dhamma book
description
Transcript of dhamma book
![Page 1: dhamma book](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012402/568c521b1a28ab4916b5580e/html5/thumbnails/1.jpg)
ปฐมบทของการศกษาพทธศาสนา
ปฏปตต
![Page 2: dhamma book](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012402/568c521b1a28ab4916b5580e/html5/thumbnails/2.jpg)
![Page 3: dhamma book](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012402/568c521b1a28ab4916b5580e/html5/thumbnails/3.jpg)
คำนำ
บทความเรองปฏปตตปฐมบทของการศกษาพทธศาสนาไดจดทำเพอใหเปน
จดตงตนในการศกษาและปฎบตธรรมในพทธศาสนาอยางถกตรงสำหรบผทยงจบ
ตนชนปลายไมถก วาควรจะตงตนกนทตรงไหน กขอใหเรมตนกนทการมสภาวะ
ธรรมรองรบในเรองของรปจตเจตสกหรอปรมตถธรรม
สวนทมาของเจาของบทความนนกขออยาใหตดอยในความเหมอนหร0
ความตางความเชอหรอไมเชอความชอบหรอไมชอบเพราะจะไมกอใหเกดประ-
โยชนแกใครแตอยางใดจนกลายเปนขายดกพรมหรอความมดสขาวไปในทสด
จากใจ...ถงใจ.
โยคาวจร.
![Page 4: dhamma book](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012402/568c521b1a28ab4916b5580e/html5/thumbnails/4.jpg)
ปฏปตต
ปฏปตตคอการปฏบตธรรม
พทธศาสนากบการศกษาและปฏบตธรรมในพทธศาสนาอาจมในหลายๆ
แงมมและวตถประสงคทแตกตางกนออกไปแตเมอพดถงคำวา“พทธ”กบความ
หมายจรงๆของคำๆนพทธทแปลวาผร...นนรอะไร?นอาจเปนคำถามทเปน
ตวชวดในความเปนพทธศาสนกชนและอาจนำไปสการนกคดทบทวนวาอะไร
คอสงทควรเปน
การรโดยประจกษตอสภาวะธรรมทกำลงปรากฎตามความเปนจรง
เปนเนอหาทจะกลาวตอจากน
สตคอการรสกตวหรอระลกรตออารมณทกำลงปรากฎในแตละขณะจตท
ละอยางทละชนดโดยไมมสภาพการบงคบทจะไปทำใหรเพยงแตรสกและสมผส
อยางตรงไปตรงมาตออารมณไมวาจะเปนความรสกทางกายความรสกทางใจ
หรอการนกคดตางๆทเกดขนในชวตประจำวนความรสกนกคดตางๆเมอจำ-
แนกโดยหลกธรรมกจะเปนในเรองของธาตอายตนะขนธและไมนอกไปจาก
สภาวะธรรมทกำลงปรากฏในแตละขณะจตทละขณะจตซงสตหรอการระลกร
สามารถทจะสมผสตอลกษณะเฉพาะของอารมณความรสกนนๆโดยประจกษ
ตามความเปนจรงได
วาดวยขนธ๕ ซงประกอบดวย
-รปขนธอนไดแกรปธาตภายในคอตาหจมกลนกายและ
รปธาตภายนอกคอรปเสยงกลนรสกายสมผส(เยนรอนออนแขงไหวตง)
ซงเปนแตเพยงรปวตถตอเมอถงการกระทบกนระหวางตากบรป(สงทถกเหน)
1
![Page 5: dhamma book](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012402/568c521b1a28ab4916b5580e/html5/thumbnails/5.jpg)
ปฐมบทของการศกษาพระพทธศาสนา
เกดจกขวญญาณคอการรบรอารมณทางตาการรบรตอระบบประสาทรปธาต
ทางตาไดทำหนาทเปนอายตนะคอทางแหงการรบรอารมณเกดเปนรปขนธขน
มาคอสงทถกมองเหนและสภาพรหรอการมองเหนเปนวญญาณขนธและใน
ทางตาหจมกลนกายกโดยนยยะเดยวกน
-เวทนาขนธเมอเกดการรบรตออารมณกจะเกดความรสกทางใจ
อยางใด อยางหนง ในขณะจตนน ไมวาจะเปนความรสกพงพอใจ ความรสกไม
พอใจหรอรสกเฉยๆตออารมณและยงมความรสกเปนสขทางกายกบความรสก
เปนทกขทางกายอยางใดอยางหนงเกดขนประกอบดวยทกครงในแตละวาระ
แตละขณะจตโดยความเปนสรรพจตสาธารณะ
-สญญาขนธนอกจากการประกอบดวยการรบรอารมณและความร-
สกทางใจยงผนวกดวยสญญาขนธหรอสภาพการจำไดหมายรตอคณคาและ
ความหมายของอารมณนนๆประกอบดวยทกครงเปนสรรพจตสาธารณะเชนกน
ทกขณะจต
-วญญาณขนธหรอจตซงเปนแตเพยงสภาพการรบรตออารมณไมวา
จะเปนความรสกนกคดตางๆหรอการรบรอารมณทางตาหจมกลนกาย
ซงจตเปนสภาพการรบรเกดขนพรอมกบอารมณ หรอเจตสกชนดตางๆ และร
อารมณไดทละอยางทละขณะแลวดบลงพรอมกนในแตละวาระแตละขณะจต
จะมการสบตอของการเกดดบทยอยไปเรอยๆ ตราบเทาทยงมการดำรงอยของ
เหตปจจย
2
![Page 6: dhamma book](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012402/568c521b1a28ab4916b5580e/html5/thumbnails/6.jpg)
ปฏปตต
-สงขารขนธคอการสภาพการปรงแตงของความรสกนกคดทางจตใจ
มทงการนกคดทเนองมาจากการรบรอารมณทางตาหจมกลนกายและการ
นกคดทเปนการกระทำในทางจตใจโดยตรงทนจะจำแนกสงขารขนธโดยนยยะ
ของเจตสกหรอสงทประกอบกบจตเกดขนพรอมกนรอารมณเดยวกนและดบ
ลงพรอมกนกบจตซงจตเปนแตเพยงสภาพรหรอการรบรตออารมณและทำกจ
หนาทของตน ทละวาระทละขณะ ซงสตหรอการระลกรสามารถรสกหรอสมผส
ตอลกษณะเฉพาะของจตและเจตสกชนตตางๆในแตละขณะทมนกำลง
ปรากฏในปจจบนขณะทำกจหนาทของตนของตนแลวดบลงไปเกดดบสบตอ
สลบผลดเปลยนกนไปในทางตาหจมกลนกายและในทางจตใจการระลกร
เปนการรโดยประจกษตามความเปนจรง ตอสภาวะธรรมทกำลงปรากฏอยใน
ปจจบนขณะเปนการถงเฉพาะหรอปฏปตตนนเอง
เจตสกมอยดวยกน52ชนดแตละอยางจะมลกษณะเฉพาะของตวมนเอง
เรยกวาวเศษณลกษณะโดยมความเปนสามญญลกษณะคอมการเปลยนแปลง
ของการปรากฏขนแลวดบลงไปตามเหตปจจย
เจตสกประเภทแรกคอสรรพจตสาธารณะมอยดวยกน7ชนดเกดขนประ
กอบกนพรอมกนเปนสาธารณะตอจตทกประเภทในหนงขณะจตไมวาจะเปน
กศลจตอกศลจตวปากะจตหรอกรยาจตคณสมบตของสรรพจตสาธารณะคอ
เกดขนประกอบพรอมกนทง7ชนดในจตหนงขณะ
สรรพจตสาธารณะประกอบดวย
๑.ผสสเจตสกคอการรบกระทบตออารมณเชนเมอตากระทบรปเกด
จกขวญญาณคอจตรบรตออารมณรวมเรยกวาผสสะหรอการสมผสตออารมณ
3
![Page 7: dhamma book](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012402/568c521b1a28ab4916b5580e/html5/thumbnails/7.jpg)
ปฐมบทของการศกษาพระพทธศาสนา
๒.สญญาเจตสกคอสภาพการจำทเกดขนในหนงขณะจตนนรวมถงการจำ
ไดหมายรตอคณคาและความหมายของอารมณนนๆ
๓.เวทนาเจตสกคอความรสกทางใจอยางใดอยางหนงอาจจะรสกเฉยพอ
ใจหรอไมพอใจตออารมณ
๔.มนสการเจตสกเปนสภาพการใสใจตออารมณทกำลงปรากฎอย
๕.เอกคคตาเจตสกคอการมอารมณเดยวจดจอตออารมณไดทละอารมณ
ทละขณะเปนสมาธทมอยตามธรรมชาต
๖.เจตนาเจตสกเจตนาความจงใจหรอการกระทำในทางจตใจจะตองประ
กอบดวยเจตนาเจตสกอยเสมอไมวาจะเปนความเคลอนไหวทงในทางรางกาย
และจตใจ
๗.ชวตนทรยเจตสกคอการยงคงดำรงชวตไวในหนงขณะจตแตละขณะจต
เจกสกประเภทตอไปคอปกณณกเจตสกเจตสกประเภทนไมเปนสาธารณะ
ตอจตประเภทตางๆมอยดวยกน6ชนดคอ
๑.กบ๒.วตกและวจารเจตสกมลกษณะเปนการนกและการคด
คณสมบตเฉพาะของวตกเจตสกคอการยกจตขนสอารมณเปนการแรกเรมของ
การจรดลงในอารมณและวจารเจตสกเปนการเบยดถคลงเคลาในอารมณนนๆ
ในขณะนนๆในแตละวาระของการนกคด
๓.อธโมกขเจตสกมลกษณะเปนการตดสนในอารมณเชนเมอมการกระ-
ทบตออารมณจะประกอบดวยความรสกทเปนเวทนาและสญญาซงเปนสภาพจำ
สวนอธโมกขทเกดรวมประกอบจะเปนการตดสนในอารมณในกรณนนๆวาชอบ
4
![Page 8: dhamma book](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012402/568c521b1a28ab4916b5580e/html5/thumbnails/8.jpg)
ปฏปตต
หรอไมชอบอะไรเปนอะไรอะไรคออะไรเปนอาท
๔.วรยเจตสกในกระบวนการทำงานทำกจหนาทของจตและเจตสกจะม
วรยเจตสกเปนเหมอนฟนเฟองเกดขนประกอบเขากบการทำงานของจตในแต
ละขณะแลวดบลงไป
๕.ฉนทเจตสกคอความพงพอใจทจะกระทำในทางจตใจหรอสงผลตอการ
กระทำทางกายเปนแรงขบเคลอนในการทำงานของจตทงในฝายของกศลจต
และอกศลจตเปนตน
๖.ปตเจตสกมลกษณะเอมอมใจแผซานไปในอารมณ
เจตสกประเภทตอไปกจะเปนในสวนของอกศลเจตสกเปรยบเทยบกบสง
สกปรกทมสดำสงกลนเนาเหมนและเปนไปในฝกฝายของความเลวทรามมลก-
ษณะเฉพาะตวแตงตางกนออกไปอกศลเจตสกมอยดวยกน14ชนดคอ
๑.โมหะเจตสกลกษณะของเจตสกชนดนคอสภาพความไมรตามความ
เปนจรงในปรมตถธรรม
๒.กบ๓.อหรกะและอโนตตปปะเจกตสกอหรกะคอการไมมความรสก
ละอายตอความผดบาปสวนอาโนตตปปะคอความไมเกรงกลวตอความผดบาป
หรอความไมละอายชวกลวบาปนนเอง
๔.อทธจจเจตสกเปนความไมสงบของจตมความซดสายไปตามความรสก
พอใจหรอไมพอใจแมแตความรสกเฉยๆกประกอบดวยอทธจจเจตสกทงโมหะ
อทธจจะและอโนตตปปเจตสกจะปรากฏและทำกจหนาทพรอมกนโดยไม
ปราศจากอยางใดอยางหนงรวมเรยกวาโมจตกะ
๕.
5
![Page 9: dhamma book](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012402/568c521b1a28ab4916b5580e/html5/thumbnails/9.jpg)
ปฐมบทของการศกษาพระพทธศาสนา
๕.โลภเจตสกคอสภาพของการตดของตออารมณความพนผกยอมใจตดยด
มนถอมน
๖.ทฏฐเจตสกหมายถงความเหนผดโดยความเปนของเทยงเปนสขเปนตว
ตน
๗.มานะเจตสกคอการถอตนเปนทตงถอตนเปนใหญ
๘.อสสาเจตสกเปนความอจฉารษยา
๙.มจฉรยเจตสกความตระหนหวงแหนทงในตวบคคลและวตถฯลฯ
๑๐.โทสะเจตสกความโกรธแคนขนเคองใจ
๑๑.กกกจจเจตสกความฟงซานลำคาญใจ
๑๒.ถนะเจตสกความหดหทอแท
๑๓.มทธเจตสกความงวงหงาวหาวนอน
๑๔.วจกจฉาความสงสยลงเลในธรรม
เจตสกประเภทตอไปเปนโสภณเจตสกเปรยบเทยบกบความขาวสะอาดเปน
ไปในฝกฝายของความถกตองดงามและตางกมเฉพาะตวมอยดวยกน19ชนด
๑.สทธาเจตสกคอความเชอความเลอมใสมลกษณะผองใสเปนปรากฏ
สทธาเจตสกอาจไมประกอบดวยปญญาเจตสกหรอประกอบดวยปญญาเจตสก
ขนอยกบภมจตและภมธรรมของบคคลนนๆ
๒.สตเจตสกคอการระลกรและสมผสตอสภาวะธรรมทกำลงปรากฏแตละ
ขณะทละขณะทงในทางตาหจมกลนกายใจสตสามารถทจะระลกรในลกษณะ
เฉพาะของจตและเจตสกชนดตางๆไดตามธรรมชาตโดยไมตองเรยกขานชอ
6
![Page 10: dhamma book](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012402/568c521b1a28ab4916b5580e/html5/thumbnails/10.jpg)
ปฏปตต
และสงทสำคญทสดไมไชเรองทจะไปทำสตเพอใหสตเกดขนมากๆหรอให
สตเกดขนอยางรวดเรว โดยไมรจกแมแตหนาตาของตวสต ซงในชวตประจำวน
เรารสกนกคดอยตามธรรมชาต และเผลอเพลนไปตามอารมณความรสกตางๆ
สวนสตเปนการรตวในแตละขณะทตาเหนรปหไดยนเสยงจมกรบกลนลนลม
รสกายสมผสตอความเยนรอนออนแขงไหวตงใจรสกนกคดการเจรญสตคอ
การรสก และสมผสตออารมณ อยางตรงไปตรงมา ทงทพอใจหรอไมพอใจ การ
นกคด ความวตกกงวล ความสงสยลงเล ความปลาบปลมใจ ความหวง หรอ
อะไรตางๆ เหลานการสมผสตอลกษณะเฉพาะ แตละอยาง แตละชนด ของ
อารมณความรสกทกำลงปรากฏในปจจบนขณะโดยไมตองมเจตนาไปบงคบเพง
กำหนดจดจองสภาวะธรรมกแสดงความเปนจรงของมนอยตลอดเวลาปจจยของ
การเกดขนในการเจรญสต คอการระลกร และจำสภาวะธรรมไดรวมถงอารมณ
ทกำลงกระทบ ทางอายตนะตางๆ ลวนเปนปจจยแหงการเกดขน ของสตทงสน
การเสพคน จนจตนอมไปทจะระลกรอยบอยๆเนอง ประกอบดวยสมาธ ความ
ตงมนของจต ความเผลอเพลนในอารมณลดนอยลง และจตอยกบสภาวะธรรม
มากขน ปญญารรอบลกษณะเฉพาะทปรากฏขนทาง อายตนะตางๆ โดยไม
เลอกอารมณแลวแตวาจะมสภาวะธรรมใดปรากฏ
๓.กบ๔.หรและโอตตปปะเจตสกหรเปนสภาพความอายโอตตปปะคอ
สภาพความกลวตอความผดบาปหรอทเราเรยกไปวาจตสำนก
๕.อโลภเจตสกคอสภาพไมตดของจะประจกษกโดยการมการระลกรของ
สตในแตละขณะและในขณะนนจะไมมสภาพตดของหรอเขาไปยดในอารมณแต
อยางใด
7
![Page 11: dhamma book](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012402/568c521b1a28ab4916b5580e/html5/thumbnails/11.jpg)
ปฐมบทของการศกษาพระพทธศาสนา
๖.อโทสเจตสกสภาพความไมโกรธและไมขนเคองใจ
๗.ตตรมชฌตตตาเจตสกมความเปนอเบกขาหรอเปนกลางของจตโดยไม
ซดสายไปตามอารมณตางๆ
๘.กบ๙.กายปสสทธและจตตปสสทธความสงบระงบในอารมณ
๑๐.กบ๑๑.กายลหตาและจตตลหตาสภาพความเบาจากอกศล
๑๒.กบ๑๓.กายมทตาและจตตมทตาเปนความออนโยนไมกระดางของจต
๑๔.กบ๑๕.กายกมมญญตาและจตตกมมญญตาคณสมบตควรแกงานอน
เปนกศลของจตตอการทำงานทางจตหรอกรรมฐาน
๑๖.กบ๑๗.กายชคตาและจตตชคตาความซอตรงตออารมณตามความ
เปนจรงโดยความเปนผตรงตอสภาวะธรรม
๑๘.กบ๑๙.กายปาคญญตาและจตตปาคญญตาความคลองแคลวชำนาญ
ในอารมณของจตเปนไปในทางกศล
เจตสกประเภทตอไปเปนวรตตเจตสกคอการวรตหรอเวนจากการกระทำ
ผดม๓.ชนดคอ
๑.สมมาวาจาการงดเวนจากคำพดทผดพดโกหกพดเพอเจอพดคำหยาบ
และพดยยงแตกแยก
๒.สมมากมมนตะการงดเวนจากการกระทำผดดวยกายงดเวนจากการฃ
ลกทรพยฆาสตวประพฤตผดในกามเปนตน
๓.สมมาอาชวะการงดเวนจากอาชพทเปนทจรต
วรตตเจตสกจดเปนประเภทของศล
8
![Page 12: dhamma book](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012402/568c521b1a28ab4916b5580e/html5/thumbnails/12.jpg)
ปฏปตต
เจตสกกลมตอไปคออปมญญาเจตสกหรอเจตสกทมความมงมาดปราถนา
ดตอกนโดยเจตสกกลมนมสมมตบญญตหรอสตวบคคลเปนอารมณประกอบ
ดวย
๑.กรณาเจตสกความเออเฟอเกอกลดวยจตเมตตา
๒.มทตาเจตสกความพลอยยนดตอผอนไมอจฉามงราย
และสดทายปญญนทรยเจตสกหรอปญญาเจตสกอาจมการกลาวถงปญ-
ญากนโดยหลายนยยะหรอโดยตางระดบแตปญญาเจตสกคอปญญาเจตสก
เปนสมมาทฏฐในอรยมรรคองค๘คอสภาพความรแจงรรอบตอปรมตถ-
ธรรมตามความเปนจรงและเหตปจจยในการเกดขนของปญญาเจตสกคอการ
สดบในพระสทธรรมและพจารณาโดยแยบคลาย(โยนโสมนสการ)โดยมสภาวะ
ธรรมรองรบเปนความรเชงประจกษทจะนำไปสความรโดยประจกษเปนตว
ปฏปตตคอการรเฉพาะถงเฉพาะตอลกษณะวเศษณลกษณะโดยความเปนสา-
มญลกษณะแลวกาวขนสวปสนาภมตามลำดบถาปราศจากซงการถงเฉพาะ
หรอปฏปตในปรมตถธรรมปญญากจะเปนเพยงแคขนการฟงหรอขนคด
พจารณาหาไชปญญาเจตสกทเปนสมมาทฏฐไดแตอยางใด
ทกลาวมาทงหมดกจะเปนในเรองของขนธ๕โดยนยยะของเจตสก๕๒
โดยสงเขปไวพอเปนทเขาใจตอการปฏปตตคอถงเฉพาะหรอสมผสตอตวปรมต
ถธรรมโดยประจกษในแตละวาระแตละขณะของจตในชวตประจำวนทกำลงปรา
กฏอยทนและเดยวนโดยมสตเรมระลกรในพฤตของจตทางอายตนะตางๆทละ
อยางทละขณะทงในทางตาหจมกลนกายใจเพอเปนการแรกเรมในการ
ศกษาและปฏบตธรรมในทางพทธศาสนาอยางถกตรงโดยการประจกษแจง
9
![Page 13: dhamma book](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012402/568c521b1a28ab4916b5580e/html5/thumbnails/13.jpg)
ปฐมบทของการศกษาพระพทธศาสนา
ดวยตนเองโดยไมตองไปเพอเชอตอการตความของใครและนำมาสขอถงเถยง
กนโดยไมรจบ
ขอจบบทความเรองปฏปตต
ปฐมบทของการศกษาพทธศาสนาไวแตเพยงเทาน
และขอความเจรญในธรรมจงมแดทาน
จากใจ..ถงใจโยคาวจร...
ธรรมะกบชวตwww.facebook.com/dhammazone
10
![Page 14: dhamma book](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012402/568c521b1a28ab4916b5580e/html5/thumbnails/14.jpg)