DISCIPLINSKO PRAVO - OPŠTA PITANJA

Vežbe

DISCIPLINSKO PRAVO - OPŠTA PITANJADisciplinsko pravo reguliše i obrađuje

disciplinu i disciplinsku odgovornost u vezi sa odnosima u radu i položajem radnika u tim odnosima. Sa ovog aspekta, disciplinsko pravo obrađuje radnu disciplinu i disciplinsku odgovornost radnika u celini, bez obzira na svojstvo radnika, na organizacionu jedinicu, odnosno na karakter i vrstu službe u kojoj je zapošljen itd., tj, u svim oblastima rada.

DISCIPLINSKO PRAVO – RADNA DISCIPLINANaziv »disciplina« može da ima različita značenja

i smisao, te da izražava različite pojmove. Sve zavisi od toga o kojoj se oblasti društvene aktivnosti radi u kojoj se ona pojavljuje i koja je grana pravnog sistema reguliše.

Govori se o disciplini kao naučnoj i pozitivnoj grani prava (npr., radno pravo, ili upravno pravo kao posebna pravna disciplina ili grana prava), o društvenoj disciplini, o planskoj ili finansijskoj disciplini, o vojnoj disciplini, o ekonomskoj disciplini, o radnoj ili službenoj disciplini, itd.

DISCIPLINSKO PRAVO – RADNA DISCIPLINARadno pravo, odnosno disciplinsko pravo

prvenstveno se bavi onom disciplinom koja se odnosi na rad i ponašanje radnika u radu ili u vezi sa radom. Istina, terminologija ovde nije potpuno izjednačena jer dok zakoni u oblasti rada ne govore uopšte o »disciplini« već upotrebljavaju termin »radna obaveza«, dotle neki drugi zakoni služe se terminom i pojmom »radna disciplina«.

DISCIPLINSKO PRAVO – RADNA DISCIPLINARadna displina u smislu Zakona o radu obuhvata

»utvrđene radne dužnosti i obaveze o ponašanju radnika za vreme rada ili u vezi sa radom« .

Prema tome, pojam radne discipline, predstavlja skup utvrđenih radnih dužnosti (obaveza) o ponašanju radnika i službenika za vreme, samog procesa (trajanja) rada ili u vezi sa radom.

DISCIPLINSKO PRAVO – RADNA DISCIPLINAPozitivno zakonodavstvo u disciplinsko pravo ne

uključuje izričito pravila o ponašanju, zaposlenog van rada, van službe.

DISCIPLINSKO PRAVO – RADNA DISCIPLINAOPŠTI POJAM RADNE DISCIPLINE

RADNIKA:SKUP UTVRĐENIH DUŽNOSTI (OBAVEZA) O

PONAŠANJU ZAPOSLENOG ZA VREME PROCESA I TRAJANJA RADA ILI U VEZI SA RADOM (SLUŽBOM), KAO I DUŽNOSTI O PONAŠANJU ZAPOSLENOG VAN RADA, VAN SLUŽBE.

DISCIPLINSKO PRAVO – RADNA DISCIPLINAU okviru ovog pojma mogla bi se praviti

razlika između discipline rada i discipline ponašanja. Disciplina rada obùhvatala bi sve radne dužnosti za vreme samog rada ili u vezi sa radom, odnosno vršenjem službe, „dok bi disciplina ponašanja obuhvatala dužnosti radnika van rada, van službe, tj. dužnosti koje se odnose na držanje radnika van rada, van službe, na njegovo ponašanje u privatnom životu.

DISCIPLINSKO PRAVO – RADNA DISCIPLINATo bi bio pojam radne discipline u objektivnom

smislu, iz kojeg je isključena discipliska odgovornost, jer ona dolazi kao posledica (povrede) radne discipline, te ne ulazi u sam pojam radne discipline kao utvrđenog poretka.

Iz ovog pojma proizilazi da radna disciplina (u subjektivnom smislu) nalaže radnicima da tačno ispunjavaju svoje radne obaveze i dužnosti, dok su ovlašćeni organi i druga odgovorna lica dužni da se staraju o udruživanju i jačanju radne discipline, te su lično odgovorni ako ona nije na visini.

Odnos radne discipline i disciplinske vlasti prema hijerarhijskoj vlasti.Radnu disciplinu treba razlikovati od pojma hijerarhijskog

uređenja službe i vlasti, koja znači pravni odnos vertikalne podređenosti — nadređenosti viših i nižih u vršenju rada odnosno posla, iz kojeg proizilazi pravo (ovlašćenje) viših, pretpostavljenih da izdaju naređenja radnicima u toku rada (vršenja funkcije), i dužnosti ovih da poštuju i izvršavaju takva naređenja, pod uslovima utvrđenim pravnim propisima. Otuda, ovu hijerarhijsku vlast, koja predstavlja utvrđen red i stepen starešinstva (viši i niži) — treba razlikovati od disciplinske vlasti, koja znači pravo disciplinskog kažnjavanja za povrede radne discipline, jer se disciplinska vlast ne mora uvek pojavljivati kao sankcija hijerarhijske vlasti, budući da se ona vrši i nad službenicima koji nisu potčinjeni hijerarhijskoj vlasti.

Odnos radne discipline i disciplinske vlasti prema hijerarhijskoj vlasti.Radna disciplina i hijerarhijsko uređenje rada

i službe (organizacije) delimično se poklapaju, tako da izgleda kao da je disciplinska vlast samo jedna manifestacija hijerarhijske vlasti.

DISCIPLINSKO PRAVO - OPŠTA PITANJAShvatanje u teoriji. U pravnoj teoriji

raspravlja se o osnovu disciplinske vlasti šefova preduzeća — poslodavaca. Svaka društvena organizacija pretpostavlja postojanje disciplinske vlasti kažnjavanja u slučaju nepoštova nja unutrašnjih normi, u organizaciji. Samo pitanje je: koji je izvor, odnosno osnov ove vlasti. Postoje dve suprotne koncepcije u doktrini.

DISCIPLINSKO PRAVO - OPŠTA PITANJAa) Po jednoj koncepciji, individualističkoj i ugovornoj,

disciplinska vlast ima svoj izvor, svoje poreklo u saglasnosti volja. To je individualni Ugovor o radu između radnika i poslodavca, koji poslodavcu daje vlast i pravo da izriče, sankcije za povrede obaveza koje bi bile štetne za poslodavca, tako da bi se kazna svodila na jednu reparaciju ustanovljene štete. Prema tome, zaključenjem ugovora o radu radnik slobodno i dobrovoljno preuzima obavezu da se potčini šefu preduzeća odnosno njegovoj vlasti kažnjavanja.U stvari, unutrašnja pravila su samo jedan aneks ugovoru o radu prećutno prihvaćen od strane radnika.

DISCIPLINSKO PRAVO - OPŠTA PITANJADruga koncepcija jeste statusna ili institucionalna koja

pobija prvu koncepciju. Ugovorna koncepcija meša pitanje disciplinske sankcije sa građanskom sankcijom za naknadu štete.

Disciplinsko pravo ima svoj izvor ne u individualnom ugovoru o radu, jer se ovo pravo vrši u stvarnosti i onda kad nije predviđeno ugovorom, a vrši se i nad radnicima preduzeća koji nisu vezani ugovorom (npr., u slučaju kada je ugovor poništen). U stvari, ovde se radi o jednom pravu koje je nedeljivo od položaja šefa preduzeća. Disciplinska vlast je neophodna dopuna i potvrda normativnoj vlasti i prava upravljanja, jer život jedne zajednice bio bi kompromitovana ako odgovorni autoritet ne bi mogao da sankcioniše pravila rukovođenja koja se nameću članovima grupe.

DISCIPLINSKO PRAVO - OPŠTA PITANJADisciplinska vlast se prema tome formira

samostalno u svakoj instituciji, javnoj ili privatnoj. Tako, disciplinska vlast nalazi svoj osnov u pravu upravljanja preduzećem. Ovo pravo izražava stanje potčinjenosti radnika poslodavcu koje je karakterističan elemenat radnog odnosa. To pravo je prirodna prerogativa poslodavca i nije potrebno da bude predviđena ugovorom: postoji jedno subjektivno stanje koje proizlazi iz ulaženja radnika u instituciju šefa preduzeća, koji vrši svoju vlast naredbama ili uputstvima.