Diagnoza logopedyczna w pigułce -...

Droga czytelniczko,

Ten e-book został przygotowany specjalnie dla Ciebie. Mam nadzieję, że wiedza

w nim zawarta wzbogaci Twój warsztat logopedyczny. Rodzicu, Tobie z kolei muszę

pogratulować za to, że jesteś aktywna i chcesz wiedzieć więcej. Bardzo to cenię.

„Diagnoza logopedyczna w pigułce” to wynik kilku lat pracy w zawodzie

logopedy. Możesz go kopiować, rozdawać, drukować i używać do pracy :) W zamian nie

proszę o wiele. Chciałabym, abyś miała na względzie to, że stworzyłam tego e-booka po

to, aby Ci pomóc. Podziel się nim z innymi - ze znajomymi, terapeutami czy rodzicami.

Każdy może pobrać mojego e-booka ze strony www.logopasja.pl Wystarczy zapisać się

na newsletter, tak jak Ty to zrobiłaś. Zaproś znajomych do odwiedzenia mojego bloga,

jestem pewna, że znajdą tam wiele ciekawych informacji.

I jeszcze kilka słów o tym czego nie możesz robić z niniejszym e-bookiem :) Nie

możesz pobierać korzyści majątkowych wykorzystując tego e-booka. Wiedza w nim

zawarta jest uniwersalna, ale prosiłabym żebyś powiedziała mi jeżeli chcesz wykorzystać

e-book lub Kartę Diagnozy Logopedycznej w opublikowanej formie na warsztatach lub

w innych formach przekazu publicznego, również w Internecie. Nie możesz też

modyfikować ani rozdzielać treści zawartych w tym e-booku, gdyż stanowią one

nierozłączną całość. Oczywiście przy diagnozie nie musisz drukować całego e-booka,

wystarczy Karta Diagnozy Logopedycznej.

Dziękuję, że jesteś i zapraszam do lektury!

Kamila Anna Czachorowska

Logopeda, Neurologopeda

© 2014 logopasja

http://www.logopasja.pl/

Diagnoza Logopedyczna w Pigułce

Spis treści

4

6

7

9

11

14

16

33

39

42

50

51

Diagnoza logopedyczna – dlaczego o niej piszę?

Kto powinien skorzystać z e-booka?

Dla jakich dzieci jest przewidziana Karta Diagnozy

Logopedycznej?

Co zawiera „Diagnoza logopedyczna w pigułce”?

W jakich warunkach przeprowadzić diagnozę?

Lista rzeczy przydatnych podczas diagnozy.

Jak przeprowadzić diagnozę?

Jak interpretować uzyskane wyniki?

Jak rozmawiać z rodzicem?

Karta Diagnozy Logopedycznej.

Bibliografia.

Dziękuję!

3



Diagnoza

logopedyczna -

dlaczego o

niej piszę?

Moim zdaniem dobrze przeprowadzona diagnoza

logopedyczna jest kluczem do sukcesu w terapi i

logopedycznej. To od wyniku diagnozy zależy pierwszy krok w

pracy terapeutycznej z dzieckiem. To ona wyznacza kurs

wszystkich podejmowanych później działań. Jest to

niezmiernie ważny element pracy każdego logopedy, bo

przecież od czegoś trzeba zacząć aby móc pomóc dziecku. Bez

dobrze przeprowadzonej diagnozy, bez ustalenia sobie punktu

wyjścia oraz kierunku i celów terapii, często działa się

chaotycznie. Takie postępowanie może wpływać na

nieefektywną, przedłużającą się terapię lub, co gorsza, na

nieuchwyceniu realnego problemu dziecka. Czy o to chodzi?

Jasne, że nie. Stąd pomysł na tego e-booka.

Wielu logopedów na samą myśl o ciągnących się w

nieskończoność diagnozach dostaje białej gorączki. Po głowie

krążą myśli: znowu to samo, ale nuda, jak długo jeszcze?

Chciałabym, żeby od dziś diagnoza kojarzyła Ci się z czymś

niesamowitym, nowym i świeżym. Przecież to spotkanie z

młodym człowiekiem, którego podczas diagnozowania

poznajesz a potem mu pomagasz. Stajesz się „mała cegiełką”

w jego życiu. Niejednokrotnie to Ty - logopeda, jesteś

punktem wyjściowym do dalszego diagnozowania dziecka.

Zmieniasz przez to jakość jego życia. Nie możesz jednak

zapominać, że to ono pomaga Tobie stawać się lepszym

terapeutą i człowiekiem.

4



Z tym materiałem praca będzie ciekawsza i łatwiejsza!

Ciekawsza, ponieważ jego usystematyzowana forma,

konkretne wskazówki pozwolą Ci na zestawianie wyników

wszystkich diagnoz dziecka i tym samym będziesz mogła

śledzić jego progres i wyciągać wnioski. Łatwiejsza, bo

wszystko co poukładane i rozplanowane jest w życiu prostsze.

Kolejnym istotnym powodem dlaczego opracowałam ten

materiał to fakt, że jestem logopedą, ale nie mieszkam w

Polsce. Jak już zapewne wiesz, przeprowadziłam się do Anglii.

Żyjąc w innym kraju, który rządzi się odmiennymi prawami,

gdzie dostęp do specjalistów jest ograniczony, dokładam

wszelkich starań, by świadomość rodziców i nauczycieli, była

na tyle duża, aby mogli oni pomóc dzieciom jak najszybciej.

Dla nich diagnoza logopedyczna to również punkt wyjścia do

podjęcia działań profilaktycznych oraz kontaktu z logopedą

lub innym specjalistą. Z doświadczenia wiem, że czas, a

raczej jego nie marnowanie, jest niezwykle ważne. W wielu

przypadkach szybkie dostrzeżenie problemu i podjęcie terapii

przyniosło bardzo pozytywne rezultaty.

5



Kto powinien

skorzystać z

e-booka?

Przede wszystkim logopedzi, którzy chcieliby

usystematyzować przeprowadzanie diagnozy logopedycznej

tak, aby była ona treściwa, rzetelna i oczywiście przydatna w

tworzeniu ewentualnego planu terapii dla dziecka.

Będzie on bardzo przydatny zwłaszcza dla młodych

adeptów tego zawodu, którzy dopiero zaczynają pracę z

dziećmi a nie mogą znaleźć drogowskazu jak zabrać się za

diagnozę i od czego zacząć terapię. Pamiętam swoje

poszukiwania takich informacji w książkach i różnych

publikacjach kilka lat temu. Nie zapomnę, jak posługiwałam

się schematami diagnoz, które były długie, nużące dla mnie i

dziecka a nie dawały mi odpowiedzi na pytanie: „Co ja mam

teraz robić?” Dlatego znając emocje, które są z tym

związane, ułatwiam Ci zadanie :)

„Diagnoza logopedyczna w pigułce” pomoże także

rodzicom i nauczycielom którzy, widzą i słyszą, że dziecko ma

jakiś problem. Chociaż tutaj chciałabym podkreślić ważną

myśl – jeżeli masz jakiekolwiek wątpliwości, udaj się do

specjalisty! Lepiej będzie dla Ciebie i dziecka, gdy osoba,

która zna się na swojej pracy potraktuje Cię jako lekko

przeczuloną mamę lub nauczycielkę. Nigdy nie jest za

wcześnie ani za późno, by próbować pomóc dziecku! Proszę,

pamiętaj o tym.

6



Dla jakich

dzieci jest

przewidziana

karta

diagnozy?

Dziecko

rozwijające się w

normie

W wieku od 3 lat

Karta diagnozy logopedycznej zawarta w e-booku

„Diagnoza logopedyczna w pigułce” to narzędzie

diagnostyczne skonstruowane z myślą o dziecku rozwijającym

się w normie, w wieku od 3 lat, u którego chcesz przede

wszystkim zdiagnozować lub wykluczyć wadę wymowy. Jest

ono przydatne podczas badań przesiewowych. Oto kilka

ważnych rozwinięć powyższej myśli :)

...to dziecko, u którego nie dostrzegasz problemów

rozwojowych.

...oznacza dolną granicę wieku. Wyznaczyłam ją

ponieważ uważam, że proces diagnostyczny młodszych dzieci

powinien przebiegać inaczej i diagnosta powinien skupiać się

na zupełnie innych umiejętnościach dziecka. Poza tym, trudno

byłoby zdiagnozować u 2 latka jakąkolwiek wadę wymowy.

Pomimo że sądzę, że to narzędzie diagnostyczne nie jest

odpowiednie dla dzieci młodszych, nie podważam sensu

diagnozowania takich dzieci. Jak najbardziej jestem za tym,

żeby takie maluchy diagnozować w trybie natychmiastowym

po pojawieniu się jakiejkolwiek wątpliwości prawidłowego

rozwoju. W tej kwestii głoszę hasło: „dmuchaj na zimne”!

Celowo nie określiłam górnej granicy wieku. Sama

stwierdzisz czy dziecko, które chcesz diagnozować nie jest

„zbyt duże”, by wykonać proponowane zadania lub czy musi

ono wykonać wszystkie zadania w proponowanej przeze mnie

formie.

7



Teraz sprawa bardzo ważna. Gdy diagnozowane dziecko

nie podejmie próby wykonania zadań zawartych w tym

materiale lub, z którąś próbą nie poradzi sobie w ogóle, jest

to również pewien wyznacznik. Taka sytuacja wymaga

szybkiej konsultacji z laryngologiem, psychologiem dziecięcym

i logopedą (gdy to nie on przeprowadza diagnozę). Jeżeli

jesteś logopedą i ten schemat diagnozy nie zadziałał w

przypadku diagnozowanego przez Ciebie dziecka, konieczne

jest pogłębienie diagnozy i obserwacja oraz skierowanie

dziecka na konsultację z laryngologiem i psychologiem

dziecięcym. To, że nie jesteś w stanie poradzić sobie z

konkretnym przypadkiem w tym momencie nie jest niczym

złym. Zapytaj bardziej doświadczonego logopedę o zdanie.

Zajrzyj też na moją stronę. Przeczytaj książkę traktującą o

problemie, z którym przyszło Ci się zmierzyć. Idź na szkolenie.

Największy błąd to bycie biernym. Jeżeli spróbujesz zrobić

choć jeden dodatkowy krok, wyjdziesz naprzeciw problemom,

które napotkasz, to powinnaś być z siebie dumna. Bądź

proaktywna a dowiesz się czym jest synergia i że w sumie

bardzo ją lubisz :)

8



Co zawiera

„Diagnoza

logopedyczna

w pigułce”?

Potrzebna

dygresja :)

W e-booku znajduje się moja wiedza i doświadczenia w

diagnozowaniu dzieci, które mają problem z mówieniem lub /

i wymową. Zawarłam w nim swoją propozycję schematu

diagnozy logopedycznej, która łączy w sobie różne podejścia

diagnostyczne i daje pewien obraz dziecka. Czy pełny – raczej

nie, ponieważ, by taki uzyskać nie wystarczy jedno spotkanie.

Jednak na pewno e-book ułatwi Ci podjęcie decyzji co należy

dalej zrobić z dzieckiem po jednym spotkaniu. Dowiesz się czy

warto dziecko zdiagnozować ponownie, zwracając uwagę na

inne umiejętności, a może poprosić o konsultację z innym

specjalistą lub zwyczajnie rozpocząć terapię.

Pamiętaj proszę o pewnych kwestiach. Gdy prosisz

rodzica dziecka o kontakt z innym specjalistą (laryngologiem,

psychologiem lub innym) w sprawie poszerzenia diagnozy a

sama widzisz, że dziecko potrzebuje pomocy, rozpocznij z nim

terapię jak najszybciej. Chociażby ze względu na to, że takie

spotkanie może mieć bardzo odległy termin i znowu wszystko

rozciągnie się w czasie. A to działa na niekorzyść dziecka.

Jeżeli rozpoczęcie terapii nie jest możliwe, ponieważ

uważasz, że nie podołasz z różnych względów – poziom

umiejętności, doświadczenie w danych przypadkach, zbyt

trudny przypadek to są dwie drogi wyjścia.

Pierwsza to poproszenie o pomoc osobę, która wie jak

podejść do dziecka, co zrobić oraz będzie chętna by być

Twoim doradcą. Ja też miałam i mam takie osoby, które

wiedzą ode mnie więcej, mają doświadczenie i są otwarte na

doradzanie. To bardzo ważne.

9



Druga opcja to polecenie rodzicowi zaufanej osoby,

która na pewno pomoże dziecku. Tu nie chodzi o

„spychologię”, ale o konkretną pomoc dla dziecka. Ja staram

się w taki sposób postępować, gdy wiem, że moja pomoc

będzie dla dziecka niewystarczająca. Nie jest niczym złym

powiedzenie: „Nie dam rady, ale znam kogoś kto Wam

pomoże” niż podejmowanie się terapii, która zabierze czas

dziecku i nie da rezultatów.

Dobrze, już wracam do tematu, bo dygresja była

długa :)

W e-booku umieści łam konkretny sposób na

zdiagnozowania dziecka, który w moim przypadku się

sprawdza i działa, gdy tylko dziecko „spełnia” wspomniane

wcześniej warunki. Poprzez ten materiał chcę przeprowadzić

Cię krok po kroku przez całą diagnozę. Tłumacząc dlaczego

coś robię tak, a nie inaczej. Dopowiadam również na co

powinnaś zwrócić uwagę podczas całego procesu.

Oprócz tego dołączyłam spis potrzebnych rzeczy i

książek, z których możesz skorzystać, by przeprowadzić

diagnozę. Na końcu wyjaśniam jak należy interpretować

wyniki i jak rozmawiać z rodzicami.

10



W jakich

warunkach

przeprowadzić

diagnozę?

Tak, wiem, często się o tym pisze i zazwyczaj schemat

się powtarza. Chcę o tym wspomnieć bo uważam, że

pomijanie tego faktu może znacząco wpłynąć na wynik

diagnozy oraz późniejszą jej interpretację. Niewielkim

nakładem sił możesz ułatwić zadanie nie tylko dziecku ale i

sobie.

P r z e d e w s z y s t k i m d i a g n o za po w i n n a b yć

indywidualna. Nie rozumiem jak można diagnozować dzieci w

grupie. To przecież wpływa na jakość diagnozy. Mi trudno

skupić się na 2 jednocześnie :) A jak można skupiać się na 10

dzieci w tym samym czasie? Zanotować wszystko? Nie wiem.

Moim zdaniem uzyskuje się wtedy fragmentaryczną wiedzę o

każdym obserwowanym dziecku. Diagnoza będzie bardzo

powierzchowna, by mogła stać się punktem wyjściowym do

ewentualnego procesu terapeutycznego. Oczywiście,

obserwacja danego dziecka i jego zachowań w grupie to w

ogóle inna sytuacja, która jest istotna. Ale przy założeniu, że

diagnozujemy dziecko bez problemów rozwojowych, nie jest

konieczna.

Niezwykle ważne jest pomieszczenie, w którym

diagnozujemy. Powinno to być miejsce, które dziecko zna lub

w którym już było. Dzięki temu nie będzie się rozpraszać i

skupi się na wykonywaniu proponowanych zadań. Wiem, że

bardzo często jest to nie do zrobienia, ponieważ dziecko

przychodzi na diagnozę niejednokrotnie „z ulicy”. Jeżeli

częściej znajdujesz się w takiej sytuacji powinnaś

przystosować przestrzeń, w której przyszło Ci pracować, by

była ona przyjazna.

11



Krótko rzecz ujmując musi być ona jak najbardziej

poukładana. Pomoce powinny być posegregowane, ułożone

estetycznie. Nie mogą znajdować się wszędzie. Dobrze byłoby,

gdyby miały swoje konkretne miejsce. U mnie doskonale

sprawdza się przykrywanie pomocy, gier jednolitym,

nieprześwitującym materiałem, który komponuje się z

pokojem. Świetnie sprawdza się mój pomarańczowy koc :)

Oczywiście nie można też przesadzać i warto pamiętać, żeby

pomieszczenie wyglądało naturalnie. Uwaga dziecka musi być

skupiona na Tobie, Twoich prośbach oraz materiałach i grach,

których akurat używasz.

Kiedy diagnozuję dziecko w jego rodzinnym domu,

najczęściej robię to przy stole lub biurku lub na podłodze

(zależy od wieku dziecka) w pokoju gościnnym lub kuchni.

Dopiero potem, po diagnozie idę z dzieckiem do jego pokoju i

tam bawiąc się razem z nim prowadzę obserwację, głównie

zależy mi na mowie spontanicznej. Napiszę o tym trochę

później. Powtórzę jeszcze raz to co napisałam przed chwilą –

wybieram takie miejsce by było w nim jak najmniej rzeczy

ciekawych dla dziecka. Tym samym, to ja mam najciekawsze

zabawki i to ze mną warto porozmawiać :)

Istotna jest też cisza i spokój. Dziecko nie może

otrzymywać w tym samym czasie zbyt wielu bodźców. Jeśli

tak będzie, zapewne nie skupi się i nie wykona zadań na 100%.

Kiedy zachowana jest ta zasada a pomimo to dziecko się nie

koncentruje na zadaniach, warto bacznie obserwować

dziecko. Może to być dla Ciebie wskazówka, że coś innego

przeszkadza dziecku w koncentracji, a problem rozwoju oraz

mowy jest przez to bardziej złożony.

12



Na końcu warto wspomnieć o dwóch rzeczach.

Powinnaś siedzieć z boku dziecka po jego prawej stronie.

Ułatwi mu to odbiór bodźców językowych oraz będzie

przydatne dla Ciebie do zaobserwowania ruchów języka

dziecka. Pozycja siedzenia w stosunku do dziecka wynika z

budowy mózgu oraz konkretnych obszarów, które stymulujemy

rozmawiając.

Drugą istotną wskazówką jest to, że diagnozowanie

dziecka przed ścianą, gdzie wisi lusterko mija się

niejednokrotne z celem. Dlaczego? Bardzo często dzieci

zamiast współpracować, „stoją” mimy do lusterka. Poza tym

lusterko często nie przydaje się ani do diagnozy ani do terapii.

Choć są przypadki, w których pomaga zbudować świadomość

dziecka o ruchach i możliwościach jego warg i języka.

Osobiście bardzo rzadko z niego korzystam. Gdybym miała

wybierać to najdogodniejszym rozwiązaniem jest lusterko,

które można zasłonić. Gdy go potrzebuję jest, gdy

przeszkadza zasłaniam je.

13



Lista rzeczy

przydatnych

podczas

diagnozy.

W tabeli wymieniłam rzeczy, które uatrakcyjnią i

ułatwią przeprowadzenie diagnozy. Oczywiście, z czasem

sama zadecydujesz, które są bardziej a które mniej przydatne

w Twoim przypadku. Nie opisywałam jakie to mają być

przedmioty. Nie określałam ich kształtu, wielkości ani koloru.

Chciałam raczej, żebyś „poczuła” jakiego rodzaju przedmioty

będą pomocne. A wtedy zobaczysz, że sama podejmiesz

właściwą decyzję i okaże się, że wszystkie posiadasz.

Jeżeli jeszcze tego nie zrobiłaś to teraz proszę Cię,

wydrukuj teraz Kartę Diagnozy Logopedycznej umieszczoną

na końcu tego e-booka.

Śledź proszę jednocześnie poszczególne zadania z karty

diagnozy i poniższej tabeli. Postępując w taki sposób

najłatwiej jest zrozumieć o co chodzi. Zawsze w pierwszej

kolejności przeczytaj polecenia do zadania z karty diagnozy a

potem odczytaj notatki z tabeli. Numery zadań z karty

odpowiadają liczbom z tabeli.

Do dzieła. Zaczynamy!

14



Numer zadania Co warto mieć?

1 – 9 Dyktafon (choć nie jest wymagany). Ja go bardzo często używam.

Oczywiście zapytaj rodziców czy wyrażają zgodę na nagrywanie

dziecka.

1 Zabawki, duży obrazek, historyjki obrazkowe składające się z 3, 4,

5 lub 6 elementów w zależności od wieku dziecka. To wszystko po

to, żeby nawiązać rozmowę i stworzyć przyjazną atmosferę.

2 Zabawki, przedmioty odpowiednie do wieku badanego. Potrzebne

będzie również pudełko z przykrywką lub wieczkiem. W razie

potrzeby skorzystaj z książki Afa – skala. Jak badać mowę dziecka

afatycznego, autorstwa A. Paluch, E. Drewniak – Wołosz, L. Mikosza

lub Sprawdź jak mówię E. Stecko.

3 Osobę, która pomoże w przeprowadzeniu tej próby.

4 Miód, dżem, suchy prażony ryż, łyżeczkę.

5 Dobre źródło światła.

6 Wiatraczek, świeczkę, bańki mydlane, słomkę ze zginającą się

„szyją”, skrawki papieru.

7 Obrazki, na których zilustrowane są te przedmioty, osoby, zjawiska

(choć nie jest to konieczne), grę planszową lub grę, w której trzeba

zdobyć wiele elementów, by ją rozpocząć.

8 Materiał opracowany na podstawie książki B. Rocławskiego Słuch

fonemowy i fonetyczny. Teoria i praktyka oraz z książki E. Szeląg i

A. Szymaszek Test do badania słuchu fonematycznego dzieci i

dorosłych.

9 Zabawkowy telefon, duża morska muszla, kalejdoskop lub

ozdobioną rolkę po ręczniku papierowym, kartkę i kredkę –

ołówkową lub świecową lub ołówek, piłkę – najlepiej dmuchaną,

plażową. Zajrzyj też do książki J. Cieszyńskiej Wczesna diagnoza i

terapia zaburzeń autystycznych. Metoda Krakowska.



Jak

przeprowadzić

diagnozę?

Data

Dane dziecka i

rodziców

Zadania

To jest punkt najistotniejszy. To w nim znajdują się

informacje w jaki sposób należy posługiwać się całym

narzędziem diagnostycznym. Opisałam jak korzystać z każdej

jego części, bardzo dokładnie :) Wytłumaczyłam też dlaczego

wszystkie elementy tej karty są dla mnie znaczące. Tutaj

również bardzo przydatna będzie cała karta diagnozy.

Dla wielu banał, dla mnie niekoniecznie. Dlaczego? Data

usprawni ustalenie wieku dziecka. Ponadto, jeśli w przyszłości

będziesz chciała wykorzystać tę kartę do przeprowadzenia

ponownej diagnozy informacja o dacie pierwszej diagnozy

bardzo się przyda. Uprości ona określenie co uległo zmianie w

wymowie dziecka od momentu pierwsze spotkania do

następnego.

Prócz imienia i nazwiska powinnaś znać datę urodzenia

dziecka. To dzięki tej informacji (i powyższej) obliczysz wiek

dziecka w dniu badania. Ważne by wiek badanego podać z

dokładnością do miesięcy. To pomoże wyznaczyć czego

powinnaś wymagać od dziecka podczas diagnozy. Będzie to

niezbędne przy wyciąganiu wniosków po przeprowadzeniu

diagnozy. Osobiście zawsze proszę rodziców o numer telefonu

i adres e-mail. Ułatwia to późniejszą komunikację.

Zapraszam Cię do zapoznania się jak przeprowadzam

każde zadanie z Karty Diagnozy Logopedycznej. Oczywiście,

gdy poczujesz się pewniej zachęcam Cię do modyfikacji

zaproponowanych przeze mnie zadań. Możesz zmieniać

kolejność ich wykonywania, tak aby przebieg diagnozy był w

Twoim przypadku sprawniejszy.

16



ZADANIE 1

Swobodna

obserwacja mowy.

To zadanie ma pomóc Ci w przełamaniu pierwszych

lodów i nieśmiałości dziecka. Rozmowa sama w sobie także

jest niezmiernie ważna. Trzeba ją poprowadzić umiejętnie,

ponieważ ma pomóc zarówno w zbudowaniu relacji z

dzieckiem ale także w procesie diagnostycznym. Podczas tego

zadania trzeba dużo słuchać. Zwracaj uwagę na to, czy

dziecko adekwatnie odpowiada na Twoje pytania i czy w

prawidłowy sposób włącza się w rozmowę. Obserwuj jakich

używa słów, jak buduje zdania, jak radzi sobie z wymową

wyrazów oraz fleksją języka polskiego. Bardzo często podczas

tej próby zauważysz czy dziecko rozumie to, co do niego

mówisz, czy w ogóle lubi mówić, rozmawiać, opowiadać. A

może jest wycofane, małomówne i niechętne do współpracy.

Pamiętaj, że to zadanie, jak każde inne, ma być dla

dziecka miłym czasem. Dlatego warto mieć ze sobą zabawki,

duży obrazek i historyjki obrazkowe. Zabawki są atrakcyjne

dla dzieci 3, 4–letnich. Dla starszych dzieci lepiej sprawdzą się

np. figurki postaci z bajek, itp. Oczywiście powinny być one

dostosowane do wieku dzieci. Ciekawym rozwiązaniem jest

odegranie scenki z użyciem zabawek, przedmiotów. To

pomaga dziecku otworzyć się, ale również pozwoli Ci

zaobserwować jak dziecko wciela się w role podczas takiej

zabawy.

Gdy położysz przed dzieckiem 3, 4-letnim duży obrazek,

mam tu na myśli format A4 lub większy, zadawaj mu pytania

tj.: Co to?, Kto to?, A co robi?, A jaki to kolor?, Dlaczego (ktoś

z obrazka) jest wesoły? itp. Dzieciom w wieku 5+ pozwól

opowiedzieć o obrazku samodzielnie.

17



ZADANIE 2

Rozumienie poleceń.

Podobnie wykorzystaj historyjkę obrazkową. Dzieciom

3, 4-letnim opowiedz historyjkę i ułóż obrazki. Następnie

poproś je o samodzielne opowiedzenie tej historyjki. Jeśli

dziecko nie radzi sobie z zadaniem, zadaj mu pytania

dotyczące treści historyjki.

Dzieci w wieku 5+ zachęć do samodzielnego ułożenia

historyjki i opowiedzenia jej. Podczas tej próby zapamiętuj i

notuj jak najwięcej. Możesz też nagrywać całe spotkanie na

dyktafon, by potem móc do niego wrócić.

Rozumienie mowy jest kluczem do nauki języka. Bez

rozumienia dziecko nie będzie mówić a o nauce poprawnej

wymowy, można w takiej sytuacji zapomnieć. Są też dzieci,

które rozumieją ale nie mówią. To trochę inna „bajka”.

Dlatego nie będę się tu i teraz nią zajmować. Gdy badam

rozumienie u dzieci w wieku 3+ i nie widzę problemów w

kontakcie z dzieckiem, zazwyczaj posługuję się tylko

poleceniami zawartymi w tabeli z zadania nr 2. Jednak w

momencie, gdy nie jestem pewna czy dziecko rozumie

wszystko o co je proszę, sięgam do książek / pomocy

wymienionych w tabeli umieszczonej w rozdziale Lista rzeczy

przydatnych podczas diagnozy.

Spójrz na zadanie nr 2 z karty diagnozy. Pod tytułem

tego zadania umieściłam wykropkowane pole. Zapisz w tym

miejscu swoje obserwacje dotyczące rozumienia wydawanych

poleceń w trakcie trwania całej diagnozy.

18



Co oznaczają skróty użyte w Karcie diagnozy logopedycznej w zadaniu numer 2 i jak je

interpretować?

Wiek

dziecka

Numer

zadania

Użyte polecenia Jak korzystać z polecenia

Dziecko od

3 do 7 lat

1. Zrób to co ja. Podskocz, klaśnij, uśmiechnij się. Gdy Ty podskoczysz,

k la śn iesz , i tp . to sprawdz i sz umiejętność

naśladowania. To też ważne. Kiedy powiesz np.

podskocz, bez wykonania tej czynności, zweryfikujesz

czy dziecko rozumie to, o co je prosisz.

Przy drugim wariancie nazywasz tylko czasownik, bez

mówienia: Zrób to co ja.

2. Daj mi … . W miejsce kropek wstaw nazwę przedmiotu tak, by

polecenie brzmiało poprawnie.

3. Daj mi … i … . Znaczenie kropek – patrz punkt 2.

4. Weź … i połóż na

/ pod … .

Znaczenie kropek – patrz punkt 2.

5. Weź D/ M … i

połóż do … .

D = duży/ a/ e, M = mały / a/ e


Dziecko 7+

6. Połóż … pod a …

za … .


7. Weź … i trzymaj

nad swoją

głową.


8. Weź … i połóż

obok… .


9. Weź Ż … i połóż

z P/ L strony

…. .

Ż = kolor (w tym przypadku żółty).

10. Weź D/ M Ż … i

połóż blisko /

daleko od … .

D = duży/ a/ e, M = mały / a/ e. Ż = kolor (w tym

przypadku żółty). Znaczenie kropek – patrz punkt 2.



ZADANIE 3

Badanie słuchu

metodą

akumetryczną.

Jest to badanie subiektywne, więc w przypadku

wątpliwości musisz poradzić się specjalisty. W karcie diagnozy

umieściłam propozycję poleceń i słów, które można

wykorzystać. Chciałam Ci pokazać czym powinna różnić się ta

próba w przypadku dzieci młodszych i starszych. Zachęcam do

korzystania właśnie z tych poleceń i słów.

Tak jak wspominałam kilka akapitów wyżej przy tym

zadaniu przyda Ci się pomoc innej osoby. Może to być np.

rodzic dziecka lub współpracownik z gabinetu. W

ostateczności możesz też wytłumaczyć dziecku co ma zrobić i

na czym polega jego zadnie. Oczywiście w taki sposób możesz

postąpić, gdy wiesz, że dziecko będzie w stanie zrozumieć i

zastosować Twoje polecenia.

Na początku powinno się wytłumaczyć dziecku jak

będziemy się bawić. Dzieciom młodszym zawsze mówię: „Ty

zostaniesz tutaj, ja będę stała dalej. Będę prosić Cię, żebyś

mi coś pokazała. Zrób to, gdy tylko usłyszysz, o co Cię

proszę”. Dziecku starszemu także wyjaśnij o co chodzi, ale

poproś o powtarzanie usłyszanych wyrazów.

20



ZADANIE 4

Sprawność warg i

języka.

Osobę pomagającą poinstruuj, by ustała naprzeciwko

dziecka w odległości około 20 centymetrów. Bardzo ważne

jest, aby ta osoba zniżyła się do poziomu dziecka, tak by mieć

z dzieckiem kontakt wzrokowy. Następnie Twój pomocnik

zatyka jedno ucho dziecku. Robi to za pomocą małego

elementu chrzęstnego w uchu dziecka i swojego palca

wskazującego. Obydwoje stoją bokiem do Ciebie. Tak by ucho,

które jest skierowane w Twoją stronę było odsłonięte,

niezatkane. Ty odchodzisz wtedy na odległość 5 metrów (5

dużych kroków) i prosisz dziecko o wykonanie czynności lub

powtórzenie słów. Pamiętaj, że wszystko co mówisz podczas

próby akumetrycznej, powinnaś mówić szeptem. Wszystkie

czynności należy powtórzyć z drugim uchem. Po zbadaniu

pierwszego ucha daj dziecku 5 minut przerwy i wytchnienia,

pozwalając tym samym, aby zatykane przed chwilą ucho

„wróciło do normy”. Nie chcesz przecież, by badanie było

nierzetelne tylko dlatego, że zbyt szybko podjęłaś diagnozę

drugiego ucha.

W tym zadaniu należy zaproponować dziecku

powtórzenie po Tobie konkretnych ruchów warg i języka.

Radzę zrobić to w formie zabawy – „Zrób tak, jak ja”. Nie

tłumacz dziecku, że teraz to to, a teraz to tamto. Ty masz

wiedzieć co chcesz zrobić, a dla dziecka mają to być śmieszne

miny. Gdy zaczniesz zbytnio opisywać dziecku co ma teraz

zrobić z językiem lub ustami zniechęci się i nie podejmie

próby wykonania zadania. Są dzieci, które wstydzą się

powtórzyć wygibasy buzi i języka. Warto wtedy mieć ze sobą

ryż, miód, itd. Smarując dziecku odpowiednie miejsca w jamie

ustnej możesz je zachęcić do realizacji zadania. Pamiętaj

tylko, aby zapytać się rodziców czy dziecko toleruje konkretne

pokarmy i czy możesz z nich skorzystać, żeby mu pomóc.

21



ZADANIE 5

Warunki

anatomiczne jamy

ustnej.

Jednak dla większości dzieci sam fakt, że dorosła osoba

wytyka przy nich język, to już idealny powód do

uczestniczenia w takiej zabawie :)

Długo zastawiałam się czy pisać o tym zadaniu. Z jednej

strony uważam, że jest to element znaczący każdej diagnozy.

Z drugiej jednak zdaję sobie sprawę, że nie jestem dentystą

ani specjalistą z zakresu ortodoncji i laryngologii. Często

jednak jest tak, że to ja zwracam uwagę na to, że warto

bardziej dbać o higienę jamy ustnej dziecka. Próchnica szaleje

a szóstki wcale nie wypadną, bo są to pierwsze zęby stałe i

ludzie mają je na całe życie. Często proponuję kontakt z

ortodontą, bo różnica położenia pomiędzy szczęką a żuchwą

jest na tyle duża, że powinien obejrzeć to specjalista i

określić czy to jeszcze norma czy już patologia. Dodatkowo

podniebienie twarde jest bardzo wysokie, języczek

zakańczający podniebienie miękkie nie jest ruchomy, a

migdały są tak wielkie, że zastanawiam się jak dziecko

przełyka. Bardzo często mam w tym momencie diagnozy

wątpliwości. Ty też możesz je mieć. Nie znam fachowych

określeń. Mogę jedynie, na zdrowy rozsądek, ocenić normę i

zasugerować do kogo pójść z dzieckiem, gdy coś mi nie gra.

Czasem bardzo proste rady mogą zwrócić uwagę rodzica na

znaczące kwestie, z których do tej pory nie zdawał sobie

sprawy. Pewnie zadajesz sobie pytanie: „Czy muszę o tym

mówić”? Ja mam na to pewien sposób. Im sama więcej wiesz,

tym bardziej globalnie możesz pomóc dziecku, które

diagnozujesz. Nie sugeruję teraz, żebyś robiła drugi lub trzeci

fakultet, ale jedna książka miesięcznie nie zaszkodzi. Od

czasu do czasu pojedź też na jakieś szkolenie.

22



Zęby

Zgryz

Moim zdaniem, jeśli tylko Twoje rady wyjdą na korzyść

dziecka, dlaczego nie zasygnalizować tego rodzicom? Przecież

to wpłynie na jakość życia dziecka.

Oglądam je głównie pod kątem próchnicy. Patrzę czy

rozpoczęła się ich wymiana. Czy rosną prosto. Przyglądam się

też czy dziecko nie ma „pozjadanych” przednich zębów

(zazwyczaj górnych jedynek). Może to świadczyć o tym, że gdy

mówi ma pewien przyruch i to deformuje zęby lub w nocy

zgrzyta zębami, co powoduje ich skracanie. W przypadku

przyruchów podczas wymawiania konkretnych głosek,

osobiście podejmuję terapię z dzieckiem. Zgrzytaniu zębów

można zapobiec. Istnieją specjalne nakładki na zęby, które

uniemożliwiają ich obijanie się, gdy dziecko śpi.

Oceniam czy wygląda on w miarę normalnie :) Czy

żuchwa nie jest zbyt mocno schowana lub czy nie jest

przesadnie wysunięta do przodu. Czy zęby zamykają się

prawidłowo. Nie schodzą na bok. Czy np. górne zęby zamiast

opierać się na dolnych nie wiszą bez podpory.

23



Wędzidełko

podjęzykowe

Język

Podniebienie

miękkie i twarde

Wykonuję dwie próby, by ocenić jego prawidłowość.

Pierwsza polega na podniesieniu i przytrzymaniu języka na

wałku dziąsłowym, za górnymi zębami. Wtedy doskonale widać

wędzidełko podjęzykowe. Oceniam czy nie jest ono za krótkie

i czy nie utrudnia dziecku podniesienia języka maksymalnie do

góry, gdy ma otwartą buzię. Oglądam także samo wędzidełko

podjęzykowe. Jak jest ono zbudowane. Czy nie jest zbyt

rozbudowane i mięsiste. Druga próba polega na wysunięciu

języka maksymalnie na brodę. Zbyt krótkie wędzidełko

podjęzykowe charakteryzuje się tym, że przy tej próbie

będzie ciągnęło środkową część języka do góry, tworząc

wcięcie, które przypomina kształtem serce, takie które

rysujemy.

Zwracam uwagę głównie na to czy jest on symetryczny,

czy nie „skręca” w prawo lub w lewo i czy nie ma nalotu,

który może być objawem np. wyjałowienia organizmu lub

grzybicy. Zawsze zapytaj rodziców czy dziecko nie przyjmuje

leków, gdyż one niejednokrotnie wypływają na wygląd języka.

Sprawdzam czy podniebienie twarde nie jest wysokie i

wąskie. Oglądając podniebieniu miękkie zwracam uwagę

głównie na ruchomość języczka. Proszę dziecko, by wysunęło

język na brodę i w ten sposób powiedziało [a] lub [e].

Języczek powinien odchylić się ku górze. Tutaj warto

dopowiedzieć jedną istotną kwestię. Uvula (języczek) może

czasem skręcać w prawo lub w lewo, gdy migdały są bardzo

powiększone. Gdy jednak nie są one powiększone a uvula

skręca w prawo lub lewo należy skonsultować dziecko z

neurologiem dziecięcym.

24



Migdały

Podsumowanie

zadania

ZADANIE 6

Oddychanie.

W swojej praktyce logopedycznej spotkałam się

kilkukrotnie z podwójnym języczkiem. Także nie przestrasz

się, gdy zobaczysz właśnie taki „obrazek”. Takie sytuacje nie

zdarzają się często. Jeżeli rodzice nie są pod opieką poradni

specjalistycznej poproś ich o konsultację z laryngologiem.

Dzieci z taką budową uvuli mają nosowe zabarwienie głosu.

Przy takiej anomalii języczka walka z nosowaniem otwartym

jest bardzo trudna.

Zawsze staram się zajrzeć dziecku w gardło, ale bez

użycia szpatułki. Nie chcę, by kojarzyło mnie ono z lekarzem i

nabrało niepotrzebnego dystansu już przy pierwszym

spotkaniu. Migdały są czasem tak duże, że praktycznie nic

poza nimi nie widać a ich rozmiar utrudnia ruch języczka.

Wtedy warto odesłać dziecko do laryngologa, zwłaszcza gdy z

rozmowy z rodzicem wynika, że dziecko często ma stany

kataralne lub choroby górnych dróg oddechowych.

Gdy tylko nie jestem pewna swoich ocen zawsze

uświadamiam rodziców, że ja nie jestem specjalistą od

anatomicznej budowy jamy ustnej i zawsze proszę ich, by

udali się w zależności od potrzeb do dentysty, ortodonty,

laryngologa, neurologa dziecięcego lub chirurga szczękowego.

Pierwsze dwie próby wyszczególnione w Karcie

Diagnozy Logopedycznej, czyli sprawdzenie czy dziecko

potrafi nabrać powietrze nosem i wypuścić ustami oraz to, czy

umie posługiwać się słomką, przeprowadzam w formie zabawy

kontrolowanej :) Podczas całej diagnozy obserwuj dziecko w

jaki sposób oddycha. Oddycha nosem czy ustami? To ważna

informacja. Przede wszystkim dlatego, że dziecko w wieku 3+

powinno oddychać nosem, gdy nie ma kataru.

25



ZADANIE 7

Próba wyrazów.

W przypadku wątpliwości dopytaj się rodzica czy nie jest one

podziębione lub chore. Być może katar jest stałym bywalcem

w nosie dziecka. Kieruj wtedy dziecko prosto do laryngologa.

Aby sprawdzić czy dziecko potrafi nabrać powietrze

nosem i wypuścić ustami, zaproponuj mu by np. puściło bańki

mydlane, wprawiło wiatraczek w ruch. Starsze dzieci poproś

po prostu o wykonanie wdechu nosem i wydechu ustami. Gdy

dziecko ma katar możesz zasugerować wydmuchanie nosa.

Jeżeli nie jesteś w stanie wyegzekwować wykonania tego

zadania wrócić do niego za jakiś czas.

Próba ze słomką polega na przeniesieniu skrawka

papieru z jednego miejsca na drugie. Z doświadczenia wiem,

że dzieci niejednokrotnie piją soki przez słomkę, a nie są w

stanie wykonać tego zadania.

Mam nadzieję, że czytając ten tekst śledzisz bacznie

Kartę Diagnozy Logopedycznej. Przyjrzyj się teraz tabelce z

zadania nr 7. U mnie działa ona fantastycznie. Sprawdza się

zarówno podczas diagnozy, rozmowy z rodzicem i układaniem

ewentualnego planu terapii. Wykorzystuję ją także do

przeprowadzenia ponownej diagnozy i obserwacji postępów

dziecka. W tym zadaniu dziecko może nazywać obrazki lub

powtarzać za Tobą słowa. Jeżeli to nie działa, możesz zagrać z

dzieckiem w grę planszową podczas, której po każdym ruchu

dziecko powtórzy słowo z tabeli. Przydatna też będzie gra, w

której najpierw trzeba zdobyć, za powtórzone słowa, jej

elementy aby potem w nią zagrać.

26



Na górze tabeli umieszczonej w Karcie Diagnozy

Logopedycznej podany jest rok życia dziecka oraz to, ile ma

lat i miesięcy. Dzięki temu wiesz czego możesz wymagać od

dziecka, co jest normą rozwojową a co stanowi problem i jest

wadą wymowy.

Słowa w tabeli zostały dobrane tak, by dziecko z danej

grupy wiekowej poradziło sobie z nimi. Na początku moja

karta diagnozy wyglądała inaczej. Było w niej więcej

wyrazów. Były one zbudowane zupełnie inaczej. Mianowicie

tak, że w jednym wyrazie była tylko jedna głoska, którą

chciałam obserwować. To dobry pomysł na początek

diagnozowania. Możesz go wypróbować. To może ułatwiać

diagnozowanie. Teraz te wyrazy nie zachowują tej zasady.

Jest ich tylko 24. Aczkolwiek, gdy czuję taką potrzebę „na

gorąco” wymyślam dodatkowe wyrazy. Tak, by mieć pełniejszy

obraz dziecka.

Dziecko, które skończyło 3 lata powinno poradzić sobie

z powtarzaniem słów z pierwszej kolumny. Powinno mieć same

„plusy”. Dziecko, które ma już 4 lata powinno mieć „plusy” w

pierwszej i drugiej kolumnie, itd. Oczywiście zarówno 3–latek

i 10–latek muszą wypowiedzieć wyrazy ze wszystkich kolumn.

Przez usystematyzowanie tych wiadomości wiesz, że

dziecko 3–letnie może nie wypowiedzieć słowa „szafa” lub

„rak” tak samo, jak powinno powtórzyć je dziecko 5, 6-letnie.

Ponadto, gdy widzisz tę tabelę i masz przed sobą dziecko 5–

letnie, które np. nie wymawia głoski [s], wiesz, że trzeba

rozpocząć terapię. Podobnie jest, gdy diagnozujesz 8-latka,

który wszędzie w tabeli powinien mieć „plusy” a ich w

pewnych miejscach nie ma.

27



Na co zwracam

uwagę?

Przede wszystkim na to, jak dziecko mówi, jak

zamienia głoski i czy w ogóle to robi. Czy głoski jeśli są

wypowiadane to brzmią prawidłowo? Gdzie znajduje się język

dziecka, gdy artykułuje poszczególne głoski wyrazu. Czy nie

widać go pomiędzy zębami dziecka? Co sprawia mu problem -

grupy spółgłoskowe, długie słowa, a może powtórzenie wyrazu

w ogóle nie jest możliwe? Może dziecko mówi tylko 1 głoskę

lub sylabę z całego słowa, jeśli tak, to którą? Te wszystkie

rzeczy są kluczowe w czasie diagnozy wymowy.

Ponadto, kiedy oceniasz wymowę dziecka ważny jest

powrót do zapisków z zadania nr 1 i zestawienia wniosków

płynących przynajmniej z tych dwóch zadań.

Jeżeli próba wyrazów jest zbyt łatwa lub czujesz, że

nie masz pełnego obrazu dziecka zachęcam Cię do

przeprowadzenia próby zdań, w których głoska, która Cię

zastanawia, niepokoi pojawi się kilkukrotnie, np. [ć] Ciocia ma

ciemną ćmę, [sz] Szajka myszy mieszka w szopie, [r] Rak

poradził się Roberta o radę, itp.

28



Proponowane przeze mnie oznaczenia, których używam podczas diagnozy do oznaczenia

problemów w dziecięcej wymowie.

Problem Jak go oznaczyć?

1. Dziecko zamieniło 1 głoskę w wyrazie na

inną.

Zapisz jak brzmiało całe słowo,

np. „gol” = „doj”.

2. Dziecko nie wypowiedziało danej głoski w

wyrazie lub dodało głoskę lub sylabę w

słowie.

Zapisz uzyskany „wyraz”, np. „lalka” =

„laka” lub w przypadku dodania np. „lalka”

= „laltka”.

3. Dziecko powtórzyło tylko część wyrazu. Zapisz jak dziecko zrealizowało to słowo np.

„zabawka” = „ka”.

4. Głoska w wyrazie nie brzmiała czysto, coś mi

nie pasuje.

Podkreśl tę głoskę falistą linią „~” w

wyrazie. Opisz jakie masz odczucia, np.

g łoska „mokra”, g łoska jes t jakby

realizowana w gardle, mówi jak Kaczor

Donald, itp.

5. Podczas wymawiania konkretnej głoski w

wyrazie język dziecka wciął się pomiędzy

jego zęby i widziałam go z przodu.

Pokreśl tę głoskę prostą linią „_” w słowie.



jego zęby i widziałam go tylko z prawej

strony.

Pokreśl tę głoskę „_” w słowie i odnotuj P

(jak prawa strona).



jego zęby i widziałam go tylko z lewej strony.

Pokreśl tę głoskę „_” w słowie i odnotuj L

(jak lewa strona).



jego zęby i widziałam go z przodu oraz

prawej i lewej strony.

Pokreśl tę głoskę „_” w słowie i odnotuj „U”

(dla mnie kojarzy się z kształtem żuchwy).

W punktach od 4 do 8 ważne jest, by odnotować ewentualną przyczynę takiej realizacji

głoski w wyrazie, np. brak zębów, wymiana zębów, nadmiar śliny w jamie ustnej, itp.



ZADANIE 8

Słuch fonemowy.

ZADANIE 9

Określenie

lateralizacji.

Ucho

Słuch fonemowy jest to umiejętność różnicowania

fonemów, które różnią się między sobą jedną cechą

dystynktywną danego języka. Dzięki niemu odróżniamy

fonem /r/ od /l/, /g/ od /k/, /s/ od /c/, itd.

W diagnozie sprawdzam go dopiero w tym momencie,

gdy mam rozpisane czarno na białym jakie głoski dziecko

zamienia. Słuch fonemowy należy badać przy wadach wymowy

z zakresu paralalii. Gdy sięgniesz do przywołanych wcześniej

przeze mnie książek dowiesz się jak to zrobić. Dla dzieci 3, 4–

letnich polecam książkę B. Rocławskiego, gdyż materiał w niej

zawarty jest prosty. Dla dzieci w wieku 5+ wykorzystaj

proponowane zestawienia zdań, zapisane i zilustrowane w

książce E. Szeląg i A. Szymaszek.

Jej określenie polega na zbadaniu, którego ucha użyje

dziecko, gdy będzie miało porozmawiać przez telefon, którym

okiem zajrzy przez dziurkę od klucza do drugiego pokoju,

którą ręką rysuje i którą nogą kopnie piłkę. Ustalenie

lateralizacji jest niezmiernie ważne ze względu szybkość i

poziom opanowania języka. Brak jej ukształtowania lub

niezdecydowanie dziecka może wpływać niekorzystanie na

jego funkcjonowanie i rozwój umiejętności językowych.

Pokaż dziecku zabawkowy telefon i udawaj, że dzwoni.

Dziecko powinno odebrać i powiedzieć „halo?”. Powtórz tę

próbę kilkukrotnie. Odnotuj, do którego ucha dziecko

przykładało telefon. Dla pewności możesz wykorzystać dużą

muszlę z morza. Przytrzymaj dziecku muszlę w linii środkowej

i zobacz, którym uchem będzie słuchało „szumu fal”.

30



Oko

Ręka

Noga

Połóż przed dzieckiem kalejdoskop lub ozdobioną

kolorowym papierem rolkę po ręczniku papierowym. Poproś,

aby wypatrzyło przedmiot położony na stoliku w linii

środkowej w stosunku do dziecka.

Połóż przed dzieckiem kartkę i kredkę. Poproś, aby

narysowało coś dla Ciebie. Młodszym dzieciom można

narysować kreski – pionową i poziomą, koło, krzyżyk do

odwzorowania. Zwróć uwagę na to, jak i którą ręką dziecko

trzyma kredkę.

Zagraj z dzieckiem w piłkę. Zwróć uwagę na to, którą

nogą dziecko ją kopie.

Jeżeli nie jesteś w stanie jednoznacznie określić, które

ucho, oko, rękę i nogę dziecko preferuje poproś rodzica o

obserwacje w domu, podczas spacerów, wspólnych zabaw.

Niech przyjrzą się uważniej jak dziecko funkcjonuje na co

dzień. Ich obserwacje powinny ułatwić Ci prawidłową ocenę

lateralizacji. Pamiętaj, aby w tych ćwiczeniach nie podawać

dziecku przedmiotu do ręki. Zasygnalizuj o tym także

rodzicowi. Przedmiot, którym badasz dziecko należy zawsze

kłaść w linii środkowej dziecka, tak by nie sugerować

wykonania czynności konkretnym uchem, okiem, ręką i nogą.

Najkorzystniejsza jest lateralizacja jednostronna, czyli,

że dziecko wybiera prawe ucho, oko, rękę i nogę lub lewe

ucho, oko, rękę i nogę. Lateralizacja skrzyżowana, czyli np. L

ucho, L oko, P ręka, P noga wpływa niekorzystnie na rozwój

dziecka. Bardzo niekomfortową sytuacją dla rozwoju języka i

nie tylko, jest sytuacja lewouszności i oburęczność.

31



Uwagi i

zalecenia.

Zachęcam Cię do zapoznania się z książką „Wczesna

diagnoza i terapia zaburzeń autystycznych. Metoda

Krakowska” napisaną przez J. Cieszyńską. Jest w niej

naprawdę dużo wartościowych informacji, nie tylko na temat

lateralizacji.

To miejsce na Twoje notatki i obserwacje odnośnie

rzeczy, które nie zostały ujęte w tej karcie diagnozy. Pozwolą

Ci one na dokładniejsze poznanie dziecka i tym samym ułatwią

dostosowanie zadań terapeutycznych. Zapisz tutaj także uwagi

od rodziców. W zaleceniach staraj się odnotować to, o co ich

poprosiłeś lub o czym z nim rozmawiałaś.

32



Jak

interpretować

uzyskane

wyniki?

4 ROK ŻYCIA.

Dziecko ma 3 lata 0

miesięcy - 3 lata 11

miesięcy.

Ta diagnoza, jak na diagnozę dziecka rozwijającego się

w normie jest dość długa i nie boję się użyć stwierdzenia,

wyczerpująca. Dlaczego nie należy bagatelizować żadnej

rzeczy, która wyniknie podczas diagnozy. Jeżeli jesteś

rodzicem i masz wątpliwości lepiej skonsultuj się ze

specjalistą i omów z nim swoje dylematy. Jeżeli jesteś

logopedą porozmawiaj z rodzicem dziecka. Wyjaśnij mu w

czym jest problem, poproś o ewentualne dodatkowe

spotkanie, na którym przeprowadzisz poszerzoną diagnozę

dziecka, do której przygotujesz się pod kątem konkretnego

przypadku i czym prędzej rozpoczynaj terapię. Poinformuj o

potrzebie konsultacji dziecka z innymi specjalistami. Nie ma

czasu do stracenia. Podczas terapii ważne jest, abyś wzięła

pod uwagę nie tylko problemy artykulacyjne dziecka.

Ze względu na to, że karta diagnozy miała pomóc Ci w

diagnozie wad wymowy u dziecka napisałam również jak

powinnaś interpretować wyniki.

Dziecko powinno:

• wymawiać głoski: [t], [d], [n], [l], [k], [g], [f], [w],

• realizować głoski szeregu ciszącego – [ś], [ź], [ć], [dź],

• próbować wymawiać głoski szeregu syczącego – [s], [z],

[c], [dz];

Dziecko może:

• substytuować (zamieniać) głoskę:

◦ [l] na [j] (bliżej 3 urodzin),

◦ [s] na [ś],

◦ [sz] na [ś] lub [s], [r] na [j] lub [l],

• mówić niektóre słowa "po swojemu",

33



Kiedy terapia?

5 ROK ŻYCIA.

Dziecko ma 4 lata 0

miesięcy – 4 lata 11

miesięcy.

• skracać wyrazy lub je "przekręcać" lub / i zniekształcać,

• jąkać się rozwojowo (w takiej sytuacji należy poradzić

się terapeuty jak postępować z dzieckiem);

Dziecko:

• nie potrafi na prośbę rodzica / terapeuty podnieść np.

języka do nosa, itp.,

• wymawia głoski [l], [t], [d], [n] lub / i inne –

interdentalnie (język dziecka wchodzi pomiędzy jego

zęby) lub bocznie (głoski brzmią jakby były wymawiane

przez Kaczora Donalda),

• zamienia głoski:

◦ [l] na [j] (bliżej 4 urodzin),

◦ [w] na [f],

◦ [d] na [t],

◦ [ź] na [ś],

◦ [dź] na [ć],

◦ [k] na [t],

◦ [g] na [d] konsekwentnie w każdym wyrazie;

Dziecko powinno:

• wymawiać wszystkie głoski, o których mowa powyżej,

• realizować poprawnie głoski szeregu syczącego

◦ [s], [z], [c], [dz],

• próbować artykułować głoski szeregu szumiącego

◦ [sz], [ż], [cz], [dż];

34



Kiedy terapia?

6 ROK ŻYCIA.

Dziecko ma 5 lat 0

miesięcy – 5 lat 11

miesięcy.

Kiedy terapia?

Dziecko może:

• zamieniać głoski:

◦ [sz], [ż], [cz], [dż] na [s], [z], [c], [dz],

◦ [r] na [l];

Dziecko:

• ma jakiekolwiek problemy z wymową głosek z 4 r.ż.,

• realizuje głoski szeregu syczącego – [s], [z], [c], [dz] lub

/ i inne interdentalnie (język dziecka wchodzi pomiędzy

jego zęby) lub bocznie (głoski brzmią jakby były

wymawiane przez Kaczora Donalda),

• zamienia głoski szeregu syczącego

◦ [s], [z], [c], [dz] na [ś], [ź], [ć], [dź];

Dziecko powinno:

• wymawiać wszystkie głoski zgodne z normami podanymi

w 4 i 5 r. ż.,

• realizować głoski tzw. szeregu szumiącego

◦ [sz], [ż], [cz], [dż],

• w wieku około 6 lat artykułować poprawnie głoskę [r],

choć w literaturze ta granica nie jest jasno określona;

Dziecko może:

• zamieniać głoskę [r] na [l] (na początku tego okresu);

Dziecko:

• ma jakiekolwiek problemy z wymową głosek z 4 lub / i

5 r.ż.,

35



7 ROK ŻYCIA I

DZIECKO

STARSZE.

Dziecko ma 6 lat 0

miesięcy i więcej...

Podsumowanie i

rady.

• realizuje głoski szeregu szumiącego – [sz], [ż], [cz], [dż]

lub / i inne interdentalnie (język dziecka wchodzi

pomiędzy jego zęby) lub bocznie (głoski brzmią jakby

były wymawiane przez Kaczora Donalda),

• zamienia głoski:

◦ szeregu szumiącego [sz], [ż], [cz], [dż] na [ś], [ź],

[ć], [dź] lub [s], [z], [c], [dz],

◦ [r] na [l] (pod koniec tego etapu);

Dziecko powinno:

• realizować wszystkie głoski języka polskiego

prawidłowo;

Terapię w tym wieku zaleca się, gdy dziecko:

• ma jakiekolwiek problemy z wymową głosek.

Na obraz dziecka po diagnozie nie powinna rzutować

tylko wady wymowy. Znaczące jest także to, jak dziecko

rozumie to, co do niego mówisz. Jak buduje zdania, jak

rozbudowanym słownictwem operuje, jak potrafi nawiązać

rozmowę, itp. Elementy, które stanowią problem dla dziecka

powinnaś uwzględnić w późniejszym programie terapii.

„Nadgonienie” innych umiejętności zawsze wesprze rozwój

mowy i wymowy. W trakcie terapii zawsze wspieraj rozwój

poznawczy młodego człowieka. Proponuj interesujące i

różnorodne zadania, gry, które będą rozwijać dziecko. Twórz

zajęcia z myślą o dziecku, które chce dobrze się bawić, ale Ty

chcesz go czegoś nauczyć. Szybko zobaczysz, że terapia wad

wymowy będzie wtedy ciekawsza i efektywniejsza :)

36



O wadach wymowy. Wad wymowy jest wiele. Nie wymieniłam wszystkich

możliwych, ponieważ jest to dość mocno skomplikowane. Tak

na dobrą sprawę to obraz wad wymowy w dużej mierze

zależny jest od dziecka. Skupiłam się na tych, które są moim

zdaniem najważniejsze. Mam nadzieję, że wkrótce te

informacje staną się dla Ciebie „chlebem powszednim”, o ile

już nie są.

Jest jednak jedno małe „ale”. Nie u wszystkich dzieci

można zdiagnozować wadę wymowy, ponieważ u niektórych

pewne zjawiska są normą rozwojową. Co dla 3–latka jest

normą w przypadku dziecka 8–letniego już nią nie jest.

Pomimo, że 3–latek nie wymawia głoski [r] to nie można

klasyfikować tego jako wadę wymowy. Mówienie o tym jak o

wadzie wymowy jest niewłaściwe. Co innego, gdy zbyt małe

dziecko realizuje błędnie głoski z późniejszego okresu. Jest to

problem, który trzeba „wziąć na warsztat”.

W poniższej tabeli rozpisałam jakie wady wymowy

można wyszczególnić w konkretnej grupie wiekowej. W

sytuacji, gdy u dziecka zdiagnozujesz wadę wymowy należy

rozpocząć terapią.

Gdy dostrzegasz problem z wymową u dziecka a nie

możesz odnaleźć go w tabeli to nie znaczy wcale, że nie

istnieje. On jest, tyle, że ja go nie wymieniłam :) Zawsze

szukaj odpowiedzi, na to co Cię zastanawia.

37



4 r. ż.

(dziecko ma od 3 lat 0

miesięcy do 3 lat i 11

miesięcy)

5 r. ż.



miesięcy)

6 r. ż.


miesięcy do 5 lat 11

miesięcy)

7 r. ż.



miesięcy)

[l] = [j] = paralambdacyzm [l] = [j] =

paralambdacyzm

[l] = [j] = paralambdacyzm [l] = [j] = paralambdacyzm

[k] = [t] = parakkapacyzm [k] = [t] =

parakkapacyzm

[k] = [t] = parakkapacyzm [k] = [t] = parakkapacyzm

[g] = [d] = paragammacyzm [g] = [d] =

paragammacyzm

[g] = [d] = paragammacyzm [g] = [d] = paragammacyzm

[w] = [f], [d] = [t], itp.

wymowa bezdźwięczna

[w] = [f], [d] = [t], itp.


[w] = [f], [d] = [t], itp.


[w] = [f], [d] = [t], itp.


Głoski [ś, ź, ć, dź] = [s, z,

c, dz] = parasygmatyzm

Głoski [ś, ź, ć, dź] = [s,

z, c, dz] lub odwrotnie =

parasygmatyzm

Głoski [ś, ź, ć, dź] = [s, z,

c, dz] lub odwrotnie =

parasygmatyzm

Głoski [ś, ź, ć, dź] = [s, z, c,

dz] lub odwrotnie =

parasygmatyzm

Głoski [t, d, n, l]

realizowane z językiem

między zębami =

seplenienie międzyzębowe



między zębami =

seplenienie

międzyzębowe

Głoski [sz, rz, cz, dż]

zamieniane są na [s, z, c,

dz] lub [ś, ź, ć, dź] =

parasygmatyzm

Głoski [sz, rz, cz, dż]

zamieniane są na [s, z, c,

dz] lub [ś, ź, ć, dź] =

parasygmatyzm

Głoski [ś, ź, ć, dź], [s, z, c,

dz] lub [sz, rz, cz, dż]


między zębami =


Głoski [ś, ź, ć, dź], [s, z,

c, dz] lub [sz, rz, cz, dż]


między zębami =

seplenienie

międzyzębowe



między zębami =


Głoska [r] = [l] lub [j] =

pararotacyzm

Zniekształcanie głoski [r] Zniekształcanie głoski [r] Głoski [ś, ź, ć, dź], [s, z, c,



między zębami =




między zębami = seplenienie

międzyzębowe

Zniekształcanie głoski [r] Głoski [ś, ź, ć, dź], [s, z, c,



między zębami = seplenienie

międzyzębowe

Zniekształcanie głoski [r]



Jak rozmawiać

z rodzicem?

Przede wszystkim szczerze, szczerze i jeszcze raz

szczerze. Moim zdaniem, rodzicom trzeba tłumaczyć co z

czego wynika. Mówić o skutkach wad wymowy. Podczas

rozmowy zawsze traktuję ich jako współtowarzyszy. Przecież

jeżeli rozpoczniemy terapię musimy mieć ze sobą dobre

relacje, by wspólnie działać dla dobra dziecka. Logopeda nie

powinien stawiać się wyżej, ponad rodzicem. Gdy rodzic wie,

że logopeda jest szczery i otwarty także stara się mówić

uczciwie. Ja bynajmniej w to wierzę i wiem, że takie

podejście przynosi bardzo dobre rezultaty :)

W czasie rozmowy przedstawiam zapisaną kartę

diagnozy, omawiając ją z rodzicem punkt po punkcie.

Informuję co każde zadanie miało sprawdzić i jak poradziło

sobie z nim dziecko. Jeżeli jest to możliwe podpowiadam, co

mogą zacząć robić już dziś, by wspomóc dziecko. Często

dopytuję rodzica czy to, co zaobserwowałam na diagnozie jest

normą także w domu, na co dzień. Kiedy dostrzegam taką

potrzebę otwarcie proponuję podjęcie terapii. Argumentuję

swoje stanowisko. Nigdy nie nalegam, by rodzic podjął

decyzję natychmiast. Zgodzenie się na terapię to coś więcej

niż powiedzenie: „Tak, zgoda. To pani zacznie pracę z ...”.

Uświadamiam rodzica, że jego zaangażowanie w terapię jest

konieczne i niezbędne. Wiem, że bez rodzica sama mało

zdziałam.

39



Gdy rodzic zadaje pytanie: „Ile potrwa terapia”?,

odpowiadam: „Nie wiem”. Przewidywanie czasu trwania

terapii jest zbyt ryzykowne. Zależy o wielu czynników. Na to

pytanie nikt nie zna odpowiedzi. Skutek terapii zależy przede

wszystkim od rodziców, ich dyscypliny i powtarzania ćwiczeń z

dzieckiem w domu. Rodzice nie zdają sobie sprawy z tego, że

sami muszą wziąć udział w terapii. Logopeda prowadzi

dziecko, organizując mu fajną i pożyteczną terapię w formie

zabawy i ćwiczeń. Ale to nie wszystko! Logopeda ma

obowiązek pamiętać o wskazówkach dla rodziców. Terapia to

zawsze praca wielu osób. Nigdy o tym nie zapominam. Dlatego

tak ogromną wagę przykładam do współpracy z rodzicem. Poza

tym widzę pewną zależność. Im rodzicowi bardziej zależy i

ćwiczy z dzieckiem, tym terapia przynosi lepsze i szybsze

efekty. W takiej sytuacji: dziecko, rodzic i ja odnosimy

zwycięstwo :)

Kiedy w czasie mojego badania zauważam coś, co mnie

zaniepokoiło od razu mówię o tym rodzicowi. Kieruję dziecko

wraz z rodzicem do specjalistów. Najczęściej są nimi:

laryngolog, psycholog dziecięcy, neurolog dziecięcy, chirurg

szczękowy i terapeuta Integracji Sensorycznej (SI). Czasem też

proszę o konsultację okulistyczną. To wszystko zależy od

przypadku dziecka. Ważne jest ze strony logopedy nie

popadanie w rutynę w przekazywaniu informacji. Trzeba

„wyczuć” rodzica i wczuć się w jego sytuację, w której słyszy,

że jego dziecko potrzebuje pomocy. W sytuacji trudniejszej,

gdy proszę rodzica o kontakt z innymi specjalistami

niejednokrotnie słyszę pytania: „A co mu jest? Przecież jest

normalny? Po co mu to? Przecież on jest mały. Wyrośnie z

tego”. Wtedy tłumaczę, że są pewne rzeczy, które mnie

niepokoją.

40



Z racji tego, że rodzice zgłosili się do mnie chcę, żeby dziecko

zostało zdiagnozowane rzetelnie, żeby rodzice mieli pewność

co się z nim dzieje. Wspominam także o czasie, którego nie

można tracić w żadnym przypadku. Zazwyczaj też wyjaśniam,

że skonsultowanie dziecka, którego zachowanie mnie

zastanawia, z psychologiem dziecięcym lub laryngologiem jest

sprawą normalną. Nie świadczy o tym, że dziecko jest

„nienormalne”, choć rodzice reagują tak, jakbym właśnie to

chciała im powiedzieć. Jako logopeda zwyczajnie potrzebuję

takiej konsultacji, która w efekcie może pomóc dziecku, a na

pewno w niczym nie zaszkodzi. Trzeba bardzo wyraźnie

zaznaczać granice w kwestiach związanych z ogólnym

rozwojem dziecka, aby rodzice nie poczuli się urażeni. Musisz

być wyrozumiała, ale tak jak w każdej relacji – komunikacja

musi zachodzić w obie strony. Rodzice muszą zrozumieć Twoją

sytuację, ale przede wszystkim sytuację w której sami się

znajdują i w jaki sposób mogą dalej pomóc dziecku.

41



Diagnoza odbyła się w ..............................., dn. …...........................

KARTA DIAGNOZY LOGOPEDYCZNEJ

Imię: …...........................................................

Nazwisko: …...........................................................

Data urodzenia dziecka: …...........................................................

Wiek dziecka w dniu badania: …...........................................................

Kontakt do Rodziców: …...........................................................

adres: …...........................................................

…...........................................................

telefon: …...........................................................

adres e-mail: …...........................................................

Dodatkowe informacje: …...........................................................

…...........................................................

ZADANIE 1. Swobodna obserwacja mowy.

…..........................................................................................................

…..........................................................................................................

…..........................................................................................................

…..........................................................................................................

…..........................................................................................................

…..........................................................................................................

…..........................................................................................................

…..........................................................................................................

…..........................................................................................................

…..........................................................................................................

…..........................................................................................................

…..........................................................................................................

…..........................................................................................................

…..........................................................................................................



ZADANIE 2. Rozumienie poleceń.

…...........................................................................................................

.............................................................................................................

.............................................................................................................

…................................................................................................................

..................................................................................................................

..................................................................................................................

Wiek

badanego

Numer

zadania

Polecenie zal. Jeśli nie, dlaczego?

Dziecko

od 3 do 7

lat

1. Zrób to co ja.

2. Daj mi … .

3. Daj mi … i … .

4. Weź … i połóż na / pod … .

5. Weź D/ M … i połóż do … .

Dziecko

7+

6. Połóż … pod a … za … .

7. Weź … i trzymaj nad swoją

głową.

8. Weź … i połóż obok… .

9. Weź Ż … i połóż z P/ L strony …. .

10. Weź D/ M Ż … i połóż blisko /

daleko od … .



ZADANIE 3. Badanie słuchu metodą akumetryczną

(metoda subiektywna).

Dziecko 3, 4-letnie

Ucho lewe zal. Ucho prawe zal.

Pokaż nos. Pokaż oko.

Pokaż ucho. Pokaż nogę.

Pokaż brzuch. Pokaż rękę.

Pokaż buzie. Pokaż włosy.

Dziecko 5+

Ucho lewe zal. Ucho prawe zal.

Ela Ola

Tomek Domek

Szum Sum

Biurko Piórko

Rak Mak

ZADANIE 4. Sprawność warg i języka.

Zadanie zal. Jeśli nie, dlaczego?

Język do nosa

Język na brodę

Język w prawo

Język w lewo

Język do przodu

Język do tyłu



Oblizanie warg ruchem

okrężnym

Wypchnięcie językiem

prawego polika

Wypchnięcie językiem

lewego polika

Masowanie języka o

górne zęby

Ułożenie języka w rurkę

Kląskanie

Przesłanie 3 buziaków

ZADANIE 5. Warunki anatomiczne jamy ustnej.

Co sprawdzać? + - Mam wątpliwości

Zęby

Zgryz

Wędzidełko

podjęzykowe

Język

Podniebienie twarde

Podniebienie

miękkie (chodzi o języczek)

Migdały



ZADANIE 6. Oddychanie.

Dziecko potrafi nabrać powietrze nosem i wypuścić

ustami.

Tak Nie

Dziecko umie zassać papierek używając słomki. Tak Nie

OBSERWACJA PODCZAS CAŁEJ DIAGNOZY

Dziecko oddycha nosem. Tak Nie

Dziecko oddycha ustami. Tak Nie

Jeśli tak, dlaczego?

ZADANIE 7. Próba wyrazów.

4 r. ż. (dziecko

ma od 3 lat 0

miesięcy do 3 lat i

11 miesięcy)

5 r. ż. (dziecko

ma od 4 lat 0

miesięcy do 4 lat i

11 miesięcy)

6 r. ż. (dziecko

ma od 5 lat 0

miesięcy do 5 lat

11 miesięcy)

7 r. ż. (dziecko ma

od 6 lat 0 miesięcy

do 6 lat i 11

miesięcy)Kamień Samochód Szafa Rak

Gol Zabawka Szampon Rower

Tata Cela Rzeka Larwa

Dach Cukierek Czapka



Fala Dzwon Dżem

Wata

Lalka

Siano

Zima

Cicho

Dzień



ZADANIE 8. Słuch fonemowy.

…..........................................................................................................

…..........................................................................................................

…..........................................................................................................

…..........................................................................................................

…..........................................................................................................

…..........................................................................................................

…..........................................................................................................

…..........................................................................................................

…..........................................................................................................

…..........................................................................................................

…..........................................................................................................

…..........................................................................................................

…..........................................................................................................

…..........................................................................................................

…..........................................................................................................

…..........................................................................................................

…..........................................................................................................

…..........................................................................................................



ZADANIE 9. Określenie lateralizacji.

Ucho

Oko

Ręka

Noga

UWAGI

…..........................................................................................................

…..........................................................................................................

…..........................................................................................................

…..........................................................................................................

…..........................................................................................................

…..........................................................................................................

…..........................................................................................................

…..........................................................................................................

…..........................................................................................................

…..........................................................................................................

ZALECENIA

…..........................................................................................................

…..........................................................................................................

…..........................................................................................................

…..........................................................................................................

…..........................................................................................................

…..........................................................................................................

…..........................................................................................................

…..........................................................................................................

…..........................................................................................................

…..........................................................................................................

…..........................................................................................................

…..........................................................................................................



Bibliografia Cieszyńska J., 2011, Wczesna diagnoza i terapia zaburzeń

autystycznych. Metoda Krakowska,

D e m e l G . , 1 9 8 2 , Minimum logopedyczne nauczyciela

przedszkola,

Kaczmarek L., 1977, Nasze dziecko uczy się mowy,

Łobacz P., 2005, Prawidłowy rozwój mowy dziecka, [w:]

Podstawy neurologopedii. Podręcznik akademicki, pod red. T.

Gałkowskiego, E. Szeląg i G. Jastrzębowskiej,

Paluch A., Drewniak – Wołosz E., Mikosza L., 2012, Afa – skala.

Jak badać mowę dziecka afatycznego,

Rocławski B., 2010, Słuch fonemowy i fonetyczny. Teoria i

praktyka,

Stecko E., Sprawdź jak mówię,

Szeląg E., Szymaszek A., 2006, Test do badania słuchu

fonematycznego dzieci i dorosłych.

50



Dziękuję!

Zapraszam Cię

na moją

stronę.

Masz pytanie?

Nagraj się!

Jeżeli dotarłaś aż tutaj – gratuluję! Zapewne masz

głowę pełną informacji. Spokojnie. Na początku to jest trochę

skomplikowane, za 10 razem będzie już dobrze :) Przede

wszystkim dziękuję Ci za Twój czas. Mam nadzieję, że

pomogłam Tobie i dzieciom, które masz pod swoją opieką

terapeutyczną. Jeżeli jesteś rodzicem to gratuluję Ci jeszcze

mocniej. Zazdroszczę terapeucie, który będzie z Tobą

współpracował. Taki proaktywny rodzic to prawdziwy skarb.

Życzę Ci – logopedo, rodzicu, wszystkiego dobrego.

Powodzenia! Nie bój się zadawać pytania, bo kto pyta nie

błądzi i staje się mądrzejszy oraz w końcu znajduje

odpowiedzi na swoje pytania.

Wystarczy, że klikniesz na logo a zostaniesz

przeniesiona na moją stronę WWW. Znajdziesz tam ciekawe

wpisy, podcasty i mnóstwo materiałów. Mam nadzieję, że już

powiedziałaś swoim znajomym skąd masz tego e-booka :)

Czy wiedziałaś, że możesz zadać mi pytanie na mojej

stronie WWW? Co w tym takiego niezwykłego, powiesz? Nagraj

swoje pytanie, a ja odpowiem Ci na nie w kolejnym

PODCAŚCIE! Kliknij na link w obrazku poniżej, żeby przeczytać

jak to działa.

51


http://www.logopasja.pl/alimak



Sama o sobie.

Kamila Anna Czachorowka

Logopeda, Neurologopeda

Jestem absolwentką wydziału Nauk Społecznych na

kierunku Wczesna Edukacja z Logopedią oraz Magisterskich

Studiów Uzupełniających na kierunku Logopedia, Specjalizacja

Neurologopedia na Uniwersytecie Gdańskim i Gdańskim

Uniwersytecie Medycznym. Byłam Prezesem Naukowego Koła

Logopedów przy Katedrze Logopedii Uniwersytetu Gdańskiego

oraz kierownikiem, pierwszego w historii Uczelni,

Europejskiego Dnia Logopedy.

W Polsce pracowałam m.in. w:

• Pomorskim Centrum Słuchu i Mowy „Medincus” w

Gdańsku;

• IWRD w Gdańsku;

• Niepublicznym przedszkolu „Królestwo Fantazji” w

Gdańsku;

• Przedszkolu Językowym „Kraina Tęczy” w Gdańsku;

• Studenckim Radio „Mors” i innych miejscach.

Obecnie pomagam polskim dzieciom mieszkającym w Swindon

i okolicach. Prywatnie żona. Lubię dobry film i pływanie. Moje

motto brzmi: „Masz jedno życie, nie prześpij go”.

52

http://www.logopasja.pl/o-mnie


Diagnoza logopedyczna w pigułce -...

Documents

Transcript of Diagnoza logopedyczna w pigułce -...