.. ...., .. .. .. DI EGITIMI

ARAŞTI MALARI ' • •

DERGISI

İLAHİYAT FAKÜLTESi ÖGRENCİLERİNİN PROBLEMLERİ (Samsun O.M.Ü. İHihiyat Fakültesi Örneği)

GİRİŞ

Doç. Dr. Mevlüt KAYA Ondokuz Mayıs Üniversitesi İHUıiyat Fakültesi

Öğretim Üyesi

Üniversitedeki eğitim yıllarını kapsayan 18-24 yaş gençlik dönemi insan hayatında çok önemli bir dönemdir. Üniversite gençliği, 18-24 yaş grubundan oluşan, örgün eğitimin son kademesinde öğrenim gören, araştırmacı ve sorgulayıcı bilimsel zihniyet kazanan, kendilerine has bir gençlik kültürü olan, toplumun önderleri olacak gençlik kesimi­dir1.diniÜniversite gençliğinin kaliteli ve sağlıklı yetiştirilmesi, toplum­ların geleceklerinin sağlıklı ve sürekli olmasının önkoşuludur. Toplumun nitelikli insan gücünü üniversiteler yetiştirmektedir. Üniversite gençliğinin problemlerini tanıyarale çözümüne yardımcı olunması ve on­ların daha kaliteli eğitim almalarının sağlanması, toplumsal ve ekonomik kalkınma için önem taşımaktadır.

Problemler bireylerin temel ihtiyaçlarının yeterince karşılanamamış ve doyurulamamış olmasından, çevre olanaklarının yokluğundan ve olumsuz etkilerinden ve bunların yarattığı duygusal çatışmalardan doğmaktadır2 . Üniversite gençliğinin problemleri, okuduklan fakültelerin niteliklerinden, gencin kendi kişilik ve zeka yapısından, içinde yaşadığı sosyo-ekonomik ve sosyo-kültürel çevreden kaynaklanmaktadır3 . Top-

1. Vehbi Bayhan, Üniversite Gençliğinde Anomi ve Yabancılaşma, Kültür Bakanlığı Yayını, Ankara 1997, s.24.

2. İ.Ethem Özgüven, Bireyi Tanıma Teknikleri, PDREM Yayınlan, Ankara 1998, s.161. 3. Aysel Ekşi ve Melike Güney, "Çeşitli Eğitim Kurumlannda Karşılaşılan Başlıca

Psikolojik Sorunlar Nelerdir?", Eğitimde Psikolojik Hizmetler ve Sorunlar, Türk Eğitim Derneği Yayınlan, Ankara 1986, s.l05.

78 DiN EÖİTİMİ ARAŞTIRMALARI

Iumsal, ekonomik, teknolojik ve kültürel değişmelere paralel olarak gençlerin problemleri de değişmektedir.

Gençliğin gelişiminde karşılaştığı biyolojik, fizyolojik, toplumsal ve psikolojik engel ve sorunlar, gelişimin diğer dönemlerine oranla daha yoğun ve etkilidir. Çünkü, gençlik dönemi kişiliğin oluşumunda biyolo­jik, fizyolojik, sosyal ve ahiili gelişme ve değişme açısından hızlı bir ol-; gunlaşma dönemini oluşturur1 • Gençlik dönemi, ergenlik ile yetişkinlik arasında kimliğin kazanılması, düşünce, davranış ve tutum değişiminin ağırlık kazandığı bir dönemdir. Kişilik gelişiminin son şeklini aldığı, kişiliğin güçlü ve güçsüz yanlarının yeniden tartışılıp doğru-yanlış kav­ramlarının, ahlak kurallarının, toplumsal doğruların gözden geçirildiği bir arayış dönernidir2•

Her gelişim ve her okul döneminde olduğu gibi, yükseköğretim öğtehcilerirtil1 de problemleri olup, onlar da rehberliğe ihtiyaç duymak­tadırlar. Üniversite gençlerinin okul, sağlık, kişilik, aile, sosyal, kız-erkek ilişkileri, din ve ahlak konuları, meslek seçimi, işsizlik ve gelecek gibi ko­nularda birçok problem ve kaygıları bulunmaktadır3.

2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu'nun 47. maddesi, üniversite öğrencilerinin sosyal faaliyetleri ve öğrenci kişilik hizmetleri ile ilgili hükümleri kapsamaktadır4. Bu madde kapsamında öğrencilerin beden ve ruh sağlığının korunması, barınma, beslenme, çalışma, dinlenme ve boş zamanlarını değerlendirme gibi sosyal ihtiyaçlarını karşılamak için gerekli önlemleri atmakla görevlidirler. Üniversiteler, rehberlik ve psikolojik danışma merkezleri kurarak öğrencilerin kişisel, eğitimsel ve ailevl sorun­larını çözümlerneye çalışır. Özel ve kamu kuruluşları ile işbirliği yaparak mezunlarına iş ve öğrencilerine burs bulmakta yardımcı olur.

Öğrenci kişilik hizmetleri, yönetim ve öğretim etkinliklerinin dışında öğrencilere verilen tüm p~ikolojik danışma, rehberlik, kayıt, kabul, devam, yurt, kredi, burs, sağlık, beslenme, sosyal çalışma ve sosyal yardım hizmetlerini kapsamaktadır5 . Bu hizmetlerin temelini ise rehberlik ve psi­kolojik danışma hizmetleri oluşturmaktadır.

1. İ.Ethem Özgüven, Çağdaş Eğitimde Psikolojik Damşma ve Rehberlik, PDREM Yayınları, Ankara 2000, s.360.

2. Ece Orhan, Ankara Vniversitesi Öğrencilerinin Sosyal ve Psikolojik Sorunları, DPT, Sosyal Planlama Başkanlığı Araştırma Dairesi Yayını, Arıkara 1985, s.75.

3. Atalay Yörükoğlu, Gençlik Çağı, Ruh Sağlığı ve Ruhsal Sorunlar, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara 1986, s.33-35.

4. Yükseköğretim Kanwııı, Kanun No: 2547, Resmi Gazete, Sayı 17506, Tarihi 06.11.1981.

5. Muharrem Kepçeoğlu, Psikolojik Damşma ve Relıberlik, Ankara 1985, s.28.

lLAHtY AT FAKüLTESi ÖG&ENCİLERİNİN PROBLEMLERİ 7 9

Eğitimde psikolojik hizmetlerin amacı, öğrencilerin bir bütün ola­rak en uygun düzeyde gelişmesini ve böylece kendini gerçekleştirmesine yardım etmektir. Bu noktada, rehberlik ile eğitimin amacı aynı olmak­tadır. Rehberlik, eğitimin ayrılmaz bir tamamlayıcısı olarak görülmektedir1• Öğrencilerin her yönden gelişmelerini sağlamak için, öğrenci kişilik ve rehberlik hizmetlerine önem vererek, onların her türlü problemlerinin Çözümüne yardım edilmelidir.

Üniversiteler bünyesindeki ilahiyat fakülteleri, İslam Dini ve din bi­limlerini kuşaktan kuşağa aktarmak, halka dini görevlerini yerine getir­mek için gerekli olan bilgileri öğretmek, onların manevi ihtiyaçlarını gi­dermek ve akademik seviyede ilahiyat araştırmalarını yapacak kişileri yetiştirmek için kurulan2 yükseköğretim kururnlarının bir grubunu oluşturmaktadır. Din eğitimeisi öğretmeni, din görevlisi ve ilahiyat alanıpda araştırmacı yetiştiren ilahiyat fakültelerinin de yükseköğretim kurumları bütünlüğü içinde genel ve kendi içinde özel problemleri bu­lunmaktadır. ilahiyat fakültelerinin örgün ve yaygın din eğitimi hizmet­lerini etkili yapabilmesinde, dini değerlerin, bireylerin ruh sağlığının, ma­nevi toplumsal kalkınmanın, milll birlik ve bütünlüğün sağlanmasında ve korunup geliştirilmesinde3 üzerine düşen görevleri yerine getirebilmesi için bu kurumların ve öğrencilerinin problemlerinin incelenmesi ve çözüm yollarının araştmhp tartışılması önem taşımaktadır.

Problem

Bu çalışma, Ondokuz Mayıs Üniversitesi ilahiyat Fakültesi öğrencilerinin okul, sağlık, aile ilgili ve kişisel problemlerini ortaya koy­mayı amaçlamaktadır. Öğrencilerin problemlerinin, problem alanlarına, cinsiyete, sınıf ve başarı düzeylerine göre farklı olup olmadığı incelen­mektedir.

Araştırma problemine bağlı olarak, hipotezler şu şekilde ifade edilmiştir.

Öğrencilerin okul ile ilgili problemlerinin yoğunluğu, diğer alan­lardaki problemlerinin yoğunluğuna göre daha fazladır.

I. Muharrem Kepçeoğlu, "Eğitimde Psikolojik Hizmetlerin Rolü ve Önemi", Eğitimde Psikolojik Hizmetler ve Sorunlar, Türk Eğitim Derneği Yayınlan, Ankara 1986, s.3 I.

2. Bayraktar Bayraklı, "İlahiyat Fakültelerinin Prograrnında Yapılması Gerekli Olan Değişiklikler", Yükseköğretiinde Din Bilimleri Öğretimi Sempozyumıı (21-23 Ekim 1987), O.M.Ü. ilahiyat Fakültesi Yayını, Samsun 1988, s.I27.

3. Halis Ayhan, "İlahiyat Fakültesi", Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi, Sayı 6, M.Ü. ilahiyat Fakültesi Din Eğitimi Anabilim Dalı Yayını, İstanbul 1999, s.266.

80 DiN EÖiTlMi ARAŞTIRMALARI .

Erkek öğrencilerin problemlerinin yoğunluğu, kız öğrencilerin

problemlerinin yoğunluğuna göre daha yüksektir.

Sınıf düzeyi bakımından, öğrencilerin problemlerinin yoğunlukları arasında önemli bir fark yoktur.

Öğrencilerin problemlerinin yoğunluk düzeyi arttıkça, akademik başarı düzeyi düşmektedir.

Araştırmanın Sımrlılıkları

Bu araştırma, Ondokuz Mayıs Üniversitesi İHihiyat Fakültesi'nde 1999-2000 öğretim yılında öğrenim gören öğrencileri kapsamaktadır. Öğrencilerin problemleri, geliştirilen ve uygulanan "Problem Tarama Listesi" ve problemler zamanla değişebileceğinden, uygulandığı zaman diliiDi ile siiıirlıdir. AraŞtirina sonuçlannın genellenmesinde bu sınırlar göz önünde bulundurulmalıdır.

Yöntem

Evren ve Örneklem

Bu araştırmanın evrenini, Ondokuz Mayıs Üniversitesi ilahiyat Fakültesi'ne 1999-2000 öğretim yılı yaz yarıyılında kayıtlı olan 1033 öğrenci oluşturmaktadır.

Problem Tarama Listesi sınıflarda 2000 yılı mayıs ayında uygu­lanmıştır. Araştırma kapsamına tüm öğrenciler alınmak istenmiştir. Ancak, uygulamanın yapıldığı ders saatlerinde devamsız olan öğrencilere Prob­lem Tarama Listesi uygulanamamıştır. Uygulanan Problem Tarama Lis­tesi'nden 42 öğrencininki yanlış ve eksik cevaplı olduğu için değerlendirmeye alınmamıştır. Toplam 622 öğrencinin Problem Tarama Listesi değerlendirilmiştir. Listeyi cevaplandırma sırasında 22 öğrenci sınıf düzeyini işaretlememiştir. Araştırma kapsamına giren öğrencilerin

sınıfiara göre dağılımı aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

Tablo 1: Ondokuz Mayıs Üniversitesi İHihiyat Fakültesi'nde 1999-2000 Öğretim Yılında Sınıflara Göre Kayıtlı Olan ve Örnekleme Gi­

ren Öğrenci Sayıları

Kayıtlı Öğrenci Ömeklem Ömeklem

Sınıf Düzeyi Kız Erkek Top. Kız Erkek Top. Yüzdesi(%)

I. Sınıf 81 52 133 43 27 70 52.3 II. Sınıf 142 254 396 81 150 231 58.3

iLAHiYAT FAKÜLTESi ÖGRENCİLERİNİN PROBLEMLERİ 8 ı

III. Sınıf 74 162 236 59 107 166 70.3 IV. Sınıf 96 172 268 47 86 . 133 49.6 Toplam 393 640 1033 230 370 600 58.1

Birinci sınıf öğrencilerinin %52.6'sına, ikinci sınıf öğrencilerinin

%58.3'üne, üçüncü sınıf öğrencilerinin %70.3'üne, dördüncü sınıf

öğrencilerinin %49.6'sına ve kayıtlı tüm öğrencilerin %58.1 'ine Problem · Tarama Listesi uygulanmıştır.

Problem Tarama Listesi, kayıtlı tüm kız öğrencilerin %58.5'ine ve kayıtlı tüm erkek öğrencilerin de %57.8'ine uygulanmıştır.

Veri Toplama Araçları •

Bu araştırmada veri toplamak amacıyla geliştirilen Problem Tarama Listesi kullanılmıştır. Problem Tarama Listesi, bir okulda öğrencileri en çok üzrnekte ve düşündürmekte olan problemierin belirlenmesi için kul­lanılan çeşitli problem cümlelerinden oluşan bir listedir1• Problem Ta­rama Listesi ile elde edilen bilgiler, okulun rehberlik hizmetlerine ve eğitim-öğretim faaliyetlerinin düzenlenmesine, öğrencilerin kendi prob­lemlerini daha iyi anlarnalarına yardım eder. Problem Tarama Listesi kullanmadaki amaç, okulda öğrencileri kaygılandıran, dengeli ve sa~lıklı uyum yapmalarını engelleyen problemleri ortaya çıkararak onlara yardırncı olmaktır2.

Öğrencilerin problemlerini belirlernek ve Problem Tarama Listesi'ni oluşturmak amacıyla ilahiyat Fakültesi'nin her sınıf düzeyinden yaklaşık 30-40 öğrenci üzerinde ön çalışma yapılmıştır. Öğrencilerden okul, sağlık, aile ve diğer kişisel problemlerini açık uçlu soru ile yazmaları istenmiştir. Öğrencilerin her alanla ilgili yazdıkları problemler listelenmiştir. En çok tekrar eden problemlerden başlanarak bir problem listesi oluşturulmuştur. Problem Tarama Listesi'ne son şekli verilirken, daha önce hazırlanmış olan Problem Tarama listelerinden de yararlanılmıştır3 •

ı. Hasan Tan, Psikolojik Danışma ve Rehber/ik, Milli Eğitim Basımevi, İstanbu1 1986, s.l63.

2. Binnur Yeşil yaprak, Eğitimde Rehberlik Hivnetleri, Nobel Yayını, Ankara 2000, s.328.

3. Feriha Baymur ve Yadigar Kılıççı, Problem Envanteri, (Y Takımı: Yiiksek Okullar Için), Hacettepe Üniversitesi Psikolojik Danışma ve Rehberlik Bölümü Ankara ts.; Milli Eğitim Bakanlığı, Problem Tarama Listesi (L Takımı: Lise ve Dengi Okullar Öğrencileri Için), PAKD, Ankara ı974.

82 DiN EÖITİMİ ARAŞTIRMALARI

Problem Tarama Listesi'nin 69 maddesi okul ile ilgili problem, 30 maddesi sağlık ile ilgili problem, 36 maddesi aile ile ilgili problem ve 47 maddesi ded1n1kişisel (sosyal, benlik ve gelecek ile ilgili) problemlerden oluşmuştur. Problem Tarama Listesinde toplam 182 madde bulunmak­tadır.

Öğrenciler, problem maddelerini "Evet", "Bazen-Kısmen" ve "Hayır" seçeneklerinden oluşan üç dereceli bir ölçek üzerinde cevap­landırmıştır. Problem Tarama Listesi'ni cevaplandınlmasında ayrı bir cevap kağıdı kullanılmıştır. Cevap kağıdına öğrenciler isimlerini yazmadan, cin­siyetlerini, sınıf ve başan düzeylerini işaretlernişlerdir.

Problem Tarama Listesi'nin Alpha güvenirlik katsayısı, 0.94 olarak bulunmuştur.

Öğrencilerin kendi yazdıkları problemlerden yararlanılarak geliştirilen Problem Tarama listeleri, öğrencilerin problemlerini ortaya çıkarabilir, kapsam ve mantıksal geçerliğe sahip olduğu ileri sürülebilir!. Ayrıca, Problem Tarama Listesi'ne alınan her madde, öğrencilerin bir kısmı tarafından işaretlenmiştir. Bu göstergelere bakılarak, geliştirilen ve bu araştımıada kullanılan Problem Tarama Listesi'nin güvenilir ve geçerli olduğu söylenebilir.

Verilerin Analizi

Problem Tarama Listesi ile toplanan veriler bilgisayar SPSS istatistik programına girilerek, bazı istatistiksel işlemler yapıldıktan sonra yorum­lanmıştır. Listedeki her problem maddesinin "Evet", "Bazen-Kısmen" ve "Hayır" seçeneklerine düşen frekanslann yüzdeleri hesaplanmıştır.

Ayrıca, işaretlenen "Evet" seçeneğine 2 puan, "Bazen-Kısmen" seçeneğine 1 puan, "Hayır" seçeneğine ve cevapsız bırakılan sorulara O puan verilerek her problem maddesinin toplam puanı bulunmuştur. Liste, toplam 622 öğrenciye uygulandığından, her madde için en yüksek çıkabilecek problem madde puanı (622x2=1244) çıkabilmektedir. An­cak, uygulama sonucu en yüksek madde puanı 1187, en düşük madde puanı ise 63 olarak çıkmıştır.

Her alanla ilgili problemler, kendi alanında madde puanına göre büyükten küçüğe doğru sıralanarak aşağıdaki tablolarda verilmiştir.

1 . Hasan Tan, Öğrenci İhtiyaçları Tarama Listesi ve Kullamlışı El Kitabı, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1971, s.13; Özgüven, age, 1998, s.176.

.İLAHİY AT FAKüLTESi ÖÖRENCİLERİNİN PROBLEMLERİ 8 3

Bulgular ve Yorum

A) Problem Alanianna Göre Öğrencilerin Problemleri

Öğrencilerin okul, sağlık, aile ve kişisel (sosyal, benlik ve gelecek ile ilgili) alanlardaki problemleri önem sırasına göre gruplanmıştır. Aynca, alanlara göre problem yoğunluklarının · farklılaşıp farklılaşmadığına b akılmıştır.

I, Öğrencilerin Okul ile İlgili Problemleri

Öğrencilerin okul ile ilgili problemlerinin en yoğun maddelerden daha az yoğun olan maddelere doğru sıralanışı aşağıdaki tabloda ve­rilmiştir.

Tablo 2: Öğrencilerin Okul ile İlgili Problemlerinin Madde Puanları ve Yüzdeleri (N=622)

ı:: Q.)

E 2 Cil N «S ~ üi :ı ~ .... §-

ı:ı.. Q) ı::ı ~ > Q.) > Q.)

"' IJ.l «S ::r: u "' ı:ı:ı Maddeler «S

;;E % % % %'

Fakültede bilgisayar öğrenmek istiyorum. 1187 95 ı 3 ı

Düşük ses tonu ve oturarak anlatan hocalar sıkıyorlar. 117ı 92 4 3 ı

Fakültemizde öğrenci temsilciliği kurulmasını 1136 9ı ı 6 2· istiyorum.

Öğretim bizi ezberciliğe zorluyor. 1124 85 ı o 4 ı

Okı.ilda istenilen düzeyde kendimi yetiştiremiyorum. 11ı3 85 8 6 ı

Otobüsler zamanında ve yeterince gelmiyor. 1104 86 6 4 4 Okulda rehberlik yapılmıyor. 1102 86 4 8 2 Derslerde uygulama çok az. ı090 83 10 6 ı

Seçmeli dersler yoluyla branşlaşma istiyorum. ı063 84 2 8 6 Okula gidiş-gelişim zor oluyor. ıo63 63 ı4 22 ı

Kantİndeki çalışanlar çok yavaş hareket ediyorlar. 1057 78 ı4 6 2 Yönetmelikleri bilmiyorum. ı049 78 ı4 6 2 Öğrenciler arasında birlik ve beraberlik yok. ıo4ı 75 ı6 8 ı

Bazı hocalar kitabın dışına çıkmıyorlar. 1040 77 ı3 9 ı

Dersler monoton geçiyor. ıo35 72 22 5 ı

Giriş kapısında sigara içilmesi beni rahatsız ediyor. 1032 8ı 4 ı5 o Üst sınıftarla alt sınıflar arası kopukluk var. ı029 76 13 10 ı

84 DiN EGİTİMİ ARAŞTIRMALARI .

Blok dersler sıkıcı oluyor. 1020 75 14 10 ı

Hocalar eleştirilmekten hoşlanmıyorlar. 10ı7 70 24 5 ı

Bazı ders kitapları çok ağır. 973 71 ı4 ı4 ı

Okulda başarı mükafatlandınlrnıyor. 962 72 ll 13 4 Günümüze hitap eden seçmeli dersler yok. 96ı 70 ı4 ı2 4 Bazı ders kitapları yetersiz. 960 67 20 ı2 1

Okul idarecilerini yeterince tanımıyorum. 960 72 ı o ı6 2 Okulda sosyo-kültürel ve sportif faaliyetler yetersiz. 960 80 9 ı o ı

Ders ve sınav programları yapılırken öğrencilere 958 72 ı o 15 3 danışılmıyor.

Kantinde çay hizmeti iyi verilmiyor. 95ı 70 ı3 ı5 2 Hocalar bazı dersleri süratli işliyor. 928 63 24 12 ı

Hocalarımız ders dışında bizimle yeteri kadar ilgi- 928 66 ı7 15 2 lenmiyor.

Ders dışında araştırma yapaını yorum. 9ı9 67 13 18 2 Yabancı dil benim için bir problem. 917 69 lO ı9 2 Bazı hocalara soru sormaktan çekiniyorum. 914 66 14 ı9 ı

Yaz dönemi bütünlernelerin finallerden sonra ol- 889 7ı ı 25 2 masını istiyorum.

Derslere devam mecburiyeti beni zorluyor. 888 63 ı6 20 ı

Yemek kalitesi düşük ve pahalı. 886 66 ll ı5 8 Faydasına inanmadığım dersler okutuluyor. 873 60 20 ı9 ı

Ders notların-ın temini masraflı oluyor. 866 59 2ı ı9 ı

Kütüphaneden yeterince faydalanamıyorum. 859 64 ll 23 2 Öğrenciler bazen aşağılanıyor. 847 54 28 17 ı

Öğretim elemanlanndan manevi' destek göremiyorum. 842 58 ı9 2ı 2 Bazı derslerde çok zorlanı yorum. 840 57 21 2ı ı

t\rkadaşlar arasındaki gruplaşmalar beni rahatsız ediyor. 837 59 17 23 ı

Öğrenim kredisi miktarı az. 835 66 3 ı4 ı7

5ğretim elemanlan dersten başka bir şey düşünmüyorlar 825 50 34 ı5 ı

Danışman ve hocaları aradığımda yerlerinde bu- 78ı 45 35 ı7 3 lamıyorum.

Hocalarımız sorularırnıza yeterli cevap vermiyorlar. 764 43 38 ı8 ı

Hocaların not vermeleri adaletli değil. 739 42 34 22 2 Bayan arkadaşlar derste çok pasif duruyorlar. 7ı6 47 22 28 3 Maddi sıkıntılarım var. 713 45 25 29 ı

Hocaların notu çok kıt. 699 32 48 18 2 Harçları ödemekte zorlanıyorum. 665 48 ı2 38 2 Branş dışı derslere ağırlık veriliyor. 629 41 20 37 2

1LAHiY AT FAKÜLTESİ ÖÖRENCİLERİNİN PROBLEMLERİ 8 5

Duyurnlar zamanında ilan edilmiyor. 629 36 29 31 4 Konferansiara o saatte dersirniz olduğundan dolayı 611 42 15 38 5 kaularnıyorum.

·Kitapların temininde güçlük çekiyorum. 581 33 27 39 ı

Fakültede sigara içilebilecek uygun bir yer yok. · 571 45 ı 32 22 Bayan mescidinin temizliğine özen gösterilmiyor. 500 38 5 9 48 Sınavlarda heyecanlanıyorum. 498 24 32 43 ı

Tuvalet ve lavabolar temiz olmuyor. 484 22 33 44 ı

Sınıflarımız kışın soğuk oluyor. 459 27 20 52 ı

Sınıflarımız çok kalabalık. 4ı9 28 ll 59 2 Aldığımız ders sayısı fazla ve müfredat ağır. 4ı4 25 17 56 2 Dersler dışında bir şey yapmaya zaman bu- 408 21 23 55 ı lamıyorum.

Ok~l dışında ders için vakit yetmiyor. 387 ı9 25 55 ı

Kopyaya müsamaha ediliyor. 386 20 22' 56 2 Sınıfların yapısı, eğitim-öğretime elverişsiz. 305 18 13 67 2 Tekrar derslerim diğerleriyle çakışıyor. 290 ı8 ll 47 24 Lise mezunu olmam sebebiyle bazı derslerde zor- 205 15 3 41 41 lam yorum.

[Yurtdışından geldiğim için bazı derslerde zorlanıyorum. 63 5 ı 26 68

Okul ile ilgili problemler incelendiğinde, problemierin dersler, program, öğretim elemanları ve öğrencilerin birbirleriyle ilgili olduğu görülmektedir.

Öğrenciler, okul ile ilgili problemlerinin başında "Fakültede bilgi­sayar öğrenmek istediklerini, düşük ses tonu ile oturarak ders anlatan ho­caların sıkıcı olduğunu, fakültede öğrenci temsilciliğinin kurulmasını is­tediklerini, öğretimin ezberciliğe zorladığını, kendilerini istedikleri düzeyde yetiştiremediklerini ... " belirtmişlerdir.

Okul ile ilgili problemierin en az yoğun olanı "Yurt dışından gelen öğrencilerin bazı derslerde zorlandıklarını" ifade eden maddedir. Bu maddenin "evet" seçeneğinin yüzdesinin düşük olması, yurt dışından gelen ve ankete cevap veren öğrenci sayısının az olmasıdır. Yabancı uy­ruklu öğrencilerin en önemli problemlerinden birisi dil problemi olup, okuduğunu ve dinlediğini tam olarak anlayamamaları, yazılı olarak ifade edememeleridir. Yurt dışından gelen öğrencilerin dil probleminden

86 DiN EGİTİMİ ARAŞTIRMALARI

başka, ekonomik problemleri, çevreye uyum, aile özlemi ve bürokrasi gibi problemlerinin oiduğu yapılan bir araştırmada da görülmektedir1•

Öğrencilerin okul ile ilgili problemleri, 2000-2001 öğretim yılında Fakültenin öğretime başladığı dönem başında düzenlenen ve yöneticiler, öğretim elemanları ile öğrencilerin katıldığı "İlabiyat Eğitimi ve Sorun­ları" panelinde dile getirilmiştir. Öğrencilerin problemlerinin yoğunlukları, grafikler yoluyla panele katılanlara sunulmuştur.

Fakülteyle ilgili problemler konusunda, ilgililerin bilgi sahibi olması ve bilinçlenmesi sağlanmıştır.

Fakülte ile ilgili ve önemli olan birçok problem, bu bilinçlenmeden sonra çözüm yoluna girmiştir. Örneğin, fakültede öğrenci temsilciliği ku­rulmuş, kantinde çalışan elemanlarda değişiklikler yapılmış, kütüphanede yeni düzenlemelere gidilmiş, yaz dönemi bütünleme sınavları finallerden sonraya- alınmıştır. Erkek öğrencilerin fakültenin giriş kapısında sigara içme davranışlarının azaldığı gözlenmiştir. Çözülmesi hemen mümkün olmayan problemierin de farkına vanlarak, bu problemler dikkatleri üzerinde toplamıştır.

İstanbul Üniversitesi'ne bağlı fakültelerde 1984-85 öğretim yılında toplam 5306 öğrenci üzerinde, üniversite öğrencilerinin öğrenci kişilik hizmetlerine ilişkin sorunlan incelenmiş ve en önemlileri olarak "spor imkanlarının olmayışı, eğlenmek için yeterli zaman ve yerin olmaması, kültürel faaliyetlerin yetersizliği, öğrenim sorunlarına üniversitede yardım edecek kimse bulunmaması" gibi sorunlar tesbit edilmiştir2 •

Bu araştırmada, öğrencilerin %80'i "Okulda sosyo-kültürel ve sportif faaliyetlerin yetersiz" olduğunu belirtmiştir. Türkiye'deki değişik üniversitelerden 9454 yükseköğretim öğrencisi üzerinde serbest zaman etkinlikleri konusunda yapılan bir araştırmada da öğrenciler, katılmak is­tedikleri halde etkinliklere katılamayışlarının en önemli nedeni olarak "çevrelerinde bu tür bir etkinliğiİı olmadığını" ifade etmişlerdir3 .

Yine bu araştırınada öğrencilerin %85'i "öğretimin kendilerine ez­berciliğe zorladığı" görüşünü ileri sürmüştür. Bir başka araştırmada ilahiyat Fakültesi öğrencilerinin yaklaşık yansı, ilahiyat fakültelerinde

1 . Mustafa Köylü, "Ondokuz Mayıs Üniversitesi ilahiyat Fakültesi'ne Devam Eden Yabancı Uyruklu Öğrencilerin Fakülte Hakkındaki Düşünce, Sorun ve Beklentileri", Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ilahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı 12, Samsun 2001.

2. Adnan Kulaksızoğlu, "Üniversite Öğrencilerinin Öğrenci Kişilik Hizmetlerine İlişkin Sorunlan ve Öneriler", Yükseköğretiinde Rehberlik ve Psikolojik Damşma Toplantısı (20-28 Mayıs 1987), A.İ.EBF Yayını, Ankara 1989, s.9.

3. Hülya Gökmen ve diğerleri, Yükseköğrenim Öğrencilerinin Serbest Zaman Etkinlikleri ve Kendilerini Gerçekleştirme Düzeyleri MEGSB Yayını, Ankara I 985, s.67.

iLAH:iY AT FAKÜLTESi ÖGRENCİLERİNİN PROBLEMLERİ 87

mevcut ders programları ve uygulanan ders anlatım metotlarının

fakültenin amaç ve ilkelerini gerçekleştirecek durumda olmadığını ifade etmiştir1 • İstanbul Üniversitesi'nde 197 5-7 6 öğretim yılında 4318 öğrenci üzerinde yapılan araştırmada öğrencilerin en önemli sorunu üniversite olaylarından huzursuzluk duymalarıdır. Bu sorundan sonra öğrencilerin yarıdan fazlası "derslerin çoğunun ezbere dayandığını", öğrencilerin önemli bir kısmı. da "dersleri teorik bulduğunu" belirtmiştir2 • Cumhuri­yet Üniversitesi İHihiyat Fakültesi öğrencilerinin %59.3'ü, yapılan bir araştırmada derslerin ezberci değil araştırmaya teşvik edici olmasını is­temişlerdir. Ayrıca öğrenciler branş dışı derslerin kaldırılmasını ve ders­lerde daha fazla uygulama yapılmasını belirtmişleridir3 •

Okulda eğitimin temel amacı, derslerde öğrencilere bilgi yükleme değil, bilgiyi bulma ve problem çözme yollarını öğretme, öğrendiklerini yorumlama ve kullanabilme olmalıdır. Modern eğitimde öğrenci dinle­yici değil, kendisine sunulan kitap listesini okuyan, inceleyen ve bulduk­larını anlatan, problemierin çözümünü bizzat kendisi araştıran aktif ve girişimci kişidir4.

ilahiyat Fakültesi öğrencilerinin eğitim-öğretimle· ilgili bazı iletişim problemlerinin olduğu, bu konuda yapılan bir araştırmada ifade edilmiştir5 . Ankara Üniversitesi İHihiyat Fakültesi ve Dokuz Eylül Üniversitesi ilahiyat Fakültesi öğrencilerinin problemleriyle ilgili yapılan bir araştırmada ise, en fazla üzerinde durolan problemierin eğitim-öğretim, öğretim elemanları, kılık-kıyafet, kız-erkek ilişkileri olduğu görülmüştür-6.

Hacettepe Üniversitesi'nde 1992 yılında 1261 öğrencinin yurt ve üniversite ortamıyla ilgili sorunlarını inceleyen bir araştırmada,

öğrencilerin sağlıklı beslenememe, aileye yük olmaya devam etme, kalınan yurdun temiz ve rahat olmaması, rahat ders çalışma yerinin ol­maması, eğlenmek için zaman ve yer yetersizliği gibi sorunlarının olduğu görülmüştür7 •

1. Mustafa Usta, Türkiye'de Yüksek Din Eğitiminin Kurumlaşma ve Ekolleşme Sorunları, M.Ü.İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınlan, İstanbul 2001, s.203.

2. Aysel Ekşi, Gençlerimiz ve Sorunları, İ. Ü. Yayını, İstanbul 1982, s.275. 3. Cumhuriyet Üniversitesi Sağlık Kültür ve Spor Daire Başkanlığı, Öğrencilerin

Vniversiteye Bakışı ve Beklentileri, Cumhuriyet Üniversitesi Yayını, Sivas 1998, s.27. 4. Bayraklı, agm, s.128. 5. Yaşar Fersahoğlu, Eğitim-Öğretim Açısından ilahiyat Fakültelerinde iletişim,

Marifet Yayınlan, İstanbul 1997, s.l13. 6. Erdoğan Fırat, "İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinin Problem Olarak Değerlendirdikleri

Eğitimleriyle İlgili Konular", Dokuz Eylül Vniversitesi ilahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı VI, D.E.Ü. Yayını, İzmir 1989, s.21.

7. Ergül Tunçbilek, Hacettepe Vniversitesi Merkez ve Beytepe Yurtlarmda Kalan Öğrencilerin Sosyal ve Demografik Özellikleri ve Vniversiteye ilişkin Sorımiarı H.Ü. Nüfus Etütleri Enstitüsü, Ankara 1993, s.Sl.

88 DiN EÖİTİMİ ARAŞTIRMALARI

ODTÜ'nün değişik fakültelerinin son sınıf öğrencileri üzerinde yapılan bir başka araştırma; öğrencilerin öğretim görevlileri, dersler, ödevler, sınav ve değerlendirme sistemi, yabancı dil, üniversite yönetimi, arkadaşlık ilişkileri ve sosyal aktivitelerle ilgili problem alanları ile fakülte, cinsiyet ve ailenin sosyo-ekonomik statüsü arasında önemli ilişkiler bulunduğunu ortaya koymuştur1 •

Öğrencilerin genelde fakülte ve öğretim elemanlarından beklentileri düzeyinde doyum sağlayamamaları ve durumlarından İnemnun olmama­ları, başka araştırma sonuçlarıyla da benzerlik göstermektedir2• Kişinin

bulunduğu konumdan her zaman memnun olmaması ve beklenti düzeyinin yüksek olması, sürekli daha İyiye doğru gelişme, mükemmel olma isteği ve kendini gerçekleştirme güdüsünün bir sonucu olduğu söylenebilir.

ll. Öğrencilerin Sağlık ile İlgili Problemleri

Öğrencilerin sağlık ile ilgili problemleri, en yoğun maddelerden daha az yoğun olan maddelere doğru sıralanışı aşağıdaki tabloda ve­rilmiştir.

Tablo 3: Öğrencilerin Sağlık ile İlgili Problemlerinin Madde Puanları ve Yüzdeleri (N=622)

c Q)

E E

Cl) !::l ca :;2 Cl)

::ı -e = 0..

A.. ..... ca Q) Q)

~ > Q) > N Q) -o Jl.1 ca ::ı:: u -o ı:ı:ı Maddeler ca :::E % % % %

Tedavi olmak için formaliteler çok. 906 71 4 20 5

Çaya düşkünüm. 722 51 15 32 2 Düzenli uyku uyuyamıyorum. 649 44 17 36 3

ı. C.Ali Gizir, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Son Sınıf Öğrencilerinin Problemleri Üzerine Bir Çalışma, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), ODTÜ, SBE, Ankara ı998, s. vi.

2. M.Emin Ay, "İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinin Öğretim Elemanlanndan Beklentileri (Bursa U.Ü.İlahiyat Fakültesi Öğrencileri Üzerine Bir Araştırma)" Gençlik Dönemi ve Eğitimi, Ensar Neşriyat, İstanbul 2000, s. ll ı; Yurdagül Mehmedoğlu, "İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinin Eğitim-Öğretim Beklentileri (M.Ü. İlahiyat Fakültesi Örneği)" Gençlik Dönemi ve Eğitimi, Ensar Neşriyat, İstanbul 2000, s. 133; Usta, age, s.ı78; Ekşi ve Güney, agnı, s.lOl; Abdullah Özbek, "İlahiyat Fakültelerinde İlıni Araştırma Zihniyetinin Geliştirilmesi", Yükseköğretiinde Din Bilimleri Öğretimi Senıpozyunıu (21-23 Ekim 1987), O.M.Ü. ilahiyat Fakültesi Yayını, Samsun ı988, s.49.

tLAI-IiY AT FAKÜL TESİ ÖÖRENCİLERİNİN PROBLEMLERi 8 9

Çabuk sinirleniyorum. 647 40 24 33 3 Her şeyi kendime dert ediyorum. 638 37 29 32 2 Uykuya çok düşkünüm. 614 39 21 37 3 Saçianın dökülüyor. 569 27 18 42 3 Dişlerimin bakımını ihmal ediyorum. 534 30 26 41 3 Dişlerimden rahatsızım. 516 35 14 47 4 Halsizim. 491 28 23 46 3 Sık sık başım ağrıyor. 486 27 24 45 4 Gözlerimden rahatsızım. 467 33 8 55 4 Yeterli gıda alamıyorum. 460 27 19 50 4 Ruhsal ve psikolojik sıkıntılarım var. 418 27 14 56 3 Çok terliyorum. 415 24 18 54 4 Nefesim çabuk tıkanıyor. 374 23 15 58 4 Sık sık> nezle-grip oluyorum. 343 20 16 60 4 Sinüzitim var. 334 25 3 67 5

Kansızlık var. 327 23 6 66 5

Belimde ağrı var. 303 18 14 64 4 İştahsızım. 289 17 12 67 4 Sık sık hastalanıyorum. 127 14 16 67 3 Midemden rahatsızım. 269 17 10 68 5

Sivilcelerimden rahatsız oluyorum. 262 15 12 66 7 Boyuma göre zayıfım. 255 19 2 74 5 Cilt rahatsızlığım var. 207 14 5 76 5 Kaldığım ev sağlığa uygun değil. 205 14 5 74 7 Çok sigara içiyorum. 181 ll 7 72 10

Boyuma göre şişmanım. 174 12 4 78 6 Kulaklarımdan rahatsızım. 451 10 4 80 6

Öğrencilerin sağlıkla ilgili olarak en önde gelen problemlerinin "Tedavi olmak için formalitelerin çok olması, çaya düşkün olmaları, düzenli uyku uyuyamamaları, çabuk sinirlenmeleri ... " olduğu

görülmüştür.

Sağlıkla ilgili problemierin genelde yoğunluklarının düşük olduğu görülmektedir. Ancak, sağlıkla ilgili problemierin öğrencilerin yaklaşık %1 O ile %40'ı arasında görülmesine rağmen, sağlıkla ilgili olması bakımından bu yoğunluktaki problemierin önemli olduğu söylenebilir.

Öğrencilerin anne ve baba ya da bakınakla yükümlü oldukları kişilerden sağlık sigortası olanlarının tedavileri Üniversite tarafından

90 DiN EGİTİMİ ARAŞTIRMALAR1 ·

yapılamadığı ıçın, bu öğrenciler tedavi olmak için bir çok zorlukla karşılaşmaktadırlar. Özellikle aileleri şehir dışında olan öğrencilerin sağlık kurumlarına sevk almaları ve SSK ya da Devlet hastanelerinde tedavi ol­maları hayli zaman almaktadır.

ID. Öğrencilerin Aile ile İlgili Problemleri

Öğrencilerin aile ile ilgili problemleri, en yoğun maddelerden dalia az yoğun olan maddelere doğru sıralanışı aşağıdaki tabloda verilmiştir.

Tablo 4: Öğrencilerin Aile ile İlgili Problemlerinin Madde Puanları ve Yüzdeleri (N=622)

ı: Q)

s § "' N

~ tn :::3 ı:: .... o.

ı:ı.. Q) ~ «:1

Q) > O) > ~ Q) '"O ı:r.:ı ::ı:: u

Maddeler -g ı:Q

:2 % % % %

Aileme ekonomik yönden katkıda bulunmak 1005 76 10 9 5 istiyorum.

Öğrencilere verilen kiralık ev pahalı oluyor. 963 74 7 6 13 Anne-babaıı::ıın okumalarını isterdim. 931 73 5 ll ll

Aileme yük olmama üzülüyorum. 865 61 18 18 3 Anne-babamın benim için çalışmasına 808 57 16 18 9 üzülüyorum.

Öğrencilere kiralık ev verilmiyor. 762 52 18 16 14 Okula evimiz/ kaldığım yer uzak. 753 58 5 34 4 Evde tatil günlerinde ders çalışamıyorum. 749 50 20 25 5 Öğrenim harcı ailemin bütçesini sarsıyor. 709 51 12 28 9 Mezun olunca kardeşimi akutmak istiyorum. 707 56 2 20 22 Bütün kararlarımı kendim almak zorundayım. 706 45 24 27 4 Kardeşlerimden ayn kalınama üzülüyorum. 696 46 20 20 14 Maddi' imkanım yetersiz. 594 37 22 36 5 Ailemden ayn ve uzak oluşuma üzülüyorum. 540 32 22 37 9 Anne-babamın hasta olmasına üzülüyorum. 522 39 5 19 37 Ailem bana yeterli maddi imkfuu sağlayamıyor. 474 30 16 51 3 Ev işleri derslerimi aksatıyor. 373 19 22 48 ll Evde/Yurtta rahat çalışma ortamı yok. 365 22 15 57 6 Maddi' destek için iş arıyorum, bulamıyorum. 360 26 6 57 ll

n...AHiYATFAKÜL1ESİ ÖGRENCİLERİNİNPROBLEMLERİ 9 ı

Evde yemek yapmakta zorluk çekiyorum. 350 22 13 51 14 Okul dışında çalışmak zorundayım. 339 25 5 62 8 Anne/babam beni anlamıyor. 326 14 25 54 7 Anne-babamın yaşlı olınası beni üzüyor. 307 20 9 40 31 Ailem başarısızlığıma üzülüyor. 282 18 JO 47 25 Kış için eve yakacak alamıyorum. 257 17 10 59 14 Ailemle aramda görüş farklılığı var. 275 13 18 60 9 Ailemde çalışan yok. 219 16 3 71 10 Ailemden uzaklaşmak istiyorum. 211 10 14 69 7 Ailemin fazla ilgisi beni sıkıyor. 173 9 10 76 5 Ailemin baskısı beni sıkıyor. 150 7 10 77 6 Çalıştığım için öğrenciliğim zor oluyor. 149 ll 3 59 27 Ailem beni bir an evvel evlendirrnek istiyor. 129 8 4 76 12 Ailern beni görücü usulüyle evlendirrnek istiyor. 125 8 4 70 18 Annem-babam benimle ilgilenmiyor. 115 7 5 83 5 Evli olmam problemlerimi iırttınyor. 105 8 ı 27 64 Ailemin bana güveni yok. 70 3 5 87 5

Öğrencilerin ailevl problemlerinin; ailenin ekonomik durumu, anne, baba ve kardeşlerle ilgili olduğu görülmektedir.

Öğrencilerin aile ilgili problemlerinin en önemlilerinin "Aileye ekonomik yönden katkıda bulunmak istemeleri, öğrencilere verilen ki­ralık evlerin pahalı olması, ailelerine yük olmalarına ve anne-babalarının kendileri için çalışmalarına üzülmeleri" gibi ekonomik problemler olduğu tespit edilmiştir.

Anne, baba ve kardeşlerle ilişkilerden doğan problemlerin, ailenin ekonomik durumundan ileri gelen problemlere göre daha az yoğunluk taşıdığı anlaşılmaktadır. Bir araştırma sonucunda da, ilahiyat Fakültesi öğrencilerinin aileleriyle genelde uyum içinde oldukları, dini değerlendirme yaklaşımlannda ise farklılaştıkları görülmüştür1 •

ilahiyat Fakültesi öğrencilerin çoğunluğunun ailelerinin ekonomik yönden dar gelirli olması, onların barınma, beslenme ve diğer ih­tiyaçlannın karşılanmasında başka problemlere neden olmaktadır.

Yapılan bir araştırmada, ilahiyat Fakültesi öğrencilerinin anne ve babalarının çoğunluğunun ilkokul mezunu olduğu görülmüş ve

ı. Erkan Perşembe, "Genç - Aile İlişkilerinde Uyurnun Sağlanmasında Dinin Fonksiyonel Rolü" Gençlik Dönemi ve Eğitimi, Ensar Neşriyat, İstanbul 2000, s.273.

92 DİN EGİTİMİ ARAŞTIRMALARI ·

öğrencilerin %84.4'ü ailelerinin sosyo-ek?nornik düzeyini "orta" olarak algılamışlardır1 • Bir başka araştırmada ise, Ilahiyat Fakültesi öğrencilerinin %66.9'u, ailelerinin ekonomik durumunun "orta" düzeyde olduğunu belirtmiştir2 •

Yükseköğrenim öğrencilerinin sorunlarının ailenin ekonomik du­rumu ile ilişkili ve ailelerinin geliri düşük olan öğrencilerin sosyal prob­lemlerinin daha fazla olduğu bir araştırma sonucunda görülmüştür3 •

Ankara'da üç lisenin sosyo-ekonomik yönden avantajlı ve avantajsız öğrencileri üzerinde yapılan bir araştırma; sosyo-ekonomik yönden avantajsız lise öğrencilerinin, sosyo-ekonomik yönden avantajlı olan lise öğrencilerine göre daha yoğun eğitim ve rehberlik hizmetleri gerektiren sorunlannın olduğunu ortaya koymuştur4.

Üniversite öğrencileri ekonomik bağımsızlıklarına kavuşmamış olduğu ve geleneksel, güçlü aile bağları bulunduğu için aile ile sevgi, saygı ve ekonomik ilişkilerini sürdürmek, diğer yandan da bağımsız bir kişilik geliştirip, kendi kararlarını kendisinin alıp, yaşamını sürdürrnek zo­rundadır. Bu çatışmalı durum bazı özel konularda öğrenciyle aile arasında sorunlar ortaya çıkarmaktadır5 .

Öğrencilerin bazı kişilik ve psikolojik sorunları, anne ve babanın tu­tumlarından kaynaklanabilrriektedir. Sevgisiz, ilgisiz ve ihmalkar anne ve babaların yanı sıra baskıcı, otoriter, sürekli suçlayan ve eleştİren ya da çocuğu aşırı ilgi ve sevgiye boğan anne-babaların, genellikle gençlerin kişilik gelişimiri e zararlı etkileri olmaktadır6.

Günümüzde gençlik sorunlarını yaratan en önemli nedenlerden bi­risi kuşaklar arası çatışmadır. Gençlerle yaşlılar arasındaki iletişimi etkile­yen faktörlerin başında, gençlerle yaşlılar arasında değer yargılarının farklı oluşu nedeniyle ortaya çıkan çatışma ve sorunlar gelmektedir7• Ergenlik ve gençlik döneminde öğrencilerin anne-babalarından farklı

geliştirdikleri değer yargıları, zaman zaman anne-babalarıyla çatışmaya neden olmaktadır. Genellikle aileler daha muhafazakar bir durum

ı. Usta, age, s.l21-130. 2. Ay, age, s.65. 3. Ekşi ve Güney, agm, s.l15. 4. Vural Türker, Ankara'daki Üç Lisede Sosyo-Ekonomik Bakımdan Avantajsız

Öğrencilerin Çeşitli Öze!.likleri ve Bellibaşlı Eğitim ve Rehberlik Sorunları, (Doktora Tezi) Hacettepe Vniversitesi Yayınlan, Ankara 1977, s.230.

5. Özgüven, age, s.368. 6. Ekşi ve Güney, agm, s.99. 7. Beyza Bilgin, "Gençlerin Gözü İle Ailede Kuşaklararası İletişim", Türk Aile

Ansiklopedisi, T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Yayını, Ankara 1991, II,578.

lLAHlY AT FAKüL1ESi öÖRENCİLERİNİN PROBLEMLERİ 9 3

göstererek gencin geleneksel normlara uymasını istemektedir. Anne-ba­baların çocuğuna yaptığı yasakların büyük çoğunluğu, toplumun ahlak kurallandır 1 • Bazı durumlarda ise bunun tersi olabilmektedir. Genç, aldığı eğitim biçimine bağlı olarak değerlere daha bağlı olması ve ailenin sosyal hayatından değişik davranması ile ailesi arasında çatışma ve sorunlara ne­den olabilmektedir. Kuşaklar arası bu çatışma bazen aile ve okulu ilgi­lendirecek ölçüde büyük boyutlara ulaşmaktadır. Bu çatışmadan doğan sorunlar, genci kaygı ve gerilime sürüklemektedir. Bu konuda yapılan bir araştırmada, anne-babalarla ergenlik dönemindeki kız ve erkek çocuklar arasında değer yargılan yönünden bir çok sorunlar olduğu görülmüştür2 •

Bir başka çalışmada ise gençlerin anne-babalarıyla en önemli çatışma alanlarından biri, okul ve öğrenim sorunlandır. Bu çalışmada gençler, kendilerini rahatsız eden en önemli sorun olarak ailelerinin özgürlüklerini kısıtlamalannı belirtnıişlerdir3 . Aile ile çatışma durumunda, yüksek' öğrenimli gençlerin çoğunluğu (%81.9'u), sorunu aileleriyle tartışıp kabul ettirmeye çalıştıklarını yapılan bir araştırmada ifade etmişlerdir4.

Kuşakların birbiriyle çatışması, her çağda varolan bir olgudur. Her kuşak bir önceki kuşaktan değişik bir yaşam anlayışı geliştirir. Değer

yargılarıyla, inançlarıyla, görüşleriyle, zevkleriyle önceki kuşaktan ayrılırlar. Kuşakların karşıtlığı üzülecek bir durum değil, sevinilecek bir olgudur. Gençlerin atılganlıkları ve coşkuları, yeniliklerin kaynağıdır. Gençler toplumsal yaşamda yeniliğin ve değişikliğin ardından

koşmasalardı, ilerleme olmazdı. Önemli olan gençlerin coşkularıy la yetişkinlerin bilgi ve deneyimlerini birleştirebilmektir5 . Gençler le yetişkinler arasında doğru bilgiden dolayı ortaya çıkan çatışma, doğal bir çatışmadır. Ancak çatışma, toplumun doğru değer yargılarının inkarına yönelik bir çatışma da olmamalıdır6.

I. Refia Şemin, Gençlerimizin Psiko-Pedagojik Problemleri, İ.Ü.Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul 1964, s.64.

2. Gülter Oskay, "Değer Yargıları Yönünden Ana-Baba Ergen Çatışması", Aile Yazıları 3; Birey, Kişilik ve Toplum, Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Başkanlığı Yayını, Ankara 1982, s.192.

3. Mahmut Tezcan, Kuşaklar Çatışması, (Okuyan ve Çalışan Gençlik Üzerine Bir Araştırma), Ankara 1981, s.l79.

4. Özkan Ün ver ve diğerleri, 12-24 Yaş Gençlerin Sosyo-Ekonomik Sorunları, M.E.G.S.B. Yayını, Ankara 1986, s.326.

5. Atalay Yörükoğlu, "Gençlik ve Yetişkinler: Kuşaklar Çatışması", Aile Yazıları 3; Birey, Kişilik ve Toplum, Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Başkanlığı Yayını, Ankara 1985, s.316.

6. Abdullah Özbek, "Din Eğitimi Sahasında Yetişmiş İnsan Sıkıntısı", Günümüz Din ·Bilimleri Araştımıaları ve Problemleri Sempozyumıı (27-30 Haziran 1989), O.M.Ü.

ilahiyat Fakültesi Yayını, Samsun 1989, s.380.

94 DiN EGİTİMİ ARAŞTIRMALARİ

IV. Öğrencilerin Kişisel (Sosyal, Benlik ve Gelecek ile ilgili) Problemleri

Öğrencilerin kişisel (kişisel, benlik ve gelecek ile ilgili) problemleri, en yoğun maddelerden daha az yoğun olan maddelere doğru sıralanışı aşağıdıiki tabloda verilmiştir.

Tablo 5: Öğrencilerin Kişisel (Sosyal, Benlik ve Gelecek ile İlgili) · Problemlerinin Madde Puanları ve Yüzdeleri (N=622)

ı:: C!)

8 § "' N

:2 til ::ı -= !:: 0..

p.. QJ ca C!) ;>, ;>

C!) ;> ~ ca <U

Maddeler -o u:ı ::r: u -o ~ ca ~ % % % %

İstediğim düzeyde yetişemiyorum. lll8 .87 6 7 o Üniversite içi ve dışı ilişkiler yetersiz. 1041 78 12 9 ı

Toplumun beklentilerini karşılayamama endişem var. 983 64 15 18 3 Mezun olduktan sonra görev alarnama korkum var. 852 64 10 25 ı

Arkadaşlıklar yüzeysel oluyor. 825 54 24 ı9 3 Zor beğenen birisiyim. 770 50 24 24 2 Geleceğimden endişe duyuyorum. 769 51 21 26 2 Aldığım eğitime uygun iş bulamamaktan korkuyorum. 757 6ı ll 24 4 Mesleğe atılınca yalnız kalmak beni üzer. 745 55 ı o 30 5 Başarısızlıktan korkuyorum. 7ı8 47 22 29 2 Çabuk ve kesin karar veremiyorum. 7ll 44 27 28 ı

Düşündüğürole yaptığım bazen birbirini tutmuyor. 709 39 37 22 2 Düşündüklerimi açık açık söyleyemiyorum. 685 39 32 28 ı

Her şeyi kafaya takıyorum. 674 39 3ı 29 ı

Başka branştaki bir fakültede okumak isterdim. 67ı 48 13 38 ı

Toplum karşısında konuşmaktan sıkılıyorum. 665 42 22 35 ı

Okul içinde huzurlu olamıyorum. 645 38 28 32 2 Çok hayal kuruyorum. 639 36 30 32 2 Kendime göre bir eş bularnama endişesindeyim. 6ı7 45 ı o 38 7 Müftü, vaiz, din görevlisi olmak istemiyorum. 614 46 7 36 ll İnsanları anlamıyorum. 578 26 4ı 3ı 2 Okulda kalıp karlyer yapmak istiyorum. 563 38 ı4 45 3 Sık sık yalnızlık hissediyorum. 545 29 3ı 38 2 Fazla alınganım. 544 29 30 39 2

lLAH:i:YAT FAKÜLTESi ÖÖRENCİLERİNİN PROBLEMLERi 9 5

ilahiyat öğrencisi olmarnı hor görenler var. 539 32 22 43 3 Arkadaşlara çok vakit ayınyorum. 532 27 32 37 4 Öğretmen olursam geçim endişesi duyuyorum. 513 34 15 48 3 Çekingen ve içe kapanığım. 510 28 27 43 2 Çok kıskancım. 508 29 23 45 3 Çok karamsarım. 496 26 28 44 2 Çok inatçıyım. 486 24 31 43 2 Geçip-kalma durumunda fazla endişeliyim. 473 29 19 49 4 İsterneden tatsız tartışmalara giriyorum. 467 22 31 42 5 Kızlarlaferkeklerle arkadaşlık kurmakta güçlük 448 26 20 47 7 çekiyorum.

Çok şüpheciyim. 447 22 28 47 3 Gelecekte mesleğimin dışında çalışmak istiyorum. 429 26 17 51 6 Kehdime güvenemiyorum. 421 19 29 49 3 Kızlardan/erkeklerden utanıyorum. 358 19 20 56 5 Toplumdan kaçmak istiyorum. 339 14 28 53 5 Bencil olma eğilimi duyuyorum. 282 ll 24 62 3 Kinciyim. 280 15 15 67 3 Aşağılık duygusuna kapılı yorum. 271 12 19 66 3 Çevre, toplumdan beni soyutluyor. 269 14 16 64 6 Öğretmenlik yapmak istemiyorum. 259 15 ll 70 4 Başkaları ile iyi ilişkiler kuramı yorum. 256 ll 20 65 4 Arkadaşlarımla ilişkilerim zayıf. 243 10 19 67 4 Toplumda alaya alım yorum. 114 5 9 82 4

Öğrencilerin sosyal, benlik ve gelecek ile ilgili kişisel problemleri­nin birbiri ile ilişkili olduğu görülmektedir. Kişisel-psikolojik problem­ler, genellikle tek başlarına değildir. Kişinin hayatında başka problemlerle bağlantılı olarak ortaya çıkar ve çok karmaşıktır. Bireyin kendini nasıl gördüğü, yani "benlik kavramı", kişisel problemlerde önemli bir faktördür1•

Öğrencilerin kişisel sorunlan ile aile yapısı arasında araştırmalarda ilişki kendini göstermektedir. Anne-babası beraber yaşayan öğrencilerle, ayrı yaşayan veya annesi ölü olan öğrenciler arasında güvensizlik konu­sunda fark ortaya çıkmaktadır2•

1 . Tan, age, s.l25. 2. Aysel Ekşi, Üniversiteli Gençler, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul 1986,

s.502.

96 DlN EGİTİMİ ARAŞTIRMALARI

Bu çalışmada öğrencilerin %87'si "istediği düzeyde yetişemediğini", %78'si "Universite içi ve dışı ilişkilerin yetersiz olduğunu" belirtmiştir. Öğrenciler gelecek ile ilgili en önemli problem­ler olarak, "Toplumun beklentilerini karşılayamama endişelerinin

olduğu" ve "Mezun olduktan sonra görev alarnama korkularının bu­lunduğunu" belirtmişlerdir.

Üniversite öğrencilerinin geleceğe yönelik sorunlarının başında dersleri başarabilme, mezun olabilme, ekonomik yaşantısını sürdürebilme, meslek ve iş seçme, mezun olduktan sonra iş bulabilme, evlenip aile ku­rabilme gibi sorunlar yer almakta ve bunlar öğrencileri kaygı altında tut­maktadır1.

Anadolu Üniversitesi'nde 1996-97 öğretim yılında toplam 5628 öğrenci üzerinde yapılmış bir araştırmada, öğrencilerin %57 .4'ü bir üniversiteli olarak en önemli sorunun gelecek kaygısı olduğu, bunu nite­likli öğretim, başarı durumu, ulaşım, barınma, beslenme, sağlık, öğretim üyeleri ve arkadaşlık ilişkileri ile ilgili sorunlar izlemiştir2 .

İstanbul Üniversitesi'nde 1993-94 öğretim yılında 450 öğrenci üzerinde yapılan bir araştırmada, üniversite öğrencilerinin en· önemli so­rununun işsizlik ve psikolojik sorunlar olduğu görülmüştür3 . Türkiye genelinde yurtlarda kalan 3551 üniversite öğrencisi üzerinde yapılan bir araştırmada ise, öğrenciler psikolojik sorunlarının sebeplerini kişisel

(%52.4), der.s ve başarı durumları (%47.4), geleceğe yönelik kaygıları (%43.2), ekonomik (%33.8) ve karşı cinsten arkadaşları olduğunu ifade etmişlerdir.

İnönü Üniversitesi öğrencilerinin psikolojik sorunları yüzde sırasına göre bir araştırmada şöyle sıralanmıştır: Aşırı kaygı ve zamanı değerlendirememe (%87), aşırı heyecan (%85), isteksizlik (%83), aşırı uy­kusuzluk ve huzursuzluk (%81), karamsarlık (%80), sürekli hayal kurma (%77), aşırı alınganlık (%76), kendini yalnız hissetme (%74), inatçılık (%73), güvensizlik (%72) ve insanlardan kaçma (%71). Öğrenciler psi­kolojik sorunlarının kaynağı olarak kişisel nedenler, ders ve başarısızlık durumu, ekonomik durum, mesleğe ve işe yönelme, öğretim elemanları

1. Özgüven, age, s.363. 2. Niyazi Karasar ve diğerleri, Anadolu Üniversitesi Öğrencilerinin Sosyo-Kültürel ve

Sosyo-Ekonomik Özellikleri lle Beklenti ve Sorunları, Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir 1999, s.35.

3. B ayhan, age, s.350. 4. Süleyman Özkaleli ve diğerleri, Öğrencilerin Yurt ve Üniversitede Karşılaştıkları

Sorunlarm Yaşantı/arına Nasıl Yansıdığmm, Bu Sorımfarım Çözmede Hangi Yollara Başvurduklarmm ve Psiko-Sosyal Servislerden Ne Gibi Yardımlar Almak Istediklerinin Belirlenmesi, Yüksek Öğrenim Kredi ve Yurtlar Kurumu Genel Müdürlüğü Yayını, Ankara 2000, s.l 15.

iLAHi:Y AT FAKÜL1ESİ ÖÖRENCİLERİNİN PROBLEMLERi 9 7

ve ailelerini görmektedirler. Öğrencilerin geleceğe ilişkin kaygı ve korkuları başarısız olma, işsizlik ve iş edinmedeki güçlükler konularında toplanmıştır. Mezun olduktan sonra iş bulamama, ekonomik sıkıntı, sağlık, dinlenme ve eğlenme olanaklarının sınırlılığı gibi sorunlar, üniversite gençliğinin en önemli sorunları olarak algılanmıştır1 •

Üniversite öğrencilerinin psikolojik sorunlarına ilişkin Yurt-Kur yurtlarında barınan öğrenciler üzerinde yapılan bir araştırmada

öğrencilerin sorunları, %74 gerilim, %68 aşırı kaygı, %66 uykusuzluk, %61 duygusal kararsızlık, %56 sürekli hayal kurma, %54 aşırı heyecan ve alınganlık, %49 çevre koşullarına uyum sağlayamama, %48 insanlardan kaçma ve içine kapanma, %46 insanlarla iyi ilişkiler kuramama, %42 se­bebi belirsiz korku olarak sıralanmıştır. Öğrenciler, psikolojik sorunlarının kaynağı olarak da %57 dersler ve başarı durumu, %35 geleceğe yönelik dun'ım!ar, %31 kişisel nedenler, %30 ekonomik durumlar, %18 karşı cinsten arkadaşlar ve %16 öğretim elemanları olduğunu belirtmişlerdir2 •

Bir başka araştırmada da, öğrencilerin problemleri ile sürekli kaygı düzeyleri arasında önemli bir ilişki bulunmuş, öğrencilerin problemleri arttıkça sürekli kaygı düzeylerinin de yükseldiği ortaya çıkmıştır3 .

Türkiye genelinde toplam 10860 lise öğrencisi üzerinde yapılan bir araştırmada da, lise öğrencilerinin en önemli sorunlarının gelecek kaygısı ile ilgili sorunlar olduğu görülmüştür. Lise öğrencileri en önemli sorun­larını, üniversiteye girerneme (%43.9), işsizlik (%22.5) ve meslek edin­medeki güçlükler (%19.7) olarak ifade etmişlerdir4.

Öğrencilerin bazılarının kendilerini olumsuz algılamaları ve gele­cekle ilgili kaygılarının olması nedeni ile onlara rehberlik hizmetlerinin götürülmesi gerektiği anlaşılmaktadır. Öğrencilerin %86'sı "Kendilerine okulda rehberlik yapılmadığı" görüşünde olduğuna göre, fakültede akademik danışmanların ve öğretim elemanlarının öğrencilere rehberlik konusunda üzerine düşen görevi yapması gerekmektedir.

Değişik İHl.hiyat fakültelerinde 1052 öğrenci üzerinde yapılan bir araştırmada, "Okulda bir psikolog olsa, sorunlarınızı danışır mısınız?" so­rusuna öğrencilerin %60.7'si "evet" cevabını vermiştir. "Fakültede reh-

1. Süleyman Doğan, "İnönü Üniversitesi Öğrencilerinin Beklenti ve Sorunlan", Eğitim Bilimleri Birinci Ulusal Kongresi, Eğitimde Psikolojik Hizmetler, A.Ü. Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayını, Ankara 1994, ss.403-413.

2. Özgüven, age, s.370. 3. Füsun Akkoyun ve Üstün Dökmen, "Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi .

Öğrencilerinin Problem Alanianna Göre Sürekli Kaygı Düzeyleri", Yiiksekö ğretilnde Rehberlik ve Psikolojik Damşma Toplantısı (20-28 Mayıs 1987), A.Ü.EBF Yayını, Ankara 1989, s.99.

4. Birsen Gökçe, Orta Öğretim Gençliğinin Beklenti ve Sorunları, MEGSB Yayını, Ankara 1984, s.l05.

98 DiN EÖİTİMİ ARAŞTIRMALARI

ber hoca ihtiyacı h~ssediyor musunuz?" sorusuna ise öğrencilerin %81.7'si "evet" demiştir. Yine, öğrencilerin %57 .9'u meslekleri ve bölümleriyle ilgili rehberlik ve danışmanlık hizmetlerinin sunulmadığı görüşündedirler. Öğrencilerin %46.5'i ise akademik danışmanların görevlerini hiçbir zaman iyi yapmadığını, %29.8'i de ara sıra iyi yaptığını· ifade etmiştir. Öğrencilerin %50.7'si de öğretim elemanlarının öğrencilerin sorunlarıyla ara sıra ilgilendiğini, yardımcı olmak için çaba harcadığını belirtmiştir1 .

ilahiyat fakülteleri öğrencileri üzerinde yapılan bir başka araştırmada, öğrenciler kendilerine yardırncı olacak ve rehberlik yapacak bir yetkili ve uzman bulamadıklarında problem ve sıkıntılarının çözümünde yaklaşık yarısının arkadaşlarına başvurdukları görülmektedir. Bu araştırmada, öğretim elemanlarının %57 .6'sı, öğrencilerin de %60.l'i öğrencilere yeterli düzeyde rehberlik yapılmadığı, öğretim elemanlarının %42.7'si öğretim elemanları olarak rehberliğe önem verilmediği

görüşündedir2.

Öğrencilerle her gün yüz yüze olan öğretim elemanları, rehberlik ve danışmanlık konusunda bazı ön bilgilere sahip kılındıkları takdirde, küçük sorunları çözebilme İnıkanına sahip olabileceklerdir. Problemierin küçük ve başlangıç halinde olanlarına el atarak büyümelerine ve içinden çıkılmaz hale gelmelerine engel olabileceklerdir3•

V. Problem Alanlarına Göre Öğrencilerin Problemlerinin Yoğunluğu

Öğrencilerin problem alanlarına göre, problem yoğunlukları aşağıdaki tabloda verilmiştir.

Tablo 6: Problem Alanlarına Göre Öğrencilerin Madde Puanlarının Ortalama, Standart Sapma ve Varyans Analizi Sonuçları

Madde Maddelerin Standart Problem Alanları Sayısı. Puan Orta- Sapması ı 2 3 4

laması

Okul 69 801.0 262.2 * * * Sağlık 30 415.7 186.7 * - -

1. Usta, age, s.175-176,190,226-227. 2. M.Emin Ay, (Eğitim-Öğretim Açısmdan) Ilahiyat Fakültelerinde Rehber/ik, Bursa

2000, s.50,82,92. 3. Adnan Gülerman, "Akademik Danışmanlara Rehberlik ve Psikolojik Danışman

Niteliğinin Kazandırılması", Yükseköğretimde Rehberlik ve Psikolojik Danışma Toplantısı (20-28 Mayıs 1987), A.Ü.EBF Yayını, Ankara 1989, s.48.

iLAH:i:Y AT FAKüLTESi ÖÖRENCİLERİNİN PROBLEMLERİ 9 9

. Aile 36 457.8 282.5 * ı - ı . ı -Kişisel 47 559.3 213.9 * ı - ı - ı Genel Toplam 182 607.2 289.7 *p<0.05

S.D.=3/178 F=25.80 p<O.OOI Önemli

Problem alanlarına göre öğrencilerin problemlerinin yoğunluğuna bakıldığında, madde puan ortalamasının en yüksek ortalama (X=801) ile okul problem alanında olduğu görülmektedir.

Problem alanlarına göre, madde puan ortalamaları arasındaki farkın önemli olup olmadığına varyans analizi ile bakılmış ve (p<O.Ol) düzeyinde fark önemli bulunmuştur. Varyans analizi sonucuna göre, öğrencilerin okul ile ilgili problem yoğunluğunun sağlık, aile ve kişisel problem yoğunluğuna göre daha yüksek olduğu görülmüştür. Bu sonuç, "Öğrencilerin okul ile ilgili problemlerinin yoğunluğu, diğer alanlardaki problemierin yoğunluğuna göre daha fazladır" şeklinde kurulan hipo­tezi doğrularnıştır.

Öğrencilerin problemleri ile ilgili yapılan başka araştırmalarda da en yoğun problem alanının okul ile ilgili problem alanı olduğu ifade edilmiştir'. Gazi Eğitim Enstitüsü öğrencileri üzerinde 1954 yılında yapılan bir araştırmada ise, sosyal ve dinlenme faaliyetleri alanına ait problemler başta gelirken, bunu okulun öğretim programı ve metodu ile kişisel-psikolojik problem alanları takip etrniştir2 •

Öğrencilerin okul ile ilgili problemlerinin diğer problem alanlarına göre daha yüksek bulunması, eğitim kurumlarında rehberlik hizmetlerine daha fazla önem verilmesi gereğini ortaya koymaktadır. Fakültede öğrencilerin problemlerinin çözümüne yardımcı olacak birimlerin ku­rulması ve mevcut hizmetlerin daha etkin hale getirilmesi gerekmektedir. Öğrenci danışmanlık hizmetinin akademik danışmanlığın ötesine geçerek,

I . Muharrem Kepçeoğlu, Ankara Şehrinde Ortaokullam Devanı Eden Öğrencilerin Problemleri, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Hacettepe Üniversitesi, Ankara I 970, s.53; Tülay Demetoğlu, Lise Öğrencilerinin Sorunları, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), A.Ü. Eğitim Fakültesi, Ankara 1980, s.7; İ.Etem Özdemir, Gazi Eğitim Fakültesi Öğrencilerinin Problemleri, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), H.Ü. SBE, Ankara 1985, s.205; T.Fikret Karahan, Lise Öğrencilerinin Problemleri, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), O.M.Ü., SBE, Samsun 1990, s.45; Şadiye Saraçoğlu, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Öğrencilerinin Belli Başlı Problemleri, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), O.M.Ü. SBE, Samsun 1993, s.63; Abdulkerim Işık, Malatya Fen Lisesi Öğrencilerinin Problemleri, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İnönü Üniv. SBE, Malatya 1993, s.47; Sebahattin Anbaş ve Mehmet Güven, "Orta Öğretim Öğrencilerinin Psiko-Sosyal Sorunlan" Gençlik Dönemi ve Eğitimi, Ensar Neşriyat, İstanbul 2000, s.160.

2. Tan, age, s.124.

100 DiN EÖİTİMİ ARAŞTIRMALARI

sınıf danışmanlannın öğrencilerin her türlü problemleriyle ilgilenmesi için gerekli düzenlemeler yapılmalıdır. Ayrıca her öğretim elemanına

fakültedeki tüm öğrenciler dengeli bir şekilde paylaştınlarak, danışmanlık hizmetinde her öğretim elemanının görev alması sağlanmalıdır. Haftanın belli günlerinde, fakültede uygun bir yerde, öğrenci grupları ile öğretim elemanlarının görüşme saatleri düzenlenmelidir.

Bu konuda önemli bir gelişme olarak, öğrencilere rehberlik ve danışma hizmetlerini vermek amacıyla M.Ü.İlahiyat Fakültesi'nde "Kişilik Hizmetleri Birimi "nin 1 ve U. Ü .İlahiyat Fakültesi'nde "Rehberlik ve Danışma Merkezi"nin2 kurulmuş olduğu, bu fakültelerin öğretim üyeleri olan Çamdibi ve Ay tarafından belirtilmektedir

Öğrenci kişilik ve rehberlik hizmetleri, üniversitelerde verilmesi ge­reken önemli hizmetlerin bir grubunu oluşturmaktadır. Ankara Üniversitesi'nden 1903 öğrenci üzerinde 1981 yılında yapılan bir araştırmada, öğrencilerin %66.6'sı mesleğe ve işe yönelme sorunlarını, daha sonra sırasıyla kişisel (%57 .6), akademik (%40.9), arkadaş ilişkileri (%38.1), aile (%14.1) ve barınma (%15.1) alanlarındaki sorunlarını konuşmak ve yardım almak istediklerini belirtmişlerdir3 .

Türkiye'de rehberlik hizmetleri daha çok liselerde son sınıf

öğrencileri üzerinde üniversite program seçimlerine yardım konusunda odaklaşmıştır. Oysa, yükseköğretİrnde bir programa giren gencin de meslek rehbe_rliğine ihtiyacı vardır. Yerleştiği programın gerektirdiği

mesleğin üyesi olabilmesi için bu meslek ile benlik tasarımını uzlaştırması gereklidir. Ayrıca, mesleği ile ilgili alanda iş bulma kaygısı

yükseköğrenim öğrencilerinin ciddi sorunlarıdır.

2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu'nun 47. maddesi, üniversitelerde Rehberlik ve Psikolojik Danışma biriminin kurulmasını öngörmektedir5. Ancak, Sağlık Kültür ve Spor Dairesi Başkanlığı bünyesinde kurulan bu birimlere öğrencilerin başvurma oranı %1-%5 gibi düşüktür6. Ayrıca, bir çok üniversitede de Rehberlik ve Psikolojik Danışma uygulamalarına

1. H.Mahmut Çamdibi, Eğitim ilkeleri ve Rehberlik, M.Ü.İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, İstanbul 2000, s.96.

2. Ay, age, s.148. 3. Orhon, age, s.75. 4. Yıldız Kuzgun, "Türkiye'de Yüksek Öğrenimde Mesleğe Yönelme", Üniversite

Seviyesinde Rehberlik ve Mesleğe Yöneltme Sempozyumu Bildiri/eri, Boğaziçi Üniversitesi Yayını, İstanbul 1994, s.54.

5. Yükseköğretim Kanunu, Kanun No: 2547, Resmi Gazete, Sayı 17506, Tarihi 06.11.1981.

6. M eli k e Güney, Üniversite Öğrencileri Arasında Depresyon ve Problem Alanlarının Akademik Başarı lle Ilişkisi, Ankara Üniversitesi Yayınlan, Ankara 1985, s.84; Özgüven, age, s.402.

iLA.HiY AT FAKÜL1ESİ ÖÖRENCİLERİNİN PROBLEMLERİ ı O ı

henüz yer verilmediğinden, gençlere ne gibi hizmetler ve yardımlar sağlandığı gözlenememektedir1• Fakülte bünyesinde bir Rehberlik Mer­kezi kurulması gerektiği ve bu hizmetlerin etkinliliği arttıracağı . çeşitli araştırmalarda öğrencilerin istekleri arasında yer aldığı görülmektedir2•

Bu sonuçlardan, rehberlik ve danışma hizmetlerinin öğrenciler ta­rafından talep edildiği ve bu hizmetlerin öğrencilere verilmesi gerektiği anlaşılmaktadır. . Yukseköğretim öğrencileri de, diğer okul kademe öğrencileri gibi mesleki, eğitsel ve kişisel alanlarda rehberlik hizmetlerine ihtiyaç duymaktadır. Fakültelerin kendi içinde rehberlik ve psikolojik danışma servisleri kurularak ve öğrencilerin psikolojik problemlerine yardımcı olunarak daha başarılı olmaları sağlanabilir.

B) Cinsiyet, Sımf ve Başarı Değişkenlerine Göre Öğrencilerin Problemleri

Öğrencilerin cinsiyetine, sınıf düzeyine ve başarı durumuna göre problem yoğunluklarında değişme olup olmadığı aşağıdaki tablolarda in­celenmiştir.

I. Öğrencilerin Cinsiyetlerine Göre Problemleri

Öğrencilerin cinsiyetlerine göre problemlerinin yoğunlukları aşağıdaki tabloda verilmiştir.

Tablo 7: Cinsiyetine Göre Öğrencilerin Problem Puanlarımn Orta­lama, Standart Sapma ve t-Testi Sonuçları

Cinsiyet N % X s SD t p

1. Kız 230 38.3 172.1 34.5

2. Erkek 370 61.7 183.1 40.2 598 3.44 p<O.Ol

Genel Toplam 600 100.0 178.9 38.5 Önemli

Tablo 7'de görüldüğü gibi , Problem Tarama Listesi uygulanan öğrencilerin %38.3'ü kız ve %61.7'si erkek öğrencidir.

Kız öğrencilerin problem puanlarının genel ortalaması (X=172, 1), erkek öğrencilerin genel ortalaması ise (X=183,1) olarak bulunmuştur.

1. S.Çetin Özoğlu, "Gençlerde Kişilik Gelişimine Nasıl Yardımcı Olabiliriz?" Gençlerin Eğitimi ve Sorunları, Türk Eğitim Derneği Yayını, Ankara ı985, s.l88.

2. Ay, age, s.147; Fersalıoğlu, age, s.114.

102 DiN EÖiTİMİ ARAŞTIRMALARI

Kız ve erkek öğrencilerin problem puanlarının ortalamaları

arasındaki fark, t-testi sonucu (p<O.Ol) düzeyinde önemli bulunmuştur. Bu sonuca göre, "Erkek öğrencilerin problem yoğunluğu, kız

öğrencilerin problem yoğunluğuna göre daha yüksektir" hipotezi doğrulanmaktadır.

Tablo 8: Cinsiyetine Göre Öğrencilerin Problem Alanlarına Ait· Problem Puanlarımn İstatistiksel Sonuçları

Problem Alanları Cinsiyet N X s t-Testi Sonucu

Kız 230 88.7 14.6 p>0.05 ı. Okul Erkek 370 90.6 14.6 Önemsiz

Kız 230 20.3 8.6 p>0.05 2. Sağlık Erkek 370 20.1 9.0 Önemsiz

Kız 230 22.0 8.2 p>0.05 3.Aile Erkek 370 29.3 10.4 Önemli

Kız 230 41.2 13.1 p>0.05 4.Kişisel Erkek 370 43.2 15.5 Önemli

Cinsiyet bakımından kız ve erkek öğrencilerin okul ve sağlık alan­larındaki problem puanlarının ortalaması arasındaki faı:k (p>0,05) düzeyinde önemsiz olarak görülürken, kız ve erkek öğrencilerin aile ile ilgili problem puanlarının ortalaması arasındaki fark (p<O,OOl) düzeyinde; kız ve erkek öğrencilerin kişisel problem puanlarının ortala­ması arasındaki fark da (p<0,05) düzeyinde erkek öğrenciler aleyhinde önemli görülmüştür.

Erkek öğrenciler ile kız öğrencilerin okul ve sağlık ile ilgili problem yoğunlukları önemli bir fark göstermezken, erkek öğrencilerin aile ve kişisel problemlerinin kız öğrencilere göre daha fazla olduğu

anlaşılmaktadır.

İstanbul Üniversitesi öğrencilerinin sorunları üzerinde yapılan araştırmada öğrencilerin ekonomik, barınma, İstanbul yaşamına uyum, arkadaş ilişkisi kurma, cinsel ve kişisel sorun konularında erkek öğrencilerin sorunu, kız öğrencilerden daha fazla oranda bulunmuştur. Üniversite olaylarından huzursuzluk duymak, fakülte hayatına alışmak ve eğitimle ilgili sorunları konusunda kızlarla erkekler arasında önemli bir fark olmamıştır1 •

1. Ekşi, age, 1982, s.265-274.

iLAHtY AT FAKÜL1ESİ ÖGRENCİLERİNİN PROBLEMLERİ ı 03

Öğrencilerin problemleriyle ilgili yapılan başka araştırmalarda kız ve erkek öğrencilerin problem yoğunluklan arasında farklı sonuçlar or­taya çıkmıştır. Örneğin, Işık (1193), Arıbaş ve Güven (2000)'in lise öğrencileri üzerinde yaptıklan araştırmalarda, kız ve erkek öğrencilerin problem yoğunlukları arasında önemli bir fark bulunmamışken;

Kepçeoğlu (1970)'nun ortaokul, Karahan (1990)'ın lise, Özdemir (1985) ve Saraçoğlu -(1993)'nun üniversite öğrencileri üzerinde yaptıklan

araştırmalarda ise kız öğrencilerin problemleri, erkek öğrencilerin prob­lemlerine göre daha yüksek olarak bulunmuşttir1 •

Araştırma sonuçları cinsiyet bakımından bir tutarlılık

göstermediğinden, kız ve erkek öğrencilerin problemlerinin birinin diğerine göre daha fazla ya da az olduğunu ileri sürme ve genelierne yapmanın isabetli olamayacağı anlaşılmaktadır. Bu çalışmada aile ve kişisel (sosyal, benlik ve gelecek ile ilgili) problem alanlarında kız öğrencilerin erkeklere göre daha az sorunlu olması, kızların aileleriyle daha uyumlu ve gelecek kaygılarının daha düşük olmasıyla açıklanabilir.

ll. Öğrencilerin Sınıf Düzeylerine Göre Problemleri

Öğrencilerin sınıf düzeylerine göre problemlerinin yoğunlukları aşağıdaki tabloda verilmiştir.

Tablo 9: Sınıf Düzeyine Göre Öğrencilerin Problem Puanlarının Ortalama, Standart Sapma ve Varyans Analizi Sonuçları

Sınıf Düzeyi N % X s 1. Sınıf 70 11.2 170.2 41.2

2. Sınıf 239 38.4 182.7 38.0

3. Sınıf 177 28.5 178.6 36.9

4. Sınıf 136 21.9 176.4 37.8

Genel Toplam 622 100.0 178.8 38.1

S.D.=3/618 F=2.22 p>O.OS Önemsiz

Tablo 9'da, problem tarama listesinin uygulandığı öğrencilerin %1 1.2'si birinci sınıf, %38.4'ü ikinci sınıf, %28.5'i üçüncü sınıf ve %21.9'u dördüncü sınıf öğrencileri olduğu görülmektedir.

ı . Işık, age, s.53; Anbaş ve Güven, agnı, s.ı65; Kepçeoğlu, age, ı970, s.54; Karahan, age, s.75; Özdemir, age, s.205; Saraçoğlu, age, s.81.

104 DiN EGi.TiMl ARAŞTIRMALARI

Sınıf düzeyi açısından öğrencilerin problem puanlarının genel orta­laması arasındaki farka varyans analizi sonucu bakıldığında, farkın (p>0.05) düzeyinde önemsiz olduğu görülmüştür. Bu sonuca göre, "Sınıf düzeyi bakımından, öğrencilerin problemlerinin yoğunlukları arasında önemli bir fark yoktur" şeklindeki hipotezin doğrulandığı anlaşılmaktadır.

Sınıf düzeyleri bakımından, öğrencilerin okul, sağlık, aile ile ilgili ve· kişisel problem puanlarının ortalamaları arasındaki farkların da scheffe testi sonucunda (p>0.05) düzeyinde önemsiz olduğu görülmüştür. İliiliiyat Fakültesi birinci, ikinci, üçüncü ve dördüncü sınıf öğrencilerinin okul, sağlık, aile ve kişisel problem yoğunluklarının sınıf düzeyine göre değişmediği· anlaşılmaktadır.

Öğrencilerin problemleriyle ilgili yapılan başka araştırmalarda sınıf dÜzeyle-n-bakinıııidan-oğrencilerin problemleri arasında değişik sonuçlar elde edilmiştir.

Karahan ( 1 990)'ın araştırmasında lise öğrencilerinin problem leri sınıf düzeylerine göre önemli bir fark göstermemiştir. Kepçeoğlu

(1970)'nun ortaokul öğrencileriyle ilgili araştırmasında sağlık ve bedensel gelişirole ilgili problemler sınıf düzeyi yükseldikçe azalmış; okul, ev ve aile ile ilgili problemler sınıf düzeyi arttıkça yükselmiştir. Özen (1988)'in sağlık meslek lisesi öğrencileri üzerinde yaptığı araştırmada dördüncü sınıf öğrencilerinin problemleri, birinci sınıf öğrencilerinin problemlerine göre daha fazla görülmüştür. Saraçoğlu (1993)'nun üniversite öğrencilerinde birinci ve dördüncü sınıf öğrencilerinin problemleri, ikinci ve üçüncü sınıf öğrencilerinin problemlerinden daha yüksek; Işık

(1993)'ın araştırmasında lise birinci sınıf öğrencilerinin problemleri ikinci sınıf öğrencilerinden daha düşük; Arıbaş ve Güven (2000)'in araştırmasında ise lise birinci sınıf öğrencilerinin problemleri, iki ve üçüncü sınıf öğrencilerinin problemlerine göre daha yüksek olarak bu­lunmuştur1.

Öğrencilerin problemlerinin farklılaşmasında, cinsiyet değişkeni bakımından olduğu gibi, araştırma sonuçlarına göre sınıf değişkeni

bakımından da bir genelierne yapılması münıkün görülmemektedir.

lll. Öğrencilerin Başarı Durumuna Göre Problemleri

Öğrencilerin başarı durumlarına göre problemlerinin yoğunluklan aşağıdaki tabloda verilmiştir.

I. Karahan, age, s.86; Kepçeoğlu, age, 1970, s.55; Özen, age, s.62; Saraçoğlu, age, s.82; Işık, age, s.57; Anbaş ve Güven, agm, s.l69.

iLAHiYAT FAKüL1ESi ÖGRENCİLERİNİN PROBLEMLERİ 105

Tablo 10: Başarı Durumuna Göre Öğrencilerin Problem Puan­larının Ortalama, Standart Sapma ve Varyans Analizi Sonuçları

Başarı Durumu N % X s ı 2 3 4

l.Pekiyi (100-80) 45 7.7 163.4 35.6 - * *

2.İyi (60-79) 324 55.3 175.9 36.7 - * *

3.0rta (50-59) 209 35.7 186.0 39.1 * * -

4.Zayıf (0-49) 8 1.3 212.1 39.5 * * -Genel Toplam 586 100.0 179.0 38.2

S.D.=3/582 F=8.65 p<O.OOl Önemli *p<0.05

Tablo lO'da, öğrencilerin akademik başarı durumuna göre prob­lemleri 'incelenmiştir. Öğrencilerin; % 7.7'si ba:şarılarımn pekiyi, % 55.3'ü başarı durumlarının iyi, % 35.7'si başarı durumlarının orta ve % 1.3'ü başarı durumlarının zayıf olduğunu belirtmiştir.

Başarı durumunun pekiyi olduğunu belirten öğrencilerin problem puanlarının genel ortalaması (X=163.4), başarısının iyi olduğunu belirten­Ierin ortalaması (X=175.9), başarısı orta olanların problem puan ortala­ması (X=186.0) ve derslerinin zayıf olduğunu belirten öğrencilerin

problem puanlarının ortalaması ise (X=212.1) olarak bulunmuştur.

Başarı durumlarına göre öğrencilerin problem puanlarının ortala­ması arasındaki farkın varyans analizi sonucu (p<O.OOl) düzeyinde önemli olduğu görülmüştür.

Ortalamalar arasındaki farkın hangi gruplar arasında olduğuna sc­heffe testi ile bakılmıştır. Başarı durumu pekiyi olanlar ile orta ve zayıf olan öğrencilerin problem puan ortalaması arasında, başarısı iyi olanlar ile başarısı orta ve zayıf olan öğrencilerin problem puan ortalaması

arasındaki farkların önemli olduğu görülmüştür.

Elde edilen bu sonuçlara göre "Öğrencilerin problem yoğunluk düzeyi yükseldikçe, akademik başarı düzeyi düşmektedir" hipotezinin doğrulandığı görülmektedir.

Başarı durumu bakımından, problem alanlarına göre öğrencilerin problemlerinin değişip değişmediğine bakılmış ve sonuçlar aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

106 DiN EÖİTİMİ ARAŞTIRMALARI·

Tablo ll: Başarı Durumuna Göre Öğrencilerin Problem Alan­larına Ait Problem Puanlarımn İstatistiksel Sonuçları

Problem Başarı N X s F ve Scheffe Testi Sonuçları Alanları

I. Okul I. Pekiyi 45 84.2 13.8 F=4.83, SD=3/582; p<0.01 Önemli 2.İyi 324 89.1 14.1 Pekiyi-Orta: p<0.05 Önemli 3.0rta 209 91.9 15.0 Pekiyi - Zayıf : p<0.05 Önemli 4.Zayıf 8 97.6 13.4

2. Sağlık l.Pekiyi 45 17.0 8.1 F=3.50, SD=3/582; p<0.05 Önemli 2.İyi 324 20.0 8.6 Pekiyi - Orta : p<0.05 Önemli 3.0rta 209 20.9 9.1 Pekiyi - Zayıf : p<0.05 Önemli 4.Zayıf 8 25.6 8.9

3. Aile 1.Pekiyi 45 21.4 9.0 F=9.83, SD=3/582; p<0.001 Önemli 2.İyi 324 25.7 9.8 Pekiyi - Orta : p<0.05 Önemli 3.0rta 209 29.0 10.5 Pekiyi - Zayıf : p<0.05 Önemli 4.Zayıf 8 32.6 10.1 İyi - Orta : p<0.05 Önemli

4. Kişisel 1.Pekiyi 45 40.7 14.7 F=4.44, SD=3/582; p<0.01 Önemli 2.İyi 324 41.3 14.2 Pekiyi - Zayıf : p<0.05 Önemli 3.0rta 209 44.3 14.8 İyi - Zayıf : p<0.05 Önemli 4.Zayıf 8 56.3 16.3

Tablo ll'de, başarı düzeyi bakımından problem alanlarına göre öğrencilerin problemleri incelenmiştir.

Okul ile ilgili problemlerde, .başarısı pekiyi ile orta ve zayıf olan­ların problem puanlarının ortalaması arasında (p<0.05) düzeyinde önemli bir fark görülmektedir.

Sağlık ile ilgili problem puanlarının ortalaması arasında, başarısı pe­kiyi ile başarısı orta ve zayıf olanlar arasında (p<0.05) düzeyinde önemli fark olduğu görülmüştür.

Aile ile ilgili problem puanlarının ortalaması arasında, başarısı pekiyi ile başarısı orta ve zayıf olanlar arasında (p<0.05) düzeyinde; başarısı iyi ile orta olan öğrencilerin problem puanlarının ortalama arasındaki farkın da (p<0.05) düzeyinde önemli olduğu görülmüştür.

Kişisel problem alanında, başarısı pekiyi ile başansı zayıf olanların problem puan ortalaması arasında ve başansı iyi olanların problem puan ortalaması ile başarısı zayıf olan öğrencilerin problem puan ortalaması arasında (p<0.05) düzeyinde önemli fark gözlenmiştir.

Bu sonuçlardan, öğrencilerin başarı durumları ile problemlerinin yoğunluğu arasında yakın bir ilişkinin olduğu anlaşılmaktadır.

Öğrencinin okul başarısını sosyo-kültürel ve ekonomik, okul ve öğrencinin kendisine ilişkin faktörler etkilemektedir. Öğrencinin zihinsel ve ruhsal özellikleri, uyum güçlükleri ve problemleri, onun başarısı

üzerinde etkili olmaktadır. Bu araştırmada, öğrencilerin problemleri azaldıkça başarılarının yükseldiğinin görülmesiyle ilgili sonuç, başka araştırma sonuçlarıyla da benzerlik göstermektedir.

1984-1985 öğretim yılında Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi'ne devam eden 530 öğrenci üzerinde yapılan "Üniversite Öğrencilerinin Problemlerinin Akademik Başanya Etkisi" konusundaki bir araştırmada okul, aile ve gelecekle ilgili problemler arttıkça

öğrencilerin akademik başarılarının düştüğü görülmüştür1 • Arıbaş ve Güven (2000) tarafından lise öğrencileri üzerinde yapılan bir araştırmada, öğrenc'ilerin problemlerinin yoğunluğu arttıkça başarılarının düştüğü gözlenmiştir2• Başka bir araştırmada da, lise başarısı iyi olan öğrencilerin üniversitede eğitimle ilgili Sorunları, lisedeki başarısı iyi olmayanlara göre daha az olarak bulunmuştur3 • Karahan (1990)'ın araştırmasında ise, başarısı çok iyi ve iyi olan öğrencilerin problem yoğunluğu, başarısı zayıf olanlara göre daha düşük olarak belirlenmişti rı.

Üniversite öğrencilerinin akademik başarılarını etkileyen zihinsel olmayan faktörler üzerinde yapılan bir araştırmada; öğrencilerin moti­vasyonlarının, okul ve aile içi ilişkilerinin olumlu olmasının, onların başarıları üzerinde olumlu etki yaptığı anlaşılmıştır5 •

Düşük başarılı öğrencilerin akademik sorunlarına yardımcı almada, çalışma alışkanlıkları eğitimi ve psikolojik danışma hizmetlerinden yarar­lanılabilir. Verimli çalışma, alışkanlık ve tutumları geliştirememekten do­layı düşük başarı gösteren üniversite öğrencilerinin, öncelikle bu tür alışkanlık ve tutumlarının düzeltilmesine yardım edilmelidir'.

ı. N.Voltan Acar, "Üniversite Öğrencilerinin Problemlerinin Akademik Başanya Etkisi", Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı ı, Ankara ı986, s.65-75.

2. An baş ve Güven, agm, s.ı70. 3. Ekşi, age, s.462. 4. Karahan, age, s.82. 5. İ.Ethem Özgüven, Üniversite Öğrencilerinin Akademik Başanlannı Etkileyen

Zihinsel Olmayan Faktörler, Hacettepe Üniversitesi Basımevi, Ankara ı974, s. 106-ı 07.

6. Gürhan Can, Akademik Başarısızlık ve Önlenmesi, (Anadolu Üniversitesi Öğrencileri Üzerinde Bir Araştımıa), Anadolu Üniversitesi Yayını, Eskişehir ı992, s.55.

108 DiN EGİTİMİ ARAŞTIRMALARI

Ankara Üniversitesi öğrencileri üzerinde yapılan bir araştırmada, öğrencilerin depresyon ve problemlerinin başarıları ile negatif ilişki gösterdiği, öğrencilerin depresyon düzeyinin artması ile başarılarının düştüğü gözlenmiştir. Öğrencilerin içinde bulunduğu depresyon hali, kendilerini olumsuz değerlendirmeleri, dikkatini toplayamamak, halsiz­lik, uyku bozuklukları v.b. belirtiler ile görülmektedir1•

Öğrencilerin okul, sağlık, aile ve kişisel problemleri arttıkça, zihinsel enerjilerinin büyük bir kısmını bu problemlere ayırmakta ve akademik başarıları düşmekte, kendilerini derslere yeterince verememektedirler. Öğrencilerin başarılarının arttırılabilmesi için onların okul, sağlık, aile ve diğer kişisel sosyo-psikolojik problemlerinin çözümüne yardımcı olunmalıdır.

SONUÇ ve ÖNERiLER

Ondokuz Mayıs Üniversitesi ilahiyat Fakültesi öğrencilerinin 1999-2000 öğretim yılındaki problemlerini inceleyen bu çalışmada,

öğrencilerin okul, sağlık, aile ve kişisel (sosyal, benlik ve gelecek ile ilgili) önemli problemlerinin olduğu görülmüştür. Problem alanlarına göre öğrencilerin okul ile ilgili problemleri, sağlık, aile ve kişisel alan prob­lemlerinden daha fazla ve yoğun olarak ortaya çıkmıştır.

Cinsiyet bakımından, erkek öğrencilerin problem yoğunluğu aile ve kişisel alanda, kız öğrencilerin problemlerinin yoğunluğundan daha fazla bulunmuştur. · Sınıf düzeylerine göre, öğrencilerin problem yoğunluklarında önemli bir farklılık görülmemiştir. Başarı değişkeni ile öğrencilerin problem yoğunlukları arasında önemli bir ilişki mevcuttur. Öğrencilerin problem yoğunlukları arttıkça, başarı düzeyleri düşmüştür.

Araştırma sonuçları dikkate alınarak şu öneriler yapılabilir:

1. Üniversite ve fakülteler bünyesinde rehberlik ve psikolojik danışma birimleri kurulmalı ve işler hale getirilmelidir. Rehberlik ve psi­kolojik danışma merkezlerinde öğrencilerin okul, sağlık, aile, kişisel

(sosyal, benlik ve gelecek ile ilgili) problemleri konusunda onlara psiko­lojik yardım verilmelidir. Öğrencilere kişisel, eğitsel ve mesleki rehberlik yapılmalıdır.

2. Fakültelerdeki akademik danışmanlık sistemi daha etkin hale ge­tirilmelidir. Danışmanlık, ders kayıtları not işleri ile sınırlı kalmamalı, sınıf danışmanı, sınıfındaki öğrencilerin her türlü problemleriyle ilgilenmelidir.

3. Fakültedeki tüm öğretim elemanları, rehberlik hizmetlerine gönüllü ve etkin olarak katılmalıdır. Fakülte öğrencileri dengeli bir

1. Güney, a.g.e., s.83.

iLAHiYATFAKÜLTESi ÖGRENCil..ERİNİNPROBLEMLERi 109

şekilde her öğretim elemanına dağıtılmalı, öğretim elemanı, grubundaki öğrenciler mezun oluncaya kadar onlarla ilgilenmelidir. Her öğretim elemanı, grubundaki öğrencilerle haftalık sohbet ve görüşme saatleri düzenlemeli, onların her türlü problemlerinin çözümünde öncelikle yardımcı olmalıdır. Öğretim elemanı ve öğrenci diyaloğu arttırılmalıdır.

4. Fakülteler~eki öğrencilere belli zaman arıilıklarında problem ta­rama listesi uygulanarak, önemli problemleri tanınınalı ve çözüm yolları aranmalıdır. Ayrıca, fakültenin uygun bir yerine konan şikayet ve dilek kutularından bu konuda yararlanılmalıdır. Diğer İHihiyat fakülteleri öğrencilerinin problemleri de Problem Tarama Listesi uygulanarak belir­lenip, elde edilen sonuçların karşılaştırması yapılabilir.

5. Öğretimin kalitesi arttırılarak, öğretim faaliyetlerinde öğrenciler daha aktif hale getirilmelidir. Öğretİrnde araç-gereç kullanmaya ve uygu­lamalı öğretime önem verilerek, ezberci öğretimden kaçınılmalıdır.

6. Öğrencilerin bilgisayar öğrenmesi ve internet hizmetlerinden daha fazla yararlanmaları için gerekli önlemler alınmalıdır.

7. Fakültelerde çeşitli sosyo-kültürel ve sportif faaliyetler düzenlenıneli ve yaygınlaştırılmalıdır. Öğrencilerin birbirlerini ve öğretim elemanlarını tanımaları amacıyla tanışma toplantıları ve grup gezileri yapılmalıdır. Öğrencilerin her konudaki başarıları ödüllendirilmelidir. Her dönem başında, bir önceki dönemin okul ve sınıf birincileri yapılacak toplantılarda sözel olarak ve yazılı bir belge ile onurlandınlabilir.

8. Öğrencilerin ekonomik, sağlık, beslenme ve barınma gibi temel ihtiyaç ve problemlerinin çözümünde üniversite ve fakülte yönetimi ile diğer kurum ve kuruluşlar yardımcı olmalıdır. Okul ile ilgili elde edilen problemierin çözümü konusunda idareciler, öğretim elemanları,

öğrenciler ve diğer ilgililer üzerine düşen görevleri yerine getirmelidir.

9. Öğrencilere rehberlik hizmetlerinin verilebilmesi için, herşeyden önce öğrencilerin tanınması gerekir. Bilgisayar imkanlarından da yarar­lanılarak öğrencilerin fotoğraf, kimlik bilgileri, not ve başarı durumları, sosyo-ekonomik vb. özelliklerinin toplu olarak bulunduğu "öğrenci tanıma dosyaları" hazırlanmalıdır. Bunun için öğrenci kişilik hizmetleri amacıyla hazırlanmış bilgisayar paket programlarından faydalanılabilir.

KAYNAKLAR Acar, N.Voltan, "Üniversite Öğrencilerinin Problemlerinin Akademik

Başanya Etkisi", Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı 1, Ankara 1986.

110 DİN EÖiTİMİ ARAŞTIRMALARI

Akkoyun, Füsun ve Dökmen, Üstün "Ankara Üniversitesi Eğitim Bilim­leri Fakültesi Öğrencilerinin Problem Alanlarına Göre Sürekli Kaygı Düzeyleri", Yükseköğretimde Rehberlik ve Psikolojik Danışma Toplantısı (20-28 Mayıs 1987), A.Ü.EBF Yayını, Ankara 1989.

·Arıbaş, Sebahattin ve Güven, Mehmet "Orta Öğretim Öğrencilerinin Psiko-Sosyal Sorunları" Gençlik Dönemi ve Eğitimi, Ensar Neşriyat, İstanbul 2000.

Ay, M.Emin, (Egitim-Öğretim Açısından) ilahiyat Fakültelerinde Reh­berlik, Bursa 2000.

Ay, M.Emin, "İHl.hiyat Fakültesi Öğrencilerinin Öğretim Elemanlarından Beklentileri (Bursa U.Ü. ilahiyat Fakültesi Öğrencileri İzerine Bir Araştırma)" Gençlik Dönemi ve Eğitimi, Ensar Neşriyat, İstanbul 2000.

Ayhan, Halis, "İlahiyat Fakültesi", Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi, Sayı 6, M.Ü. ilahiyat Fakültesi Din Eğitimi Anabilim Dalı Yayını, İstanbul 1999.

Bayhan, Vehbi, Üniversite Gençliğinde Anomi ve Yabancılaşma, Kültür Bakanlığı Yayını, Ankara 1997.

Baymur, Feriha ve Kılıççı, Yadigar, Problem Envanteri, (Y Takımı: Yüksek Okullar /çin), Hacettepe Üniversitesi Psikolojik Danışma ve Reh­berlik Bölümü, Ankara ts.

Bayraklı, Bayraktar, "İlahiyat Fakültelerinin Programında Yapılması Ge­rekli Olan Değişiklikler", Yükseköğretimde Din Bilinıleri Öğretimi Sempozyumu (21-23 Ekim 1987), O.M.Ü. ilahiyat Fakültesi Yayını, Samsun 1988.

Bilgin, Beyza, "Gençlerin Gözü İle Ailede Kuşaklararası İletişim", Türk Aile Ansiklopedisi, II, T.C.Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Yayını, Ankara 1991.

Can, Gürhan, Akademik Başarısızlık ve Önlenmesi, (Anadolu Üniversitesi Öğrencileri Üzerinde Bir Araştırma), Anadolu Üniversitesi Yayını, Eskişehir 1992.

Cumhuriyet Üniversitesi Sağlık Kültür ve Spor Daire Başkanlığı, Öğrencilerin Üniversiteye Bakışı ve Beklentileri, Cumhuriyet Üniversitesi Yayını, Sivas 1998.

Çamdibi, H.Mahmut, Eğitim ilkeleri ve Rehberlik, M.Ü. ilahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, İstanbul2000.

lLAHlYATFAKÜLTESİÖÖRENCİLERİNİNPROBLEMI..ERİ I I 1

Demetoğlu, Tülay, Lise Öğrencilerinin Sorunları, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), A.Ü. Eğitim Fakültesi, Ankara 1980.

Doğan, Süleyman, "İnönü Üniversitesi Öğrencilerinin Beklenti ve Sorun­ları", Eğitim Bilimleri Birinci Ulusal Kongresi, Eğitimde Psikolojik Hizmetler, A.Ü. Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayını, Ankara 1994.

Ekşi, Aysel ve Güney, Melike, "Çeşitli Eğitim Kurumlarında Karşılaşılan Başlıca Psikolojik Sorunlar Nelerdir?", Eğitimde Psikolojik Hizmet­ler ve Sorunlar, Türk Eğitim Derneği Yayınları, Ankara 1986.

Ekşi, Aysel, Gençlerimiz ve Sorunları, İstanbul Üniversitesi Yayını, İstanbul 1982 ..

Ekşi, Aysel, Üniversiteli Gençler, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul 1986.

Fersalıbğlu, Yaşar, Eğitim-Öğretim Açısından ilahiyat Fakültelerinde İletişim, M arifet Yayınları, İstanbul 1997.

Fırat, Erdoğan, "İHihiyat Fakültesi Öğrencilerinin Problem Olarak Değerlendirdikleri Eğitimleriyle İlgili Konular", Dokuz Eylül . Üniversitesi ilahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı VI, D.E.Ü. Yayını, İzmir 1989.

Gizir, C.Ali, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Son Sınıf Öğrencilerinin Problemleri Üzerine Bir Çalışma, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), ODTÜ SBE, Ankara 1998.

Gökçe, Birsen, Orta Öğretim Gençliğinin Beklenti ve Sorunları, M.E.G.S.B. Yayını, Ankara 1984.

Gökmen, Hülya ve diğerleri, Yükseköğrenim Öğrencilerinin Serbest Za­man Etkinlikleri ve Kendilerini Gerçekleştirme Düzeyleri, M.E.G.S.B. Yayını, Ankara 1985.

Gülerman, Adnan, "Akademik Danışmanlara Rehberlik ve Psikolojik Danışman Niteliğinin Kazandırılması", Yükseköğretimde Rehberlik ve Psikolojik Danışma Toplantısı (20-28 Mayıs 1987), A.Ü.EBF Yayını, Ankara 1989.

Güney, Melike, Üniversite Öğrencileri Arasında Depresyon ve Problem Alanlarının Akademik Başarı İle ilişkisi, Ankara Üniversitesi Yayınları, Ankara 1985.

Işık, Abdulkerim, Malatya Fen Lisesi Öğrencilerinin Problemleri, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İnönü Üniv. SBE, Malatya 1993.

112 DİN EGİTİMİ ARAŞTIRMALARI

Karahan, T.Fikret, Lise Öğrencilerinin Problemleri, (Yayınlanmanıış Yüksek Lisans Tezi), O.M.Ü. SBE, Samsun 1990.

Karasar, Niyazi ve diğerleri, Anadolu Üniversitesi Öğrencilerinin Sosyo­Kültürel ve Sosyo-Ekonomik Özellikleri ile Beklenti ve Sorunları, Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir 1999.

Kepçeoğlu, Muharrem, "Eğitimde Psikolojik Hizmetlerin Rolü ve Önemi", Eğitimde Psikolojik Hizmetler ve Sorunlar, Türk Eğitim Derneği Yayınları, Ankara 1986.

Kepçeoğlu, Muharrem, Ankara Şehrinde OrtaokulZara Devam Eden Öğrencilerin Problemleri, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Hacettepe Üniversitesi, Ankara 1970.

Kepçeoğlu, Muharrem, PsikoloJik Danışma ve Rehberlik, Ankara 1985.

Köylü, Mustafa, "Ondokuz Mayıs Üniversitesi ilahiyat Fakültesi'ne De­vam Eden Yabancı Uyruklu Öğrencilerin Fakülte Hakkındaki Düşünce, Sorun ve Beklentileri", Ondokuz Mayıs Üniversitesi ilahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı 12, Samsun 2001.

Kulaksızoğlu, Adnan, "Üniversite Öğrencilerinin Öğrenci Kişilik Hizmet­lerine İlişkin Sorunları ve Öneriler", Yükseköğretimde Rehberlik ve Psikolojik Danışma Toplantısı (20-28 Mayıs 1987), A.Ü.EBF Yayını, Ankara 1989.

Kuzgun Yıldız, "Türkiye'de Yüksek Öğrenimde Mesleğe Yönelme", Üniversite Seviyesinde Rehberlik ve Mesleğe Yöneltme Sempozyumu Bildirileri, Boğaziçi Üniversitesi Yayını, İstanbul 1994.

Mehmedoğlu, Yurdagül, "İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinin Eğitim­Öğretim Beklentileri (M.Ü. ilahiyat Fakültesi Örneği)" Gençlik Dönemi ve Eğitimi, Ensar Neşriyat, İstanbul 2000.

Milli Eğitim Bakanlığı, Problem Tarama Listesi (L Takımı:Lise ve Dengi Okullar Öğrencileri ıçin), M.E.B.PAKD Yayını, Ankara 1974.

Orhon, Ece, Ankara Üniversitesi Öğrencilerinin Sosyal ve Psikolojik So­runları, DPT, Sosyal Planlama Başkanlığı Araştırma Dairesi Yayını, Ankara 1985.

Oskay, Gülter, "Değer Yargıları Yönünden Ana-Baba Ergen Çatışması", Aile Yazıları 3; Birey, Kişilik ve Toplum, Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Başkanlığı Yayını, Ankara 1982.

Özbek, Abdullah, "İlahiyat Fakültelerinde İlmt Araştırma Zihniyetinin Geliştirilmesi" Yükseköğretimde Din Bilimleri Öğretimi Sempoz-

1LAH:tY AT FM..'"ÜLTESİ ÖGRENCİLERİNİN PROBLEMLERİ 113

yumu (21-23 Ekim 1987), O.M.Ü. İHihiyat Fakültesi Yayını; Sam­sun 1988.

Özbek, Abdullah, "Din Eğitimi Sahasında Yetişmiş İnsan Sıkıntısı", Günümüz Din Bilimleri Araştırmaları ve Problemleri Sempozyumu (27-30 Haziran 1989), Samsun: O.M.Ü. ilahiyat Fakültesi Yayını, Samsun 1989.

Özgüven, İ.Ethem, Üniversite Öğrencilerinin Akademik Başarılarını Etki­leyen Zihinsel Olmayan Faktörler, Hacettepe Üniversitesi Basımevi, Ankara 1974.

Özgüven, İ.Ethem, Bireyi Tanıma Teknikleri, PDREM Yayınlan, Ankara 1998.

Özgüven, İ.Ethem, Çağdaş Eğitimde Psikolojik Danışma ve Rehberlik, PQREM Yayınlan, Ankara 2000.

Özdemir, İ.Etem, Gazi Eğitim Fakültesi Öğrencilerinin Problemleri, (Yayınlanmarnış Yüksek Lisans Tezi), H.Ü. SBE, Ankara 1985.

Özkaleli, Süleyman ve diğerleri, Öğrencilerin Yurt ve Üniversitede Karşılaştıkları Sorunların Yaşantılarına Nasıl Yansıdığının, Bu So­runlarını Çözmede Hangi Yollara Başvurduklarının ve Psiko-Sos­yal Servislerden Ne Gibi Yardımlar Almak istediklerinin Belirlen­mesi, Yüksek Öğrenim Kredi ve Yurtlar Kurumu Genel Müdürlüğü Yayını, Ankara 2000.

Özoğlu, S.Çetin, "Gençlerde Kişilik Gelişimine Nasıl Yardımcı Olabili­riz?" Gençlerin Eğitimi ve Sorunları, Türk Eğitim Derneği Yayını, Ankara 1985.

Perşembe, Erkan, "Genç - Aile İlişkilerinde Uyurnun Sağlanmasında Dinin Fonksiyonel Rolü'' Gençlik Dönemi ve Eğitimi, Ensar Neşriyat, İstanbul 2000.

Saraçoğlu, Şadiye, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Öğrencilerinin Belli Başlı Problemleri, (Yayınlanmarnış Yüksek Li­sans Tezi), O.M.Ü. SBE, Samsun 1993.

Şemin, Refia, Gençlerimizin Psiko-Pedagojik Problemleri, İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Yayınlan, İstanbul 1964.

Tan, Hasan, Öğrenci ihtiyaçları Tarama Listesi ve Kullanılışı El Kitabı, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1971.

Tan, Hasan, Psikolojik Danışma ve Rehber/ik, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1986.

114 DİN EÖİTİMİ ARAŞTIRMALARI .

Tezcan, Mahmut, Kuşaklar Çatışması (Okuyan ve Çalışan Gençlik Üzerine Bir Araştırma), Ankara 1981.

Tunçbilek, Ergül, Hacettepe Üniversit(!si Merkez ve Beytepe Yurtlarında Kalan Öğrencilerin Sosyal ve Demografik. Özellikleri ve Üniversiteye ilişkin Sorunları, H.Ü. Nüfus Etütleri Enstitüsü, An­kara 1993.

Türker, Vural, Ankara'daki Üç Lisede Sosyo-Ekonomik Bakımdan Avan­tajsız Öğrencilerin Çeşitli Özellikleri ve Bellibaşlı Eğitim ve Reh­berlik Sorunları, (Doktora Tezi), Hacettepe Üniversitesi Yayınlan, Ankara 1977.

Usta, Mustafa, Türkiye'de Yüksek Din Eğitiminin Kurunılaşma ve Ekolleşme Sorunları, M.Ü. ilahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, İstanbul 2001.

Ünver, Özkan ve diğerleri, 12-24 Yaş Gençlerin Sosyo-Ekonomik Sorun­ları, M.E.G.S.B. Yayını, Ankara 1986.

Yeşilyaprak, Binnur, Eğitimde Rehberlik Hizmetleri, Nobel Yayını, Ankara 2000.

Yörükoğlu, Atalay, "Gençlik ve Yetişkinler: Kuşaklar Çatışması", Aile Yazıları 3; Birey, Kişilik ve Toplum, Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Başkanlığı Yayını, Ankara 1985.

Yörükoğlu, Atalay, Gençlik Çağı, Ruh Sağlığı ve Ruhsal Sorunlar, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara 1986.

Yükseköğretim Kanunu, Kanun No: 2547, Resmi Gazete, Sayı 17506, Ta­rihi 06.11.1981.