Düük Karbonlu Kalkınma i çin Çözümsel · Teknik Destek Projesi Proje No:...

i

Katılım Öncesi Mali Yardım Aracı

2013 Türkiye Ulusal Programı

Düşük Karbonlu Kalkınma için Çözümsel

Tabanlı Strateji ve Eylem Geliştirilmesi

Teknik Destek Projesi

Proje No: EuropeAid/136032/IH/SER/TR

Sözleşme No: TR2013/0327.05.01-01/001

Faaliyet 1.2. Düşük karbonlu kalkınma ve iklim

değişikliği azaltım performansını iyileştirmek için

yasal ve kurumsal boşluk analizi

(Boşluk Analizi Raporu)

Ankara 2018

ii

Projenin Adı: Düşük Karbonlu Kalkınma İçin Çözümsel Tabanlı Strateji ve Eylem Geliştirilmesi Teknik Destek

Projesi

Hizmet Sözleşmesi No: TR2013/0327.05.01-01/001

Proje Kimlik No: EuropeAid/136032/IH/SER/TR

Proje Bütçesi: € 3,865,010.00

Başlangıç Tarihi: 29 Mayıs 2017

Bitiş Tarihi / Süre: 29 Mayıs 2020 / 36 Ay

Sözleşme Makamı: Merkezi Finans ve İhale Birimi (MFİB), Ankara, Türkiye

Sözleşme Müdürü: Hacer BİLGE

Adres: T.C. Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı, E-Blok No:36 İnönü Bulvarı 06510 Emek/Ankara / TÜRKİYE

Telefon: + 90 312 295 49 00

Faks: + 90 312286 70 72

E-posta: [email protected]

Faydalanıcı: Çevre ve Şehircilik Bakanlığı

Adres: Mustafa Kemal Mahallesi Eskişehir Devlet Yolu (Dumlupınar Bulvarı) 9. km. No: 278 Çankaya / Ankara

Telefon: + 90 312 410 10 00

Faks: + 90 312 474 03 35

Yüklenici: Hulla & Co Human Dynamics KG (Konsorsiyum Lideri).

Proje Direktörü: Rade Glomazic

Adres: Kralja Milana 34, 1st Floor, 11000 Belgrade, Serbia

Telefon: + 381 11 785 06 30

Faks: + 381 11 264 30 99


Proje Ekip Lideri: Mykola Raptsun

Adres (Project Office): Mustafa Kemal Mahallesi, 2138. Sokak, No:5/3, Çankaya/Ankara

Telefon/Faks: +90 312 219 41 08


Bu doküman, Türkiye Cumhuriyeti ve Avrupa Birliği’nin finansal desteği ile hazırlanmıştır.

Yasal Uyarı: Bu yayının içeriğinden yalnızca Hulla & Co Human Dynamics KG liderliğindeki Konsorsiyum sorumludur ve hiçbir şekilde

Türkiye Cumhuriyeti ve Avrupa Birliği’nin görüşlerini yansıtmamaktadır.

mailto:[email protected]



iii

İçindekiler

İçindekiler ................................................................................................................... iii

Şekiller Listesi ............................................................................................................ iv

Tablolar Listesi ........................................................................................................... v

Kısaltmalar ................................................................................................................. vi

1. Giriş ..................................................................................................................... 1

1.1. Rapor Kapsam ve Amacı ........................................................................................ 1

1.2. Boşluk Analizi Metodolojisi ...................................................................................... 5

2. Düşük Karbonlu Kalkınma için Yasal Çerçeve ..................................................... 9

2.1. AB Yasal Çerçevesi ................................................................................................ 9

2.1.1. AB DKK Politika ve Mevzuatı Analizi ................................................................ 9

2.2. Türkiye’nin Yasal Çerçevesi .................................................................................. 41

2.2.1. Türkiye’nin DKK Politika ve Mevzuat Analizi .................................................. 42

3. Politika ve Mevzuat Boşluk Analizi ..................................................................... 67

3.1. Politika Boşluk Analizi ........................................................................................... 67

3.2. Mevzuat Boşluk Analizi ......................................................................................... 73

4. Düşük Karbonlu Kalkınmaya Yönelik Yönetişim ve Kurumsal Çerçeve ............. 89

4.1. Türkiye’de Düşük Karbonlu Kalkınma Alanında Faaliyet Gösteren Kurumlar ........ 89

4.1.1. Kurumsal Yapı ............................................................................................... 90

4.1.2. Yönetişim, Sorumluluk ve Yetkinlikler ............................................................ 91

4.2. Diğer Kurumlar ve Sivil Toplum ............................................................................. 98

4.3. Kurumsal Çerçeve Analizi ..................................................................................... 99

4.3.1. Kurumsal Kapasite Analizi Anketine Dayalı Araştırma ................................. 100

4.3.2. İşlevsel Haritalama ve SWOT Analizi Sonuçları ........................................... 102

4.3.3. Kurumsal Performans Değerlendirmesi ........................................................ 106

5. Sonuç ve Öneriler ............................................................................................ 110

EKLER ................................................................................................................... 115

Ek.1 – İklim Değişikliği / Düşük Karbonlu Kalkınma Bağlantılı Kurum ve İnsan Kapasitesi

Anketi 115

iv

Şekiller Listesi

Şekil 1. DKK Yol Haritası’nda yer alan stratejik, entegre politika vizyonu ve hedefler

................................................................................................................................. 11

Şekil 2. Atık Yönetimi Hiyerarşisi .............................................................................. 36

Şekil 3. İklim Değişikliği ve Hava Yönetimi Koordinasyon Kurulu Çalışma Grupları . 91

Şekil 4. İklim Değişikliği Konularının Farklı Kuruluşlara Bildirilmesinden Sorumlu

Uzman Sayısı ......................................................................................................... 102

v

Tablolar Listesi

Tablo 1. Tarım Sektörü SWOT Analizi (katılımcılardan en fazla oy alan ilk beş unsur)

................................................................................................................................... 2

Tablo 2. Ulaştırma Sektörü SWOT Analizi (katılımcılardan en fazla oy alan ilk beş

unsur) ......................................................................................................................... 2

Tablo 3. Atık Sektörü SWOT Analizi (katılımcılardan en fazla oy alan ilk beş unsur) . 3

Tablo 4. Bina Sektörü SWOT Analizi (katılımcılardan en fazla oy alan ilk beş unsur) 4

Tablo 5. MRV Mevzuat Bileşenleri ........................................................................... 44

Tablo 6. Mevzuat Araçlarının Karşılaştırması ........................................................... 73

Tablo 7. AB ve Türkiye arasında Sera Gazı Emisyonlarının İzlenmesi ve Raporlanması

ile ilgili Mevzuatın Karşılaştırması ............................................................................ 74

Tablo 8. AB ve Türkiye arasında EV ile ilgili Mevzuatın Karşılaştırması .................. 75

Tablo 9. AB ve Türkiye arasında Yenilenebilir Enerji (Ulaştırma ve Tarım) ile ilgili

Mevzuatın Karşılaştırması ........................................................................................ 77

Tablo 10. AB ve Türkiye arasında Ulaştırma ile ilgili Mevzuatın Karşılaştırması ...... 80

Tablo 11. AB ve Türkiye arasında Atık ile ilgili Mevzuatın Karşılaştırması ............... 85

Tablo 12. AB ve Türkiye arasında Tarım ile ilgili Mevzuatın Karşılaştırması ............ 86

Tablo 13. Ana Kurumsal Sorumluluk ve Yetkinlikler ................................................. 91

Tablo 14. Türkiye’de İklim Değişikliği Alanında Faaliyet Gösteren Kurumların Örtüşen

Politika ve Tedbirleri ................................................................................................. 93

Tablo 15. Türkiye’de Düşük Karbonlu Kalkınmaya Yönelik Kurumsal SWOT Analizi

............................................................................................................................... 102

Tablo 16. Türkiye’de Düşük Karbonlu Kalkınma Kurumlarındaki Personel/Çalışan

Düzeyine İlişkin SWOT ........................................................................................... 105

Tablo 17. Kurumsal Performans Değerlendirme Matrisi ......................................... 106

Tablo 18. İlgili Kurum ve Yönetişim Performansı Değerlendirilme Sonucu Elde Edilen

Çıkarım ve Açıklamalar .......................................................................................... 107

Tablo 19. Anket Katılımcılarının İDHYKK Verimliliğine İlişkin Notları ..................... 109

Tablo 20. Kurumsal Kapasite ve Yönetişime İlişkin Sonuçlar ................................. 113

vi

Kısaltmalar

AB Avrupa Birliği

AFAD Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı

AK Avrupa Komisyonu

AKA Avrupa Ekonomik Alanı

AKAKDO Arazi Kullanımı, Arazi Kullanım Değişikliği ve Ormancılık

AP Avrupa Parlamentosu

AR&GE Araştırma ve Geliştirme

BAU Referans Senaryo

BEP Bina Enerji Performansı

BM Birleşmiş Milletler

BMİDÇS Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi

BSTB Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

CE Avrupa Uygunluk Standardı

CH4 Methan

CNG Sıkıştırılmış Doğal Gaz

CO2 Karbon Dioksit

CO2-eşd Karbon Dioksit Eşdeğeri

COM Komisyon

ÇŞB Çevre ve Şehircilik Bakanlığı

ÇSGB Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı

CTCN İklim Değişikliği Teknoloji Merkezi ve Ağı

DKK Düşük Karbonlu Kalkınma

DSİ Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü

EBRD Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası

EMRA Enerji Piyasaları Düzenleyici Kurumu

EPC Enerji Performans Sözleşmesi

vii

ESCO Enerji Hizmetleri İşletmesi

ETKB Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı

EV Enerji Verimliliği

GHG Sera Gazı

GTHB Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı

İDHYKK İklim Değişikliği ve Hava Yönetimi Koordinasyon Kurulu

IFC Uluslararası Finans Kurumu

INDC Ulusal Katkı Niyet Beyanı

IPA Katılım Öncesi Mali Yardım Aracı

IPCC Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli

KB Kalkınma Bakanlığı

KOBİ Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler

LPG Sıvılaştırılmış Petrol Gazı

m2 Metrekare

MRV İzleme, Raporlama, Doğrulama

Mt Milyon Ton

MUSIAD Müstakil Sanayici ve İşadamları Derneği

N2O Nitröz oksit

NDC Ulusal Olarak Belirlenen Katkı

NH3 Amonyak

NMHC Metan Olmayan Hidrokarbon

NOX Azot oksitleri

OECD Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü

OGM Orman Genel Müdürlüğü

CAP Ortak Tarım Politikası

P&Ms Politika ve Tedbirler

QA Kalite Güvence

QC Kalite Kontrol

viii

SHGM Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü

STK Sivil Toplum Kuruluşu

SWOT Güçlü – Zayıf Yönler ve Fırsatlar - Tedhditler

TACCC Şeffalık, Kesinlik, Tutarlılık, Karşılaştırılabilirlik ve Bütünlük

TCDD Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları

TEMA Türkiye Erozyonla Mücadele, Ağaçlandırma ve Doğal Varlıkları

Koruma Vakfı

TÜBİTAK Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu

TÜİK Türkiye İstatistik Kurumu

TÜSİAD Türkiye Sanayici İş İnsanları Derneği

UDİB Ulaştırma, Denizcilik ve İletişim Bakanlığı

UİDEP Ulusal İklim Değişikliği Eylem Planı

UİDS Ulusal İklim Değişikliği Stratejisi

UİDUSEP Ulusal İklim Değişikliği Uyum Stratejisi ve Eylem Planı

USD ABD Doları

YET-EAA Yenilenebilir Enerji Teknolojileri-Ekonomik Analiz Aracı

WWF Doğal Hayatı Koruma Vakfı

1

1. Giriş

Boşluk Analizi’nin amacı, varolan gerçek performans ile potansiyel ya da arzu edilen

performans arasında bir karşılaştırma yapmaktır. Düşük karbonlu kalkınma (DKK) için

strateji ve eylem geliştirmek söz konusu olduğunda amaç, proje faydalanıcı ve ana

paydaşlarının DKK hedeflerini gerçekleştirebilmek için varolan kaynakları en iyi

biçimde kullanıp kullanmadıklarını belirlemektir.

Boşluk analizi, girdilerin (kaynak) optimize edilmiş dağılım ve entegrasyonuyla,

varolan dağılım seviyesi arasındaki farkı tespit etmektedir. Böylelikle, geliştirilebilecek

alanlar ortaya çıkarılmaktadır. Boşluk analizi ihtiyaçlar ile varolan kapasite arasındaki

farkı belirleme, belgelendirme ve iyileştirmekten ibarettir. Doğal olarak da, bir boşluk

analizi öncelikle kıyaslama yapmakla başlamaktadır. Belirli bir alana ilişkin performans

beklentileri genel olarak belirlendikten sonra, bu beklentinin konunun mevcut

performans düzeyiyle karşılaştırılması mümkün olabilmektedir. Bu çalışma

kapsamında kıyaslama ölçütü, BMİDÇS amaç ve ilgili kararları doğrultusunda

şekillendirilmekte olan, AB İklim Müktesebatı olarak kabul edilmektedir. Dolayısıyla,

Tükiye’deki yasal sistemin AB iklim müktesebatıyla uyumlaştırılması, sadece AB ile

uyumlaşma sürecini değil, aynı zamanda Türkiye’nin BMİDÇS kapsamındaki

sorumluluklarını da destekleyecektir.

Boşluk analizi aslında, DKK amaç ve hedefleri doğrultusunda, mevcutta yapılanlarla,

geleceğin nasıl olması istendiğine ilişkin resmi bir çalışmadır.

Böylesi bir analiz çalışmasıyla, düşük karbonlu kalkınmaya geçiş için gerekli olan

zaman, para ve insan kaynakları yatırımlarının ölçülmesi için bir temel oluşturulması

ümit edilmektedir.

1.1. Rapor Kapsam ve Amacı

Boşluk Analizi Raporu, varolan iklim değişikliği bağlantılı mevzuat ve kurumsal

yapılara ilişkin güçlü ve zayıf yönlerle birlikte, bunların sahip olduğu tehdit ve fırsatların

daha iyi anlaşılmasını sağlamayı amaçlamaktadır. Söz konusu Rapor, UİDEP ve diğer

benzeri politika ve planlar gibi farklı düşük karbonlu kalkınma strateji belgelerinde ifade

edilen ulusal ve sektörel düşük karbon ve iklim değişikliği hedeflerinin

gerçekleştirilmesi doğrultusunda, varolan kurumsal performans ve düzenlemelerin

arzu edilen düşük karbonlu kalkınma ve iklim değişikliği performansına kıyasla

değerlendirilmesini içermektedir. Rapor kapsamında, bina, atık, ulaştırma ve tarım gibi

proje hedef sektörlerine dâhil ilgili paydaşların katılımı sağlanmıştır. İklim değişikliği ve

düşük karbonlu kalkınma alanlarının yönetişimine dâhil kamu ve sivil toplum

yapılarıyla derinlemesine bir anket çalışması yapılmıştır. 05 Mart 2018 tarihinde

2

düzenlenen çalıştay sonucu ortaya çıkan SWOT analizi de, bu boşluk analizi

kapsamında değerlendirmeye alınmıştır.

Tablo 1. Tarım Sektörü SWOT Analizi (katılımcılardan en fazla oy alan ilk beş unsur)

GÜÇLÜ YÖNLER (+) ZAYIF YÖNLER (-)

Tarım alanlarının genişliği ve tek bir bakanlığın

sorumlu olması

İklim değişikliği konusunda çalışan uzmanların

sayıca yetersiz olması

Çevreyle bağlantılı tarım desteklerinin varlığı (İyi

Tarım Uygulamaları, Organik Tarım, ÇATAK,

yem bitkileri, kırsal kalkınma, gibi)

Kurumlarda uzmanlaşma ve personel

mobilizasyonunda eksiklikler

Biyogaz tesisleri kurulumu için destek ve

programlar İklim değişikliği konusunda farkındalık eksikliği

Tarım modernizasyonu destekleri

Tarım politikalarında önceliğin üretimde artış

sağlamak olması, İklim değişikliği ve tarımsal

konularda mevzuat eksikliği

Tarımda Kuraklık Eylem Planı’nın varlığı Çiftçi davranışlarının değiştirilmesinin zorluğu

FIRSATLAR (+) TEHDİTLER (-)

AB fonlu projeler Diğer sektörler tarafından tehdit edilen tarım

arazileri

Diğer dış fonlar Artan nüfus ve gıda talebi nedeniyle tarım

sektörünün baskı altında olması

Teknoloji ve bilgiye erişim tesisleri Yabancı teknolojiye bağımlılık ve bunların

pahalı olması

GTHB kapsamında iklim değişikliği ve tarım

konularında AR&GE altyapısının varlığı Tarım istihdamında azalma ve göç

OSİB kapsamında su veri tabanının varlığı Komşu ülkelerdeki çatışmalar ve diğer sektörler

tarafından tehdit edilen tarım arazileri

Tablo 2. Ulaştırma Sektörü SWOT Analizi (katılımcılardan en fazla oy alan ilk beş unsur)


Yüksek kalite havayolu ulaştırması (AB

standartlarında)

Ulaştırma sektöründeki dengesiz dağılım

-Yüksek oranda karayoluna karşı ve demir ile

deniz yollarındaki düşük pay

Mega altyapı yatırımlarında artış (Marmaray,

Avrasya tüneli gibi) Demiryolu altyapı eksikliği

Devam eden Ulusal Ulaştırma Ana Planı ve bazı

şehirler için Ulaştırma Ana Planları çalışmaları Bisiklet ve yürüyüş için desteğin eksikliği

3

Yeşil liman ve havaalanı projeleri Dengesiz araç vergilendirme sistemi

-Yeni araçlar için yüksek tüketim vergileri

Akıllı Ulaştırma Sistemlerinde gelişme (ITS) DKK’nin Bakanlıkların öncelikli gündemi

olmaması (UDHB, KB, gibi)


Kentsel toplu taşıma sistemlerinin geliştirilmesi

ve teşvik edilmesi

Kentsel planlama yetkisinin bağımsız yerel

yönetimlere devredilmesi sonucu hatalı

politikalar

Araçların yenilenmesi

Şehirlerin yayılımı

-Şehirlerde devam eden gelişme ve yayılma;

şehir nüfuslarının artışı

İhtiyaçlar doğrultusunda inovasyon ve yerel

çözümlerin geliştirilmesi Uzun vadeli planlama ve değerlendirmenin

olmayışı

İhtiyaçlar doğrultusunda inovasyon ve yerel

çözümlerin geliştirilmesi Kırsal politika eksikleri nedeniyle şehirlere göç

Alternatif yakıtlı ve elektrikli araçların

geliştirilmesi

Teknolojik yatırımlara bütçe ayrılmaması

-İklim değişikliği politikaları ve temiz enerji

üretimi için inisiyatif eksikliği

Tablo 3. Atık Sektörü SWOT Analizi (katılımcılardan en fazla oy alan ilk beş unsur)


AB müktesebatının atıkla ilgili bölümünün ulusal

mevzuata başarılı biçimde aktarılması ve güçlü

ulusal atık mevzuatı

Yerel yönetimlerin atık yönetimi konusuna

düşük düzeyli katılımı. Genellikle

sorumluluklarını özel sektöre transfer etmeyi

tercih ediyorlar ve teknik kapasiteleri eksik

Geri dönüşebilen çeşitli malzemeler için ikincil

piyasanın varlığı, piyasadaki olağanüstü

hammadde potansiyeli ve geri dönüşüm ticareti

konusunda ciddi tecrübe

Yetersiz atık verisi: toplanan atık verisi, proje

değerlendirmeleri ve yatırım fizibilite çalışmaları

için yeterli olacak kadar uzun dönemli ve güçlü

değil. Bölgesel veri yok. Yaşam döngüsü

değerlendirme çalışmaları yok

Varolan teknolojilerle atık projeleri için

uluslararası finansman erişimi. Çevre ve

Şehircilik Bakanlığı’nın atık projeleri hakkında

belediyelere verdiği finansal ve teknik destek

Atık yönetimi altyapı ve kapasitesinde

yetersizlik

Düzenli depolama alanlarında deponi

gazlarından üretilen elektriğin satışı için destek

mekanizmaları

DKK yönetimi için yeterli altyapı ve kurumsal

koordinasyon eksikliği

4

Özel sektörün atık projeleri konusundaki

istekliliği

Atık sektörü finansmanı daha riskli

olabildiğinden ve yenilenebilir enerji gibi diğer

projelere kıyasla daha az prestijli olduğundan

bu sektöre özel finansman eksikliği


Entegre atık yönetimi için çoklu gelir fırsatı Planlama ve öngörü eksiklikleri yetersiz

projelere sebep olabilir

Ulusalararası finansman fırsatları Atık konusunda gayrı-resmi bir sektör ve atık

toplayıcılarının varlığı

Başka sektörlerde hammadde olarak

kullanılabilecek atık konusunda yüksek

potansiyel

Politik nedenlerle uluslararası finansman

olanaklarına erişim konusunda sorunlar ve

donör desteğnini azalması

Yeni teknoloji olanakları ve teknoloji transferi

potansiyeli

Atık hiyerarşisiyle uyumsuz atık yönetimi;

örneğin, geridönüşüm yerine yakmaya yatırım

yapılması

Atıktan enerji kazanımı potansiyeli Atıkla ilgili eski teknolojilerin ithalatı ve

belediyelerce kullanımları

Tablo 4. Bina Sektörü SWOT Analizi (katılımcılardan en fazla oy alan ilk beş unsur)


SüperKent yazılımı

Binalar (yerleşim)

Su

Malzeme

Ulaşılabilirlik (ulaşım)

Sürdürülebilirlik

Enerji

Altyapı

Sektörde kontrol altında ve akredite olmayan

firmaların varlığı

Kendi enerjilerini üretip, atıklarını geri dönüştüren

Akıllı Binalar

BEP_TR uygulaması günümüz için yetersiz.

Yazılım, ikinci versiyonla geliştirilmekte

Sürdürülebilir çevre YET-EAA, uygulamada ama kullanımı çok

yaygın değil

Enerji Verimliliği Kanunu Kanunlar yapılıyor ancak yürütme eksiklerin

olması

Enerji Verimliliği Koordinasyon Kurulu Enerji kalitesi ve CO2 emisyonları dikkate

alınmıyor


5

BEP_TR bir fırsat ama birçok zayıflık var

Uygulama kalitesi ile enerji kalitesi

dengelenmedikçe CO2 emisyon azaltımı etkin ve

geniş kapsamlı olarak yapılamaz

RET_EAT bir fırsat. RET_EAT ile yenilenebilir

kaynak kullanım optimizasyonu ve hesaplaması

yapılabiir.

Enerji Verimliliği Kanun ve düzenlemeleri

erteleniyor ve uygulamada daha da geçikme

olması bekleniyor

Farkındalık; artan kamu spotları Sektör temsilcileriyle ilişkiler zayıf

Yatırım geri dönüşü sağlanıyor Kişisel farkındalık artırma yetersizliği

Artan sanayi yatırımları İnşaat planlarında yetersizlik ve sürekli

değişiklikler

Politika ve düzenlemelere ilişkin boşluk analizi kapsamında, BMİDÇS gibi diğer

uluslararası iklim çerçeve anlaşmalarıyla tutarlı biçimde geliştirilmiş olan AB İklim

Müktesebatı dikkate alınarak, Türkiye ile AB arasında bir karşılaştırma yapılmaktadır.

Söz konusu karşılaştırma yapılırken, ilerleyen bölümde açıklandığı üzere, enerji

verimliliğine ilişkin AB İklim Müktesebatı bina sektörüyle uyumlu olarak

değerlendirilmiştir.

1.2. Boşluk Analizi Metodolojisi

Raporun ikinci ve üçüncü bölümlerinde, AB İklim Müketesebatı’na kıyasla Türkiye’deki

yasal sistemin “Mevzuat ve Politika” boşluk analizleri ele alınmaktadır. Daha önce de

belirtildiği üzere AB İklim Müketesebatı, sadece AB uyum süreci açısından önem

arzettiği için değil, aynı zamanda Türkiye’nin BMİDÇS kapsamındaki sorumlulukları

açısında da önemli olduğu için, bir kıyaslama ölçütü olarak kullanılmıştır.

Hâlihazırdaki AB DKK politika amaç ve kapsamıyla tutarlı biçimde ve proje

çerçevesine uygun olarak, sadece AB Müktesebatıyla bağlantılı ve aşağıda

sunulmakta olan kilit sektörler belirlenmiştir:

Enerji verimliliği (bina sektörüne odaklı olarak)

Ulaştırma (karayolu taşımacılığında enerji verimliliği ve yakıt ekonomisine

ve deniz ulaşımında sera gazı MRV’ye odaklı olarak)

Tarım

Atık (düzenli depolama aracılığıyla sera gazı azaltımına odaklı olarak)

Yukarıda yer alan kilit sektörleri DKK ve iklim değişikliği azaltım hedefleri kapsamında

ilişkilendirmeyi amaçlayan entegre bir yaklaşım, AB’nin konuya ilişkin duruşuyla

uyumlu olarak uygulanmıştır.

Söz konusu yaklaşım, DKK çok katmanlı bir alan olarak bütün kilit politikaların dikkate

alınmasını gerektiren koordineli faaliyetler gerektirdiği için, önemli ölçüde tavsiye

edilmektedir.

6

Takip eden iki bölüm, Türkiye’nin yasal sistemini uyumlaştırabileceği bir model olarak

AB’de uygulanan DKK bağlantılı Müktesebatı dikkate alarak, adım adım ilerleyen

metodolojik bir yaklaşıma dayanmaktadır.

Bu nedenle, kıyaslama ölçütü açısından karşılaştırmayı netleştirmek amacıyla,

öncelikle AB DKK bağlantılı Müktesebatın (ilgili stratejiler, Yeşil ve Beyaz belgeler ve

yürürlükteki mevzuat) yasal analizi yapılmaktadır.

İkinci olarak, AB gereklerine kıyasla “Türkiye nerede?” sorusuna cevap verebilmek

için, Türkiye’deki ilgili düzenleyici çerçeve (varolanlar) analiz edilmektedir.

Daha sonra, aşağıda sunulmakta olan ilgili yasal kriterler uyarınca, iki yasal sistem

(AB kıyaslama ölçütü olarak ve Türkiye de kıyaslama ölçütüyle uyumlaştırılacak olan

olarak) ele alınmaktadır:

Düzenleyici aracın türü

Kapsamı

Amacı

Uygulama için belirlenecek yetkili kurumlar

Temel görevler/sorumluluklar

Ulusal seviyede uygulanacak prosedürler

Yaptırımlar

Gerçekleştirilecek hedefler (varsa, sera gazı emisyon azaltım %’si olarak)

Üçüncü ve son olarak, boşluk analizinin çıktıları Türkiye’de varolan yasal sisteme

ilişkin güçlü ve zayıf yönleri belirleyecek biçimde değerlendirilmektedir. Bununla

birlikte, AB DKK bağlantılı Müktesebat gerek ve amaçları doğrultusunda boşlukların

giderilmesi ve iyileştirme yapılması açısından ele alınabilecek yasal öncelikler de

belirlenmiştir.

Bu kapsamda, boşlukların doldurulması ve AB iklim müktesebatıyla uyum seviyesinin

güçlendirilmesine yönelik sektörel önerileri takiben, bütün sektörler için geçerli

olabilecek bir dizi yatay-kesen öneri de analiz edilmektedir.

Dördüncü bölüm, kurumsal ve yönetişim performansının değerlendirilmesi ve boşluk

analizini içermektedir. Genel anlamda, kurumsal kapasitenin ülke geneline ilişkin bir

konu olduğu dikkate alınacak olursa, olası sorunların iyi anlaşılması ve teşhisini

takiben yeniden yapılandırma başlatılmalıdır.

Bu çalışma kapsamında, kurumsal kapasitenin belirlenmesi amacıyla, modern bir

kurumsal analiz aracı kullanılmaktadır. Varolan kurumsal çerçeveye ait SWOT

matrisini oluşturmamıza yardımcı olan kilit güçlü ve zayıf yönlerin belirlenmesi

7

amacıyla, sorun-temelli, tekrarlı ve uyarlanabilir (PDIA1 - problem-driven

iterative-adaptive) kapasite geliştirme yöntemi2 kullanılmıştır. Kurumsal analizle

sadece varolan yapı, sorumluluklar ve potansiyel uyumsuzluklara ilişkin bir harita

oluşturmakla kalınmamış, aynı zamanda stratejik değişime yönelik tavırlar da ortaya

çıkarılmıştır.

Özet olarak bu bölüm, düşük karbonlu kalkınma ve iklim değişikliği azaltım

performansı üzerine kurulmuştur ve arzu edilen sonucun elde edilebilmesi amacıyla,

aşağıda yer alan adımlar dizisi uygulanmıştır:

İklim değişikliğiyle ilgili varolan kurumsal yapılara ilişkin masabaşı

çalışması:

İklim değişikliği alanındaki kurumlar, kurumsal yapı, rol ve sorumluluklara

ilişkin veri toplanması

Düşük karbonlu kalkınma uzmanlıkları, birbirini tekrar eden rol ve

sorumluluklarla birlikte engel ve fırsatlar3, kurumsal boşluk haritalaması için

başlangıç noktası olarak kullanılmıştır

Kurumsal değerlendirme anketinin hazırlanması ve uygulanması:

Kurumsal Kapasite ve İnsan Kapasitesi Anketi,4 tamamıyla bu Proje için,

Proje Ekibi tarafından, iklim değişikliği ve DKK’ya ilişkin olarak geliştirilmiştir.5

Anket 33 sorudan oluşmaktadır. Soruların bazıları, dikkatlice belirlenmiş olası

cevaplar içinden seçilebilecek biçimde, bazıları da “açık uçlu” sorular olarak

hazırlanmıştır.

Anket (bakınız Ek.1), ikili görüşmelerde iklim değişikliği ve DKK konularında

çalışan personelle doldurulmuştur. Aynı zamanda, proje internet sitesinde e-

1 PDIA, Harvard Üniversitesi’nden Profesör Matt Andrews ve arkadaşları tarafından geliştirilmiştir. Yaklaşım, uygulamacı ve

politika yapıcıların kurumsal reformları farklı biçimde ve ciddi başarı oranlarıyla yapmalarına olanak tanıyan üç kritik boyutu

biraraya getirmektedir. Prof.Andrews’a göre, devlet düzeyinde gerçek değişimin olabilmesi için (i) sorun-odaklı öğrenmenin

desteklenmesi, (ii) amaca yönelik karışıklık ve eylem-odaklı öğrenme süreçlerine olanak sağlayan ve adım adım ilerleyen

müdaheleler geliştirilmesi ve (iii) reformların geçerli ve yerinde olmasını sağlayan farklı işlevsel katkılar yapacak geniş kapsamlı

girişimler yapılması gerekmektedir. Değişim araçlarının kim olacağı anlaşıldıktan sonra PDIA’yı yenilenme ve adaptasyon takip

etmektedir. Deneysel öğrenme aracılığıyla, kesin plan ve yol haritaları olmadan, sorunu neyin çözeceğini düşündüğümüze

doğru yolumuzu adım adım bulmaktayız (bakınız PDIA çalışmaları: Andrews, M., Pritchett, L., & Woolcock, M. 2013. “Escaping

Capability Traps Through Problem Driven Iterative Adaptation (PDIA).” World Development 51(2013): 234 – 244)..

2 Building Capability by Delivering Results, OECD, 2016, https://www.oecd.org/dac/accountable-effective-

institutions/Governance%20Notebook%202.3%20Andrews%20et%20al.pdf

3 3. Çalışma Grubu Çalıştayı sırasında sunulmuş ve ilgili paydaşlar tarafından görülmüştür.

4 İklim Değişikliği ve DKK ile ilgili Kurum ve İnsan Kapasitesi Anketi Türkçe olarak proje websitesinde yayımlanmaktadır.

http://www.lowcarbonturkey.org/tr/iklim-degisikligi-dusuk-karbonlu-kalkinma-hakkinda-kurumsal-ve-insan-kapasite-anketi/

5 AB ve UNDP rehberlerinin kombinasyonu, duruma göre ayarlanmış.

https://www.oecd.org/dac/accountable-effective-institutions/Governance%20Notebook%202.3%20Andrews%20et%20al.pdf

https://www.oecd.org/dac/accountable-effective-institutions/Governance%20Notebook%202.3%20Andrews%20et%20al.pdf

http://www.lowcarbonturkey.org/tr/iklim-degisikligi-dusuk-karbonlu-kalkinma-hakkinda-kurumsal-ve-insan-kapasite-anketi/

8

anket olarak da yayımlanmış ve çoklu paydaşlarla uzaktan görüşülmesine

olanak yaratılmıştır.

4. Çalışma Grubu Çalıştaylarındaki6 katılımcı yaklaşımın bir parçası olarak,

paydaşlara önbulguları doğrulama ve proje ekibine eksik ve destekleyici

bilgileri sağlama olanağı sunulmuştur.

Proje tarafından ortaya koyulan bu kurumsal değerlendirmenin Faydalanıcı tarafından

gelecekte kullanılabileceğine gerçekten inanılmaktadır. Çalışma aynı zamanda benzer

analizler için de iyi bir model ve araç teşkil edecektir.

6 4.Çalışma Grubu Çalıştayı, 05 Mart 2018 tarihinde Ankara’da düzenlenmiştir.

9

2. Düşük Karbonlu Kalkınma için Yasal Çerçeve

2.1. AB Yasal Çerçevesi

Daha önce Bölüm 1.2’de de belirtildiği üzere, DKK için AB yasal çerçevesi (bundan

sonra AB iklim müktesebatı olarak anılacaktır), AB DKK temel strateji ve Yeşil/Beyaz

Kitapları’nda7 ele alınan kilit öncelik alanları ve bunlara bağlı olarak benimsenen AB

mevzuatına8 dayalı olarak belirlenmiştir.

Bu kapsamda belirlenmiş olan ve AB adayı ülkelerin yasal sistemlerini

uyumlaştıracakları tedbir, eylem, hedef ve amaçlar, genel boşluk analizi çalışmasının

ilk adımı olarak, ilerleyen bölümlerde analiz edilmektedir.

AB’nin temel DKK politika çerçevesine (Komisyon İletişim belgelerinde yer alan) ilişkin

genel bir değerlendirme yapıldıktan sonra, odak,sektöre ilişkin DKK mevzuatına ve

uygulanması benimsenen politikalara kaydırılmıştır.

2.1.1. AB DKK Politika ve Mevzuatı Analizi

DKK için AB politikaları: Yol Haritası, kilit sektörlerdeki Yeşil Kitap ve Beyaz

Kitaplar

Strateji, Yeşil Kitap, Beyaz Kitap ve İletişim Belgeleri, AB Komisyonu tarafından kabul

edilen, AB sorumluluğundaki belirli politika alanlarına yönelik, ele alınacak önceliklerin,

gerçekleştirilecek amaçların ve ihtiyaç duyulan tedbir ve hedeflerin (bağlayıcı veya

isteğe bağlı) belirlenmesi amacıyla oluşturulan belgelerdir.

7

Bakınız:

COM(2010) 2020fin Avrupa 2020-A Akıllı, Sürdürülebilir ve Dâhil Edici Büyüme için Stratejiler

COM (2008) 13 fin AB Tebliğ – 2020’de 20 20, Avrupa’nın İklim Fırsatı (2008);

COM (2011) 112fin AB Tebliğ – 2050’de Rekabetçi bir DKK’ya Geçiş Yol Haritası (2011);

COM (2011) 885fin AB Tebliğ – 2050 Enerji Yol Haritası (2011);

COM (2011) 144fin – Tek Avrupa Ulaşım Alanı için Yol Haritası AB Beyaz Kitabı, Rekabetçi ve Kaynaklar Açısından Verimil bir

Ulaştırma Sistemine Doğru (2011);

COM (2013) 169fin – İklim ve enerji politikaları açısından 2030 çerçevesi konusunda AB Yeşil Kitabı (2013);

COM (2014) 15fin AB Tebliğ – 2020-2030 dönemi için iklim ve enerji konusunda politika çerçevesi (2014).

8 Bakınız:

AB İzleme Mekanizmaları Tüzüğü 525/2013/EU (sera gazı emisyonları konusunda izleme, bilgi ve raporlama);

Enerji Verimliliği Mevzuatı (Direktif 2012/27/EC Enerji Verimliliği (hizmetler ve binalar), Yönetmelik 2017/1369 (urunlerin enerji

etiketleri), Direktif 2009/125/EC enerji ile ilgili ürünlerin eko-tasarımı);

Biyoyakıtlar ve yakıt kalitesi mevzuatı (Direktif 2009/28/EC Yenilenebilir Enerji Teşviki, Direktif 98/70/EC yakıt kalitesinde

düzenlendiği üzere);

Ulaştırma mevzuatı (Yönetmelik 443/2009/EC ve 333/2014/EC Yolcu araçları ve vanları için emisyon performans standartları;

Direktif 2009/33/EC Temiz ve enerji etkin kara ulaşım araçlarının teşviki, 1999/94/EC Araçların etiketlenmesi ve 2014/94/EU

Alternatif yakıt altyapılarının dağılımı);

Direkti 2008/98/EC Atıklar ve 1999/31/EC Atıkların düzenli depolanması.

10

Bu belgelerle orta ve uzun vadede stratejik planlama sağlanmaktadır. Ayrıca bu

belgeler, uygulanacak mevzuat tedbirlerinin (tüzük ve direktif) belirlenmesi için rehber

niteliği taşımaktadır.

Mevzu bahis yaklaşımlara uygun olarak, hâlihazırdaki AB gündeminin en önemli

önceliği olan DKK, AB Komisyonu tarafından, 2011 yılında, 2050’de Rekabetçi düşük

karbonlu bir ekonomiye doğru yol haritası belgesiyle9, enerji ve iklim bağlantılı olarak

da uygun bulunmuş ve sektörlere özgü mevzuatla da uygulamaya alınmıştır.

Yol Haritası, 1990 yılına kıyasla 2050 yılında sera gazı emisyonlarının %80 oranında

azaltımı hedefinin gerçekleştirilebilmesi amacıyla, enerji, ulaştırma, sanayi ve tarımı

acil ve sürekli olarak ele alınması gereken, güçlendirilecek ve koordine edilecek kilit

politika alanları olarak belirlemektedir.

Aşamalı bir yaklaşım uyarınca, temel azaltım hedefinin gerçekleştirilmesi amacı sabit

tutularak, gerçekleşen ilerleme düzeyinin ölçülebilmesi için, 2030 yılı için -%40 ve

2040 için de -%60 sera gazı emisyonu (1990 yılına kıyasla) azaltım hedefleri

belirlenmiştir.

Belgede belirtildiği üzere, DKK izole bir alan olarak ele alınmaktansa, iklim değişikliği

gibi, sektörlerarası bir konu olarak nitelendirilecektir.

Dolayısıyla belgenin azaltım hedefleri, dolaylı ya da doğrudan etkilenen, ilgili sera gazı

emisyon ve azaltım potansiyellerine bağlı olarak genel azaltım hedefine katkıda

bulunacak bütün politika alanlarını kapsayan, entegre bir yaklaşım gerektirmektedir.

DKK Yol Haritası’nda yer alan stratejik, entegre politika vizyonu ve hedefler aşağıda

yer alan Şekil’de sunulmaktadır (Şekil 1).

9

Bakınız COM (2011) 112fin.

11

Şekil 1. DKK Yol Haritası’nda yer alan stratejik, entegre politika vizyonu ve hedefler

Söz konusu yaklaşım uyarınca, ortak azaltım hedefleri kapsamında farklı ancak,

koordine edilmiş politikaların ilişkilendirilmesi gerekmektedir.

Bu doğrultuda, 2050 Yol Haritası kapsamında ortaya konulan DKK stratejik çerçevesi

AB Komisyonu’nun Ulaşım, İklim-Enerji ve Akıllı-Sürdürülebilir-Dâhil Edici Büyüme

Belgeleriyle10 tamamlanmaktadır.

Bütün bunlar, aşağıda yer alan hedeflerle 2030-2050 sera gazı azaltım hedeflerini

birleştirerek, karbonsuzlaşmaya geçişi teşvik etmektedir:

Ekonomik (yeşil) büyüme

İnovasyon ve teknolojik ilerleme

Biyolojik çeşitlilik ve insan sağlığının korunması

Enerji güvenliğinin iyileştirilmesi ve enerji arzının bağımsızlığının

sağlanması bağlamında fosil yakıtlara olan bağımlılığın azaltılması

Böylesi bir çerçeve kapsamında farkındalık artırma, tüketici davranışlarının

sürdürülebilir tercihler doğrultusunda değiştirilmesi, ekolojik olarak uyumlu ürün

eğilimleri geliştirilmesi ve karar alma mekanizmalarına katılım, DKK’nın gerçekleşmesi

için kesişen stratejik alanlar olarak değerlendirilmektedir.

10

COM (2010) 2020fin Europe 2020-A Akıllı, Sürdürülebilir ve Dâhil Edici Büyüme için Stratejiler;

COM (2008) 13fin AB Tebliğ – 2020’de 20 20, Avrupa’nın İklim Fırsatı (2008);

COM (2011) 112fin AB Tebliğ – 2050’de Rekabetçi bir DKK’ya Geçiş Yol Haritası (2011);

COM (2011) 885fin AB Tebliğ – 2050 Enerji Yol Haritası (2011);

COM (2011) 144fin – Tek Avrupa Ulaşım Alanı için Yol Haritası AB Beyaz Kitabı, Rekabetçi ve Kaynaklar Açısından Verimil bir

Ulaştırma Sistemine Doğru (2011);

COM (2013) 169fin – İklim ve enerji politikaları açısından 2030 çerçevesi konusunda AB Yeşil Kitabı (2013);

COM (2014) 15fin AB Tebliğ – 2020-2030 dönemi için iklim ve enerji konusunda politika çerçevesi (2014).

12

DKK Yol Haritası için tamamlayıcı olarak kabul edilen AB politikaları tarafından

belirlenen eylem ve hedeflere odaklanılmasında, 2050 yılı azaltım hedeflerinin

gerçekleştirilmesi açısından, aşağıda yer alan sektörel öncelik ve hedeflere dikkat

çekilebilir:

İklim ve enerji konusundaki AB Çerçevesi kapsamında:11

Sektörel hedef: aşağıda yer alan tedbirler doğrultusunda 2030’a kadar +%27 Enerji

Verimliliği:

Düşük karbonlu ve rekabetçi enerji sistemleriyle enerji güvenliğinin

artırılması

Enerji kaynakları ithalatında çeşitlendirmenin teşviki ve yerli kaynakların

sürdürülebilir gelişimi

Gerekli altyapı için yatırımların artması

Son kullanıcı enerji tasarrufunun teşviki

Araştırma ve inovasyonun desteklenmesi

Politika ve mevzuat çerçevesi konularında net sinyaller vererek yatırımcı

kararlılığının güçlendirilmesi

Binalarda enerji verimliliğinin artırılması

Enerji üretim sistemlerinde yapısal değişimler gerçekleştirilmesi

Ulaştırma konusundaki AB Çerçevesi kapsamında:12

Sektörel hedef: aşağıda yer alan tedbirler doğrultusunda 2050’ye kadar -%60 sera

gazı emisyonu:

Araçlarda yeni, iklim dostu teknolojilerin teşvik edilmesi

Inovasyon ve teknoloji yatırımlarına odaklanılması

Temiz, akıllı şehir ulaşım ağlarına yatırımın teşviki

Yüksek kalite toplu taşıma hizmet ve araçlarının güçlendirilmesi

Şehirlerarası seyahat ve ulaşımda çok modlu yöntemlere yatırım yapılması

Yeni ve sürdürülebilir yakıtlar geliştirilmesi ve yakıt kalitesiyle birlikte

ekonomisinin iyileştirilmesi

Bilgi sistemleri ve piyasa-temelli inisiyatiflerle ulaştırma verimliliği ve

altyapının güçlendirilmesi

Yol ve ulaşım güvenliğinin artırılması

Şehir ve peyzaj planlama, fiyatlandırma programları, verimli ulaşım

hizmetleri ve araçların şarj edilmesi / yakıt alması için alternatif yakıt

11

COM (2011) 885 fin ve COM (2014) 15 fin’den yazarın uyarlaması.

12 COM (2011) 144fin’den yazarın uyarlaması.

13

altyapılarını içeren çoklu stratejilerin benimsenmesi (örneğin, Şehir Mobilite

Planları aracılığıyla)

AB DKK sektörel mevzuatı

Devam eden paragraflar, yukarıda analiz edilen politikalara dayalı olarak, DKK

konusunda AB tarafından kilit sektörlere yönelik benimsenen mevzuatın yasal analizini

içermektedir.

Analiz, DKK Yol Haritası ve Proje kapsamındaki öncelikli alanlardan başlayarak,

aşağıda yer alan konulara odaklanmaktadır:

Sera gazlarının izlenmesi

Binalarda enerji verimliliği (ürünlerde enerji verimliliğine referansla)

Ulaştırmada biyo-yakıtlar ve enerji verimliliği

Sera gazı azaltımı ve ulaştırma emisyonları

Yakıt kalitesi

Biyolojik çeşitliliğin korunması ve tarım

Atık yönetimi

Mevzuat; kapsamı, amaçları, temel prosedür/zorunlulukları, ilgili yetkili kurumlar,

gerekleri ve yaptırımları (varsa) doğrultusunda ortak bir metodolojik yaklaşım

kullanılarak analiz edilmiştir.13

Sera Gazı Emisyonlarının İzlenmesi ve Raporlanması:

Sera gazı emisyonlarının izlenmesi ve raporlanması ve ulusal seviyede ve birlik

seviyesinde iklim değişikliğiyle bağlantılı diğer bilginin raporlanma mekanizmalarına

ilişkin 2013/525/EU sayılı Tüzük:

Bu Tüzük, Üye Devletlerin sera gazı emisyonlarını izleme ve raporlama için bir

mekanizma geliştirirken aynı zamanda azaltım hedeflerinin gerçekleşmesini de sürekli

olarak değerlendirmeye almakta, dolayısıyla sera gazı azaltımı konusunda temel kural

ve gerekleri belirlemektedir.

İzleme ve raporlama mekanizmaları, yıllık sera gazı emisyon envanterleri, iki yıllık

raporlar ve düzenli ulusal bildirimler ve düşük karbonlu kalkınma stratejileri aracılığıyla,

ulusal düzeyde hazırlanacak ve AB Komisyonu’yla birlikte BMİDÇS Sekreteryasına

iletilecektir.

13

Detaylı bilgi için Bölüm 1.2 Boşluk Analizi Metodolojik Yaklaşımı’na bakınız.

14

Söz konusu ulusal rapor ve envanterlerin içerik, kapsam, teslim zaman ve gerekleri,

geçerli IPCC Rehberlerinde uygulandığı şekliyle, BMİDÇS yasal çerçevesine göre

belirlenmektedir.14

Genel anlamda, Tüzük tarafından oluşturulan izleme ve raporlama sistemi aşağıda yer

alan hedefleri gerçekleştirmeyi amaçlamaktadır:

Birlik ve Üye Devletlerce, BMİDÇS Sekreteryasına zamanında, şeffaf,

doğru, tutarlı, karşılaştırılabilir ve tam (TACCC) bir raporlama yapılmasının

sağlanması (örneğin, IPCC rehberlerince belirlenen kalite hedeflerinin

karşılanması),

Birlik ve Üye Devletlerin, BMİDÇS, Kyoto Protokolü ve bu kapsamda

benimsenen kararlar doğrultusundaki taahhütlerine ilişkin bilginin

raporlanması ve doğrulanması ve söz konusu taahhütlerin

karşılanmasındaki gelişmenin değerlendirilmesi,

Üye Devletlerde ozon tabakasını incelten maddeler hakkında Montreal

Protokolü’nce kontrol edilmeyen tüm antropojenik sera gazı emisyonları ve

giderimlerinin izlenmesi ve raporlanması. İklim değişikliğinin kaçınılmaz

sonuçlarına uyum sağlamak için Üye Devletlerce yapılan uygun maliyetli

eylemlere ilişkin izleme ve raporlama yapılması,

Birlik ve Üye Devletlerin DKK stratejileri ve Karar 1/CP.16 uyarınca

yaptıkları herhangi bir güncellemenin raporlanması.

İçerik olarak bakıldığında Tüzük, sektörleri, sera gazlarını, IPCC rehberleri uyarınca

gerekil olan politika ve tedbirlerle (P&Ms) birlikte COP Kararı 1/CP.16 çatısı altındaki

DKK stratejilerini kapsamaktadır.

Üye Devletlere aşağıda yer alan sorumluluklar verilmektedir:

Ulusal çalışmaları yürütecek, yetkin bir Ulusal Otorite belirlenmesi,

İzleme ve Raporlama Odak Noktası’nın belirlenmesi (AB Komisyonu ve

BMİDÇS Sekreteryası için gerekli bildirimleri hazırlayacak, envanterden

sorumlu, yetkin kurum) (madde 3),

İzleme ve raporlama için ulusal bir envanter sistemi oluşturulması (madde

5.1),

Ulusal Otorite’nin ilgili veriye erişiminin sağlanması (madde 5.2),

14

Bakınız BMİDÇS, 4 ve 12.maddeleri; Ulusal sera gazı hesaplamaları sistemi konusundaki CMP Kararı 19/CMP.1 ve COP

Kararı 20/CP.7; COP Kararı 24/CP.19 ile güncellenen Ek 1 Tarafları için Ulusal Otorite Raporlama Rehberi COP Kararı 18/CP.8

ve 14/CP.11; Ek 1 Tarafları için NC’lere yönelik Raporlama Rehberi COP Kararı 4/CP.5; Ek 1 Tarafları için BR’lere yönelik

Raporlama Rehberi COP Kararı 1/CP.16 ve 2/CP.17.

Ayrıca bakınız: AKAKDO İyi Uygulama Örnekleri ve Ulusal Sera Gazı Envanterleri İyi Uygulama Örnekleri ve Belirsizlik

Yönetimi, 2006 Rehberleriyle birlikte; http://www.ipcc‐ nggip.iges.or.jp/public/index.html.

http://www.ipcc‐nggip.iges.or.jp/public/index.html

15

Ulusal envanter sisteminin sürekli olarak iyileştirilmesi (madde 5.1),

Raporlamada kalite hedeflerinin tuturulması – TACCC (madde 5.1),

Kalite güvence (KG) prosedürlerinin oluşturulması ve uygulanması (madde

6.1a),

Tanımlanan şablon ve X-2 (x=içinde olunan yıl) dönemi kapsamında Ulusal

Sera Gazı Emisyon Envanteri’nin yıllık olarak hazırlanması ve sunulması

(madde 7.1-7.4),

AB Komisyonu’na politika ve tedbirler, öngörüler ve düşük karbon stratejileri

gelişmelerini raporlayacak Ulusal Otorite’nin belirlenmesi ve sorumlulukların

tanımlanması,

Politika ve tedbirler konusunda belirleme, değerlendirme ve raporlamaya

yönelik ulusal bir sistemin geliştirilmesi ve sürekli olarak iyileştirilmesi

(madde 12.1 ve 13.1),

Politika ve tedbirlerle birlikte öngörülere ilişkin raporlamalarda kalite

hedeflerinin (TACCC) gerçekleştirilmesi,

AB Komisyonuna politika ve tedbirlerle birlikte öngörüler hakkında iki yılda

bir raporlama yapılması (madde 13 ve 14),

DKK stratejileri aracılığıyla BMİDÇS hedeflerinin gerçekleştirilmesine

yönelik ulusal ilerlemenin, şeffaf ve doğru biçimde izlenme ve raporlanması

(madde 4),

Enerji Verimliliği:

2012/27/EU sayılı Enerji Verimliliği Direktifi;

2010/31/EU sayılı Binaların Enerji Performansı Direktifi;

2009/125/EC sayılı Enerji ile İlgili Ürünlerin Ekolojik Tasarımı için Çerçeve Oluşturan

Direktif;

2017/1369/EU sayılı Enerji Etiketlemesi Tüzüğü

Enerji Verimliliği (bundan sonra EV) düzenleyici çerçevesi, 2012/27 sayılı AB Direktifi

ile belirlenmektedir.

Direktifin amacı, 2020 yılına kadar +%20 sektörel hedefinin gerçekleştirilebilmesi için,

AB içinde EV konusunda bağlayıcı ortak kurallar oluşturmaktır.15

Çerçeve Direktif, sera gazı azaltımı sağlanarak iklim değişikliğiyle mücadele edilmesi,

enerji ithalatlarının azaltılması, enerji güvenliğinin artırılması, inovasyon ve teknolojiye

doğru geçişin hızlandırılması ve ekonomik büyüme fırsatlarının ve sanayide

15

İklim ve enerji politikalarına ilişkin 2030 çerçevesine dair Yeşil Kitap doğrultusunda AB, 2030 yılı için +%27 EV hedefini

onaylamış bulunmaktadır. Hâlihazırda ise, bu hedefi 2030 yılında kadar +%30 olarak yükseltme konusunda çalışmalar devam

etmektedir. Bu kapsamda EV Direktifi’nin de güncellenmesi devam etmektedir. Ancak, kararlar hala devam eden bir yasal

prosedür kapsamında olduğundan, şu anda varolan direktif ve hedefler geçerli olarak ele alınmaktadır.

16

rekabetçiliğin geliştirilmesi için EV’yi en maliyet-etkin yöntemlerinden birisi olarak

tanıyarak DKK’yı açıkca desteklemektedir.16

Direktifin içeriği de EV’yi hizmet, sanayi, bina, ürün ve ulaştırma alanlarına

uygulamakta ve bütün enerji zinciri için çerçeve kurallar ortaya koymaktadır (enerji

üretimi-iletimi-dağıtımı-tüketimi).17

Çerçeve Direktif binalarda EV konusuna da odaklanmaktadır. Bu nedenle Üye

Devletlerin, aşağıda yer alan unsurlar dâhil, ulusal bina stoklarını (mesken ticari, özel

ve kamu) yenilemelerini sağlayacak yatırımları harekete geçirme konusunda uzun

vadeli bir strateji benimsemelerini gerektirmektedir.

İstatistiksel örneklemeye dayalı olarak ulusal bina stokları konusunda genel

değerlendirme,

Maliyet etkin bina yenilemelerini teşvik edecek politika ve tedbirler (finansal

inisiyatifler dâhil),

Binalarda yenilenebilir enerji ve enerji verimliliğini destekleyen bina kodlarını

oluşturmak,

Beklenen enerji tasarrufuna ilişkin kanıt temelli öngörüler.

İlginç biçimde, çerçeve Direktif bina ve alımlar konusunda kamu kurumlarını örnek

olmaya çağırmaktadır.

Hatta 5 ve 6.maddelerde Üye Devletlerin yapması gerekenler şöyle sıralanmaktadır:

(Ocak 2014 itibariyle), 2010/31/EU sayılı Direktifte (binalarda enerji

performansı) belirlenen minimum enerji performans gereklerinin yerine

getirilebilmesi amacıyla, Üye Devletler her yıl, kamu binalarında ısıtılan

ve/veya soğutulan toplam taban alanın %3’ünü yenileyeceklerdir ve

Kamu yönetimi sadece, maliyet etkin, ekonomik olarak makul, sürdürülebilir,

teknik olarak uygun ve yeterli ölçüde rekabetçi olan yüksek enerji verimliliği

performansına sahip ürün, hizmet ve bina alımı yapacaktır.

16

Bakınız 2012/27/EU sayılı Direktif girişi, paragraflar 1-4.

17 Raporun kapsamı açısından ve sadece binalarda EV ele alındığından, bu bölümde EV Direktifi tarafından düzenlenen diğer

alt sektörler (üretim-ulaştırma-dağıtımda EV) dikkate alınmayacaktır. Direktifin 3.maddesi Üye Devletlerin EV Eylem Planları

hazırlamaları ve başlangıç ya da son enerji tüketim değerleri, başlangıç ya da son enerji tasarrufu değerleri veya enerji

yoğunluğu rakamlarına dayalı olarak gösterge niteliğinde ulusal EV hedefleri belirlemelerini gerektirmektedir. EV Eylem

Planları’nın, belirlenen ulusal hedeflerin gerçekleşmesini sağlayacak EV tedbirlerini içermesi beklenmektedir (AB’nin genel

2020 EV hedefinin gerçekleştirilmesine Üye Devletlerin yaptığı katkının değerlendirilmesini sağlamak amacıyla, ulusal düzeyde

belirlenen hedef ve tedbirler AB Komsiyonu’na raporlanacaktır).

Öte yandan 7.madde uyarınca Üye Devletler, enerji verimliliği tedbirlerinin uygulanacağı dönem boyunca her yıl %1,5 enerji

tasarrufu sağlamak amacıyla, enerji dağıtıcı veya perkande satış firmalarına yönelik EV yükümlülük programları

hazırlayacaklardır.

17

EV mevzuatı kapsamında, tüketici davranışlarını iklim dostu tercihlere doğru

yönlendirecek toplumsal bilgilendirme ve eğitim de öncelikler arasında yer almaktadır.

Bu doğrultuda madde 9-12, tüketicilerin kendi enerji kullanımlarını izleme ve olası

tasarruflar konusunda bilgi alabilmelerini, aşağıda yer alan unsurlar aracılığıyla

sağlayacak kurallar belirlemektedir.

Teknik olarak mümkün, finansal olarak makul ve potansiyel enerji

tasarrufuyla orantılı olmak kaydıyla, elektrik, doğal gaz, bölgesel ısınma,

bölgesel soğuma ve evsel sıcak su son kullanıcılarına, son kullanıcıların

gerçek enerji tüketimini yansıtan ve gerçek zamanlı kullanım bilgisi

sağlayan, rekabetçi olarak fiyatlandırılmış, bireysel sayaçlar temin

edilecektir (akıllı sayaçlar),

Son kullanıcılara, herhangi bir ek maliyet olmaksızın, doğru, şeffaf

faturalama bilgileri sunulacaktır,

Küçük enerji tüketicileri, EV davranış tercihlerini destekleyen mali

inisiyatiflerle birlikte, EV tedbirlerinden haberdar edilecektir.

Binalarda EV düzenleyici çerçevesi ele alındıktan sonra, analiz 2010/31/EU sayılı

Binalarda Enerji Performansı Direktifiyle entegre edilmektedir.

Söz konusu Direktif, yeni binalar (mesken, ticari, kamu ve özel) için olduğu kadar,

büyük bir tadilat geçiren eski binalar için de geçerlidir. 18

Direktifin amacı, enerji performanslarını teşvik ederek, binalardan kaynaklanan enerji

tüketimi ve sera gazı emisyonlarını azaltmaktır (Direktifin 2.maddesi uyarınca,

binalardaki enerji performansının anlamı: “Bir binanın tipik kullanımıyla bağlantılı

olarak, ısınma, soğutma, havalandırma, sıcak su ve ışıklandırma için kullanılan enerji

dâhil, gerekli olan enerji miktarının hesaplanması veya ölçülmesidir”). 19

Bu doğrultuda, Üye Devletlerce yapılması gerekenler şöyle sıralanmaktadır:

18

Direktifin 2.maddesi uyarınca, bir tadilat a) bina zarfı ya da binanın teknik sisteminde yapılacak tadilatın maliyeti, binanın

üzerinde inşa olduğu arazinin değeri hariç, bina toplam değerinin %25’ini aştığı veya b) bina zarfı yüzeyinin %25’inden fazlası

tadilata uğradı zaman büyük sayılmaktadır. Bina zarfı, binanın iç ve dış ortamlarını birbirinden ayıran entegre unsurlardır.

Binanın teknik sistemi ise ısınma, soğutma, havalandırma, sıcak su, ışıklandırma veya bunların herhangi bir komibansyonunu

sağlayan teknik ekipmandır.

19 Direktifin 1.maddesi uyarınca, “Bir binaya ait enerji performans bilgisi şeffaf bir biçimde ifade edilecek ve bir enerji

performans göstergesi ve ulusal veya bölgesel yıllık ağırlıklı ortalama ya da belli bir üretim sahası özel değerlerine bağlı

olabilecek, enerji taşıyıcısı başına temel enerji faktörlerine dayalı olarak, temel enerji kullanımına ait sayısal bir göstergeye

sahip olacaktır”.

18

AB genelinde bina enerji performanslarının hesaplanmasına yönelik ortak

bir yöntemin benimsenmesi,20

Yeni binalar, büyük tadilat geçiren binalar ve teknik sistemi ister kurulu, ister

giydirmeli ya da güncellemeli olsun mevcut binalar için en düşük enerji

performans düzeyinin belirlenmesi,

Neredeyse-sıfır enerjili bina sayılarının artırılması için ulusal planların

benimsenmesi,

Binalar için ortak standart ve ölçeklere dayalı enerji sertifikasyon

sistemlerinin oluşturulması,21

20

Direktifin 1.maddesi uyarınca, “Binalarda enerji performansı hesaplamaları için kullanılacak yöntem AB standartlarını dikkate

alacak ve yenilenebilir enerjinin teşvik edilmesine ilişkin 2009/28/EC sayılı Direktif dahil olmak üzere, ilgili Birlik mevzuatıyla

uyumlu olacaktır. Tercih edilecek yöntem, en azından aşağıda yer alan unsurları dikkate alıyor olacaktır:

(a) bütün dahili bölümleri dahil, bir binaya ait aşağıda yer alan gerçek termal özellikler:

(i) termal kapasite;

(ii) izolasyon;

(iii) pasif ısıtma;

(iv) soğutma unsurları; ve

(v) termal köprüler;

(b) izolasyon özellikleri dahil, ısıtma izolasyonu ve sıcak su temini;

(c) klima kurulumları;

(d) hava sızdırmazlığı içerebilecek doğal ve mekanik havalandırma;

(e) binaya ait ışıklandırma kurulumu (daha çok mesken olmayan alanlarda);

(f) dış iklim dahil, binanın tasarımı, konumu ve oryantasyonu;

(g) pasif solar sistem ve solak koruma;

(h) tasarlanmış iç iklim dahil, iç hava şartları;

(i) dahili yükler.

Hesaplama için geçerli oldukları hallerde, aşağıda yer alan unsurların olumlu etkileri dikkate alınacaktır:

(a) yerel solar maruziyet şartları, aktif solar sistem ve yenilenebilir enerjiye dayalı diğer ısıtma ve elektrik sistemleri;

(b) birleşik üretimle üretilen elektrik;

(c) bölgesel veya blok ısıtma ve soğutma sistemleri;

(d) doğal ışıklandırma.

Hesaplama kapsamında binaların aşağıda yer alan kategoriler doğrultusunda, uygun biçimde sınıflandırılmaları gerekmektedir:

(a) farklı türlerde, tek alile evi;

(b) apartman blokları;

(c) ofisler;

(d) eğitim binaları;

(e) hastaneler;

(f) otel ve restoranlar;

(g) spor tesisleri;

(h) toptan ve perakende ticari hizmet binaları;

(i) diğer türde enerji tüketen binalar”.

21 Direktifin 11-17.maddeleri uyarınca, enerji performansı belgelendirme sistemi için aşağıda yer alan kurallar geçerli olacaktır:

Enerji performans belgesi, binaya ait enerji performans bilgisi ve bina sahip veya kiracılarının bina enerji performansını

karşılaştırma ve değerlendirmelerine olanak sağlayacak en düşük enerji performans gerekleri gibi referans değerleri de

içerecektir;

Belge, mesken olmayan binalarda yıllık enerji tüketim bilgisi ve toplam enerji tüketimi içindeki yenilenebilir enerji yüzdesi gibi ek

bilgi de içerebilecektir;

Enerji performans belgesi, yürürlükte olan enerji performans gereklerine kıyasla böylesi bir iyileştirme için anlamlı herhangi bir

potansiyel bulunmadıkça, bina veya bina birimine ait enerji performansının iyileştirilmesine yönelik en uygun ve maliyet-etkin

öneriler de içerecektir;

Enerji performans belgesinde yer alacak öneriler, aşağıda yer alan unsurları içerecektir:

19

Bağımsız ve yetkin uzmanlarca ısıtma ve soğutma sistemlerinin düzenli

olarak denetlenmesinin sağlanması ve denetim raporlarının yayınlanması;

Direktifte belirlenen yükümlülüklerin ihlal edilmesi durumunda uygulanacak

uygun, orantılı ve etkili cezaların belirlenmesi.

EV çerçeve Direktifiyle uyumlu olarak, Binalar Direktifi kamu kurumlarının, çevresel

sorunların ciddiye alındığının gösterilmesi ve toplumsal farkındalık geliştirilmesi

amacıyla, uygulamada örnek rol üstlenmesini gerektirmektedir.

Direktifin 13.maddesi uyarınca, “Enerji performans belgesi verilen bir binanın toplam

kullanım taban alanının 250 m2’sinden fazlası bir kamu kurumu tarafından kullanıldığı

ve sıklıkla toplum tarafından ziyaret edildiği hallerde, söz konusu belge herkesin

görebileceği bir yerde, açık bir biçimde sergilenecektir.”

AB binalardaki EV düzenleyici çerçevesinin analizi tamamlanırken, ekolojik tasarımla

ilişkili 2009/125/EC sayılı Direktif ve enerji etiketlemesine ilişkin 2017/1369/EU sayılı

Tüzük doğrultusunda, enerji bağlantlı ürünlere ilişkin düzenlemeleri de genel olarak

ele almak uygun olacaktır.

Söz konusu iki mevzuat belgesi, inşaatlarda çokca kullanılan ve önemli bir enerji

tasarrufu potansiyeli barındıran, geniş bir yelpazeye yayılan ürünleri kapsamaktadır

(sadece enerji ekipmanları değil, aynı zamanda pencereler, izolasyon malzemesi, su

kullanan ürünler).

Bütün bu ürünler, olumsuz çevresel etkilerini en aza indirme amacıyla tasarlandıkları

takdirde, binaların genel enerji performanslarına anlamlı katkılar sağlayacaklardır.

Bu nedenle, 2009/125/EC sayılı Direktifin amacı, enerji ile ilgili bu ürünlerin

sürdürülebilir kalkınma, enerji güvenliğinin artırılması, çevre koruma ve EV

iyileştirmesine katkıda bulunabilmeleri ve serbestçe AB piyasasında dolaşmasını

sağlayacak, AB düzeyinde eko-tasarım gereklerini belirlemek adına ortak bir çerçeve

oluşturmaktır.

Direktif şu varsayıma dayanmaktadır: “Enerji ile ilgili ürünler doğal kaynak ve enerji

tüketiminin büyük bir kısmına neden olduğundan, ürün yaşam döngüsünün tasarım

aşaması gibi erken aşamalarında önleyici tedbirler alınmalıdır. Örneğin, tasarım

aşamasında işlevsel kaliteleri tehlikeye atılmaksızın, kirlilik, sebep oldukları atık ve

(a) bina zarf veya teknik sistemine ilişkin büyük tadilatla bağlantılı gerçekleştirilen tedbirler ve

(b) bina zarf veya teknik sistemine ilişkin büyük tadilattan bağımsız bireysel bina unsurlarına ilişkin tedbirler.

Enerji performans belgesinde yer alacak öneriler söz konusu binaya özgü olarak teknik açıdan makul olacak ve ekonomik

yaşam döngüsü boyunca olacak geri ödeme veya maliyet faydalarına ilişkin öngörüler sunabilecektir;

Enerji performans belgesi, bina sahip ya da kiracısının nereden daha detaylı bilgi alabileceğine dair bilgi verecektir;

Enerji performans belgesi süresi 10 yıldan fazla olmayacaktır;

Enerji performans belgesi bina inşa edildiği, satıldığı veya yeni bir kiracıya kiralandığında verilecektir;

Enerji performans belgesi yetkin, tarafsız ve akredite uzmanlarca verilecektir.

20

sera gazı emisyonlarının azaltılması da dahil olmak üzere olumsuz çevresel etkilerin

azaltılması gibi”.

Bu Direktif, kendi kapsamına giren ürünler için emisyon limitlerini belirlememekle

birlikte, bu ürünlerin AB piyasasında yer alabilmeleri için uymaları gereken eko-tasarım

parametrelerini açık bir biçimde belirlemektedir.22

Direktif, 2.maddesinde tanımlanan enerji ile ilgili ürünler için geçerlidir: “Piyasaya

sürülen ve/veya hizmete alınan ve kullanımı sırasında enerji tüketimi üzerinde etkisi

olan ve son kullanıcılar için bireysel parçalar halinde piyasaya sunulan ve/veya

hizmete alınan ve çevresel performansı bağımsız olarak değerlendirilebilen ve bu

Direktif kapsamına giren enerji ile ilgili ürünlerle ilişkili olacak herhangi bir parça içeren

bütün ürünler”.23

Direktifin 3-9. maddeleri uyarınca, Üye Devletler ve üretici/ithalatçıların yükümlülükleri

şöyle sıralanmaktadır:

Üye Devletler, AB piyasasına sadece bu Direktifle uyumlu enerji ile ilgili

ürünlerin alınmasını sağlayacaklardır,

Üye Devletler, ürünlerin uygunluğunu kontrol edecek, kontrollerin yapılması

için üreticiye gerekli soruları soracak ve uygun olmayan ürünleri piyasadan

çekecek yetkili bir ulusal otorite belirleyecektir,

Üreticiler, Direktife uygunluk kontrolü yapmak amacıyla, ürünlerini piyasaya

sunmadan önce ilgili değerlendirmeleri yapacaktır,

Üreticiler (veya üretici AB içinde değilse, ithalatçılar), enerji ile ilgili

ürünlerinin Direkife uygun olmasını sağlayacak ve ürün için uygunluk onayı

talep edecektir,

Üreticiler, enerji ile ilgili ürüne ilişkin çevresel etki ve ekolojik profil bilgisi

verecektir (çevresel etki boyutunda önemli olan ve ölçülebilir fiziksel

22

Direktifin Ek.1’in uyarınca, aşağıda yer alan unsurlar ürünlerin eko-tasarımlarının bir parçası olarak belirlenecek ve

değerlendirilecektir:

(a) hammadde seçim ve kullanımı;

(b) imalatı;

(c) paketleme, ulaşım ve dağıtım;

(d) kurulum ve bakım/onarım;

(e) kullanım ve

(f) yaşam sonu, ilk kullanımı sonunda ürünün durumunda son bertarafına kadar anlamında.

Ürün yaşam döngüsünün her aşamasında aşağıda yer alan çevresel unsurlar, geçerli olmaları halinde, dikkate alınacaklardır:

(a) malzeme, enerji ve temiz su gibi kaynakların öngörülebilen tüketimi;

(b) hava, su ve toprağa tahmin edilen emisyon;

(c) gürültü, titreşim, radyasyon ve elektromanyetik alan gibi fiziksel etkiler aracılığıyla tahmin edilen kirlilik;

(d) beklenen atık malzeme miktarı ve

(e) Atık Direktifi dikkate alınarak, malzeme ve/veya enerjinin yeniden kullanım, geri dönüşüm ve yakalanma olanakları. 23 Lütfen Direktifin ulaşım araçları için geçerli olmadığına dikkat ediniz.

21

miktarlarda ifade edilen ve bir ürünün yaşam süresi boyunca onunla ilişkili

olan, malzeme, emisyon ve atık gibi girdi/çıktıların tanımlanması),

Üreticiler, enerji ile ilgili ürünlerinin çevresel performansı hakkında

tüketicilere gerekli bilgileri temin edecektir. (genel olarak ekolojik profil ve

ürünün sürdürülebilir kullanımı için tüketicinin üstlenebileceği rol).

Piyasa denetlemeleri sırasında bir ürünün eko-tasarım gereklilikleriyle uyumsuz

olduğu belirlendiği takdirde, yetkili ulusal otorite üreticiden ihlali düzeltmesini talep

edebilir, ancak ihlalin devam ettiği hallerde de, uyum sağlanana kadar ürün piyasadan

geri çekebilir.

Bu aşamaya kadar tanımlanan düzenlemeler, 2017/1369/EU sayılı, AB piyasasında

dolaşan enerji ile ilgili ürünlerin etiketlenmesi için ortak bir çerçeve oluşturan Tüzük ile

entegre edilmektedir.

Tüzük, kullanım/alım için baktıkları ürünlerin çevresel ve enerji performansı hakkında

doğru biçimde bilgi sahibi olmaları halinde, tüketicilerin sürdürülebilir tercihler yapmak

konusunda çok önemli bir rol oynayacağı varsayımına dayanmaktadır.

Tüzüğün amacı, enerji (ve diğer doğal kaynak) tüketimlerini azaltmak amacıyla,

tüketicilerin daha uygun çevresel ve enerji etkileri olan tercihler yapmasını

sağlamaktır.

Tüzük, 2009/125/EC sayılı Direktif kapsamına giren bütün ürünler için geçerlidir

(üçüncü bir ülkeden ithal edilen ikinci el ürünler hariç).

Tüzük uyarınca yapılması gerekenler şöyle sıralanmaktadır:

Üye Devletler, standart etiketleme işaretleri (A+++’den G’ye kadar, yeşilden

kırmızıya renkler) uyarınca, enerji ile ilgili ürünler için bir etiketleme yöntemi

belirleyeceklerdir,

Tedarikçiler, piyasa sürdükleri bütün ürünler için, her ürün için ayrı ayrı ve

ücretsiz olarak, Yönetmelik uyarınca gerekli bilginin yer aldığı basılı

etiketlerin olmasını sağlayacaklardır,

Satıcılar, tedarikçi tarafından temin edilen etiketin satış noktasında açık ve

görünür olmasını ve tüketici için gerekli bütün bilginin temin edilmesini

sağlayacaklardır,

Üye Devletler, Yönetmelik gerekliliklerine uyumun denetlenmesini izleyecek

ulusal otoriteler belirleyeceklerdir,

Yönetmelik uyarınca bir uyumsuzluk belirlendiğinde tedarikçiden düzeltici

eylemler yapması beklenecektir,

22

Üye Devletler, enerji etiketlendirmesi konusda çevresel farkındalığın

yaygınlaştırılması amacıyla, gerekli eğitim ve tanıtım çalışmalarını

yürüteceklerdir.

Tarım - Yenilenebilir Enerji & Ulaştırma: Biyo-yakıt düzenlemeleri:

98/70/EC sayılı, petrol ve dizel yakıtların kalitesi Direktifi (2000/71/EC sayılı Direktif,

1882/2003/EC sayılı Tüzük, 2009/30/EC 2011/61/EU, 2014/77/EU ve 2015/1513/EU

sayılı Direktiflerce tadil edilen)

2009/28/EC sayılı yenilenebilir enerji kullanımının teşviki Direktifi

Daha önce de belirtildiği üzere, DKK önemli ölçüde kesişen bir alandır. Bu sebepten

ötürü, farklı fakat bağlantılı politika alanları arasında entegre bir yaklaşım ve sinerji

gerektirmektedir.

Bu bağlamda, tarım, yenilenebilir enerji ve ulaştırma sektörlerinin sürece dâhil

edilmesiyle birlikte sera gazı emisyonlarının azaltımı amaçladığından, biyo-yakıt

düzenlemeleri özellikle önem taşımaktadır.

2009/28/EC sayılı Direktifin 2.maddesinde yer alan biyo-yakıt tanımı, söz konusu

bağlantıyı temsil etmektedir: “biyo-yakıtlar, ulaştırma amaçlı olarak biyo-kütlelerden

üretilen sıvı ya da gaz halindeki yakıtlardır”.24

Gerçekten de, biyogaz ve biyo-yakıt üretimi için kara ve tarım kaynaklı gübre, yarı katı

haldeki dışkı ve diğer hayvansal ve organik atık gibi malzemenin kullanımı sera gazı

emisyonlarından tasarruf edilmesi açısından önemli bir potansiyel teşkil etmektedir.

Dolayısıyla, sürdürülebilir bir ulaşımın geliştirilmesi, yakıt ve yakıt karışımlarının insan

ve çevre üzerindeki etkilerinin azaltılmasına anlamlı katkıda bulunması çok

muhtemeldir.

Öte yandan, biyogaz üretimi ulaştırmada araştırma ve inovasyonu teşvik etmekte ve

çiftçilere yeni gelir fırsatları sunmaktadır.

2009/28/EC ve 98/70/EC (tadil olan) sayılı Direktifler, biyo-yakıtlar için düzenleyici bir

çerçeve oluşturmaktadır.

2009/28/EC sayılı Direktifin amacı, AB genelinde sera gazı emisyonlarının azaltılması

için, bütün sektörlerin brüt son enerji tüketimi ve bütün enerji kullanımlarında

(ulaştırma dâhil) yenilenebilir enerji kaynaklarının teşvik edilmesini sağlamaktır.

Direktif bu kapsamda, 2020 yılına kadar, ulaştırmada biyoyakıt gibi yenilenebilir

kaynakların kullanımının %10’a çıkarılması konusunda bağlayıcı bir hedef

24

2009/28/EC sayılı Direktifin 2(i).maddesine ve tadil olan 98/70/EC sayılı Direktifin 2.9.maddesine bakınız.

23

belirlemektedir. Tedarikçilerin de, 2010 yılına kıyasla, 2020 yılında AB’deki yakıt

karışımının sera gazı yoğunluğunu %6’ya kadar düşürmeleri beklenmektedir.

98/70/EC sayılı Direktif, yakıt kalitesini artırarak sera gazı emisyonlarını ve çevre

kirliliğini azaltmayı amaçlamaktadır.

Her iki Direktif de biyo-yakıt konusunu ele almakta ve Üye Devletlerin sera gazı

emisyonlarının yaşam döngüsüne ilişkin numune alma ve ölçmeye ilişkin ortak

prosedürlere dayanan bir izleme sistemi oluşturmasını gerektirmektedir (sera gazı

emisyonlarının yaşam döngüsü: emisyonların nerede oluştuğuna bakılmaksızın arazi

kullanım değişikliği dahil toprağın işlenmesi ilgili bütün aşamalar, nakliye ve dağıtım,

işleme ve yakma dâhil, yakıt kaynaklı net CO2, CH4 ve N2O emisyonlarıdır).25

98/70/EC sayılı Direktifin 7(a).maddesi, tedarik edilen yakıtların birim enerji başına

sera gazı emisyon yaşam döngüsü konusunda zorunlu azaltım hedefleri belirlemekte

ve oluşturulacak izleme sistemi ile de yakıt tedarikçilerinin söz konusu hedeflere

uyumunun kontrol edilmesini gerektirmektedir.

Ulaştırmadaki artışa paralel olarak, yüksek sera gazı tasarruf potansiyeli nedeniyle

biyoyakıt talebinde artış görülmektedir. Bu durum, üretimin biyoçeşitlilik ve tarım

arazilerinin korunması üzerinde herhangi bir olumsuz etki yaratmaması için hayati

önem taşımaktadır.

Bu nedenle her iki Direktif de, arazi bozulumu, hammadde ve doğal kaynakların vahşi

kullanımının yanı sıradolaylı arazi kullanım değişimlerinin engellenmesi amacıyla,

biyo-yakıtlar için sürdürülebilir kriterler belirlemektedir.26

Detaylı olarak ifade etmek gerekirse, tedarikçilerin sera gazı emisyon hedeflerine

uymaları kapsamında biyo-yakıtlar, biyo-yakıt için kullanılan hammaddenin nereden

elde edildiğine bakılmaksızın (AB içinde veya dışında), sadece sürdürülebilirlik kriteleri

karşılandığında dikkate alınacaktır:

Hammadde aşağıda yer alan kaynaklardan elde edilmeyecektir:

Yüksek biyoçeşitlilik değeri olan araziler (orman ve diğer ağaçlı alanlar ve

yerli türlerden oluşan ağaçlı alanlar),

25

Takip eden Bölüm olan Ulaştırma başlığı altında, 98/70/EC (tadil edilen) sayılı yakıt kalitesi Direktifince belirlenen

düzenlemelere ilişkin daha derinlemesine bir analiz yapılmaktadır. Bu Bölümde, biyoyakıtlar ve tarım arasındaki ilişki

doğrultusunda sadece Direktifin temel düzenlemelerinden bahsedilmektedir.

26 Biyo-yakıt üretimi, daha önce gıda ya da yem yetiştirmek gibi tarım amaçlı olarak kullanılmış ekim alanlarında yapılmaktadır.

Tarımsal üretimin, ekim alanlarından yüksek karbon tutuma potansiyeli olan otlak ve orman gibi ekim yapılmayan alanlara böylesi

değişimi, dolayı arazi kullanım değişikliği olarak adlandırılmaktadır ve tadil edilen 98/70/EC sayılı Direktife de dâhil olmakla

birlikte, 2015/1513/EU sayılı Direktif tarafından ele alınmaktadır.

24

Yasayla ya da yetkili kurumlarca doğanın korunması veya tehdit altında ya

da tehlike altında olan nadir ekosistem veya türlerin korunması için tayin

edilmiş alanlar (söz konusu hammadde kullanımının doğanın korunması

amacıyla çatışmadığının kanıtlandığı yerler hariç),

Yüksek biyoçeşitliliğe sahip çayırlar,

Yüksek karbon stoğu olan araziler (sulak alanlar (sürekli olarak ya da yılın

belli bir döneminde suyla kaplı olan alanlar), ve sürekli orman alanları (bir

hektardan geniş, beş metreyi geçen ağaçlara sahip ve tepe kapalılığı

%30’dan fazla olan veya doğal yerinde bu eşiklere ulaşabilen ağaçların

olduğu araziler)),

Ocak 2008 tarihinde turbalık olan araziler (hammaddenin işlenmesi ve

çıkarılmasının daha önce drenajsız olan toprakta drenaja sebep olmadığının

kanıtlandığı yerler hariç).

Tadil edilen 98/70/EC sayılı Direktifin 7(c).maddesi, sürdürülebilirlik kriterlerine

uyumun ulusal düzeyde bir doğrulama sürecine tabi olması gerektiğini belirtmektedir.

Daha detaylı ifade etmek gerekirse, emisyon azaltım hedeflerini yakalamak amacıyla

biyo-yakıt kullanmaya istekli işletmecilerin, Üye Devletlere sürdürülebilirlik kriterlerine

uyduklarına dair güvenilir kanıtlar sunmaları beklenmektedir. 27

Bu amaçla, yetkili ulusal otoriteye sunmadan önce, verilerini bağımsız bir denetim

sürecine tabi tutacak düzenlemeleri de yapacaklardır.

Ulaştırma:

98/70/EC sayılı, petrol ve dizel yakıtların kalitesi hakkındaki Direktif (2000/71/EC sayılı

Direktif, 1882/2003/EC sayılı Tüzük, 2009/30/EC 2011/61/EU, 2014/77/EU ve

2015/1513/EU sayılı Direktiflerce tadil edilen)

AB DKK Yol Haritası, genel %80 sera gazı azaltım hedefi kapsamında, ulaştırma

sektörü için 2050 yılına kadar (karşılaştırma yılı 1990) %60 sera gazı emisyon azaltım

hedefi belirlemektedir.

Yakıt karışımları sera gazı emisyonları ve bağlantılı çevresel etkileri azaltma

potansiyeline sahip olduğundan, yakıt kalitesindeki artışlar söz konusu hedefin

gerçekleşmesine önemli katkılarda bulunacaktır.

Söz konusu yaklaşım DKK hedefleri arasında yer alan, fosil yakıtlara olan bağımlılığın

azaltılması ve temiz ulaşımla birlikte yeni, sürdürülebilir yakıtlara yönelik araştırma ve

27

Biyo-yakıt kaynaklı sera gazı emisyonlarının yaşam döngüsüne ilişkin hesaplama yöntemi için tadil edilen 98/70/EC sayılı

Direktifin 7(c), 7(d) ve Ek IV’üne bakınız.

25

inovasyonun teşvik edilmesi, ulaştırma sektörünün karbonsuzlaştırılması hedefiyle de

örtüşmektedir.

Tadil edilen 98/70/EC sayılı Direktif, yakıtlar ve tedarik edilen enerjiden kaynaklanan

sera gazı emisyonlarının yaşam döngülerini azaltma hedefiyle, yakıt kalite standartları

oluşturmaktadır. 28

Direktif, karayolu taşıtları ve karayolunda kullanılmayan mobil makineler (denizde

olmakdıkları zaman iç suyolu gemileri), tarımsal ve ormancılık araçları ve denizde

olmadıkları zamanlarda rekreasyonel gemiler için geçerlidir.

Direktif uyarınca:

Teknik gereklilikler de dikkate alınarak, pozitif ateşleme ve sıkıştırma

ateşleme motorlarında kullanılan yakıtlar için, sağlık ve çevresel nedenlerle

zorunlu teknik özellikler (Direktif, Ek I ve II) ve

Sera gazı emisyonları yaşam döngüleri için zorunlu azaltım hedefi.

Üye Devletlerin:

Tedarikçilerin sera gazı emisyonları yaşam döngüsüne ilişkin azaltım

hedeflerine ve yakıt kalitesine ilişkin teknik özelliklere uyumlarını kontrol

etmek amacıyla, numune alma ve ölçme konusunda AB standartlarında

prosedürlere dayanan bir izleme sistemi oluşturması gerektirmektedir,

İzleme sistemini yönetmesi için ulusal bir otorite belirlemeleri gerekmektedir,

Teknik özellikler ve sera gazı azaltım hedefleriyle uyum sağlamayan

yakıtların piyasaya sürülmesini yasaklamaları, engellemeleri ve önlemeleri

gerekmektedir,

Tedarik edilen yakıt ve enerjinin, birim enerji başına sera gazı emisyon

yaşam döngüsünü izleyecek ve raporlayacak tedarik/tedarikçileri

belirlemeleri gerekmektedir29,

Her yıl 31 Ağustos tarihine kadar, bir önceki yıla ait ulusal yakıt kalitesi

verileri raporunu AB Komisyonu’na sunmaları gerekmektedir.

Tedarikçiler, yıllık olarak yetkin ulusal otoriteye raporlama yapacakladır:

28

Tadil edilen 98/70/EC sayılı Direktifin 2.6.maddesi uyarınca: “Sera gazı emisyonlarının yaşam döngüsü: tedarik edilen yakıt

(her türlü karışım bileşeni dâhil) ya da enerjiye atfedilebilecek bütün net CO2, CH4 ve N2O emisyonları anlamına gelmektedir.

Buna, emisyonun nerede olduğuna bakılmaksızın, bütün ilgili aşamalar, arazi kullanım değişiklikleri, ulaştırma ve dağıtım,

işleme ve yakma dâhildir”.

29 Tadil edilen 98/70/EC sayılı Direktifin 2.7.maddesi uyarınca: “birim enerji başına sera gazı emisyonu”, yakıt veya tedarik

edilen enerjiye (yakıt için düşük ısı değeri olarak ifade edilen) atfedilebilecek sera gazı emisyonuna eşit CO2 toplam kütlesi

anlamına gelmektedir.

26

Her Üye Devlete tedarik edilen yakıt ve enerjinin sera gazı yoğunluğu, en

az aşağıda yer alan bilgilerle sunulacaktır:

(a) tedarik edilen her tür yakıt ve enerjinin toplam hacmi, nereden alındığı ve

kaynağı belirtilerek,

(b) birim enerji başına sera gazı emisyon yaşam döngüsü.

2014/94/EU sayılı, alternative yakıt altyapısının yaygınlaştırılması hakkındaki Direktif

Alternatif yakıtlar (ham petrol kaynaklarının yerine geçebilecek yakıt veya enerji

kaynakları) ve yakıt kalitesinin artırılmasıyla ulaştırmanın karbonsuzlaştırılmasını

teşvik etmeyi amaçlayan mevzuatın yasal analizi, 2014/94/EU sayılı Direktif

aracılığıyla entegre edilecektir.

Direktifin amacı, yakıt teknolojisi ve gerekli altyapının teşvik edilmesi aracılığıyla,

akaryakıt bağımlılığının azaltılması ve ulaştırmada azaltım faaliyetlerinin

güçlendirilmesidir.

Aşağıda yer alan konularda düzenleyici bir çerçeve oluşturmaktadır:

AB genelinde alternative yakıt altyapısının yaygınlaştırılması için ortak bir

tedbirler çerçevesi geliştirilmesi,

Üye Devletlerin ulusal politikalarınca uygulanacak, elektrikli araçlar için şarj

noktaları ve doğal gaz ile hidrojen (LNG ve CNG) için yakıt alım alanları

dâhil, alternatif yakıt altyapısı oluşturma konusunda minimum gereklerin

belirlenmesi,

Böylesi şarj ve yakıt alım noktaları için ortak teknik özellikler belirlenmesi,

Kullanıcıların konulardan haberdar olmasının sağlanması.

Direktif, tamamen ya da kısmen alternatif yakıtlarla (elektrik, hidrojen, biyo-yakıt,

sentetik ve parafinik yakıtlar, doğal gaz ve LPG) çalışan araçların şarj/dolum noktası

altyapılarını kapsamaktadır.

Bu doğrultuda, Üye Devletlerce yapılması gerekenler şöyle sıralanmaktadır:

Ulaştırma sektöründe alternatif yakıt piyasasının gelişmesi ve en az aşağıda

yer alan unsurları içeren, ilgili altyapının yaygınlaşması amacıyla, ulusal bir

poltika çerçevesi benimsenmesi:

Alternatif yakıt piyasası ve alternatif yakıt altyapısının geliştirilmesine ilişkin

varolan durum ve gelişim öngörülerine ilişkin bir değerlendirme

Alternatif yakıt altyapısının gelişimi için ulusal hedefler,

Belirlenen hedeflerin gerçekleşmesine ilişkin ölçüm öngörüleri,

Kamuya açık şarj noktalarının belirlenmesi için şehir/şehir çevresi ve diğer

yoğunluklu yaşam alanlarının tespit edilmesi,

27

Sabit uçaklarca kullanım amacıyla havaalanlarına elektrik tedarik edilmesinin

değerlendirilmesi.

Direktifin 4-6.maddeleri, Üye Devletlerin ulusal politika çerçeveleri aracılığıyla,

kapsamlı bir altyapı temin etmeleri açısından bağlayıcı bir zaman çizelgesi

belirlemektedir:

Aralık 2020’ye kadar şehir/şehir çevresi ve diğer yoğunluklu yaşam

alanlarında uygun sayıda elektrik şarj noktası,

Aralık 2025’e kadar uygun sayıda hidrojen dolum noktası (sadece Üye

Devlet sektörel politikasına hidrojeni dâhil ettiyse),

Aralık 2025’e kadar şehir/şehir çevresi ve diğer yoğunluklu yaşam

alanlarında uygun sayıda doğal gaz tedarik noktası,

31 Aralık 2025’e kadar deniz limanlarında uygun sayıda LPG dolum noktası.

Bu Bölüm’de ele alınan diğer politika alanlarıyla benzer biçimde, Direktifin etkin bir

biçimde uygulanması ve hedeflerinin gerçekleşebilmesi açısından, tüketicilere yönelik

eğitim ve farkındanlık faaliyetleri, iklim dostu tercihlerin yapılması için büyük önem

taşımaktadır.

Bu nedenle 7.madde Üye Devletlerin, kamuya açık biçimde ve araç kullanıcılarının

kolaylıkla erişebileceği, belirgin, güvenilir şarj ve dolum noktası bilgilerini temin

etmelerini gerektirmektedir.

Şarj ve dolum noktalarına ilişkin kilit bilgi, mümkün olan hallerde, AB akıllı ulaşım

sisteminin bir parçası olarak, trafik ve seyahat bilgilerinin arasında yer almalıdır.

Konuya ilişkin bilgi hiçbir ayrım yapılmaksızın, piyasada varolan yakıtlarla depolanan

ve/veya şarj ya da dolum noktalarını kullanacak motorlu araçlar söz konusu

olduğunda, bu araçların kullanıcı rehberleri ve satış noktalarında söz konusu bilginin

de mutlaka temin edilmesi gerekmektedir.

443/2009/EC sayılı, Topluluğun hafif hizmet araçlarından kaynaklanan CO2

emisyonlarını azaltma konusundaki entegre yaklaşımının bir parçası olarak, yeni yolcu

araçları için emisyon performans standartları hakkındaki Tüzük;

253/2014/EU sayılı Tüzük ve 404/2014/EU sayılı Komisyon tarafından Delege edilen

Tüzük’le tadil edilen, 510/2011/EC sayılı, Topluluğun hafif hizmet araçlarından

kaynaklanan CO2 emisyonlarını azaltma konusundaki entegre yaklaşımının bir parçası

olarak, yeni hafif ticari araçlar için emisyon performans standartları hakkındaki Tüzük

28

AB, karayolu ulaşımından kaynaklanan sera gazı emisyonlarını azaltarak temiz ulaşım

sağlayacak ve aynı zamanda verimliliği ve yakıt ekonomisini30 de iyileştirecek bir yasal

tedbir paketini benimsemiştir.

Söz konusu paketin bir parçası olarak, tadil edilen 443/2009/EC ve 510/2011/EC sayılı

Tüzükler sırasıyla, yeni yolcu araçları ve vanları (hafif hizmet taşıtı olarak tabir edilen)

ele almakta ve bunların CO2 emisyonlarını düşürmekle birlikte azaltım

performanslarını iyileştirmeye yönelik gereklilikleri belirlemektedir31.

İki Tüzüğün, çift katmanlı amaçları bulunmaktadır. Bir yandan hâlihazırda AB

genelindeki emisyonların önemli bir bölümünden sorumlu olan karayolu

taşımacılığından kaynaklanan sera gazı emisyonları azaltılırken, diğer yandan da, AB

iç pazarının doğru şekilde işlev görmesini de sağlayacak biçimde, araç sanayinde

inovasyon ve teknolojinin teşvik edilmesi amaçlanmaktadır.

Tüzük, hafif hizmet araçları için bağlayıcı CO2 emisyon performans gereklilikleri

belirlemektedir.

Daha detaylı olarak ifade edilmesi gerekirse, AB genelinde aşamalı olarak

gerçekleştirilmesi öngörülen, yeni araç filolarından kaynaklanan ortalama emisyonlara

yönelik olarak hedefler belirlenmiştir.

Özellikle, aşağıda yer alan hedef ve zamanlamalar belirlenmiştir:

Araç filolar için:

2015’e kadar 130gCO2/km

2020’ye kadar 95gCO2/km

Van filoları için:



Söz konusu hedefler, 715/2007/EU sayılı, emisyonlarına dayalı olarak motorlu

araçların tür onayları hakkındaki Tüzük uyarınca değerlendirildikleri üzere, tedarikçiler

30

Yakıt ekonomisinden, bir araç tarafından katedilen mesafe ile o mesafe için gerekli olan yakıt miktarı arasındaki oran

kastedilmektir. Dolayısıyla, iyileştirilmiş bir yakıt ekonomisi, referans senaryoya kıyasla, bir aracın belli bir mesafeyi daha düşük

yakıtla gitmesi ifade edilmektedir.

31 Gereklilik, hedef ve öngörülen yasal araçları arasındaki benzerlik nedeniyle iki Yönetmelik birlikte analiz edilmektedir. Ancak

bunu yaparken, tadil edilmiş olan 443/2009/EC sayılı Tüzüğün araçlar ve 510/2011/EC sayılı Tüzüğün de vanlar için olduğu

unutulmamalıdır.

29

tarafından motorlu araç teknolojisinde iyileştirmeler yapılarak gerçekleştirilecektir

(Euro 5 ve Euro 6 düzenlemeleri) 32.

Üreticilere özel ortalama emisyon limitleri, kısıtlı değer eğrisi kullanılarak (Tüzük Ek.1)

ve bir takvim yılı içinde üretilen yeni araç sayısı dikkate alınarak, aracın kütlesine göre

hesaplanmaktadır.

Üreticilerin yapması gereken de, belli bir takvim yılı için geçerli olan ortalama CO2

emisyon hedeflerini aşmamaktır.

Sistem, Üye Devletlerce geliştirilecek izleme düzenlemelerine dayanmaktadır.

Bu nedenle Üye Devletler,

Özel ortalama CO2 emisyon izleme sistemlerini oluşturacak ve sistemi

yönetecek sorumlu bir otorite belirleyeceklerdir,

Kendi ülkelerinde, her yıl kaydedilen yeni araçlar için, aşağıda yer alan

bilgiler dâhil, tüm verileri kaydedeceklerdir,

Üretici

Aracın türü, biçimi ve modeli

Özel CO2 emisyon değeri (g/km)

Kütlesi

Dingil aralığı (mm)

İz genişliği (mm)

Her yıl aşağıda yer alanları hesaplayacaklardır.

Kendi ülkelerinde, her yıl kaydedilen yeni yolcu aracı toplam sayısı

Ortalama özel CO2 emisyonları

Ortalama kütle

Tüzük gerekliliklerine uyum göstermeyen üreticiler için maddi cezaları olan bir yaptırım

sistemi de öngörülmektedir.

Hatta, eğer bir üreticiye ait filo yıllık özel ortalama CO2 emisyon değerini aşarsa,

bundan sonra kaydedilecek her araç için bir limit aşım primi ödenmesi gerekecektir.

32

715/2007/EC sayılı Yönetmelik, hafif hizmet araçlarından kaynaklanan emisyonların azaltılması için teknik gerekleri

uyumlaştırmakta ve kirlilik kontrol cihazları gibi yedek parçaları kapsamaktadır. Servis, bakım ve onarım konularında

düzenlemeler getirmektedir.

Üreticiler için belirlenen görevler: bütün yeni araç ve yeni kirlilik kontrol cihazlarının mevzuatla uyumlu olduğunu ve aracın

normal yaşam süresi boyunca emisyon limitlerini koruyacağını kanıtlamak, kirlilik kontrol cihazlarının en az 160,000km

kullanılabileceğini ya da her 5 yılda bir veya 100,000km’de, hangisi önce olursa, kontrol edileceğini göstermek, alıcılara CO2

emisyon ve yakıt tüketim bilgileri vermek, aracın mevzuatla uyumlu kalmasını sağlayacak biçimde bileşenleri tasarlamak,

yapmak ve montajlamak; emisyon kontrol sistemleri etkinliğini azaltacak sahte cihazlar kullanmamak.

Üye Devletler, ilgili Yönetmelik uyarınca araçlar için tür onayları verecek (örneğin, uygunluk belgesiyle) ve Yönetmelikle uyumlu

olmayanlar için onay reddi verecektir.

30

Detaylı olarak ifade etmek gerekirse:

İlk g/km aşımı için 5 Avro

İkinci g/km için 15 Avro

Üçüncü g/km için 25 Avro

Devam eden her aşım için 95 Avro

2019 yılı sonrasında ilk g/km aşımı için 95 Avro

Öte yandan, Tüzük aynı zamanda yeni iklim dostu teknolojilere yatırımı da teşvik

etmeyi amaçladığından, eko-inovasyon tercihi yapan üreticiler için de ödüller

öngörülmektedir.

Örneğin, 50g-CO2/km limitinin altında araç üretimi yaparlarsa, süper kredilerden33

faydalanabilmektedirler.

2003/73/EC sayılı Direktif, 1882/2003/EC sayılı Tüzük ve 1137/2008/EC sayılı

Tüzüklerce tadil edilen, 1999/94/EC sayılı, yeni araçların pazarlanmasında tüketiciler

için yakıt ekonomisi ve CO2 emisyonları konusuda bilgi verilmesi (Araç Etiketleme

Direktifi) hakkındaki Direktif

DKK’nın en önemli unsurlarından bir tanesi, iklim konusunda bilginin yaygınlaştırılması

ve farkındalığın artırılması aracılığıyla, tüketici davranışlarını değiştirmektir.

Temel amaç, sosyal bir etki yaratacak biçimde iklim bilgisi yaymak ve tüketicileri iklim

dostu tercihler yapma konusunda teşvik etmektir.

Bu nedenle, Araç Etiketleme Direktifi, 443/2009/EC sayılı Tüzük açısından da

tamamlayıcı bir nitelik taşımaktadır.

Bu bağlamda Direktif, araç emisyonu ve yakıt ekonomisi hakkında doğru, şeffaf ve

güvenilir bilgi vermenin iki katmanlı olumlu bir etkisi olacağı varsayımından hareket

etmektedir. Öncelikle, tüketicileri daha az yakıt tüketen araçlara doğru yönlendirmek

ve böylelikle daha az CO2 emisyonuna sebep olmak ve bunun sonucu olarak da,

üreticileri de ürettikleri araçlardaki yakıt tüketimini azaltmaya teşvik etmek

istenmektedir.

Tüketicilerin daha bilgili tercihler yapmalarını sağlamak amacıyla, AB genelinde

satılan ya da kiralanan yeni yolcu araçları için yakıt ekonomisi ve CO2 emisyonları

konularında bilgi verilmesi beklenmektedir.

33

Düşük emisyon yapan her araç, bir araçtan fazla olarak sayılacaktır. Dolayısıyla, özel ortalama CO2 emisyon limitine anlamlı

bir katkı yapılmış olacaktır.

31

Bu nedenle Direktif, aşağıda yer alan standart araçlara dayalı olarak, araçların satış

noktalarında bulundurulması gereken bir tüketici bilgilendirme düzenlemesi

yapmaktadır:

Bir etiket;

Bir rehber;

Bir poster ve

Tanıtım amaçlı diğer materyal.34

Kapsam olarak Direktif, satış ya da kira için temin edilen yeni ve kullanılmış araçlar

için geçerlidir.

Direktif uyarınca Üye Devletlerin yapması gerekenler şöyle sıralanmaktadır:

Her yolcu aracı modeli için satış noktasında yakıt ekonomisi ve CO2

emisyonları konusunda bilgi veren bir etiketin, görünür biçimde bulunmasını

sağlamak.

Üreticilerle yılda en az bir kez yapılacak görüşmeler doğrultusunda yakıt

ekonomisi ve CO2 emisyonları konusunda bir rehberin hazırlanmasını

sağlamak. Söz konusu rehberin, araç satış noktasında ve her Üye Devletce

belirlenecek bir kurum tarafından talep etmesi halinde taşınabilir ve kompakt

bir yapıda tüketicilere ücretsiz olarak verilmesini sağlamak.

Satış veya kira için sergilenen ya da satışa sunulan her yolcu araç modeli,

resmi yakıt tüketim bilgisi ve resmi özel CO2 emisyon verisi içeren bir

posterin (ya da alternatif olarak bir pano) görünür bir noktada sergilenmesini

sağlamak.

Tüketicilere bütün yolcu araçları için her türlü tanıtım materyali ve resmi

yakıt tüketim bilgisi ve resmi özel CO2 emisyon verisi içeren diğer

materyallerin sunulmasını sağlamak.

Standart bilgilendirme sistemiyle uyumlu olmayan her türlü etiket, poster ve

diğer materyal yasaklanacaktır.

2009/30/EC sayılı, temiz ve enerji verimli karayolu ulaşım araçları hakkındaki Direktif

Söz konusu Direktif, DKK amaçları doğrultusunda kamu kurumlarının özellikle örnek

rol almasını teşvik etmeyi hedefleyerek, hafif hizmet araçları için emisyon performans

standartları belirleyen ulaştırma mevzuatını da tamamlamaktadır.

Bu doğrultuda, sözleşme makamları, ihale kurumları ve bazı operatörlerin karayolu

ulaşım araç alımı yaparken, aracın yaşam süresi boyunca sahip olacak enerji,

34

Etiket, rehber, poster ve tanıtım materyalleri AB genelinde standart özelliklere sahiptirler.

Format, boyut (etiket ve posterler için) ve içerikleri Araç Etiketleme Direktifi’nin I-IV.Eklerinde düzenlenmektedir

.

32

çevresel etki, enerji tüketimi ve CO2 emisyonlarıyla birlikte çeşitli kirleticiler gibi

unsurları dikkate almalarını gerektirmektedir.

Direktifin temel amacı, temiz ve enerji verimli araç piyasasını teşvik etmek ve ulaştırma

sektörünün çevre, iklim ve AB enerji hedeflerine olan katkısını iyileştirmektir.

Direktifin kapsamına, AB kamu ihale Direktifleri ve kamu hizmet Tüzüklerince35

düzenlenen bütün karayolu ulaşım araçlarının satın alınmasına yönelik her türlü

sözleşme dâhildir.

Direktifin 5.maddesi uyarınca, 4 Aralık 2010 tarihinden itibaren, Üye Devletler,

sözleşme makamları, ihale kurumları ve operatörleri tarafından yapılan her türlü

karayolu ulaşım aracı alımında, en azından aşağıda yer alan operasyonel yaşam

süresindeki enerji ve çevresel etkileri dikkate alma düzenlemelerini yapmaya davet

edilmektedir:

Enerji tüketimi;

CO2 emisyonu; and

NOx, NMHC ve partikül madde emisyonu.

Bu doğrultuda Üye Devletlerin yapması gerekenler şöyle sıralanmaktadır:

Satın alınan tüm karayolu ulaşım araçlarına ilişkin dikkate alınan her bir etki

ve ilave çevresel etkilere ilişkin belgelerde, enerji ve çevresel performans

için teknik şartnamelerin belirlenmesi ve

Satın alma karar kriteleri arasına enerji ve çevresel etki unsurlarının dâhil

edilmesi36.

2009/16/EC sayılı Direktifle tadil edilen, 2015/757/EC sayılı, denizyolu taşımacılığı

kaynaklı karbondioksit emisyonlarının izlenmesi, raporlanması ve doğrulanması

hakkındaki Tüzük

Bu Tüzük, AB’nin 2030 yılına kadar (1990 yılına kıyasla), %40 sera gazı emisyon

azaltım hedefi ve daha uzun vadedeki DKK ulaştırma hedeflerine denizyolu

taşımacılığı kaynaklı CO2 emisyonlarını dahil etme konusunda bir ilktir ve önemli bir

kilometre taşı niteliğindedir.

35

Bakınız Direktif 2004/17/EC ve 2004/18/EC, aynı zamanda Yönetmelik 1370/2007/EC.

36 Herhangi bir ihale prosedürünün uygulandığı durumlarda, söz konusu etkiler ihalenin kazanılma kriterleri arasında yer

alacaktır. Satın alma kararına dahil edilme kararında bu etkilerin parasal değere dönüştürüldükleri durumlarda, bir aracın

operasyonel kullanım süresi boyunca olacak enerji tüketiminin hesaplaması, Direktif’in 6.maddesinde yer alan yöntem uyarınca

yapılacaktır.

33

Tüzüğün amacı, denizyolu taşımacılığı sektöründe fosil yakıt bağımlılığından

kaynaklanan CO2 emisyon ve riskleri azaltırken, aynı zamanda sektörde verimli

karbon nötr teknolojileri teşvik etmektir.

Bu amaçla Tüzük, referans senaryoya kıyasla emisyon azaltımını %2 kadar yükseltme

ve 2030 yılına kadar net maliyetlerde 1.2 milyar Avro tasarruf sağlama beklentisiyle,

ulusalararası denizcilik CO2 emisyonları için AB genelinde bir İzleme, Raporlama ve

Doğrulama (MRV) sistemi oluşturmaktadır37.

Daha detaylı ifade etmek gerekirse, söz konusu Tüzükle, Üye Devletlerin yetki

sınırlarına dahil limanlara gelen, içinde olan veya buradan ayrılmakta olan gemiler için,

CO2 emisyon ve diğer ilgili bilgiler konusunda MRV verisi düzenlemeleri

sunulmaktadır.

Böylesi bir MRV sistemi, Tüzük tarafından belirlenen format, kural ve zamanlamada

gemi sahibi işletmeler tarafından sunulacak veri ve bilginin doğrulanması konusunda

güvenilebilecek, bağımsız, yetkin ve ilgili ulusal kurumlarca akredite edilmiş uzmanlar

gerektirmektedir38.

Kapsam olarak bakıldığında Tüzük, seyir boyunca geçtiği son uğrak limanı ile Üye

Devlet sınırları içinde olan son uğrak limanı, Üye Devlet sınırları içinde olan uğrak

limanı ile başka bir uğrak limanı arasında açığa çıkan CO2 emisyonu bakımından,

5.000 gros tonun üzerindeki bütün gemiler için geçerlidir. 39,40

MRV sistemi, gemi işletmelerine yönelik son derece açık ve net yükümlülükler

getirmektedir:

İşletmeler aşağıda yer alan bağlayıcı görevleri yerine getirmek zorundadırlar:

37 Söz konusu azaltım piyasa engellerinin ortadan kaldırılmasıyla sağlanacaktır. Özellikle, MRV sisteminden alınabilecek yakıt

tüketimi ve enerji verimliliği konusundaki güvenilir ve karşılaştırılabilir veriler sayesinde, gemilerin verimliliği hakkındaki bilgi

eksikliği nedeniyle oluşan engeller hakkında bakınız 2015/757/EC sayılı Tüzük girişi.

38 Uzmanların rolleri için, bakınız Yönetmelik 13-16.maddeleri.

39 Savaş gemileri, gemi yardımcı teçhizatı, balık tutma ya da işleme gemileri, eski yapım ahşap gemiler, mekanik olarak seyir

yapmayan gemiler veya ticari olmayan amaçlarla kullanılan kamu gemileri, bu Tüzük kapsamı dışında kalmaktadır.

40 5.000 grostonluk bir eşik belirlenmesi ve sadece CO2 emisyonlarının kapsanıyor olması, KOBİ’ler üzerindeki idari yükün

azaltılma ihtiyacına tekabül ettiğinden, ayrımcı değil olarak değerlendirilmiştir.

AB tarafından uygulanacak MRV sistemine ilk aşamada sadece CO2 kaynaklı sera gazı emisyonları dâhil edilmiştir çünkü ilk

etapta sistemin uygulanmasını engelleyecek biçimde, uygun ve güvenilir bilgi vermeyecek ekipmanların gemilerde kullanımı

engellenmek istenmiştir.

Öte yandan karar, deniz ulaşımı kaynaklı sera gazı emisyonları için CO2 emisyonlarının en fazla olduğu ve 5.000 groston

üzerindeki gemilerin, hâlihazırda Birlik sınırlarına dâhil limanlara uğrayan gemilerin %55’ini ve toplam emisyonların da %90

sebep oldukları varsayımına da dayanmaktadır.

34

Sahip oldukları bütün gemiler için, gemiler denizde seyir halinde ve limanda

olduğu sürece yakıt yanması kaynaklı CO2 emisyonlarını izlemek ve

raporlamak (raporlama yıllık olarak yapılacaktır),

İzleme ve raporlama sistemlerinin güvenilir, doğru, şeffaf ve eksiksiz ve

raporlanan verinin şeffaf ve güvenilir olmasını sağlamak,

CO2 emisyonları ve diğer ilgili verinin izlenmesi ve raporlanması için tercih

ettikleri yöntemi de belirtecek biçimde, uzmanlara bütün gemileri için birer

izleme planı41 sunmak42,

Bütün gemileri için seyir öncesi ve yıllık olarak CO2 emisyonlarını izlemek

(uzmanlar tarafından izleme planı onaylandıktan sonra),

2019 yılından itibaren başlamak üzere, her yıl 30 Nisan tarihine kadar, ilgili

uzman tarafından onaylanmış biçimde, sorumlulukları altında bulunan bütün

gemiler için ve tüm raporlama dönemini kapsayacak biçimde, CO2

emisyonları ve diğer ilgili verileri içeren emisyon raporlarını, bayrağını

taşıdığı Üye Devletin ilgili kurumları ve AB Komisyonu’na sunmak,

Raporlama dönemi bitimini takiben, her yıl en geç 30 Haziran tarihine kadar,

bir Üye Devlet sınırlarında bulanan bir limana gelen, orada kalan veya

oradan ayrılan ve raporlama döneminde seyir yapmış bütün gemilerinde

ilgili uyum belgelerinin yer almasını sağlamak (örneğin, uzman tarafından,

o raporlama dönemi için geminin Tüzük gereklerini yerine getirdiğine dair,

işletmeye teslim edilen doğrulama belgesi). 43

Yukarıda anlatıldığı biçimde MRV gereklerine uyum sağlamayan işletmeler için Üye

Devletler tarafından orantılı, caydırıcı ve etkili cezalar uygulanacaktır.

Zaten, iki veya daha fazla raporlama dönemi üst üste MRV gereklerini yerine

getirmeyen ve diğer her türlü çabaya rağmen gerekli uyumu sağlamayan gemiler söz

konusu olduğunda, uğrak limanının bulunduğu Üye Devletin yetkili otoritesi bir sınırdışı

etme emri uygulayacak ve bunu Komisyon, Avrupa Deniz Güvenliği Ajansı, diğer Üye

Devletler ve bandıra sahibi ülkeye bildirecektir.

Bunu takiben, gemi sahibi işletme Tüzük’ten kaynaklanan sorumluluklarını yerine

getirene kadar, bütün Üye Devletler söz konusu geminin limanlarına girişini

yasaklayacaklardır.

41

Tüzük 6.maddesi izleme planına ilişkin bütün zorunlulukları tanımlamaktadır.

42 Tüzük, Ek.1 uyarınca izin verilen yöntemler BDN’den yakıt tanklarının periodic stok takibine, gemide bulunan Bunker yakıt

tankının izlenmesine, uygun yakma süreçleri için Floe metrelere ve doğrudan CO2 emisyon ölçümlerine kadar çeşitlilik

göstermektedir. 43 Uyum belgesinin detayları için Yönetmelik 17.maddesine bakınız.

35

Atık:

2008/98/EC sayılı Atık Direktifi

1999/31/EC sayılı Atıkların Düzenli Depolanması Direktifi

Atık sektörüne ilişkin olarak varolan AB mevzuatının analizi, düzenleyici çerçeveyi

belirleyen 2008/98/EC sayılı Direktif (Çerçeve Direktif ) ve alt-sektör düzeyinde, DKK

için belki de en hassas alt-sektörü teşkil eden atıkların düzenli depolanması sektörünü

düzenleyen, 1999/31/EC sayılı Direktif kapsamında yapılacaktır.

Gerçekten, atık yönetimi politika ve düzenleyici çerçeveleri atık üretimi ve yönetiminin

çevre ve insan sağlığı üzerindeki zararlı etkilerini önleme/azaltma konularına

odaklanırken, düzenli depolama konusunu ele alan düzenlemeler, özellikle iklim

değişikliğiyle mücadele edilmesi kapsamında, düzenli depolama alanlarından

kaynaklanan metan ve diğer emisyonların önleme/azaltılmasıyla ilgilenmektedir.

Bu durumda, bizim yasal analizimiz de, aşağıda yer alan unsurların

gerçekleştirilmesini amaçlayan AB atık politikalarının temel ilke ve hedeflerini

düzenleyen çerçeve Direktifle başlamaktadır:

Atık üretilmesi ve yönetiminin insan ve çevre sağlığı açısından olumsuz

etkilerinin en aza indirilmesi,

Doğal kaynak kullanımının azaltılması (yeniden kullanım ve geri dönüşüm

aracılığıyla),

Doğal kaynakların verimli kullanımını sağlamak (yeniden kullanım ve geri

dönüşüm aracılığıyla),

Yakınlık ve kendine yeterlilik ilkeleri doğrultusunda ulusal seviyede atık

yönetimi.

Bu doğrultuda, Çerçeve Direktif bazı temel unsurlara dayanmaktadır:

İlki, Direktifin 4.maddesinde yer almakta ve atık hiyerarşisini ortaya koymaktadır. Yani,

yukarıda yer alan amaçların gerçekleşmesi için Üye Devletlerin uygulayacağı ve atık

önleme/yönetim öncelik sırasını takip eden tedbirler belirlenmektedir (Şekil 2).

36

Şekil 2. Atık Yönetimi Hiyerarşisi44

Çerçeve Direktif için önemli olan ikinci unsur, AB geneli ve ulusal düzeyde

uygulanacak düzenleyici çerçeve ve atık hiyerarşiyle yakın ilişkili temel kavramlar olan

yan-ürün, ömrünü tamamlamış atık statüsü, yeniden kullanım, geri kazanım ve geri

dönüşüm kavramlarının tanımlandığı düzenlemelerdir.45

44

2008/98/EC sayılı Atık Direktifi (Atık Çerçeve Direktifi – Çevre – Avrupa Komisyonu." Ec.eu. 9 Jun. 2016. Erişim tarihi:

24/03/2018.

45 Çerçeve Direktif, 3.maddesi uyarınca:

“yeniden kullanım”, atık olmayan bir ürün veya bileşenin, üretildiği amaç doğrultusunda, tekrar kullanılmasını sağlayan her türlü

işlem anlamına gelmektedir,

“geri kazanım”, belli bir tesis ya da daha geniş ekonomik alanda, bir atığın, başka bir malzeme kullanılarak gidereceği belli bir

işlevi üstlenerek, anlamlı bir kullanım sunulması veya atığın böyle bir işlev göstermek için hazırlanması anlamına gelmektedir,

“geri dönüşüm”, atık malzemenin, orijinaliyle uyumlu ya da başka amaçlar için, ürün, malteryal veya malzeme olmak üzere

yeniden işlem görmesi anlamına gelmektedir. Organik malzemenin yeniden işlenmesini kapsamaktadır ancak, enerji geri

kazanımı veya yakıt ya da dolgu işlemleri için kullanılmak üzere malzemelerin yeniden işlem görmesini kapsamamaktadır.

5.madde:

“yan-ürün” anlamı:

Bir üretim sürecinden ortaya çıkan, 3.madde uyarınca atık olarak tanımlanmayan, üretimin temel amacının dışında işlevle

ortaya çıkan ve aşağıda yer alan şartları karşıladığı takdirde yan-ürün olarak tanımlanabilen:

(a) Malzeme veya nesnenin kullanımı kesin ise,

(b) Malzeme veya nesne, normal bir sanayi süreci haricinde, herhangi ek bir işlem gerektirmeksizin doğrudan

kullanılabiliyorsa,

(c) Malzeme veya nesne, belli bir üretim sürecinin ayrılmaz bir parçası sonucunda ortaya çıkıyorsa ve

(d) Sonraki kullanım yasal ise; örneğin, malzeme veya nesne, özgün kullanımı için geçerli bütün sağlık ve çevre koruma

gereklerini karşılıyorsa ve çevre ve insan sağlığı üzerinde daha fazla bir olumsuz etki yaratmıyorsa

6.madde:

“atık statüsü sonu” anlamı:

Bazı özel atıklar, 3.maddede tanımlandığı biçimde atık olmaktan, geri dönüşüm dahil bir geri kazanıma tabi olduğunda ve

aşağıda yer alan şartlarla uyumlu olarak geliştirilecek özel kriterlere uyum sağlıyorsa:

(a) Malzeme veya nesne, özel bir amaç için sıklıkla kullanılıyorsa

(b) Malzeme veya nesne için bir pazar veya talep varsa

(c) Malzeme veya nesne özel bir amacın teknik gereklerini karşılıyorsa ve bu ürünler için geçerli varolan mevzuat ve

standartlara uygunsa ve

Malzeme veya nesnenin kullanımı çevre ve insan sağlığı üzerinde olumsuz bir etki yaratmıyorsa.

37

Üçüncü olarak Çerçeve Direktif, 8. maddesinde, atık hiyerarşisi uygulamasını

desteklemek amacıyla, “genişletilmiş üretici sorumluluğu” kavramını tanıtmaktadır.

Bu doğrultuda Direktif, Üye Devletlerin, aşağıda yer alan örnekler aracılığıyla,

profesyonel olarak ürün geliştiren, imal eden, işleyen, işleme alan, satan veya ithal

eden bütün gerçek ya da tüzel kişilerin genişletilmiş üretici sorumluluklarını kapsayan,

yasal veya yasal olmayan tedbirler geliştirmelerini gerektirmektedir:

Üreticileri iade edilen ürünleri ve ürünlerin ardında kalan atıklarla birlikte

atığın ilerleyen aşamalardaki yönetimi ve bu faaliyetlerden doğacak mali

sorumlulukları kabul etmeye zorlamak.

Ürünlerin ne ölçüde yeniden kullanılabilir ve geri dönüştürülebilir olduğuna

dair bilgiyi mümkün olduğunca toplumda yaygınlaştırma sorumluluğunu

zorunlu tutmak.

Genişletilmiş üretici sorumluluğu ilkesinin uygulanma çabalarının bir parçası olarak

Üye Devletler, ilk kullanımlarından sonra yeniden kullanım, geri dönüşüm ve kazanım

ihtimalleri daha yüksek olacak, ekolojik tasarımlı ürünleri de teşvik edebilecektir.

Direktif açısından önemli olan dördüncü unsur, 11.maddede görülmektedir. Söz

konusu madde Üye Devletler için iki bağlayıcı hedef getirmektedir. Direktif hedeflerinin

gerçekleştirilebilmesi ve 2020 yılına kadar, daha geri dönüşüm taraftarı, kaynak verimli

bir topluma geçiş için Üye Devletler:

(a) En azından kâğıt, metal, plastik ve cam gibi evsel kullanımı olan atıkların genel

ağırlıklarının en az %50’sinin yeniden kullanım ve geri dönüşüme gitmesini sağlamak

ve

(b) Tehlikeli olmayan inşaat ve yıkım atıkları gibi malzemelerin yerine geçecek başka

malzemelerle yapılan dolgu işlemleri dâhil, yeniden kullanım, geri dönüşüm ve diğer

malzeme geri kazanım yöntemleri için, ağırlık olarak en az %70 artış sağlamak.

Yukarıda yer alan sorumluluk ve prosedürlere ek olarak, Çerçeve Direktif, Üye

Devletlerin, Direktif 28.maddesinde yer alan minimum içerikle, ulusal atık yönetimi ve

önleme planları hazırlama ve uygulamalarını gerektirmektedir.

Son olarak madde 23 uyarınca Üye Devletler, atık yönetimi faaliyetleri yürütmeye

yönelik bütün çalışmaları kapsayan birer sistem geliştireceklerdir.

Bu bağlamda, atıkların düzenli depolanmasına ilişkin faaliyetlere odaklanarak,

2008/98/EC sayılı Direktif tarafından belirlenen düzenleyici çerçeve, 1999/31/EC sayılı

Direktifçe (Düzenli Depolama Direktifi) geliştirilen düzenlemelerle entegre edilecektir.

Düzenli Depolama Direktifi, bir atık düzenli depolama alanı yaşam döngüsü boyunca,

atıkların düzenli depolanmasından kaynaklanacak, sera gazı etkisi dâhil, olumsuz

38

çevresel etki ve yüzey suyu, yeraltı suyu, toprak ve havanın kirlenmesini mümkün

olduğunca önlemek ve azaltmak amacıyla, operasyonel ve teknik gerekler aracılığıyla,

Çerçeve Direktifin ortaya koyduğu amaçların gerçekleştirilmesini sağlamaktadır.

Direktif, düzenli depolama sahaları için, barındırdıkları atık türüne göre, aşağıda yer

alan sınıflandırma sistemini benimsemektedir.

Tehlikeli atıkların düzenli depolanması;

Tehlikeli olmayan atıkların düzenli depolanması;

İnert atıkların düzenli depolanması.

Çerçeve Direktifle benzer biçimde Direktif, Üye Devletlerin ulusal bir strateji

geliştirmelerini talep etmektedir, ancak bu kapsamda, özellikle düzenli depolamaya

giden biyo-bozunur atıkların azaltılmasına odaklanılmaktadır46.

Atık Çerçeve Direktifi’ne bağlı izin sisteminden bir adım daha öteye giderek Direktif,

AB genelinde düzenli depolama sahalarının işletilmesi için ortak ve sıkı kurallar

belirlemektedir.

Bu nedenle, ekonomik bir faaliyet olarak bir düzenli depolama sahasını işletmek

isteyen operatörler, yetkili ulusal otoriteden gerekli izinleri almak zorundadır.

Üye Devletler de, izin ve izin verme prosedürlerinin, aşağıda yer alan şartları

karşılamasını sağlayacak, ulusal yasal ve idari tedbirleri almakla yükümlüdürler:

İzin başvurusu en azından şunları içerecektir: başvuru sahibi (isim değilse

bile operatör); depolanacak atık tür ve miktarları; sahanın kapasitesi;

sahanın tanımı (hidro-jeolojik ve jeolojik özellikler dâhil); önerilen kirlilik

önleme ve azaltma yöntemleri; önerilen izleme, işletme ve kontrol planları;

önerilen kapama sonrası planı ve

Yetkili ulusal otorite tarafından verilecek izin en azından şunları içerecektir:

düzenli depolama sınıfının tanımlanması; depolama için izni verilen atık tür

ve miktarı; düzenli depolama sahası işletme, izleme, kapatma ve kapatma

sonrasına ait gerekler; izleme planı uygulaması sonuçlarına ilişkin

operatörün yıllık raporlama sorumlulukları.

Atık kabul prosedürleri, izin şartlarıyla uyum sağlanması amacıyla, atık tür ve miktarına

ilişkin, düzenli ve katı kontrol, doğrulama ve kayıt çalışmaları içerecektir.

46

Ulusal stratejiler, düzenli depolama sahalarında gönderilen biyo-çözünür belediye atıklarının kademeli olarak azaltılması

bağlayıcı hedefinin gerçekleştirilmesi için tedbirler belirleyecektir (Düzenli Depolama Direktifi’nin yürürlüğe girmesini takiben, ilk

beş yıl için %75, 8 yıl sonra %50 ve 15 yıl sonra %35). Daha fazla detay ve referans yıl konusunda, lütfen Düzenli Depolama

Direktifi’nin 5.2.maddesine bakınız.

39

Üye Devletler, hem işletim dönemi hem de kapatma ve kapatma sonrası dönemler için

denetim yetkileri bulunan ulusal otoriteler belirleyeceklerdir.

Son olarak, kapatma ve kapatma sonrası dönemlerde, çevre üzerinde herhangi

olumsuz bir etki olmamasını sağlamak amacıyla, işletmeciler düzenli depolama

sahasının bakım, izleme ve kontrol faaliyetlerinden de sorumlu olacaklardır.

Tarım:

AB Ortak Tarım Politikası (CAP)

Konsey Tüzükğü (EC) 637/2008 ve Konsey Tüzüğü (EC) 73/2009’u

yürürlükten kaldıran, ortak tarım politikası çerçevesi kapsamında, destek

programlarıyla çiftçilere yapılan doğrudan ödemeler için kuralları belirleyen

(EU) 1307/2019 sayılı Tüzük,

Konsey Tüzükleri (EEC) No 352/78, (EC) No 165/94, (EC) No 2799/98, (EC)

No 814/2000, (EC) No 1290/2005 ve (EC) No 485/2008’i yürürlükten

kaldıran, ortak tarım politikası finansman, yönetim ve izlemesini

düzenleyen (EU) 1306/2013 sayılı Tüzük

Nitrat Direktifi (91/676/EEC), 1882/2003/EC ve 1137/2008/EC Tüzüklerine göre tadil

edilmiştir.

AKAKDO konusundaki No’lu 529/2013/EU Karar

Avrupa Birliği’nin Ortak Tarım Politikası (CAP), AB’de çevre ve iklim dostu

uygulamaların teşvik edilmesi konusunda ve kendi hedeflerini diğer AB politikalarına

daha iyi entegre ederek yeni çevresel sorunlara karşılık vermede önemli rol oynayan

başlıca tarım politikaları aracıdır. Ortak tarım politikası, uyum ve azaltım stratejileri

doğrultusunda, iklim değişikliğiyle mücadele edilmesini temel hedefleri arasında

saymaktadır. Geçmişte yapılan CAP güncellemelerinde emisyon azaltımı temel

hedefler arasında yer almadığından, çiftlik düzeyinde veri hem toplanmıyordu hem de

varolanlar güvenilir değildi. Ancak, son dönemde gerçekleşen CAP reformları (2014-

2020), emisyon azaltımını temel politika hedefleri arasına almakta ve hatta, doğrudan

yapılan ödemelerin önemli bir bölümünü iklim ve çevre dostu yeni tarımsal

uygulamalar şartına bağlayarak, örneğin; “yeşillendirme”, bir adım da ileriye

götürmektedir.

Hem tarımın kendisi hem de uygulamaları değişmektedir. Tarım kaynaklı sera gazı

emisyonları açısından CO2 eşdeğer rakamları 1990 yılından bu yana, AB-28 genelinde

%20 azalmıştır. Zaman içinde de CAP, çevresel performans konusuna odaklanmıştır.

Başka birçok unsurun yanısıra CAP, tarım faaliyetleri kaynaklı iklim ve uyum

çalışmalarının desteklenmesi için önemli destekler sağlamaktadır. Ancak, bir yandan

çiftçilerin iklim değişikliğinin olumsuz etkilerine uyum sağlamalarına yardım edilirken,

40

diğer yandan gıda güvenliğini tehlikeye atmadan, tarım sektöründe sera gazı

emisyonlarının azaltılması için daha birçok şey yapılması gerekmektedir.47

CAP, çiftçileri belirli konularda yönlendirerek iklim değişikliği azaltım ve uyum

çalışmalarına önemli ölçüde katkı sağlama potansiyeline sahiptir. Konular şu şekilde

sıralanabilir: Çiftçilerin: 1) kendi arazi, ürün ve hayvanlarını nasıl yönetmeyi tercih

ettikleri; 2) enerji, gübre ve su gibi girdileri nasıl kullandıkları; 3) atık, atık ve gıda dışı

maddlerei nasıl yönetmeyi seçtikleri.

Su koruma ve yönetimi için daha geniş bir yasal çerçevenin bir parçası olarak48 Nitrat

Direktifi, çevre, iklim ve tarımsal politika hedeflerini birbirine bağladığı için oldukça

dikkat çekicidir.

Tarım arazilerinde gerçekleşen nitrat kirlenmesi, tarım sektörü kaynaklı doğrudan sera

gazı emisyonu olarak değerlendirilen, N2O emisyonlarına sebep olmaktadır.

Emisyonlar ağırlıklı olarak, toprakta yer alan azotun hava ile reaksiyonundan

kaynaklanmaktadır. En iyi emisyon azaltma yöntemi ise, azotlu gübre kullanımını

azaltmaktan geçmektedir. Nitrat Direktifi, temel olarak su kirliliğini önlemeye yönelik

bu konuyu düzenlemekle birlikte, çarpaz uyum şartları (çiftçiler CAP kapsamında

doğrudan ödeme almak istiyorlarsa, bu Direktife de uyum sağlamak durumundadırlar)

sayesinde, iklim değişikliğiyle mücadeleye de katkı sağlamaktadır.

Tarım sektörü kaynaklı nitrat kirliliğine karşı suların korunmasına yönelik olan Nitrat

Direktifi’nin amacı, nitrat kaynaklı olarak su kirliliğini azaltmak ve eylem programları

(nitrat kirliliğini azaltmaya yönelik bir dizi tedbir) hazırlanması dâhil, çeşitli tedbirler

aracılığıyla, daha fazla kirlenme olmasını engellemektir.

Bu bağlamda, Üye Devletler aşağıda yer alan yükümlülüklere sahiptirler:

Yüksek nitrat seviyesinden ve ötorifikasyondan etkilenen veya

etkilenebilecek sulara karışan tüm bilinen toprak alanlarına karşı hassas

bölgelerin belirlenmesi,

Hassas bölgelerin için eylem programlarının oluşturulması (nitrat kirliliğinin

azaltılması amacıyla çiftçiler tarafından uygulanacak zorunlu tedbirler),

Eylem programlarının verimliliğinin izlenmesi,

Seçilen ölçüm noktalarında suların (yer üstü suları ve yer altı suları) nitrat

içeriğinin izlenmesi, tarımsal kaynaklardan gelen sulardaki nitrat kirliliğinin

derecesini belirlemeye olanak sağlamaktadır,

47

İklim değişikliği ve sera gazı emisyonları üzerinde OTP tedbirlerinin etkileri

48 2000/60/EC Sayılı Su Çerçevesi Direktifinin hedeflerinden biri nitrat seviyesinin azaltılmasıdır. Ancak, Nitrat direktifi suların

korunması mevzuatı çerçevesinin bir parçası olarak ele alınacaktır.

41

Çiftçilerin gönüllü olarak uyguladıkları iyi tarım uygulamaları kodunun

oluşturulması,

Çiftçilere eğitim verilmesi ve bilgi aktarımı.

Ayrıca, Nitrat Direktifi hayvan dışkısı ve kimyasal gübre kullanımı konusunda çeşitli

düzenlemeler de içermektedir. Direktifin önemli tedbirlerinden biri, Üye Devletlerin,

çiftlik düzeyindeki çiftlik gübresi kaynaklı nitrojen uygulamasının yıllık 170kg/ha’yı

aşmamasını sağlamalarıdır. Direktif hedeflerinin yine de gerçekleştirildiğinin

gösterildiği hallerde, daha yüksek seviyelerde nitrat uygulamasına izin verilmektedir.49

AKAKDO sektörü proje kapsamına dâhil olmamakla birlikte, tarım arazilerinin

yönetimi kapsamında, Türkiye’nin UİDEP’nda da yer alan tarım sektörü kaynaklı sera

gazı emisyonlarının azaltılmasına yönelik tedbirlere önemli ölçüde yer veriyor olması

bakımından, AB’nin AKAKDO Kararı’nın da dikkate alınması gerekmektedir.

Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’nın çeşitli daireleri, farklı projeler kapsamında

bağlantılı çalışmalar yürütmektedirler. Tarımsal Çevre ve Doğal Kaynakların

Korunması Dairesi, İklim Değişikliğine Uyum Çalışma Grubu, Bakanlık içerisinde iklim

değişikliği konularından sorumlu odak nokta olarak görev üstlenmektedir. Ancak,

sadece iklim bağlantılı projeleri kendileri uygulamak için değil, aynı zamanda, Orman

Genel Müdürlüğü ile birlikte AKAKDO sera gazı emisyon ve karbon giderimlerinin

hazırlanması gibi, farklı projelerde paydaş olarak da yer almaktadırlar.

2.2. Türkiye’nin Yasal Çerçevesi

Bölüm 1.2’de belirtildiği üzere, Türkiye’nin Düşük Karbonlu Kalkınmaya yönelik ilgili

yasal çerçevesi, AB DKK bağlantılı Müktesebatı’nda belirtilen önemli öncelik

alanlarıyla uyumlu olarak görülmektedir.

Tedbir, eylem, hedef ve amaçlar, ulusal politikalar kapsamında belirlenmektedir.

Aşağıda yer alan paragraflarda sırasıyla çerçeve politikaları, yasalar ve yönetmelikler

analiz edilmektedir. Çerçeve politikaları (kendi içinde iki gruba bölünmüştür: kesişen50

ve sektöre özel politikalar51) Durum Raporu’nda da ele alınmış olduğundan, bu bölüm

49

Hans J.M. Van Grinsven, Aaldrik Tiktak, Carin W. Rougoor, Nitrat Direktifi, Su Çerçeve Direktifi ve Ulusal Emisyon Tavanı

Direktifi uygulamalarına ilişkin Danimarka değerlendirmesi, NJAS - Wageningen Journal of Life Sciences, Sayı 78, 2016, Sayfa

69-84, ISSN 1573-5214, https://doi.org/10.1016/j.njas.2016.03.010

50 10. Ulusal Kalkınma Planı, Ulusal İklim Değişikliği Stratejisi (UİDS), Ulusal İklim Değişikliği Eylem Planı, Ulusal İklim

Değişikliği Uyum Stratejisi ve Eylem Planı, Enerji Verimliliği Stratejisi gibi.

51 Ulaştırma ve Haberleşme Strateji Belgesi, Ulusal Akıllı Ulaşım Sistemleri Strateji Belgesi ve Eylem Planı, Ulusal Atık

Yönetimi ve Eylem Planı, Atık Su Arıtma Eylem Planı, Ulusal Havza Yönetim Stratejisi gibi. Diğer sektöre özel politikalar için

lütfen Durum Raporu’na bakınız.

https://doi.org/10.1016/j.njas.2016.03.010

42

yalnızca DKK ile ilgili politikalar ve strateji belgelerine yönelik genel bir açıklama

yapılmaktadır.

Türkiye’nin temel DKK ile ilgili politika çerçevesinin genel açıklamasının ardından,

sektöre yönelik DKK mevzuatına odaklanılmıştır.

2.2.1. Türkiye’nin DKK Politika ve Mevzuat Analizi

Ulusal DKK Politikaları: Kilit Sektörlerdeki Plan, Strateji Belgeleri ve Eylem Planları

Türkiye, ele alınacak öncelikleri, ulaşılacak hedefleri, alınacak önlemleri ve DKK ile

ilgili belirli politik alanları için karşılanacak hedefleri belirlemek amacıyla Plan, Stratejik

Plan ve Eylem Planları hazırlamaktadır. Durum Raporu’nda detaylı şekilde ele alındığı

üzere söz konusu belgeler, Türkiye’nin DKK çerçeve politikalarını oluşturmaktadır.

AB Politika Belgelerine paralel olarak, kısa-orta-uzun vadede stratejik planlama

sağlayan ve bağlayıcı olmayan kesişen ve/veya sektöre özel belgeler, ilgili eylemler

ve alınacak tedbirlere yönelik bir kılavuz niteliği taşımaktadır. Bunlara ek olarak,

Türkiye’nin DKK vizyonunu da yansıtmaktadırlar.

Örneğin Durum Raporu’nda da belirtildiği üzere, 10. Kalkınma Planı, “Yeşil

Büyümenin” önemini belirtmekte ve enerji, sanayi, tarım, ulaştırma, inşaat, hizmetler

ve kentleşme gibi alanlarda bulunan Yeşil Büyüme olanaklarına atıfta bulunmaktadır.

Temel ulusal plan olarak Ulusal İklim Değişikliği Eylem Planı (UİDEP), ulusal INDC

hedeflerini karşılamak amacıyla, Türkiye’nin sera gazı emisyonlarını azaltmaya ve

iklim değişikliğine direnci arttırmaya yönelik sektörel iklim eylemlerini belirlemektedir.

Bunlara ek olarak, UİDEP emisyon azaltımına yönelik net hedefleri belirlemekte ve her

konu için (enerji, sanayi, ormancılık, tarım, inşaat, ulaşım, atık ve iklim değişikliğine

uyum) ayrı ayrı amaç, hedef ve sera gazı emisyon kontrol eylemlerini tanımlamaktadır.

Ayrıca yine Durum Raporu’nda ele alınan Ulusal İklim Değişikliği Strateji Belgesi

(UİDS), ulusal iklim değişikliği vizyonunu tanımlamakta, stratejik amaçları ortaya

koymakta ve ayrıca kısa-orta ve uzun vadede uygulanacak hedefleri belirlemektedir.

Aynı zamanda, enerji, ulaştırma, sanayi, atık, arazi kullanımı, tarım ve ormancılık

sektörlerindeki sera gazı emisyon azaltımına yönelik eylemlere (örn.; enerji verimliliği

önlemleri, yenilenebilir kaynakların kullanımı, ulaşım türü) rehberlik etmektedir.

AB yol haritalarından farklı olarak, bu belgeler doğrudan sera gazı emisyon azaltım

hedefleri öngörmemektedir. Genel olarak, sera gazı emisyon azaltım hedefleri kilit

sektörlerdeki azaltıcı eylemler vasıtasıyla, dolaylı olarak tanımlanmaktadır.

Ancak, 30 Eylül 2015 tarihinde gönderilen INDC52 ile Türkiye, 2030 yılında, 1,175

MtCO2 eş değeri (arazi kullanımı, arazi kullanım değişikliği ve ormancılık (AKAKDO)

52

Belge, Türkiye’nin emisyon azaltımı ve uyum stratejilerini bu çerçevede tanımladığını belirtmektedir

43

dâhil olmak üzere) olması beklenen referans senaryoya oranla %21’e varan bir sera

gazı azaltım hedefini beyan etmektedir.

Kısaca özetlemek gerekirse, DKK çevresel, ekonomik ve sosyal bir dizi sonuç elde

edilmesine yardımcı olmaktadır. Bu bağlamda, DKK politikaları arasında bağlantı,

koordinasyon ve uyumlaştırma gerekmektedir. AB’ye parallel olarak, Türkiye’de

“DKK” sektörlerarası politika olarak görülmekte ve eylemler entegre bir yaklaşım ile

planlanmaktadır. Aynı zamanda, “DKK” Türkiye’de ayrı bir politika olarak

görülmemekte, aksine “iklim değişikliği” politikası ile birlikte veya kapsamında

değerlendirilmektedir.

Temel Çerçeve Mevzuatı: Çevre Kanunu53

Çevreyi bir bütün olarak ele alan Çevre Kanunu, çevre kirliliğinin önlenmesi ve

ortadan kaldırılması, doğal kaynaklar ve arazi yönetiminin yanı sıra DKK’da dâhil

olmak üzere iklim değişikliğine yönelik temel çerçeve mevzuatını oluşturmaktadır.

Kanun, 11 Ağustos 1983 tarihinde, Resmî Gazetede yayımlanmıştır. Amacı, bütün

vatandaşların ortak varlığı olan çevrenin korunması ve iyileştirilmesi; kırsal ve kentsel

alanda arazi ve doğal kaynakların en uygun şekilde kullanılması ve korunması; su,

toprak ve hava kirliliğinin önlenmesi; ülkenin bitki ve hayvan varlığı ile doğal ve tarihsel

zenginliklerinin korunarak, bugünkü ve gelecek kuşakların sağlık, uygarlık ve yaşam

düzeyinin geliştirilmesi ve güvence altına alınması için yapılacak düzenlemeleri ve

alınacak önlemleri, ekonomik ve sosyal kalkınma hedefleriyle uyumlu olarak, belirli

hukuki ve teknik esaslara göre düzenlemektir. Bu Kanun, Türkiye’nin çevre politikasını

genel hatlarıyla açıklamakta ve “kirleten öder” ilkesini benimsemektedir. Kanunun

uygulanmasını sağlamak amacıyla, hava kalitesinin korunması, hava kirliliğinin

kontrolü, atıkların düzenli depolanması, entegre atık yönetimi, atık su, kimyasallar,

gürültü kontrolü, ozon tabakasını incelten maddeler ve sera gazı emisyonlarının

izlenmesi konularında ikincil yönetmelikler çıkarılmıştır.

Çevre Kanunu 3(h).maddesi doğrudan çevrenin korunması ve çevre kirliliğinin

önlenmesine yönelik genel hedef ilkelerinden birisi olarak “yenilenebilir enerji

kaynaklarının ve temiz teknolojilerin teşviki, emisyon ücreti ve kirletme bedeli alınması,

karbon ticareti gibi piyasaya dayalı mekanizmaların kullanımını” benimsemektedir.

Buna ek olarak, Çevre Kanunu 20.maddesi, idari yaptırımları düzenlemekte ve

standart değerlerden daha fazla emisyona sebep olan motorlu taşıt sahipleri veya

endüstriyel tesisleri idari para cezası ile cezalandırmaktadır.

53

2872 sayılı Çevre Kanunu, Resmi Gazetede Yayımlandığı Tarih: 11 Ağustos 1983 Sayı: 18132. Son olarak 2006 yılında

güncellenmiştir

44

DKK Sektörel Mevzuatı

Aşağıda yer alan paragraflarda, DKK ile ilgili kilit sektörlerde Türkiye tarafından

uygulanan sektörel mevzuatın yasal analizi sunulmaktadır.

Yukarıda yer alan AB bölümüne paralel olarak ve Proje kapsamı dikkate alınarak,

analiz; sera gazlarının izlenmesi, binalardaki enerji verimliliği, ulaştırmada biyoyakıt ve

enerji verimliliği, sera gazı azaltımı ve ulaştırma emisyonları, yakıt kalitesi çeşitliliğinin

korunması ve tarım, atık yönetimi konularına odaklanmaktadır.

AB kısmına kıyasla, kapsamı, amaçları, temel prosedürleri/yükümlülükleri, ilgili

yetkilileri, gereklilikleri ve yaptırımları (mevcutsa) göz önüne alarak, AB müktesebatına

(mevcutsa) karşılık gelen ilgili Türk mevzuatı, entegre bir metodolojik yaklaşım

kullanılarak analiz edilmektedir.54

Türkiye’nin normlar hiyerarşisinde, kanunlar yönetmeliklerden önce gelmekte,

yönetmelikler ise tebliğlere kıyasla, normlar hiyerarşisinde daha yüksek olan

yönetmeliklerden önce gelmektedir.

Sera Gazı Emisyonlarının İzlenmesi ve Raporlanması:

Normlar hiyerarşisine bağlı olarak, mevcut birçok mevzuatın Türkiye’de “Sera Gazı

Emisyonlarının İzlenmesi ve Raporlanması” ile doğrudan ilgili olduğu

belirtilebilmektedir. İzleme, Raporlama, Doğrulama (MRV) mevzuat bileşenleri

aşağıda sunulmaktadır:

Tablo 5. MRV Mevzuat Bileşenleri

Sera Gazı Emisyonlarının

Takibi Hakkında Yönetmelik

Sera Gazı Emisyonlarının

İzlenmesi ve Raporlanması

Hakkında Tebliğ

Sera Gazı Emisyon

Raporlarının Doğrulanması ve

Doğrulayıcı Kuruluşların

Yetkilendirilmesi Tebliği

İzleme, Raporlama ve

Doğrulama (MRV) İzleme ve Raporlama Usul ve

Esasları

Doğrulayıcı Kuruluşların

Yetkilendirilmesi

54

Daha detaylı bilgi için metodolojik yaklaşım hakkındaki Bölüm 1.2’ye bakınız.

45

Sera Gazı Emisyonlarının Takibi Hakkında Yönetmelik55

Yönetmeliğin amacı, Yönetmeliğin EK-1’inde listelenen faaliyetleri gerçekleştiren

tesislerden kaynaklanan sera gazı emisyonlarının izlenmesi ve raporlanmasına dair

usul ve esasları düzenlemektir.

Yönetmelik, sera gazı emisyonlarının izlenmesi ve raporlanması ve doğrulayıcı

kuruluşların, işletmelerin ve operatörlerin yükümlülüklerinin belirlenmesine dair usul ve

esasları kapsamaktadır. Ayrıca, yetkili kurumların bu faaliyetlerle ilgili görev ve

sorumluluklarını düzenlemektedir. Ancak, biyokütle kullanan tesisler bu kapsamın

dışında tutulmaktadır. Söz konusu mevzuat kapsamında olan tesislerin bazıları

şöyledir:

Petrol rafinerileri;

Toplam ısıl gücü 20 MW ve üzeri tesisler (tehlikeli veya evsel atık yakma

tesisleri hariç);

Belirli demir ve çelik üretim tesisleri;

Günlük kapasitesi 500 ton ve üzeri olan klinker tesisleri veya günlük

kapasitesi 50 ton ve üzeri olan döner fırınlar; ve

Günlük üretim kapasitesi 20 ton ve üzeri olan kâğıt, mukavva veya karton

üreten tesisler.

Bu mevzuat kapsamında, EK 2’de yer alan gazlar aşağıda sunulmaktadır:

Karbon dioksit (CO2)

Metan (CH4)

Nitröz oksit (N2O)

Hidroflorokarbon (HFCs)

Perfluorokarbon (PFCs),

Sülfür Heksaflorid (SF6)

İzleme prosedürü, Yönetmeliğin 6. maddesinde açıklanmaktadır. Bu maddeye

istinaden, tesis işletmecileri, bir sera gazı emisyon izleme planı hazırlayacak ve

tesislerinden kaynaklanan sera gazı emisyonlarını bu plan ve mevzuatta öngörülen

esaslar çerçevesinde izleyeceklerdir. Tesis işletmecileri, izleme planını, izlenmenin

başladığı tarihten en az 6 ay önce, onaylanmak ve kayıt edilmek üzere ÇŞB’ye

sunacaklardır. Ayrıca, raporlama prosedürlerini düzenleyen madde 7’ye göre, bu tür

tesislerin işletmecileri, her yıl Nisan ayının sonuna kadar izleme planlarına uygun

olarak hazırlanmış bir önceki yıla ait, yıllık sera gazı emisyon raporlarını ÇŞB’ye

sunacaklardır. Hem sera gazı izleme planları hem de yıllık sera gazı raporları, ÇŞB’ye

55

Sera Gazı Emisyonlarının Takibi Hakkında Yönetmelik, Resmî Gazetede Yayımlandığı Tarih: 17/5/2014 Sayı: 29003. Son

olarak 2017 yılında güncellenmiştir. Bkz: 31/5/2017 tarihli 30082 sayılı Resmî Gazete.

46

sunulmalarından önce akredite kuruluşlar tarafından doğrulanacaktır. Bu kuruluşlar

görevlerini mevzuatta belirtilen ilkeler çerçevesinde, kamu yararı gözeterek, bağımsız

olarak icra edeceklerdir. Yönetmelik bu tür doğrulayıcı kuruluşlarda aranacak şartları

belirlemekte ve ÇŞB tarafından yetkilendirilmeleri ve Türk Akreditasyon Kurumu

(TÜRKAK) tarafından yapılan akreditasyonlarına ilişkin esasları da ortaya

koymaktadır. Yaptırımlara ilişkin olarak, işbu yönetmelik kapsamındaki

yükümlülüklerini yerine getirmeyenler için Çevre Kanunu uygulanacaktır.

Tesislerin izleme ve raporlama yükümlülüklerine ve doğrulayıcı kuruluşların

yetkilendirilmesine ilişkin usul ve esaslar da Sera Gazı Emisyonlarının

İzlenmesi ve Raporlanması Hakkında Tebliğ ile detaylandırılmaktadır.56 Buna ek

olarak, emisyon faaliyet verilerinin izlenmesi ve raporlanmasına yönelik temel ilkeler,

izleme planları ve bu planların teknik hususları, emisyonların hesaplanması ve

ölçümüne ilişkin prosedür ve standartları, faaliyet verilerinin yönetim ve kontrolü,

raporlama şartları işbu tebliğde düzenlenmektedir.

Mevcut mevzuat yapısında, diğer önemli mevzuat belgeleri, Sera Gazı Emisyon

Raporlarının Doğrulanması ve Doğrulayıcı Kuruluşların Yetkilendirilmesi

Tebliğidir.57 1 Ocak 2017 tarihinde yürürlüğe giren “Bağımsız gözden geçirme”

başlıklı 23.madde ile “Akreditasyon” başlıklı 36.madde haricinde, Tebliğin tüm

maddeleri 2 Nisan 2015 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Tebliğ, Sera Gazı Emisyonlarının

Takibi Hakkındaki Yönetmeliğe dayanmakta ve sera gazı emisyon raporlarının

doğrulanması, bu işlemleri yapacak doğrulayıcı kuruluşların özellikleri, doğrulama

uygulamalarının değerlendirilmesi, doğrulama kuruluşlarının sorumlulukları ve

denetimine ilişkin usul ve esasları belirlemektir.

Diğer İlgili Mevzuatlar:

Florlu Sera Gazlarına İlişkin Yönetmelik 58

Sera Gazı Emisyonlarının Doğrulanması ve Doğrulayıcı Kuruluşların Akreditasyonu

Tebliği59

Enerji Verimliliği:

5627 Sayılı Enerji Verimliliği Kanunu

Binaların Enerji Performansı Yönetmeliği

56

Sera Gazı Emisyonlarının İzlenmesi ve Raporlanması Hakkında Tebliğ, 22.7.2014 Tarihli 29068 sayılı Resmi Gazete

57 2/4/2015 tarihli 29314 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Sera Gazı Emisyon Raporlarının Doğrulanması ve Doğrulayıcı

Kuruluşların Yetkilendirilmesi Tebliği

58 4/1/2018 tarihli 30291 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Florlu Sera Gazlarına İlişkin Yönetmelik

59 2/12/2017 tarihli 30258 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Sera Gazı Emisyonlarının Doğrulanması ve Doğrulayıcı

Kuruluşların Akreditasyonu Tebliği

47

Enerji ile ilgili Ürünlerin Çevreye Duyarlı Tasarımına İlişkin Yönetmelik

Ürünlerin Enerji ve Diğer Kaynak Tüketimlerinin Etiketleme ve Standart Ürün

Bilgileri Yoluyla Gösterilmesi Hakkında Yönetmelik

Enerji Verimliliğine (bundan böyle EV olarak anılacaktır) yönelik düzenleyici çerçeve

Enerji Verimliliği Kanunu ile sağlanmaktadır.60 Bu Kanunun amacı enerji verimliliğini

arttırmaktır. Kanunla, enerjinin en etkin şekilde kullanılması, israfının önlenmesi, enerji

maliyetlerinin ekonomi üzerindeki yükünün hafifletilmesini ve sonuç olarak çevrenin

korunmasını hüküm altına almaktadır. Söz konusu Kanun, kamu ve özel sektör tüzel

kişiliklerini, diğer gönüllü örgütleri ve ayrıca ulusal seviyede vatandaşları

ilgilendirmektedir. EV Kanununun vizyonu, Türkiye’yi enerjiden maksimum fayda

sağlayacak düşük enerji maliyetleri ile düşük enerji yoğunluğuna sahip bir ülke haline

getirmektir.61

EV Kanunu, tüm enerji zincirinde (endüstriyel işletmelerde enerjinin üretim, iletim,

dağıtım ve tüketim aşamalarında), binalarda, elektrik enerjisi üretim tesislerinde, iletim

ve dağıtım şebekeleri ile ulaşımda enerji verimliliğinin artırılması ve desteklenmesine

yönelik uygulanacak usul ve esasları kapsamaktadır. Ayrıca, toplum genelinde enerji

bilincinin geliştirilmesini, yenilenebilir enerji kaynaklarından yararlanılmasını da ele

almaktadır.62 EV Kanunu, “sonrasında Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü olarak

değiştirilen Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü’nün (EİE) idari yapısı, görev ve

yetkilerinin belirlenmesi, enerji yönetimi gereklilik ve sorumlulukları, eğitim ve

bilinçlendirme, binaların enerji performansı, minimum enerji verimlilik gereklilikleri,

EV’nin teşvikine yönelik sağlanan sübvansiyonlar ve destekler, uygunsuzluğun

izlenmesi ve para cezalarına” ilişkin yasal dayanak sağlamaktadır. 63

Enerji Verimliliği Koordinasyon Kurulu (Kurul), enerji verimliliği çalışmalarının ülke

genelinde tüm ilgili kuruluşlar nezdinde etkin olarak yürütülmesi amacıyla, EV

Kanununa dayalı olarak oluşturulmuş asli yapıyı teşkil etmektedir. Kurul çalışmaları,

sonuçların izlenmesi ve koordinasyonunu kapsamaktadır. Yenilenebilir Enerji Genel

Müdürlüğü (YEGM, eski adıyla EİE), Kurul tarafından alınan kararların

60

2/5/2007 tarihli ve 26510 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 5627 sayılı Enerji Verimliliği Kanunu (Son olarak 2011 yılında

revize edilmiştir)

61 http://siteresources.worldbank.org/EXTENERGY2/Resources/4114199-1276110591210/Turkey.pdf

62 Enerji Verimliliği Kanunu, Madde 2/2’ye uygun olarak “Enerji verimliliğinin artırılmasına yönelik önlemlerin uygulanması ile

özellik veya görünümleri kabul edilemez derecede değişecek olan sanayi alanlarında işletme ve üretim faaliyetleri yürütülen,

ibadet yeri olarak kullanılan, planlanan kullanım süresi iki yıldan az olan, yılın 4 ayından daha az kullanılan, toplam kullanım

alanı elli metrekarenin altında olan binalar, koruma altındaki bina veya anıtlar, tarımsal binalar ve atölyeler, bu Kanun kapsamı

dışındadır.” 63 http://siteresources.worldbank.org/EXTENERGY2/Resources/4114199-1276110591210/Turkey.pdf

http://siteresources.worldbank.org/EXTENERGY2/Resources/4114199-1276110591210/Turkey.pdf

http://siteresources.worldbank.org/EXTENERGY2/Resources/4114199-1276110591210/Turkey.pdf

48

uygulanmasının izlenmesi ve ayrıca Kurul sekreterya hizmetlerinin yürütülmesinden

sorumlu makamdır.

Binalarda EV konusuna odaklı olan Enerji Verimliliği Kanunu 7.maddesi, binalardaki

enerji verimliliğini arttırmak amacıyla atılması gereken adımları ve yapılması gereken

işleri tanımlamaktadır.

Mevzuata göre, “kamu sektörü binalarında EV tedbirlerinin uygulanması zorunludur”.

Bu nedenle, binaların devir teslimi sırasında, bir “enerji kimlik belgesi” talep

edilmektedir. Yeni binaların inşaatı da, verimlilik kriterlerine uygun olarak

yürütülecektir. Merkezi ısıtma sistemleri olan binalarda, sıcaklık kontrolü ve ısı pay

ölçüm cihazları kullanılacaktır. Belirli özelliklere sahip binaların yöneticileri bir “Enerji

Yöneticisi” atayacak veya dış kaynaklı olarak bu tür bir yöneticiden hizmet alacaktır.

Bunların yanı sıra, Kanun, binalarda enerji verimliliğine yönelik ilerlemeyi gösteren

envanterlerin bölge ve sektör bazında hazırlanmasını da öngörmektedir.64

Ek olarak, her binanın asgari düzeyde (i) binanın enerji ihtiyacını/tüketimini, (ii) yalıtım

sistemleri/özelliklerini, (iii) ısıtma ve/veya soğutma sistemlerinin verimini ve (iv) binanın

enerji tüketim sınıflandırmasını içermesi ve açıkça belirtmesi gereken bir “enerji kimlik

belgesi”65 bulundurması gerekmektedir. Detaylar, yönetmelik kapsamında ele

alınmaktadır.

Tüketicilerin davranışlarını değiştirmeyi amaçlayan toplumsal farkındalık ve eğitim,

“Eğitim ve Bilinçlendirme” başlıklı 6.madde kapsamında düzenlenmektedir. Örneğin, -

elektrikli motor sistemleri - binaların ısı yalıtımı – turizm sektörü – alışveriş merkezleri

– ev aletleri ve lambalar ve ayrıca kamu tesislerinde EV’nin arttırılması konularında

kamuoyu bilincini arttırmak için ortak eylemler önermektedir.

Bu bağlamda, BSTB tüketiciler için etiketleme ve diğer EV ile ilgili hususlar hakkındaki

bilgilerden sorumludur. ÇŞB, bina izolasyonu ve bunların uygulanmasının

izlenmesi/denetimi hakkında yönetmeliklerin hazırlanmasından sorumludur ve UDHB,

üretilen motorlu taşıtlarda birim yakıt tüketiminin azaltılması ve verimlilik

standartlarının arttırılması, toplu taşımanın yaygınlaştırılması ve ileri trafik

sinyalizasyon sistemlerinin kurulmasına yönelik uygulamalar hakkındaki yönetmeliği

yayınlamıştır.

Şu ana kadar analiz edilmiş çerçeve, binaların enerji performansı yönetmeliği66 ile

entegre edilmiştir. Söz konusu mevzuat, binalardan kaynaklanan sera gazlarının

64 Allplan GmbH, Enerji Verimliliği Finansmanı, Ülke Raporu: Türkiye; Viyana, Kasım 2013, s.19. 65 Toplam inşaat alanı 1,000 metrekareden az olan ve mücavir alan dışında kalan binalar için enerji kimlik belgesi

düzenlenmesi zorunlu değildir

66 Binalarda enerji performansı Yönetmeliği, Resmî Gazetede Yayımlandığı Tarih: 8/12/2008 Sayı: 27075 (2010, 2011 ve son

olarak 2017 yıllarında revize edilmiştir. 28/4/2017 Tarihli ve 30051 sayılı Resmi Gazete)

49

azaltılmasını amaçlamaktadır ve tüm yeni binalara (konut, ticari, kamu ve özel sektör

binaları) ve ayrıca mevcut binalara da uygulanmaktadır. Yönetmeliğin amacı, enerji ve

enerji kaynaklarının kullanımı, çevrenin korunması ve binalardaki enerji israfının

önlenmesine yönelik usul ve esasları belirlemektir. Yönetmeliğin taslağı oluşturulurken

“Binalarda Enerji Performansı Direktifi” başlıklı 2002/91/EC sayılı AB Direktifi esas

olarak alınmaktadır. AB mevzuatına paralel olarak, binaların enerji performansının

iyileştirilmesini teşvik ederek binalardaki enerji tüketimi ve sera gazı emisyonlarının

azaltılması büyük önem taşımaktadır.

Yönetmelik, (mevcut ve yeni yapılacak binalara yönelik olarak) enerji kimlik belgesinin

hazırlanması, yenilenebilir kaynaklardan enerji ihtiyacının temini, binalardaki enerji

verimliliğine yönelik ilerlemeyi gösteren güncel envanterlerin hazırlanması, enerji

verimliliği kültürü ve bilincinin geliştirilmesine yönelik eğitim ve farkındalık faaliyetleri

gibi çalışmaları kapsamaktadır. İlgili yönetmeliğe uyulmaması durumunda, yetkili

yönetici binanın kullanımına izin vermeyebilir. Yönetmelik, yıllık tüketim talebinin,

normlar, standartlar, minimum performans kriteri, mimari tasarım, ısıtma, soğutma, ısı

yalıtımı, sıcak su, elektrik tesisatı ve aydınlatma dikkate alınarak belirlenmesini

gerektirmektedir. Ayrıca, maksimum CO2 emisyon limitinin hesaplanması da

gerekmektedir ve tahmini emisyonun bu limitin üzerinde olması durumunda, yeni

binaya inşaat ruhsatı verilmeyecektir.

Yönetmeliğe uygun olarak, “enerji kimlik belgesi”: (i) düzenlenme tarihinden itibaren

10 yıl geçerli olacak, (ii) ilgili tebliğde belirtilen formatta hazırlanmalı, (iii) yetkili bir

kurum tarafından sağlanmalı ve (iv) yapı kullanım izninin alınması sırasında ilgili idari

makamlara sunulmalıdır. Bunlara ek olarak, yönetmelik, enerji kimlik belgesi olmayan

binalara yapı kullanım izninin verilmeyeceği ve binanın yıllık birincil enerji

ihtiyaçlarında bir değişiklik olması durumunda, enerji kimlik belgesinin 1 yıl içinde

yenilenmesinin zorunlu olduğunu belirtmektedir.”67

Yönetmelik, bir gayrimenkul alım satımı ve/veya kiralanması gibi işlemlerin sadece

enerji kimlik belgesinin düzenlenmesi kaydıyla tamamlanabileceğini düzenlemektedir.

Bu hüküm, 2020 tarihine kadar geçerli olacaktır.

Özetle, “enerji kimlik belgesi” ile ilgili yönetmelik; binalarda yenilenebilir enerji

kullanımını teşvik etmekte ve bu sayede gittikçe artan bir düzeyde hedeflenen karbon

emisyon azaltılımını sağlamaktadır.

67

http://www.mondaq.com/turkey/x/681894/real+estate/New+Communiqu+on+National+Calculation+Method+of+Energy+Effici

ency+in+Buildings

http://www.mondaq.com/turkey/x/681894/real+estate/New+Communiqu+on+National+Calculation+Method+of+Energy+Efficiency+in+Buildings

http://www.mondaq.com/turkey/x/681894/real+estate/New+Communiqu+on+National+Calculation+Method+of+Energy+Efficiency+in+Buildings

50

“Binalarda Enerji Performansı” Yönetmeliğine dayalı olarak hazırlanmış, Binalarda

Enerji Performansı Ulusal Hesaplama Yöntemine Dair Tebliğ68, binaların birincil

enerji kullanımı hususunda sera gazı emisyonlarının sınırlandırılmasını

düzenlemektedir. Tebliğ, enerji performans sınıfının belirlenmesi için geliştirilen ve

enerji tüketimini etkileyen tüm parametreleri değerlendiren bir bina enerji performans

hesaplaması için hesaplama yöntemini düzenlemekte ve tanımlamaktadır. Mevcut ve

yeni binaları (konut, ofis, eğitim, sağlık, otel, alışveriş ve ticaret merkezleri gibi) enerji

verimlilik perspektifinden değerlendirmektedir. Hesaplama yöntemi, Tebliğin EK 1’inde

yer almaktadır. Binanın ısıtılması ve soğutulması için ihtiyaç duyduğu net enerji

miktarının hesaplanması, kurulu sistemlerden kaynaklanan enerji kayıpları ve

kazanımları dikkate alınarak binanın toplam ısıtma/soğutma enerji tüketiminin tespiti,

bir binanın enerji performansının değerlendirilmesi için kullanılacak kriterlerden

bazıları olarak sıralanmaktadır.

Analiz, enerji ile ilgili ürünlerin çevreye duyarlı tasarımına ilişkin yönetmelik ve

ürünlerin enerji ve diğer kaynak tüketimlerinin etiketleme ve standart ürün bilgileri

yoluyla gösterilmesi hakkında yönetmeliğe ilişkin bir genel değerlendirme ile

sonuçlandırılacaktır. Mevzuatın bu iki parçası, olumsuz çevresel etkilerini en aza

indirme doğrultusunda tasarlanması kaydıyla, binaların genel enerji performansının

geliştirilmesine katkıda bulunan ürünleri kapsamaktadır.

Bu amaçla, enerji ile ilgili ürünlerin çevreye duyarlı tasarımına ilişkin

yönetmelik69, enerji verimliliği, çevre koruma seviyesi ve enerji arz güvenliğini

arttırarak sürdürülebilir kalkınmaya katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. Yönetmelik

piyasaya sunulacak enerji ile ilgili ürünlerin tasarımında uyulması zorunlu

gerekliliklerin çerçevesini belirleyerek bu amaca ulaşmaktadır. Beklenen sonuç,

önleyici bir yaklaşım vasıtasıyla cihazın tüm kullanım ömrü boyunca enerji tüketimini

azaltarak ürünlerin, sera gazı emisyonları da dâhil olmak üzere, çevreye olan etkisini

azaltmaktır.

Kapsamına ilişkin olarak ise, Yönetmeliğin 2.maddesinde, bu yönetmelik kapsamında

bulunan ürünlerin, yetkili kuruluşlarca yayımlanan uygulama tebliğleri ile belirleneceği

ifade edilmektedir. Diğer taraftan, yolcu ve yük taşıma amaçlı piyasaya arz edilen

araçlar kapsam dışındadır. Bunlara ek olarak, milli güvenlik ve savunmayı ilgilendiren

durumlarda, bu mevzuat uygulanmayacaktır.

68

Binalarda Enerji Performansı Ulusal Hesaplama Yönetimine Dair Tebliğ, Resmi Gazetede Yayımlandığı Tarih: 8/12/2008

Sayı: 30227.

69 Enerji İle İlgili Ürünlerin Çevreye Duyarlı Tasarımına İlişkin Yönetmelik. Resmi Gazetede Yayımlandığı Tarih:7.10.2010

Sayı:27722

51

Enerji ile ilgili ürünlere ilişkin ithalatçının yükümlülükleri, Yönetmeliğin 5-

7.maddelerinde yer almaktadır. Buna ilişkin olarak, bu tür ürünlerin piyasaya arz

edilmesi için ürünlerin “CE” işaretini taşımaları zorunludur. “Ürünlerin izlenmesi ve

kontrolü” görevi, ilgili ürün için mevzuatı (uygulama tebliği) hazırlayan ve uygulayan

kamu kurumu ve kuruluşu olarak tanımlanan ilgili makamlara verilmektedir.

İthalatçının Türkiye’de yerleşik olmadığı ve Türkiye’de yerleşik bir yetkili temsilcisinin

bulunmadığı durumlarda, ithalatçının AB uygunluk beyanını sağlaması ve ulusal

mevzuata uygunluğa ek olarak, teknik bir dosya hazırlaması gerekmektedir. Ürün

tasarım parametreleri, havaya, suya ve toprağa yapılan tahmini emisyonları da

kapsamaktadır.

Yönetmelik ve uygulama tebliğlerine uyulmaması durumunda, 4703 sayılı Ürünlere

İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanunun

12.maddesine uygun olarak, idari para cezası uygulanacaktır.70

Şu ana kadar tanımlanan mevzuat çerçevesi, Ürünlerin Enerji ve Diğer Kaynak

Tüketimlerinin Etiketleme ve Standart Ürün Bilgileri Yoluyla Gösterilmesi

Hakkında Yönetmelik ile entegre edilerek analize devam edilmektedir.71

Yönetmelik, piyasaya sunulan ürünlerin çevresel ve enerji performansı hakkında

usulüne uygun olarak bilgi verilmesi halinde, tüketicilerin sürdürülebilir seçimler yapma

hususunda önemli bir rol oynayabileceği varsayımına dayanmaktadır.

Amacı, etiketleme ve standart ürün bilgileri yoluyla kullanım aşamasında ürünlerin

enerji tüketimine ilişkin bilgilendirilme sağlamak ve nihai kullanıcıların enerji (ve diğer

doğal kaynaklar) tüketimlerini azaltmaları için daha enerji tasarruflu ve çevre dostu

ürünleri tercih etmelerini sağlamaktır.

Kullanımları aşamasında enerji veya diğer temel kaynak tüketimi üzerinde doğrudan

ya da dolaylı etkisi olan tüm enerji ile ilgili ürünlere uygulanmaktadır (ikinci el ürünler,

yolcu veya yük taşımaya yönelik araçlar ile güvenlik amacıyla değer etiketi iliştirilen

ürünler kapsam dışındadır).

Tedarikçi ve/veya satıcıların ürünün enerji tüketimine ilişkin bilgi sağlaması zorunlu

tutulmakta ve imalatçı ve satıcıların sorumlulukları yönetmelikte ayrı ayrı

belirtilmektedir. Ayrıca, her ürün tipine yönelik etiketleme ve bilgi detayları da bir

70

4703 sayılı Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanun, Resmî Gazetede Yayımlandığı

Tarih:11/7/2001 Sayı: 24459

71 AB Direktifi ile uyumlu olarak, Türkiye, 2012 yılında bulaşık makinelerinin enerji etiketlemesine dair (No. 28331), çamasır

makinelerinin enerji etiketlemesine dair (No. 28331), ev tipi soğutma cihazlarının enerji etiketlemesine dair (No. 28331),

televizyonların enerji etiketlemesine dair (No. 28331) tebliğler, elektrikli ve elektronik ev ve ofis ekipmanlarının bekleme

modunda ve kapalı modda elektrik enerjisi tüketimine yönelik gerekliliklere dair (No. 28038) gibi bildirimlerle gerekli koşulları

uygulamaktadır.

52

uygulama tebliği ile düzenlenmektedir. Satıcılar enerji etiketinin hazırlanmasından

doğrudan sorumludurlar. Ürünün uygun olmadığına yönelik yeterli kanıtların mevcut

olması halinde, gerekli tedbirler alınacaktır ancak, uygunsuzluk halinin devam etmesi

durumunda, “4703 sayılı Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve

Uygulanmasına Dair Kanun” çerçevesinde ürünün piyasaya arz edilmesi

yasaklanacaktır. Yasaklama durumunda, AB Komisyonu, Ekonomi Bakanlığı

vasıtasıyla bilgilendirilecektir. Piyasa gözetiminden sorumlu kuruluşlar, yönetmelik

gerekliliklerine uygunluğun kontrol edilmesi için görevlendirilmiştir ve piyasa

gözetiminden sorumlu kuruluşların ürünün yönetmeliğe uygun olmadığını tespit etmesi

durumunda, tedarikçilerin düzeltici faaliyetlerde bulunması gerekmektedir. Ayrıca

yetkili kuruluşlar, enerji etiketlemesi hakkında çevresel farkındalığı teşvik etmek için

eğitici ve tanıtıcı kampanyalar düzenlenmesini sağlayacaklardır.

Yaptırımlara ilişkin olarak ise, yönetmelik “6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında

Kanun”72 ve 4703 sayılı Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve

Uygulanmasına Dair Kanuna atıfta bulunmaktadır.


Kat Mülkiyeti Kanunu;

İmar Kanunu;

Enerji Kaynaklarının ve Enerjinin Kullanımında Verimliliğin Artırılmasına Dair

Yönetmelik;

Merkezi Isıtma ve Sıhhi Sıcak Su Sistemlerinde Isınma ve Sıhhi Sıcak Su Giderlerinin

Paylaştırılmasına İlişkin Yönetmelik;

Binalar ile Yerleşmeler için Yeşil Sertifika Yönetmeliği73: Bu Yönetmeliğin amacı;

binalar ve yerleşmelerin doğal kaynakları ve enerjiyi verimli kullanarak çevreye olan

olumsuz etkilerini azaltmak için değerlendirme ve belgelendirme sistemlerinin

oluşturulmasına ilişkin usul ve esasları düzenlemektir. Ayrıca söz konusu Yönetmelik,

değerlendirme ve belgelendirme sürecinde rol alacakların görev, nitelik ve

sorumluluklarını düzenlemektedir. Yeşil Sertifika rejimi gönüllülük esasına

dayanmaktadır ve bu nedenle herhangi bir zorlama içermemektedir.

Enerji ile İlgili Ürünlerin Çevreye Duyarlı Tasarımına İlişkin Yönetmelik

Eğitim, Denetim ve Danışmanlık Hizmetleri Dâhil Olmak Üzere Küçük ve Orta Ölçekli

İşletmelerde Enerji Verimliliğinin Teşvikine Dair Yönetmelik.

72

6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun, Resmi Gazetede Yayımlandığı Tarih: 28.11.2013 Sayı: 28835.

73 23 Aralık 2017 tarihinde Resmi Gazete yayımlanmıştır. Bu Yönetmelik ile 8 Aralık 2014 tarihinde Resmi Gazetede

yayımlanmış “Sürdürülebilir Yeşil Binalar ile Sürdürülebilir Yerleşmelerin Belgelendirilmesine Dair Yönetmelik” yürürlükten

kaldırılmıştır.

53

Yenilenebilir Enerji (Ulaştırma & Tarım): Biyoyakıt düzenlemesi:

5346 sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı

Kullanımına İlişkin Kanun (Yenilenebilir Enerji Kanunu)74

5627 Sayılı Enerji Verimliliği Kanunu

Benzin ve Motorin75 Türlerinin76 Çevresel Etkilerine Dair Yönetmelik

Motorin Türlerine Biodizel Harmanlanması Hakkında Tebliğ77

LPG'li Araçların İmal, Tadil ve Montajı Hakkında Yönetmelik

AB ile ilgili bölüme paralel olarak, bu bölüm, tarım, yenilenebilir enerji ve ulaştırma

sektörlerinin dâhil edilmesiyle, sera gazı emisyonlarının azaltımına yönelik önemli bir

role sahip olan ve kesişen nokta konumundaki “biyoyakıtları” kapsamaktadır.

Yenilenebilir Enerji Kanunu, yenilenebilir enerji kaynaklarının elektrik enerjisi üretimi

amaçlı kullanımının yaygınlaştırılmasını, bu kaynaklardan güvenilir, ekonomik ve

kaliteli bir biçimde faydalanılması, enerji kaynakları çeşitliliğinin artırılması, sera gazı

emisyonlarının azaltılması, atıkların değerlendirilmesi, çevrenin korunması ve bu

amaçların gerçekleştirilmesinde ihtiyaç duyulan imalat sektörünün geliştirilmesini

amaçlamaktadır.

Kapsamına ilişkin olarak ise, yenilenebilir enerji kaynaklarının korunması, bu

kaynaklardan elde edilen elektrik enerjisinin belgelendirilmesi ve bu kaynakların

kullanımına ilişkin usul ve esasları kapsamaktadır. Kanunda, yenilenebilir enerji

kaynakları, biyokütle ve biyogaz (çöp gazı dâhil) dâhil olmak üzere tanımlanmaktadır.

Biyokütle ise organik atıkların yanı sıra bitkisel yağ atıkları, tarımsal hasat artıkları

dâhil olmak üzere, tarım ve orman ürünlerinden ve bu ürünlerin işlenmesi sonucu

ortaya çıkan yan ürünlerden elde edilen kaynaklar olarak açıklanmaktadır.

Kanun, yenilenebilir kaynakların korunmasına ilişkin esasları düzenlemekte ve

yenilenebilir kaynakları tercih eden elektrik enerjisi üreticileri için teşvikler

sağlamaktadır. Üretim lisansı sahibi tüzel kişiye Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu

(EPDK) tarafından "Yenilenebilir Enerji Kaynak Belgesi" (YEK) verilmektedir. Elektrik

şebekesi operatörleri yenilenebilir enerji üreticileri için elektrik şebekesine erişim

sağlamakla yükümlüdür ve bağımsız elektrik enerjisi üreticileri biyokütleye dayalı

74

5346 sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun (Yenilenebilir Enerji

Kanunu) Resmi Gazetede Yayımlandığı Tarih: 18/5/2005 Sayı: 25819, 29 Aralık 2010 tarihli 6094 sayılı Kanun ile tadil

edilmiştir.

75 Bu mevzuat, “Ulaştırma” bölümü kapsamında açıklanacaktır.

76 Benzin ve motorin türlerinin çevresel etkilerine dair yönetmelik, Resmi Gazetede Yayımlandığı Tarih:1/4/2017 Sayı: 30025.

77 Motorin türlerine biodizel harmanlanması hakkında tebliğ, Resmi Gazetede Yayımlandığı Tarih:16/6/2017 Sayı: 30098.

54

üretim tesisleri (çöp gazı dâhil) için 13,3 ABD doları/cent öngören sabit fiyat

garantisinden faydalanabilmektedir.

Yukarıda ele alınan Enerji Verimliliği Kanunu dikkate alınabilecek üç hususu

kapsamaktadır.

Biyoyakıt ve hidrojen gibi yakıtların fosil yakıtlarla harmanlanmasını

özendiren usul ve esaslar, bir yönetmelik ile belirlenecektir. Ayrıca;

Madde 7/f uyarınca, BSTB ile müşterek hazırlanacak ve UDHB tarafından

çıkarılacak bir yönetmelik, ulaşımda enerji verimliliğinin artırılması amacıyla,

ülkede üretilen araçların birim yakıt tüketimlerinin düşürülmesine, araçlarda

verimlilik standartlarının yükseltilmesine, toplu taşımacılığın

yaygınlaştırılmasına, ileri trafik sinyalizasyon sistemlerinin kurulmasına

ilişkin usul ve esasları belirleyecektir.

Gönüllü anlaşma yapan gerçek veya tüzel kişilerin endüstriyel işletme içinde

tükettikleri enerjiden; modern yakma teknikleri ile atıkları, ısı ve elektrik

enerjisine dönüştüren tesislerinde, yurt içinde imal edilen veya hidrolik,

rüzgâr, jeotermal, güneş ve biyokütle kaynaklarını kullanarak ürettikleri

enerji, enerji yoğunluğu hesabına dâhil edilmeyecektir.

Motorin Türlerine Biodizel Harmanlanması Hakkında Tebliğin amacı, enerjide dışa

bağımlılığı azaltmak, kaynak çeşitliliğini arttırmak, bitkisel atık yağların etkin olarak geri

kazanımını sağlamak, çevre kirliliğini azaltmak ve Avrupa Birliği yenilenebilir enerji

politikalarına uyumu sağlamaktır. Söz konusu Tebliğ, motorin türlerine yerli tarım

ürünlerinden veya bitkisel atık yağdan elde edilen biodizelin harmanlanmasını

kapsamaktadır. Dağıtıcı lisansı sahipleri tarafından, bir takvim yılı içerisinde, ithal

edilen ve kara tankeri dolum üniteleri hariç rafineriden temin edilen motorininin

toplamına, en az %0,5 oranında yerli tarım ürünlerinden ve bitkisel atık yağlardan

üretilmiş biodizelin harmanlanmış olması zorunludur. Piyasada biyodizel arz sıkıntısı

olması durumunda veya biyodizel fiyat oluşumunda rekabet olması durumunda

Kurum, harmanlama oranını yeniden belirleyebilir ve piyasa, yetkili makam tarafından

belirlenir. Tebliğ hükümleri, EPDK tarafından yürütülmektedir.

Bu çerçevede ele alınacak diğer bir mevzuat ise, Araçların İmal, Tadil Ve Montajı

Hakkında Yönetmeliktir78. Yönetmeliğin 4.maddesi, Alternatif Yakıt İkmal Altyapısı

konulu ve 2014/94/EU sayılı Direktif ile benzer düzenlemeleri içermektedir. Bu

Yönetmeliğe uygun olarak karayolu taşıtlarına uygunluk onayı verilmesine ilişkin usul

ve esasları düzenlemektedir. Yönetmeliğin 4(h).maddesi, biyoyakıtlar ve sentetik

78

Araçların İmal, Tadil Ve Montajı Hakkında Yönetmelik, Resmi Gazetede Yayımlandığı Tarih: 26/10/2016 Sayı: 29869.

21/10/2017 tarihli 30217 sayılı Resmi Gazete güncellenmiştir.

55

yakıtları kapsayan alternatif yakıtlara atıfta bulunmaktadır (parafinli yakıtlar kapsam

dışındadır). Benzer tanım ile alternatif yakıtlar, ulaşımda fosil yakıt kaynakları yerine

tamamen veya kısmen kullanılabilen, ulaşım sektörünün çevresel performansını

arttıran ve karbonsuzlaştırmaya katkıda bulunma potansiyeli olan yakıtları ve güç

kaynaklarını ifade etmektedir. Bunlar:

Elektrik

Hidrojen

Doğal gaz (biyometan, CNG/LNG dâhil)

LPG

Araç üstü mekanik enerji kaynağı veya deposu (atık ısı dâhil)

Ayrıca, alternatif yakıtlı araçlar, motorlu araçlar ve römorkları tip onayı yönetmeliğine

göre onaylanmış ve motor gücünü kısmen veya tamamen alternatif yakıtlardan

sağlayan araçlar olarak tanımlanmaktadır.


Petrol Piyasası Kanunu (PPK)

Petrol Piyasası Kanunun amacı, yurt içi ve yurt dışı kaynaklardan temin edilen rafine

veya rafine edilmemiş petrolün güvenli ve ekonomik olarak rekabet ortamı içerisinde

kullanıcılara sunumuna ilişkin şeffaf, eşitlikçi ve istikrarlı faaliyetlerin sürdürülmesi için

yönlendirme, gözetim ve denetim faaliyetlerini düzenlemektir. Mevzuat kapsamında,

madde 2/5’de akaryakıt özellikleri, benzin türleri, nafta (hammadde, solvent nafta

hariç), gazyağı, jet yakıtı, motorin türleri, fuel-oil türleri ile Kurum tarafından belirlenen

diğer ürünler olarak tanımlanmaktadır. Ayrıca, akaryakıtla harmanlanan ürünler, metil

tersiyer bütil eter (MTBE), etanol (yerli tarım ürünlerinden de doğal olarak üretilenler

ile biyodizel hariç) gibi akaryakıt ile eşdeğer bir vergiye tâbi olan ve olacak ürünler

olarak tanımlanmaktadır.

Petrol Piyasasında Uygulanacak Teknik Kriterler Hakkında Yönetmelik79 (Teknik

Kriterler Hakkında Yönetmelik)

Bu mevzuatın temel amacı, (petrol piyasasına ilişkin faaliyetler kapsamındaki)

tesislerin ve (piyasaya sunulan) petrol ve madeni yağın mevzuata ve standartlara

uygunluğu ile ilgili usul ve esasların belirlenmesidir. Mevzuat kapsamında, yakıt,

benzin türleri, nafta, gazyağı, jet yakıtı, motorin türleri, fuel-oil türleri ile biodizel olarak

tanımlanmaktadır.

79

Petrol Piyasasında Uygulanacak Teknik Kriterler Hakkında Yönetmelik, Resmi Gazetede Yayımlandığı Tarih: 10/9/2004

Sayı 25579. Son güncelleme 2014 yılında yapılmıştır.

56

Isınmadan Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği.

Ulaştırma:

Yakıt Kalitesine İlişkin Mevzuat

Benzin ve Motorin Türlerinin Çevresel Etkilerine Dair Yönetmelik

Yeni Binek Otomobil Modellerinin Yakıt Ekonomisi ve CO2 Emisyonu ile İlgili

Tüketicilere Bilgi Sağlanmasına İlişkin Yönetmelik

Ulaşımda Enerji Verimliliğine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik

Ulaştırma, DKK açısından en çok düzenleme gerektiren alanlardan birisini teşkil

etmektedir. AB’ye Katılım için Ulusal Eylem Planı’na80 uygun olarak, “hafif hizmet

taşıtlarından kaynaklı CO2 emisyonlarını azaltmaya yönelik yeni hafif ticari araçların

emisyon performans standartları” ve “hafif hizmet taşıtlarından kaynaklanan CO2

emisyonlarını azaltmaya yönelik yeni binek otomobillerin emisyon performans

standartları” gibi, AB Bölümü kapsamında da ele alınan Direktifler, 2019 yılında ulusal

mevzuata aktarılacak ve yasalaştırılacaktır. Türkiye’de bulunan diğer bazı eşdeğer

mevzuat aşağıda sunulmaktadır:

Yakıt Kalitesine Yönelik Yasal Çerçeve:

Yakıt kalitesine yönelik başlıca yasal çerçeve aşağıdaki kanun ve yönetmeliklerden

oluşmaktadır:

Petrol Piyasası Kanunu

Egzoz Gazı Emisyonu Kontrolü Yönetmeliği 81

Petrol Piyasasında Uygulanacak Teknik Kriterler Hakkında Yönetmelik

Petrol Piyasasında Yapılacak Denetimler ile Ön Araştırma ve Soruşturmalarda Takip

Edilecek Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik

Teknik Düzenleme Tebliği (yakıt, motorin, oto biyodizel vb. hakkında)

Egzoz Gazı Emisyonu Kontrolü Yönetmeliği’nin amacı, canlıları ve çevreyi trafikte

seyreden taşıtlardan kaynaklanan egzoz gazlarının neden olduğu hava kirliliğinin

etkilerinden korumaktır. Ayrıca egzoz gazı kirleticilerinin azaltılması, ölçülmesi ve

kontrol edilmesini sağlayacak usul ve esasları belirlemektedir. Egzoz gazı emisyon

ölçümlerini yapacak gerçek veya tüzel kişilere ait ölçüm istasyonlarına dair usul ve

esasları kapsamaktadır. Yönetmelik, bu ölçüm istasyonlarının işletilmesi,

80

AB’ye Katılım için Ulusal Eylem Planı, 2. Aşama, (Haziran 2015-Haziran 2019), AB Bakanlığı, Ankara,

https://www.ab.gov.tr/files/pub/nap-ii-en.pdf

81 Egzoz Gazı Emisyonu Kontrolü Yönetmeliği, Resmi Gazetede Yayımlandığı Tarih: 11/3/2017 Sayı: 30004 (1.1.2018

tarihinde yürürlüğe girmiştir). Bu mevzuat, 4/4/2009 tarihli ve 27190 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmış Egzoz Gazı Emisyonu

Kontrolü Yönetmeliği ve 11/6/2004 tarihli ve 25489 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmış Petrol ve Motorin Kalitesi Yönetmeliği

ve 30/11/2013 tarihli ve 28837 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmış Petrol ve Motorin Kalitesi Yönetmeliğini yürürlükten

kaldırmıştır”.

https://www.ab.gov.tr/files/pub/nap-ii-en.pdf

57

yetkilendirilmesi, personeli, ölçüm cihazlarının nitelikleri, işletme ve denetlenmelerine

dair usul ve esasları da içermektedir. Araç muayene istasyonları, UDHB tarafından,

kendisi adına araç muayenelerini yapmakla yetkilendirilen taraflarca işletilmektedir.

Denetleme yetkisi, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ve İl Müdürlükleri’ne aittir. Egzoz gazı

emisyon ölçümleri, TS 13231 sayılı standartta belirtilen usul ve esaslara uygun olarak

gerçekleştirilmekte ve ölçüm sonuçları bu standartta belirtilen sınır değerlere uygun

olarak belirlenmektedir. Motorlu taşıt sahipleri, taşıtının egzoz gazı emisyonlarının TS

13231 standardında belirtilen sınır değerlere uygun olmasını sağlamakla

yükümlüdürler. Egzoz gazı emisyon ölçümlerine uymayanlara idari para cezası

uygulanmaktadır.

Kanun, yönetmelik ve tebliğlere göre, EPDK yakıt kalitesini düzenlemekten sorumlu

makam olarak belirlenmektedir. PPK hükümleri kapsamında, akaryakıt türleri EPDK

tarafından düzenlenmektedir.

Petrol Piyasasında Uygulanacak Teknik Kriterler Hakkında Yönetmelik uyarınca,

Türkiye’de pazarlanacak petrol ürünleri ve tüm ekstraksiyon ekipmanları, Yönetmeliğin

5.maddesi’nde belirtilen teknik standartlara uygun olacaktır. Aynı zamanda, Türkiye’de

pazarlanan petrol ürünlerinin sırasıyla TS veya EN standartları veya Türk Standartları

Enstitüsü tarafından kabul gören diğer standartlara uygun olması da gerekmektedir.

Jet yakıtları için ise uluslararası standartlar dikkate alınacaktır. İstisnalar yalnızca kurul

kararı ile belirlenebilecektir. Bu bağlamda, bahsi geçen standarların biri ile uyuşmayan

herhangi bir ekipman için kalite uygunluk belgesine sahip olunması gerekmektedir.

Akaryakıtla harmanlanan ürünler yalnızca rafineri ve dağıtıcı (otobiodizel ve etanolün

harmanlanması) veya yalnızca rafineri (metil tersiyer bütil eter) lisansı sahipleri

tarafından yapılabilmektedir. Ulusal marker, sağlanan harmanlanmış veya

karıştırılmış üründe uygun miktarda olmalıdır. Denizcilik yakıtları hariç olmak üzere,

akaryakıtlar birbiriyle karıştırılamamaktadır.

“Yakıt kalitesi izleme sistemi, bildirim, denetim ve gözetim mekanizmalarını

kapsamaktadır. Denetim ve gözetim mekanizmalarının oluşturulması için, EPDK kamu

idareleri ile protokoller imzalamaktadır. Numune alma faaliyetleri, ilgili kamu idaresinin

il personeli tarafından gerçekleştirilmektedir. Ölçüm faaliyetleri ise, sözleşmeli akredite

laboratuvarlar tarafından yapılmaktadır. Toplanan veriler EPDK tarafından yakıt

kalitesinin izlenmesi amacıyla değerlendirilmektedir”.82

Benzin ve Motorin Türlerinin Çevresel Etkilerine Dair Yönetmeliğin

düzenlenmesinde petrol ve motorin yakıtlarının kalitesi hakkındaki 98/70/EC sayılı

Direktif esas alınmıştır ve Yönetmelik, 1 Ocak 2018 tarihinden bu yana yürürlüktedir.

82

https://www.ab.gov.tr/files/tarama/tarama_files/27/SC27DET_06.38.fuel%20quality.pdf

https://www.ab.gov.tr/files/tarama/tarama_files/27/SC27DET_06.38.fuel%20quality.pdf

58

Benzin ve motorin türlerinin (motorlu taşıtlarda kullanılan) çevre ve insan sağlığına

yönelik etkilerini sınırlamaya ilişkin usul ve esasları belirlemeyi amaçlamaktadır.

Kapsamına ilişkin olarak ise, çevre ve insan sağlığının korunması açısından iç suyolu

taşıtları, karayolu taşıtları ve karayolu dışındaki hareketli makineler, tarımsal ve

ormancılık araçlarına uygulanmaktadır. Yönetmeliğin yayımlanma tarihinden itibaren,

teknik kalite EN 228 ve EN 590 standartlarına uygun olarak, EPDK tarafından

belirlenecek ve bu kalite standardı, yakıtların ithalatı, temini ve sunumu sırasında

yakıtlara uygulanacaktır. EPDK tarafından gerçekleştirilecek uygulama hususları,

5015 sayılı Petrol Piyasası Kanunu’na dayanmaktadır. EPDK, yönetmelik

gerekliliklerine uygunluğun kontrolünden sorumlu gözetim ve denetim kurumu olarak

belirlenmiştir. Ayrıca EPDK, çevre ile ilgili uygunsuzluk tespitleri hakkında ÇŞB’yi

bilgilendirmekle yükümlüdür.

Yeni Binek Otomobil Modellerinin Yakıt Ekonomisi ve CO2 Emisyonu ile İlgili

Tüketicilere Bilgi Sağlanmasına İlişkin Yönetmeliğin amacı, piyasada satış veya

kiraya sunulan yeni binek otomobillerin CO2 emisyonları ve yakıt ekonomisi hakkında

bilgili tükeciler tarafından bilinçli bir seçim yapılmasını sağlamaktır. Ayrıca, araçlardan

kaynaklanan hava kirliliğine karşı bir tedbir işlevi de görmektedir. Yönetmelik, üretici

ve satıcıların sorumluluk ve yükümlülüklerini düzenlemektedir.

Yönetmeliğin 10.maddesi uyarınca, BSTB, İl Müdürlükleri aracılığıyla yakıt ekonomisi

ve CO2 emisyonlarına ilişkin bilgi ve kılavuzların dağıtılmasından sorumludur. Madde

6 ve 7, binek otomobiller için CO2 ve yakıt ekonomi etiketlerinin gerekliliklerini

tanımlamaktadır. Otomobil üreticileri, bu etiketlerin düzenlenmesinden ve

otomobillerin pazarlanması sırasında açık ve kolay görülebilir olmasından sorumludur.

Söz konusu Yönetmelik hükümlerine aykırı hareket edenlere idari para cezası

uygulanacaktır. BSTB, yıllık olarak CO2 emisyonları ve yakıt ekonomisi hakkında bir

kılavuz hazırlamaktan sorumluldur. Bu kılavuzda, seragazı emisyonu etkileri,

potansiyel iklim değişikliği ve bunun motorlu araçlarla ilişkisi ile tüketicinin

kullanabileceği farklı yakıt seçenekleri vegüncel bilimsel verilere dayalı olarak çevreye

etkilerini içeren açıklamaların yer alması gerekmektedir.

Ulaşımda Enerji Verimliliğine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik,

ulaşımda enerji verimliliğinin artırılması amacıyla, yakıt tüketimlerinin düşürülmesi,

araçlarda verimlilik standartlarının yükseltilmesi, toplu taşımacılığın yaygınlaştırılması,

trafik akımının arttırılmasına yönelik sistemlerin kurulmasına ilişkin usul ve esasları

kapsamaktadır.

Söz konusu ikincil mevzuatın yasal dayanağı Enerji Verimliliği Kanunu’dur.

59

Yönetmelik, yakıt tüketiminin izlenmesi, toplu taşıma, otomobil park alanlarının

oluşturulması, tüketicilerin bilgilendirilmesi, kentsel ulaşım planları, taksi uygulamaları,

şehir merkezlerinde otomobil kullanımının azaltılmasına yönelik uygulamalar, elektrik

yönetim uygulamaları gibi düzenlemeleri kapsamaktadır. Yetersiz düzenlemeden

dolayı, mevzuatın uygulanabilirliği, bu mevzuata ilişkin temel sorunu teşkil etmektedir.


5627 sayılı Enerji Verimliliği Kanunu

4925 sayılı Karayolu Taşıma Kanunu - Madde 30

Araç Muayene İstasyonlarının Açılması, İşletilmesi ve Araç Muayenesi Hakkında

Yönetmelik83 -- karayolunda seyreden motorlu ve motorsuz araçlarının teknik

muayenelerini daha etkin ve sağlıklı bir şekilde yapmayı amaçlamaktadır. Ayrıca bu

yönetmelik, muayene istasyonlarının özelleştirilmesine ilişkin diğer hükümleri de

kapsamaktadır.

Bazı Akaryakıt Türlerindeki Kükürt Oranının Azaltılmasına İlişkin Yönetmelik84

Mevzuat Tasarısı: Elektrikli Araçlar Şarj İstasyonuna ilişkin Usul ve Esaslar: Bu

mevzuat tasarısının amacı, şarj istasyonlarının kurulması ve işletilmesine ve elektrik

piyasasındaki elektrikli araçların elektrik enerjisini sağlayacak işletmecilerin hak ve

yükümlülüklerine ilişkin usulleri belirlemektir. Ayrıca, elektrikli otomobillerin kullanımını

teşvik etmeyi ve doğrudan karbon emisyonlarını azaltmayı amaçlamaktadır. Kamuya

açık yerlerde kurulumları yapılan veya ticari faaliyette bulunulan tüm şarj istasyonları

bu usul ve esaslar kapsamındadır.

Uygulamadan sorumlu kurum EPDK’dır ve bu tasarının hükümleri EPDK tarafından

yürütülecektir. Mevzuat tasarısına göre, şarj istasyonu, tüketim miktarına

bakılmaksızın serbest tüketici olarak kabul edilmektedir. Üretim lisansı ve tedarik

lisansı sahipleri dışında kalan gerçek ve tüzel kişiler, şarj istasyonu aracılığıyla kâr

amaçlı olmamak üzere elektrik enerjisi satışı yapabilecek ve bu kapsamda şarj hizmeti

verebilecektir. Üretim lisansı ve tedarik lisansı sahibi tüzel kişiler şarj istasyonu

aracılığıyla ilgili mevzuat hükümleri çerçevesinde ikili anlaşmalar yoluyla elektrik

enerjisi satışı yapabilmektedir. Şarj istasyonu için dağıtım sistemine bağlantı

başvuruları işletmeci tarafından Elektrik Piyasası Bağlantı ve Sistem Kullanım

Yönetmeliği’nin 10.maddesi çerçevesinde yapılacaktır.

83

Araç muayene istasyonlarının açılması, işletilmesi ve araç muayenesi hakkında yönetmelik, Resmi Gazetede Yayımlandığı

Tarih: 23/09/2004 Sayı:25592.

84 Bazı akaryakıt türlerindeki kükürt oranının azaltılmasına ilişkin yönetmelik, Resmi Gazetede Yayımlandığı Tarih: 06.10.2009

Sayı:27368.

60

Atık:

Atık Yönetimi Yönetmeliği85

Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik86

Atık Yönetimi Yönetmeliği, atık yönetimi hususunda çerçeve mevzuatı teşkil

etmektedir. Bu Yönetmelik, Türkiye’deki mevzuatın AB müktesebatına uyumlu hale

getirilmesi amacıyla, Avrupa yasal metinlerine (2008/92/EC sayılı Direktif ve

2000/532/EC sayılı Karar) dayalı olarak hazırlanmıştır. Söz konusu mevzuat ile

birlikte, geçerli olan üç yönetmelik ((i) Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği, (ii) Tehlikeli

Atıkların Kontrolü Yönetmeliği, (iii) Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik)

yürürlükten kaldırılmıştır ve atık yönetimi alanında ayrı ayrı düzenlenen konular tek bir

yasal çerçeve kapsamında birleştirilmiştir.

Yönetmeliğin amacı, atıkların oluşumundan bertarafına kadar çevre ve insan sağlığına

zarar vermeden yönetiminin sağlanması, atık oluşumunun azaltılması, atıkların

yeniden kullanımı, geri dönüşüm ve geri kazanım gibi yollar ile doğal kaynak

kullanımının azaltılması ve atık yönetiminin sağlanmasına ilişkin genel usul ve

esasların belirlenmesidir.

Bu Yönetmelik, genişletilmiş üretici sorumluluğu çerçevesinde yönetimi sağlanan

elektrikli ve elektronik eşya, ambalaj, araç, pil ve akümülatör ürünlerini kapsamaktadır.

Yetkili makamlar, ÇŞB, ÇŞB il müdürlükleri, belediyeler, atık üreticisi, atık sahibi ve

atık işleme tesisleri olarak belirlenmiştir. Atık üretimi ve atığın tehlikelilik özelliğinin,

doğal kaynakların olabildiğince az kullanıldığı temiz teknolojilerin geliştirilmesi ve

kullanılması ve aksi teknolojilerin önlenmesi ve azaltılması esastır. Doğal kaynaklar ve

enerji kullanımının azaltılması amacıyla, geri dönüşümlü ürünlerin kullanımının teşvik

edilmesi esas alınmaktadır. Atık üretiminin kaçınılmaz olduğu durumlarda atıkların,

yeniden kullanımı, geri dönüşümü ve ikincil hammadde elde etme amaçlı diğer

işlemler ile geri kazanılması, enerji kaynağı olarak kullanılması veya bertaraf edilmesi

beklenmektedir. Belediyeler, sorumlulukları çerçevesinde atık işleme tesislerini

kurmak, işletmekle ve ilgili tesislere çevre lisansı sağlamakla yükümlüdürler. ÇŞB, 5

yıllık ulusal atık yönetim planlarını hazırlamakla yetkili ve görevli makamı teşkil

etmektedir. Söz konusu planlar, atık yönetim yapısı ve atık mevzuatı, atık yönetimi

mevcut durum analizi, ekonomik ve yönetimsel planlama, orta ve uzun vadeli hedefleri

kapsamaktadır.

85

Atık Yönetimi Yönetmeliği, Resmi Gazetede Yayımlandığı Tarih: 02.04.2015 Sayı: 29314. 23/03/2017 tarihli 30016 sayılı

Resmi Gazetede yayımlanarak 2017 yılında güncellenmiştir

86 Atıkların Düzenli Depolanmasına dair Yönetmelik, Resmi Gazetede Yayımlandığı Tarih: 26/3/2010 Sayı: 27533

61

Yönetmelik hükümlerinde belirtilen yükümlülüklerini yerine getirmeyenlere, 2872 sayılı

Çevre Kanunu ile belirlenmiş genel yaptırımlar uygulanacaktır.

Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmeliğin amacı, sızıntı suları ve deponi

gazlarının toprak, hava, yeraltı suları ve yüzey suları üzerindeki olumsuz etkilerinin

asgari düzeye indirilerek çevre kirliliğinin önlenmesine ilişkin teknik ve idari hususlar

ile uyulması gereken genel kuralları belirlemektir. Bu olumsuz etkiler atıkların düzenli

depolama yöntemi ile bertarafı sürecinde oluşabilmektedir. Ayrıca, Yönetmelik,

işletme, kapatma ve kapatma sonrası bakım süreçlerinde sera gazı etkisi de dâhil

olmak üzere, çevre ve insan sağlığı açısından risk teşkil edebilecek olumsuzlukların

önlenmesine ilişkin teknik ve idari hususlar ile uyulması gereken genel kuralları da

belirlemektedir. Söz konusu Yönetmelik, düzenli depolama tesislerine ilişkin teknik

esaslar ile atıkların düzenli depolama tesislerine kabulü ve atıkların düzenli

depolanmasına ilişkin usul ve esaslar ile alınacak önlemleri de kapsamaktadır. Düzenli

depolama alanı kurmak isteyen gerçek ve tüzel kişilerin çevresel etki değerlendirmesi

yaptırması zorunludur. Yönetmelik hükümlerini ÇŞB yürütmektedir. Yönetmeliği ihlal

edenler için, 2872 sayılı Çevre Kanunu’nun ilgili maddeleri uygulanmaktadır. Atıkların

düzenli depolanmasına dair yeni bir yönetmelik taslağı yayımlanmış fakat henüz

yürürlüğe girmemiştir.


Çevre Kanunu

5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu

5393 sayılı Belediye Kanunu

Atıkların Yakılmasına Yönelik Yönetmelik 87

Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği 88

Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği 89

Bitkisel Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği 90

Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği 91

87

Atıkların Yakılmasına Yönelik Yönetmelik, Resmi Gazetede Yayımlandığı Tarih: 6.10.2010 Sayı 27721-7.4. 2017 tarihli ve

30031 sayılı Resmi Gazete ile tadil edilmiştir

88 Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği, Resmi Gazetede Yayımlandığı Tarih: 3.8.2004 Sayı: 29214 - 23.12.2014

tarihli ve 25569 sayılı Resmi Gazete ile tadil edilmiştir

89 Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği, Resmi Gazetede Yayımlandığı Tarih: 18.3.2004 Sayı:

25406

90 Bitkisel Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği, Resmi Gazetede Yayımlandığı Tarih: 6.6.2015 Sayı 29378. Bu Yönetmelik ile,

19.4.2005 tarihli ve 25791 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmış, Bitkisel Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği yürürlükten

kaldırılmıştır

91 Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği, Resmi Gazetede Yayımlandığı Tarih 27.12.2017 Sayı 30283. Bu Yönetmelik ile,

24.8.2011 tarihli ve 28035 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmış, Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği yürürlükten

kaldırılmıştır

62

Atık Elektrikli ve Elektronik Eşyaların Kontrolü Yönetmeliği 92

Ömrünü Tamamlamış Araçların Kontrolü Hakkında Yönetmelik 93

Tarım:

Tarım Kanunu

Tarımsal Kaynaklı Nitrat Kirliliğine Karşı Suların Korunması Yönetmeliği

Türkiye’deki İyi Tarım Uygulamaları Yönetmeliği

Tarımsal Kaynaklı Nitrat Kirliliğine Karşı Suların Korunmasına Yönelik İyi Uygulama

Kanunu Hakkındaki Tebliğ

DKK için uyumlaştırılması gereken başka bir alan ise tarımdır. 5488 sayılı Tarım

Kanunu94, 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu95,5262 sayılı

Organik Tarım Kanunu96, 4342 sayılı Mera Kanunu97,5996 sayılı Veterinerlik

Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu98,553 sayılı Tohumculuk

Kanunu99, Türkiye’de İyi Tarım Uygulamaları Hakkındaki Yönetmelik100, Tarımda

Kullanılan Kimyevi Gübrelere Dair Yönetmelik101 gibi tarım ile ilgili birçok mevzuat

olmasına rağmen, sera gazı emisyonlarının azaltılması ile ilgili doğrudan hükümleri

kapsamamaktadırlar. Diğer taraftan, bu mevzuatlar Türkiye’nin Tarım Politikası’na

yasal bir çerçeve oluşturmaktadır. Mevzuatlar; belirtilen ilkeler, yetkinlikler,

sorumluluklar vasıtasıyla dolaylı olarak ilkim değişikliği ile mücadeleyi, karbon

emisyonlarının azaltılmasını ve DKK’nın geliştirilmesini mümkün kılmaktadır.

Yukarıda bahsi geçen mevzuatlar arasından Tarım Kanunu, temel yasama aracını

oluşturmaktadır. Tarım sektörünü ve kırsal kesimleri belirlemek ve desteklemek için

92

Atık Elektrikli ve Elektronik Eşyaların Kontrolü Yönetmeliği, Resmi Gazetede Yayımlandığı Tarih 22.5.2012 Sayı 28300. Bu

Yönetmelik ile, 30/5/2008 tarihli ve 26891 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmış, Elektrikli ve Elektronik Eşyalarda Bazı Zararlı

Maddelerin Kullanımının Sınırlandırılmasına Dair Yönetmelik yürürlükten kaldırılmıştır

93 Ömrünü Tamamlamış Araçların Kontrolü Hakkında Yönetmelik, Resmi Gazetede Yayımlandığı Tarih: 30.12.2009 Sayı:

27448

94 5488 sayılı Tarım Kanunu, 25,04,2006 tarihli ve 26149 sayılı Resmi Gazate

95 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu,19.7.2005 tarihli, 25880 sayılı Resmi Gazete. Bazı maddeler 2014’de

düzenlenmiştir. 15.5.2014 tarihli ve 29001 sayılı Resmi Gazte’ye bakınız.

96 5262 sayılı Organik Tarım Kanunu, 3.12.2004 tarihli ve 25659 sayılı Resmi Gazete.

97 4342 sayılı Mera Kanunu ,31.7.1998 tarihli, 23419 sayılı Resmi Gazete.

98 5996 sayılı Veterinerlik Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu, 3.6.2010 tarihli 27610 sayılı Resmi Gazete.

99 553 sayılı Tohumculuk Kanunu, 8.11.2016 tarihli 26340 sayılı Resmi Gazete. Kanunun bazı maddeleri 13.1.2011 tarihli E .:

2007/2, K .: 2011/13 Anayasa Mahkemesi Kararı ile yürürlükten kaldırılmıştır.

100 Türkiye’de İyi Tarım Uygulamaları Hakkındaki Yönetmelik, 7.12.2010 tarihli 27778 sayılı Resmi Gazete. 2014’de

güncellenmiştir.:

101 Tarımda Kullanılan Kimyevi Gübrelere Dair Yönetmelik, 2012’de güncellenmiştir. 9.3.2012 tarihli 28228 sayılı Resmi

Gazete. Diğer ilgili mevzuatlar. Tarımda kullanılan organik, mineral ve mikrobiyal kaynaklı gübreler hakkında 23.2.2018 tarihli

30341 sayılı Resmi Gazete.

63

gerekli politika/mevzuatları belirlemeyi amaçlamaktadır. Destekleyici programlar ve

bunların uygulanmaları, mali ve idari yapıları ile ilgili ilkeleri ve prosedürleri

kapsamaktadır. Kanunda tarım havzaları konusu, ekolojiye uygun olarak tarımsal

üretimin yoğunlaştırılması, desteklenmesi, organize edilmesi, uzmanlaştırılması ve

entegre bir şekilde yürütülmesi için açık bir hüküm olarak yer almaktadır. Ayrıca,

Kanun, AB OTP ile paralel hükümlere atıf yapmaktadır. Örneğin, 19.madde, iklim

değişikliğinin önlenmesine ve sera gazı emisyonlarının azaltılmasına yardımcı olan

doğrudan gelir desteği, tarımsal sigorta ödemeleri, kırsal kalkınma ve çevre amaçlı

tarımsal arazi koruma programı destekleri gibi tarım araçlarına atıfta bulunmaktadır.

Bu mevzuatlara ek olarak aşağıdaki mevzuatlar, AB CAP ile uyumlu diğer

uygulanabilir mevzuatlardır:

2018 Yılında Yapılacak Tarımsal Desteklemelere İlişkin Karar (2018/11140 sayılı

Bakanlar Kurulu Kararı)102; Bitkisel Üretime Destekleme Ödemesi Yapılmasına

Dair Tebliğ103; Çiftçi Kayıt Sistemi Yönetmeliği104; Tarımsal Yayım ve

Danışmanlık Yönetmeliği105; 2017/34 sayılı Tarımsal Yayım ve Danışmanlık

Hizmetlerine Destekleme Ödemesi Yapılması Hakkında Tebliğ106; Kırsal

Kalkınma Destekleri Yönetmeliği.

Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu, toprak ve kalite kaybını engelleyerek,

toprağın korunması ve geliştirilmesini sağlayan, çevre öncelikli sürdürülebilir kalkınma

ilkesine uygun olarak, planlı arazi kullanımı sağlayacak usul ve esasları belirlemeyi

amaçlamaktadır. Özellikle arazi toplulaştırma çalışmaları ile birlikte, Kanun, tarımsal

makine sayısını ve makine kullanım sürelerini azaltarak etkin kullanımın güçlenmesine

olanak tanımakta böylece tarımda yakıt tüketiminden kaynaklı sera gazı

emisyonlarının azaltımı sağlanmaktadır.

Organik Tarım Kanunu, sertifikasyon sürecinin kalitesi ve kontrolünü sağlamaktadır.

Bu süreç, tarımsal üretimde N2O emisyonlarında azalmaya yol açan gübre

kullanımının kontrolündeki en güçlü araçlardan birisini teşkil etmektedir.

Mera Kanunu, enterik fermantasyon sonucunda meydana gelen CH4 emisyonunu

azaltabilen bitki türlerinin belirlenmesi ve kullanılmasını amaçlamaktadır. Kanun

102

2018’de Yapılacak Tarımsal Desteklere ilişkin Bakanlık Kararı, 26.2.2018 tarihli 30344 sayılı Resmi Gazete.

103 Bitkisel Üretime Destekleme Ödemesi Yapılmasına Dair Tebliğ, 4.8.2016 tarihli 29791 sayılı Resmi Gazete

104 Çiftçi Kayıt Sistemi Yönetmeliği, 27.5.2014 tarihli 29012 sayılı Resmi Gazete

105 Tarımsal Yayım ve Danışmanlık Yönetmeliği, 8.9.2006 tarihli 26283 sayılı Resmi Gazete.

106 2017/34 sayılı Tarımsal Yayım ve Danışmanlık Hizmetlerine Destekleme Ödemesi Yapılması Hakkında Tebliğ, 24.10.2017

tarihli 30220 sayılı Resmi Gazete.

64

ayrıca, hayvan yetiştiriciliğinden kaynaklanan sera gazı açısından bir fırsat

sunmaktadır.

Veteriner Hizmetleri Bitki Sağlığı Gıda ve Yem Kanunu’nun amacı, tüketici

menfaatleri ile çevrenin korunmasını da dikkate alarak, gıda ve yem güvenilirliğini, halk

sağlığını, bitki ve hayvan sağlığı ile hayvan ıslahı ve refahını, korumak ve sağlamaktır.

Söz konusu Kanun ile CH4 emisyonlarını azaltmak amacıyla yem katkı maddeleri

eklenerek, yüksek enerji oranlı ve yüksek kaliteli yemin kullanılması amaçlanmaktadır.

Gıda ve yem güvenliği için gerekli olan koşulları belirten Kanun, hayvan

yetiştiriciliğinden kaynaklanan sera gazı emisyonlarının azaltılması üzerinde önemli

bir etkiye sahiptir.

Tohumculuk Kanunu, bitkisel üretimde verim ve kaliteyi yükseltmeyi, tohumluklara

kalite güvencesi sağlamayı amaçlamaktadır. Yüksek azot verimliliğine sahip yemlerin

kullanılması, hayvan yetiştiriciliğinde N2O emisyonlarını azaltmaktadır. Yüksek azot

bağlanmasına sahip yem bitkilerinin tohum ıslahı, sera gazı emisyonlarının

azaltılmasında avantaj sağlamaktadır.

Türkiye’de İyi Tarım Uygulamaları Hakkındaki Yönetmelik, tarımsal üretimin

çevreye, insan ve hayvan sağlığına zararsız olmasını, gıda zincirinde güvenlik ve

kalite yanında, tarımda izlenebilirlik ve sürdürülebilirliğin sağlanmasını

amaçlamaktadır. Yönetmelik, kontrol ve sertifikasyon sürecini ve iyi tarım

uygulamalarını güvence altına alarak, tarımsal üretimde emisyonlarda düşüşe neden

olmaktadır.

Tarımda Kullanılan Kimyevi Gübrelere Dair Yönetmelik, kimyasal gübre türlerinin

ve bileşenlerinin belirlenmesi ve paketlenmesinin yanı sıra bunların belirlenmesine

yönelik usul ve esasları düzenlemektedir. Kimyasal gübre uygulaması durumunda

sera gazı emisyonlarının önlenmesini sağlamaktadır.

AB Nitrat Direktifi’ne uyum için, Tarım kaynaklarından gelen nitratların neden

olduğu kirliliğe karşı suların korunması ile ilgili yönetmelik107 benimsenmiştir. Bu

Yönetmelik, yer altı, yer üstü suları ve topraklarda kirliliğe neden olan nitrat ve nitrat

bileşiklerinin belirlenmesi, kontrolü ve kirliliğin önlenmesi ile ilgili teknik ve idari esasları

kapsamaktadır. Yüksek nitrat seviyesinden etkilenen veya etkilenebilecek sulara

karışan tüm bilinen toprak alanlarına karşı hassas bölgelerin belirlenmesini ön

görmektedir. Belirlemeler gözden geçirilerek ve oluşan değişiklikler göz önüne

alınarak en azından her dört yılda bir revise edilir. Diğer önemli noktalardan bazıları

şu şekildedir: Bu alanlar için zorunlu eylem programlarının oluşturulması; mevcut

107

Tarım kaynaklarından gelen nitratların neden olduğu kirliliğe karşı suların korunması ile ilgili yönetmelik, 23.7.2016 tarihli


65

bilimsel, teknik verinin ve tüm çevresel koşulların göz önüne alınması; en az ayda bir

kez ve sık sık sel sırasında örnekleme istasyonlarında yer altı ve yerüstü sularındaki

nitrat konsantrasyonunu test eden eylem programlarının etkinliğinin izlenmesi;

çiftçilerin uygulayacağı iyi tarım uygulamaları kodunun hazırlanması (gübre

kullanımının uygun olmadığı durumlarda). Kanun, gübre uygulamaları / yönetimi gibi

tedbirler olarak emisyonların azaltılmasına katkıda bulunacaktır. İyi Tarım

Uygulamaları Kanunu’na entegrasyon, tarımsal kaynaklardan gelen nitratların

neden olduğu kirliliğe karşı suların korunmasına yönelik yönetmelik ile

gerçekleştirilebilir108. Tarımsal kaynaklardan nitrat ve nitrat bazlı bileşenlerin neden

olduğu su kirliliğinin azaltılması veya önlenmesi amacıyla nitrat duyarlı ve hassas

olmayan alanlarda çiftçiler tarafından uygulanacak usul ve esasları düzenlemekte ve

İyi Tarım Uygulamaları Kanunu’nu kapsamaktadır. Ayrıca AB Nitrat Direktifi, Su

Çerçeve Direktifi'nin (2000/60/EC) ayrılmaz bir parçasını oluşturmaktadır ve tarımsal

baskılara karşı suların korunmasında kilit araçlardan biridir. AB Su Çerçeve Direkiti ile

uyum için Türkiye’de benimsenen bazı mevzuatlar şu şekildedir: Yerüstü ve Yeraltı

Sularının İzlenmesine Dair Yönetmelik109; Yerüstü Suları, Yeraltı Suları ve

Sedimentten Numune Alma ve Biyolojik Örnekleme Tebliği110; İçme Suyu Temin ve

Dağıtım Sistemlerindeki Su Kayıplarının Kontrolü Yönetmeliği111; İçme Suyu Temin ve

Dağıtım Sistemlerindeki Su Kayıplarının Kontrolü Yönetmeliği Teknik Usüller

Tebliği112. Yeni Su Kanun Tasarısı değerlendirilmektedir ve henüz

yasalaştırılmamıştır.

Diğer ilgili Mevzuatlar:

Tarımda kullanılan organik mineral ve mikrobiyal kaynaklı gübrelere dair Yönetmelik

6968 sayılı Zirai Mücadele ve Zirai Karantina Kanunu

5977 sayılı Biyogüvenlik Kanunu113

5363 sayılı Tarım Sigortaları Kanunu114

108

tarım kaynaklardan gelen nitratların neden olduğu kirliliğe karşı suların korunmasına yönelik yönetmelik, 11.2.2017 tarihli


109 Yerüstü ve Yeraltı Sularının İzlenmesine Dair Yönetmelik, 11.2.2014 tarihli 28910 sayılı Resmi Gazete

110 Yerüstü Suları, Yeraltı Suları ve Sedimentten Numune Alma ve Biyolojik Örnekleme Tebliği, 21.2.2015 tarihli 29274 sayılı

Resmi Gazete.

111 İçme Suyu Temin ve Dağıtım Sistemlerindeki Su Kayıplarının Kontrolü Yönetmeliği, 8.5.2014 tarihli 28994 sayılı Resmi

Gazete

112 İçme Suyu Temin ve Dağıtım Sistemlerindeki Su Kayıplarının Kontrolü Yönetmeliği Teknik Usüller Tebliği, 16.7.2015 tarihli


113 5977 sayılı Biyogüvenlik Kanunu 18.3.2010 tarihli 27533 sayılı Resmi Gazete

114 5363 sayılı Tarım Sigortaları Kanunu,21.6.2005 tarihli 25852 sayılı Resmi Gazete

66

6511 sayılı Sulama Alanlarında Arazi Düzenlemesine DairTarım Reformu Kanunu115

Tarımsal Havza Yönetmeliği116

3573 sayili Zeytinciliğin Islahi ve Yabanilerinin Aşilattirilmasi Hakkinda Kanun117

Çevre Amaçlı Tarım Arazilerini Koruma (ÇATAK) Programı’nı118 Tercih Eden

Üreticilerin Desteklenmesine Dair Bakanlar Kurulu Kararı

Çevre Amaçlı Tarım Arazilerini Koruma (ÇATAK) Programı’nı Tercih Eden Üreticilerin

Desteklenmesine Dair Bakanlar Kurulu Kararı’nın Iygulanması Hakkındaki 2016/9

sayılı Tebliğ119

115

6511 sayılı Sulama Alanlarında Arazi Düzenlemesine DairTarım Reformu Kanunu, 1.12.1984 tarihli 18592 sayılı Resmi

Gazete. En son 2017’de gğncellenmiştir.

116 Tarımsal Havza Yönetmeliği, 7.9.2010 tarihli 27695 sayılı Resmi Gazete

117 3573 sayili Zeytinciliğin Islahi ve Yabanilerinin Aşilattirilmasi Hakkinda Kanun, 7.2.1939 tarihli 4126 sayılı Resmi Gazete

118 Çevre Amaçlı Tarım Arazilerini Koruma (ÇATAK) Programı’nı Tercih Eden Üreticilerin Desteklenmesine Dair Bakanlar

Kurulu Kararı, 14.11. 2008 tarihli 27054 sayılı Resmi Gazete. En son 2017’de düzenlenmiştir. 17.8.2017 tarihli 30157 sayılı

Resmi Gazete

119 Çevre Amaçlı Tarım Arazilerini Koruma (ÇATAK) Programı’nı Tercih Eden Üreticilerin Desteklenmesine Dair Bakanlar

Kurulu Kararı’nın Iygulanması Hakkındaki 2016/9 sayılı Tebliğ, 31.3.2016 tarihli 29670 sayılı Resmi Gazete

67

3. Politika ve Mevzuat Boşluk Analizi

3.1. Politika Boşluk Analizi

Avrupa Birliği’nin düşük karbonlu kalkınma politikalarına yönelik olarak bu Raporun 2.

Bölümünde sunulan analiz sayesinde hem ilgili sektör politikalarının hem de düşük

karbonlu kalkınma politikasının ele alındığı bazı hukuki hususlar ve tekrarlayan

eğilimler tespit edilebilmektedir.

Dolayısıyla bu noktalar, düşük karbonlu kalkınma amaçlarının ilgili sektör

politikalarının uygulanması için benimsenen mevzuat tedbirleriyle kabul edilerek

gerçekleştirilmesine katkıda bulunan temel hukuki gereklilikleri olarak

değerlendirilecektir. Bu gereklilikler aşağıdaki şekilde özetlenebilir:

Düşük karbonlu kalkınmanın ve bundan etkilenen ilgili sektörlerin (inşaat,

ulaştırma, sanayi ve tarım) kilit politikalarına yönelik olarak, bu unsurlar

arasında sera gazı emisyonlarının azaltılmasına ilişkin ortak amaç

çerçevesinde sinerji ve bağlantıların kurulmasını şart koşan bütünleşik bir

yaklaşımın benimsenmesi. Daha ayrıntılı olarak ele alındığında, bu

bütünleşik yaklaşım sektörlerin kilit politikalarına yönelik karar verme

süreçlerinde düşük karbonlu kalkınma ile ilgili husus ve amaçların göz

önünde bulundurulmasını sağlamalı ve özellikle aşağıdaki noktalara

odaklanmalıdır:

Sektör hedeflerinin belirlenmesi,

Üye Devletlerin/ekonomik işletmelerin/üreticilerin/tüketicilerin hedeflere

ulaşmaları yönünde üstleneceği yükümlülüklerin belirlenmesi,

İklim ve iklimle bağlantılı konulara yönelik sektör amaçlarının belirlenmesi.

Düşük karbonlu kalkınma hedefiyle tutarlı, uygulanabilir sektör hedeflerinin

ekonomi, toplum ve iklim senaryolarının geliştirilmesi ve teknik çalışmaların

yürütülmesi yoluyla belirlenmesi ve gerçekleştirilmesi. Hem bu hedeflere ne

derecede ulaşıldığının belirlenmesi hem de irade düzeyinin uluslararası

müzakerelerin çıktılarına ve/veya bilimsel ilerlemelere ayak uydurmasının

sağlanması amacıyla ara hedeflerin tanımlanması da öngörülebilir.

Sera gazı emisyonlarının izlenmesine ve raporlanmasına yönelik sistemlerin

hem ulusal düzeyde (ilgili tüm sektörleri kapsamına alan Ulusal Envanterler

yoluyla) hem de sektör düzeyinde (örneğin sadece karayolutaşıtlarından,

denizcilik veya yakıtlardan kaynaklanan belirli sera gazı emisyonlarının

izlenmesi ve raporlanması yoluyla) oluşturulması.

Hâlihazırda uygulanmakta olan takip ve raporlama sistemlerine yönelik

tarafsız doğrulama prosedürlerinin temin edilmesi.

68

AB bölgesi genelinde binaların, yakıtların ve taşıtların enerji verimliliği

performansları konusunda uygulanacak asgari ortak standart gereklilikleri

ve hesaplama yöntemlerinin benimsenmesi.

Enerji ve ulaştırma performanslarına yönelik bağımsız bir belgelendirme

sisteminin kurulması (örneğin binalar ve tip onaylı taşıtlar için).

İzleme planlarının hazırlanarak önceden sunulması ve onaya tabi olması

yoluyla iklim dostu sanayi performanslarının temin edilmesi.

Tarım ve ulaştırma gibi iklimle bağlantılı sektörlerde sürdürülebilirlik

kriterlerinin ve göstergelerinin tanımlanarak uygulamaya konulması.

Tüm sektörlerde Ar-Ge çalışmalarının, inovasyon ve teknoloji yatırımlarının

benimsenmesi.

Davranış biçimlerinin değiştirilmesi, iklim dostu alışverişin geliştirilmesi ve

düşük karbonlu kalkınma tedbirleri ve amaçlarının toplumda kabul görme

oranının arttırılması amacıyla, kullanıcılara ve tüketicilere odaklanarak

düşük karbonlu kalkınma/çevre/iklim eğitimlerinin ve farkındalık

çalışmalarının düzenlenmesi.

Kamu kurumlarının düşük karbonlu kalkınma ve bununla ilgili sektöre özel

kilit politikaların uygulanmasında rol modeli haline getirilmesi (örneğin

farkındalık arttırma ve kamu alımlarında yeşil seçimler aracılığıyla).

Türkiye’nin hukuki hususlarda görülen bu eğilimlere yönelik boşluk analizinde aşağıda

yer alan genel çıkarımlara ulaşılmıştır:

Düşük karbonlu kalkınma, sektörler arası bir politika olarak görülmektedir ve ilgili

faaliyetler bütünleşik bir yaklaşımla planlanmaktadır.

Daha ayrıntılı bir bakışla, düşük karbonlu kalkınma politikası iklim değişikliğinin

azaltılması ve uyumlaştırma amaçlarına odaklanan ve düşük karbonlu kalkınmanın

genel ilkelerini açıkça destekleyen “iklim değişikliği” politikası ile birlikte ya da bu

politika çerçevesinde değerlendirilmektedir.

Bu yaklaşımla tutarlı bir şekilde, çeşitli sektörler ve/veya kurumlar üzerinde etki

yaratan sorunlar çatı politikalarıyla ele alınmakta ve ilgili kilit politika sektörlerinin tümü

sektörlere özgü stratejiler ve planlar ile incelenmektedir.

Buna karşın, sektör politikaları arasında gerçekten etkin ve bütünleşik bir yaklaşım

bulunmamaktadır.

Buna ek olarak, temel iklim politikalarının uygulanması Türkiye’nin iklim değişikliğiyle

ilgili hedefleri açısından yeterli olmayabilir. Başta enerji ve ulaştırma sektörleri olmak

üzere karbonsuzlaştırma sürecinde önemli bir rol oynayan kilit sektörlere yönelik

kayda değer çalışmaların ve yatırımların yapılması gerekecektir.

69

INDC yüksek emisyona sahip sektörlere uyarlanması gereken belirli plan ve

politikalara atıfta bulunulmaktadır. Belgede, bu politikaların ve tedbirlerin 2021-2030

döneminde referans senaryo (BAU) kapsamında sunulması beklenen emisyon

azaltımları konusundaki politika ve tedbirler hakkında herhangi bir veri ya da öngörü

sunulmamaktadır.

Mevcut stratejilerin, Türkiye’nin düşük karbon konusundaki kararlılığının yarattığı

ihtiyaçları karşılayacak şekilde gözden geçirilmesi gerekmektedir.

“Düşük karbonlu kalkınma” ile ilgili tüm belgelere ve gerek duyulacak kamu

farkındalığını belirleme araçlarına erişim imkânı sağlayan bir platform oluşturulmalıdır.

Bu boşluğun ele alınmasında ilk adımı oluşturacak bu portal, proje faaliyetlerinin

çıktıları arasında yer almaktadır.

Daha genel açıdan değerlendirildiğinde, politika belgelerinde düşük karbonlu

kalkınmaya doğrudan herhangi bir atıf bulunmamaktadır. Bunun makul gerekçesi,

büyük olasılıkla düşük karbonlu kalkınmanın ulusal gündemde henüz yer almayan

oldukça genç bir politika olarak görülmesidir.

Dolayısıyla, öncelikle düşük karbonlu kalkınmanın ulusal düzeyde konuyla ilgili olarak

düzenlenen stratejiler ve planlarda bir kavram ve bir araç olarak tanıtılması

gerekmektedir. İkinci olarak, sektör politikalar ile mevzuat tedbirleri, amaçları ve

hedefleri arasında daha iyi koordinasyon sağlanarak, düşük karbonlu kalkınma

konusunda etkin ve bütünleşik bir yaklaşımın uygulanması şiddetle tavsiye

edilmektedir.

Diğer bir deyişle, farklı sektörlere ve kilit paydaşlara yönelik açık sorumluluklar ve

görevler vasıtasıyla tanım ve ölçülebilir hedefleri içerecek şekilde ortak amaç ve

hedefler belirlenmeli ve sonuç odaklı izleme sağlanmalıdır.

Bu açıdan, Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi (BMİDÇS)

Sekreterliğine iletilmesi gereken INDC ve 1CP.16 sayılı COP Kararı uyarınca kabul

edilmesi gereken Düşük Karbonlu Kalkınma Stratejileri (ve 525/2P13/EU sayılı AB

Tüzüğü, 4.maddesi), ülkenin düşük karbonlu kalkınma kavramını ulusal hukuk ve

politika sistemine dâhil etmesi ve Türkiye’yi DKK’ya yönlendirecek sektörlerel hedefleri

ve önlemleri koordine etmesi için kullanabileceği eşsiz bir fırsattır.

AB’nin bütünleşik yaklaşımının önerildiği şekilde kabul edilmesi de sektörlerin politika

hedefleri üzerinde olumlu etki yaratacaktır. Zira bu hedeflerin daha güvenilir, kesin ve

uygulanabilir bir şekilde tasarlanması, toplumdaki kabul oranını ve yatırımcıların

güvenini arttıracaktır.

70

Aynı zamanda, orta ve uzun vadede stratejik planlama daha iyi bir hale getirilecek ve

böylece, koordinasyonu daha iyi politika çalışmaları ve tedbirleri sağlanarak tüm

sektörlerce benimsenecek ve ardından uygulamaya konulacaktır.

Buna ek olarak, düşük karbonlu kalkınma gösterge ve gerekliliklerinin tüm sektörlerde

kabul edilmesi sektörel ve sektörler arası hedeflerin tanımlanması ve

gerçekleştirilmesi için tamamlayacıcı nitelikte olmalıdır (örneğin, yakıt kalitesi,

biyoyakıtlar, binalarda ve ulaştırmada enerji verimliliği gibi).

Tüm sektörlerde Ar-Ge ve teknolojik inovasyonun tanıtılmasına ve bir yandan düşük

karbonlu kalkınma amaçlarına ulaşılmasını sağlarken, diğer yandan da piyasada ve

ekonomide rekabetin ve yeşil büyümenin sosyal kalkınmayla birlikte temin edilmesine

yönelik tedbirlerin uygulanmasına daha fazla odaklanılması tavsiye edilmektedir.

Son olarak, davranış biçimlerinin iyileştirilmesi amacıyla tüketici bilgilendirme ve

farkındalık arttırma çalışmalarının daha dikkatli bir şekilde yürütülmesi önerilmektedir.

Düşük karbonlu kalkınmadan etkilenen kilit politika sektörler bireysel olarak

değerlendirildiğinde elde edilen bulgular aşağıda ana hatlarıyla sunulmaktadır:

Binalarda Enerji Verimliliği:

Düşük karbonlu kalkınmaya yönelik azaltım çalışmalarının bütünleşik

stratejinin bir parçası olarak sunulması gerekmektedir.

Politika belgelerinde açıkça tanımlanmış sayısal herhangi bir hedef veya

temel bulunmamaktadır ve bu durum, stratejik eylemlerinin uygulanmasını

zorlaştırmaktadır.

Mali teşvikler120, hibeler, kamu-özel ortaklıkları ve vergi indirimleri gibi

araçlar kullanılarak daha iyi bir hale getirilmelidir. Mevcut durumda,

yenilenebilir enerji üretimini veya enerji verimliliğini desteklemek için (etkisi

kısıtlı olabilse de) mali kaynak olarak yenilenebilir enerji kullanımına uygun

banka kredileri ve gönüllü karbon ticareti kullanılmaktadır.

120 Enerji verimliliğinin teşvikine ilişkin çerçeve mevzuatı şöyledir: Enerji Verimliliği Kanunu, Enerji Kaynaklarının ve Enerjinin

Kullanımında Verimliliğin Artırılmasına Dair Yönetmelik ve Enerji Verimliliği Teşvikleri Tebliği. Teşvikler Enerji Geliştirme Projeler için Mali destek ve Gönüllü Sözleşme Desteği olarak gruplandırılabilir.

Verimlilik Artırıcı Projeleri için Mali Destek (VAP) çerçevesinde, aşağıdaki koşullara sahip Projelere hibe verilmektedir: KDV hariç toplam bedeli en fazla 1 milyon Türk Lirası; Geri ödeme süresi 5 yıldan az olan projelere; Proje bedelinin en fazla %30’u hibe olacak şekilde verilmektedir. Enerji verimli ekipman ve sistem kullanımı, onarım, yalıtım, modifikasyon, rehabilitasyon ve proses düzenleme gibi yollarla; gereksiz enerji kullanımının, atık enerjinin, enerji kayıp ve kaçaklarının önlenmesi veya en aza indirilmesi ile birlikte atık enerjinin geri kazanılması gibi konulardaki çözümleri içine alan ve Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü tarafından tebliğ olarak yayımlanan usul ve esaslara uygun olarak hazırlanan projeler, Verimlilik Artırıcı Proje (VAP) olarak değerlendirilmektedir. Elektrik üretim faaliyeti gösteren lisans sahibi tüzel kişiler dışındaki yıllık toplam enerji tüketimleri 1.000 TEP ve üzeri olan ticaret ve sanayi odası, ticaret odası veya sanayi odasına bağlı olarak faaliyet gösteren ve her türlü mal üretimi yapan işletmeleri kapsamaktadır. Gönüllü Anlaşmalar yoluyla işletmelerin geçmiş 5 yıllık enerji yoğunluklarının ortalaması olan referans enerji yoğunluğuna göre, önceden taahhüt ederek üç yıllık izleme dönemi sonunda ortalama en az %10 oranda enerji yoğunluğunu azaltan işletmelere hibe şeklinde devlet desteği verilmektedir.

71

Enerji hizmeti şirketleri (ESCO) sera gazı emisyonlarının azaltılması

açısından etkin bir model oluştursa da, Türkiye’de ESCO iş modeli ile enerji

performansı sözleşmeleri konusunda bilgi ve deneyim bulunmamaktadır.

Son kullanıcılara yönelik farkındalık arttırma ve bilgilendirme çalışmaları

yürütülmelidir.

Mevcut mevzuata ilişkin işlevsellik eksikliği ve Türkiye’nin verimsiz bina

stoğunun yenilenmesine yönelik faaliyetlerin geliştirilmesi ya da

iyileştirilmesini yavaşlatan uygulama sorunları yaratmaktadır.

AB Komisyonu’nun 6. İlerleme Raporu’nda121 atıfta bulunulan Ulusal Enerji

Verimliliği Eylem Planı henüz adapte edilmemiştir. Plan, 27 Kasım 2017

tarihinde kabul edilmiş ve 2 Ocak 2018 tarihli Resmî Gazetede

yayımlanmıştır. Planda, enerji destek mekanizmalarının düzene sokulması,

sürdürülebilir finans mekanizmalarının geliştirilmesi, kamu sektörü ve özel

sektörde sürdürülebilir satın alma, enerji verimliliği kültürü farkındalık ve

tüketim oluşturulması, uygun üretim ve tüketimin teşvik edilmesi, enerji

verimliliği için akıllı şehirlerin ve akıllı şebekelerin konumlandırılması,

sanayi, ulaştırma ve tarımda enerji verimliliğinin artırılması, bölgesel

ısıtmanın genelleştirilmesi, alternatif yakıt ve kaynak kullanımının

artırılması, sürdürülebilir çevre dostu binaların yaygınlaştırılması ve mevcut

binaların daha verimli hale getirilmesi suretiyle tüm sektörlerde enerji

verimliliği etkinliğinin artırılması amacıyla çalışmalar yürütüleceğinden

bahsedilmektedir.

Ulaştırma:

İklim dostu uygulama ve enerji verimliliği amaçlarına ulaşma düzeyini yükseltmek için,

daha katı hedeflerle birlikte politikalara ve tedbirlere yönelik stratejik planlamanın

iyileştirilmesi tavsiye edilmektedir.

Bu amaçla, tüm sektörlerde hedef ve tedbirlerin aşamalı olarak uygulamaya

konulması, uygunluk ve başarı düzeylerinin düzenli aralıklarla değerlendirilmesi için

evreler halinde ilerleyecek bir yaklaşım tavsiye edilmektedir.

Politika ve tedbirlerde, karbonsuzlaştırma yolunda ilerlemeyi hızlandırmak için

aşağıda yer alan hususlar öncelikli olarak ele alınmalıdır:


stratejinin bir parçası olarak sunulması,

121

https://www.ab.gov.tr/files/pub/2016_progress_report_en.pdf.

72

Sürdürülebilir ulaşım araçlarıyla tutarlı kent planlama uygulamaları

yapılması,

Düşük karbonlu kalkınmaya yönelik azaltım amacıyla tutarlı bir şekilde tüm

ulaşım araçlarını kapsayacak temiz ve sürdürülebilir bir ulaştırma

stratejisinin benimsenmesi,

Genel ve alt sektörlere özel azaltım hedeflerinin benimsenmesi,

Kamu hizmetlerinde kalite ve erişilebilirliğin arttırılmasına destek verilmesi,

Karayolu harici ulaşım araçlarının desteklenmesi (ulaşım araçlarının

çeşitlendirilmesi ve özel ulaşım seçeneklerine yönelik teşvikin azaltılması),

Akıllı Ulaştırma Sistemlerinin desteklenmesi,

Farkındalık arttırma kampanyaları,

Özel ve kamuya ait taşıt filolarının modernleştirilmesine yönelik parasal/mali

teşviklerin sunulması,

Karayolu ve demiryolu altyapısının özel yatırımlar aracılığıyla iyileştirilmesi;

Şehirler arası bağlantıların iyileştirilmesi,

Nüfusun yoğun olduğu alanlara özel tedbirlerin uygulanması.

Tarım:



Diğer politikalarla koordinasyonun iyileştirilmesi,

Enterik fermantasyon ve iklim değişikliğinin etkilerinin azaltılmasına

yardımcı olacak diğer uygulamalar konusunda çiftçiler arasında

farkındalığın arttırılması,

Kurumların konu ile ilgili farkındalığının arttırılması ve ulusal kapasitenin

iyileştirilmesi,

Tarım uygulamalarında Ar-Ge ve inovasyonun geliştirilmesi,

Sera gazı emisyonlarının azaltılmasına katkıda bulunacak uygulamaların

mali teşviklerle desteklenmesi.

Atık:



Atık hiyerarşisi ilkelerinin uygulamaya konulması,

Atık depolama alanlarına yönelik denetim çalışmalarının iyileştirilmesi,

Atık yönetiminde Ar-Ge ve inovasyon teknolojisinin geliştirilmesi,

Farkındalık arttırma çalışmaları yapılması.

73

3.2. Mevzuat Boşluk Analizi

Aşağıda yer alan tablolarda, Türkiye’de sektörlere yönelik mevzuatın ilgili AB

müktesebatına uygunluk düzeyi konusunda bir değerlendirme sunulmaktadır.

Buna ek olarak, her mevzuat belgesi için daha ayrıntılı bir boşluk analizi sunmak

amacıyla, her Tablo açıklayıcı bir paragrafla desteklenmektedir.

Bu boşluk analizinde madde madde karşılaştırma değil, boşluklara yönelik genel bir

perspektif sunulmaktadır.

Bu bağlamda, her paragraf mevzuattaki uyumsuzlukların düzeltilmesi ve ülkenin

hukuk sisteminin, Raporun 2. Bölümünde analiz edilen AB’nin düşük karbonlu

kalkınmaya ilişkin müktesebatıyla uyum düzeyinin yükseltilmesi için ele alınması

gereken konulara/tedbirlere odaklanmaktadır.

Tablo 6. Mevzuat Araçlarının Karşılaştırması

MEVZUAT KAYNAKLARI VE HİYERARŞİSİ

AB Türkiye

Birincil

Mevzuat

Sözleşmeler Anayasa

Uluslararası Sözleşmeler

Kanun ve Uluslararası

Sözleşmeler ve Kanun

Hükmünde Kararnameler

Birlik mevzuatının genel ilkeleri

İkincil

Mevzuat

Yönetmelikler Yönetmelikler

Direktifler Yönetmelikler122

Kararlar

Tavsiyeler ve Görüşler (bağlayıcı

değil)

Tebliğler ve kararlar

122

Türkiye’deki çalışmalar kapsamında, mevzuattaki “Direktif” başlığına denk olarak “yönetmelik” terimi kullanılmaktadır.

74

Sera Gazı Emisyonlarının İzlenmesi ve Raporlanması

Tablo 7. AB ve Türkiye arasında Sera Gazı Emisyonlarının İzlenmesi ve Raporlanması ile ilgili

Mevzuatın Karşılaştırması

AB Mevzuatı Türkiye’deki Dengi Mevzuat

525/2013/EU sayıl

Tüzük

Sera Gazı Emisyonlarının Takibi Hakkında Yönetmelik

Sera Gazı Emisyonlarının İzlenmesi ve Raporlanması

Hakkında Tebliğ

Sera Gazı Emisyon Raporlarının Doğrulanması ve Doğrulayıcı

Kuruluşların Yetkilendirilmesi Tebliği

Genel mevzuatın 525/2013/EU sayılı Tüzükle uyumlu olduğu görülmektedir. Ulusal

Envanterden sorumlu olacak tek bir kuruluş belirlenmiş ve BMİDÇS irtibat noktası

Ulusal Bildirimler açısından sorumlu merci olarak faaliyet göstermektedir. Dolayısıyla,

yeterli düzeyde sorumluluk dağılımına sahip ulusal bir sistemin var olduğu

söylenebilmektedir.

AB Tüzüğü’nde belirtilen kapsam ve yükümlülüklere göre sorumlu işletmecilere

görevler verilmektedir.

İzleme, Raporlama ve Doğrulama (MRV) sistemi kurulmuş, raporların doğrulama

çalışmaları tarafsızlık çerçevesinde gerçekleştirilmektedir.

Bu bağlamda, verilerin ve diğer bilgilerin takibi ve raporlanmasına yönelik ulusal

sistemin kalite amaçlarına ulaşmak için kullanılacak araçlara (Şeffaflık, Doğruluk,

Tamlık, Karşılaştırılabilirlik, Tutarlılık (TACCC) odaklanarak sürekli olarak

iyileştirilmesi tavsiye edilmektedir.

Bu amaçla, ilgili kurumlar arasında sorunsuz veri akışının sağlanmasına, ulusal

kapasitenin oluşturulması ve sürdürülmesine yönelik yasal tedbirler uygulamaya

konulmalıdır.

Buna ek olarak, 525/2013/EU sayılı Tüzüğün 4.maddesi ile BMİDÇS 16/CP.1 sayılı

COP Kararı uyarınca gerekli olan düşük karbonlu kalkınma stratejilerinin ulusal

düzeyde geliştirilmesine yönelik ulusal sistemin (yetkiler, prosedürler ve yasal

dayanak) uygulamaya konulması tavsiye edilmektedir.

Buna göre, ülkenin Düşük Karbonlu Kalkınma Stratejilerinin hazırlanması,

benimsenmesi ve (BMİDÇS ve AB’ye) gönderilmesine yönelik sorumluluklar ve

prosedürler yasal tedbirlerle tanımlanmalıdır.

75

Böylesi kurumsal, yasal ve prosedürel bir düzenleme, DKK amaç, azaltım hedefi ve

diğer ilgili politikalarla olan etki / bağlantıları açısından MRV'nin mevcut mevzuat

ilkelerine (başta Sera Gazı Emisyonlarının Takibi Hakkında Yönetmelik olmak üzere)

eklenerek usulüne uygun bir şekilde tamamlanmalıdır.

Enerji Verimliliği

Tablo 8. AB ve Türkiye arasında EV ile ilgili Mevzuatın Karşılaştırması


2012/27/EU sayılı Enerji Verimliliği

Direktifi 5627 sayılı Enerji Verimliliği Kanunu

2010/31/EU sayılı Binalarda Enerji

Performansı Direktifi

Binalarda Enerji Performansı

Yönetmeliği

Enerji ile ilgili ürünlerin çevreye duyarlı

tasarım gerekliliklerinin belirlenmesine

yönelik bir çerçevenin oluşturulmasına

dair 2009/125/EU sayılı Direktif

Enerji ile ilgili Ürünlerin Çevreye Duyarlı

Tasarımına İlişkin Yönetmelik

Enerji etiketlerine yönelik bir çerçevenin

oluşturulmasına dair 2017/1369/EU

sayılı Direktif

Ürünlerin Enerji ve Diğer Kaynak

Tüketimlerinin Etiketleme ve Standart

Ürün Bilgileri Yoluyla Gösterilmesi

Hakkında Yönetmelik

AB EV - DKK ile ilgili müktesebatının, kapsam, enerji verimliliğinin arttırılmasına

yönelik genel amaçlar (spesifik amaçlar hariç) ve binalara ve enerji performansı

gerekliliklerinin belgelendirilmesi ve hesaplanmasına yönelik spesifik atıflar açısından

Türkiye’nin mevzuatına eksiksiz bir şekilde aktarıldığı görülmektedir.

Ancak, Türkiye’de enerji verimliliğini ele alan mevzuat belgelerinin (kanunlar ve

yönetmelikler) büyük çoğunluğu, hatta tümü, sektöre yönelik en yeni AB mevzuatına

göre güncellenmelidir.

Aslına bakılırsa, Türkiye’nin enerji verimliliği mevzuatı temel olarak 2006/32/EC sayılı

Enerji Verimliliği Direktifi (çerçeve direktif) ile binalarda enerji verimliliğine ilişkin

2002/91/EC sayılı Direktife dayanmaktadır. Ancak, bu iki direktif de yakın zamanda

tadil edilerek, gerekliliklerinin güçlendirilmesi ve güncel, gelişmiş azaltım amaçlarına

odaklanılması sağlanmıştır.

Binalarda enerji verimliliğini etkileyen ana boşluklar aşağıdaki şekilde özetlenebilir:

76

Çeşitli mevzuat belgeleri arasında uyum eksikliği,

Bina enerji performansının uygulamaya konulması sürecinde ilgili

kurumların yetkinlikleri ve sorumlulukları açısından açık ve net tanımların

bulunmaması,

Açık ve net, orantılı ve uygulamada geçerli yaptırımların bulunmaması,

Satıcı/alıcı/kiracı gibi tarafların EKB’nin etkileri/faydaları konusunda

farkındalık/bilgi eksikliği,123

Güncel AB mevzuatına uyum eksikliği,

Yetersiz teşvik sistemleri,

Yetersiz kontrol ve denetim sistemleri,

Sektör mevzuatı ile tanımlanan yükümlülüklere riayet edilmesi gereken son

tarihler konusunda güvenilirlik eksikliği ve belirsizliğin yükümlülerin

muhatabı olan halkın genel güvenini ve inancını olumsuz etkilemesi.124

Sonuç olarak, ülkenin 2012/27/EC ve 2010/31/EC sayılı AB Direktifleriyle olan

uyumsuzlukları ele almak için enerji verimliliği çerçevesini ve sektör (bina) mevzuatını

gözden geçirmesi tavsiye edilmektedir.

Bu bağlamda, aşağıda yer alan hukuki hususların öncelikli olarak ele alınması tercih

edilmelidir:

Düşük karbonlu kalkınmanın bir amaç olarak tanımlanması ve enerji

verimliliği mevzuatının bu sürece katkıda bulunacak şekilde düzenlenmesi,

Bütünleşik yaklaşımın ve bağlantılı diğer politikalarla sinerji ihtiyacının

vurgulanması,

Kesin emisyon hedefleri ve enerji verimliliği hedeflerine ulaşmak için

uygulanacak zaman çerçevesinin (olası ara mihenk taşları ve hedeflerle

birlikte) tanımlanması,

Bina stoklarında enerji verimliliği açısından ulusal bir hedefin ve bu hedefe

ulaşmaya yönelik zaman çerçevesinin tanımlanması (güvenilir teknik

senaryoların geliştirilmesiyle güvenilir ve ulaşılabilir hedeflerin temin

edilmesi),

Ülkedeki bina stoğunun düzenli aralıklarla sayılması ve enerji

performanslarının belirlenmesi,

123

Binalarda Enerji Verimliliği: AB ve Türkiye Mevzuatı. Binalarda Enerji Verimliliğinin Geliştirilmesi Teknik Yardım Projesi.

http://webdosya.csb.gov.tr/db/meslekihizmetler/ustmenu/ustmenu843.pdf Sayfa 30.

124 Örneğin, Binalarda Enerji Verimliliği Yönetmeliğinde en son gerçekleştirilen değişiklikle, bir gayrı menkulün ve/veya

dairenin satışı, alımı ve kiralanması gibi işlemlerde enerji kimliği sertifikası gerekliliğinin 2020 yılına kadar uygulamadan

kaldırılması öngörülmektedir.

http://webdosya.csb.gov.tr/db/meslekihizmetler/ustmenu/ustmenu843.pdf

77

Ulusal bina stoğunda neredeyse sıfır enerji tüketen binalara ulaşma

hedefinin benimsenmesi (ve bu hedefe ulaşmak için uygulanacak ilgili

zaman çerçevesinin hazırlanması),

Binaların enerji performansının hesaplanması için ülkede uygulanan yöntem

açısından sağlanan sürekli tek tipliğin, 2010/31/EC sayılı AB Direktifi ile

tutarlılığının temin edilmesi,

Bina kodlarının binalarda yenilenebilir enerji ve enerji verimliliği yüksek

ürünlerin kullanımını destekleyecek şekilde yeniden düzenlenmesi,

Kamu kurumlarının enerji verimliliği yüksek binaların kullanılması ve satın

alınması konusunda rol modeli olması,

Kamu farkındalığının sürekli olarak arttırılmasının sağlanması ve ilgili

bilgilerin kolaylıkla erişilebilir ve anlaşılabilir olması,

Bina kullanıcılarının binalarının enerji verimliliğini arttırmak için

kullanabileceği mali teşviklerin (parasal teşvik, hibe) sağlanması.

Enerjiyle ilgili ürünlerin çevreye duyarlı tasarımı ve enerji etiketlemesi konusunda alt

sektörlere yönelik enerji verimliliği mevzuatı açısından, ilgili AB müktesebatı

Türkiye’nin mevzuat sistemine resmi olarak aktarılmıştır.

Bu bağlamda, AB tedbirlerine tatminkâr bir düzeyde uyum sağlanması amacıyla,

aşağıdaki hususların temin edilmesi şiddetle tavsiye edilmektedir:

Kamu kurumlarının enerji verimliliği yüksek ürün alma ve kullanma sürecine

aktif katılımının sağlanması,

İklim dostu seçimlerin yapılmasını temin etmek üzere kullanıcılara yönelik

sürekli farkındalık arttırma çalışmalarının yapılması,

Enerjiyle ilgili ürünlerin çevre performansının olası bilimsel/teknik

gelişmelerle tutarlı bir şekilde sürekli olarak değerlendirilmesi,

Tüketicilere sunulan bilgilere enerjiyle ilgili ürünlerin ekolojik profilinin de

dahil edilmesi.

Yenilenebilir Enerji – (Ulaştırma ve Tarım)

Tablo 9. AB ve Türkiye arasında Yenilenebilir Enerji (Ulaştırma ve Tarım) ile ilgili Mevzuatın

Karşılaştırması


2009/28/EC sayılı yenilenebilir

enerjinin teşviki Direktifi

Doğrudan ele alındığı düzenleme yoktur.

Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının

Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı

78

Kullanımına İlişkin 5346 sayılı Kanun

(Yenilenebilir Enerji Kanunu)

5627 sayılı Enerji Verimliliği Kanunu

3 Mart 2003 tarih ve

2003/17/EC sayılı Avrupa

Parlamentosu ve Konsey

Direktifi ile tadil edilen dizel

yakıt ve benzin kalitelerine

ilişkin 13 Ekim 1998 tarih ve

98/70/EC sayılı Avrupa

Parlamentosu ve Konsey

Direktifi


Motorin Türlerine Biyodizel

Harmanlanması Hakkında Tebliğ

PetrolPiyasasında Uygulanacak Teknik

Kriterler Hakkında Yönetmelik

(yalnızca tanım)

Alternatif yakıt altyapısının

kurulmasına dair 2014/94/EU

sayılı Direktif


Araçların İmal, Tadil ve Montajı

Hakkında Yönetmelik

Yönetmeliğin 4.maddesinde,

2014/94/EU sayılı Direktife benzer

düzenlemeler yer almaktadır

(biyoyakıtlar + sentetik ve parafin

bazlı yakıtlar yönetmelikte ele

alınmamaktadır)

Gerçekleştirilen analize göre, biyoyakıtların üretimi ve kullanımı AB müktesebatıyla

tam olarak uyumlaştırılmış değildir.

Aslına bakılırsa, bu konu Türkiye’de genel (örneğin Yenilenebilir Enerji Kanunu

kapsamında) ya da özel (örneğin yakıt kalitesi mevzuatında) herhangi bir çerçeveyle

kapsamlı bir şekilde düzenlenmemektedir.

Konu oldukça yakın bir geçmişe dayansa da, azaltım potansiyeli ve yakıt kalitesinin

iyileştirilmesi açısından umut vericidir, ancak tarım sektörüyle olan bağlantılarından

bahsetmemektedir.

Bu nedenle, ülkenin bu boşluğu tamamlamak için hem enerjiye ilişkin çerçeve

mevzuatında hem de enerji sektörüne yönelik birincil ve ikincil mevzuatta (örneğin

yenilenebilir enerji) biyoyakıt üretimine ve teşvikine yönelik açık ve net hükümler

belirlemesi tavsiye edilmektedir.

79

Böylesi bir süreçte, arazilerin ve biyolojik çeşitliliğin korunması ve tarım

uygulamalarına ilişkin mevzuata atıfta bulunulması tercih edilmelidir.

Biyoyakıt hükümlerinde, aşağıda yer alan hukuki hususlar AB’nin ilgili müktesebatıyla

tutarlı bir şekilde asgari standart olarak ele alınmalıdır:

Düşük karbonlu kalkınmaya yönelik azaltım amacına biyoyakıt hedefi

kapsamında katkıda bulunulması,

Biyoyakıt üretimi ve tedariki (yakıt tedarikçileri için) konusunda uygulanabilir

hedeflerin belirlenmesi. Bu hedefler evreler halinde ilerleyecek bir yaklaşıma

dayandırılmalı, Yenilenebilir Enerji ve sera gazı emisyonlarını azaltma

hedefleri bağlamında orta-uzun vadeye yayılmalıdır,

Biyoyakıtların çevre ve tarım üzerinde zararlı etkiler yaratmadan üretilmesini

sağlamak üzere biyoyakıtlara yönelik sürdürülebilirlik kriterlerinin

benimsenmesi,

Tadil edildiği şekliyle 98/70/EC sayılı Direktifle tutarlı bir şekilde biyoyakıt

kullanımında sera gazı emisyonları açısından elde edilen tasarrufların

yaşam döngüsü boyunca hesaplanması için bir yöntemin benimsenmesi,

Biyoyakıt tedarikçileri için bir takip, raporlama ve doğrulama sisteminin

aşamalı olarak kurulmasına yönelik yasal dayanağın benimsenmesi.

Bu Raporun 2. Bölümü’nde gerçekleştirilen analizde belirtildiği gibi, alternatif yakıt

altyapısının kurulmasına dair 2014/94/EU sayılı Direktif tadil edildiği haliyle 98/70/EC

sayılı Direktif açısından tamamlayıcı ama geçerli bir statüdedir.

Aslına bakılırsa, bu Direktif biyoyakıtların ve alternatif yakıtların ele alındığı

mevzuatın125 eksiksiz ve etkili bir şekilde uygulanmasını temin ederken, bu yakıtların

kullanıcılar tarafından kabul edilmesine odaklanmakta ve böylece, bu yakıtların

azaltım potansiyeline yönelik farkındalığın yaygınlaştırılmasına katkıda

bulunmaktadır.

Türkiye’nin “yenilenebilir enerji – ulaştırma ve tarım” çerçevesindeki sektöre yönelik

mevzuatı analiz edildiğinde, doğrudan karşılaştırılabilir herhangi bir hukuki tedbirin

henüz aktarılmadığı ve dolayısıyla, AB’nin ilgili müktesebatıyla görülen ilgili

uyumsuzlukların ele alınması gerektiği anlaşılmaktadır.

Bu amaçla, Türkiye’nin aşağıda yer alan kilit hukuki hususları ulusal sektör mevzuatına

dâhil edilecek ilke ve tedbirler aracılığıyla ele alması tavsiye edilmektedir:

Alternatif yakıt altyapısına yönelik yeterli bir ağın geliştirilmesini amaçlayan

bir ulusal politikanın (strateji veya eylem planı gibi) hazırlanması. Bu

125

2014/94/EU Direktif kapsamının sadece biyoyakıtları değil, alternatif yakıtları da kapsadığını göz önünde bulundurunuz.

Türk mevzuatı bu direktif kapsamına uygun şekilde adapte edilmelidir.

80

politikada, yakıt altyapısının kurulmasını, sektördeki ulusal potansiyelin

haritalandırılmasını ve değerlendirilmesini ve bunun sonucunda ilgili

hedeflerin belirlenmesini teşvik edecek tedbirlere yer verilmelidir. Burada,

ülke topraklarının yeterli düzeyde kapsama alınmasını sağlamak üzere

hedeflere aşamalı olarak ulaşılmasını sağlayacak evrelere dayalı bir zaman

çerçevesi kullanılmalıdır,126

Kamuoyunun ülke genelinde konuşlandırılmış olan yakıt altyapısının

kalitesi, miktarı, türü, konumu ve erişilebilirliği konusunda bilgilendirilmesi.

Ulaştırma:

Tablo 10. AB ve Türkiye arasında Ulaştırma ile ilgili Mevzuatın Karşılaştırması


3 Mart 2003 tarih ve 2003/17/EC sayılı

Avrupa Parlamentosu ve Konsey

Direktifiyle tadil edildiği şekliyle dizel

yakıt ve benzin kalitelerine ilişkin 13

Ekim 1998 tarih ve 98/70/EC sayılı

Avrupa Parlamentosu ve Konsey

Direktifi

Bire bir ele alındığı bir yönetmelik

BULUNMASA DA, mevzuatın 98/70/EC

sayılı Direktifle uyumlaştırılması için

aşağıdaki mevzuat belgeleri kabul

edilmiştir:127

Egzoz Gazı Emisyonu Kontrolü

Yönetmeliği

Petrol Piyasasında Uygulanacak Teknik

Kriterler Hakkında Yönetmelik128

Petrol Piyasasında Yapılacak Denetimler

ile Ön Araştırma ve Soruşturmalarda

Takip Edilecek Usul ve Esaslar Hakkında

Yönetmelik

Alternatif yakıt altyapısının kurulmasına

dair 2014/94/EU sayılı Direktif


Araçların İmal, Tadil ve Montajı Hakkında

Yönetmelik

126

Yukarıda belirtildiği gibi, 2014/94/EU sayılı Direktifin kapsamı, amacı ve hedefleri uyarınca, Stratejinin sadece biyoyakıtları

değil, tüm alternatif yakıtları kapsaması gerektiğini unutmayın.

127 Liste, aşağıdaki belgeden alınmış ama yazarlar tarafından güncellenmiştir:

https://www.ab.gov.tr/files/SEPB/cevrefaslidokumanlar/cevre_muktesebati_uyum_calismalari_tablosu_word.pdf

128 Petrol Piyasasında Uygulanan Teknik Kriterlere ilişkin Yönetmelik, 10.9.2004 tarihli ve 25579 sayılı Resmi Gazete, Son

Güncelleme: 2014.

81

Yönetmeliğin 4.maddesinde,

2014/94/EU sayılı Direktife benzer

düzenlemeler yer almaktadır

(biyoyakıtlar + sentetik ve parafin

bazlı yakıtlar yönetmelikte ele

alınmamaktadır)

Avrupa Parlamentosu ve Konsey’in

Hafif Hizmet Taşıtlarından (M1

kategorisi) Çıkan CO2 Emisyonlarını

Azaltmaya Yönelik Yeni Binek

Otomobillerinin Emisyon Performans

Standartlarını Ortaya Koyan (AT)

443/2009 sayılı Tüzüğü


Hazırlıklar devam etmektedir.

Tadil edilecek/yayımlanacak mevzuatın

başlığı: Hafif hizmet taşıtlarından

kaynaklanan karbondioksit emisyonlarının

azaltılması amacıyla yeni yolcu taşıtlarına

yönelik emisyon performans standartları

belirleyen yönetmelik (Olası yayımlanma

tarihi: 2019’un birinci yarısı)

Avrupa Parlamentosu ve Konsey’in

Hafif Hizmet Taşıtlarından (N1

kategorisi) Çıkan CO2 Emisyonlarını

Azaltmaya Yönelik Yeni Hafif Ticari

Araçların Emisyon Performans

Standartlarını Oluşturan (AB) 510/2011

sayılı Tüzüğü


Hazırlıklar devam etmektedir.

Tadil edilecek/yayımlanacak mevzuatın

başlığı: Hafif hizmet taşıtlarından

kaynaklanan karbondioksit emisyonlarının

azaltılması amacıyla yeni yolcu taşıtlarına

yönelik emisyon performans standartları

belirleyen yönetmelik (Olası yayımlanma

tarihi: 2019’un birinci yarısı)

1999/94/EC sayılı Yeni Tip Binek

Otomobillerinin Satışı esnasında

Karbondioksit Emisyonu ve Yakıt

Tüketimi Konusunda Tüketici Bilgilerinin

Hazır Bulundurulması ile ilgili Direktif

(AK Taşıt Etiketleme Direktifi)

Yeni Binek Otomobillerin Yakıt Ekonomisi

ve CO2 Emisyonu Konusunda

Tüketicilerin Bilgilendirilmesine İlişkin

Yönetmelik

2009/33 sayılı temiz ve enerji verimli

araçların teşviki Direktifi


Ulaşımda Enerji Verimliliğinin

Artırılmasına İlişkin Usul ve Esaslar

Hakkında Yönetmeliğin ilgili maddeleri

Denizyolu taşımacılığı kaynaklı karbon

dioksit (CO2) emisyonlarının izlenmesi, Doğrudan ele alındığı düzenleme yoktur.

82

raporlanması ve doğrulanmasına ilişkin

2015/757/EU sayılı Tüzük

Türkiye’deki mevzuat sistemi, yakıt kalitesi konusunu petrol ve dizel yakıtlara odaklı

bir bakış açısıyla genel olarak ele almaktadır.129

Buna karşın, özellikle tüm yakıtları kapsayan ve yakıt kalitesi standartlarıyla ve yakıtla

bağlantılı emisyon azaltma hedefleriyle bağlantılandırılmış bir takip ve raporlama

sisteminin benimsenmesi hususunda bazı boşluklar gözlenmektedir.

Kapsamın biyoyakıtların da ele alınmasını sağlayacak şekilde genişletilmesinin yanı

sıra, mevcut mevzuat tadil edilmiş haliyle 98/70/EC sayılı AB Direktifine tam uyum

sağlanması amacıyla tercihen güçlendirilmeli ve güncellenmelidir.

Daha ayrıntılı değerlendirmek gerekirse, izleme ve raporlama sisteminin kapsamının

petrol, dizel ve tüm alternatif yakıtları (öncelikle biyoyakıtları) ve bunların yaşam

döngüsündeki sera gazı emisyonlarını da ele alacak şekilde dikkatlice

değerlendirilmesi gerekmektedir.

Bu çerçevede, mevzuat hükümlerinde aşağıdaki öncelikler ele alınmalıdır:

Yaşam döngüsü sera gazı emisyonlarının tanımının ve hesaplama

yönteminin tadil edildiği şekliyle 98/70/EC sayılı Direktifin 7.maddesi ve Ek

I’iyle tutarlı olarak uygulamaya konulması,

Yaşam döngüsü sera gazı emisyonları konusunda yakıt tedarikçilerinin

üstlendiği görevlerin izlenmesi ve raporlanmasına yönelik bir sistemin

kurulması,

Yaşam döngüsü sera gazı emisyonlarının azaltılması için tedarikçilere

uygulanacak bağlayıcı hedeflerin evrelere dayanan bir yaklaşımla

belirlenmesi.

AB’nin karayolu ulaşımında emisyon performans standartlarına ilişkin ulaştırma

müktesebatına bakıldığında, analizde Türkiye mevzuatının hem yürürlükteki hem de

hazırlık aşamasındaki düzenlemeler açısından iyi bir ilerleme kaydettiği görülmektedir.

Buna karşın, söz konusu Raporun hazırlandığı an itibarıyla, başta yeni tip hafif hizmet

taşıtlarının emisyon performans gerekliliklerini belirleyen 443/2009/EC ve 510/2011

sayılı Tüzükler olmak üzere, AB ile tam uyumun sağlanması için mevcut boşlukların

yeni mevzuatla giderilmesi çok önemli olacaktır.

129

Biyoyakıt rejimine uygunluk konusunda önceki sektörel boşluk analizi tablosuna bakınız.

83

Aslına bakılırsa, bu konu ulusal hukuk sisteminde tam bir boşluk olarak görülmektedir.

Daha ayrıntılı olarak ele alındığında, aşağıda yer alan hukuki hususların öncelikli

olarak ele alınması gerekmektedir:

Hafif hizmet taşıtlarına yönelik olarak AB’nin yürürlükteki düzenlemelerinde

sunulan yönteme göre belirlenecek bir dizi emisyon performans

gerekliliklerinin benimsenmesi (ulusal filoda ortalama özgül CO2 emisyonları

için belirlenen hedefe dayalı bir izleme ve raporlama sisteminin

oluşturulması ve burada Tüzüğün Ek I’inde tanımlanan hesaplama

kriterlerinin kullanılması),

Hedeflerin şiddetini zaman içerisinde arttırmak amacıyla, hafif hizmet

taşıtlarına yönelik emisyon hedeflerinin evrelere dayalı bir zaman

çerçevesine göre belirlenmesi,

Taşıt imalatçılarının üstleneceği görevlerin açık ve net bir şekilde

tanımlanacağı bir izleme ve raporlama sisteminin uygulamaya konulması,

Uyumsuzluk karşısında etkin para cezası uygulanması.

443/2009/EU ve 5010/2011/EU sayılı emisyon performans standartları Tüzükleri ile

motorlu taşıtların emisyonlar açısından tip onayına ilişkin 715/2007/EC sayılı Tüzük

(Euro 5 ve Euro 6 rejimleri) arasındaki bağlantı ışığında, 715/2007/EC sayılı Tüzüğün

de ulusal hukuk sisteme doğru bir şekilde aktarılması ve uygulanması tavsiye

edilmektedir.

Denizyolu taşımacılığından kaynaklanan emisyonlar açısından bakıldığında,

denizyolu taşımacılığından kaynaklanan CO2 emisyonlarının izlenmesi, raporlanması

ve doğrulanmasına ilişkin 2015/757/EU sayılı yeni AB Tüzüğünün henüz iç hukuka

aktarılmadığı görülmektedir.

AB tarafından en son yayımlanan “Türkiye İlerleme Raporu”nda deniz taşımacılığına

yönelik mevzuatın uyumlaştırılması doğrudan bir atıfla ele alınmasa da, bu konu

Türkiye’nin taşımacılık sektörünün dünyadaki rekabet gücü açısından önem

taşımaktadır.

Bölüm 2’de halihazırda belirtildiği gibi, 757/2015 sayılı Tüzük (AB) uyarınca denizyolu

taşımacılığından kaynaklanan CO2 emisyonlarının maliyet-etkin bir şekilde

azaltılmasını teşvik etmek amacıyla, Avrupa Ekonomik Alanı (EEA) Devletleri, İzlanda

ve Norveç dâhil olmak üzere, bir Üye Devletin topraklarındaki limanlara gelen,

limanlarda duran veya limanlardan ayrılan gemilerin (5000 gros ton’dan büyük

gemilerin) karbondioksit (CO2) emisyonlarının ve ilgili diğer bilgilerinin doğru bir şekilde

izlenmesi, raporlanması ve doğrulanması gerekmektedir. Mevzuatta “doğrulayıcı

765/2008 sayılı Tüzük (AK) ve ilgili düzenlemeler nezdinde ulusal bir akreditasyon

kuruluşu tarafından akredite edilmiş ve bu akreditasyon kapsamında doğrulama

84

çalışmaları yapan bir tüzel kişilik olarak tanımlanmaktadır”. Atıfta bulunulan 756/2008

sayılı Tüzük (AK) “ulusal akreditasyon kuruluşu bir Üye Devlette, devletin verdiği

yetkiyle akreditasyon faaliyetleri yürüten tek kuruluş” olarak tanımlanmaktadır. Bu

durum, Türkiye’de denizcilik alanında faaliyet gösteren taraflar açısından bir

dezavantaj oluşturabilir.

Denizcilikle bağlantılı emisyonların ulusal sera gazı azaltma amaçlarına dâhil

edilmesine yönelik daha kapsamlı çalışmaların bir parçası olarak, 2015/757/EU sayılı

Tüzüğün, Türkiye’nin mevzuat sistemine aktarılması tavsiye edilmektedir.

Bu amaçla, aşağıda yer alan alanların ele alınması gerekmektedir:

2015/757/EC sayılı Tüzükte belirtilen gerekliliklere göre bir CO2 MRV

sisteminin oluşturulması,

MRV uygulamasının kapsamı ve eşiklerinin belirlenmesi,

En önemli şirketlerin MRV kapsamında üstleneceği görevlerin belirlenmesi,

Şeffaf bir doğrulama sisteminin oluşturulmasının sağlanması,

MRV yükümlülüklerine riayet etmeyen gemi şirketlerine yönelik etkin idari ve

cezai yaptırımların benimsenmesi.

Son olarak, a) tüketiciler ve bilgilendirme ve b) kamu kurumlarının aktif katılımı

konusunda İklim Müktesebatı açısından, tüketicilere ilişkin mevzuatın AB

gereklilikleriyle tatminkâr bir uyum düzeyinde sağlandığı (otomobil etiketleme rejimi),

ancak ikinci hususun kayda değer boşluklar sergilediği görülmektedir.

Aslına bakılırsa, kamu alımlarında ve kamu hizmetlerinde temiz ve enerji verimliliği

yüksek karayolu taşıtlarının teşvik edilmesine ilişkin 2009/33/EC sayılı AB Direktifini iç

hukuka aktaran ve uygulamaya koyan ulusal herhangi bir mevzuat belgesi

bulunmamaktadır.

AB’nin düşük karbonlu kalkınma politikasının ana dayanaklarından biri olarak görülen

ve kamu kurumlarının alımlarında rol modeli olarak hareket etmesini şart koşan bu

husus büyük önem taşımaktadır.

Bu bağlamda, mevcut mevzuatın aşağıda yer alan hususları içerecek şekilde ele

alınması gerekmektedir:

Kamu kurumlarının/sözleşme makamlarının karayolu taşıtlarına ilişkin

alımlarında yaşam döngüsü boyunca kullanılan enerji, çevre üzerindeki etki,

yakıt ekonomisi ve CO2 emisyonları ile ilgili hususları göz önünde

bulundurması,

Yukarıda belirtilen kriterlerin kamu alımlarının teknik şartnamelerinde kabul

kriterleri olarak kullanılması,

85

Yukarıda belirtilen kriterlerin kamu alım prosedürlerine tabi olmayan alım

kararlarında göz önünde bulundurulması.

Atık:

Tablo 11. AB ve Türkiye arasında Atık ile ilgili Mevzuatın Karşılaştırması


2008/98/EC sayılı atık Direktifi Atık yönetimi yönetmeliği

1999/31/EC sayılı atık depolama

alanları Direktifi

Atıkların Düzenli Depolanmasına dair

Yönetmelik

Türkiye’nin atık sektörüne ilişkin mevzuatı, AB’nin ilgili müktesebatıyla kayda değer bir

uyum düzeyi sergilemektedir.

Buna karşın, özellikle düzenli depolama sistemi ve denetim prosedürleri açısından AB

müktesebatıyla tutarlılığın sürekli olarak sağlanması gerekmektedir.

Ayrıca, atıkların yeniden kullanılmasını ve geri dönüştürülmesini sağlamak amacıyla,

hanelerden kaynaklanan zararsız atıkların depolanma oranının sürekli olarak

azaltılmasına yönelik hedefler etkin bir şekilde gerçekleştirilmelidir.

Buna ek olarak, Bölüm 2’de belirtildiği gibi, AB atık yönetiminin en önemli

unsurlarından biri olan atık hiyerarşisinin daha fazla vurgulanması gerekmektedir.

Bu amaçla, atık önleme, azaltma, yeniden kullanım, geri dönüşüm ve son olarak

bertaraf süreçleriyle ilgili amaçlar, AB’ye belirli ölçüde denk bir rejimi öngören ama

AB’nin bu konudaki duruşuna tam olarak uyum sağlamayan mevcut hükümlere

kıyasla, daha açık ve net hükümlerle vurgulanmalıdır.

Aslına bakılırsa, atık hiyerarşisinin yasal dayanağının geliştirilmesi, atık yönetim

sisteminin doğru bir şekilde uygulanması ve yürütülmesi açısından olumlu bir etki

yaratacaktır.

Zira tatminkâr bir uyumlaştırma sağlanmış olsa da, özellikle uygulama ve yaptırım

süreçlerinde zayıflıklar görülmektedir. İzin, takip, denetim, yaptırım ve raporlama

tercihen geliştirilmesi gereken alanlardır. Ulusal yetkili makamlara etkin denetim

görevlerinin verilmesi tavsiye edilmektedir. Bu bağlamda, ulusal düzenlemeler ile

uygulama ve yaptırım sorumluluklarının açık ve net bir şekilde tanımlanması öncelikli

olarak sağlanmalıdır. Buna paralel olarak, mevzuatta uyumsuzluk sergileyen

işletmecilere karşı etkin ve caydırıcı yaptırımlar öngörülmelidir.

86

Tarım:

Tablo 12. AB ve Türkiye arasında Tarım ile ilgili Mevzuatın Karşılaştırması


Ortak Tarım Politikası (CAP)

Ortak tarım politikası çerçevesinde

uygulanan destek programları nezdinde

çiftçilere doğrudan ödeme yapılmasına

ilişkin kuralları belirleyen ve 637/2008

sayılı Konsey Tüzüğü (EC) ve 73/2009

sayılı Konsey Tüzüğünü yürürlükten

kaldıran Tüzük

352/78 (EEC), 165/94 (EC), 2799/98

(EC), 814/2000 (EC), 1290/2005 (EC)

ve No 485/2008 (EC) sayılı Konsey

Tüzüklerini yürürlükten kaldıran Ortak

Tarım Politikasının (CAP) finansmanı,

yönetimi ve gözetimine ilişkin Tüzük

Doğrudan ele alındığı bir politika yoktur.

Ancak Tarım Kanunu (özellikle 4, 1920,21,22,23.

Maddeleri)

2018 Yılında Yapılacak Tarımsal Desteklemelere İlişkin Karar

(2018/11140 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı); Bitkisel Üretime

Destekleme Ödemesi Yapılmasına Dair Tebliğ; Çiftçi Kayıt

Sistemi Yönetmeliği; Tarımsal Yayım ve Danışmanlık

Yönetmeliği; 2017/34 sayılı Tarımsal Yayım ve Danışmanlık

Hizmetlerine Destekleme Ödemesi Yapılması Hakkında

Tebliğ

İyi Tarım Uygulamaları Yönetmeliği

91/676/EEC sayılı Nitrat

Direktifi Tarım

kaynaklarından gelen

nitratların neden olduğu

kirliliğe karşı suların

korunması

Tarım kaynaklarından gelen nitratların neden

olduğu kirliliğe karşı suların korunması

Tarım kaynaklardan gelen nitratların neden olduğu

kirliliğe karşı suların korunmasına yönelik iyi tarım

uygulamaları tebliği

Arazi Kullanımı, Arazi

Kullanım Değişikliği ve

Ormancılık (AKAKDO) konulu

529/2013/EU sayılı Kararı

Doğrudan ele alındığı bir Yönetmelik yoktur. Ancak

aşağıdaki Kanun ve Yönetmelikler ile bağıntılıdır.

Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu

Mera Kanunu

Sulama Alanlarında Arazi Düzenlenmesine Dair

Tarım Reformu Kanunu Uygulama Yönetmeliği

2019/9 sayılı Tebliğ ve Bakanlar Kurulu Kararı-

Çevre Amaçlı Tarım Arazilerini Koruma Programı

(ÇATAK)

Yakın zamanda yayımlanan CAP (2014-2020), iklimle ilgili sorunları daha çok iklim

dostu çiftçilik uygulamaları kapsamında, çiftçilere yönelik yeni bir yeşil teşvik ödeme

sistemi ile ele almaktadır. Bu sisteme göre, çiftçiler çevre ve iklim açısından faydalı

olan üç zorunlu uygulamaya riayet ettiklerini ortaya koyabilmeleri halinde doğrudan

yeşil teşvik ödemesi almaktadır. Bu yükümlülükler:

87

Ürün çeşitlendirme

Çayırların kalıcılığının sağlanması

Ekoloji odaklı alanlar

Öte yandan, Türkiye’de çiftçilere veya işletmelere yönelik tarım destek ödemeleri

kısıtlıdır ve henüz iklimle ilgili konularda bir ön koşula tabi değildir. En önemli doğrudan

ödemeler, Türkiye’de 2013-2015 döneminde yapılan toplam ödemenin %45’ini temsil

eden “mazot” veya “gübre” ödemeleridir.130

AB’nin Nitrat Direktifi, temel olarak alıcı ortamın tarım faaliyetlerinden dolayı nitratla

kirlenmesini önlemeyi amaçlamaktadır. Bu amaca uygun olarak, tarımsal nitrat

girdisinin azaltılması hedeflenmektedir. Nitrat girdisini azaltan tedbirlerin bazıları

şunlardır:

Azotlu gübre uygulamasının azaltılması

Arazilerde nitrifikasyon inhibitörlerinin kullanılması

Hayvan beslenme düzenlerinin nitrat miktarını azaltacak şekilde

düzenlenmesi

Ürünlerde nitrat kullanım verimliliğinin arttırılması

Türkiye’de tarım kaynaklarından gelen nitratların neden olduğu kirliliğe karşı suların

korunması ile ilgili Yönetmelik ve İyi Tarım Uygulamaları Yönetmeliği ile

entegrasyonun sağlanması için benimsenen tarım kaynaklarından gelen nitratların

neden olduğu kirliliğe karşı suların korunmasına yönelik İyi Tarım Uygulamaları

Kanunu Tebliği, tarımsal faaliyetlerden kaynaklanan N2O emisyonlarının aşağıya

çekilmesi için nitrat girdilerinin azaltılması açısından AB’nin Nitrat Direktifi ile aynı

doğrultudadır. Buna ek olarak Organik Tarım Kanunu, Tohumculuk Kanunu, Tarımda

Kullanılan Kimyevi Gübre Yönetmeliği ve Analize Göre Gübre Kullanımı Yönetmeliği

doğrudan nitrat girdisinin azaltılmasını sağlayabilecek hükümler yer almaktadır.

Tarım arazilerinin yönetimi açısından AKAKDO sektörü proje kapsamında ele

alınmasa da, AB’nin AKAKDO Kararı da göz önünde bulundurulmalıdır. Çünkü bu

kararda, Türkiye’nin İklim Değişikliği Ulusal Eylem Planı’nda tarım sektöründen

kaynaklanan sera gazı emisyonlarının azaltılması açısından ifade edilen bazı önemli

tarım tedbirlerine atıfta bulunulmaktadır. Ayrıca, 2016 İlerleme Raporu131 Türkiye'nin

arazi kullanımı, arazi kullanım değişikliği ve ormancılıkla ilgili faaliyetlerden

130

Türkiye Cumhuriyeti (2015), "OECD Gıda ve Tarım Değerlendirmesi: Türkiye’de Tarımda Üretkenlik ve Sürdürülebilirlik için

İnovasyon: Anket”, Türkiye Cumhuriyeti’nin OECD’ye iletilen yanıtları.

131 Avrupa Komisyonu, Türkiye 2016 Reporu, Brüksel, 9.11.2016 SWD(2016) 366 final. See:

https://www.ab.gov.tr/files/pub/2016_progress_report_en.pdf; p.88.

88

kaynaklanan sera gazı emisyonları ve ortadan kaldırımları ile ilgili hesaplama

kurallarına ilişkin Karar ile uyumlu olması gerektiğini vurgulamaktadır.

GTHB bünyesinde çeşitli daire başkanlıkları bu konuda faaliyetler ve farklı projeler

yürütmektedir. Tarımsal Çevre ve Doğal Kaynakları Koruma Daire Başkanlığı / İklim

Değişikliği ve Uyum Çalışma Grubu Bakanlığın iklim değişikliğiyle ilgili konulardaki

irtibat noktası olarak görev yapmakta ve sadece iklimle ilgili projeler yürütmekle

kalmayarak, diğer projelerde de paydaş olarak yer almaktadır. Ayrıca, Orman Genel

Müdürlüğü ile birlikte AKAKDO konusunda sera gazı envanterinin hazırlanmasından

sorumludur.

89

4. Düşük Karbonlu Kalkınmaya Yönelik Yönetişim ve Kurumsal

Çerçeve

İklim değişikliğine yönelik olarak, uluslararası politikada ortaya çıkan hususların ele

alınması amacıyla, belirli bir kurumsal ve yönetişim kapasitesinin sağlanması gerektiği

kabul edilmektedir. BMİDÇS Ek I taraflarının talebiyle, OECD bu konuyu 2003 yılında

“Kurumsal Kapasite ve İklim Eylemleri” (Willems ve Kevin, 2003) başlıklı belgeyle ele

alan ilk kuruluşlardan biri olmuştur132. Söz konusu belgede, kapasite “görevleri yerine

getirme, sorunları çözme, amaçları belirleme ve hedeflere ulaşma kabiliyeti” olarak

tanımlanmıştır (Fukuda-Parr ve ark., 2002133, içeren: Willems ve Kevin, 2003). Buna

karşın, bir ülkenin bir görevi yerine getirme, bir sorunu çözme veya bir amaca ulaşma

kabiliyetini sağlayan veya sağlamayan nedir? Birçok açıdan bu sorunun yanıtı ülke

özelinde verilmelidir, çünkü bir ülkenin iklim değişikliği gibi belirli bir soruna olan yanıtı

kendi karmaşık tarihinde, kurumsal yapılanmasında ve sosyal dokusunda

yatmaktadır. Bu hususun da göz önünde bulundurulmasıyla, kurumsal (ve insan) ve

yönetişim kapasiteleri 5 adımda incelenmektedir:134

Analiz edilecek kurumlar (ve sektörler) yönetişimle ilgili hususların göz

önünde bulundurulması amacıyla seçilir,

Kurum performansının doğrudan etkisi, çıktılara odaklanılarak incelenir,

Yapısal, kurumsal, organizasyonel ve bireysel bağlam değerlendirilir,

Personel teknoloji hizmetleri, bilgi birikimi ve fonlar gibi girdi ve kaynaklar

incelenir,

Kurumlar ve kurumsal ağlar daha derinlemesine ele alınır.

4.1. Türkiye’de Düşük Karbonlu Kalkınma Alanında Faaliyet Gösteren

Kurumlar

Türkiye’de düşük karbonlu kalkınma alanının öncü kurumu, iklim değişikliğine yönelik

politika ve düzenlemelere ilişkin çalışmaların da koordinasyonunu üstlenen Çevre ve

Şehircilik Bakanlığı’dır (ÇŞB). Bakanlığın Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü

bünyesinde, “İklim Değişikliği Dairesi Başkanlığı” görev yapmaktadır. ÇŞB aynı

zamanda BMİDÇS kapsamında, Ulusal İrtibat Noktası olarak da hizmet vermektedir.

132 Willems, S. ve Baumert, K., 2003, Kurumsal Kapasite ve İklim Eylemleri, OEC ve IEA UNFCCC Ek I Uzman Grubu için

hazırladığı bilgilendirme notları (http://www.oecd.org/env/cc/21018790.pdf) 133

Fukuda-Parr, S., Lopes, C. & Malik K., 2002, “Genel Bakış: Kapasite Geliştirme için Kurumsal İnovasyonlar”, Capacity for

Development, New Solutions to Old Problems, UNDP-Earthscan.

134 EuropeAid, Araç ve Yöntem Serisi, RD1, Kurumsal Değerlendirme ve Kapasite Geliştirme, EC 2007

90

ÇŞB, ana koordinasyon mercii olarak İklim Değişikliği ve Hava Yönetimi

Koordinasyon Kurulu (İDHYKK)135 aracılığıyla, iklim değişikliği etkilerinin azaltılması

ve uyum çalışmalarının yürütülmesine yönelik üst düzey uygulamaların

koordinasyonundan da sorumlu kurumdur. Bu görevi çerçevesinde, Bakanlık sadece

iklim değişikliği değil, aynı zamanda uyum çalışmaları alanında da dolaylı

sorumlulukları ve/veya bağlantıları bulunan ilgili diğer bakanlık, kurum, kuruluş ve

STK’lar ile birlikte hizmet vermektedir.136

4.1.1. Kurumsal Yapı

ÇŞB, İklim Değişikliği Dairesi Başkanlığı’nın kurumsal yapısı aşağıda yer alan

birimlerden oluşmaktadır:

İklim Değişikliği Uyum Şube Müdürlüğü – Birimde Şube Müdürüyle birlikte 7 kişi

görev yapmaktadır.

Politika ve Strateji Geliştirme Şube Müdürlüğü - Birimde 4 kişi görev

yapmaktadır.

Sera Gazlarının İzlenmesi ve Emisyon Ticareti Şube Müdürlüğü - Birimde 9 kişi

görev yapmaktadır.

Ozon Tabakasının Korunması Şube Müdürlüğü – Düşük karbonlu kalkınma ile

bağlantısı yoktur.

İklim Değişikliği ve Hava Yönetimi Koordinasyon Kurulu‘nun (İDHYKK) mevcut

kurumsal yapısı, “İklim Değişikliği ve Hava Yönetimi Koordinasyon Kurulu Çalışma

Usul ve Esasları Hakkında Yönerge” uyarınca şekillenmektedir. Yönerge, İDHYKK’nin

çalışma usul ve esaslarını düzenlemektedir. Yönergenin 4.maddesine göre, Başkan,

Çevre ve Şehircilik Bakanıdır. Kurulun diğer üyeleri Avrupa Birliği Bakanlığı, Bilim,

Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Dışişleri Bakanlığı, Ekonomi Bakanlığı, Enerji ve Tabii

Kaynaklar Bakanlığı, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı, Maliye

Bakanlığı, Kalkınma Bakanlığı, Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı,

Sağlık Bakanlığı, Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı,

Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB), Türk Sanayici ve İş İnsanları Derneği

(TÜSİAD), ve Müstakil Sanayici ve İşadamları Derneği (MÜSİAD) olarak

sayılmaktadır.

İklim Değişikliği ve Hava Yönetimi Koordinasyon Kurulu bünyesinde aşağıda yer alan

Çalışma Grupları faaliyet göstermektedir:

135

http://www2.dsi.gov.tr/iklim/koordinasyon_kurulu/iklim_degisikligi_koordinasyon_kurulu.pdf; İklim Değişikliği Koordinasyon

Kurulu’nun (İDKK) adı 2013 yılında İklim Değişikliği ve Hava Yönetimi Koordinasyon Kurulu (İDHYKK) olarak

değiştirilmiştir. Kurul, 20 kurum ve kuruluştan, 7 çalışma grubundan, bir Danışma Grubu ve Sekreterlikten oluşmaktadır.

136 Türkiye Ulusal İklim Değişikliğine Uyum Stratejisi ve Eylem Planı (2. Baskı), Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Ankara, 2012

http://www2.dsi.gov.tr/iklim/koordinasyon_kurulu/iklim_degisikligi_koordinasyon_kurulu.pdf

91

Sera Gazı Emisyon Azaltımı Çalışma Grubu

İklim Değişikliğinin Etkileri ve Uyum Çalışma Grubu

Sera Gazı Emisyon Envanteri Çalışma Grubu

Finansman Çalışma Grubu

Teknoloji Geliştirme ve Transferi Çalışma Grubu

Eğitim, Bilinçlendirme ve Kapasite Geliştirme Çalışma Grubu

Hava Yönetimi Çalışma Grubu

İDHYKK’nin çalışma gruplarının dördü ÇŞB başkanlığında, diğerleri ise şu kurumların

koodinasyonunda çalışmalarını yürütmektedir: Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK),

Hazine Müsteşarlığı (HM) ve Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı (BSTB) (Şekil 3).

Şekil 3. İklim Değişikliği ve Hava Yönetimi Koordinasyon Kurulu Çalışma Grupları

4.1.2. Yönetişim, Sorumluluk ve Yetkinlikler

İlgili kurumların ana sorumluluk ve yetkinlikleri ile iklim değişikliği bağlantılı konularda

görev yapan personelin sayıları aşağıda yer alan Tablo 13’te sunulmaktadır.

Tablo 13. Ana Kurumsal Sorumluluk ve Yetkinlikler

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (ÇŞB)

Kurumsal Yapı Görevler

İklim Değişikliği Uyum

Şube Müdürlüğü

Birimde, Şube Müdürü dâhil

olmak üzere 7 uzman görev

yapmaktadır.

Uluslararası anlaşmalar ve kuruluşlar kapsamında, iklim

değişikliği etkileri, etkilenme olasılığı ve uyum ile ilgili ulusal ve

uluslararası koordinasyonu sağlamak, politika ve strateji

geliştirmek, mevzuat hazırlamak ve ulusal ve yerel işbirliği

çalışmalarını koordine etmek.

İklim değişikliği kapsamında teknoloji transferi ve finansman

konularında ulusal koordinasyonu sağlamak.

Görev alanı ile ilgili uluslararası kuruluşlar için ulusal odak

noktası olarak görev yapmak

İDHYKK

ÇŞB

Sera Gazı Emisyon Azaltımı ÇG

ÇŞB

İklim Değişikliğinin Etkileri ve Uyum ÇG

ÇŞB

Sera Gazı Emisyon Envanteri ÇG

TÜİK

Finansman ÇG

Hazine Müsteşarlığı

Teknoloji Geliştirme ve Transferi ÇG

BSTB

Eğitim, Bilinçlendirme ve Kapasite Geliştirme

ÇG

ÇŞB

Hava Yönetimi ÇG

ÇŞB

Danışmanlar

Atanan

Sekreterlik

ÇŞB

92

İklim Değişikliği Daire Başkanlığı’nca verilecek benzer görevleri

yerine getirmek.

Politika ve Strateji

Geliştirme Şube

Müdürlüğü



yapmaktadır.

İklim değişikliği etkilerinin azaltılması, uyum, teknoloji transferi

ve finansman konusunda ulusal ve uluslararası gelişmeleri takip

etmek değerlendirmek ve uygulamak (ya da uygulatmak).

Görev alanı ile ilgili ulusal, bölgesel, uluslararası kurum ve

kuruluşlarla iş birliği yapmak.

Kamuoyunun bilgilendirilmesi ve bilinçlendirilmesine yönelik

çalışmalar yapmak.

İklim Değişikliği Daire Başkanlığı’nın sorumluluklarına ilişkin

mevzuat hazırlamak ve bu mevzuatın uygulanmasını sağlamak.

İklim değişikliğine (ve ozon tabakasının korunmasına) yönelik

anlaşmalar ve protokoller açısından ulusal odak noktası olarak

görev yapmak.

Sera Gazlarının İzlenmesi

ve Emisyon Ticareti Şube

Müdürlüğü



yapmaktadır.

Proje ve piyasa tabanlı faaliyetler konusunda çalışmalar

yürütmek, sera gazı emisyonlarının azaltılmasına yönelik

emisyon ticareti kapsamında mevzuat hazırlamak ve bu

mevzuatın uygulanmasını ve yürütülmesini sağlamak.

Uluslararası alanda sera gazı emisyonlarının azaltılması

açısından ortaya konulacak mali araçlar kapsamında yürütülen

çalışmaların uyumlaştırılmasını koordine etmek.

İklim değişikliğine neden olan sera gazı emisyonlarını ulusal

düzeyde izlemek ve ilgili kurumlarla iş birliği içerisinde ulusal

teşvik planlarını hazırlamak, raporlamak ve denetlemek.

Görev alanıyla ilgili olarak ulusal, bölgesel ve uluslararası

kurumlarla iş birliği yapmak.

Daire Başkanı’nın çalışmalarına yönelik mevzuat hazırlamak ve

bu mevzuatı uygulamak.

Bir üst karar verme mercii olan İDYHKK, iklim değişikliğiyle mücadele etmek, hava

kirliliğini önlemek ve Türkiye’nin BMİDÇS ve AB kapsamındaki statüsüne ilişkin uygun

iç ve dış politikaları belirlemeye yönelik tüm çalışmaları koordine etmek amacıyla,

gerekli olan tüm tedbirleri almakla sorumludur. Buna ek olarak İDHYKK, Uzun Menzilli

Sınır Ötesi Hava Kirliliği Sözleşmesi ve Protokolleri’nin takibinden ve iç mevzuattan

doğan yükümlülüklerden de sorumludur.

Kamu yönetiminin137 ana politika yapma süreçlerini etkileme kabiliyeti olarak

açıklanan tanımı ve iklim değişikliği sorunu göz önünde bulundurulduğunda, aşağıda

yer alan tabloda sunulan örtüşen politika ve tedbirler tespit edilmektir (Kamu

yönetiminin siyasi istikrar, söz hakkı ve hesap verebilirlik, iklim konusunda sağlam

137

Willems S., K. Baumert, Kurumsal Kapasite ve İklim Eylemleri, OECD ve IEA, 2003

93

politikaların uygulanması ve sağlam bir iş ortamının sağlanması, sivil hizmetlerin

bağımsızlığı, yeterli kaynak toplama kabiliyeti, hukukun üstünlüğü ve yolsuzlukla

mücadele unsurlarını da içerdiği unutulmamalıdır).

Tablo 14. Türkiye’de İklim Değişikliği Alanında Faaliyet Gösteren Kurumların Örtüşen Politika

ve Tedbirleri

Politika/Tedbir Politika / tedbir tipi

Statü Amaç Etkilenen SG

Yürütme Kurumu

Gönüllü emisyon ticareti, yenilenebilir enerji destekleri, devlet yardımları

Ekonomik Yürürlükte Fosil yakıttüketiminin azaltılması

Tümü ÇŞB

Aday ülke olarak üstlenilen AB gereklilikleri

Hukuki, Mali Yürürlükte/ plan aşamasında

Mevzuatın ve uygulamanın uyumlaştırılması ve altyapı yatırımları

Tümü

ÇŞB ve ilgili diğer bakanlıklar

Ulusal İklim Değişikliği Strateji ve Eylem Planı

Hukuki, Ekonomik, Mali, Araştırma, Bilgilendirme

Yürürlükte

Sektörlerde emisyon azaltımı: ulaştırma, atık, enerji ve ormancılık

Tümü

ÇŞB ve ilgili diğer bakanlıklar

Yerel İklim Politikaları

Hukuki, Ekonomik

Uygulamada

Ulaştırma, atık, enerji ve ormancılık alanlarında emisyonların azaltılmasına yönelik tedbirler

Tümü Yerel

yönetimler

Özel sektörün ve STK’ların gönüllü uygulamaları

Gönüllü Uygulamada

İklim değişikliğiyle mücadelede işbirliğinin geliştirilmesi, farkındalık artırma, emisyon azaltımı ve yatırımlar

Tümü

Özel sektör ve STK’lar

İklim değişikliği ve düşük karbonlu kalkınma ile ilgili diğer kurumlar şunlardır:138

Orman ve Su İşleri Bakanlığı /Devlet Su İşleri

Kalkınma Bakanlığı

Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı

Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı

Sağlık Bakanlığı

Kültür ve Turizm Bakanlığı

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK)

138

3. Çalışma Grubu Çalıştayına katılan paydaşlar tarafından belirtilmiştir, Ankara, 30 Ocak 2018;

http://www.lowcarbonturkey.org/3rd-working-group-workshop-held-january-30-2018/

http://www.lowcarbonturkey.org/3rd-working-group-workshop-held-january-30-2018/

94

Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK),

KOSGEB – Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme

İdaresi Başkanlığı

Sivil Toplum Kuruluşları (STK’lar).

Devlet Su İşleri (DSİ) su kaynaklarının enerji üretimi, içme suyu ve sulama açısından

geliştirilmesinden sorumludur. Orman ve Su İşleri Bakanlığı‘na bağlı olan DSİ iklim

değişikliğine uyum çalışmalarında önemli bir rol üstlenmektedir. Su kaynaklarının

geliştirilmesi, korunması ve akılcı kullanımı bağlamında, DSİ çalışmalarında139

aşağıda yer alan amaçlara yönelmektedir:

Ülkenin su kaynaklarının korunması, geliştirilmesi, verimli kullanımı ve

sürdürülebilirliğini sağlamak,

Belediyelerin içme suyu ihtiyaçlarını yeterli nicelik ve nitelikte karşılamak ve

atık sularda kirliliği önlemek,

Yerleşimleri, tesisleri ve tarım arazilerini sel ve fırtına zararlarından

korumak,

Tarımda suyun verimli kullanımını sağlamak,

Hidroelektrik enerjisi potansiyelinin tümünün ülke ekonomisine katkı olarak

kullanılmasını sağlamak.

Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı (GTHB) – GTHB bünyesinde çeşitli birimler

bu alanda çeşitli faaliyetler ve farklı projeler yürütmektedir. Tarımsal Çevre ve Doğal

Kaynakları Koruma Daire Başkanlığı / İklim Değişikliği ve Uyum Çalışma Grubu,

Bakanlığın iklim değişikliğiyle ilgili konulardaki irtibat noktası olarak görev yapmakta

ve sadece iklimle ilgili projeler yürütmekle kalmayıp, aynı zamanda diğer projelerde

paydaş olarak yer almakta ve Orman Genel Müdürlüğü ile birlikte AKAKDO

kapsamında sera gazı envanterinin hazırlanmasını sağlamaktadır.

Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı (BSTB) iklim değişikliğiyle bağlantılı doğrudan

ve dolaylı faaliyetler yürütmektedir. Kısaca, AB ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü (GM),

BMİDÇS teknoloji geliştirme ve transfer ayağının ulusal düzeyde koordinasyonu ve

uluslararası düzeyde temsilinden sorumludur. Buna ek olarak, OECD, AB ve diğer BM

kuruluşları bağlamında öne çıkan iklim değişikliğiyle ilgili hususlar takip edilmektedir.

Sanayi Genel Müdürlüğü, özellikle sanayiyle bağlantılı konularda olmak üzere sürece

katkıda bulunmaktadır. Sanayi GM, çevreye duyarlı tasarım, enerji etiketi ve otomotiv

alanlarındaki mevzuatı da yayımlamaktadır. Ürün Güvenliği ve Denetimi GM ise,

yukarıda belirtilen mevzuat çerçevesinde gözetim çalışmalarını üstlenmektedir.

139

Devlet Su İşleri (DSİ) Strateji Planı (2017-2021), Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Ankara, 2016,

http://www.dsi.gov.tr/docs/stratejik-plan/dsi-sp-2017-2021.pdf?sfvrsn=2

http://www.dsi.gov.tr/docs/stratejik-plan/dsi-sp-2017-2021.pdf?sfvrsn=2

95

Verimlilik GM, 10. Beş Yıllık Kalkınma Planı bağlamında imalat sanayi sektörünün

kaynak ve enerji verimliliğine ilişkin projelerinin yönetimini gerçekleştirmektedir.

BSTB’ye bağlı olarak faaliyet gösteren KOSGEB (KOBİ’lerle bağlantılı faaliyetlerden

sorumlu kurum), KOBİ’lerde enerji verimliliğine yönelik mali ve teknik destekler

sunmakta ve projeler yürütmektedir. BSTB’ye bağlı diğer bir kuruluş olan TÜBİTAK

(Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu), doğrudan ve dolaylı olarak konuyla

bağlantılı alanlarda destek sağlamaktadır. TÜBİTAK’ın Çevre ve Temiz Üretim ve

Enerji Enstitüsü, diğer görevlerinin yanında iklimle bağlantılı projeler de yürütmektedir.

Buna ek olarak TÜBİTAK, düşük karbonlu kalkınmaya yönelik Teknoloji Bankasını da

bünyesinde barındırmaktadır. Yine BSTB’ye bağlı bir kuruluş olan TSE (Türk

Standartları Enstitüsü), ilgili standartları yayımlamakta ve takip, raporlama ve

doğrulama (MRV) ile bağlantılı hizmetler sunmaktadır.

Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı’nın (UDHB) temel faaliyetleri

kapsamında, 2008 yılı ile 2013 yılının sonu arasında, teknik açıdan kullanılamaz

durumda olan 118,560 taşıt trafikten çekilmiştir (ve karşılığında 581,923,418.40 TL

ödenmiştir). Son 5 yıl içerisinde yaklaşık 6,400.000 ton Taş Mastik Asfalt (TMA)

üretilmiştir. Karayolu ağının proje ömrü artırılmış ve taşıtların sebep olduğu gürültü

azaltılmıştır. Bu çalışmalarla birlikte, yol ömrünün en azından 3 yıl uzayacağı, bakım

ve onarım maliyetinin düşeceği ve yüzey özelliklerinin iyileştirilmesiyle birlikte trafik

kazalarının azalacağı öngörülmektedir. 2007 yılı itibarıyla başlatılan geri kazanım

çalışmasının sonucunda, toplam 710.000 ton asfalt kaplama geri kazanılmış ve

yaklaşık 52 milyon TL tasarruf edilmiştir.

UDHB bünyesinde bulunan AB ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü, ulaştırma sektörüne

yönelik öncelikli uyum tedbirlerini tespit etmek için yürütülecek bölgesel hassasiyet

çalışmasına ve genel stratejiyle tutarlı öncelikli tedbirlerin ve seçimlerin

değerlendirilmesine yönelik olarak, iklim değişikliğinin etkilerinin ve zaman

çerçevelerinin belirlenmesinde uygulanmak üzere “Ulaştırma Sektöründe İklim

Değişikliğine Uyum Projesi”ni yürütmektedir. Buna ek olarak, 5627 sayılı “Enerji

Verimliliği Kanunu’nun 7. maddesinin (f) bendi uyarınca, 09.06.2008 tarih ve 26901

sayılı Resmî Gazetede yayımlanmış olan “Geri Dönüşümde Enerji Verimliliğinin

Arttırılması ile İlgili Esaslar ve Usuller”in revize edilmiş ve onay için Makama

sunulmuştur.

Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü (SHGM) – Hava alanlarındaki düzenlemelerin çevre

ve insan sağlığı açısından getirebileceği zararların sistematik bir şekilde azaltılması

ve mümkün olduğu hallerde ortadan kaldırılmasına yönelik çalışmalar yürütmektedir.

Bu kapsamda, işletmelerden sektör kriterleri ve SHGM’nin benimsediği TS EN ISO

14001 standartlarına uygun bir Çevre Yönetim Sistemini kurmaları, uygulamaya

96

koymaları, belgelemeleri ve idame ettirmeleri, TS EN ISO 14001 “Çevre Yönetim

Sistemi Belgelendirme” sürecini tamamlamaları, her takvim yılı için sera gazı

kriterlerine uygun olarak TS EN ISO 14064-1’in güncel versiyonu uyarınca bir Sera

Gazı Envanter Raporunu derlemeleri ve TS EN ISO 14064-3 uyarınca TSE’nin Sera

Gazı Envanter Raporuna yönelik doğrulama sürecini tamamlamaları talep

edilmektedir. Gereklilikleri karşılayan işletmelere SHGM tarafından “Yeşil Kuruluş

Sertifikası” verilmektedir.

Deniz ve İçsular Genel Müdürlüğü – Liman ve gemi uygulamalarının çevre üzerindeki

etkileri, uluslararası kural ve denetim yetersizliğinden dolayı daha ciddi bir hal almıştır.

Emisyonların çevre ve sağlık üzerindeki etkileri de başta kanallar, boğazlar, körfezler

ve liman alanları olmak üzere içsularda daha büyük önem taşımaktadır. Limanların

çevre üzerindeki olumsuz etkilerini hafifletmek için 2013 yılında “Yeşil Liman” Projesi

uygulanmaya başlanmıştır. Bu kapsamda, 2017 yılının ilk yarısında 11 liman

işletmesine “Yeşil Liman Sertifikası” verilmiştir.

Ekonomi Bakanlığı – Bakanlık Genel Müdürlüklerinin bazıları (İthalat, Ürün Güvenliği

ve Denetimi, Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye, vb.), kendi görevleri

çerçevesinde, Anlaşmalar ve İhracat Genel Müdürlükleri aracılığıyla sürece katkıda

bulunmaktadır.

Anlaşmalar Genel Müdürlüğü, Çok Taraflı İlişkiler ve Uluslararası Kuruluşlar Daire

Başkanlığı – Anlaşmalar Genel Müdürlüğü bünyesinde bulunan Çok Taraflı İlişkiler ve

Uluslararası Kuruluşlar Ofisi, iklim değişikliği ve düşük karbonlu kalkınmayla ilgili

konuların koordinasyonundan genel olarak sorumludur. İlgili birimler bu bağlamda

ulusal veya uluslararası toplantılara katılım sağlamaktadır. Ayrıca, katılımcı bilgileri ve

kurumun toplantıya ilişkin görüşleri, daimî temsilcilikler aracılığıyla, uluslararası

kuruluşların sekreterliklerine bildirilmektedir. Buna ek olarak, Dünya Ticaret Örgütü

çerçevesinde, Çok Taraflı Ürünler Anlaşması’na yönelik müzakerelerde ilgili diğer

birimlerle iş birliği içerisinde, Türkiye Cumhuriyeti adına müzakereler yürütülmektedir.

Son olarak, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından iklim değişikliği ve düşük karbonlu

kalkınma ile ilgili hususlarda sunulan metinler, bu birimin iki taraflı ilişkileri ele alan

ofisleri tarafından yürütülen Karma Ekonomik Komisyon uzlaşma metinlerine

eklenmektedir. Böylelikle, bu hususlar iki taraflı ticari iş birliği gündemine

taşınmaktadır.

İhracat Genel Müdürlüğü bünyesinde faaliyet gösteren Piyasaya Katılım ve Dış İlişkiler

Daire Başkanlığı, İklim Değişikliği Çalışma Grubu’nun ve Bakanlık bünyesinde iklim

değişikliği ve dış ticaret politikalarının etkileşimi bağlamında yürütülen iklim değişikliği

çalışmalarının teknik koordinasyonunu üstlenmektedir. Bu daire başkanlığı, ihracatın

iklim değişikliğiyle mücadele üzerindeki olumsuz etkilerinin önüne geçmek amacıyla,

97

uluslararası ölçekte faaliyet göstermekte ve iklim değişikliği müzakereleri bu anlayış

çerçevesinde yürütmektedir. Bu bağlamda, ihracatta iklim değişikliğiyle mücadele

açısından tarifelere bağlı ve tarifelerden bağımsız herhangi bir engelle

karşılaşılmamasını temin etmek amacıyla, BMİDÇS Taraflar Konferansı (COP)

müzakereleri takip edilmektedir. Ayrıca, iklim politikalarının yerel sanayii ve ihracata

odaklı sektörlerin rekabet gücünün korunması yaklaşımıyla belirlenmesi ve

uygulanması ile ilgili hususlara katkıda bulunulmaktadır. Daire başkanlığı, ülkemizde

uygulanabilecek karbon fiyatlandırma mekanizmalarına ve emisyon politikalarına

yönelik çalışmaların takip edildiği projeler de yürütmektedir.

Maliye Bakanlığı – Bakanlığın ilgili birimleri, iklim değişikliğiyle bağlantılı çalışmaları

takip etmektedir. Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü, Gelir Politikaları Genel

Müdürlüğü, Gelir İdaresi Başkanlığı ve Avrupa Birliği ve Dış İlişkiler Daire Başkanlığı

iklim değişikliğiyle ilgili sorumluluk üstlenen birimlerdir. Bütçeyle ilgili hususlar Bütçe

ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü, gelir politikasıyla ilgili hususlar ise Gelir İdaresi

Başkanlığı tarafından ele alınmaktadır. Avrupa Birliği ve Dış İlişkiler Daire Başkanlığı,

bu iki birim arasında genel koordinasyonu üstlenmektedir. Koordinasyon görevinin bir

parçası olarak, Daire Başkanı (Avrupa Birliği ve Dış İlişkiler Daire Başkanlığı) bu

çalışmaları yürütme görevini üstlenir ve Bakanlık bünyesinde ilgili faaliyetlerin

hazırlanması ve duyurulmasına katkıda bulunmaktadır. Ayrıca, daire başkanlığı

Birleşmiş Milletler tarafından düzenlenen uluslararası iklim değişikliği müzakerelerinde

yer almakta ve Bakanlığın sorumluluğunda bulunan finans alanını ve ilgili diğer

konuları takip etmektedir. Buna. Ek olarak, İklim Değişikliği ve Hava Yönetimi

Koordinasyon Kurulu nezdinde yürütülen faaliyetler Daire Başkanlığı’nın

gözetimindedir. Daire Başkanlığı temsilcileri uluslararası kuruluşlar ve AB’nin iklim

değişikliği kapsamında yürütülen faaliyetlerine katılım sağlamakta ve Daire Başkanlığı

Türkiye’nin ulusal düzeydeki durumu, stratejileri ve politikalarının belirlendiği diğer

faaliyetlerde de yer almaktadır.

Dışişleri Bakanlığı – Bakanlığın kurumsal yapısı diğer bakanlıklardan farklılık

göstermektedir. Bakanlıkta Genel Müdürlükler ve Genel Müdür Yardımcılıkları

bulunmaktadır. İklimle ilgili konular, Çevre, İklim Değişikliği ve Sınıraşan Sular Genel

Müdür Yardımcılığı’nın sorumluluğundadır. Ana karar vericiler müsteşar yardımcıları

ve üst düzey temsilcilerden oluşmaktadır. Çevre ve İklim Değişikliği Birimi’nde altı

çalışan görev yapmakta, bu kişilerin yalnızca biri sadece iklim değişikliğiyle ilgili

hususlarla ilgilenmektedir. Sorumlular, rotasyondan dolayı iki yılda bir yer

değiştirmektedir. Bakanlığın sorumluluğuna giren konular Uluslararası Sözleşmeler ile

örneklendirilebilir. Örneğin, Bakanlık BMİDÇS müzakerelerini sürekli olarak takip

etmekte ve ülkenin menfaatlerini korumak amacıyla geribildirim sunmaktadır. Ayrıca,

Bakanlık iklim değişikliğine yönelik iki taraflı toplantılara da katılmaktadır.

98

4.2. Diğer Kurumlar ve Sivil Toplum

TOBB (Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği) – TOBB’da iklim değişikliğiyle ilgili

konularda görev yapan sadece bir kişi bulunmaktadır. Kuruluşun iklim değişikliğiyle

bağlantılı olarak yürüttüğü ana görev, Odalar ve Sanayi Konseyleri’ne İDHYKK’de

dile getirilen iklimle bağlantılı konular hakkında istişare sağlamaktan ibarettir. Bu

istişare sürecinde, TOBB ilgililere e-posta ile ulaşmakta ve görüşlerini almaktadır.

Kuruluş daha sonra üyelerinin görüşlerini/yorumlarını toplamakta ve bunları

İDHYKK’ye iletmektedir. Ancak, üyeler iklim değişikliğiyle ilgili konularda çok

eğitimli değildirler.

AFAD – Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı, doğal ve

teknolojik afetler, iklim değişikliği ve diğer insan faaliyetlerinden kaynaklanan

olayların önlenmesi ve etkilerinin azaltılması, afet halinde müdahalede

bulunulması ve afet sonrasında iyileştirme çalışmalarının tamamlanması amacıyla,

ülkedeki tüm kurum ve kuruluşlar arasındaki işbirliğini koordine eden ve gerekli

faaliyetlerin planlanması, yönlendirilmesi, desteklenmesi ve koordine edilmesinden

sorumlu, çok yönlü bir kurumdur. Başkanlık bünyesindeki Planlama ve Zarar

Azaltma Dairesi Başkanlığı nezdinde, iklim değişikliğinin etkilerinden kaynaklanan

afet risklerini hafifletmek ve yönetmek üzere uyumlaştırma çalışmaları

yürütülmektedir. “İklim Değişikliği ve Buna Bağlı Afetlere Yönelik Yol Haritası

Belgesi” teknolojik (insani) afetlerin etkin bir şekilde yönetilmesini sağlamak ve

5902 sayılı Kanun ile belirlenen yetki ve görevler kapsamında kurum ve kuruluşlar

arasında koordinasyonu sağlamak amacıyla diğer bakanlık ve faydalanıcıların

katılımıyla hazırlanmaktadır. Daha sonra, bu belgede tanımlanan hedeflere

ulaşmak amacıyla, IPA 2 dönemi içerisinde “İklim Değişikliği Kaynaklı Afet Riskinin

Belirlenmesi ve Azaltılması Kapasitesinin Geliştirilmesi Projesi’nin uygulanması

önerilmiştir. Projenin amacı, iklim değişikliğinden kaynaklanabilecek afetlerle

bağlantılı riskleri tespit etmek ve bu tespitleri zarar azaltma çalışmalarında

kullanmaktır. Bu projenin hazırlanması ve müktesebat uyumlaştırma çalışmalarının

yürütülmesi için kısa vadede ortaya çıkacak olan teknik destek ihtiyaçlarını

karşılamak amacıyla da, “AB Entegrasyon Süreci Mali Desteği” (SEI) adlı

uygulama başlatılmıştır. Proje sonucunda, iklim değişikliğine yönelik boşluk analizi,

iyi uygulamalar, alınan dersler ve hassasiyet analiz raporları hazırlanacaktır.

Türkiye Sanayici ve İş Adamları Derneği – TÜSİAD, Türkiye’nin gönüllülük

esasına göre faaliyet gösteren en büyük meslek kuruluşudur ve iş dünyasının önde

gelen girişimcileri ve yöneticilerini temsil etmektedir. Ekonomik faaliyetlerin çevre

bilinci ve sürdürülebilirlikle gerçekleştirilmesi, TÜSİAD’ın temel ilkelerinin arasında

yer almaktadır. Bu kapsamda, TÜSİAD Çevre ve İklim Değişikliği Çalışma Grubu,

1996’da kurulmuş ve çevre ve iklim değişikliği ile ilgili hususlarda çalışmalar

99

yapmaya başlamıştır. 2016 yılında, Çalışma Grubu “Ekonomi Politikaları

Perspektifinden İklim Değişikliği ile Mücadele” başlıklı bir rapor hazırlamıştır.

TÜSİAD, 2017 yılında “İklim Değişikliğiyle Mücadele Alanında TÜSİAD Tutum

Belgesi”ni de yayımlamıştır. Bu belgede, iklim değişikliğiyle mücadele alanında

işletmeler açısından önem taşıyan konu ve tedbirler ele alınmaktadır. Bu yıl

içerisinde ise TÜSİAD döngüsel ekonomi ve kaynak verimliliği konusunda bir

pozisyon belgesi hazırlamak üzere bir Görev Gücü oluşturmuştur. Bahsedilen

çalışmalar TÜSİAD Sanayide Dönüşüm ve Sektörel Politikalar birimi tarafından

koordine edilmektedir.

Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) – TÜBİTAK

Marmara Araştırma Merkezi Çevre ve Temiz Üretim Enstitüsü’nde, Enstitü’nün

“Hava Kalitesi Yönetimi Stratejik İş Birimi” ve “Temiz Üretim Stratejik İş Birimi”

çerçevesinde iklim değişikliğiyle bağlantılı çalışmalar yürütülmektedir. Bu

kapsamda, iklim değişikliğine uyum, emisyonların azaltılması ve belirli sanayi

sektörlerinde teknolojik uygulamalar konusunda farklı projeler yürütülmekte ve

sektör kitapları yayımlanmaktadır. Türkiye İklim Değişikliği 6. Bildirimi ve Sera Gazı

Emisyonları Projeksiyonları gerçekleştirilen projelerin önemli çıktılarındandır.

Ayrıca, Türkiye’de BMİDÇS nezdinde İklim Değişikliği Teknoloji Merkezi ve

Ağı’nın (CTCN) irtibat noktası olan TÜBİTAK MAM, Çevre ve Temiz Üretim

Enstitüsü, yılda iki kez düzenlenen CTCN İstişare Toplantıları (na ve yıllık COP

toplantılarına da katılmaktadır.

STK’lar – WWF, TEMA Vakfı (Türkiye Erozyonla Mücadele, Ağaçlandırma ve

Doğal Varlıkları Koruma Vakfı)140 ve Greenpeace iklim değişikliği alanında aktif

faaliyetler yürütmekteyse de bu kuruluşların çalışmaları temel olarak toplumsal

farkındalığın arttırılmasına yöneliktir. WWF, şirketlerle de çalışmakta ve bir yeşil

ofis belgelendirme programı yürütmektedir.

4.3. Kurumsal Çerçeve Analizi

Boşluk analizi, bir veya birden fazla boşluğun bulunması, mevcut durum ile (stratejik)

gereklilikler arasındaki farkların belirlenmesi sürecidir. Kurumlara yönelik stratejik

gereklilikler Engel ve Fırsatlar Raporu’nda daha ayrıntılı bir şekilde sunulmuştur. (Bu

belgenin son hazırlık süreci, 17 Nisan 2018 tarihinde yayımlanması beklenen AK Yıllık

İlerleme Raporu’ndaki ilgili tavsiyelerin (varsa) da dâhil edilmesi amacıyla, esnek

bırakılacaktır.)

140

Türkiye Erozyonla Mücadele, Ağaçlandırma ve Doğal Varlıkları Koruma Vakfı (TEMA), Erişim tarihi: 18/03/2018,

http://tema.org.tr/web_14966-2_2/index.aspx

http://tema.org.tr/web_14966-2_2/index.aspx

100

Türkiye’de, mevzuatın etkin bir şekilde uygulanmasını sağlamak amacıyla, daha güçlü

bir idari kapasiteye ihtiyaç duyulduğu141 görülmektedir. Uyumu temin etmek için yeterli

kapasiteye sahip idari yapıların oluşturulması gerekmektedir.142 Bir Aday Ülkedeki

kurumların, AB müktesebatını uygulamaktaki etkinliği aşağıda yer alan unsurlara

bağlıdır:

Yerleşik olan idari yapı: bu yapıda, yürütmenin ulusal, bölgesel veya yerel

kurumlar tarafından üstlenilip üstlenilmediğine ve bu kurumlar arasındaki

ilişkilere bakılmaksızın, ulusal bakanlıkların sayısı ve türleri yer alır.

Bir kurumun içerisindeki yapı: diğer bir deyişle, her alan için birbirinden ayrı

birimlerin olup olmaması. Bu yapı, iklim değişikliği ve çevrenin korunmasına

entegre bir yaklaşım getirebilme kabiliyetini kapsar.

Kurumlar arasında hâlihazırda var olan resmi ve gayri resmi iletişim ve

koordinasyon mekanizmaları: diğer bir deyişle, politika ve uygulama

arasında geribildirim sağlayabilme kabiliyeti.

Kurumdaki personel sayısı ve personelin görevlendirilmesindeki verimlilik

Teknik destek ve ekipman kaynakları

Personelin uzmanlığı

Personel moral ve motivasyonu

İklim değişikliği ile ilgili hususlarda bilgi ve uzmanlık birikimi, kamu görevlileriyle sınırlı

tutulamaz. Sağlam politikalar uygulama kabiliyeti, toplumdaki birey ve kuruluşların

arasındaki asgari toplumsal farkındalığa bağlıdır.

Bir kuruluşta, faaliyetlerin etkin bir şekilde yürütülmesi için yeterli sayıda personelin

bulunması gerekmektedir. Ancak, bu da tek başına yeterli değildir – bireylerin

performans, motivasyon ve proaktif olma kabiliyeti de mevcut kapasite açısından

büyük önem taşımaktadır.

4.3.1. Kurumsal Kapasite Analizi Anketine Dayalı Araştırma

Ankete dayalı araştırma sırasında, iyi sonuçlar için iyi teşhis143 anlayışıyla hareket

edilmiştir. Bu bağlamda, uygun sonuçlara ancak gerçek bir kurumsal

141

Avrupa Komisyonu Personel Belgesi, Türkiye 6. İlerleme Raporu, Brüksel, 2016

https://www.ab.gov.tr/files/pub/2016_progress_report_en.pdf

142 Aday ülkelerde Çevre Politikası ve Aday ülkelerin katılım hazırlıkları, Alt-çalışma 6, KH Çevre, Ecotec, IEEP, FEI ve

uzmanlar, 2001

143 EuropeAid, Araç ve Yöntem Serisi, RD1, Kurumsal Değerlendirme ve Kapasite Geliştirme, Lüksemburg, EC 2007

https://www.ab.gov.tr/files/pub/2016_progress_report_en.pdf

101

değerlendirmenin tamamlanması ve paydaşların sürece katılmasıyla144 ulaşılabileceği

unutulmamalıdır.

Görüşülen ve anketi dolduran kişilerin sayısı 49’dur. Katılımcılar, Çevre ve Şehircilik

Bakanlığı’nın iklim değişikliğiyle bağlantılı birimlerinden ve İDHYKK’de temsil edilen

diğer 9 kurumdan seçilmiştir.

Bu kurumlar Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Orman Genel Müdürlüğü, Meteoroloji Genel

Müdürlüğü, Ekonomi Bakanlığı, Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı, Bilim, Sanayi

ve Teknoloji Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı, Ekonomi Bakanlığı, Gıda, Tarım ve

Hayvancılık Bakanlığı, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, Yenilenebilir Enerji Genel

Müdürlüğü ve Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı olarak sayılabilir.

Katılımcıların arasında, ortalama deneyim düzeyi 5,9 yıl olarak belirlenmiştir (aralık: 1

ila 18 yıl). Katılımcıların %36’sı lisans derecesi, %60’ı yüksek lisans derecesi ve %4’ü

ise doktora derecesine sahiptir. Kurumsal boşluk analizinin önemli bir parçası olarak,

BMİDÇS ve AEA raporlama süreçlerine yönelik kapasite ve görevler aşağıda

sunulmaktadır.

Türkiye’de iklim değişikliğine ilişkin yönetişimin BMİDÇS gerekliliklerine çok daha fazla

odaklanmakta olduğu görülmektedir. BMİDÇS bildirimleri için gerekli olan iş yükü

kapsamında 33 çalışanın yer aldığı tespit edilirken, bu rakam Avrupa entegrasyon

sürecine yönelik bildirimleri (12 çalışan) biraz aşarak %10,2’ye denk gelmektedir. Bu

rakamlara paralel olarak, katılımcıların yalnızca %13’ünün iklim değişikliğine yönelik

BMİDÇS ve AK mekanizmalarının sinerjisinden haberdar olduğu gözlenmiştir (Şekil

4).

144

Andjelka Mihajlov, Hande Sezer Yilmaz, Türkiye’de düşük karbonlu kalkınmaya yönelik kurumsal yapının yapıtaşları,

Boşluk Analizine yönelik 4. Çalışma Grubu Çalıştayı’nda belirtilmiştir, 5 Mart 2018, Ankara

102

Şekil 4. İklim Değişikliği Konularının Farklı Kuruluşlara Bildirilmesinden Sorumlu Uzman Sayısı

Kurumsal boşluğun haritalandırılması sırasında, AB iklim müktesebatının “9 önemli

parçasının”145 12 kişinin görev alanına girdiği ve dolayısıyla, çalışanların iş yükünün

çok ağır olduğu fark edilmiştir. AEA’na bildirim için ayrılan iş yükü %12,2’dir.

İklim değişikliği sorunlarıyla (diğer sektörlerle) ilgili uluslararası diğer kuruluşlara

yapılan bildirimlerin bazı bölümlerine hazırlanma süreci, harcanan işgücünün

%14,3’ünü oluşturmaktadır.

4.3.2. İşlevsel Haritalama ve SWOT Analizi Sonuçları

SWOT analizi, kurum ortamının kalkınma bağlamındaki güçlü ve zayıf yönleri ve

fırsatlar ve tehditlerinin analiz edilmesinde kullanılan bir araçtır. Analiz, kapasite

değerlendirmesinin değişik bir versiyonunu teşkil etmektedir.

Tablo 15. Türkiye’de Düşük Karbonlu Kalkınmaya Yönelik Kurumsal SWOT Analizi

GÜÇLÜ YÖNLER (+) Önem

Derecesi ZAYIF YÖNLER (-)

Önem

Derecesi

İDHYKK’nin Varlığı %77

İklim değişikliği iyi anlaşılmış

değildir ve politika bağlamında

önemli görülmemektedir (öncelikli

odak noktası yoksulluğun

azaltılmasına ve ekonomik

büyüme, ticaret ve yatırım gibi

bağlantılı konulara yönelmiş

durumdadır)

60%

BMİDÇS onaylanmış olması; AB’ye

üyelik için 27. Faslın (Çevre ve %55

İklim değişikliğinin etkilerine

yönelik farkındalık düzeyi; %43

145

Ankette 13. soru olarak yer almaktadır (referans numarası 2)

103

İklim Değişikliği) müzakereye

açılmış olması

Politikanın ve yasal çerçevenin

ulusal ve dış paydaşlar arasındaki

net anlayış düzeyi

İklim değişikliği ile ilgili hususlarda

bilgi ve uzmanlık birikimi; İklim

bilimciler, mühendisler ve çevre

bilimcilerden hukukçulara kadar

birçok vasıflı profesyonelin

bulunması

38%

Teknik destek/ekipman kaynakları;

Teknik kaynak eksiklikleri (açık ve

net kılavuzlar, bilgisayar modelleri);

İklim değişikliğine ilişkin kalıcı bilgi

ve verilerin bulunmaması.

%40

Yetkili ve ilgili kurumların

mevzuatında düşük karbonlu

kalkınmaya ilişkin bazı hükümlerin

bulunması

15%

Düşük karbonlu kalkınma

yönetimine yönelik yeterli altyapı

ve kurumsal koordinasyonun

bulunmaması; İlgili kurumlar

arasındaki ilişkiler; Sektör-sektör

ilerleyen yaklaşım

%36

Düşük karbonlu kalkınma

çalışmalarına yönelik (iyi)

uygulamalar ve sürekli eğitim

6%

Devlet makamları arasında düşük

karbonlu kalkınmanın gelecekteki

kaynak ihtiyaçları konusunda

farkındalık eksikliği

%19

Kurumlar arasında iklim

değişikliğinin etkilerinin

azaltılmasına yönelik çakışık

politikalar ve tedbirler; kurumların

iklim değişikliği ve çevrenin

korunması açısından bütünleşik bir

yaklaşımı benimseme kabiliyetine

sahip olmaması

%12

FIRSATLAR (+) Önem

Derecesi TEHDİTLER (-)

Önem

Derecesi

Kurumlar arasında hâlihazırda var

olan resmi ve gayri resmi iletişim ve

koordinasyon mekanizmaları

%45

Yetkili ve ilgili bakanlıklar arasında

yatay ve dikey kopukluklar,

koordinasyon ve bilgi akışı

%40

Bilim-Politika Bağlantıları (Çalışma

Grubu Faaliyetindeki bir tartışma

sırasında katılımcılar tarafından

önemli bir fırsat olarak belirtilmiştir)

Tablonun

altında

verilen

Nota

bakınız

Mevcut bakanlık yapısının

sürdürülebilirliği %37

İklim Değişikliği ve Hava Yönetimi

Koordinasyon Kurulu’na daha fazla

yetki verilmesi;

%36 Afet ve iklim değişikliği risklerini

arttıran güvenliksiz kalkınma %30

İklim değişikliğinin farklı bir

sektörde bütünleştirilmesiyle %30

Toplumsal değişikliklerin

devletlerin iklim değişikliği politikası %26

104

kurumsal çerçevede istikrarın

sağlanmış olması

ve yasal çerçevesi ile

bütünleştirilme düzeyi / İklim

değişikliğinin etkilerinin

azaltılmasına ilişkin mali ve ilgili

öngörülerin doğruluğu

İklim değişikliğinin etkileri ve

azaltım ve uyum tedbirleri

konusunda farkındalığın arttırılması

%28

Veri yetersizliğinin iklim

değişikliğindeki paydaşların yanlış

yönlendirilmesine yol açması.

%23

Paydaşların bilgilendirilmesi

(Meclis, hükümet, sanayi ve genel

kamu dâhil)

%19

Farklı Programlar altında Çeşitli

Fonların Sunulması; fonların düşük

karbonlu kalkınma, eğitim ve diğer

faaliyetlerin uygulanmasını

desteklemek için kullanılmaması

%14

BMİDÇS Sekreteryası ile olan

iletişim ve iş birliğinin artırılması %19

BMİDÇS ve AK mekanizmalarının

iklim değişikliğindeki sinerjileri %13

Görevleri yerine getirmek için yeterli

insan kaynağı ve finansman; güçlü

yürütme hakları ve kabiliyetleri /

Ulusal azaltım politikalarının ve

tedbirlerinin daha da geliştirilmesi

ve uygulamaya konulması amacıyla

farklı devlet kurumlarında iklim

eylemi bilgi birikimi oluşturulması /

İklim değişikliği ve bağlantılı

mevzuatın idaresi yetkilerinin

açıkça tanımlanması

%11

105

Tablo 16. Türkiye’de Düşük Karbonlu Kalkınma Kurumlarındaki Personel/Çalışan Düzeyine

İlişkin SWOT

GÜÇLÜ YÖNLER (+) Önem

Derecesi ZAYIF YÖNLER (-)

Önem

Derecesi

İklim değişikliğiyle ilgili konularda

kapsamlı bilgi birikimi %77

Kurumun iklim değişikliği

sorunlarında görevlendirilen

çalışan sayısı ve görevlendirme

verimlilikleri

%54

Çalışanlar arasında iyi düzeyde

iletişim %55 Dengesiz iş yükü %39

İklimle ilgili konularca beceri ve

uzmanlık birikimi %43

İklim değişikliğiyle bağlantılı

konularda eğitim boşlukları %35

Personel moral ve motivasyonu %28

Personelin iklim değişikliği

konusundaki uzmanlığı %24

İklim değişikliği ile ilgili kimin ne

üzerinde çalıştığının bilinmemesi %17

FIRSATLAR (+) Önem

Derecesi TEHDİTLER (-)

Önem

Derecesi

Personelin iklim değişikliğiyle

alakalı konulardaki uzmanlığı; İklim

değişikliği konularında vasıflı

uzman personel

%72

Spesifik eğitim alanlar dâhil olmak

üzere, yüksek düzeylerdeki

görevlilerin iklim değişikliği

etkilerinin azaltılmasının önemi

konusundaki istikrarsızlığı

%63

Genel olarak iklim değişikliği

konularında mevcut bilgi ve

uzmanlık birikimi

%55

Bakanların/kurum başkanlarının

kıdemli devlet memurlarının

bağımsızlığına ve profesyonelliğine

saygı duyma derecesi

%32

Bireysel performans ile hizmetlerin

ve ürünlerin kalitesi arasındaki

bağlantı

%21

Çalışanların mesleki gelişimine ve

işbaşında eğitime yönelik fırsatlar %21

Personel moral ve motivasyonu %13

106

Bilim-Politika Bağlantılarına İlişkin Not – Katılımcı Müdahalesi:

Karbonsuzlaştırmada enerji kalitesi hakkında kısa not

Mevcut CO2 azaltım rakamları, enerji miktarını ele alan Termodinamiğin Birinci Yasası

ilkeleri doğrultusunda belirlenmektedir. Bu bağlamda, enerji verimliliği miktar

açısından dünya ortalamasında iyi bir noktaya ulaşmış olmasına rağmen, CO2 azaltım

rakamları kısıtlı kalmaktadır. Dolayısıyla, enerji dengesi misyonunu neredeyse

tamamlamıştır ve burada ancak kısıtlı fırsatlar yakalanabilecektir. Söz konusu

bağlamda, CO2 azaltım çalışmalarında enerji kalitesi dengesi (ekserji), çok daha

kapsamlı bir fırsat sunmaktadır. Sonuç olarak, tüm arz ve talep noktalarında ekserji

dengesine dayalı olarak yeni bir karbon azaltım programı ve uzun vadeli bir yol haritası

geliştirilmesi gerekmektedir.146 Böylece, karbonsuzlaştırma amaçlarına sürdürülebilir

ve etkin bir şekilde ulaşılabilecektir. Bu sağlanmazsa, Termodinamiğin İkinci Yasası

ilkelerine başvurmadan başarı elde edilemeyecektir.

4.3.3. Kurumsal Performans Değerlendirmesi

Kurumlar, sermayenin “sosyal sermaye” olarak adlandırılabilecek bir şeklini teşkil

etmektedir.147 Aşağıda yer alan değerlendirme, güçlü yönler ve fırsatlar, güçlü yönler

ve tehditler, zayıflıklar ve fırsatlar ve zayıflıklar ve tehditler bağlamında çapraz bir

analizle yapılandırılmaktadır (Tablo 17).

Tablo 17. Kurumsal Performans Değerlendirme Matrisi

Güçlü Yönler Zayıf Yönler

Fırsatlar KEŞFEDİN KULLANIN

Tehditler

KAÇININ MÜDAHALE EDİN

146

Kilkis, Birol. AB’nin Sürdürülebilirlik ve Karbonsuzlaştırma Çalışmaları: Enerji Kalitesi (Ekserji) ve Enerki Miktarının (Enerji)

AB Direktiflerinde Birlikte Değerlendirilmesinin Potansiyel Faydaları, Özel AB Raporu, 2017, TTMD, Ankara, Türkiye

147 James S. Coleman, İnsan Sermayesinin Oluşturulmasında Sosyal Sermaye, American Journal of Sociology 1988 94: S95-

S120

107

Türkiye’de İklim Değişikliği ve Düşük Karbonlu Kalkınma açısından ilgili kurum ve

yönetişim performanslarının değerlendirilmesi ile elde edilen çıkarımlar ve açıklamalar

(hem kurum hem de personel düzeyinde) Tablo 18’de yer almaktadır.

Tablo 18. İlgili Kurum ve Yönetişim Performansı Değerlendirilme Sonucu Elde Edilen Çıkarım

ve Açıklamalar

KEŞFEDİN

Kurumsal ve yasal ulusal çerçeveyle birlikte iklim değişikliği idaresinin

sağlanmış olması

İklim değişikliğinin farklı bir sektörde bütünleştirilmesiyle kurumsal

çerçevede istikrarın sağlanmış olması

İDHYKK’nin Varlığı

İklim Değişikliği ve Hava Yönetimi Koordinasyon Kurulu’na daha fazla

yetki verilmesi

Kurumlar arasında var olan resmi ve gayri resmi iletişim ve koordinasyon

mekanizmaları

BMİDÇS’nin onaylanmış olması

AB’ye üyelik için 27. Faslın (Çevre ve İklim Değişikliği) müzakereye

açılmış olması

İklim değişikliği ile ilgili hususlarda bilgi ve uzmanlık birikimi

İklim bilimciler, mühendis ve çevre bilimcilerden hukukçulara kadar birçok

vasıflı profesyonelin bulunması

İklim değişikliğiyle ilgili konularda kapsamlı bilgi birikimi

Çalışanlar arasında iyi düzeyde iletişim

İklimle ilgili konularca beceri ve uzmanlık birikimi

Bilim ve politika arasındaki bağlantılar

KULLANIN

İklim değişikliği iyi anlaşılmış değildir ve politika bağlamında önemli

görülmemektedir (öncelikli odak noktası yoksulluğun azaltılması ve

ekonomik büyüme, ticaret ve yatırım gibi bağlantılı konulara yönelmiş

durumdadır)

Düşük karbonlu kalkınma yönetimine yönelik yeterli altyapı ve kurumsal

koordinasyonun bulunmaması

İlgili kurumlar arasındaki ilişkiler

Sektör-sektör ilerleyen yaklaşım

Kurumlar arasında hâlihazırda var olan resmi ve gayri resmi iletişim ve


İklim Değişikliği ve Hava Yönetimi Koordinasyon Kurulu’na daha fazla

yetki verilmesi

İklim değişikliğinin farklı bir sektörde bütünleştirilmesiyle kurumsal

çerçevede istikrarın sağlanmış olması

İklim değişikliğinin etkilerine yönelik farkındalık düzeyi

Politika ve yasal çerçevenin ulusal ve dış paydaşlar arasındaki net

anlayış düzeyi

Teknik destek ve ekipman kaynaklar

Teknik kaynak eksiklikleri (açık ve net kılavuzlar, bilgisayar modelleri)

108

İklim değişikliğine ilişkin kalıcı bilgi ve verilerin bulunmaması

Kurumlarda iklim değişikliği konusunda görev yapan personelinin sayısı

ve bu personelin görevlendirilmesindeki verimlilik

Dengesiz iş yükü

İklim değişikliğiyle bağlantılı konularda eğitim boşlukları

Personelin iklim değişikliğiyle alakalı konulardaki uzmanlığı

İklim değişikliği konularında vasıflı uzman personel

Genel olarak iklim değişikliği konularında mevcut bilgi ve uzmanlık birikimi

Bilim ve politika arasındaki bağlantılar

KAÇININ

Yetkili ve ilgili bakanlıklar arasında yatay ve dikey kopukluklar,

koordinasyon ve bilgi akışı

İDHYKK’nin işlememesi

Mevcut bakanlık teşkilatının sürdürülebilir olmaması (BMİDÇS ve AEA

irtibat noktaları dâhil)

Kurumsal ve yasal ulusal çerçevede iklim değişikliği idaresinin

sürdürülebilir olmaması

Afet ve iklim değişikliği risklerini arttıran güvenliksiz kalkınma

Spesifik eğitim alanlar dâhil olmak üzere, yüksek düzeylerdeki görevlilerin

iklim değişikliği etkilerinin azaltılmasının önemi konusundaki istikrarsızlığı

İklim bilimciler, mühendis ve çevre bilimcilerden hukukçulara kadar birçok

vasıflı profesyonelin daha az bulunması

Bakanların/kurum başkanlarının, kıdemli personelin bağımsızlığı ve

profesyonelliğini düşük bir saygı düzeyiyle ele alması

MÜDAHALE

EDİN

İklim değişikliğinin iyi anlaşılmaması ve önemli siyasi konuların arasında

yer almaması

Düşük karbonlu kalkınma yönetiminde yeterli altyapı ve kurumsal

koordinasyonun sağlanmaması

İlgili kurumların arasında iletişim eksikliği

Bütünleştirilmemiş, sektör-sektör ilerlemeyen yaklaşım

Yetkili ve ilgili bakanlıklar arasında yatay ve dikey bağlantıların,

koordinasyon ve bilgi akışının bulunmaması

Mevcut bakanlık teşkilatının sürdürülebilir olması

Kurumların iklim değişikliği alanında çalışan personel sayısının yetersiz

ve görevlendirmelerin verimsiz olması

Dengesiz iş yükü

İklim değişikliğiyle bağlantılı konularda büyük eğitim boşlukları

Spesifik eğitim alanlar dâhil olmak üzere, yüksek düzeylerdeki görevlilerin

iklim değişikliği etkilerinin azaltılmasının önemi konusundaki istikrarsızlığı

İklim değişikliğinin etkileri konusunda farkındalık eksikliği

Politika ve hukuk çerçevesinin ulusal ve dış paydaşlar açısından açık ve

net olmaması

Teknik destek ve ekipman kaynaklarının garanti edilememesi

İklim değişikliğine ilişkin kalıcı bilgi ve verilerin bulunmaması

109

Afet ve iklim değişikliği risklerini arttıran güvenliksiz kalkınma

Elde edilen temel çıktılardan biri, anket katılımcılarının tümünün (%100) İDHYKK’nin

verimli bir şekilde işlemediği düşüncesinde olmasıdır. Bu konuya özel olarak alınan

bazı notlar aşağıda yer alan Tablo 19’da sunulmaktadır.

Tablo 19. Anket Katılımcılarının İDHYKK Verimliliğine İlişkin Notları

Vurgulanan hususlar

İDHYKK toplantılarına katılan anket katılımcısı sayısı: 17

İDHYKK toplantılarının duyurulduktan kısa bir süre sonra gerçekleştirilmesi

İDYHKK’nin alt çalışma gruplarının doğru işlememesi

Türkiye’nin COP toplantılarındaki esneklik mekanizmalarının gelişimini takip etmemekte olması

İDYHKK toplantılarına üst düzey görevlilerin katılması

Altı çizilen diğer hususlar

Kapasite geliştirme çalışmalarına katılmış olan kişilerin yüzdesi: %100

Kendilerini daha da geliştirmek isteyenlerin yüzdesi: %98

İklim değişikliği için yeterli finansman sağlandığını düşünenlerin yüzdesi: %51

Ulusal düzeyde koordinasyon ve iş birliği oldukça iyi bir düzeyde olsa da, yerel düzeyde bunun tam

tersi geçerlidir ve yerel düzeyde koordinasyon ve işbirliğinin zayıf olduğu ifade edilmiştir

Etkin ve doğru Çevresel Etki Değerlendirmesi ve Stratejik Etki Değerlendirmesinin gerekli olduğu

düşünülmektedir; ÇED’in iklimle olan bağlantısı siyasi açıdan uyumlu değildir

Ulusal düzeyde ilgili kamu kurum ve kuruluşlarında farkındalık arttırma sürecinde ciddi ilerleme

kaydedilmiştir

Kurumsal hafızanın oluşmadığı ve bu durumun işten ayrılma halinde çalışmalarda kesinti

yaşanmasına neden olabileceği düşünülmektedir

Kurumsal düzeyde bazı çatışmalar olsa da, kişisel düzeyde işbirliği sağlanmıştır

110

5. Sonuç ve Öneriler

AB DKK politaka ve ilgili mevzuat analizinin gösterdiği üzere, bizim “yasal gidişat

konuları” diye tabir ettiğimiz unsur, aslında bütün sektörlerin düzenleyici

çerçevelerinde ortak olarak tekrar eden unsurları kapsamaktadır ve dolayısıyla,

Türkiye gibi AB aday ülkelerince yasal sistemlerinde olmazsa olmaz olarak

nitelendirmeleri gereken konuları teşkil etmektedirler.

Bölüm 2’den hatırlatmak gerekirse, söz konusu olmazsa olmaz unsurlar aşağıda

özetlenmektedir:148

DKK’ya ilişkin entegre bir yaklaşım; varolan sektörel politika ve mevzuatın

birbirleriyle ilişkilendirilmesi, her düzeyde sinerji ve koordinasyonun

sağlanması (kurumsal, idari, yasal),

Güvenilebilir ve makul sektörel hedefler; birbirleriyle ve genel DKK azaltım

hedefleriyle tutarlı olunması,

Güçlü bir MRV sistemi,

Enerjiden ulaştırmaya, tarımdan sanayiye AB genelinde, bütün sektörlerde

tedbirlerin düzenlenmesi ve uygulanmasına ilişkin ortak gerekliliklerin

olması,

Kurum ve tüketici performanslarının sürekli olarak değerlendirilmesi,

AR&GE ve inovasyona yatırım yapılması,

Halkı ve kamu kurumlarını sürece aktif olarak dâhil ederek, iklim-dostu

tercihler yapmaları konusunda onları “eğitmek”.

Bölüm 1.2’de yer alan metodolojide açıklandığı üzere, Türkiye’deki yasal sisteme

ilişkin analiz bir dizi kriter uyarınca yapılmıştır. Aynı kriterler AB iklim müktesebatı

analizi için de kullanılmıştır. Bununla birlikte, AB gereklilik ve amaçlarına kıyasla

ülkenin yasal sistemindeki uyum düzeyinin genel bir değerlendirmesi yapılmıştır.

Boşluk analizi bulgularına ek olarak, bu bölümde sunulmakta olan öneriler, önceki

bölümlerde yer alanları destekleyici olarak değerlendirilmelidir. Bununla birlikte, daha

önce yapılan önerilerin sektör tabanlı ve şimdi yapılan önerilerin de bütün DKK politika

ve sektörlere yönelik, özellikle olmazsa olmazlara odaklanan, yatay-kesen bir yapıda

olduğu dikkate alınmalıdır.

148

Daha detaylı bilgi için lütfen AB Politikalarini ele alan Bölüm 2.1 ve Politika ve Sektörel Mevzuat Boşluk Analizi yapan

Bölüm 3.1’e bakınız.

111

Başlangıç niteliğinde bir yorum olarak, Türkiye’deki DKK politika ve mevzuat

çerçevesinin sürekli devam eden çabalarla gelişmekte olduğu ancak, AB’dekilere farklı

derecelerde uyum gösterdiği söylenebilir. Bazı sektörler daha iyi uyum gösterirken

(örneğin, atık ve EE), diğer sektörlerde hala önemli ölçüde uyum çabası gerekmektedir

(örneğin, ulaştırma).

Bütün bunlar gözönünde bulundurularak, özellikle olmazsa olmazlara ilişkin uyum

sürecindeki boşluk ve ilerleme için aşağıda yer alan yatay-kesen öneriler

sunulmaktadır:

DKK, iklim ve iklim bağlantılı strateji/eylem planları ve mevzuata yasal ve

politik bir kavram olarak, iklim değişikliğini destekleyici olarak ama onunla

sınırlı kalmadan, aktarılmalıdır. Böylesi bir yaklaşım, DKK amaç ve

hedeflerine odaklanılmasını sağlarken, hem karar vericiler hem de toplum

tarafından anlamlı bir biçimde kabul edilmesine katkıda bulunacaktır.

Türkiye için Paris Anlaşması henüz yürürlükte olmamasına rağmen

hazırlanan INDC, DKK’nın güçlü ve yasal bir zemin kazanması açısından

önemli bir fırsat teşkil edebilir. Benzer biçimde, COP Kararı 16/CP.1 ve

525/2013/EU sayılı AB Tüzüğü’nün 4.maddesinde yer alan DKK stratejileri

de uygun birer fırsat sunmaktadır.

DKK, Türkiye’deki yasal sisteme entegre bir yaklaşımla aktarılmalıdır.

Böylelikle genel DKK azaltım hedefleriyle politika amaçları ve sektörel

hedefler arasında tutarlılık sağlanmış olacaktır.

Orta-uzun vadeli öncelikli, entegre eylemler oluşturulması, ilgili tedbir ve

bütün sektörler için makul hedeflerin belirlenmesi amacıyla daha stratejik

karar alma süreçleri geliştirilmelidir. Genel ilerleme sürecine orta vadeli

kilometre taşları ve bunların değerlendirilmeleri de dâhil edilmelidir ki, olası

uyumsuzluklar belirlenebilsin ve bilimsel doğrultuda gerekli düzelmelerin

yapılması sağlanacaktır.

Yükümlülüklere uyum sağlanmasına olanak tanımak açısından, giderek

artan sıkılıkta yaklaşımlarla, hedef ve tedbirler için aşamalı bir yaklaşım

benimsenmelidir. Böylelikle ilgili tarafların ilerlemeleri değerlendirilebilir ve

uygunsuzluk durumlarında hedef ve tedbir ayarlamaları yapılmasına olanak

tanınmış olacaktır.

İlgili AB gerekleriyle artan bir tutarlılığın sağlanması amacıyla, özellikle MRV

sistemleri, yapılı ortamlardaki enerji performansının ölçülmesine yönelik

hesap yöntemleri ve ulaştırma sektörü emisyon/teknik standartları

112

doğrultusunda, politika ve ilgili mevzuat tedbirlerinin teknik özelliklerine

odaklanılmalıdır.

Bir yandan ekonomik büyümeyi beslerken diğer yandan altyapı, sanayi,

tarım ve DKK azaltım amaçlarına yönelik enerji performansının iyileştirilmesi

için uygun şartların oluşturulması için AR&GE ve teknolojik inovasyona

daha güçlü ve sürekli devam eden yatırımlar yapılmalıdır.

Azaltım çabalarının ekonomik ve piyasa gelişim fırsatlarıyla bir araya

getirilebilmesi ve tüketicilerin aktif katılımlarının sağlanması amacıyla, DKK

politika ve DKK odaklı davranışları geliştirecek mali ve finansal inisiyatifler

uygulanmalıdır.

Satın alma ve davranışlarda DKK odaklı tercihlerin teşvik edilmesi amacıyla,

farkındalık kampanyaları ve DKK bilgilerinin toplumla paylaşılmasına

yönelik çabaların sürekli olarak devam ettirilmesi sağlanmalıdır.

Gerçekleştirilen boşluk analizi uyarınca, uyum seviyesi yüksek ve düşük sektörlerin

tümünde uygulama ve yürütme konuları son derece önemli olarak önplana

çıkmaktadır.

Bu durum da, resmi olarak yapılan ulusal mevzuata aktarıma rağmen, AB İklim

Müktesebatının somut olarak uygulanmasının, hala aday ülkelerce yaşanmakta olan

en önemli sorunlardan birisi olduğunu teyid etmektedir.

Bu doğrultuda, aşağıda yer alan öneriler sunulmaktadır:

Ulusal kurumlara denetim ve yürütme yetkisi verecek sorumlulukların net

olarak belirlenmesi,

Uyumsuzluk durumunda uygulanacak etkili ve caydırıcı yaptırımlar

geliştirilmesi,

Daha iyi düzenlemeler (I) – bağlayıcı bir düzenleyici çerçeve olmasının

sağlanması:

DKK ve DKK bağlantılı sektörel politikalar için uygun yasal zeminler

sağlanması (strateji ve planlarla detaylandırılmaları), uygun biçimde

bağlayıcılığı olan yasal mevzuat benimsenmesi (kanun, yönetmelik,

Yönetmelik) ve güçlü bir yaptırım olması.

Daha iyi düzenlemeler (II) – varolan mevzuatın gözden geçirilmesi ve

güncellenmesi,

Yürürlükteki mevzuatın değerlendirilmesi: etkinlik, uygulama, yürürlük ve

sosyal kabul açısından mevzuatın açık biçimde formüle edilmiş, güncel ve

kolay ulaşılabilir olması büyük önem taşımaktadır.

113

Politika ve mevzuatın uygulanmasıyla birlikte hedeflerin gerçekleşmesine

ilişkin olarak düzenli kurumsal, sosyal ve yasal performans kayıtları

tutulmalı. Böylelikle hedef ve tedbirlerin uygunluğu sürekli olarak denetim

altında tutulmuş olmakla birlikte ele alınan öncelikli kilit alanların geçerliliği

denetlenmiş olur. Bu sayede gereken zamanlarda revizyon ya da uyarlama

yapılabilir ve etkin uygulamaya katkıda bulunulmuş olacaktır.

Yukarıda özetlenen bulgular ve daha detaylı bilgi içeren sektörel boşluk analizinden

de anlaşılabileceği üzere, Türkiye karar-alma düzeyinde ciddi koordinasyon gerektiren

çok katmanlı yasal sorunlar, orta-uzun vadeli stratejik düşünme kapasitesini geliştirme

ve finansal kaynak varlığı konularıyla aynı anda mücadele etmek durumundadır.

Ancak, söz konusu çabanın gösterilmesi DKK’nın getirebileceği ekonomik, sosyal ve

teknolojik büyümeyle birlikte çevre ve insan sağlığının korunmuş olması gibi önemli

sonuçlar doğuracaktır.

Arzu edilen düşük karbonlu kalkınma ve iklim değişikliği azaltım performansına karşılık

kurumsal ve yönetişimsel performansın değerlendirilmesiyle yapılan Boşluk Analizi

için kilit bazı değerlendirme kriterleri kullanılmıştır. Bunlar, yerindelik, etkililik, şeffaflık,

hesap verebilirlik ve katılım kavramlarıdır. Kurumsal değerlendirme anketi ve e-anket

hazırlanması ve uygulanması, çok paydaşlı bir katılım fırsatı yaratmıştır. Kurumsal

değerlendirme, sadece varolan yapı, sorumluluk ve olası uyumsuzlukları değil, aynı

zamanda stratejik değişime yönelik tavırları da ortaya koyan bir SWOT matrisi

geliştirmiştir. Türkiye’de varolan kamu kurumları ve diğer yapılar, kapasite ve

yönetişim performansı odaklı olarak analiz edilmişlerdir. Odak noktası, gerçek

kurumsal değerlendirme ve paydaşların konuya dâhil edilmeleriyle, iyi sonuçlar için iyi

teşhis olmuştur. Sektörler için yapılan ilgili SWOT analizi de sunulmaktadır.

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, ağırlıklı olarak iklim değişikliği konularında çalışan 20

uzmanıyla, iklim değişikli bağlantılı politika ve düzenlemelerin koordinasyonunu

üstlenmektedir. Bakanlık aynı zamanda, ana koordinasyon yapısı olarak İDHYKK’nda

iklim değişikliği azaltım ve uyum faaliyetlerine ilişkin üst-düzey faaliyetleri koordine

eden sorumlu kurumdur. Hâlihazırdaki kurumsal ve karar-alma yapılarına ilişkin bazı

eksikliklerin altı çizilmektedir.

Tablo 20. Kurumsal Kapasite ve Yönetişime İlişkin Sonuçlar

Temel bulgular:

Türkiye’de halihazırda geçerli olan iklim değişikliği bağlantılı yönetişim, bu Rapor için geçerli olan

Avrupa entegrasyon sürecinden çok, BMİDÇS gereklerine odaklanmaktadır.

Boşluk haritalaması yapılırken, AB İklim Müktesebatının “9 büyük parçası”nın ÇŞB sadece 12

personeli tarafından ele alındığı ve bunun da personel üzerinde olağanüstü bir iş yükü yarattığı

114

görülmektedir. ÇŞB’nın iklim değişikliği konularına odaklanan personal sayısı azılığı, mutlaka ele

alınması gereken, ciddi bir zayıflık yaratmaktadır.

Önemli bir güçlü yön, ana koordinasyon yapısı olarak, İDHYKK’nun varlığıdır. Önemli sonuç

bulgularından bir tanesi, anketlere cevap veren herkesin (%100) İDHYKK’in etkin çalıştığını

düşündükleri olmuştur. Ancak, Kurulun alt-çalışma grupları uygun biçimde işlev göstermemektedir.

Önemli bir sorun olmakla birlikte, aynı zamanda bir fırsat da kurumlar arasında varolan resmi ve

gayri-resmi iletişim ve koordinasyon mekanizmaları olarak değerlendirilmektedir. Öte yandan,

önemli tehditlerden birisi yatay ve dikey bağlantı kopuklukları, yetersiz koordinasyon ve ilgili

bakanlıklar arasında bilgi paylaşımı olarak görülmektedir.

Önemli bir zayıflık da Türkiye’de hala iklim değişikliğinin tam olarak anlaşılmış olmaması ve ana

gündem maddeleri arasında yer almamasıdır. Önemli bir tehdit ise, iklim değişikliği alanında özel

eğitim almış olanlar dahil, ciddi iklim değişikliği bilgisi olan personelin kurumlarında stabil

pozisyonlarda kalmamalarıdır.

Aynı zamanda, üst düzey profesyonellik, iklim değişikliği konularında ciddi bilgi birikimi ve personel

arasındaki iyi iletişim güçlü yönler ve fırsatlar arasında yer almaktadır.

115

EKLER

Ek.1 – İklim Değişikliği / Düşük Karbonlu Kalkınma Bağlantılı Kurum

ve İnsan Kapasitesi Anketi149

1. İsim:

2. Kurum:

o Çevre ve Şehircilik Bakanlığı

o Orman ve Su İşleri Bakanlığı

o Orman Genel Müdürlüğü

o Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü

o Kalkınma Bakanlığı

o TÜİK – Türkiye İstatistik Enstitüsü

o Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

o Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı

o Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı

o Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı

o İçişleri Bakanlığı

o Ekonomi Bakanlığı

o Milli Eğitim Bakanlığı

o Sağlık Bakanlığı

o Kültür ve Turizm Bakanlığı

o Avrupa Birliği Bakanlığı

o Dışişleri Bakanlığı

o Maliye Bakanlığı

o AFAD

o Hazine Müsteşarlığı

o Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB)

149

Anketin doldurulması yaklaşık 15 dakika sürmektedir. Yapılan her katkı bizim için büyük önem taşımaktadır!

116

o Türkiye Sanayici İş İnsanları Derneği (TÜSİAD)

o Müstakil Sanayici İş Adamları Derneği (MÜSİAD)

o TÜBİTAK

o Araştırma Kurumları

o Belediyeler Birliği

o İklim değişikliği / düşük karbonlu kalkınma alanlarında aktif STK

o Diğer

3. Görev alanı:

3.1. Lütfen hangi konuda çalışmakta olduğunuzu belirtiniz:

Politika

Veri

Denetim

Teftiş

İzleme ve Raporlama

İzleme, Raporlama ve Doğrulama

Diğer iklim değişikliği konuları (lütfen açıklayınız)

4. Eğitiminiz:

o Lise

o Lisans

o Lisansüstü

o PhD

5. İklim değişikliği bağlantılı konularda kaç yıldır çalışıyorsunuz?

6. İklim Değişikliği ve Hava Yönetimi Koordinasyon Kurulu’nda (İDHYKK)

kurumunuzu temsil etme yetkiniz var mı?

o Evet

o Hayır

117

7. İDHYKK toplantılarına katılıyor musunuz?

o Evet

o Hayır, (Cevabınız “hayır” ise lütfen 8 numaralı sorudan devam ediniz)

7.1. Yukarıda yer alan 6 veya 7 numaralı sorulara cevabınız “evet” ise, lütfen

rolünüzü, olası sorunları ve işlevsel iyileştirme için önerilerinizi yazınız.

o

7.2. Karar alma süreçlerinde İDHYKK’nin rolü var mı?

o Evet

o Hayır

7.2.1. Cevabınız “evet” ise, lütfen nasıl bir süreç olduğunu açıklayınız.

o

7.2.2. Cevabınız “hayır” ise, lütfen iyileştirme önerilerinizi yazınız.

o

8. İşinizde hangi konuda çalışıyorsunuz?

9. BMİDÇS Sekreteryası’na raporlama konusunda odak noktası mısınız?

o Evet

o Hayır

10. BMİDÇS’ne taraf olunmasından kaynaklanan raporlama sorumluluklarını yerine

getirmeye yönelik çalışmalara dâhil misiniz?

o Evet

o Hayır, (Cevabınız “hayır” ise lütfen 11 numaralı sorudan devam

ediniz)

10.1. Cevabınız “evet” ise, lütfen sürece nasıl dâhil olduğunuzu ve ne

yaptığınızla birlikte, iş yükünüzün % kaçının (ortalama) bu görevle bağlantılı

olduğunu yazınız.

o Nasıl dâhil olduğunuz & Ne yaptığınız

o İş yükünüzün % kaçı?

118

10.2. Sizce, iyileştirme için daha fazla insan kapasitesine ihtiyaç duyuluyorsa,

yukarıda belirtilen görevler için ek kaç kişiye daha ihtiyaç duyulmakta?

o

10.3. Sizce, eğer varsa, ne tür bir desteğe ihtiyaç duyulmakta?

o Kapasite geliştirme tedbirleri (eğitim, öğretim, gibi)

o Koordinasyon rolünün güçlendirilmesi (Bakanlık içerisinde, diğer

bakanlık ve kurumlarla)

o Teknik yardım

Diğer (lütfen açıklayınız):

11. Avrupa Çevre Ajasın’na (AÇA) yapılan iklim değişikliği raporlamaları için odak

noktası mısınız?

o Evet

o Hayır

12. AÇA üyesi olunmasından kaynaklanan raporlama sorumlulukları doğrultusunda

yapılan çalışmalara dâhil misiniz?

o Evet


ediniz)

12.1. Cevabınız “evet” ise, lütfen sürece nasıl dâhil olduğunuzu ve ne

yaptığınızla birlikte, iş yükünüzün % kaçının (ortalama) bu görevle bağlantılı

olduğunu yazınız.

o Nasıl dâhil olduğunuz & Ne yaptığınız


13. İlgili AB Direktifleri’nin ulusal mevzuata aktarılması / uygulanması konularıyla

bağlantınız var mı?

o Evet


ediniz)

119

13.1. Cevabınız “evet” ise, lütfen, sürece nasıl dâhil olduğunuz ve ne yaptığınızı

hangi AB Direktifi bağlantılı çalıştığınızı da belirterek (lütfen aşağıda yer alan

listeye bakınız) ve iş yükünüzün % kaçının (ortalama) bu görevle bağlantılı

olduğunu yazınız (lütfen üzerinde çalıştığınız direktifleri aşağıda yer alan

listeden işaretleyiniz ve konuya nasıl dâhil olduğunuzu da altta yer alan

kutunun içine yazınız)

İlgili AB Direktifleri – Fasıl 27 – düşük karbonlu kalkınma için iklim eylemleri:

1. Karar No. 280/2004/EC’yi ilga ve Tüzük (EU) No. 662/2014’ü tadil eden, sera

gazı emisyonlarının izlenmesi ve raporlanmasıyla iklim değişikliğine ilişkin

ulusal ve birlik düzeyinde diğer bilgilerin raporlanmasına dair Avrupa Parlamento ve

Konseyi 21 Mayıs 2013 tarih ve 525/2013 No.’lu Tüzüğü (AB)

o Bu Direktifle nasıl bağlantılı olduğunuz & ne yaptığınız?


2. 2004/101/EC, 2008/101/EC, 2009/29/EC sayılı Direktifler ve 219/2009 ve

421/2014 sayılı Tüzükleri (EU) ve 2015/1814 sayılı Karar (EU) ile tadil edilen,

96/61/EC sayılı Konsey Direktifi’ni tadil eden ve Topluluk içerisinde sera gazı emisyon

tahsisat ticareti için bir sistem geliştiren, Avrupa Parlamento ve Konseyi 13 Ekim 2003

tarih ve 2003/87/EC sayılı Direktifi



3. Avrupa Parlamentosu ve Konseyi 2003/87/EC sayılı Direktifini takiben bir

Avrupa Birliği Kaydı oluşturan, 2 Mayıs 2013 tarih ve 389/2013 sayılı Komisyon

Tüzüğü (EU), 920/2010 ve 1193/2011 sayılı Komisyon Tüzüklerini yürürlükten

kaldıran, sera gazı emisyonlarına ilişkin Topluluk 2020 hedeflerinin gerçekleşmesi

amacıyla Üye Devletlerin emisyonlarını azaltmaları için ortak çaba göstermelerine

yönelik Avrupa Parlamento ve Konseyi 23 Nisan 2009 tarih ve 406/2009/EC sayılı

Kararı



120

4. Konsey Direktifi 85/337/EEC ve Avrupa Parlamento ve Konsey Direktifleri

2000/60/EC, 2001/80/EC, 2004/35/EC, 2006/12/EC, 2008/1/EC ve 1013/2006 sayılı

Tüzüğü (EC) tadil eden, karbondioksitin jeolojik olarak depolanmasına ilişkin Avrupa

Parlamento ve Konseyi 23 Nisan 2009 tarih ve 2009/31/EC sayılı Direktifi



5. CO2’in çevre dostu bir biçimde tutulması ve jeolojik olarak depolanmasına

yönelik ticari uygulama projeleriyle birlikte, Topluluk içerisinde sera gazı emisyon

tahsisat ticareti için bir sistem geliştiren, Avrupa Parlamento ve Konseyi 2003/87/EC

sayılı Direktifi kapsamında yenilikçi yenilenebilir enerji teknolojileri ticari uygulama

projeleri için finansman tedbirleri ve kriterleri belirleyen, 3 Kasım 2010 ve 2010/670/EU

sayılı Komisyon Kararı



842/2006 sayılı Tüzüğü (AK) ilga eden ve Komisyon Tüzükleri (EC) 1494/2007,

(EC) 1497/2007, (EC) 1516/2007, (EC) 304/2008, (EC) 306/2008, (EC) 307/2008,

(EU) No.1191/2014, (EU) 2015/2065, (EU) 2015/2066, (EU) 2015/2067, (EU)

2015/2068 uyarınca uygulanan, florlu sera gazlarına ilişkin Avrupa Parlamento ve

Konseyi 16 Nisan 2014 tarih ve 517/2014 sayılı Tüzüğü (EU)



7. 2000/71/EC, 2003/17/EC, 2009/30/EC, 2011/63/EU ve 2014/77/EU sayılı

Direktifler ve (EU) 2015/1513 ve (EU) 1882/2003 sayılı Tüzükleri ilga eden, 93/12/EEC

sayılı Konsey Direktifini değiştiren, petrol ve dizel yakıtların kalitesine ilişkin, Avrupa

Parlamento ve Konseyi 13 Ekim 1998 tarih ve 98/70/ sayılı Direktifi; ulusal yakıt kalitesi

verilerinin özetlenmesine ilişkin ortak bir format belirleyen, 18 Şubat 2002 ve

2002/159/EC sayılı Komisyon Kararı



121

8. (EU) 397/2013, (EU) 333/2014 ve (EU) 2015/6 sayılı Tüzükleri ve (EU)

1014/2010 ve (EU) 63/2011 sayılı Komisyon Tüzüklerince değiştirilen, Topluluğun

hafif hizmet araçlarından kaynaklanan CO2 emisyonlarını azaltmalya yönelik bütüncül

yaklaşımının bir parçası olarak yeni yolcu araçları için emisyon performans standartları

belirleyen, Avrupa Parlamento ve Konseyi 23 Nisan 2009 tarih ve 443/2009 sayılı

Tüzüğü (EC); (EC) 205/2012 ve (EU) 404/2014 sayılı Komisyonca Delege Edilen

Tüzük ve (EU) 253/2014 sayılı Tüzüklerce değiştirilen, Topluluğun hafif hizmet

araçlarından kaynaklanan CO2 emisyonlarını azaltmalya yönelik bütüncül

yaklaşımının bir parçası olarak yeni hafif tircari araçlar için emisyon performans

standartları belirleyen Avrupa Parlamento ve Konseyi 11 Mayıs 2011 tarih ve (EU)

725/2011 / (EU) 396/2013 sayılı Komisyon Uygulama Tüzükleri ve 2012/100/EU sayılı

Komisyon Kararı ve (EU) 2015/2251 sayılı Komisyon Uygulama Kararı ve (EU)

510/2011 sayılı Tüzüğü; 2003/73/EC sayılı Direktif ve (EC) 1882/2003 / (EC)

1137/2008 sayılı Tüzüklerince değiştirilen, yeni yolcu taşıtlarının pazarlanmasında

yakıt ekonomisi ve CO2 emisyonlarına ilişkin bilginin tüketiciye temin edilmesi

hakkındaki Avrupa Parlamento ve Konseyi 13 Aralık 1999 tarih ve 1999/94/EC sayılı

Direktif, 2012/99/EU sayılı Komisyon Uygulama Kararı ve (EU) 293/2012, (EU)

410/2014, (EU) 427/2014 sayılı Komisyon Uygulama Tüzükleri.



9. Arazi kullanımı, arazi kullanımı değişikliği ve ormancılık aktiviteleri sonucunda

oluşan ve giderilen sera gazı emisyonunun hesaplama kuralları ve bu aktivitelere

yönelik bilgilere ilişkin Avrupa Parlamento ve Konseyi 21 Mayıs 2013 tarih ve

529/2013/EU sayılı Kararı



13.2. Sizce, iyileştirme için daha fazla insan kapasitesine ihtiyaç duyuluyorsa,

yukarıda belirtilen görevler için ek kaç kişiye daha ihtiyaç duyulmakta?

o

13.3. Sizce, eğer varsa, ne tür bir desteğe ihtiyaç duyulmakta?

o Kapasite geliştirme tedbirleri (eğitim, öğretim, gibi)

122

o Koordinasyon rolünün güçlendirilmesi (Bakanlık içerisinde, diğer

bakanlık ve kurumlarla)

o Teknik yardım

Diğer (lütfen açıklayınız)

14. İklim değişikliği konularında çalışan başka uluslararası kurumlar için hazırlanan

raporlama süreçlerine dâhil misiniz? (örneğin, atık, bina, ulaştırma, enerji ve tarım

gibi özel sektörlerle gibi)

Evet

Hayır, (Cevabınız “hayır” ise lütfen 15 numaralı sorudan devam ediniz)

14.1. Cevabınız “evet” ise, lütfen kime, hangi konuda raporlama yapıldığını ve

sürece nasıl dâhil olduğunuzu ve ne yaptığınızla birlikte, iş yükünüzün %

kaçının (ortalama) bu görevle bağlantılı olduğunu yazınız.

o Raporlama yaptığınız kurum adı


o İş yükünüzün % kaçı

15. Türkiye’de BMİDÇS’nin uygulanma seviyesine ilişkin görüşünüz nedir (Paris

Anlaşması’nın onaylanmasına hazırlık dâhil)?

o

16. İklim değişikliğiyle ilişkili olarak, AK’nin fasıl kapatma konusundaki standartları

dâhil, 27.Faslın ulusal mevzuata aktırım ve uygulaması konusundaki görüşünüz

nedir?

o

17. İkilm değişikliği konusunda meslektaşlarınızla nasıl bir işbirliği yapıyorsunuz?

Lütfen açıklayınız.

o

123

18. Ulusal mevzuat ve düzenlemeler uyarınca, iklim değişikliğiyle bağlantılı konular

sizce kurumlar arasında etkin bir biçimde paylaşılıyor mu (bakanlıklar arasında ve

bakanlık birimleri arasında), yoksa tek bir bakanlık ya da bir bakanlık birimi

sorumluluğun çoğunu mu yükleniyor?

o İşbirliği

o Örtüşme

o Boşluklar

o Eksiklikler

18.1. Lütfen görüşlerinizi paylaşınız:

o

19. Ulusal mevzuat ve düzenlemeler uyarınca, iklim değişikliğiyle bağlantılı konular

sizce yerelde yerel yönetim kurumları arasında paylaşılıyor mu?

o İşbirliği

o Örtüşme

o Boşluklar

o Eksiklikler

19.1. Lütfen görüşlerinizi paylaşınız:

o

20. Genel anlamda, iklim değişikliğinin azaltımı için birer araç olarak, Çevresel Etki

Değerlendirmesi ve Stratejik Çevresel Etki Değerlendirmesi sizce ne kadar

etkililer? (1 – etkili herhangi bir araç yok / 5 – etkili bir system var):

o Lütfen Seçiniz

20.1. Lütfen açıklayınız:

124

21. Genel anlamda, Türkiye’de iklim değişikliği bağlantılı konularda denetim (yürütme)

düzeyi sizce ne kadar etkili? (1 – etkili herhangi bir araç yok / 5 – etkili bir system

var):

o Lütfen Seçiniz

21.1. Lütfen açıklayınız:

22. Lütfen çalıştığınız kurumda iklim değişikliği bağlantılı yapılan işlerin

işlevselliği/organizasyonu konularda önerilerde bulununuz.

o

23. Lütfen iklim değişikliği bağlantılı iş ve görevlerle ilişkili finansal kaynaklar

konusunda önerilerde bulununuz.

o

24. İklim değişikliği bağlantılı kapasite geliştirme çalışmalarına katıldınız mı / katılmayı

planlıyor musunuz?

o Evet

o Hayır

24.1. Lütfen daha fazla bilgi veriniz:

24.2. Sizce kendiniz için iklim değişikliği bağlantılı konularda bilgi ve beceri

geliştirme ihtiyacı söz konusu mu?

o Evet

o Hayır

o Lütfen açıklayınız

125

25. Türkiye’deki İklim Değişikliği Kurumsal düzenlemeleri açısından SİZİN

KURUMUNUZ için GÜÇLÜ YÖNLER sizce aşağıdakilerden hangileri olabilir?

(Lütfen en fazla 3 seçenek işaretleyiniz)

o Kurumsal ve yasal bir ulusal çerçeveye sahip iklim değişikliği

yönetiminin varlığı

o BMİDÇS’nin onaylanmış olması; AB üyelik müzakereleri sürecinde

27.Faslın (Çevre ve İklim Değişikliği) açılmış olması

o İklim Değişikliği ve Hava Yönetimi Koordinasyon Kurulu’nun varlığı

o Yetkin ve ilgili kurum mevzuatlarında Düşük Karbonlu Kalkınma

(DKK) ile ilgili düzenlemelerin varlığı

o İklim konularında bilgi ve uzmanlık; iklim bilimcilerden, mühendislere

ve çevre hukuku uzmanlarına kadar nitelikli profesyoneller

o DKK konularında (iyi) uygulamalar ve sürekli devam eden öğrenme

26. Türkiye’deki İklim Değişikliği Kurumsal düzenlemeleri açısından

KENDİNİZ/ÇALIŞAN olarak GÜÇLÜ YÖNLERİNİZ sizce aşağıdakilerden hangileri

olabilir? (Lütfen en az 1 seçenek işaretleyiniz)

o İklim değişikliği bağlantılı konularda detaylı bilgi

o İklim değişikliği bağlantılı konularda beceri ve uzmanlık

o Detaylı bir görev tanımına sahip olmak

o Çalışanlar arasında iyi iletişim

o Diğer (Lütfen açıklayınız)


KURUMUNUZ için ZAYIF YÖNLER sizce aşağıdakilerden hangileri olabilir?

(Lütfen en fazla 3 seçenek işaretleyiniz)

o İklim değişikliği etkileri konusunda farkındalık seviyesi; ulusal ve dış

paydaşlar açısından politika ve yasal çerçevenin netliği

o İklim değişikliği iyi anlaşılmıyor ve önemli bir politik konu değil (daha

çok ekonomik büyüme, ticaret ve yatırım gibi yoksulluğun azaltılması ve

benzeri konulara odaklanılıyor)

126

o DKK açısından gelecekteki kaynak ihtiyaçlarına ilişkin devlet

kurumları arasındaki farkındalık

o Kurumlararasında iklim değişikliğinin azaltılmasıyla bağlantılı

politika ve tedbirlerde örtüşme (tekrar); bir kurumun iklim

değişikliği/çevre koruma konularında entegre bir yaklaşım geliştirme

becerisi

o DKK yönetimi açısından yeterli bir altyapı ve kurumsal koordinasyon

eksikliği; ilgili kurumlar arasındaki ilişkiler; sektörel yaklaşım

o DKK için detaylı ve kompleks bir kurumsal çerçeve; İklim Değişikliği

ve Hava Yönetimi Koordinasyon Kurulu işlev ve yetkilerinde boşluk

o Teknik destek / ekipman kaynakları; teknik kaynak eksikliği (açık

rehberler, bilgisayar modelleri); iklim değişikliği bağlantılı kalıcı bilgi ve

veri

o Özellikle iklim değişikliği yetkin bakanlığında yetersiz insan

kaynakları; iklim değişikliği politikalarının uygulanmasında boşluklar;

yasal gereklerin uygulanmasında düşük seviye; Uygun yürütme ve

denetim eksikliği


KENDİNİZ/ÇALIŞAN olarak ZAYIF YÖNLERİNİZ sizce aşağıdakilerden hangileri

olabilir? (Lütfen en fazla 3 seçenek işaretleyiniz)

o Kurumların iklim değişikliği konularında çalışan personel sayısı ve

bunların etkili dağılımı

o Personelin iklim değişikliği konusundaki uzmanlığı

o Personel moral ve motivasyonu

o Dengesiz iş yükü

o İklim değişikliği bağlantılı konulardaki eğitimlerde boşluklar

o İklim değişikliği konusunda kimin hangi alanda çalıştığına dair bilgi

eksikliği


KURUMUNUZ için FIRSATLAR sizce aşağıdakilerden hangileri olabilir? (Lütfen en

fazla 3 seçenek işaretleyiniz)

127

o Iklim değişikliğini farklı sektörlere yansıtan, istikrarlı bir kurumsal

çerçeve

o İklim değişikliği bağlantılı BMİDÇS ve AK mekanizmaları arasındaki

sinerji

o DKK için sürdürülebilir finansal kaynaklar; uygun teknik destek /

ekipman kaynakları

o İklim Değişikliği ve Hava Yönetimi Koordinasyon Kurulu’na yetki

verilmesi

o BMİDÇS Sekreteryası ile bağlantı ve iş birliğinin güçlendirilmesi

o Avrupa Çevre Ajansı ile bağlantı ve iş birliğinin geliştirilmeesi ve

güçlendirilmesi

o Kilit konumdaki personelin uygunluğu, yetkin bakanlık ve diğer ilgili

kurumlardaki personel sayısı ve bunların etkili dağılımı

o DKK konusu ve amaçları konusda yetkin kurum ve diğer ilgili

kurumlarda eğitimli uzmanlar

o Ulusal azaltım politika ve tedbirlerinin daha da fazla geliştirilebilmesi

ve uygulanması için farklı devlet kurumlarında iklim değişikliği bilgi

birikiminin güçendirilmesi

Kurumlar arasında varolan resmi ve gayrı-resmi iletişim ve


o İklim değişikliği ve bağlantılı mevzuatın yönetimi için açık yetkinlikler

o Uluslararası sorumluluk / AB Direktifleri’nin uygulanması ve karar

alma süreçleri için açık ve etkili prosedürler

o İlgili bütün kurum ve paydaşlarla iş birliği halinde bir iklim değişikliği

stratejisinin geliştirilmesi, izlenmesi, raporlanması ve gözden geçirilmesi

için kurumsal düzenlemeler

o Görevlerin yerine getirilebilmesi için yeterli personel ve fon; güçlü

yürütme yetki ve kapasitesi

o Bilgili paydaşlar (Parlamento, devlet, sanayi ve genel toplum dahil)

o İklim değişikliği etkileriyle birlikte azaltım ve uyum tedbirleri

konularında farkındalık artırılması

128


KENDİNİZ/ÇALIŞAN olarak FIRSATLARINIZ sizce aşağıdakilerden hangileri


o İklim değişikliği konularında personel uzmanlığı; iklim değişikliği

konularında beceri sahibi profesyoneller

o İklim değişikliği konularında genel bilgi ve uzmanlık

o Personel moral ve motivasyonu

o Dengeli iş yükü

o Kilit konumdaki personelin yetkinliği

o Kurumların sahip olduğu personel sayısı (ve bunların İklim değişikliği

konularında ne kadar etkili dağıldığı)

o Bütün fonksiyonel alan ve özgün seviyeler için tam anlamıyla

geliştirilmiş yetkinlik profili uygulamalarının varlığı

o Yeterli ve adaletli ödüllendirme

o Personel profesyonel gelişimi ve iş başında eğitim için fırsatlar

Bireysel performans ve ürün ya da hizmet kalitesi arasında bağlar

o Üst düzey yönetimin değişim ve modernizasyona açıklığı

o Üst ve orta düzey pozisyonların beceri seviyeleri

o Liderlerin personelden iyileştirme konusunda öneri alma ve görüş

toplama düzeyi


KURUMUNUZ için TEHDİTLER sizce aşağıdakilerden hangileri olabilir? (Lütfen en

fazla 3 seçenek işaretleyiniz)

o Daha fazla afet ve iklim değişikliği riskiyle güvenli olmayan kalkınma

o İklim değişikliği azaltımı bağlantılı konulardaki finansal ve ilişkili

öngörülerin doğruluğu

o Farklı programlar kapsamında fonların varlığı; DKK uygulamaları,

eğitim ve diğer faaliyetleri destekleyecek fonların eksikliği

o Devletin iklim değişikliği politika ve yasal çerçevesine sosyal değişim

konularının entegre edilme ölçüsü

129

o Yetkin ve ilgili bakanlıklar arasında koordinasyon ve bilgi akışı

açısından yatay ve dikey kopukluklar

o Varolan bakanlık yapılarının sürdürülebilirliği

o İklim değişikliği paydaşlarını yanlış yönlendirebilecek yetersiz veri


KENDİNİZ/ÇALIŞAN olarak TEHDİTLERİNİZ sizce aşağıdakilerden hangileri


o Bakanlık ve kurum yöneticilerinin, kıdemli memurların bağımsızlık ve

profesyonelliklerine ne derece saygı gösterdiği

o Bakanlık ve kurum yöneticilerine, kıdemli memurların genel anlamda

ne ölçüde “açık ve korkusuzca” öneri getirebildiği

o Özel eğitimlere katılanlar dâhil, iklim değişikilği azaltımı konularında

önemli konumdaki kişilerin istikrarsızlığı (görev yeri değişimi gibi)

33. Lütfen, KURUMSAL VE İNSAN KAPASİTESİ konularına odaklı olarak, iklim

değişikliği ve düşük karbonlu kalkınmaya ilişkin ek görüşlerinizi yazınız.

Teşekkür Ederiz! Katkılarınız Bizim için Önemli.

Bu doküman Avrupa Birliği ve Türkiye Cumhuriyeti’nin finansal desteği ile hazırlanmıştır.

Bu yayın içeriğinden yalnızca Hulla & Co Human Dynamics KG sorumludur ve hiçbir

şekilde Avrupa Birliği ve Türkiye Cumhuriyeti’nin görüşlerini yansıtmamaktadır.

Düük Karbonlu Kalkınma i çin Çözümsel · Teknik Destek Projesi Proje No:...

Documents

Transcript of Düük Karbonlu Kalkınma i çin Çözümsel · Teknik Destek Projesi Proje No:...