Dijital Radyoloji...•Yapay zeka ve dijital görüntü işleme tekniklerinin birlikte...
Transcript of Dijital Radyoloji...•Yapay zeka ve dijital görüntü işleme tekniklerinin birlikte...
![Page 1: Dijital Radyoloji...•Yapay zeka ve dijital görüntü işleme tekniklerinin birlikte kullanımını gerektirir. •Tipik uygulamaları•Mamografi ... Genelde 3-4 haftalık kısa](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012007/6119c3af898573002736c892/html5/thumbnails/1.jpg)
Dijital Radyoloji
Prof.Dr.Nail Bulakbaşı
Yakın Doğu Üniversitesi Tıp Fakültesi
Radyoloji Anabilim Dalı
![Page 2: Dijital Radyoloji...•Yapay zeka ve dijital görüntü işleme tekniklerinin birlikte kullanımını gerektirir. •Tipik uygulamaları•Mamografi ... Genelde 3-4 haftalık kısa](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012007/6119c3af898573002736c892/html5/thumbnails/2.jpg)
Öğrenim hedefleri
• Dijital Radyografi • DR sistemleri
• CR sistemleri
• Dijital floroskopi
• Bilgisayar destekli tanı
• DICOM
• PACS
• Teleradyoloji
![Page 3: Dijital Radyoloji...•Yapay zeka ve dijital görüntü işleme tekniklerinin birlikte kullanımını gerektirir. •Tipik uygulamaları•Mamografi ... Genelde 3-4 haftalık kısa](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012007/6119c3af898573002736c892/html5/thumbnails/3.jpg)
Amaç
![Page 4: Dijital Radyoloji...•Yapay zeka ve dijital görüntü işleme tekniklerinin birlikte kullanımını gerektirir. •Tipik uygulamaları•Mamografi ... Genelde 3-4 haftalık kısa](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012007/6119c3af898573002736c892/html5/thumbnails/4.jpg)
Neden Dijital?
• Radyasyona konvansiyonel filmin yanıtı sigmoidal (KE) iken dijital sistemlerin yanıtı lineerdir. • Daha geniş dinamik aralık
• Tekrar çekim azalma
• Daha iyi kontrast çözünürlük
• Daha gelişmiş latitude.
OD
1
2
3
4
0,3 0,9 2,1 3,3
Log rölatif ekspojur
1,5 2,7
![Page 5: Dijital Radyoloji...•Yapay zeka ve dijital görüntü işleme tekniklerinin birlikte kullanımını gerektirir. •Tipik uygulamaları•Mamografi ... Genelde 3-4 haftalık kısa](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012007/6119c3af898573002736c892/html5/thumbnails/5.jpg)
İkilik düzen (Binary=Bit)
![Page 6: Dijital Radyoloji...•Yapay zeka ve dijital görüntü işleme tekniklerinin birlikte kullanımını gerektirir. •Tipik uygulamaları•Mamografi ... Genelde 3-4 haftalık kısa](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012007/6119c3af898573002736c892/html5/thumbnails/6.jpg)
İkilik düzen (Binary=Bit)
![Page 7: Dijital Radyoloji...•Yapay zeka ve dijital görüntü işleme tekniklerinin birlikte kullanımını gerektirir. •Tipik uygulamaları•Mamografi ... Genelde 3-4 haftalık kısa](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012007/6119c3af898573002736c892/html5/thumbnails/7.jpg)
Görüntü dijitalizasyonu
• Uzaysal (Spatial) dijitalizasyon: • Piksellerden bir matriks
oluşturulur
• Pixel = Picture x Element
• Voxel = Volume x Element
• Analog dijital çevrim (ADC) • Her bir piksel için analog
sinyalin dijitalize edilmesi
![Page 8: Dijital Radyoloji...•Yapay zeka ve dijital görüntü işleme tekniklerinin birlikte kullanımını gerektirir. •Tipik uygulamaları•Mamografi ... Genelde 3-4 haftalık kısa](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012007/6119c3af898573002736c892/html5/thumbnails/8.jpg)
Uzaysal (Spatial) dijitalizasyon
![Page 9: Dijital Radyoloji...•Yapay zeka ve dijital görüntü işleme tekniklerinin birlikte kullanımını gerektirir. •Tipik uygulamaları•Mamografi ... Genelde 3-4 haftalık kısa](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012007/6119c3af898573002736c892/html5/thumbnails/9.jpg)
Kaç tane piksel gerekli ?
• Standart TV matriksi 512x512
• İyi görüntü için TV’deki 512 sıranın her biri için 512 piksel yaratmak gerekir: 512 piksel/sıra
• Yeni sistemlerde 1024 piksel/sıra (hi-res)
![Page 10: Dijital Radyoloji...•Yapay zeka ve dijital görüntü işleme tekniklerinin birlikte kullanımını gerektirir. •Tipik uygulamaları•Mamografi ... Genelde 3-4 haftalık kısa](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012007/6119c3af898573002736c892/html5/thumbnails/10.jpg)
Analog dijital çevrim (ADC)
• Örnekleme oranı (sample/sn) – frekans
• Örnek başına bit sayısı (12 bit/sample gibi)
• Bit sayısı (n) = 2n level (12 bit=4096 level)
0 1 1 0 1 1 1 0 0 1
![Page 11: Dijital Radyoloji...•Yapay zeka ve dijital görüntü işleme tekniklerinin birlikte kullanımını gerektirir. •Tipik uygulamaları•Mamografi ... Genelde 3-4 haftalık kısa](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012007/6119c3af898573002736c892/html5/thumbnails/11.jpg)
Analog dijital çevrim (ADC)
![Page 12: Dijital Radyoloji...•Yapay zeka ve dijital görüntü işleme tekniklerinin birlikte kullanımını gerektirir. •Tipik uygulamaları•Mamografi ... Genelde 3-4 haftalık kısa](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012007/6119c3af898573002736c892/html5/thumbnails/12.jpg)
Dijital görüntü oluşumu
![Page 13: Dijital Radyoloji...•Yapay zeka ve dijital görüntü işleme tekniklerinin birlikte kullanımını gerektirir. •Tipik uygulamaları•Mamografi ... Genelde 3-4 haftalık kısa](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012007/6119c3af898573002736c892/html5/thumbnails/13.jpg)
Analog dijital çevrim (ADC)
![Page 14: Dijital Radyoloji...•Yapay zeka ve dijital görüntü işleme tekniklerinin birlikte kullanımını gerektirir. •Tipik uygulamaları•Mamografi ... Genelde 3-4 haftalık kısa](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012007/6119c3af898573002736c892/html5/thumbnails/14.jpg)
Dijital radyografi yöntemleri
CR Fosfor plakalar
DR
Doğrudan dönüştürme
Amorf selenyum
Dolaylı dönüştürme
Sintilasyon TFT
Sintilasyon CCD/CMOS
![Page 15: Dijital Radyoloji...•Yapay zeka ve dijital görüntü işleme tekniklerinin birlikte kullanımını gerektirir. •Tipik uygulamaları•Mamografi ... Genelde 3-4 haftalık kısa](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012007/6119c3af898573002736c892/html5/thumbnails/15.jpg)
CR-Bilgisayarlı radyografi
•İmaj reseptörü:
•Işınla uyarılabilir fosfor ekran
•Işın güçlendirici ekran (screen/ranforsatör) ile benzer yapıda
•Baryum Florohalid (BaFI, BaFBr, BaFCl)
•Europium – Aktivatör (elektron sağlayıcı)
![Page 16: Dijital Radyoloji...•Yapay zeka ve dijital görüntü işleme tekniklerinin birlikte kullanımını gerektirir. •Tipik uygulamaları•Mamografi ... Genelde 3-4 haftalık kısa](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012007/6119c3af898573002736c892/html5/thumbnails/16.jpg)
CR akışı
Kaset Çekim Okuma Silme
![Page 17: Dijital Radyoloji...•Yapay zeka ve dijital görüntü işleme tekniklerinin birlikte kullanımını gerektirir. •Tipik uygulamaları•Mamografi ... Genelde 3-4 haftalık kısa](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012007/6119c3af898573002736c892/html5/thumbnails/17.jpg)
“Flat Panel” CR
![Page 18: Dijital Radyoloji...•Yapay zeka ve dijital görüntü işleme tekniklerinin birlikte kullanımını gerektirir. •Tipik uygulamaları•Mamografi ... Genelde 3-4 haftalık kısa](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012007/6119c3af898573002736c892/html5/thumbnails/18.jpg)
![Page 19: Dijital Radyoloji...•Yapay zeka ve dijital görüntü işleme tekniklerinin birlikte kullanımını gerektirir. •Tipik uygulamaları•Mamografi ... Genelde 3-4 haftalık kısa](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012007/6119c3af898573002736c892/html5/thumbnails/19.jpg)
F – Merkezi (Ara Bant) (Yasak Alan)
X-ışını
Kondüksiyon Bandı
Valens Bandı
e- e- Eu+3 Eu+2
Baryum florohalid: Eu+2 enerji band yapısı
![Page 20: Dijital Radyoloji...•Yapay zeka ve dijital görüntü işleme tekniklerinin birlikte kullanımını gerektirir. •Tipik uygulamaları•Mamografi ... Genelde 3-4 haftalık kısa](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012007/6119c3af898573002736c892/html5/thumbnails/20.jpg)
Eu+2 Eu+3
Kondüksiyon Bandı
Valens Bandı
e- Neon-Helyum Laser
Foton
Işınçoğaltıcı tüp (Photomultiplier)
Sinyal
ADC
CR Okuma
![Page 21: Dijital Radyoloji...•Yapay zeka ve dijital görüntü işleme tekniklerinin birlikte kullanımını gerektirir. •Tipik uygulamaları•Mamografi ... Genelde 3-4 haftalık kısa](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012007/6119c3af898573002736c892/html5/thumbnails/21.jpg)
CR Bulanıklaşması
![Page 22: Dijital Radyoloji...•Yapay zeka ve dijital görüntü işleme tekniklerinin birlikte kullanımını gerektirir. •Tipik uygulamaları•Mamografi ... Genelde 3-4 haftalık kısa](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012007/6119c3af898573002736c892/html5/thumbnails/22.jpg)
DR-Dijital radyografi
![Page 23: Dijital Radyoloji...•Yapay zeka ve dijital görüntü işleme tekniklerinin birlikte kullanımını gerektirir. •Tipik uygulamaları•Mamografi ... Genelde 3-4 haftalık kısa](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012007/6119c3af898573002736c892/html5/thumbnails/23.jpg)
DR-Dijital Radyografi
• Latent görüntü oluşumu ile okuma ve dijitasyonun bir arada olduğu sistemler
![Page 24: Dijital Radyoloji...•Yapay zeka ve dijital görüntü işleme tekniklerinin birlikte kullanımını gerektirir. •Tipik uygulamaları•Mamografi ... Genelde 3-4 haftalık kısa](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012007/6119c3af898573002736c892/html5/thumbnails/24.jpg)
Amorf Silikon + TFT
![Page 25: Dijital Radyoloji...•Yapay zeka ve dijital görüntü işleme tekniklerinin birlikte kullanımını gerektirir. •Tipik uygulamaları•Mamografi ... Genelde 3-4 haftalık kısa](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012007/6119c3af898573002736c892/html5/thumbnails/25.jpg)
Fill Factor = Doluluk Oranı
Doluluk oranı
![Page 26: Dijital Radyoloji...•Yapay zeka ve dijital görüntü işleme tekniklerinin birlikte kullanımını gerektirir. •Tipik uygulamaları•Mamografi ... Genelde 3-4 haftalık kısa](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012007/6119c3af898573002736c892/html5/thumbnails/26.jpg)
Dolaylı / Doğrudan dönüştürme
Seibert JA. Applied Radiology 2009 May:21-29
![Page 27: Dijital Radyoloji...•Yapay zeka ve dijital görüntü işleme tekniklerinin birlikte kullanımını gerektirir. •Tipik uygulamaları•Mamografi ... Genelde 3-4 haftalık kısa](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012007/6119c3af898573002736c892/html5/thumbnails/27.jpg)
Doğrudan dönüştürme (Amorf Selenyum)
![Page 28: Dijital Radyoloji...•Yapay zeka ve dijital görüntü işleme tekniklerinin birlikte kullanımını gerektirir. •Tipik uygulamaları•Mamografi ... Genelde 3-4 haftalık kısa](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012007/6119c3af898573002736c892/html5/thumbnails/28.jpg)
Elektrod
Cam Substrat
Fotodiyot Transistor-TFT
Fotoiletken - +
Amorf
Selenium
a- Se
ADC
Sinyal
Doğrudan dönüştürme-DR Görüntü oluşum basamakları
- - -
- + +
+ +
![Page 29: Dijital Radyoloji...•Yapay zeka ve dijital görüntü işleme tekniklerinin birlikte kullanımını gerektirir. •Tipik uygulamaları•Mamografi ... Genelde 3-4 haftalık kısa](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012007/6119c3af898573002736c892/html5/thumbnails/29.jpg)
Dolaylı dönüştürme Sintilasyon-TFT
![Page 30: Dijital Radyoloji...•Yapay zeka ve dijital görüntü işleme tekniklerinin birlikte kullanımını gerektirir. •Tipik uygulamaları•Mamografi ... Genelde 3-4 haftalık kısa](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012007/6119c3af898573002736c892/html5/thumbnails/30.jpg)
Cam Substrat
Fosfor
Gd2O2S:Tb
CsI:Tl
X-Işını
Fotodetektör (Fotodiyod)
ADC Sinyal
Transistor-TFT
Dolaylı dönüştürme Sintilasyon-TFT
![Page 31: Dijital Radyoloji...•Yapay zeka ve dijital görüntü işleme tekniklerinin birlikte kullanımını gerektirir. •Tipik uygulamaları•Mamografi ... Genelde 3-4 haftalık kısa](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012007/6119c3af898573002736c892/html5/thumbnails/31.jpg)
CCD (Charged Couple Device) kamera
![Page 32: Dijital Radyoloji...•Yapay zeka ve dijital görüntü işleme tekniklerinin birlikte kullanımını gerektirir. •Tipik uygulamaları•Mamografi ... Genelde 3-4 haftalık kısa](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012007/6119c3af898573002736c892/html5/thumbnails/32.jpg)
Sintilatör
Görünür
Işık
X-Işını
Optik odaklama
Fotosit
Silikon CCD
(Charge
Coupled
Device)
Dolaylı dönüştürme Sintilasyon-TFT
![Page 33: Dijital Radyoloji...•Yapay zeka ve dijital görüntü işleme tekniklerinin birlikte kullanımını gerektirir. •Tipik uygulamaları•Mamografi ... Genelde 3-4 haftalık kısa](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012007/6119c3af898573002736c892/html5/thumbnails/33.jpg)
Fotosit
Silikon
Fotosit
Silikon
Fotosit
Silikon
ADC Sinyal
![Page 34: Dijital Radyoloji...•Yapay zeka ve dijital görüntü işleme tekniklerinin birlikte kullanımını gerektirir. •Tipik uygulamaları•Mamografi ... Genelde 3-4 haftalık kısa](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012007/6119c3af898573002736c892/html5/thumbnails/34.jpg)
Dijital floroskopi
![Page 35: Dijital Radyoloji...•Yapay zeka ve dijital görüntü işleme tekniklerinin birlikte kullanımını gerektirir. •Tipik uygulamaları•Mamografi ... Genelde 3-4 haftalık kısa](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012007/6119c3af898573002736c892/html5/thumbnails/35.jpg)
![Page 36: Dijital Radyoloji...•Yapay zeka ve dijital görüntü işleme tekniklerinin birlikte kullanımını gerektirir. •Tipik uygulamaları•Mamografi ... Genelde 3-4 haftalık kısa](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012007/6119c3af898573002736c892/html5/thumbnails/36.jpg)
Dijital floroskopi
• DSA ve floroskopik çalışmalarda kameraya uygun ışık seviyesinin gitmesini sağlayan elektronik apertur bulunur
• Dijital işlemci
• Yüksek kaliteli görüntü ve “road mapping”
![Page 37: Dijital Radyoloji...•Yapay zeka ve dijital görüntü işleme tekniklerinin birlikte kullanımını gerektirir. •Tipik uygulamaları•Mamografi ... Genelde 3-4 haftalık kısa](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012007/6119c3af898573002736c892/html5/thumbnails/37.jpg)
Dijital floroskopi
• Kamera özellikleri:
• QM eklenmesin diye düşük elektronik noise
• Genelde yüksek çözünürlüklü (10242)
• CCD en sık kullanılan yöntem
• Aktif matriks TFT
• CMOS
![Page 38: Dijital Radyoloji...•Yapay zeka ve dijital görüntü işleme tekniklerinin birlikte kullanımını gerektirir. •Tipik uygulamaları•Mamografi ... Genelde 3-4 haftalık kısa](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012007/6119c3af898573002736c892/html5/thumbnails/38.jpg)
DSA: Mask çıkarım modeli
![Page 39: Dijital Radyoloji...•Yapay zeka ve dijital görüntü işleme tekniklerinin birlikte kullanımını gerektirir. •Tipik uygulamaları•Mamografi ... Genelde 3-4 haftalık kısa](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012007/6119c3af898573002736c892/html5/thumbnails/39.jpg)
DSA: Zaman çıkarım modeli
![Page 40: Dijital Radyoloji...•Yapay zeka ve dijital görüntü işleme tekniklerinin birlikte kullanımını gerektirir. •Tipik uygulamaları•Mamografi ... Genelde 3-4 haftalık kısa](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012007/6119c3af898573002736c892/html5/thumbnails/40.jpg)
Dual Enerji
![Page 41: Dijital Radyoloji...•Yapay zeka ve dijital görüntü işleme tekniklerinin birlikte kullanımını gerektirir. •Tipik uygulamaları•Mamografi ... Genelde 3-4 haftalık kısa](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012007/6119c3af898573002736c892/html5/thumbnails/41.jpg)
Dual Enerji
![Page 42: Dijital Radyoloji...•Yapay zeka ve dijital görüntü işleme tekniklerinin birlikte kullanımını gerektirir. •Tipik uygulamaları•Mamografi ... Genelde 3-4 haftalık kısa](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012007/6119c3af898573002736c892/html5/thumbnails/42.jpg)
Bilgisayar destekli tanı
• CAD (Computer-Aided Diagnosis)
• Radyografi, mamografi, BT, MRG ve US görüntülerinin radyologca hızlı ve doğru değerlendirilmesine yardımcı olan programdır.
• Yapay zeka ve dijital görüntü işleme tekniklerinin birlikte kullanımını gerektirir.
• Tipik uygulamaları • Mamografi ve MRG’de meme ca saptanması
• BT kolonoskopide polip saptanması
• AC BT’de tümör saptanması ve hacim takibi
![Page 43: Dijital Radyoloji...•Yapay zeka ve dijital görüntü işleme tekniklerinin birlikte kullanımını gerektirir. •Tipik uygulamaları•Mamografi ... Genelde 3-4 haftalık kısa](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012007/6119c3af898573002736c892/html5/thumbnails/43.jpg)
Bilgisayar destekli tanı
![Page 44: Dijital Radyoloji...•Yapay zeka ve dijital görüntü işleme tekniklerinin birlikte kullanımını gerektirir. •Tipik uygulamaları•Mamografi ... Genelde 3-4 haftalık kısa](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012007/6119c3af898573002736c892/html5/thumbnails/44.jpg)
Bilgisayar destekli tanı
• İşlem öncesi • Artefaktların azaltılması
• Görüntü noise’nun azaltılması
• Harmonizasyon
• Segmentasyon • Farklı dokuların otomatik ayrımı
• Anatomik veri tabanı/atlasla eşleme
• Yapısal analiz • Bütünlük,şekil, boyut, hacim, yerleşim
• Ortalama gri düzeyi analizi
• ROI içindeki yapıların gri düzey haritalaması
• Değerlendirme (Olasılık hesabı) • En yakın komşu kuralı
• En yakın mesafe kuralı
• Cascade sınıflama
• Bayesian sınıflama
• Çok katmanlı algı (Multilayer perception)
• Radyal tabanlı fonksiyon ağı (RBF)
• SVM
![Page 45: Dijital Radyoloji...•Yapay zeka ve dijital görüntü işleme tekniklerinin birlikte kullanımını gerektirir. •Tipik uygulamaları•Mamografi ... Genelde 3-4 haftalık kısa](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012007/6119c3af898573002736c892/html5/thumbnails/45.jpg)
Volume: 239.75 (mm3)
Extents (x, y, z): 11, 12, 7 (mm)
Length, Width, Height
![Page 46: Dijital Radyoloji...•Yapay zeka ve dijital görüntü işleme tekniklerinin birlikte kullanımını gerektirir. •Tipik uygulamaları•Mamografi ... Genelde 3-4 haftalık kısa](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012007/6119c3af898573002736c892/html5/thumbnails/46.jpg)
Oylum artışı
+24%
İlk çekim İzlem çekimi; 4 ay sonra
Images ©1999, ELCAP Lab, Medical College of Cornell University
Pulmoner nodül analizi
![Page 47: Dijital Radyoloji...•Yapay zeka ve dijital görüntü işleme tekniklerinin birlikte kullanımını gerektirir. •Tipik uygulamaları•Mamografi ... Genelde 3-4 haftalık kısa](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012007/6119c3af898573002736c892/html5/thumbnails/47.jpg)
Gereksinim ve hedef
PACS Kalite
Hız Depo
İletim
![Page 48: Dijital Radyoloji...•Yapay zeka ve dijital görüntü işleme tekniklerinin birlikte kullanımını gerektirir. •Tipik uygulamaları•Mamografi ... Genelde 3-4 haftalık kısa](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012007/6119c3af898573002736c892/html5/thumbnails/48.jpg)
PACS nedir?
• Picture Archiving and Communications System
• PACS aşağıdaki işlemlere elektronik ortam (bilgisayar ve ağ) sağlar: • Dijital modalitelerden görüntü alır (DICOM formatı)
• Görüntüleri PC ve WS dağıtır
• Ekran üzerinde raporlama
• Depolama (kısa ve uzun dönem)
• İletim (diğer PACS dışı alan)
![Page 49: Dijital Radyoloji...•Yapay zeka ve dijital görüntü işleme tekniklerinin birlikte kullanımını gerektirir. •Tipik uygulamaları•Mamografi ... Genelde 3-4 haftalık kısa](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012007/6119c3af898573002736c892/html5/thumbnails/49.jpg)
Neden PACS ?
• Daha etkin işakışı: • Teknisyenler işlerinin %50’ni film toplamakla geçirir
• ÇKBT gibi binlerce kesitin filmle değerlendirilmesi zordur
• Daha hızlı tıbbi hizmet: • Çekim biter bitmez görüntüler değerlendirme için hazır
• Uzaktan klinisyenle konsültasyon olası
• Daha ekonomik: • Film kaybı ortadan kalkar
• Üretkenlik artar
• Tekrar basımlar azalır
• Dijital ortamda kayıt ve rapor
![Page 50: Dijital Radyoloji...•Yapay zeka ve dijital görüntü işleme tekniklerinin birlikte kullanımını gerektirir. •Tipik uygulamaları•Mamografi ... Genelde 3-4 haftalık kısa](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012007/6119c3af898573002736c892/html5/thumbnails/50.jpg)
PACS bileşenleri
• Ağ • Veri toplama / dağıtma / iletim
• Sunucu • Veri tabanının kontrol ve
devamlılığını sağlar
• Arşiv (ikincil depolama) • Kısa süresi (günlük görüntüler)
• Uzun süreli (arşiv)
• İş istasyonları • Okuma ve raporlama
![Page 51: Dijital Radyoloji...•Yapay zeka ve dijital görüntü işleme tekniklerinin birlikte kullanımını gerektirir. •Tipik uygulamaları•Mamografi ... Genelde 3-4 haftalık kısa](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012007/6119c3af898573002736c892/html5/thumbnails/51.jpg)
PACS için bilinmesi gerekenler
• 1 K x 1 K = 1 M (örnek, 2K x 1.5 K = 3 M)
• 1 K x 1 M = 1 G (Gig),
• Dijital görüntü = “piksel”lerin “matriks”i
• Her piksel grilik düzeyini ifade eden bir ikili (binary) değer içerir
• 1 veya 2 byte/piksel • Bir: (US, NT)
• İki: (BT, MR, DR)
![Page 52: Dijital Radyoloji...•Yapay zeka ve dijital görüntü işleme tekniklerinin birlikte kullanımını gerektirir. •Tipik uygulamaları•Mamografi ... Genelde 3-4 haftalık kısa](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012007/6119c3af898573002736c892/html5/thumbnails/52.jpg)
Örnek
• 4-yönlü DR: • 2K x 2.5K matriks: 2K x 2.5K = 5 Mega Piksel (MP)
• 5 MP x 2 byte/piksel = 10 Megabyte (MB)/Görüntü
• 4 görüntü x 10 MB/görüntü = 40 MB/Çalışma
• Ortalama BT (300 imaj): • 512 x 512 matriks: 0.5K x 0.5K = 0.25 Mega Piksel
• 0.25 MP x 2 byte/piksel = 0.5 Megabyte/kesit
• 300 kesit x 0.5 MB/kesit = 150 MB/çalışma
• Geniş BT (1200 imaj): • 0.5 Megabytes/kesit
• 1200 kesit x 0.5 MB/kesit = 600 MB/çalışma
![Page 53: Dijital Radyoloji...•Yapay zeka ve dijital görüntü işleme tekniklerinin birlikte kullanımını gerektirir. •Tipik uygulamaları•Mamografi ... Genelde 3-4 haftalık kısa](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012007/6119c3af898573002736c892/html5/thumbnails/53.jpg)
Ağ
• “İletişim” sorumlusu: • Görüntülerin toplanması/dağıtımı/iletimi
• Tamamen yerleşik standartlar ile çalışır
• Ağ donanımı: • Eternet: 10- veya 100-Base T
• Gigabit (1000Base-T) & Fiber kablolar “kan damarları”
• Protokol ve yazılım: • Ağ protokolü: TCP/IP (The Internet Standard)
• Görüntü formatı: DICOM 3.0 (anahtar)
![Page 54: Dijital Radyoloji...•Yapay zeka ve dijital görüntü işleme tekniklerinin birlikte kullanımını gerektirir. •Tipik uygulamaları•Mamografi ... Genelde 3-4 haftalık kısa](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012007/6119c3af898573002736c892/html5/thumbnails/54.jpg)
Örnek
• Ortalama BT (150 MB) 100-Base T • 100 Base-T: max 100 Mbit/sn (60 ortalama)
• 150 Mbyte x 8 bit/byte = 1200 Mbit
• 1200 Mbit / 60 Mbit/sn = 20 seconds
• Geniş BT (600 MB) 100-Base T • 100 Base-T: max 100 Mbit/sn (60 ortalama)
• 600 Mbyte x 8 bit/byte = 4800 Mbit
• 4800 Mbit / 60 Mbit/sn = 80 sn (kahrolabilirsiniz )
![Page 55: Dijital Radyoloji...•Yapay zeka ve dijital görüntü işleme tekniklerinin birlikte kullanımını gerektirir. •Tipik uygulamaları•Mamografi ... Genelde 3-4 haftalık kısa](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012007/6119c3af898573002736c892/html5/thumbnails/55.jpg)
Sunucu
• 5 yıl veya daha uzun sürelik veri bankasını içermeli
• Kullanılan birimin ihtiyaçlarına göre gerekli hacim ve hıza sahip olmalı
• Farklı görevler için farklı sunucular olabilir
• Aynalı “mirrored” sunucuların olması veri tabanının güvenliği için önemli
![Page 56: Dijital Radyoloji...•Yapay zeka ve dijital görüntü işleme tekniklerinin birlikte kullanımını gerektirir. •Tipik uygulamaları•Mamografi ... Genelde 3-4 haftalık kısa](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012007/6119c3af898573002736c892/html5/thumbnails/56.jpg)
Kısa süreli (yakın) arşiv
• Günlük (ve bağlantılı eski) çalışmalar için
• Hızlı bilgi akışını gerektirir: bir çalışma seçildiğinde saniyeler içinde görüntülenmelidir
• En sık kullanılan mimari: • RAID 5 (Redundant Array of Independent Disks)
• Genelde 3-4 haftalık kısa dönem depolama gerektirir
• ~1 yıllık kapasite tercih edilir (eskilere hızlı erişim)
• Burada önemli olan eder/performans ilişkisidir
![Page 57: Dijital Radyoloji...•Yapay zeka ve dijital görüntü işleme tekniklerinin birlikte kullanımını gerektirir. •Tipik uygulamaları•Mamografi ... Genelde 3-4 haftalık kısa](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012007/6119c3af898573002736c892/html5/thumbnails/57.jpg)
Uzun süreli (uzak) arşiv
• Özellikleri: • Hız kritik unsur değil (veriler önceden çekilir = pre-fetched)
• İki bölgede kopya olmalıdır (JCAHO, HIPAA)
• En az 5 yıllık kapasite gereklidir
• Tipi eder/hız ilişkisine bağlıdır
• Arşiv teknolojileri: • Sabit disk tabanlı: En hızlı, en pahalı
• DVD: Orta hızlı, orta pahalı
• Teyp (DLT, LTO, etc): Ucuz ama yavaş
• “Off-site” arşiv: Servis sağlayıcı
![Page 58: Dijital Radyoloji...•Yapay zeka ve dijital görüntü işleme tekniklerinin birlikte kullanımını gerektirir. •Tipik uygulamaları•Mamografi ... Genelde 3-4 haftalık kısa](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012007/6119c3af898573002736c892/html5/thumbnails/58.jpg)
Örnek
• İş hacmi: • BT: 40,000 işlem x 150 MB/işlem = 6 Terabyte
• Radyografi: 75,000 x 40 MB/işlem = 3 Terabyte
• Diğerleri: 1 Terabyte
• Toplam: 10 TB/yıl
• Arşiv gereksinimi: • 5 yıl x 10 TB/yıl = 50 Terabyte
• Not: • 50 TB = 51,200 Gigabyte !!
• 50 TB = 52,428,800 Megabyte !!
![Page 59: Dijital Radyoloji...•Yapay zeka ve dijital görüntü işleme tekniklerinin birlikte kullanımını gerektirir. •Tipik uygulamaları•Mamografi ... Genelde 3-4 haftalık kısa](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012007/6119c3af898573002736c892/html5/thumbnails/59.jpg)
İş istasyonları
• Okuma/değerlendirme
• En son teknoloji PC
• Tanı: 2-4 monitör
• 3.-5. renkli monitör
• Yüksek çözünürlük: • Radyografi için 2K x 1.5K
• Mamografi için 2K x 2.5K
• Yüksek parlaklık oranı • 10 bit/piksel (1024 gri düzey)
• 700 cd/m2 (70-120 BT mönitöründe)
![Page 60: Dijital Radyoloji...•Yapay zeka ve dijital görüntü işleme tekniklerinin birlikte kullanımını gerektirir. •Tipik uygulamaları•Mamografi ... Genelde 3-4 haftalık kısa](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012007/6119c3af898573002736c892/html5/thumbnails/60.jpg)
![Page 61: Dijital Radyoloji...•Yapay zeka ve dijital görüntü işleme tekniklerinin birlikte kullanımını gerektirir. •Tipik uygulamaları•Mamografi ... Genelde 3-4 haftalık kısa](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012007/6119c3af898573002736c892/html5/thumbnails/61.jpg)
DICOM
• Digital Imaging and Communications in Medicine
• DICOM standartları komitesince belirlenir
• Tıbbi görüntülerin toplanması, arşivlenmesi, basımı ve iletimi için tanımlamış standarttır
• File format ve iletişim protokollerini de içerir
• TCP (Transmission Control Protocol) / IP (Internet Protocol) protokolünü destekler
• Farklı üreticilerin ürettiği tarayıcı, sunucu, iş istasyonu, baskı makinesi, ağ donanımlarının PACS’a bağlanmasını ve bir arada uyumlu çalışmasını sağlar
![Page 62: Dijital Radyoloji...•Yapay zeka ve dijital görüntü işleme tekniklerinin birlikte kullanımını gerektirir. •Tipik uygulamaları•Mamografi ... Genelde 3-4 haftalık kısa](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012007/6119c3af898573002736c892/html5/thumbnails/62.jpg)
Teleradyoloji
TR
Eğitim
Hizmet
Destek Araştırma
Veri bankası
![Page 63: Dijital Radyoloji...•Yapay zeka ve dijital görüntü işleme tekniklerinin birlikte kullanımını gerektirir. •Tipik uygulamaları•Mamografi ... Genelde 3-4 haftalık kısa](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012007/6119c3af898573002736c892/html5/thumbnails/63.jpg)
Teleradyoloji
![Page 64: Dijital Radyoloji...•Yapay zeka ve dijital görüntü işleme tekniklerinin birlikte kullanımını gerektirir. •Tipik uygulamaları•Mamografi ... Genelde 3-4 haftalık kısa](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012007/6119c3af898573002736c892/html5/thumbnails/64.jpg)
Teleradyoloji
![Page 65: Dijital Radyoloji...•Yapay zeka ve dijital görüntü işleme tekniklerinin birlikte kullanımını gerektirir. •Tipik uygulamaları•Mamografi ... Genelde 3-4 haftalık kısa](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012007/6119c3af898573002736c892/html5/thumbnails/65.jpg)
Tele tıp
![Page 66: Dijital Radyoloji...•Yapay zeka ve dijital görüntü işleme tekniklerinin birlikte kullanımını gerektirir. •Tipik uygulamaları•Mamografi ... Genelde 3-4 haftalık kısa](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012007/6119c3af898573002736c892/html5/thumbnails/66.jpg)
Tele tıp
![Page 67: Dijital Radyoloji...•Yapay zeka ve dijital görüntü işleme tekniklerinin birlikte kullanımını gerektirir. •Tipik uygulamaları•Mamografi ... Genelde 3-4 haftalık kısa](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012007/6119c3af898573002736c892/html5/thumbnails/67.jpg)
Tele tıp
![Page 68: Dijital Radyoloji...•Yapay zeka ve dijital görüntü işleme tekniklerinin birlikte kullanımını gerektirir. •Tipik uygulamaları•Mamografi ... Genelde 3-4 haftalık kısa](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012007/6119c3af898573002736c892/html5/thumbnails/68.jpg)
Tele tıp
![Page 69: Dijital Radyoloji...•Yapay zeka ve dijital görüntü işleme tekniklerinin birlikte kullanımını gerektirir. •Tipik uygulamaları•Mamografi ... Genelde 3-4 haftalık kısa](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012007/6119c3af898573002736c892/html5/thumbnails/69.jpg)
OP 2000
![Page 70: Dijital Radyoloji...•Yapay zeka ve dijital görüntü işleme tekniklerinin birlikte kullanımını gerektirir. •Tipik uygulamaları•Mamografi ... Genelde 3-4 haftalık kısa](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012007/6119c3af898573002736c892/html5/thumbnails/70.jpg)
• Görüntü derinliğinin 12 bitten 14 bite çıkarılması aşağıdakilerden hangisine neden olur?
a)Görüntü kalitesi artar
b)Görüntü kontrastı artar
c)Uzaysal çözünürlük artar
d)SNR artar
e)Gri ton sayısı artar
Soru 1
![Page 71: Dijital Radyoloji...•Yapay zeka ve dijital görüntü işleme tekniklerinin birlikte kullanımını gerektirir. •Tipik uygulamaları•Mamografi ... Genelde 3-4 haftalık kısa](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012007/6119c3af898573002736c892/html5/thumbnails/71.jpg)
• Direk dijital çevrimde aşağıdakilerden hangisi kullanılır?
a)Amorf silikon
b)Sezyum iyodür-talyum
c)Amorf selenyum
d)Gadolinyum dioksisülfit
e)Sezyum iyodür-sodyum
Soru 2
![Page 72: Dijital Radyoloji...•Yapay zeka ve dijital görüntü işleme tekniklerinin birlikte kullanımını gerektirir. •Tipik uygulamaları•Mamografi ... Genelde 3-4 haftalık kısa](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012007/6119c3af898573002736c892/html5/thumbnails/72.jpg)
• X ışınını ile etkileşerek görünür ışını çoğaltarak oluşturan yapıya ne denir?
a)Sintilatör
b)Fotodiyot
c)Sensitometre
d)TFT
e)Screen
Soru 3
![Page 73: Dijital Radyoloji...•Yapay zeka ve dijital görüntü işleme tekniklerinin birlikte kullanımını gerektirir. •Tipik uygulamaları•Mamografi ... Genelde 3-4 haftalık kısa](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012007/6119c3af898573002736c892/html5/thumbnails/73.jpg)
• Hangisi PCAS’ın kazançlarından biri değildir?
a)Film kaybı ortadan kalkar
b)Üretkenlik artar
c)Çekim süresi kısalır
d)Tekrar basımlar azalır
e)Dijital ortamda kayıt ve rapor
Soru 4
![Page 74: Dijital Radyoloji...•Yapay zeka ve dijital görüntü işleme tekniklerinin birlikte kullanımını gerektirir. •Tipik uygulamaları•Mamografi ... Genelde 3-4 haftalık kısa](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012007/6119c3af898573002736c892/html5/thumbnails/74.jpg)
• PACS’da hızı belirleyen en temel faktör hangisidir?
a)Ağ yazılımı
b)Bağlantı sayısı
c)Bağlantı tipi
d)Ağ donanımı
e)Uzak arşiv hızı
Soru 5