mim Örneği Merkez Ortahisar Mahallesi TKTVKYK-04.09.1985/ 1426 GEEAYK-13.11.1980/ 2509

4 Konak Merkez

5 Merkez Cami Merkez

6 Kilise Merkez Çukurçayır Köyü GEEAYK-11.05.1979/ 1658

7 Kilise Merkez

8 Hamam Merkez TKTVKYK-04.09.1985/ 1426

9 Han Merkez Çarşı Mahallesi TKTVKYK-04.09.1985/1426 GEEAYK-13.11.1980/ 2509 GEEAYK-14.12.1974/ 8195

10 Tabakhane Köprüsü Merkez Tabakhane Deresinde TKTVKYK-04.09.1985/ 1426

11 Çamoba Köyü Köprüsü Merkez Çamoba Köyü TRABZON-KK-16.12.1993/ 1851

12 Kilise Merkez Konaklar Köyü TRABZON-KK-20.11.1993/ 1833

13 Ağaç 64 Adet Merkez Fatih Parkı TRABZON-KK-09.08.1995/ 2265

14 Mağara Merkez Ayasofya Mahallesi TRABZON-KK-07.03.1996/ 2387

15 Köprü Merkez Yeşilova Beldesi TRABZON-KK-02.04.2005/ 201

16 Köprü Merkez Yeşilova Beldesi TRABZON-KK-02.04.2005/ 201

17 Merkez Camii Merkez Akyazı Beldesi TRABZON-KBK-17.03.2006/ 606

18 Sivil Mim. Örneği Merkez Akyazı Beldesi TRABZON-KBK-17.03.2006/ 606

19 Kentsel Sit Alanı Akçaabat TRABZON-KK-26.04.1988/ 19

20 Doğal Sit Alanı (1. ve 2. Derece 2 Adet)

Akçaabat Işıklar Mezrası-Kayabaşı Yaylası-Amele Çayırı

TRABZON-KK-20.05.1998/ 3149 TRABZON-KK-29.10.1999/ 3374 TRABZON-KK-21.10.1998/ 3303

21 Doğal Sit Alanı (Sera Gölü) Akçaabat Yıldızlı Belediyesi TRABZON-KBK-27.05.2005/ 266

22 Sivil Mim Örneği Akçaabat TRABZON-KK-18.12.1992/ 1506 TRABZON-KK-26.04.1988/ 19

23 Ayanağa Konağı Akçaabat GEEAYK-14.02.1981/ 2753

24 Uğurlu camii, Orta mahalle camii 2 Adet, Yeni camii, Çınar camii, Şapel camii, Dürbinar camii, Akçaabat,

Akçaabat Derecik Beldesi,Orta Mahalle, Dürbinar Mahallesi,Kayalar Mahallesi

TRABZON-KK-27.05.2005/ 269 TRABZON-KK-18.12.1992/ 1506 TRABZON-KK- 22.03.1990/ 632 TRABZON-KK-07.10.1999/ 3537 TRABZON-KK-18.12.1992/ 1506 TRABZON-KK-26.04.1988/ 19 TRABZON-KK-18.12.1992/ 1506 TRABZON-KK-18.12.1992/ 1506 TRABZON-KK-26.04.1998/ 19 TRABZON-KK-18.12.1992/ 1506 TRABZON-KK-01.06.2004/ 5014

25 Merkez Mahallesi Camii Akçaabat Şinik Köyü TRABZON-KK-18.12.1992/ 1507

26 Kilise Akçaabat Yıldızlı köyü TRABZON-KK-19.11.1993/ 1769

27 Aziz Michael Kilisesi Akçaabat Orta Mahalle TRABZON-KK-18.12.1992/ 1506 TRABZON-KK-26.04.1988/ 19 TRABZON-KK-13.07.1979/ 1771

28 Taş Köprü Akçaabat Derecik Beldesi Oğulkaya Köyü

TRABZON-KK-07.10.1999/ 3537

29 Fermanlı Köprüsü Akçaabat Doğan Köy Beldesi TRABZON-KK-02.05.2003/ 4711

30 Tarihi Köprü Akçaabat Karaman Köyü TRABZON-KK-21.10.1994/ 2044

31 Kemerli Köprü Akçaabat Cevizli Köyü TRABZON-KK-27.12.1996/ 2728



489


32 Sivil Mim Örneği 9 Adet Akçaabat Derecik beldesi TRABZON-KK-27.05.2005/ 269

33 Uğurlu Merkez Camii ve Haziresi

Akçaabat Derecik Beldesi Uğurlu Mah.

TRABZON-KK-27.05.2005/ 26

34 Kale Akçaabat Akçakale Kalesi *******

35 Çınar Ağacı 3 Adet, Anıt Ağaç Akçaabat Merkez Orta Mahalle

TRABZON-KK-07.10.1999/ 3538 TRABZON-KK-27.12.2002/ 4632 TRABZON-KK-31.10.2002/ 4540

36 Doğal Sit Alanı, Kentsel Sit Alanı

Araklı Konakönü Mah. TRABZON-KK-18.07.1996/ 2526

37 Arkeolojik Sit Alanı (Canayer Kalesi)

Araklı Buzluca Köyü TRABZON-KK-25.06.1999/ 3396 TRABZON-KK-22.06.1989/ 377

38 Sivil Mim Örnekleri Araklı Konakönü Mahallesi TRABZON-KK-18.07.1996/ 2526

39 Kale Kalıntıları Araklı Ortaköy TRABZON-KK-12.10.2000/ 3897

40 Taşönü Köyü Camii Araklı Taşönü Köyü TRABZON-KK-04.07.2003/ 4753

41 Merkez Camii Araklı Keçikaya Köyü TRABZON-KK-18.05.1998/ 3141

42 Masile Mahallesi Mescidi Araklı Bereketli Köyü TRABZON-KK-29.11.2002/ 4612

43 Merkez Camii Araklı Turnalı Köyü TRABZON-KK-21.10.1994/ 2048

44 Taşönü Köyü Camii, Konakönü Mahallesi Camii, Camii, Şapel Camii,Kalecek Camii,

Araklı Merkez TRABZON-KK-04.07.2003/ 4753 TRABZON-KK-18.07.1996/ 2526 TRABZON-KK-18.05.1998/ 3143 TRABZON-KK-13.07.1991/ 1100

45 Keçikaya Köyü Köprüsü Araklı Keçikaya Köyü TRABZON-KK-18.05.1998/ 3141

46 Değirmencik Köyü Köprüsü Araklı Değirmencik Köyü TRABZON-KK-18.05.1998/ 3141

47 Rifara Tosunlu Köprüsü Araklı Araklı-Dağbaşı Yolu Tosunlu

GEESYK-14.03.1980/ 11789

48 Pervane Köyü Köprüsü Araklı Pervane Köyü TRABZON-KK-18.05.1998/ 3141

49 Merkez Mahallesi Köprüsü Araklı Keçikaya Köyü TRABZON-KK-18.05.1998/ 3141

50 Bektaşoğlu Köprüsü, Kemer Köprü, Pınarbaşı Mahallesi Köprü

Araklı Hafizler Mahallesi, Pınarbaşı Mahallesi,Karşı Mahalle

TRABZON-KK-18.05.1998/ 3144

51 Taş Kemer Köprü Araklı Erikli Köyü Pazarcık Mevkii Karadere Üzerinde

TRABZON-KK-27.05.2005/ 275

52 Merkez Camii Araklı Köprüüstü Köyü TRABZON-KBK-02.12.2005/ 490

53 Merkez Camii Araklı Orta Köy TRABZON-KBK-02.12.2005/ 490 TRABZON-KBK-06.07.2006/ 759

54 Kentsel Sit Alanı Arsin Zurnalı-Piştovlu-Çakallı-Đşhanlı-Binatlı- Terzili-Çinganlı Mah.

GEEAYK- 17.11.1978/ 1405

55 Kale Kalıntıları Arsin Çubuklu Köyü TRABZON-KK-01.03.2001/ 4062

56 Büyük Mahalle Camii Arsin Güneyce Köyü TRABZON-KK-06.07.1998/ 3166

57 Büyük Cami Arsin Çatak Beldesi TRABZON-KK-06.07.1998/ 3166

58 Dilek Köyü Camii Arsin Dilek Köyü TRABZON-KK-10.05.2002/ 4415

59

60 Orta Mahalle Camii Arsin TRABZON-KK-06.07.1998/ 3166

61 Taş Kemer Köprü Arsin Cudibey Mah. ile Işıklı Köyü arasında Elmalı Deresi üzerinde

TRABZON-KK-21.10.2005/ 407

62 Sivil Mim Örneği Arsin Fatih Mah. TRABZON-KK-01.11.2007/ 1355

63 Aydınlı Mah.Taş Köprü, Çapnalıoğlu Taş Köprü, Taş Köprü

Beşikdüzü

Duygulu Köyü Kayaslı Mahallesi

TRABZON-KK-06.07.1998/ 3171

64 Kale Kalıntıları Beşikdüzü Kalegüneyköyü TRABZON-KK-21.10.1994/ 2043

65 Sivil Mim Örnekleri Beşikdüzü TRABZON-KK-15.12.1999/ 3687



490


66 Ağaç Beşikdüzü Takaslı Köyü TRABZON-KK-14.12.1999/ 3669

67 Doğal Sit Alanı Beşikdüzü Adacık ve Çeşmeönü Mahalleleri

68 Akkese Köyü Camii Beşikdüzü Akkese Köyü-Güney Mevkii

TRABZON-KBK-16.03.2006/ 592

69 Doğal Sit Alanı Çaykara Arpaözü Köyü- Uzungöl Beldesi

TRABZON-KBK-27.05.2005/264 TRABZON-KK-25.06.2002/ 4455 TRABZON-KK-04.12.1998/ 3332

70 Sivil Mim Örneği Çaykara Uzungöl Beldesi TRABZON-KBK-01.12.2005/ 475

71 Hacı Ömer Camii Çaykara Çambaşı Köyü TRABZON-KK-12.06.1997

72 Alona Mahallesi Mescidi Çaykara Kabataş Köyü TRABZON-KK-22.03.1990/ 636

73 Kovacık Mahallesi Camii Çaykara Akdoğan Köyü TRABZON-KK-12.06.1997

74 Çamlıbel Köyü Camii Çaykara Çamlıbel Köyü TRABZON-KK-12.06.1997

75 Büyük Mahalle Camii Çaykara Akdoğan Köyü TRABZON-KK-12.06.1997

76 Gülveren Mahallesi Camii Çaykara Şahinkaya köyü TRABZON-KK-12.06.1997

77 Merkez Camii Çaykara Akköse köyü GEEAYK-14.02.1979/ 2029

78 Taşkıran Köyü Camii Çaykara Taşkıran köyü TRABZON-KK-12.06.1997

79 Uzungöl Çamlık Mahallesi Camii

Çaykara Uzungöl Çamlık Mahallesi TRABZON-KK-13.07.1991/ 1098

80 Günebakan Köyü Camii Çaykara Dernekpazarı, Günebakan Köyü

TKTVKYK-07.03.1986/ 2026

81 Kabataş Köyü Camii Çaykara Kabataş Köyü TRABZON-KK-22.12.1988/ 263

82 Taşören Köyü Camii Çaykara Taşören Köyü GEEAYK-22.07.1983/ 4446

83 Flak Mahallesi Camii Çaykara Uzungöl Mahallesi GEEAYK-14.02.1981/ 2753

84 Taşçılar Köyü Cami Çaykara Taşçılar köyü TRABZON-KK-23.07.1990/ 263

85 Uzun tarla Köyü Camii Çaykara Uzuntarla Köyü TRABZON-KK-12.06.1997

86 Düz Mahalle Mescidi Çaykara Çambaşı Köyü TRABZON-KK-22.06.1989/ 380 GEEAYK-11.11.1982/ 3903

87 Kemer Köprü Çaykara Uzungöl Bucağı TRABZON-KK-29.09.1989/ 449

88 Sivil Mim Örneği Çaykara Koldere Köyü TRABZON-KBK-26.05.2005/ 244

89 Sivil Mim Örneği Çaykara Karaçam Beldesi TRABZON-KBK-21.12.2006/ 919

90 Sivil Mim Örneği Çaykara Kadahor Mah. TRABZON-KBK-21.09.2006/ 803

91 Yukarıkondu Camii Dernekpazarı TRABZON-KK-25.12.1996/2677

92 Kale Kalıntısı Düzköy Çalköyü Beldesi TRABZON-KK-15.12.1999/ 3701

93 Kale Kalıntısı Düzköy Doğankaya Köyü TRABZON-KK-15.12.1999/ 3701

94 Taşocağı Köyü Camii Düzköy Taşocağı Köyü TRABZON-KK-01.06.20/ 5017

95 Zeliha Mahalle Camii Düzköy Zeliha Mahallesi TRABZON-KBK-27.05.2005/ 262

96 Resullü Mahallesi Camii Düzköy Resullü Mahallesi TRABZON-KBK-02.08.2005/ 361

97 Gökçeler köyü Merkez camii Düzköy Gökçeler Köyü TRABZON-KK-13.12.1999/ 3627

98 Taş Köprü Düzköy Çayırbağı Beldesi TRABZON-KK-15.12.1999/3701

99 Cenehde Şelalesi Düzköy Taşocağı Köyü, Lüra Mezrası

TRABZON-KK-21.10.1994/ 2046

100 Çalköyü Mağarası Düzköy Çalköyü Beldesi TRABZON-KK-15.12.1999/ 3701

101 Kaşkarlı Mağarası Düzköy Çayırbağı Beldesi, Zeliha Mahallesi

TRABZON-KK-15.12.1999/ 3701

102 Doğankaya Camii Düzköy Doğankaya TRABZON-KK-27.05.2005/ 262

103 Camii Düzköy Çalköy Beldesi TRABZON-KBK-02.08.2005/ 361

104 Sivil Mim Örnekleri Hayrat Gülderen Beldesi TRABZON-KK-14.11.2003/ 4869

105 Konak Hayrat Kurtuluş Mahallesi TRABZON-KK-24.03.1998/ 3090

106 Kemer Köprü Hayrat Balaban Beldesi TRABZON-KBK-24.12.2004/ 112

107 Merkez Camii Hayrat Dereyurt Köy TRABZON-KK-31.10.1996/ 2618



491


108 Sarmaşık Köyü Camii Hayrat Sarmaşık Köyü TRABZON-KK-31.10.1996/ 2617

109 Yılmazlar Mahallesi Camii Köprübaşı Beşköy Beldesi TRABZON-KK-15.07.1997/ 2887

110 Arkeolojik Sit Alanı, Doğal Sit Alanı

Maçka Altındere Köyü Altındere Ormanı

TRABZON-KK-20.07.1996/2542 GEEAYK- 14.11.1981/3162

111 Arkeolojik Sit Alanı, Doğal Sit Alanı (Hortokop Kalesi)

Maçka Ortaköy TRABZON-KK-14.12.1999/ 3667 TRABZON-KK-19.10.1998/ 3255


Maçka Meryemana Mevkii-Sumela Manastırı

TRABZON-KK-27.01.1999/ 3355 TRABZON-KK-03.08.1998/ 3214 TRABZON-KK-03.08.1998/ 3215 TRABZON-KK-26.03.1997/2778


Maçka Şimşirli Köyü,Kuştul Manastırı Çevresi

TRABZON-KK-04.12.1998/ 3327

114 Sivil Mim Örneği Maçka Şahinkaya Beldesi Cinali Mahallesi

TRABZON-KK-27.12.1996/ 2727

115 Kale Kalıntısı Maçka Dikkaya Köyü TRABZON-KK-26.10.2001/ 4283

116 Kale Kalıntısı Maçka Kırantaş Köyü TRABZON-KK-01.10.1992/ 1452

117 Kilise Kalıntısı Maçka Yazlık Köyü TRABZON-KK-13.12.1999/ 3635

118 Kilise Kalıntısı Maçka Coşandere Köyü TRABZON-KK-13.12.1999/ 3635

119 Gürgenağaç Köyü Camii Maçka Gürgenağaç Köyü TRABZON-KK-27.01.1999/ 3356

120 Kilise Maçka Köprüyanı Köyü TRABZON-KK-20.101998/ 3273

121 Esiroğlu Camii Maçka Esiroğlu Beldesi TRABZON-KK-15.12.1999/ 3690

122 Anayurt Köyü Camii Maçka Anayurt Köyü TRABZON-KK-27.01.1999/ 3356

123 Vazelon Manastırı Maçka Kiremitli Köyü GEEAYK-21.09.1979/ 1912

124 Kuştur Manastırı Maçka Kuştur Köyü GEEAYK-14.11.19802460

125 St.Barbara Manastırı Maçka Altındere Köyü GEEAYK-14.11.1981/ 3162

126 Yazlık Köyü Camii Maçka Yazlık Köyü TRABZON-KK-27.01.1999/ 3356

127 Güzelce Köyü Camii Maçka Güzelce Köyü TRABZON-KK-27.01.1999/ 3356

128 Kilise Maçka Esiroğlu Beldesi Temelli köyü

TRABZON-KK-03.06.1998/3174

129 Kızlar Manastırı Maçka Kiremitli Köyü TRABZON-KK-17.02.2004/ 494

130 Oğulağaç Köyü Camii Maçka Oğulağaç Köyü TRABZON-KK-27.01.1999/3356

131 Kilise Maçka Bağışlı Köyü TRABZON-KK-13.12.1999/ 3635

132 Kilise Maçka Altındere Köyü TRABZON-KK-13.12.1999/ 3635

133 Ocaklı Kilisesi Maçka Ocaklı Köyü Aşağı Mahalle

TRABZON-KK-13.12.1999/ 3635

134 Akmescit Köyü Camii Maçka Akmescit köyü TRABZON-KK-27.01.1999/ 3356

135 Kınalı Köprüsü Maçka Çoşandere TRABZON-KK-30.05.1992/ 1369

136 Taş Köprü Maçka Altındere Köyü TRABZON-KK-25.06.1999/ 3417

137 Taş Köprü Maçka Köprüyanı Köyü TRABZON-KK-25.06.1999/ 3417

138 Köprü Maçka Gayretli Köyü TRABZON-KK-27.12.1996/ 2725

139 Mataracı II Köprüsü Maçka Maçka Yolu Üzerinde GEEAYK-14.03.1980/ 11789

140 Çift Kemerli Taş Köprü Maçka Esiroğlu Beldesi, Galyan Deresi Üzerinde

TRABZON-KK-21.01.1998/ 3021

141 Hamam Maçka Ocaklı Köyü TRABZON-KK-18.02.2004/ 4949

142 Esiroğlu Köprüsü Maçka Esiroğlu Deresi Üzerinde GEEAYK-14.03.1980/ 11789

143 Maçka Köprüsü Maçka Meryemana Suyu Üzerinde

GEEAYK-14.03.1980/ 11789

144 Taş Köprü Maçka Ardıç Yayla Köyü TRABZON-KK-25.06.1999/3417

145 Taş Köprü Maçka Esiroğlu Beldesi TRABZON-KK-03.08.1998/ 3216

146 Taş Köprü Maçka Bağışlı Köyü TRABZON-KK-25.06.1999/ 3417

147 Yeşilyurt Köprüsü Maçka Yeşilyurt GEEAYK-12.04.19802143

148 Vazelon Mağarası Maçka Kiremitli Köyü TRABZON-KK-08.10.1999/ 3571



492


149 Mağara Maçka Kırantaş Köyü TRABZON-KK-01.10.1992/ 1452

150 Akarsu Köyü Mağarası Maçka Akarsu Köyü TRABZON-KK-21.10.1994/ 2047

151 Kilise Maçka Çamlıdüz Köyü TRABZON-KK-13.12.1999/ 3635

152 Kırak Köprüsü Maçka GEEAYK-12.04.1980/ 2143

153 Merkez Camii Of Merkez GEEAYK-12.07.1980/ 2360

154 Sivil Mim Örneği Of TRABZON-KK-25.12.1996/ 2677

155 Konak 4 Adet Of TRABZON-KK-25.06.1999/3399

156 Merkez Cami Of Sarıkaya Köyü TRABZON-KK-25.12.1996/ 2677

157 Eski Cami Of Gökçeoba Köyü TRABZON-KK-25.12.1996/ 2677

158 Merkez Cami Of Sıraağaç Köyü TRABZON-KK-25.12.1996/ 2677

159 Ahşap Mescid Of Bölümlü Beldesi TRABZON-KK-23.03.2002/4357

160 Merkez Camii Of Sugeldi Köyü TRABZON-KK-22.12.1988/ 261

161 Merkez Camii Of Yemişalan Köyü TRABZON-KK-25.12.1996/ 2677

162 Yazlık Köyü Camii Of Yazlık Köyü TRABZON-KK-22.05.1996/ 2471

163 Yıldız Mahallesi Cami Of Ballıca Köyü TRABZON-KK-25.12.1996/ 2677

164 Yeni Cami Of Uğurlu Kasabası TRABZON-KK-17.08.1991/ 1156

165 Merkez Cami Of Korkut Köyü TRABZON-KK-25.12.1996/ 2677

166 Serindere Camii Of Cumapazarı TRABZON-KK-25.12.1996/2677

167 Hacıbayram Mahallesi Camii Of Gürpınar Köyü TRABZON-KK-19.03.1992/1303

168 Büyük Mahalle Camii Of Bölümlü Beldesi TRABZON-KK-19.10.1998/3258

169 Aşağı Kışlacık Köyü Köprüsü Of Aşağı Kışlacık Köyü TRABZON-KK-25.12.1996/ 2677

170 Köprü Of Darılı Köyü TRABZON-KK-31.10.1996/ 2613

171 Köprü Of Đrfanlı Mahallesi TRABZON-KK-23.12.1994/ 2138

172 Köprü Of Bölümlü Beldesi TRABZON-KK-31.10.1996/ 2614

173 Çamlıtepe Mahallesi Köprüsü, Đrfanlı Mahallesi Köprüsü

Of Đrfanlı Mahallesi Çamlıtepe Mahallesi

TRABZON-KK-23.12.1994/ 2138

174 Erenköy Köprüsü Of Erenköy TRABZON-KK-25.12.1996/ 2677

175 Çamburnu Mevkii Köprüsü Of Çamburnu Mevkii TRABZON-KK-23.12.1994/2138

176 Ağaç Of Merkez

177 Ağaç Of Sarıkaya Köyü TRABZON-KK-25.12.1996/ 2677

178 Kale Kalıntısı Of Çamlı Mhallesi, Kale Civarı Mevkii

TRABZON-KK-16.12.1993/ 1845

179 Sugeldi Köyü Köprüsü Of Sugeldi Köyü TRABZON-KK-31.10.1996/ 2626

180 Köprü Of Of kalesi yakınında, Gelincik Deresi Üzerinde

TRABZON-KK-23.12.1994/ 2138

181 Sivil Mim. Örneği Of Uğurlu Beldesi TRABZON KBK-01.12..2005/ 470 TRABZON KBK-23.12.2006 / 950

182 Sivil Mim. Örneği Of Ballıca Beldesi TRABZON KBK-21.10.2005/ 441

183 Ağaç 2 Adet Sürmene Soğuksu Mahallesi TRABZON-KK-16.05.1991/1003

184

185 Üstündal Kilisesi Kalıntıları Sürmene Üstündal Köyü TRABZON-KK-15.07.1997/ 2881

186 Kentsel Sit Alanı (2 Adet) Sürmene TRABZON-KK-16.05.1991/1003

187 Sivil Mim Örneği Sürmene TRABZON-KBK-31.03.2005/ 180

188 Konak 2 Adet Sürmene GEEAYK-14.02.1981/ 2753

189 Kilise Sürmene Dirlik Köyü TRABZON-KK-25.06.1992/1390

190 Kuşluca Camii Sürmene Çamburnu Beldesi Kuşluca Mahallesi

TRABZON-KK-15.07.1997/ 2884

191 Yalı Camii Sürmene Orta Mahalle TRABZON-KK-16.05.1991/ 1003

192 Gültepe Köyü Camii Sürmene Gültepe Köyü TRABZON-KK-22.06.1989/393 GEEAYK-14.02.1981/ 2753



493


193 Yeşilköy Camii Sürmene Yeşilköy TRABZON-KK-23.11.2001/4301

194 Konak Köyü Camii Sürmene Konak Köyü TRABZON-KK-15.07.1997/ 2881

195 Kefeli Mahallesi Camii Sürmene Gültepe Köyü TRABZON-KK-15.07.1997/ 2881

196 Đrfanlı Mahallesi Camii Sürmene Aşağı Ovalı Camii TRABZON-KK-15.07.1997/ 2881

197 Yokuşbaşı Köyü Camii Sürmene Yokuşbaşı Köyü TRABZON-KK-15.07.1997/ 2881

198 Yukarı Ovalı Köyü Camii Sürmene Yukarı Ovalı Köyü TRABZON-KK-15.07.1997/ 2881

199 Karacakaya Camii Sürmene Karacakaya Köyü TRABZON-KK-15.07.1997/ 2881

200 Dirlik Köyü Köprüsü I,II Sürmene Dirlik Köyü TRABZON-KK-15.07.1997/ 2881

201 Gökçesu Mahallesi Köprüsü, Çamburnu Beldesi Köprüsü

Sürmene Çamburnu Beldesi Gökçesu Mahallesi

TRABZON-KK-15.07.1997/ 2884

202 Oylum Köyü Taş Köprüsü Sürmene Oylum Köyü TRABZON-KK-15.07.1997/ 2881

203 Güney Köy Köprüsü Sürmene Güney Köy TRABZON-KK-15.07.1997/ 2881

204 Kalecik Köprüsü Sürmene Sürmene, Of Yolu Kalederesi

205 Taş Köprü Şalpazarı Ağırtaş Köyü- Sugören Köyü arasında

TRABZON-KK-06.07.1998/ 3170

206 Melikşah Köprüsü Şalpazarı Simenli Köyü TRABZON-KK-22.06.1989/ 374

207 Saylıbuz Köprüsü, Değirmenyanı Köprüsü

Şalpazarı Geyikli beldesi TRABZON-KK-13.11.2003/ 4843

208 Kısık KöprüsüII Şalpazarı Merkez TRABZON-KK-06.07.1998/ 3169

209 Alaca Köprüsü Şalpazarı Gökçeköy TRABZON-KK-06.07.1998/ 3170

210 Taş Köprü Şalpazarı Çetrik Köyü TRABZON-KK-06.07.1998/ 3170

211 Zeynel Oğlu Köprüsü, Ağızbaşı Köprüsü

Şalpazarı Geyikli BeldesiAdembilmez Deresi Üzerinde

TRABZON-KK-13.11.2003/ 4843

212 Karaağaç Köprüsü Şalpazarı Pelitçik Köyü Civarında TRABZON-KK-06.07.1998/ 3170

213 Ağasar Köpüsü Şalpazarı Düzköy, Dereköy Birleşiminde

TRABZON-KK-06.07.1998/3170

214 Köprü Şalpazarı Düzköy ile Dorukkiriş Köylerini Bağlayan Asar Deresi Üzerinde

TRABZON-KK-06.07.1998/ 3170

215 Taş Köprü Şalpazarı Yarık Mevkii TRABZON-KK-06.07.1998/ 3170

216 Taş Köprü Şalpazarı Dereköy TRABZON-KK-06.07.1998/ 3170

217 Taş Kemer Köprü Şalpazarı Kasımağzı Köyü TRABZON KBK-31.10.2006/ 840

218 Han Kalıntısı Tonya Kalınçam Köyü TRABZON-KK-20.10.1998/ 3269

219 Kıran Camii Tonya Kayacan Köyü TRABZON-KK-04.07.2003/ 4749

220 Karşılar Mahallesi Camii Tonya Karşılar Mahallesi TRABZON-KBK-02.08.2005/ 364

221 Kalınçam Köyü Camii Tonya Kalınçam Köyü TRABZON-KK-20.10.1998/ 3269

222 Taş Köprü I, II, III, Karasu Köprüsü, Köprübaşı Köprüsü

Tonya Karasu Mevkii, Fol Deresi Üzerinde

TRABZON-KK-21.10.1994/ 2045

223 Tek Göz Kemerli Taş Köprü I, II, III

Tonya Kozluca Köyü,Đskenderli Belde

TRABZON-KK-20.11.1993/ 1830

224 Ağaç Tonya Hükümet Binası Bahçesinde

TRABZON-KK-23.12.1994/2137

225 Sivil Mim Örneği Vakfıkebir GEEAYK-10.05.1980/ 2192

226 Güdün Köyü Camii Vakfıkebir Güdün Köyü TKTVKYK-14.02.1986/ 1893

227 Kilise Vakfıkebir Çamlık Köyü TRABZON-KK-20.10.1998/ 3267

228 Yavuz Köyü Camii Vakfıkebir Yavuz Köyü TRABZON-KK-22.12.1988/262

229 Yalıköy Camii Vakfıkebir Yalıköy TRABZON-KK-22.06.1989/ 391 TKTVKYK-16.09.1987/ 3602

230 Eski Camii Vakfıkebir TRABZON-KK-27.05.2005/ 273

231 Büyük Mahalle Camii Vakfıkebir Çamlık Köyü TRABZON-KK-20.10.1998/ 3267



494


232 Özdil Camii Yomra Özdil Beldesi TRABZON-KK-11.06.1997/ 2857

233 Taş Köprü Yomra Ocak Köyü TRABZON-KK-06.07.1998/ 3167

234 Mungoloğlu Köprüsü Yomra Özdil Beldesi TRABZON-KK-11.06.1997/ 2857

235 Đkisu Köprüsü Yomra Đkisu Köyü TRABZON-KK-06.07.1998/ 3167

236 Kıratlı Köyü Köprüsü Yomra Kıratlı Köyü TRABZON-KK-06.07.1998/ 3167

237 Taş Köprü Yomra Kömürcüler Köyü TRABZON-KK-28.02.2001/ 4054

238 Ağaç Yomra TRABZON-KK-16.12.1993/ 1846

239 Kale Yomra Oymalıtepe Beldesi TRABZON KBK-23.10.2005/ 461



495

KAYNAKLAR • Giresun Đli Turizm Envanteri ve Turizm Geliştirme Planı, 1991 • Gümüşhane Đli Turizm Envanteri ve Turizm Geliştirme Planı, 1991 • Ordu Đli Turizm Envanteri ve Turizm Geliştirme Planı, 1991 • Rize Đli Turizm Envanteri ve Turizm Geliştirme Planı, 1991 • Trabzon Đli Turizm Envanteri ve Turizm Geliştirme Planı, 1991 • Giresun Đl Çevre Durum Raporu, 2007 • Gümüşhane Đl Çevre Durum Raporu, 2007 • Ordu Đl Çevre Durum Raporu, 2006 • Rize Đl Çevre Durum Raporu, 2006 • Trabzon Đl Çevre Durum Raporu, 2007 • Ordu-Trabzon-Rize-Giresun-Gümüşhane-Artvin Planlama Bölgesi 1/100.000

Ölçekli Çevre Düzeni Planı Açıklama Raporu • Doğasıya Giresun, Ali Işık, 2007 • Giresun Rehberi, Giresun Valiliği, 2004 • Gümüşhane, Tarihe Yolculuk, Gümüşhane Valiliği, 2008 • Gümüşhane, Yeşile Yolculuk, Gümüşhane Valiliği, 2008 • Süleymaniye Mahallesi, Gümüşhane Valiliği, Đl Kültür ve Turizm

Müdürlüğü, 2008 • Ordu, Ordu Valiliği, Đl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, 2007 • Doğal Güzellikleriyle Ordu Valiliği, Đl Çevre ve Orman Müdürlüğü, 2007 • Tarihi Kültürü ve Doğası Đle Ordu, Muzaffer Günay, 2007 • Saklı Kıyı Ordu, Ordu Ticaret Meslek ve Anadolu Ticaret Meslek Lisesi,

2008 • Ordu Seyahat Kılavuzu, Ordu Valiliği, Đl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, 2008 • Fotoğraflarla 4 Mevsim Ordu, Ordu Valiliği, Đl Kültür ve Turizm Müdürlüğü,

2007 • Ekonomik-Sosyal-Kültürel ve Turizm Yönleriyle Çambaşı Yaylası, Sıtkı

Çebi, 2000 • Rize Gezi Rehberi, Rize Valiliği, Đl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, 2008 • Rize, Rize Valiliği, Đl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, 2008 • Rize’de Fındıklı ve Güneysu Kırsal Mimarisi, Rize Valiliği ve Fındıklı

Kaymakamlığı, 2008 • Taşhaneden Aşhaneye Pileki, Dr. Ali Uzun, Dr. Sebahat Uzun, Đyidere

Kaymakamlığı Kültür Yayınları, 2008 • Tarihi Kültürü Turizmi ve Her Yönüyle Trabzon, Trabzon Valiliği, 1997 • Trabzon, Trabzon Valiliği, Đl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, 2008



496

• Trabzon, Trabzon Belediyesi Kültür- Turizm Tanıtma ve Spor Müdürlüğü, • Yayla Turizmi, Mehmet Volkan Canalioğlu, 2000 • Tarih Đçinde Trabzon Valileri, Hüseyin Albayrak, Trabzon Valiliği, Đl Kültür

ve Turizm Müdürlüğü, 2008 • Kültür ve Turizm Bakanlığı Tescil Listeleri, 2008 • Meteoroloji Bülteni, Başbakanlık Basımevi, 1974 • Kültür ve Turizm Bakanlığı Konaklama Đstatistikleri, 2000–2007 • 1990 Genel Nüfus Sayımı, Nüfusun Sosyal ve Ekonomik Nitelikleri, D.Đ.E,

1993 • 2000 Genel Nüfus Sayımı, Nüfusun Sosyal ve Ekonomik Nitelikleri, D.Đ.E,

2003 • Đl Turizm Müdürlükleri Đstatistikleri, 2007 • Türkiye Đstatistik Kurumu Đstatistikleri, 2008 • Osmanlı Şehirleri, 1985 • www.giresun.gov. tr • www.gümüşhane.gov. tr • www.ordu.gov. tr • www.rize.gov. tr • www.trabzon.gov. tr • gumuşhane.bel.tr • www.ordu.bel.tr • www.rize.bel.tr • www.trabzon.bel.tr • www.kulturturızm.gov.tr • kvgm.kultur.gov.tr • www.tuik.gov.tr • www.karalahana.com • www.karadenizgezi.net • www.turizmtr.net • www.rizede.com • www.trabzon.org

DO ĞU KARADEN ĐZ · 2019-05-22 · DO ĞU KARADEN ĐZ TUR ĐZM MASTER PLANI (Giresun-Gümü...

Documents

Transcript of DO ĞU KARADEN ĐZ · 2019-05-22 · DO ĞU KARADEN ĐZ TUR ĐZM MASTER PLANI (Giresun-Gümü...