Uykuda kayıt teknikleri: polisomnografi, portabl teknikler, laboratuvar standartları

Doç. Dr. Tansu ULUKAVAK ÇİFTÇİGazi Üniversitesi Tıp Fakültesi

Göğüs Hastalıkları A.D.

Polisomnografi: Tanım

Uyku sırasında çok sayıda fizyolojik parametrenin kaydedilmesidir

Polisomnografi

1. Elektroensefalografi (EEG)2. Elektrookülografi (EOG)3. Elektromiyografi (EMG)4. Elektrokardiyografi (EKG)5. Solunum monitorizasyonu

Solunum Monitorizasyonu1) Solunum çabası kaydı

•strain gauges, •respiratory inductiveplethysmography, •impedance pneumography, •respiratory magnetometers, •respiratory muscleelectromyography

2) Hava akımı kaydı•nasal basınç ölçer, •pnömotakograf, •intraözofageal basınç ölçer, •ekspire edilen CO2, •SaO2

6. Özefageal pH7. Vücut pozisyonu8. Horlama9. Penil tümesans monitorizasyonu10. Video kaydı

Uyku EEG’si Polisomnografi

Çalışma süresi 30 dakika 6-8 saat

Kaydedilen uykuevreleri

NREM ağırlıklı Mutlaka NREM ve REM

EEG derivasyonları 16-20 1-4

Diğer poligrafikderivasyonlar

Genellikle (-) Her zaman çoksayıda

EEG düşük frekanslıfiltresi

1 Hz 0.5 Hz

Değerlendirmepenceresi

10 sn 30-120 sn

Uyku evrelerininskorlanması

(-) (+)

Taşınabilir kayıt teknikleri

Amaç

Tarama yaparak semptomu olmayan ama uyku bozukluğu açısından risk faktörü taşıyan kişileri saptamakUyku bozukluklarına tanı koymak

•ATS (American Thoracic Society), •ACCP (American College of ChestPhysicians),•AASM (American Academy of SleepMedicine),

Taşınabilir kayıt teknikleri ile ilgili olarak 1990-2000 arasında yapılmış çalışmaların ışığında ortak rapor oluşturmuşlar.

AASM’nin mini sözlüğüRecording (Kayıt): Fizyolojik ve davranışsal sinyallerin pasif olarak toplanmasıAttended (Refakatli): Tüm kayıt süresi boyunca bir personelin hastaya fiziksel olarak refakat etmesiUnattended (Refakatsiz): Hastaya uyku personelinden kimsenin fiziksel olarak refakat etmemesiMonitoring (Gözlem): Yönetici personel tarafından dataların sürekli gözlenmesiyle gerçekleştirilen kayıt

Portable recording (Taşınabilir kayıt): Uyku laboratuvarı dışına kolayca taşınabilen kayıt sistemiHome recording (Evde kayıt): Taşınabilir kayıt sisteminin hastanın evinde gerçekleştirilmesiAmbulatory recording (Hareket halinde kayıt):Hastanın yürümesine ve başka günlük aktivitelerini yapmasına engel olmadan gerçekleştirilen kayıt türü. Screening (Tarama): OSAS lehine semptomu olmayan ama risk faktörlerine sahip kişilere uygulanan test.

AASM’nin 1994’de belirlediği kayıt sistemlerinin sınıflaması:

Tip I: Standart polisomnografiTip II: Geniş kapsamlı taşınabilir polisomnografiTip III: Modifiye taşınabilir uyku apne testiTip IV: Tek veya çift biyoparametrekaydı

Tip I:Standart Polisomnografi

Uyku laboratuvarı veya merkezinde uygulanır.EEG (C4-A1 veya C3-A2)EOGEMG (çene)EKGHava akımıSolunum çabasıOksijen satürasyonu

Tip II: Geniş kapsamlıtaşınabilir polisomnografi

EEG (C4-A1 veya C3-A2)EOGEMG (çene)EKGHava akımıSolunum çabasıOksijen satürasyonu

OSAS tanısında evde taşınabilir cihazlarla kayıt

AvantajlarıHasta tarafından kabul edilebilirlik oranı yüksektirDaha rahat bir ortam sağlanmış olur ve hasta normal uykusunu uyuyabilirFiyat daha düşüktürİlk gece etkisinin minimalize edilmesi sağlanabilir

OSAS tanısında evde taşınabilir cihazlarla kayıt

DezavantajlarıTeknisyen kontrolü bulunmadığı için artefaktsız kaliteli kayıt almada zorluk çekilirGenel durumu iyi olmayan hastalara müdahele edilemezYetersiz verilerin yorumlanmasında sıkıntı çekilirMultipl sleep latency test (MSLT)’ninuygulanamaz

Tip III: Modifie taşınabilir uyku apne testi

4 kanal içerir:Solunum kaydı (En az iki solunumsal hareket kanalı veya 1 solunumsal hareket + 1 hava akımı kanalı)EKG veya kalp hızı kaydıOksijen satürasyonu

Tip IV: Tek veya çift biyoparametre kaydı

Bir veya iki kanal kullanılır:

Oksijen satürasyonuve/veya

Hava akımı

Tip I Tip II Tip III Tip IV

Kanallar EEG, EOG, EMG, EKG, hava akımı, solunum çabası, SaO2

EEG, EOG, EMG, EKG, hava akımı, solunum çabası, SaO2

Ventilasyon kaydı, EKG veya kalp hızı, SaO2

SaO2 veya Hava akımı

Vücut pozisyonu

Kaydedilebilir ya da gözlenebilir

Kaydedilebilir ya da Gözlenebilir

Gözlenebilir Ölçülemez

Bacak hareketleri

EMG veya hareket sensörükullanılabilir

EMG veya hareket sensörükullanılabilir

Kaydedilebilir Kaydedilemez

Personel Refakatçi personel vardır

Refakatçi personel olabilir

Refakatçi personel yoktur

Refakatçi personel yoktur

Girişim Mümkündür Mümkün değildir

Mümkün değildir

Mümkün değildir

Tip III cihazlar:

Edentrace 2700: Nazal/oral hava akımı ( termistörle)Göğüs duvarı hareketi (impedanspletismografi ile)Kalp hızıOksijen satürasyonu (pulse oksimetreile)

Edentrace 4700Nazal/oral hava akımı ( termistörle)Göğüs duvarı hareketi (impedanspletismografi ile)Kalp hızıOksijen satürasyonu (pulse oksimetreile)Vücut pozisyonuEKG

Medilog:Tam bir Tip III cihaz değil.SaO2 ve kalp hızı (ya da EKG) ölçümü yok

Static Charge Sensitive Bed (SCSB):2 kg ağırlığında, 1.5cm x 0.9 m x 1.9 m ölçülerinde fleksibl bir yatak.

BallistocardiogramSolunum çabasıVücut hareketi

MESAM:Hava akımı ve kalp hızının kaydedildiği cihazlardır.

Oksimetre ve/veya vücut pozisyonukaydı ile kombine edilebilir.

MESAM 4:Ek olarak;

Oksijen satürasyonu indeksiKalp hızı değişim indeksiHorlama indeksi

Tip IV cihazlar

1. Hava akımı ve tarkeal ses kaydıNazal ve oral hava akımını kaydeden termistörün yerleştirildiği maskeStetoskop ve mikrofondan geliştirilen ve hava akımını, hava akımının çıkardığısese göre kaydeden bir cihaz (dijital olarak horlamayı kaydeden ve sistemine SaO2 eklenebilen türleri var)Apnea-Check Sistem: Termistör + pulseoksimetre kombinasyonu

2. OksimetreParmak probuKulak memesi probu

Ayrıca hafızaya alma özelliklerine göre de farklı çeşitleri var.

3. Diğerleri:Holter monitoring: R-R intervaldeğişikliğiKan basıncı monitorizasyonuParmak pletismografisiVücut hareketleri kaydı

Hasta ile ilgili faktörler •Obez hastalarda FRC düşüktür, V/Q dengesizliği söz konusudur, bu nedenlehipoksemi gelişir•Altta yatan akciğerhastalığınedeniyle hipoksemisöz konusu olabilir•Hasta uyumadığı içinoksijen satürasyonu normal olabilir

Teknik faktörler •Oksimeti probununpozisyonu değişebilir

Apne –hipopne ve AHI sınırındaki farklılıklar

•Kabul edilen apne hipopnetanımı için desatürasyonvarlığı şartsa oksimetrininsensitivitesi artar

Oksijen satürasyonundakidüşme oranındaki farklılıklar

•%3 ? %4 ?

Pulse oksimetri kaydı

Pulse oksimetri kaydınıyorumlama

OSAS için klinik şüphe zayıf, oksimetri kaydı normal ise hastalık ekarte edilebilirBelirgin gündüz aşırı uyku hali varken oksimetri normalse standart PSG endikasyonu vardır.OSAS için klinik şüphe güçlü, oksimetri bulguları uyumlu ise doğrudan CPAP titrasyonu yapılabilir.

Laboratuvar Standartları

Laboratuvar standartları

İlk kez gönüllü uyku laboratuarlarınınakredite edilmesi Almanya’da Deutsche Gesellschaft für Schlafforschung und Schlafmedizin (DGSM) tarafından ve1989’da gerçekleşmiştir. European National Sleep Societies(ENSS)’nin, 2004’de Mallorca’dakitoplantısında bir akreditasyon prosedürühazırlanmıştırEuropean guidelines for the accreditation of Sleep MedicineCenters. J Sleep Res 2006; 15: 231-8.

Minimum montaj kanalları

2 EEG (C3-A2 ve C4-A1 gibi)2 EOG1 mental/submental EMGSaO2Horlama horlama kaydıVücut pozisyonu sensörüNazal basınç/akım sinyali (termistör tek başına bir kayıt metodu olarak kabul edilemez)2 tibialis anterior için EMGEKG, tek kanalVideo kayıt

İsteğe bağlı diğer kanallarÖzefageal basınçÖzefageal pHVücut ısısı ölçümüPenil tümesansNon-invaziv kan basıncıUzun süreli kan basıncı ölçümüÇok kanallı EKG kaydıTranskütanöz O2 ve CO2 Genişlemiş EEGGenişlemiş EOG (vertikal göz hareketleri)Genişlemiş EMG, çok kanallı ya da diğer ekstremiteler içinGörüntü ve elektrod sinyallerini eş zamanlı kayıt edebilen video sistemiPulse pletismografi veya tonometriPulse transit time

Personel

Sorumlu hekimUyku teknisyeni ve hemşireSekreter

Hasta raporları, dökümantasyon ve arşiv

Tanı prosedürü

Anamnez ve fizik muayeneKlinik testler (laboratuar, radyoloji, solunum fonksiyon testleri vs)MSLTMWTUyku hijyeniUyku anketi (Pittsburg Sleep QualityIndex, Epworth Sleepiness Scale, Stanford Sleepiness Scale vs)

Teşekkürlerimle