D00095s1y1986.pdf 19.01.2010 11:56:27 Page 1 (1, 2)

. '

:İ . . . .. ..

. . · ·.

·,'

~ : .. .

..

ONDOKUZ MAYIS ÜNiVERSiTESi

iLAH-iYAT F AKÜL TESİ . . .

DERGiSi

SA.WI:l

SAMSUN - 1986

D00095s1y1986.pdf 19.01.2010 11:56:27 Page 51 (1, 1)

i' 1" r Jj ııı lı, ~1 !·l ı· ıl -,, li h ;·, ,,,,

ı

'ı 'ı~ ··r' w··" rı: ı If' :1·

..

' ' Yrd. J)~ç • . Dr. Hü~eyin PEKER

.·.

İnsan. bir çok unsurlardan meydana gelmiş, ah€mkli ·ve parçalana­~az bir bütündür ve her insanın, diğer iİısanlardan farklı olarak ICen­dine ·has bir takım özellikleri vardır. İnsan bu özelliklerin bir kısmını doğuştan kahtınıla ana-babasından alır, bir kısffi'ını ise sonradan 'kaza-' . mr. İşte Şahsiyet, insanın doğuştan getirdiği ve sonradan ' kazandığı

. özelliklerin karmaşık bir bileşkesi olup1 iİısanıri fizild yapısının dışı:n- · da, bu yapıyı da içine alan geniş bir kavramdır. İnsanın ·bütün ilgile-

. rini, tuturnlarını, yeteneklerini duygula~ıı:i.ı, isteklerini, alışkanlıklarını ve b~tün davranış. azeiliklerini içine alir.2

. 1.:

İnsanlan birbirinden ayıran, . her insanın kendine mahsus bedeni . ve ruhi Ö~elliklerinin tümü · olarak da tanımlana~3 şahsiyet; aynı zamanda bir . ~sanın çllğerf insanlara· .görünüşünü ve· onlaı; karşısındaki davranış­larÜıin ,bir bütüri ·Olarak değerlendirilişini. ifade eder.4 · Kısaca şahsiyet, şahıs olarak insimın bütünlüğünü, bütün özelliklerini · ·belirten· bir kavramdır.5

· Şahsiyetle karakter kelimelerinin ifade etti~i manalar, çoğu kez birbirleriyle karıştırılmaktadır·. Şahsiyet ve karakter karıştınlmak su­retiyle· yapılan tanımlar pek çoktur. Uzun süre ·ve özellikle Avrupa

' psikologları şahsiyede karakteri aynı manada kulanmışlardır.6 Nitekim

1. W.D. Fröhlich; James Drever, Wörterbuch zur Psychologie, München, 1Ç83, s. 253. · 2. Feriha Baymur, 'Genel Psikoloji, Istanbul,· 1983, s. 255.

3. C.l. Sandström, Çocuk ve Gençlik Psikolojisi, Çev. Refia Şemin, lst, ü. Ed. F. Yay., lst. 1971, s. 169. .

4 Neda Armaner, «Şahsiyet Terbiyesinde Dini Kültürün Rolü», A.Ü.I.F. Dergisi C.XX, Ank. 1976, s. 143; V.B. Pars; H.Cırıtlı; M. Enç, T. Oğuzkan, Eğitim Psikolojisi, · M.El.B., lst. 19'68, s. 250

5 Erdoğan Fırat, Şahsiyet Gelişiminde Tevbe'nin Fonksiyonu, Doçentlik Tezi, Ank. Ü. Ilahiyat Fak., · Ank. 1982, s .. 2

6. Rasim Ada·sal, Normal ve Anormal Yönleri,yla Yeni Medikal Psikoloji, Minnetoğlu Yayınları, 3. Baskı, lst. 1977, ·s. 898.

· ıoo ... -..

\ '

D00095s1y1986.pdf 19.01.2010 11:56:27 Page 51 (1, 2)

. . . , . . . ·A1lport, felsefe, teoloji _ve psikolojiden k~ynaklar~ a.J.cin SO t~ım v~r: mektedir.7 Bu nedepJe karakter kavramı hakkında da kısaca bilgi . ver-mek yararlı olacaktır. · · . · ' · .· · · ... · ' ·: ·.

Yunanca bir kelime olup8 almanca, · fransızca ··ve ingilizcede· .kul- · lanılmakta olan karakter,9 türkçede seciye, huy veya tabiı;ıt . - anlan:ıları­ııa . gelmektedir.ıo·· Can~ı~ varlıklar söz ·konusu olduğunda bilhas(sa·· «ka­rakteristik» kelimesi kullanılır ki, kendine mahsus :V..e belirli ·'Özellik!<> re sahip olan bir şey demektir.U ·

insanla ilgili ol:irak k~rakter1 bir inscı.n~n tutum .ve da~·ranışların- ' daki kararlılığı ve de~amh.l~ğı ifade ed e~ .12 Yani .. kar~kter .. 'sal)ibi; :olan . bir kimse, aynı . durum ve aynı şartlar al~ıp.da· daima aynı _şt!ltilq~. 1:1~~~ · reket .eden kişidir. Bu bakımd~ karakter, kararlı . ve old4kça ·sabit : ' bir davranış gösterme halidir.U 0 .' . halde 'karakter· sahibi' ola!) ·. pir . .

'kiıiısenin hareketlerinde devamlı bir istikrar vardır. İstiki-ar olm~yın­ca lcarakter denebilec~k -bir. şey kalmaz.1~ · · ·

. . . . «Ayrıca ·karakter kavramına .. sehat ve · ·metan et · (daya~ikbhk):· . kav: · ·

ramları da dahildir. Kuvvetli karakter sahibi olan bir kimse. bildi~i;:ve inandığı bir şeyi, bazı hoşnutstizluklara ve tehlikelere rağmen,. daima : sehat· ve inetanetle müdafaa etmekten g~ri durniQ?:,»1s · · . : . · ... · '

Bir insanın kar~kter .özelliği, . ancak diğerleriyl~ .ola11- ilişkil~rind~: . gösterdiği tutum ve davranışa göre. -tayin .edilir. Birey, hakkırida ·karak'..,.· . -ter li sözünü dedirten genel bazı. ölçÜler. vardır. Bu .da, o.nun. diğer. ki". şÜerle olan ilişkileri~1de, onlar ilierinde bıraktıği '' izl~Iii:tnin bir' sonu~ · .. c:udur. rtişkide bulundu~ kişilerin onun hakkındaki ·ortak hüküıilleri;· · · o şahsin karakterinin vasfını belirtir .. DürüstlÜk, ~-güvenilirlik, ·yiğitıik\ :· · adaletlilik, şer~f ve haysiyetine düşkÜnlük, cömertli k gibi dini v.e -aııı~i . ~ özellikler, o şahısla ilgili ortak hiikümlerin oluşmasında.~ dik~a.te 8.ıinan::. ;

· özelliklerdir. Bu nedenle kara~tere ahlaki16 veya dini şahsi.~ e.~ .' de ·.diye-biliriz. · · · · ... . \' ·.·

. '· . .. ·-~--~~ .. -rl-t.:.iw!.~·~fı··~;-·~ ,_--_, .... ·.· . . ,·: ;

.· .. .

7. Aynı Eser, s. 879. · · ... -~ e .. Charlotte Bühler, Psychologie ' im Lemen unserer Zeit; Münch~~. 1980, s .' ·193. · <ı. Alm.: Chara-kte'r, Er.: Caractı!re, Inf.: Character

'10. Ali Haydar Taner, Psikoloji, lst. 1938, s. 225. '11. Peter R. Hofstaettı~r, Psychologie, Frankfurt, 1960, s. 228: . ·· ·. ' · ·· 12 .. Ckarlotte Bühler, adı geçen . eser, s .. 193. 13. Rasim Adasal, adı geçen eser, 877.

. .. . · . . , ..

~ı4. ·Musta.fa Şekip Tunç, Psikolojiye Giriş, lst. O. Ed .. F. Yay., lst. 1949, s. ·· 141. iS. Ali Haydar Taner, adı geçen eser, s. 226. 16. Erol Güngör; Emin Işık, AhlAk, Lise-ll, M.E.B., lst. 1977, s. 14.

101

. ·)

D00095s1y1986.pdf 19.01.2010 11:56:27 Page 52 (1, 1)

' . O. ha~~ie." .şa.l?.~iyet, insanı ifade e~mesi yönünden karakterden

gçniş, opu .. cla içerisin~ alan kapsamlı .bir kavra~dır.17 Karakter, siyetiii. bir . parçası, bir yönü, bir ~özelliğidir.

·· ·_.~.:·ş.Wst.t:E'ft OLUŞTURAN FAKTö~ER vE ŞAHSiYET. • • • .~ • • : _ . • • : o • • • • ·.: •

· ·. . : ÖZELLİKLERİ · ·

daha şah:

· Bir insanın kendine mahsus davranış eğilimlerinin bir bütünü ola­:r~.k 'kÖ~liken; · ma~~li ··~~ manevi, ·öbjektif ve · sübjektif cephelerjyle· ~ütün Vastf}anni, ;bÜtÜn h.ntlarını ifade eden18 şahsiye,t, birdenbire (lrtaya Çı­

. bu :bir' .Şe'y a~ğildir . . O, ' ağır ve derece derece oluşan bir olgunlaşmanin ürlinü ·:chip~ '](alıtsai :ve ··çevr~sel . faktörlerin ortaklaşa oluştuı:duğu bir 'i .. . .. .. . . < • ·d .,

(·i bütündjir.19 BaŞka bir deyiml.e, -insanın fiziki yapısı (beden yapısı, ·boy, .;:, renk)'/ rUhi y~pisı (zek~; mizaÇ, duygu) ve sosyal çevresi (içinde doğup L büyüdüğü çevre, okul, gelenek ve göreneııceri , uymak ve· kaÇınmak ,;! . ıorunda ' kaldığı din\ ·vt:.ahlaki emirler) onun şahsiyetini ~luştı.ıran fak ·

' törlerdir. ' · 1· 1

' · _ Şahsiyetiri oluşmasında ve gelişmes~nde, kaııtım ile çevrenin ne . şeki~de.;ve _ne . derecede rol oynarlıkları konusu, psikologlarca uzun uzun fa~:tışılmiŞ~r ı .. Bugünl)ü · eğilim, şahsiyet özelliklerini soyaçekimin mi yoJcsa ç~vreİıin ~i"'meyd~na getirdiğini tartışmak değild~r. Çünkü heı iki fak.töl:üıf ·de etkisi ve önemi kabul edilmektedir. Şöyle ki ; insanın d~ğ~Şt~I! · ~e-~geneti_k faktödere bağlı olarak getirdiği temel yapı, ·esas m~~de,'· :ha~·· ~addedir .- Çevre~ el faktörler bu maddeye şekil verirler .20

.

(?~neğin~ <coiı: .kiins'im~n kuvvet durumu, zeka ve kabiliyeti, o_nun yapa­cağı'. (;lavrai:iişlara:; hayatı boyurica öğreneceği şeylere ve nihayet. şahsi­~ietine ·· etkide bului).tir: Kuvvetli ve zeki bir çocuğun, kişilerarası ilişiki­lerde edineceği tecrÜbe, zayıf ve aptal olanınkinden farklıdır.»21

. Ayrıca insan, etrafında bulunanların, her gün. karşılaştığı sayısız olayların ve kişilerin; için~e bulunduğu sosyo-ekonomik ve kültürel şartların, örf, adet ve kanunların ve daha .saymakla bitmeyen pekçok fak-­törlerin etk~.sine mçı~ olup, bUtUn bu karmaşık etl{ilerin sonucu bir

17. Mltat En_ç, Ruh Sağlığı ··Bilgisi, ·8. Basım, · Jst. 1979, s. 32. 18. Mustafa Şekip Tunç, adı geçen eser, s. 140. 19. Mit!lt · Enç, adı geçen eser, s. 32. 20. V.B .... Pa~s ,.ve · ar.kadaşları, adı geçen eser, s. 252. , 23. Neç1a Armaner, Din Psikolcrjisine Giriş, Ank. 1980, C.l, s. 77.

102 . ,, .

D00095s1y1986.pdf 19.01.2010 11:56:27 Page 52 (1, 2)

'•.

/ . . . . . : -. .l ·: ••

ltişi olar.ak belirmekteclir.22 • •

İşte doğuştan gelen kalıtsal özelliklerle çevr.eselı faktörle'rih :·etki· leşimi sonucu insanların, bir takım .-temel şahsiyet özelli.\der.ine ··,. sahip . olduğu psikologlarca kabul edilmektedir. ·. Çevremizdeki · ·. :insaril~rin fc:r klı davranışları ve üzerimizdeki farklı et~dleri · ·de bunu ' göstermek-tedir. :•

Bu temel şahsiyet özellikleri, olumlu (düıiist, güvenilir, yiğit, . akıllı, olgun, anlayışlı gibi.) ve olumsuz (hileci, güvenilmez, korkak, aptai, geçimsiz gibi.) diye genel olarak iki guruba ayrılmaktadır. Bir. j.nsan

• ' • ' • • • ' j • • • • : \ ' • • ı . hem olumlu hem . de olumsuz şahsiy~t özelliklerine sahip · 'olabiliı~. 1Fa~

kat genel olarak bu özellikler her şahısta guruplar· hafinde gÖriilniek-· tedir. Yani kötü dive nitelendirilen bir şahısta sadece bir tarle 'Ôliıin-

- suz şahsiyet özelliğİ değil, bir çok olqmsuz şahsiyM · ö.zetliği hit"ar~d~ bulunm~ktadır.23 • : · .' .' . ' ' ·. · .' · · .

. . ·, . ' . · ·: .· : '

Günlük hayatta da şahsiyetli insan denildiği zamaı~ genellikle· ·ıdü­rüst, namuslu, şeref ve haysl.yetine : düşkün, her ı zaman 'aynı şekilde davranan ·kimseler akla gelir . . Buna ldı.rşılik · şahsiyetsiz : 'insan hilekar ve· aldatıcıdır. Menfaatı veya korkusu . yüzünden her defasında ·başka türlü davranışlar gösterir. Ancak psikolojik açıdan. ·bakildiğında, her insanın bir şahsiyeti . vardır. _Yani hiç kimse · şahsiyetsiz .: değildiri · . «Bir toplumda suç kabilinden olumsuz ve zararlı· tepklier.· gösteren ·ve · . • başkalarına büyük zararlar veren bir bireyin de şahsiyeti. · .söztlti::mu­sudur. »24 Halk arasında şahsiycıtsi~ denilen bu gibi ·kimseler;· ·gerç~kten şahsiyeti.~ olmayanlar değil, şahsiyeti beğeniımeyen · insanlardır. · ·, '. ·

• i .,·.

i • • , • 1 ,

OJ:.UM~U ŞAHSiYET ÖZELLİKLERİ VE ·DİN ; .. · · ·. , . ·, .; '· . : ·

İnsanın. şahsiyeti şel~illenirken ona etkid~ ·bulunan · Çe'Vresei- '''ve psikolojik faktörlerin en önemlilerinden biri de : ~üphesiz 'dincÜr.~ 'Ol: dukça' değişik tanımları yap~~mış olmakla beraber dini, ·sosyolojÜ<: : açı· dan, bir inançlar sistemi, toplumsal bir kurum; · psikolojik ··açidarl da, insana yapması ve yapmaması hususunda· bir ta:kım emirler veren insanüstü, yüce bir · varlığa inanç şeklinde tanımlayabiliriz.2!>

' .

22. Çiğdem K&ğıtçıbaşı, lnscı.n ve ln~anlar, An k. 1.976. 's. 246, · ::.ırıver :Günay «Türki-ye'de Dini Sosyaleşme•, Türkiye 1. Din 'Eğitimi Semineri, Ank. 1981, s'. 194. ·

23. Hüseyin Öztürk, Rufı .Sağlığ ı, lst. Tarihsiz, s. 22. 24: Rasim Adasal, Kişilik ve Karakter Portreleri, lst. ·1979, s. · 86-87. ·· ' · . ~:5. Dinin kök ve değişik tanımları için bakınız: Mehmet Tapl~macioğlu, 'Din·· SosyoiÇ>jisi,

A.Ü.l.F. Yay., Ank. 1975, s. 49·51 .

/

103

D00095s1y1986.pdf 19.01.2010 11:56:27 Page 53 (1, 1)

;

Buradan anlaşılan, dinde uyulması gereken bir takım esaslar ol­du·~ ve insanın, ' inanılana karşı yerine getirmekle kendisini yükümlü hissetti~i ·bazı görevlerinin (ibadetler, ahlaki davranışlar) Çuluriduğuna in~~ığrdır: · Yarii, diiıi inanç sahibi bir insan, her şeyden· üstün yüce · bir y~rlığın mevcudiyetine ve bu yüce varlığın, ondan yaparnsını ve yapqıam~smı istediği taleplerinin olduğuna ve o talepleri yerine getir­m~. yüküinlülüğü bulunduğuna· inanmış demektir.26

Burada konumuz açısından önemli olan, dinin şahsiy~ti ne yön· de, ·qlumlu veya .olumsuz yönde mi etkilediği hususudur .

. . , İlk çağlardan itibar~n dinin insanları etkilediği bir . gerçektir. "İn­sanlı~ıi ·ne · kadar eski tarihine, ne kadar önceki devi~lere inersek ine­! im·; . cİauna 'din 'gerçbği ile karşılaşırız. ·İnsan nasıl ki, en iptidai kül-

••·• . • 1

türlerde bile bir takpn guruplar içerisinde yaş$ıışsa bir dind~ de ya-ŞanuŞtır. Bu devirde de insanüstü bazı varhilearın mevcudiyetine inan·

· r.cuş, onlarla ilişki kurabilme çarelerini aramış, ölümden sonraki ·:Qayat üzerinde': kafa yormuştur.27 Çünkü. insan çevresine uyum k_onusunda !le.' 4erece. \>aşarılı · olursa olsun ruhsal ihtiyaçlarına karşı ilgisiz kala · ınamaktadır. !Hatta aksine maddi sahalardaki başarısı oranında ruhsal .ih~iyaÇları :önem kazanmaktadır. Ruhsal ihtiyaçların başında, günlük hayatıri zorluklanndan, realiteden ·kaçmak, açıklanamayan o:iaylar kar­~ıs~nda. duyulan acz, korku, dehşet ve hayretten kurtulmak, gelecek hakkındaki endişelerin giderilmesi, devamlı bir iç huzuruna kavuşmak \'{·. :gelmektedir. İnsab bu ihtiyaçların etkisiyle eğlenceye, oyalanmaya, . kendiı.ıi ·ifade arzusu ile san' ata, isteklerine kavuşma, dayanak araina :•macı üe· de ~ne ·baş~aktadır.24

İnsanı Y,Üce. bir varlığa inanmaya zorlayan bir çok sebep vardır. l~Iıç bir dini ·terbiye görmemiş çocukların da bir yüksek varlığa yal­\'ardıklan görülmüştür. İnsanın görmesi, işitmesi ve gücü bir noktada ·Hlİnekte, . ondan so.ı;ıra insan aklının kavrayamadığı bir alem başla­nıakta4ır. Ve.·insan buraYı artık ya bir dinle veya biı: felsefe görüşüyle · a;ıklaniaktadır.29 • . . .

,.' · :Böyİec,e insaniann eleserisi insan üstü, yüce · kudr;tli bi; varlığa i?lanıp bir dine bağlanınakla beraber, inanmayı, bir dine bağlı ol-

26. Kerim Yavuz, Din · Psikolojisinin Araştırma Alanları, Atatürk Ün . . ] lahiyat Fak. Dergisi 5. Sayı, -Erzurum, 1982, s. 88.

·27. H~s ·, Frey~r, Din Sosyoiojisi, ·Çev.: Doç. Dr. Turgut Kalpsüz, Ank. ü. llahiyat F . . Yay:, Ank. f964, s. 31. .

28. Mümtaz Turhan, ,Kültür · Değişmeleri, Sosyal Psikoloj: Bakımından Bir Tetkik, lst . . . 9. Ed .. · F . .Yey.1 .lst. 1959, s. 36-37.

2:9. 'ifya .balat,· '<;ocuk ve "Genç · Ruhu, Ank. 1956, s. 364.

104'

. 1

D00095s1y1986.pdf 19.01.2010 11:56:27 Page 53 (1, 2)

\

mayı gereksiz bulanlar, bti aleme gelişini, var oluşunu kör bir tesa­düfe bağlıyanlar da her zaman- olduğu gibi güriüınüzde de bulunmak­tadır. Anc~k bu durumda olan insanlarda her hangi bir rqh~ sarsıntı derin izler bıralcınakta, · bunlar ınanevi değerlerden yoks~m . olduk- · . . ıi'lri için ruhi şoklarda uygun bir sığinak bulamayanilc kÇ>tü telafiler .

. yapmaktadırlar.30 Halbuki .bir ~nançla dolu olan lnsaq, sarsıntılar kar­şı~mda rr,ı~nevi . sığınaJ.cl,ardan.· yarar!a.İıır. En bü~c _koruyucu olan Al­?ah'a sığınır,. O'na sığınma,_ . O'na .yalvarına, insanda, hiç bir dış zen­ginliğin veremeye~eği bir · f~i·ah).ık . ve .huz~r yaratır. Allah'a güven kalplere rahatlık getirir. Zira i~-isa~ kendisini kudretsiz, iradesini zayıf hissettiği anda tesel-li ve .hi~a)~e arayacaktır. · Bu ·durumda Allah inanc~, ·ı:eselli veren bir hayati unsur, bir yatdımcıdır. . '

Miıtedil, · ölçülü inanca ~ahip dihdai· bir şahıs, sinir 'sistemini . me· t.in bir z<;ırla korumuş demektir. Çünkü dini duygu, cinne~i meydana geüren bir çok etlçen ve fenalıklardan insan'ı korur. Her din egoistliği · · meneder. Başkalarİİlı düşünmeyi · teŞvik eder. Kalepte fazla kin vi.->. duşmanlığın yaşamasına müsaade etmez. DUşmana , bile merha~eti ve -afiı :telkin ·eder. ·Yemede içmeele ölçtilü .olmayı tav_siye· eder. Özellikle­İı:ılamiyet, si~ir sisteminin esenliğini temin eden .bir dindir. Bilhas·sa t•lkole - karşı . amansız düşmanlığı, zinayı y~saldayan ve aile hayatım o

koruyan- f.elsefesi, hayır ye şerrin Allah'tan olduğuna iİıanma akidesi, · ze·if.~tı farz kılarak başiçalarını düşünmeyi esas hükümler'den saymas1, derin tevekkül ve kanaat ile 'medeniyetin göz lcamaştırıcı ihtiraslariıi.a · .. kaış~ ' aşırılığa kaçınamayı tavs.iye etmesi, ne tamamen: dünyaya bağ- . · ianmaya, ne de dünyadan uzaklaŞıp inzivaya çekilmeye yer vermemesi,' ' ka tB.· ve int1harı : menetmesi gibi iİısanııi ·ruh hayatına ·ahenk ~e . huzhr-.. · vereri yüksek fa.ziletlere sahiptir.31 _· . . • ·

· İslamın .değişmez 'ilkeleri ve temel' felsefesi . sevgi, ş~fkat, . doğru~ · · lu~t,. adalet, .iyilik ·ve yardim severliktir. İslam, ya\an,_ sözünde . dur~a-· .' n~a. · ikiyüzlüli.ilc, )qskançlik; . d~dil~odu, ldri, cimrilik,: öğünme, alay et­me, pis ke.limele'r söyleme _·gibi ' iri~ari ~tiıuinu karartan oliımsuz şahsi­yet özellikleri'ni menetm.işt~r. Bu ' konulardaki ayet v~ hadisler oldukÇa · fa7ladır. · ·

. Görüldüğü gibi ,insanı~ · sağlıl(Iı bb; · ruh yapısına sahip olmasında~ c, lumlu Şahsiy~t · özellikler!'· k~zanmasmda dinin . etkisİ._ l;i:üyüktür ... Din­l~r. '.öz~Iİikle İsi~.rri Dini, ~yuJ!iuğu taktirCle in_sanları ohimlu .. ş~hsiyet . Cı?elliklerine sahip lql~cal~. ~~a,sJar iÇe~·mekteçlir. Anca}ç_ bu özelliklere sahip olmaiıın .. yol#; .. dini . ~s·a.slar~ · iÇ~eı:ı · inanrıi~ya, {:>iıl~~.ı .. _sevg,iye daya­:.::~A·; -o~~ eğit~.~le öğrenip beniniseıneY:e v~ . uygulamaya. ba,ğlıdır. · -~ ·. . -· . . . ; . . . .

30. · Rasirh Ad-~s? ı. M~dikal Pslkoloj·i; ~ : . 643.) - ·.· ·· - ~ .. :: 31. Mazhar Osman Uzm<1n" Ta babet-i ruh iye, C.l, _ _ 2. Tabı, ist. 1928. s: ' 179: ·. · ·

. 1

ı os··

:ı

~ ı

o o'

' i •