AMEE Eğitim Kılavuzu 63

Deneyimsel Öğrenme:Teoriyi Pratiğe Dönüştürme

Sarah Yardley Pim W. Teunissen

Tim Dornan

Çeviri Editörü: Zeynep Gökçe& Süleyman Yıldız

-1 -

Deneyimsel Öğrenme:Teoriyi Pratiğe DönüştürmeAMEE Medical Education Guide No 63: Experiential learning: Transforming theory into practice

Bu kılavuz ilk olarak Medical Teacher dergisinde 2009 yılında yayınlanmıştır.

Hazırlayanlar1. SARAH YARDLEY, KEELE ÜNİVERSİTESİ, BİRLEŞİK KRALLIK2. PIM W. TEUNISSEN, MAASTRICHT ÜNİVERSİTESİ, HOLLANDA3. TIM DORNAN, MAASTRICHT ÜNİVERSİTESİ, HOLLANDA

Çeviri Ekibi Süleyman Yıldız, AMEE Türkiye Temsilcisi Zeynep Gökçe, Bahçeşehir Üniversitesi Mert Torun, Bahçeşehir Üniversitesi Ceren Karaali, Bahçeşehir Üniversitesi

Kılavuzun orjinali websitesinden ücretli olarak temin edilebilir.

AMEE, 12 Airlie Place, Dundee DD1 4HJ, United KingdomTel: +44 1382 381953 Fax: +44 1382 381987 E-mail: amee@dundee.ac.uk Web: www.amee.org

Deneyimsel Öğrenme:Teoriyi Pratiğe DönüştürmeSARAH YARDLEY1, PIM W. TEUNISSEN2 & TIM DORNAN2

1Keele Üniversitesi- Birleşik Krallık, 2Maastricht Üniversitesi- Hollanda

ÖZETMüfredat geliştirmede deneyimsel öğrenmenin önemi tartışıla dursun, deneyimsel öğrenmeden sadece uygun bir şekilde işlendiği taktirde verimli alınır. Bu verimin, teoriyi doğru bir şekilde anlamakla doğrudan ilişkili olduğuna ve öğrenmeyi desteklediğine inanıyoruz. Bu makalenin amacı, okuyucuya deneyimsel öğrenmeyi destekleyen teorileri tanıtmaktır. Bu teoriler AMEE Rehberinde genişletilmiş halde bulunmaktadır. AMEE, rehberinde deneyimsel öğrenmenin kuramsal temelini sosyal öğrenme, yapıcı perspektiften ele alır ve bunu tıp eğitiminin üç aşamasına uygular: ilk iş yeri deneyimleri, klinik staj ve ihtisas dönemi.

Bu makale deneyimsel öğrenmenin önemi ve rolünü için tartışıyor bu konuda sıkça sorulan soruları ele alıyor. Öncelikle okuyucularımıza argümanlarımızın dayandığı ilkelere tanıtmak için “Deneyimsel öğrenme nedir?” ve “Sosyal öğrenme teorisiyle nasıl ilişkili” gibi soruları cevaplıyoruz. Daha sonra neden bu fikirlerin eğitimciler-müfredat tasarlayanlardan, sınıf öğrenmenlerine ve iş yeri amirlerine kadar - için önemli olduğunu açıklıyoruz. Bu makalenin geri kalanı, deneyimsel öğrenme kuramlarının ve sosyo-kültürel bir bakış açısının pratikte nasıl uygulanabileceğini tartışmakta. Bu makalenin okuyuculara detaylı AMEE Rehberimiz için merak kazandırmasını umut ediyor ve ileriki okumaları için referanslar ekliyoruz.

GirişBu makale, okuyuculara “Tıp Eğitimi Teorileri” serisindeki deneyimsel öğrenmeyi konu edinen yeni bir AMEE Rehberini tanıtmayı amaçlamaktadır. (Yardley ve ark. 2012). Makalenin üç ana hedefi vardır. İlk olarak, deneyimsel öğrenmenin kökenlerini ve tarihsel gelişimini sunmak. Bu, okuyuculara konuda hakkındaki önemli isimler hakkında bir bakış verir ve deneyimsel öğrenmenin evrimi ve okuyucuların tarihteki yerini daha iyi kavramasında yardımcı olur. Ayrıca sosyokültürel teorilere ilgili olan ve bu teorilerin alanımıza uygulanabilmesi için araştırma becerileri geliştirmek isteyen araştırmacılar için tıbbi eğitim alanında “başlangıç” kaynağı sağlar. İkinci hedef bu sosyal öğrenme kuramlarının deneyimsel öğrenmeye nasıl uygulanabileceğini açıklamaktır. Üçüncü hedef deneyimsel öğrenmenin, tıp eğitim sürecindeki üç ana noktada, erken lisans döneminden stajyerlik deneyimi ve mezuniyet sonrasındaki programlara, nasıl yapılandırılabileceği ve iletilebileceğini açıklamaktır.

Okuyucumuzun bu konu hakkında merakını arttırmak için, bu makale, tıp eğitimcilerinin eğitim pratikleri için nasıl bir sosyo-kültürel perspektif getirebileceğini vurgulayarak, deneyimsel öğrenme kuramının önemi ve yeri için bir argüman sunmaktadır. Bu makale, bu konularla ilgili sıkça sorulan soruları yanıtlamak için yapılandırılmıştır.

Deneyimsel Öğrenme N edir?En basit haliyle, deneyimsel öğrenme bilgi ve anlamı gerçek hayattaki deneyimleri kullanarak inşa etmektir. Tıp eğitimi bağlamında, bu terim genellikle öğrenciyi belirli bir rol ve bağlamda başkalarıyla temas ettirmek için dizaynlanmış ders programları için geçerlidir. Bu makale ve kılavuz, özgün pratik tabanlı deneyim tarafından tetiklenen öğrenme üzerinde durmuştur. Bu konuyu seçmemizin amacı, sağlık mesleği mensupları için meslek öğrenimindeki en etkili yolun, hem eğitim veren hem de gerçek hayat hizmetleri sunan özgün iş yerlerinde kazanılan tecrübeler olması. Deneyimsel öğrenme bu nedenle öğrencilerin ilerideki mesleğiyle ilgili bir öneme sahiptir.

Öğrenme teorisi üzerinde, bilginin doğası hakkındaki farklı görüşlerden doğan -Dewey, Kolb, Knowles gibi bilinen isimlerle ilişkili- birçok farklı gelenek vardır. Bu ve diğer yazarlar tarafından geliştirilen deneyimsel öğrenme kuramları, farklı insanların farklı şeyleri kendi öğrenme yollarıyla ve bu şekilde algıladıkları tecrübeleri ile kendi öğrenmelerini nasıl sağladıkları hakkında açıklamalar sunar. Bu bireyselci konsept, farklı sosyal etkileşimlerin deneyimsel öğrenmeye temel oluşturduğu felsefi yapıcılık ilkesi tarafından destek bulur. Kişilerarası etkileşimin temel rolü, öğrenme bölümlerinin bulunduğu konuların önemi ile birlikte, deneyimsel öğrenme teorilerini daha geniş bir teorik aile olan sosyal öğrenme kuramına dahil etmesidir.

çıkarmak için tanımlanması gereken birkaç unsur vardır. İlk olarak, insanların yeni ve önceki deneyimleri arasında ortak olan şeyleri belirlemesi gerekir. İkincisi, sadece neyin farklı olduğunu değil neden farklı olduğunu da tanımlayabilmeleri gerekir. Sadece bu ilk iki öğeye dayalı öğrenme deneyimine ulaşabildikleri takdirde, yeni ya da sıra dışı bir mücadelede nasıl öğreneceklerini ya da neyi iyileştirmeleri gerektiğinin yargısını yapabilecekleri koşulları nasıl tanıyacaklarını öğrenmeye başlayabilirler ve yeni anlayışlar ya da nüanslar üzerinde çalışma olsun, halihazırdaki öğrenme yeteneklerini geliştirebilirler.

Dewey (1938), deneyimi yaşam boyu öğrenme ve gelişim için bir odak noktası olarak kuramsallaştırdığında, deneyimsel öğrenmenin bu yönünü ele almıştır. Yaptığı çalışmalar, daha sonra Knowles (1980) tarafından belirtildiği gibi yetişkinlerin yapıcı ve etkili bir şekilde öğrenebilmesi için duygusal ve çevresel koşulların gerekliliği, Kolb'un öğrenmenin bilginin ‘deneyim döngüleriyle ile sulanan bir süreç' olarak tanımlanması gerektiği iddiasını desteklemektedir. Benzer şekilde Piaget, uygun eğitim müdahaleleri geliştirmek için öğrenimin ne yollarla geliştiği hakkında bir anlayış gerekliliği için güçlü bir şekilde tartışmıştır. Basitçe söylemek gerekirse, eğer bir kişi bir görevi yerine getiremezse, üstünkörü belirli bir sebebi varsaymaktan ziyade “başarısızlığa” yol açan eylemlerin/ eylemsizliklerin gerekçeleri ve açıklamalarının ne olduğunu bilmek zorundayız. Örneğin, bir insanın belirli bir ortamın gözlemlenen işyeri normlarına meydan okumaması özgüven eksikliğinden kaynaklıysa, o zaman bu insanlara teorik bilgi vermek uygun bir müdahale olmaz.

Neden bu fikirler (teoriler) gündemde?Bir eğitimci, araştırmacı veya öğrenci (ya da belki de bunların bir kombinasyonu) olup olmadığınıza bakılmaksızın, deneyimsel öğrenmenin sizin için önemli olması muhtemeldir. Tıp öğrencileri, günümüzde en başından itibaren işyeri öğrenimine - bir tür deneyimsel öğrenmeye – tabi olur ve özgün işyerlerindeki deneyimleri üzerinden bilgileri kazanma yetileri stajlarına ve uzmanlıklarına doğru ilerledikçe daha çok önem kazanır. Yine bu şekilde, deneyimli doktorlar, işlerini kariyerleri boyunca güncel tutmak için kliniklerinin dışında öğrendikleri bilgileri günlük faaliyetlerinde kullanacak şekile dönüştürmek zorundadırlar.

Tıp eğitiminde bir araştırma birimi, “deneyimleri iş üstünde” incelemeye başlamıştır (Dornan ve ark. 2009; Teunissen ve ark. 2009; Yardley 2011). Bu çalışmalardaki ortak temalar, öğrencilerin işyerinin meşru bir parçası olarak kabul edildiklerine (sadece kendi süpervizörleri değil herkes tarafından) inanmaları, deneyimlerini anlamlandırmaları ve kendilerini işyerine entegre etmeleri için desteklenmeleri ve mümkün olan her yerde iş yerinin temel işlevlerine anlamlı katkı (öğrenmelerine de önem

Deneyimsel öğrenme sosyal öğrenme teorisi ile nasıl ilişkilidir?Sosyal öğrenme kuramı, deneyimin ve deneyimsel öğrenme sonuçlarının temelde toplumda nerede konumlandığı hakkında teorik bir bakış açısıdır. Tamamen bireysel bir süreçten ziyade öğrenmeyi sosyal ve kültürel bir kavram olarak görme, çoğu kişi tarafından sosyo-kültürel öğrenme kuramının “babası” olarak kabul edilen Rus bilim adamı Vygotsky'ye (1986) kadar uzanabilir. Çağdaş sosyo-kültürel öğrenme kuramında iki ana perspektif öne çıkmaktadır: Biri aktivite teorisi; diğeri uygulama grupları teorisidir. Bunların diğer sosyal öğrenme teorileri ile de ortaklık taşıyan temel ilkeleri rehberimizde ayrıntılı olarak tartışılmaktadır. Önemli fikirlerden biri de, tıpkı öğrenme ortamlarının aktif olarak öğrencileri etkilediği gibi öğrencilerin de öğrenme ortamlarını aktif olarak etkilediği fikridir. Deneyimsel öğrenme, o zaman, iki yönlü (veya çok boyutlu) etkileşimler içinde yer almaktadır. Öğrenme, öğrencilerin ‘meşru çevresel katılımcılar’ olarak girdiği “uygulama toplulukları” içindeki işbirlikçi katılımından doğar. Vygotsky’nin çalışması, “yaklaşık gelişim bölgesi” benzetmesiyle tanınıyor - daha bilgili ya da deneyimli birinden destek alarak bir kişiye sunulan öğrenme alanını tanımlar. Sadece bireyler arası etkileşimlerden ziyade, öğrenimi bütün bir toplumda aramak, Vygotsky'nin benzetmesini işyeri etkileşimlerinin sosyal arenasına dahi açar.

Deneysel öğrenmenin çağdaş kavramsallaştırılmasında bireyden topluma geçiş, Kurt Lewin'in katılımcıların doğrudan somut deneyimleri ve öğretmenlerin kavramsal modelleri arasındaki gelgitlere odaklanan grup dinamikleri üzerindeki çalışmalarını bir ileri ki adıma taşır (Argyris & Schon 1978;Kolb 1984).

Neden bu fikirler (teoriler) tıp eğitiminde önemli?Tıp eğitimi yüzyıllar boyunca süregelen “işi işte öğrenme” geleneğine sahiptir ve bu yöntem deneyimsel öğrenme kuramını son derece doğru bir şekilde tanımlamaktadır. Gerçekten de, şu anki deneyimsel öğrenme kuramı tıbbın zamanın testinden geçmiş deneyimsel öğrenme geleneğini desteklemektedir ancak çağdaş öğrenme kuramı, geleneksel varsayımlarda bazı değişiklikler için de çağrıda bulunmaktadır.Birlikte ele alındığında, deneyimsel öğrenme ve sosyo-kültürel teorinin felsefi duruşları, öğrenmeyi yaşam boyu süren bir süreç olarak düşünmeyi gerektirmektedir. Öğrenme, sadece artan deneyim ile değişmez, bir önceki deneyimler öğrencilerin yeni deneyimlere yaklaşımını etkiler ve sonuç olarak farklı şeyleri öğrenme yetilerini (hem niceliksel ve niteliksel olarak) değiştirir. Bu, herhangi bir öğrenme deneyimi için de önemlidir, yapıcı öğrenme potansiyelini en üst düzeye

verilerek) sağlamalarıdır.

Öğrencilerle etkileşim halindeyken, işyerinde öğrenmenin uygulamalı bilgi için sahip olduğu zenginlikler unutulmamalı ve üstünkörü bir şekilde öğrenim hedeflerini doldurmak için işyerinde bulunulmamaya dikkat edilmelidir. Bu yöntem daha sonra yapılandırılmamış, amaçlanmamış ve fırsatçı öğrenme zemininde bile, öğrenmenin en üst düzeye çıkarılmasına izin verecektir.

Günlük aktivitelere deneysel öğrenme kuramları ve sosyo-kültürel bakış açısı nasıl uygulanabilir?Dewey'den gelen deneyimsel öğrenme kuramcıları, öğrencilerin uygulamalı bilgi edinmeleri için çevrelerine aktif olarak dikkat göstermeleri gerektiğini fark etmişlerdir. Yeni deneyimleri öncekilere bağlayarak- yeni bilgiyi özümsemek ya da kolayca öğrenmek- eğitmenler öğrencilere kişiye özel ve anlamlı bir şekilde öğrencilerin mevcut ve gelecekteki işyerinde gösterecekleri aktiviteleri anlamalarına yardımcı olabilir.

Özel hususlar şunları içerir: Örneğin, farklı deneyim düzeylerinin bakış açılarını nasıl etkilediği ve dolayısıyla öğrenenlerin işyerlerindeki deneyimlerden edindiği farklı bilgiler ve anlamlar. Mevcut profesyonellerden ‘Yeni öğrenenleri bir takımın veya grubun parçası olmaya teşvik edecek şekilde çalışıyor musunuz veya bunu yapan bir sisteminiz var mı?’ ya da ‘Özgün işyerlerinde öğrenenlerin yaşadığı pozitif ve olumsuz deneyimleri onlarla konuşuyor musunuz - ve yanıtlarında, iyi uygulama olarak ele alınabilecek ya da paylaşılabilecek ortak temaları belirleyebiliyor musunuz? ’.Kılavuzumuzda detaylandırılan sosyal öğrenme kuramının ve deneyimsel öğrenmenin teorik prensipleri, eğitimcilerin uygun deneyimsel öğrenme fırsatları sağlamasına yardımcı olabilir, ancak bu fikirler ile pratiğe geçildiğinde olanlar arasında ortaya çıkacak fark neredeyse kaçınılmazdır. Kendi özel koşullarınızda, farkı azaltmanın yollarını veya en azından öğrencilere açıklamayı düşünebilirsiniz. Örneğin, iş yerinizin, kılavuzlara uygun kalmada esnek yaklaşımlar gerektiren özellikleri var mı? Öğrencilere neden onlardan saptığınızı söyler misiniz? Öğrencilerinizle işyerinizde öğrendiklerini diğer yerlere nasıl aktarılabileceğini ve ne gibi değişiklikler veya iyileştirmeler yapmaları gerektiğini tartışır mısınız? Öğrencilerin şu anki deneyimleri ile gelecekte onlardan istenecekler aralarında bir bağ kurarak onların aktarılabilir bilgi geliştirmelerine yardımcı olabilirsiniz (Dornan ve ark. 2011). İşyerlerindeki öğrenciler, bilgi ve beceri kazanmanın yanı sıra bir kimlik duygusu oluşturmaya çalışmaktadır ve bu nedenle deneyimlerini kişisel kariyer hedefleriyle ilişkilendirmek için verebileceğiniz her türlü yardımı takdir edecektir.

Öğrencilere eğitim aşamalarına uygun, kademeli olarak artan sorumluluklar içeren katılımcı rollerin sunulması, işyerlerinin işlevlerine katkıda bulunarak, bir amaç ve meşrutiyet duygusu edinmelerini sağlamanın bir yoludur.

SonuçlarYeni tıp öğrenciliğinden stajlara geçiş, daha sonra kalifiye doktorluğa geçiş, ve daha ötesi giderek deneyimsel öğrenmeye daha fazla dayanır. Öğrenmenin temel koşulu katılımdır. “Sıfatsız” bir pozisyon yoktur: Kendini işyerinde meşru (var olmak için bir görev) hissetmeyen öğrenciler, dışlanma duygusu yaşayacaklardır ve bu onların öğrenmelerini engelleyecektir. Bunun olmamasını sağlamak için, işyerinde çalışan denetçiler ve öğrencilerin temasta bulunduğu diğer çalışanlar aktif olarak öğrencilere destek vermeli ve işyeri aktivitelerine dahil etmeli. Dışlanma hissi, sadece bilgi eksikliğini değil, aynı zamanda “zararlı” öğrenmeyi de beraberinde getirir. Farklı kariyer düzeylerindeki farklı öğrencilerin farklı deneyimlerden “olumlu” öğrenme potansiyelini en üst düzeye çıkarmak için niteliksel ve niceliksel olarak farklı desteğe ihtiyaç duymaları beklenmektedir. Kılavuzumuzda tartışılan çeşitli deneyimsel öğrenme kuramları, tıp eğitiminin spektrumu boyunca elverişli öğrenme koşullarını teşvik etmek için kuramsal bir temel oluşturur. Öğrencilerin gerçek hayat deneyimlerini anlattığımız ideallerle karşılaştırmak, müfredat gelişimi sağlamakta doğru yol gösterebilir.

3

Referanslar

Argyris C, Schon D. 1978. Organizational learning: A theory of action perspective. Reading, MA: Addison-Wesley.Dewey J. 1938. Experience and education. New York: Collier Books. Dornan T, Scherpbier A, Boshuizen H. 2009. Supporting medical students’

workplace learning: Experience-based learning (ExBL). Clin Teach 6:167–171.

Dornan T, Tan N, Boshuizen H, Gick R, Isba R, Mann K. et al. 2011.Experience-based learning (ExBL). Realist synthesis of the conditions,

processes, and outcomes of medical students’ workplace learning

(in submission).

Knowles MS. 1980. The modern practice of adult education: From

pedagogy to andragogy. 2nd ed. San Francisco, CA: Jossey-Bass.

Kolb DA. 1984. Experiential learning: Experience as the source of learning

and development. Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall.

Lave J, Wenger E. 1991. Situated learning: Legitimate peripheral participa-

tion. Cambridge: Cambridge University Press.

Morcke AM, Wichmann-Hansen G, Nielsen DG, Eika B. 2006. Complex

perspectives on learning objectives: Stakeholders’ beliefs about core

objectives based on focus group interviews. Med Educ 40:675–681.

Smith L. 2001. Jean Piaget 1896-1980. In: Palmer J, editor. Fifty modern

thinkers on education: From Piaget to the present. Electronic ed.

London: Routledge. pp 37–44.

Teunissen PW, Stapel DA, Scheele F, Scherpbier AJJA, Boor K, van Diemen-

Steenvoorde JAAM, van der Vleuten CPM. 2009. The influence of context on residents’ evaluations: Effects of priming on clinical judgement and affect. Adv Health Sci Educ 14:23–41.

Vygotsky L. 1986. Thought and language. (translated by Kozulin, A.)

Cambridge, MA: MIT Press.

Yardley S. 2011. Understanding authentic early experience in

undergraduate medical education. Doctorate ed. Keele: Keele

University.

Yardley S, Teunissen PW, Dornan T. 2012. Experiential Learning: AMEE

Guide No. 63. Med Teach 34:e102–e115.

www.bemecollaboration.org

Best EvidenceMedical Education

Systematic reviews of evidenceEvidence-informeddecisions medical

education

Essential Skills in Medical Education

www.medicalteacher.org

GuidesPractical advice on topical issues Research, Assessment,

Curriculum Planning,Teaching and Learning,

Educational Theory

www.aspire-to-excellence.org

Education alongside research

International recognition of excellence in

medical education

www.mededpublish.org

e-journalPost-publication

peer review

www.mededworld.org

Learn, connect, debate

A global onlinemedical education

community

Conferencesinspire and be inspired

NetworkingState-of-the-art

thinking

MembershipJoin AMEE and

apply for Associate Fellow

or Fellow

Your invitation to join AMEEPerhaps more than at any other time, the scholarship of medical education and the importance of medical education as a discipline are being recognised. Teaching skills are important in all phases of education. There is also a need to stimulate research in medical education and to disseminate the results to the practising teacher in order that evidence may inform teaching.

The Association for Medical Education in Europe (AMEE) is a worldwide organisation with individual, institutional and student members in 90 countries around the world. You are invited to join AMEE and become part of an international network of teachers, trainers, educators, students and organisations committed to encouraging excellence in teaching and learning in the health professions.

This leaflet gives a brief summary of AMEE’s activities. Please visit www.amee.org for more details.

• Membership of a network of individuals with an interest in health professionseducation

• Your achievements recognised as a member of a leading professional body

• Opportunity to apply for Associate Fellow or Fellow of AMEE

• Submit to MedEdPublish free of charge until 1 July 2018

• Opportunity to keep up to date with current developments in education

• Online subscription to Medical Teacher with small supplement for print copies

• Reduced registration fee to AMEE annual conference

• Discount on AMEE and BEME guides

• Discount on AMEE-ESME Online courses

• Full access to MedEdWorld

• Access to live and archived webinars

• Opportunity to join an AMEE committee or working group

• Opportunity to apply for AMEE grants

• Opportunity to be nominated or to nominate for the Miriam Friedman BenDavid Award

• Participation and vote on issues raised in General Assembly

• Membership of an international network of health professions educators

• Influencing policy and practice in education

• Opportunity to register participants for the AMEE annual conference at areduced rate

• Opportunity to promote and make more widely known the work of theinstitution to an international audience by exhibiting at the AMEE conferenceat a reduced rate

• Promotion of the work of the institution through MedEdWorld

• One institutional access to MedEdWorld including webinars, with multipleaccesses for Premium Institutional members

• Discount on AMEE and BEME guides for use in staff development activities

• Opportunity to participate in the wide range of AMEE activities includingcommittees and working groups

• Opportunity to nominate a candidate for the Miriam Friedman Ben DavidAward

• Three votes in the General Assembly

Membership Fees (per annum)

Membership Fees (per annum)

INSTITUTIONAL £250

PREMIUM INSTITUTIONAL £550

INDIVIDUAL £99 with electronic copy of Medical Teacher

£115 with print in addition to electronic copy of Medical Teacher

£44 for individuals from less well resourced countries - for list see website (Does not include subscription to Medical Teacher)

STUDENT £45 with electronic copy of Medical Teacher

£25 for students from less well resourced countries - for list see website (Does not include subscription to Medical Teacher)

Aug 2017

Individual / Student Member

Institutional / Premium

Institutional Member

ISBN: 978-1-908438-39-3

AMEE, 12 Airlie Place, Dundee DD1 4HJ, United KingdomTel: +44 1382 381953 Fax: +44 1382 381987 E-mail: amee@dundee.ac.ukWeb: www.amee.org

Scottish Charity: SC031618