Democracy vs. Finances

9
België - Belgique PB 1000 Brussel 1 1/1366 VOORJAAR 2012 30 e jaargang nr. 1 Afgiſtekantoor 1099 Brussel X, P2A8306 Afzender: FairFin, Vooruitgangstraat 333/9, 1030 Brussel Democratie vs. Bankwezen Nieuwe naam voor Netwerk Vlaanderen Netwerk Rentevrij = crowdfunding

description

Nieuwe naam voor Netwerk Vlaanderen Netwerk Rentevrij = crowdfunding Voorjaar 2012 30 e jaargang nr. 1 Afgiftekantoor 1099 Brussel X, P2A8306 Afzender: FairFin, Vooruitgangstraat 333/9, 1030 Brussel België - Belgique PB 1000 Brussel 1 1/1366

Transcript of Democracy vs. Finances

Page 1: Democracy vs. Finances

België - BelgiquePB

1000 Brussel 11/1366

Voorjaar 2012 30e jaargang nr. 1 Afgiftekantoor 1099 Brussel X, P2A8306 Afzender: FairFin, Vooruitgangstraat 333/9, 1030 Brussel

Democratie vs. Bankwezen Nieuwe naam voor Netwerk Vlaanderen

Netwerk Rentevrij = crowdfunding

Page 2: Democracy vs. Finances

3

edito

2

Peace of Money, Stinky Stocks, Zilverzet, Too good to fail, Banks-to-Basics, Bankgeheimen, People-as-usual, De Risicogroep, Pecunia, CleanMoney, GepastGeld, Kop of Munt, Assepoen, Geldzaken, PingPing, Ethifin, Moneynet... Het was niet evident een nieuwe naam voor Netwerk Vlaanderen te vinden. Maar het is gelukt. Wij presenteren u: FairFin.

‘Eindelijk!’, zullen de mensen die ons

van nabij hebben gevolgd, wellicht

denken. Een nieuwe naam was inder-

daad lange tijd een slepend punt op

ons todo-lijstje. Want we waren toch

geen netwerk meer. En de Vlaamse

zaak stond toch niet op onze agenda.

En het zou toch ook wel heel handig

zijn als onze naam iets zou zeggen

over de dingen die we dan wél deden.

En ook door, bijvoorbeeld, Italianen

zou kunnen worden uitgesproken.

Desalniettemin kwam het er maar

niet van. Twijfelende tegenstemmen

bleven de kop opsteken. Gooien we

onze naamsbekendheid niet over-

boord? Moeten we dan niet helemaal

van nul beginnen? Steeds vaker en

vastberadener werden dergelijke

wanhoopskreten echter weerlegd. Zo

bekend zijn we nou ook weer niet...

En zou zo’n nieuwe naam niet juist

een kans zijn voor een frisse start?

Toen na het communicatiebureau ook

onze subsidiegevers om een nieuwe

naam vroegen, ging Netwerk Vlaan-

deren overstag. In 2009 was de kogel

door de kerk: er komt een nieuwe

naam.

Schizofrenie

Maar welke dan? Een reeks brain-

storms ging van start. Februari 2010,

een eerste inventarisatie onder leden

van AV, bestuur en team. Enkele voor

de hand liggende namen kwamen op-

borrelen en voor de rest was er vooral

veel stilte. De suggestie Finaffair

mocht mee naar de volgende ronde.

Hoe dan ook hadden we een creatieve

boost nodig. Een expert werd inge-

schakeld. Hij ontfutselde ons om te

beginnen een kader met criteria. Waar

zou onze naam aan moeten voldoen?

Reeds daar bleek onze schizofrenie

‘gedurfd’ en ‘serieus’ een recept voor

wringende gevoelens. En het idee dat

er ergens nog een betere, zelfs ‘ideale’

naam zou moeten zijn, wrong mee.

Brainstorm 2, oktober 2010. In plaats

van die ideale naam kwamen er

daar, in een kampeerboerderij in

Kortenberg, onder het motto ‘alle

remmen los’, duizend iets minder

ideale naampjes aan de opper-

vlakte. Post-its werden uitgespuwd en

verfrommeld en uiteindelijk gingen

er twee nieuwe kanshebbers mee

naar de volgende ronde: Moneytor en

BankYou! Finaffair werd afgeschreven

wegens mogelijke connotaties met

de olieindustrie, maar eigenlijk was

direct al duidelijk dat de twee andere

potentieeltjes het voor velen ook niet

waren. Te vergezocht, te hard...

Gewoon iets kiezen?

Niet getreurd, de vaten creativiteit en

mensen-om-mee-te-brainstormen wa-

ren nog niet leeg. De derde brainstorm

was in januari 2011. Er werd verder

gezocht, er werd harder geoordeeld.

Enerzijds was er wanhoop dat het

niet zou lukken, anderzijds werd het

een mogelijkheid om nog verder te

zoeken. De suggestie Wallstreet Beach

illustreerde dit vermoeden dat de

ideale naam zich verder weg, in het

absurde, het visionaire, hield ver-

scholen. Misschien zouden we eerst

verder moeten nadenken over onze

visie, alvorens de oefening verder te

zetten.

Met deze gedachte ging ik er tus-

senuit om een baby te krijgen. Een

naamgevingsproces dat een stuk

gemakkelijker was verlopen! Toch zag

ik parallellen. Ik had voor mijn baby

een ietwat vreemde naam gekozen,

die weinig mensen kenden. Ze

moesten er overduidelijk aan wennen,

maar leken er ook snel mee weg eens

ze het hadden geaccepteerd. Zou het

met een nieuwe naam voor Netwerk

Vlaanderen niet ook zo kunnen gaan?

Zouden we niet gewoon iets moeten

kiezen? Iets raars?

Revelatie

Ondertussen maakte mijn vervanger

Filip een beweging in omgekeerde

richting. Hij organiseerde brainstorm

nummer vier, met mensen uit de

vorige sessie en enkele nieuwe ge-

zichten. Het waren die nieuwelingen

die erop wezen dat we het criterium

‘serieus’ niet moesten vergeten. Dat

het, als we contact zouden hebben

met banken, overheden etc. onze ge-

loofwaardigheid ten goede zou komen

als we een niet al te frivole naam

zouden kiezen. Dit argument was

doorslaggevend. Een lijstje met tien

serieuze kanshebbers werd mee naar

de bestuursvergadering genomen.

En daar gebeurde er iets wat weinig

typisch is voor Netwerk Vlaanderen.

Er werd daar, op die avond in mei,

in één keer, een unaniem besluit

genomen. Het bestuur koos voor

FairFin. FairFin was de nieuwe naam

van Netwerk Vlaanderen. Even was

het team in shock. Is dat hem dan..?

Dat kan de ideale naam toch niet

zijn?! Maar al snel trokken de stem-

men bij. Wie zijn oren spitste, kon

al eens een collega zachtjes horen

oefenen “FairFin, goeiemiddag, met...”

FairFin kwam misschien niet als

revelatie ter wereld, maar werd toch

al snel geaccepteerd en voorzichtig

zelfs graag gezien.

Uit de Algemene Vergadering volgde

al ras een baseline waar iedereen

het over eens was en daarop volgde

het logo. De laatste frivole stuiptrek-

kingen werden hier vakkundig

geëlimineerd. Een strak, subtiel logo,

met een twist is het resultaat. In

de woorden van ontwerper Afreux:

een logo om mee tussen de molochs

te zwemmen, zonder dat het met de

stroom mee hoeft te zijn. Voilà. Te

water dan maar.

edito

met FairFin!Goeiemiddag,

EEn niEuwE naam voor nEtwErk vlaandErEn

4 Interview Steve Clemens

7 Kort

8 Fotoverslag geboortefeest FairFin

10 Netwerk Rentevrij: crowdfunding avant la lettre

INHOUD12 Democratie vs. Bankwezen

14 30 jaar Netwerk Vlaanderen

16 Achter de schermen Nigel Williams

Marjon Meijer

Page 3: Democracy vs. Finances

5

interview

4

interview

FairFin Magazine laat in elk nummer een stem uit de samenleving aan het woord rond de vraag ‘hoe krijgen we weer greep op het bankwezen?’. Steve Clemens, als milieueconoom verbonden aan Brussels business school UBI en de Nederlandse Hogeschool Windesheim, bijt de spits af.

Je bent docent milieueconomie. Wat

houdt die discipline in?

Milieueconomie gaat voornamelijk

over beleidsopties, marktfalen en

waardebepaling van niet-markt

goederen, zoals lucht, vrijheid, een

zwerm bijen, enz.

Hoe verhoudt dat zich tot de gewone

economie?

In zo goed als de héle wereldeco-

nomie, zo goed als álle landen in

de wereld, wordt beleid, voorspoed,

welvaart, enzovoort, gemeten door

te kijken naar het Bruto Nationaal

Product (BNP). Dus wanneer we veel

eten, drinken, kleren, vervoer en

ontspanning kunnen kopen, dan

gaat het goed met ons. Toen er – en

dat is nog niet eens 200 jaar geleden

– werkelijke schaarste heerste op het

gebied van gezonde voeding, proper

water en comfortabele kleren, dan

kon je inderdaad besluiten dat meer

goede voeding zou leiden naar meer

welvaart, dat meer proper drinkwater

zou leiden naar meer gezondheid en

dus meer welvaart, enzovoort. Het

is dus niet zo gek dat de link tussen

consumptiehoeveelheid en welvaart-

niveau in die tijd werd vastgelegd

en intrinsiek deel uitmaakte van het

denken van toen. En waarachtig, in

dat tijdperk, in die tijdsgeest, werden

de belangrijkste economische theo-

rieën ontwikkeld, theorieën die het

tot vandaag nog doen...

In wat lijkt op een doel/ middelen

verwarring houden we nog steeds

vast aan die BNP als maatstaf van de

welvaart in de maatschappij, terwijl

de wereld toch wat veranderd is. In

de rijke landen heb je zelfs rijk-

dom die negatieve invloed heeft op

welvaart - om nog maar te zwijgen

over welzijn - neem bijvoorbeeld de

luxe-epidemie van overgewicht. En

je kunt het nog verder trekken: als je

BNP stijging goed vindt, waarom keur

je oorlog dan af? Als je economische

groei goed vindt, waarom vind je

ontbossing, orkanen en aardbevingen

niet leuk?

Volgens een groeiend aantal

denkers moet die verafgoding van

BNP op z’n minst eens goed bekeken

worden, aangepast aan de recentere

realiteit van overvloed. De Europese

Commissie, het EuroParlement, de

OECD, WWF, Club of Rome, zelfs de

Deutsche Bank investeren in studies

naar een alternatief, maar verder dan

studies komen we vooralsnog niet.

Ik kan overigens niet wachten om

eens op reis te gaan naar het enige

land in de wereld dat welzijn vóór

economische groei stelt als maat-

schappelijk doel: Bhutan in Centraal-

Azië. Daar hebben ze zelfs een

Minister van Geluk. En nauwelijks

geleden onder de financiële crisis…

Wie is er volgens jou – of volgens de

milieueconomie - verantwoordelijk

voor de financiële crisis?

Net als er economen actief zijn aan

alle kanten van het politieke spec-

trum, hebben milieueconomen niet

noodzakelijk een eenduidig antwoord

op de financiële crisis. Volgens mij is

er geen a-politieke oplossing, aange-

zien de oorzaak van de crisis politiek

geladen is. Tenminste een deel van

de oorzaak van de crisis is te vinden

in een te grote liberalisering van de

financiële sector, teveel vrijheid voor

de spelers in de financiële industrie.

Je zou het zelfs marktfalen kunnen

noemen wanneer vrije markten niet

voor een maatschappelijk optimum

zorgen. Leg dat maar eens uit vanuit

neo-liberaal perspectief.

Wat bedoel je met teveel vrijheid?

De Basel-afspraken met betrekking

tot de reserve-eisen van banken

zijn bijvoorbeeld heel laag. Banken

hoeven niet eens 8% van hun

activa gedekt hebben door eigen

middelen. Dit is leuk, want het geeft

een hefboom-effect, zodat je voor

elke euro die je hebt, er twaalf mag

uitgeven. Die hefboom is op zich niet

het probleem, mits hij wordt gebruikt

met mate. Hetzelfde geldt voor de

derivatenmarkten. Warren Buffet, de

Amerikaanse ‘old school’ investeerder

noemt ze zelfs Weapons of Mass

Financial Destruction. Helemaal

onterecht, vind ik. Forwards, futures

(een financieel contract tussen twee

partijen die zich verbinden om op

een bepaald tijdstip een bepaalde

hoeveelheid van een product of

financieel instrument te verhandelen

tegen een vooraf bepaalde prijs, red.),

opties en swaps zijn instrumenten die

werkelijk waarde hebben. Ze bescher-

men internationale operaties tegen

risico’s van fluctuerende wisselkoer-

sen, luchtvaartmaatschappijen tegen

wisselvallige brandstofprijzen, enz.

Forwards werden volgens histo-

rici reeds in de zeventiende eeuw

gebruikt om de Nederlandse tulpen-

handel wat te kalmeren. Tijdens de

Tulpengekte van 1636 in Amsterdam

kostte een tulpenbol tien keer het

jaarloon van een arbeider. De nood

voor forward contracten en futures

was ineens aangetoond. Wisten zij

veel dat wij 400 jaar later die tools

zouden misbruiken en omvormen tot

wapens tegen ons eigen nageslacht.

En dat brengt ons op een topic dat

onder eco-economen eveneens rele-

vant is: intergenerationele rechtvaar-

digheid. Volgens talrijke economen

teren we reeds decennialang op de

vruchten van toekomstige generaties.

Kun je dat uitleggen?

We maken kosten die we zelf niet

betalen, maar doorschuiven naar

volgende generaties. Een beetje zoals

we met kernenergie energie produ-

ceren die meteen is verbruikt, maar

waarvan de restproducten duizenden

jaren voor kosten en lasten gaan

zorgen. Begrotingstekorten worden

evenmin opgevangen door verhoogde

economische groei. Volgens Gokhale

& Smetters (2003) heet dit de fiscal

gap en de teller staat voor de VS op 77

triljoen dollar, vijf keer hun BNP, of

8% van de som van álle BNP-resulta-

ten van álle jaren in de toekomst. De

EU zit in exact dezelfde wateren.

Heb jij een idee hoe de samenleving

opnieuw greep op het bankwezen

zou kunnen krijgen? Wat kunnen we

zelf doen?

Volgens mij staan we op een

kruispunt zoals we er geen meer

zullen tegenkomen. Als we deze

crisis niet aanwenden om structureel

duurzame - als in blijvende - oplos-

singen en veranderingen te bedenken,

duurt het dan opnieuw een eeuw

vooraleer het systeem nog eens barst?

Ik denk het niet. De cultuur, het

maatschappijbeeld en de politieke

opties die gisteren heersten, zijn er

vandaag (blijkbaar) nog steeds. En

als ze er morgen ook nog zijn, krijgen

we waarschijnlijk eerst enkele échte

problemen over ons heen, dankzij de

maatschappelijke ontkenning van de

nadrukkelijke en dringende nood aan

uitstootvermindering met betrekking

tot klimaatverandering. Dus, volgens

mij, als wij dit financiële varkentje

niet wassen doet iemand anders

het wel voor ons binnen enkele

decennia...

Wat kunnen wij doen als individu-

en? We kunnen veranderen van bank

naar een duurzame bank en eisen

dat onze spaarcenten niet gebruikt

worden voor vreselijke doeleinden.

Experimenten met complementaire

munten zijn leuk, maar nietsbeteke-

nend. De financiële crisis is systema-

tisch, niet een muntcrisis.

Het allerbelangrijkste dat we

als individu kunnen doen is het

democratisch systeem gebruiken om

onze leiders aan het werk te zetten,

dwingen de nodige stappen te nemen.

In de bewerkstelliging hiervan zie ik

een belangrijke rol voor de media en

intelligente organisaties als FairFin.

Mensen mogen er eens aan herinnerd

worden wat er gebeurt met hun geld

“Financiële sector mag zichzelf

niet meer herkennen”

Steve Clemens

“We moeten onze leiders dwingen de nodige stappen te zetten”

Page 4: Democracy vs. Finances

kort

76

FairFin feliciteert BelfiusFairFin feliciteert Dexia Bank België met haar nieuwe naam. Belfius is een kleinere en Belgische bank. Dit biedt meer kansen om een duurzaam beleid uit te stippelen en te implementeren. FairFin heeft alvast een wenslijstje. FairFin hoopt dat de nieuwe DBB gaat voor een maatschappelijk verantwoorde investeringspolitiek, waarbij geen investerin-gen worden gedaan in de wapenindustrie, in milieuvervuilende bedrijven, in bedrijven die de mensenrechten of arbeidsrechten schenden, die dictatoriale regimes steunen of in fiscale paradijzen. We hopen ook dat ze transparant zijn over hun investeringsbeleid en de implementatie daarvan. Hun beleid moet duidelijk en publiek zijn. Die ethische investeringspolitiek moet tenslotte gelden voor alle Belfius- producten. FairFin gaat voor faire banken en verwacht ook van Belfius inspanningen om een eerlijke bank te zijn. Een betrouwbare, veilige bank, met eerlijke tarieven. Een bank die niet speculeert, maar investeert in de reële economie. Een bank die tegemoetkomt aan maatschappelijke noden en doelstellingen, waar stakeholders inspraak hebben. Tenslotte wenst FairFin Belfius veel succes met de implementatie van de naam. Uit ervaring weten we dat een naamswissel heel wat voeten in de aarde heeft.

als ze passief blijven; mensen mag ge-

toond worden dat er oplossingen zijn,

dat we niet onherroepelijk vastzitten

aan dit duur en lek systeem; mensen

mogen eraan herinnerd worden dat

we leven in een democratie, waar

leiders de burgers horen te dienen en

niet omgekeerd.

Ik zou het overigens wel leuk

vinden als wij in België de Ameri-

kaanse traditie overnemen van naar

‘je vertegenwoordiger’ te schrijven.

Mensen willen ‘hun gedacht ne keer

zeggen’ maar weten blijkbaar niet bij

wie. Onze volksvertegenwoordigers

zitten in onze talrijke parlementen te

wachten op feedback van het veld, ze

wachten op ideeën van hun kiezers.

Welke ideeën zouden ze van jou

krijgen?

Er moet een beperking komen op

het hefbomen. Er moet transparantie

komen, échte transparantie over de

aard van investeringsproducten en

hun risico’s. Risico’s moeten écht en

(alweer) transparant bepaald worden.

Financiële instellingen mogen niet

zo’n marktaandeel krijgen dat ze ‘te

groot om te falen’ worden. Er moet

een beperkende band komen tussen

de laagste en hoogste inkomens,

conform de Balkenendenorm in Ne-

derland. Publieke fondsen, of pensi-

oenen, mogen niet meer in risicohou-

dende producten geïnvesteerd worden.

En investeerders en consumenten

moeten geïnformeerd worden over de

te verwachten transparantie, risico’s

en de talrijke blaasjes die ze zomaar

slikken. Zo kun je je afvragen hoe

de staat zomaar alle spaarsommen

kan garanderen, of hoe er verzeke-

ringsproducten verkocht worden op

onverzekerbare producten. Ik heb het

over de Credit Default Swaps (CDS) die

investeerders een vals gevoel van

zekerheid opleverden.

We hebben recht op een goed wer-

kend financieel systeem. Haar functie

is om vraag en aanbod van fondsen

samen te brengen. Haar functie is

niet om casino te spelen en haar gok-

schulden door te spelen naar vadertje

staat of de belastingbetaler. Het pro-

bleem is niet het risico op zich. Het

is OK om risico te nemen, vooral als

je weet dat het ene risico soms een

ander, groter risico dekt. Het probleem

zit ‘m in het gokken en overdreven

hefbomen van publiek geld, door

mensen met enkel gespecialiseerde

(beperkte) kennis van economie of

financiën, zonder persoonlijk risico

noch nadeel, met grootheidswaanzin

en de middelen om positieve ratings

te kopen, met steun van ‘vrienden’

in regeringskringen, terwijl ze weten

hoe financiële regulators om de tuin

te leiden.

Om dit aan te pakken moet de

financiële sector zo veranderen dat

ze zichzelf niet meer herkent. Voor

een genationaliseerde bank zoals

Belfius zou dat geen probleem mogen

zijn, maar voor de private organisa-

ties? Duizenden traders, brokers en

bankiers smeken om inactie...

En hoe ziet die nieuwe financiële

wereld er dan uit?

Ik geloof in een financieel ex-

periment dat de transparantie en

scheiding-der-fondsen – geld van

belastingbetalers ten opzichte van

privaat geld – van bovenvermelde

verbeteringsvoorstellen combineert:

Limited Purpose Banking (LPB). Eerst

geopperd door de Amerikaan Laurence

Kotlikoff in 2007. Banken zouden

als LPB’s zelf geen posities of risico’s

meer nemen, maar uitsluitend als

doorgeefluik en adviseurs van inves-

teringsproducten naar hun kopers

functioneren. De banken hebben zelf

dus behalve computers, gebouwen en

stoelen geen activa meer nodig om

hun intermediatierol te spelen.

Zonder risico?

Inderdaad. Wanneer ze zelf niet

gokken kunnen ze nooit falen, zelfs

niet als slachtoffer van valse en

hebzuchtige spelers op de markt. Er

zouden nog steeds risicoarme en risi-

covolle investeringen bestaan, maar

niet meer voor de banken. Deze LPB’s

kunnen niet falen en dus kunnen ze

niet de hele economie mee de grond

in boren.

Het succes zou er wél van afhangen

dat álle financiële producten worden

gecreëerd door financiële instellingen

die lijken op beleggingsfondsen en

niet door banken. En dat alle finan-

ciële producten worden gescreend

door een krachtige, onafhankelijke

en publieke regulator, zodat álle

financiële producten vergezeld gaan

van verklarende documenten waarin

origine en risicoprofiel uitermate

duidelijk staan uitgestald.

Ons financieel systeem heeft een

fundamentele total body makeover

nodig, geen manicure.

FairFin stapt in e-portemonneeVanaf 2012 zal Limburg.net zijn bestaande muntsysteem de e-portemonnee verfijnen en uitbreiden. Daarvoor is bij de Europese overheid een subsidie ingediend samen met partners uit Engeland (NEF en de Londense wijk Lambeth), Wales (Spice), Frankrijk (Human Village & MyCO2) en Nederland (Qoin en Amsterdam stadsdeel Oost). De bedoeling is om van elkaar te leren en elkaar te helpen bij de opstart en verspreiding van nieuwe muntsystemen. De doelstelling hierbij is om, zeker in tijden van crisis, de lokale gemeenschappen te versterken en ze daarvoor vernieuwende instrumenten aan te reiken. Fairfin vzw zal als subpartner meewerken met Limburg.net om dat hier te lande te realiseren.

kort

• “Financiële sector mag zichzelf niet meer herkennen”

Nieuwe campagne ‘Tem het bankwezen’ in 2012 van startDe nieuwe campagne van FairFin stelt twee doelen voorop: alle schadelijke speculatieve activiteiten van financiële instellingen aan banden leggen en de samenleving weer greep geven op het bankwezen. De meeste politici doen alsof ze geen macht hebben over de financiële markten, terwijl ze toch zelf mee de voorwaarden hebben gecreëerd om het zo ver te laten komen. En wij hebben hen laten doen. Hoog tijd dat we onze verantwoordelijkheid weer opnemen. Meer hierover in de loop van het jaar.

Duurzame banken doen het beterDe Global Alliance for Banking on Values (GAVB) vergeleek de resultaten van 17 duurzame banken met 29 van ‘s werelds meest invloedrijke banken tussen 2007 en 2010. Dit onderzoek toont aan dat banken die opereren vanuit duurzaam-heidswaarden, het op veel vlakken beter doen dan de traditionele grootbanken. Duurzame banken hebben de laatste jaren een hoger rendement op activa en een hogere groei van leningen en inlagen. Triodos Bank heeft vorig jaar haar klantenbestand in België met 17% zien toenemen, tot meer dan 50.000.

Bijzonder succesvol jaar voor AlterfinAlterfin c.v.b.a. blijft sterk groeien in 2011. Tegelijkertijd neemt de sociale impact van de investeringen toe. Alterfin verwelkomde maar liefst 729 nieuwe aandeelhouders. Haar kapitaal steeg met 36% en de portefeuille met 64% (21,4 miljoen euro). Alterfin is hierdoor in staat om haar aandeelhouders een dividend van 3,75% voor te stellen.

Cart

oon:

Erik

Mol

kenb

oer

Page 5: Democracy vs. Finances

9

sfeerverslag

8

ziet het levenslicht

FairFin gaf op donderdag 29 maart jl. een geboortefeestje. Meer dan honderd mensen kwamen naar de Brusselse BOZAR om daar samen de nieuwe start van FairFin in te luiden en terug te kijken op dertig jaar Netwerk Vlaanderen. Er waren speeches van voorzitter Erik Baelus en pionier Bob Docx. Stand-up comedian (en Fairfin lid!) Nigel Williams gaf de financiële wereld er in zijn optreden subtiel van langs: “Ik weet niks van het bankwezen, maar blijkbaar is dat tegenwoordig geen reden meer om je er niet mee bezig te houden.”

FairFin Manifest: méér dan geld!

Op het FairFin geboortefeest werd ook het

vernieuwde manifest van FairFin gepresen-

teerd. Daarin wordt uitgelegd hoe FairFin – op

basis van tien principes – pleit voor een

andere omgang met geld. Een FairFin manifest

ontvangen? Dat kan! Vraag er een aan via

marjon@fairfin of 02 2010770.

Ook lid worden van FairFin?

Door lid te worden van FairFin, geef je een

signaal dat je vindt dat het financieel

systeem een stevige reorganisatie nodig heeft

en dat we anders met geld moeten omgaan.

FairFin betrekt haar leden bij activiteiten om

greep te krijgen op het bankwezen en neemt

hen mee in de zoektocht naar manieren

om geld in te zetten voor een duurzame en

sociaal rechtvaardige samenleving.

Lid zijn van FairFin biedt voordelen. Je

ontvangt:

a een exclusief FairFin T-shirt

a dit FairFin Magazine (tweemaal per jaar)

a 10% korting op FairFin activiteiten en

FairFin producten

Jouw lidmaatschap stelt FairFin in staat haar

kritische stem rond geld te verheffen.

Het FairFin lidmaatschap kost 20 euro per

kalenderjaar. Je kunt je aanmelden via onze

website: www.fairfin.be/lid. Na ontvangst

van je betaling ontvang je zo spoedig moge-

lijk je T-shirt.

Geen internet? Maak dan de 20 euro over

op rekening (BE 21)5230 8038 64 03 (IBAN) /

TRIOBEBB (BIC) met de mededeling ‘lidgeld’ en

je model en maat T-shirt naar keuze. Voor het

model kies je ‘man’ of ‘vrouw’, voor de maat

S, M, L of XL. Bijvoorbeeld: ‘lidgeld vrouw L’.

sfeerverslag kort

Méér dan geld!

Het manifest van FairFin vzw

doorbreken. Meer dan over geld gaat

het daarbij over de mens en de

samenleving. Coöperatieve of publie-

ke banken kunnen die rol opnemen

op voorwaarde dat ze vooral bezig

zijn met maatschappelijk nuttige

investeringen, veiligheid voor de

spaarder en een goede service aan

de klant.

Geen vrijgeleides voor

risicovol gedrag

Geen enkele bank of financiële

instelling mag maatschappelijk

risicovol handelen (waarbij mens

en samenleving mogelijk schade

wordt berokkend), zeker niet als

dat ten gunste van de winsten

van de aandeelhouders en het

topmanagement is. Bij een banken-

crisis wordt immers verwacht dat

de overheid tussenbeide komt en

de burgers opdraaien voor de lasten.

We vragen van banken dat ze

bánken zijn. Met andere woorden:

dat ze geld aantrekken voor

maatschappelijk relevante

investeringen en wel op zodanige

wijze dat de inleg van de mensen

niet in het gedrang komt.

Prioritair daarbij is dat er een

opsplitsing wordt gemaakt tussen

gewone (spaar-)banken en

investeringsbanken.

Investeren in

maatschappelijk zinvolle

productenEen sociaal rechtvaardige en

ecologische economie komt niet

uit het niets tot stand. FairFin pleit

voor investeringen die niet

gebaseerd zijn op financieel

rendement. Daarbij verwachten

we van banken dat ze vooruitziend

en aan voordelige tarieven

investeren in activiteiten die de

overgang naar een groene en

solidaire economie waarmaken.

Van de overheid verwachten we

dat ze haar beleid niet baseert op

economische groei en het vrijwaren

van de huidige markt, maar op een

doordachte visie op investeringen

die leiden tot sociale rechtvaardigheid

en een groene economie.

Elke financiële instelling

moet ethisch handelen

Ethisch handelen berust in

het geval van een financiële

instelling op twee aspecten.

Vooreerst gaat het over de aard

van hun investeringen. Alle finan-

ciële instellingen moeten zich

onthouden van investeringen

in maatschappelijk schadelijke

activiteiten. Ze moeten een ethische

ondergrens respecteren bij alle

operaties die ze uitvoeren met het

geld van hun klanten of met hun

eigen middelen. Financiële instel-

lingen moeten duidelijk zijn in wat

voor hen wel of niet kan. FairFin

wil ondermeer geen investeringen

in bedrijven die betrokken zijn bij

de productie van wapens of in

bedrijven die investeren in onder-

nemingen die de wetten of inter-

nationale normen (zoals bijvoorbeeld

die van de International Labour

Organisation) overtreden.

We willen geen investeringen in

ondernemingen die het milieu

schade toebrengen noch in

ondernemingen die dictatoriale

regimes ondersteunen.

FairFin gaat voor financiële instel-

lingen die ook ethisch handelen

in de wijze waarop ze zich intern

organiseren; die zich in hun beleid

niet laten leiden door winstmaxi-

malisatie, die een redelijk rendement

nastreven, eerlijke tarieven aan-

bieden aan hun klanten en een

verantwoordelijk verloningsbeleid

hanteren.

We gaan voor banken die in hun

beleid maatschappelijke doel-

stellingen bovenaan zetten en die

zich daartoe ook organiseren, door

basisbankdiensten aan te bieden

aan al hun klanten en hun dienst-

verlening te oriënteren op de

maatschappelijke noden in de

productieve economie. We gaan

ook voor banken die zich zo

organiseren dat ze ver weg blijven

van hulp bij belastingontduiking

en van speculatieve activiteiten

die spaar- en belastinggelden in

gevaar kunnen brengen.

We gaan voor banken die

transparant zijn over wat ze

doen en die beleidsbepalende

inspraak geven aan diverse

maatschappelijk belangrijke

stakeholders.

Hieraan werken is de

bijdrage van FairFin

aan een wereld waarin

iedereen in vrijheid,

waardigheid en met

respect voor elkaar

en voor de aarde kan

leven. Een wereld

waarin de aarde, de

natuur en wijzelf ons

grootste kapitaal zijn.

Hieraan werken is een

zaak van iedereen,

van ieder van ons

persoonlijk en van

FairFin als sociaal-

culturele beweging.

FairFin, een project van

u en van ons!

FairFin vzw

Vooruitgangstraat 333 - bus 9

B - 1030 Brussel

tel +32 2 201 0770

fax +32 2 201 0602

[email protected]

www.fairfin.be

rek. IBAN: BE10 5230 8038 6504

BIC: TRIOBEBB

v.u. Kristien Vermeersch

We dromen van een wereld waarin iedereen in vrijheid

en waardigheid en met respect voor elkaar kan leven.

Een wereld waarin iedereen kansen krijgt om zich te

ontplooien en te ontwikkelen, om mee te denken en te

beslissen over het samenleven en de leefomgeving.

We dromen van een wereld waarin het goed is om te

leven; waarin de mensen, de planten, de dieren, de

bossen, de bergen en de zeeën hun plaats vinden.

Een wereld waarin onze kinderen en kleinkinderen een

toekomst kunnen vinden. Een wereld waarin welvaart,

geluk, gezondheid en welzijn rechtvaardig verdeeld zijn,

waaraan iedereen bijdraagt naar vermogen en neemt

naar behoefte. Kortom, een wereld waarin de aarde, de

natuur en wijzelf ons grootste kapitaal zijn.

Fotograaf: Herman Vanaerschot

Foto

: And

ré G

odts

Page 6: Democracy vs. Finances

11

artikel

10

artikel kort

Netwerk Rentevrij:

crowdfunding avant la lettre

Crowdfunding is hot. Obama deed het, Tom Dice doet het, de noodlijdende cultuursector heeft er baat bij… Maar geloof het of niet: crowdfunding ligt ook aan de basis van het huidige FairFin. En Netwerk Rentevrij doet het al jaren.

Er zijn veel definities van crowdfun-

ding in omloop, maar op crowdfun-

ding.nl staat er één die ruimte biedt

voor de uiteenlopende initiatieven die

onder het begrip vallen: “Crowdfun-

ding is een manier, ongeacht het doel,

voor individuele kredietnemende par-

tijen om een financiering te verkrijgen

waarbij een beroep wordt gedaan op

de bereidheid van de massa om op

een laagdrempelige manier te kun-

nen doneren, uit te lenen dan wel te

investeren in een specifiek project”.

In de praktijk: een ondernemer wil een

project starten of groeien, maar heeft

onvoldoende kapitaal. Om dit kapitaal

te verwerven biedt hij of zij het project

aan op een platform (vaak via internet)

en vermeldt het benodigde bedrag erbij.

Op deze manier kan iedereen investe-

ren in het project. Het idee erachter is

dat veel particulieren een klein bedrag

investeren en dat deze kleine investe-

ringen bij elkaar het project volledig

financieren. Dit in tegenstelling tot

bankkredieten en grootinvesteerders,

waarbij er sprake is van slechts één

of enkele investeerders die een groot

bedrag inbrengen. Deze kleine inves-

teerders noemt men the crowd, het

Engelse woord voor ‘mensenmassa’.

Er zijn een paar redenen die het

huidige succes van crowdfunding

verklaren. Internet is een heel

belangrijke factor. Via het web kun

je je project op een heel gemakkelijke

en goedkope manier presenteren.

Daarnaast wordt het hoe langer hoe

gemakkelijker om betalingen te doen

via het web. Sociale

media zijn ideaal

om ruchtbaarheid

te geven aan een

project.

Een tweede reden is uiteraard de

kredietcrisis. Ondernemers krijgen

minder makkelijk geld los bij de

bank. Voor ‘sociale’ ondernemers

geldt dit des te meer: zij hebben vaak

nog minder makkelijk toegang tot

kredieten omdat ze maatschappelijke

belangen voornemen op financiële

return. Omgekeerd draagt antipathie

tegen het bankwezen ook bij aan de

populariteit van crowdfunding bij

potentiële gevers/aandeelhouders.

Netwerk Rentevrij

Eenzelfde soort klimaat zorgde er

dertig jaar geleden voor dat Netwerk

Zelfhulp Vlaanderen het licht zag.

Ook toen was het crisis en ook toen

vonden projecten ondanks hun maat-

schappelijke meerwaarde, moeilijk

financiering. Netwerk Zelfhulp Vlaan-

deren vond draagkracht bij een grote

groep mensen, die allen één procent

van hun inkomen afstonden voor een

solidariteitsfonds, zodat

de betreffende projecten

alsnog gerealiseerd konden

worden.

De ‘projectondersteunende’ poot van

FairFin is in 2005 verzelfstandigd in

de vorm van Netwerk Rentevrij cvba.

Hoewel de activiteiten van Netwerk

Rentevrij aansluiten bij de principes

van crowdfunding, is het toch uniek

(!) in zijn soort. Tom Alleman is

sinds 2010 coördinator van Netwerk

Rentevrij.

Tom, ben jij blij met het groeiende

aandacht voor crowdfunding?

Ja, vooral omdat het eigenlijk een

democratisering van financiering

inhoudt. Mensen bepalen zelf wat

gefinancierd wordt, ook mensen met

minder kapitaal. Vele kleine bijdra-

gen beslissen zo of een zeer concreet

project gefinancierd wordt of niet.

Van de bank weet je vaak niet wat

die met je geld doet.

Wat onderscheidt Netwerk Ren-

tevrij van andere vormen van

crowdfunding?

Veel van de crowdfunding-platfor-

men die nu in de kijker staan, zijn

actief in de cultuur- of muzieksector.

Daar is het gebruikelijk met giften

te werken. Wij kiezen bewust voor

projecten met maatschappelijke

meerwaarde: zij zien economische

activiteit als middel om maatschap-

pelijke verandering te creëren. Deze

keuze maakt het mogelijk voor ons

om met leningen te werken in plaats

van met giften: de economische

activiteit stelt de projecten in staat

de financiering – zonder rente – terug

te betalen en maakt een langeter-

mijnvisie belangrijker. Dit zorgt voor

een extra stuk engagement, zowel bij

de ondernemers als bij de financiers.

Daarnaast zorgt de terugbetaling

ervoor dat we elke euro kapitaal aan

meerdere projecten kunnen uitle-

nen. De financiering komt van ons,

Netwerk Rentevrij, maar altijd samen

met de eigen achterban. We verdub-

belen het bedrag dat de organisaties

kunnen ophalen bij de ‘crowd’.

Inmiddels zijn er bij Netwerk

Rentevrij voor miljoenen euro’s

leningen verstrekt en terugbetaald.

Wijkgezondheidscentra, sociale werk-

plaatsen en wereldwinkels bloeiden

op, mede door de steun van Netwerk

Rentevrij.

Wat zijn de plannen voor de

toekomst?

We willen projecten meer gaan

begeleiden in het betrekken van hun

achterban. De meeste organisaties

hebben die wel, maar spreken die

niet aan op financieel vlak. In het

verlengde daarvan willen we het

in de toekomst zo organiseren dat

mensen een specifiek project kun-

nen steunen door aandeelhouder te

worden van Netwerk Rentevrij. Zo

genieten zij van de professionaliteit

van onze administratie, wordt hun

risico gespreid en komen ze mee onder

de borg die we aan de organisaties

vragen bij onze lening.

Geen naamsverandering voor jullie?

Nee, wij zijn net erg blij met onze

naam. Door de cofinanciering naar

een hoger niveau te tillen, zetten

wij nog meer dan vroeger in op de

‘netwerkgedachte’ die bij crowdfun-

ding zo belangrijk is. Financiering

als middel om het netwerk rond een

project – en zo zijn duurzaamheid – te

versterken.

Deze initiatieven kwamen in aanmerking voor een lening van Netwerk Rentevrij

“MediKuregem is in 2008 als wijkgezond-heidscentrum ontstaan vanuit een vroegere dokterspraktijk in Kuregem, een multicultu-rele en kansarme buurt vlakbij het Brusselse Zuidstation. Dit was een lang proces en in de aanvangsfase deden we een beroep op een lening bij Netwerk Rentevrij en een aantal sympathisanten. Hiermee konden we een paar noodzakelijke investeringen doorvoeren en de eerste lonen van het personeel uitbetalen. Dit stelde ons in staat om de opstartfase goed door te komen zonder liquiditeitsproblemen en te evolueren tot het wijkgezondheidscentrum waar we vandaag erg trots op zijn.”, Rafaela Martinez, coördinator vzw

MediKuregem

“Amarant is een gespecialiseerde vormings-instelling met als thema kunsteducatie. Wij bieden in heel Vlaanderen en Brussel cursussen en lezingen aan over de geschiedenis en de recente ontwikkelingen van beeldende kunst, architectuur, filosofie en muziek. Daarnaast organiseren we ook begeleide tentoonstel-lingsbezoeken, excursies en cultuurreizen. In 2005 klopten we aan bij Netwerk Rentevrij, op zoek naar een oplossing voor liquiditeits-problemen. Dankzij de lening van Netwerk Rentevrij en onze achterban konden we uit een financieel dal klauteren en bereikten we weer financiële stabiliteit.”, Goedele Van den Eede, zakelijke leiding

Amarant vzw

Geslaagde vormen van crowdfundingBarack Obama is de koning van de crowdfun-ding. Hij wist voor zijn verkiezingscampagne in drie maanden 86 miljoen dollar op te halen. Obama wist hiermee 552642 donateurs aan zich te binden. Zij werden vervolgens fervente ambassadeurs.De Amerikaanse NGO Kiva verzamelt geld voor ondernemers in ontwikkelingslanden. Als par-ticulier kun je een lening van minstens 25 euro geven aan een persoon die je zelf kiest. Sinds 2005 gaf KIVA al voor bijna 300 miljoen leningen

aan ondernemers in het Zuiden.Voordekunst.nl is een online platform waar kunstenaars hun projectplan presenteren met een doelbedrag en de tijd waarbinnen ze dit willen opha-len. Geïnteresseerden kunnen direct een project kiezen en doneren. Afhankelijk van project en donatie, staat er iets tegenover:

vrijkaartje, VIP-behandeling, poster, naamsvermelding...SonicAngel is een platenlabel dat in 2009 werd opgericht door Maurice Engelen en Bart Becks, vanuit de constatering dat jong talent weinig kans krijgt bij grote

platenlabels. Op de site kunnen fans investeren in een artiest naar keuze. In ruil kunnen de fans de muziek downloaden of krijgen ze een gesigneerde foto.

Marjon Meijer

Page 7: Democracy vs. Finances

13

analyse

12

analyse kort

Democratievs.

BankwezenIn 2008 werd de wereld wakker met de kater van het neoliberale bankiersfeestje dat enkele decennia de samenleving in een roes hield. Politici schreeuwden moord en brand: “Dit zal nooit meer gebeuren!” en “De schuldigen zullen boeten!”.

Vier jaar later moeten we vaststellen

dat het holle frasen waren. Het finan-

cieel systeem is overeind gehouden

met een quasi blanco cheque en het

speculatieve bankieren is niet aan

banden gelegd. De burger betaalt de

rekening. In navolging van de finan-

ciële crash lijkt de robuustheid van

onze democratie in een neerwaartse

spiraal terechtgekomen te zijn.

Reddingen van banken werden

meestal in een weekend – wanneer

de beurzen dicht zijn – beklonken

tussen regeringsleiders, ministers van

financiën, nationale banken, en de

top van de bank in kwestie. Nader-

hand werden ze al dan niet bekrach-

tigd door het parlement. Dexia is een

tweede maal gered in oktober 2011

door een regering van lopende zaken.

Hoewel de redding een waarborg van

de Belgische staat van 54 miljard

euro inhoudt, is de beslissing nooit

aan het parlement voorgelegd. CADTM

en ATTAC Brussel en Luik spanden een

procedure in bij de Raad Van State

om deze waarborg nietig te verklaren.

FairFin en vele andere middenveld-

organisaties en individuen steunen

deze procedure.

De vorm die deze reddingen aan-

namen, werd voorgesteld als de

enig mogelijke oplossing. De banken

moesten overeind gehouden worden,

inclusief casino. Ernstige voorwaar-

den opleggen was niet aan de orde.

Een andere Belgische toepassing: de

toxische schulden nationaliseren

en het gezonde deel van de bank

(Fortis) voor een appel en een ei aan

BNP Paribas verpatsen. Er zouden

vertegenwoordigers van de overheid

in de geredde banken komen, maar

daar hebben we bitter weinig van

gehoord. Bovendien hadden deze

vertegenwoordigers vaak een carrière

in de financiële sector achter de rug.

Alsof het de normaalste zaak van de

wereld was.

Dexia-debacle

Nochtans, het is niet overal zo gegaan.

IJslandse banken hadden zoveel

schulden dat het land in 2008 failliet

ging. Er werd een referendum gehou-

den waarin burgers konden kiezen of

ze de schulden van de banken op zich

namen of niet. 93% van de deelne-

mers aan het referendum was hierte-

gen. Terwijl de CEO ‘s van de banken

in andere landen met een gouden

parachute de door hen gecreëerde

puinhoop achter zich lieten, waren

topbankiers in IJsland het voorwerp

van gerechtelijke onderzoeken. In de

meeste landen echter zijn er nagenoeg

geen politieke krachten die zo’n

aanpak voorstaan.

Bovendien verdedigden regeringen de

reddingen steevast met het argument

dat die geld in het laatje zouden bren-

gen. Regeringen lijken op dezelfde

manisch-depressieve golven te surfen

als de financiële markten zelf. Elke

keer dat een bank gered wordt,

kraait een minister victorie want die

banken moeten een bijdrage betalen

of de staat zal een dividend krijgen

als aandeelhouder. Ervan uitgaande

dat alles nu koek en ei is. Deze

uitgangspositie is een gevaarlijke

mythe; in België is het Dexia-debacle

daar het beste bewijs van In 2008

hield de overheid Dexia overeind met

een herkapitalisatie van 6 miljard

euro en een waarborg van 100 miljard

euro. In 2011 werd Dexia gesplitst:

België betaalde 4 miljard euro voor de

Belgische tak van de bank (Belfius)

en staat borg voor Dexia Holding, de

bad bank, voor een bedrag tot 54

miljard euro.

Too big to ignore

Ook bij wetgevend werk en

regelgeving hebben banken een

flinke vinger in de pap. Anno 2008

schreeuwde men van de daken dat

er een eind moest komen aan de too

big to fail banken. De activa van de

23 grootste banken zijn tweemaal zo

groot als het BNP van de volledige

Europese Unie. BNP Paribas had in

2010 een balans die groter is dan de

Franse economie.

Een van de maatregelen die besproken

wordt om de too big to fail banken uit

de wereld te helpen is het afscheiden

van speculatieve activiteiten van

banken die spaargeld van klanten

aanhouden. Enkel de banken die met

spaargeld werken zouden dan nog

in aanmerking komen om gered te

worden. In België wordt de maatregel

door de nationale bank ‘onderzocht’.

Het V.K. en de V.S. staan er verder mee,

maar daar zouden er nog heel wat

gaten zitten in het hek dat men tussen

spaargeld en speculatie wil plaatsen.

Zelfs zonder deze achterpoortjes

zouden de banken nog steeds too big

to fail zijn.

Dan zijn er ook nog de Basel III regels,

die dicteren dat banken meer eigen

vermogen moeten hebben dan voor-

heen, zodat ze beter in staat zijn om

verliezen te slikken. Het extra geld dat

ze in kas moeten houden kunnen ze

niet gebruiken om te investeren en dat

betreuren de banken. Ze waarschuwen

nu al dat ze minder en duurdere

kredieten zullen geven. Dat terwijl

de ECB onlangs nog meer dan 1000

miljard euro leende aan banken voor

een intrestvoet van 1%, waardoor er

zich nog meer winstmogelijkheden

voordoen. Maar hun traditionele rol

vervullen, kredieten verlenen aan

organisaties en bedrijven, dat zien ze

steeds minder zitten.

Dat banken een grote invloed hebben

op de politiek, mag misschien geen

verrassing heten. Het is nu eenmaal

een van de sterkste economische secto-

ren, die – al is de meerwaarde vaak

ver te zoeken – een groot deel vormt

van de economie in vele landen. Zo

strijken in de V.S. banken nu bijna een

derde van alle bedrijfswinsten op ter-

wijl dit begin jaren ‘80 slechts 7% was.

Maar banken zitten zelfs mee aan tafel

als reguleringswetten worden opge-

steld. Uit recent onderzoek blijkt dat

73% (!) van de adviesgroepen die een

herziening van de regelgeving over

onze financiële instellingen voorberei-

den binnen de Europese Commissie uit

personen bestaat die verbonden zijn

aan het financieel bedrijfsleven.

Het bankwezen roept overheden op het matje

De reddingen van banken hebben ook

een grote impact op de rest van het

beleid. Schulden worden verplaatst

van de privé sector naar de publieke

sector. Naast de miljarden voor de

banken werd de overheidsschuld

ook nog aangedikt omdat de staat

geld in de economie pompte om de

economische recessie die volgde op

de financiële crisis te bestrijden.

Eens de banken verder konden gaan

op hun elan van hoge winsten,

speculatie en bonussen, werden de

overheden die voorkwamen dat het

mondiale bankwezen desintegreerde,

op het matje geroepen. De financiële

markten, gesteund door het IMF en

de Europese Commissie, verwijten

nationale overheden sindsdien dat

ze hun geld over de balk gooien. Ze

rekenen hogere rentes op staatsobli-

gaties aan en eisen fikse besparingen.

Hoe er met deze overheidsschuld

moet omgegaan worden is onderwerp

geweest van vele Eurotoppen en het

is op zijn minst verontrustend dat

banken daar informeel mee onder-

handelden. Ondertussen snoeit Europa

in ‘weinig renderende’ uitgaven-

posten zoals sociale zekerheid en

overheidsbedrijven.

Nationale overheden? Die bieden in

het beste geval weinig weerwerk

tegen de machtsgreep van de finan-

ciële markten. Sorry jongens, het

bankwezen heeft honger. Tegenover

de gelaten houding van politici is in

enkele landen wel een groot ongenoe-

gen van de bevolking waar te nemen.

De sociale onrust heeft in enkele

landen, Griekenland op kop, enorme

proporties aangenomen. Dit kon de

vastberadenheid van de financiële

markten en hun politieke medestan-

ders echter niet intomen. Zo is in

Griekenland en Italië nu voormalig

personeel van Goldman Sachs aan

het hoofd van onverkozen regeringen

geplaatst om de onrechtvaardige

en onefficiënte besparingen door te

voeren.

Democratisch deficit

Dat de meeste politici zich niet as-

sertiever opstellen en meegaan in de

waanzinnige logica van de financiële

markten getuigt van een misprijzen

voor de belangen van de burgers. De

democratische instellingen waren

zeker niet perfect vóór 2008, maar

nu het bankwezen de democratische

instellingen naar eigen believen

kneedt en de politieke wereld zich

voor zijn kar laat spannen, neemt

het democratisch deficit toe. Dit gaat

gepaard met een verlies aan welvaart

van ongekende hoogten. Wie dacht

dat 2008 het failliet van de eenheids-

worst op het vlak van economisch

denken zou inluiden, komt voorlopig

bedrogen uit. Het bankwezen kiest

voor de vlucht vooruit en de politiek

doet mee.

Waar er al financiële regelgeving

wordt opgesteld, valt ze mager uit. In

Europa staat tegenwoordig alles in

het teken van economic governance:

het pragmatisch besturen van de

samenleving volgens de dictaten

van de markten. En die markten

worden gelijkgeschakeld aan het

algemeen belang. Tegen deze logica

ingaan en de belangen van burgers

voorop stellen is uit den boze: het

zou de broze markten wel eens

kunnen verstoren. Dit democratisch

deficit legt de bal in het kamp van

de burgers en het middenveld. Om

geloofwaardig te zijn mogen burger

en middenveld zich evenwel niet

meer laten verleiden door de roes van

woekerwinsten. De kater is zo al erg

genoeg. Er is helemaal niets verloren,

maar als we het bankwezen willen

temmen, als we een economie willen

die ten dienste van de samenleving

en de natuur staat, zullen we ervoor

moeten opkomen.

Frank Vanaerschot

Page 8: Democracy vs. Finances

15

terugblik

14

terugblik kort

Stijn Suijs, sinds 2011 campagne-

medewerker bij FairFin: “Ik ben nog

te nieuw in de organisatie om de ge-

schiedenis goed te kennen, laat staan

te herschrijven. Wat me wel opvalt, is

dat FairFin veel meer contacten heeft

met mensen uit de banken dan met

politici. Ik heb soms het gevoel dat

we daardoor eigenlijk bevestigen wat

we net aanklagen: dat het de banken

zijn die de samenleving in hun greep

houden in plaats van andersom.”

Kunt u zich vinden in de nieuwe

naam?

Inez: “Ça va, vooral goed dat ‘ie er

is. Ik vind de baseline trouwens heel

sterk, dat we daar niet eerder op zijn

gekomen!”

Steve Clemens, vers FairFin lid (zie

pag.4): “Absoluut! Lekker internatio-

naal en wie kan er tégen fair zijn?”

Wat is het belangrijkst dat u heeft

geleerd uit uw tijd bij FairFin?

Luc: “Dat structuren erg veel bepa-

len, maar dat het toch altijd mensen

zijn die het verschil maken. En dat

als je echt voor dingen gaat er best

wel veranderingen mogelijk zijn.”

Stijn: “Mijn ongeduld een beetje te

beheersen. En wat ik beslist ook wil

proberen leren is om iets dat complex

lijkt – zoals heel dat financiële jargon

– terug te vertalen naar iets dat

eigenlijk voor iedereen begrijpbaar

wordt.”

Hoe ziet u de rol van FairFin in de

strijd tegen het huidig financieel

systeem?

Leen: “Glansrijk, van op de

eerste rij en zonder al te veel

bloedvergieten.”

Steve: “Ik vind ludieke en intel-

ligente campagnes leuk. Veel mensen

denk ik…”

Christophe Scheire, van 1996 tot

2009 werkzaam bij FairFin: “FairFin

moet luis in de pels zijn! En zorgen

dat het goed jeukt.”

Koen Schoors, professor economie:

“De hervormingen van het bankwezen

zijn ver van gedaan. Er zijn wel een

heleboel regeltjes bijgekomen, maar

structureel is er op het vlak van

systemische stabiliteit nog veel werk

te verzetten. Ook met betrekking tot

risicobeperking voor de schatkist is

nog niet veel veranderd. Er is voor de

samenleving en voor organisaties als

FairFin nog werk aan de winkel.”

Wat is uw wens voor het bankwezen

in 2012?

Koen Schoors: “Dat de les van de

geschiedenis niet zo snel vergeten

wordt als vorige malen. Men is

opnieuw al ergens een volgende

crisis aan het creëren. Ik hoop voor

2012 dat de restanten van Dexia niet

op ons hoofd vallen. Laten we niet

vergeten dat het daar niet enkel gaat

om de borgen, er wordt daar nog

altijd een bedrag van meer dan 400

miljard beheerd.”

Christophe: “Meer humor, ladies

and gentlemen. Veeeeeeeel meer!”

Dáááág, Netwerk Vlaanderen!Dit jaar is het dertig jaar geleden dat Netwerk Zelfhulp Vlaanderen, het huidige FairFin, het levenslicht zag. Een mooie gelegenheid om samen met enkele stemmen uit de FairFin gemeenschap terug te blikken en vooruit te kijken.

Welk moment uit de geschiedenis van Net-

werk Vlaanderen is u het meest bijgebleven?

Luc Weyn, al 25 jaar werkzaam bij FairFin:

“Het planningsmoment in Sint-Denijs Boeckel

waar de basis gelegd is van de omslag van

instelling naar beweging. De omslag van een

organisatie die vooral zelf financier was, naar

een organisatie die mensen en organisaties

anders wou laten omgaan met geld. De omslag

van een organisatie die niet louter meer bezig

wou zijn met het financieren met propere

handen, met het alternatief dat minder dan

1% van onze financiële middelen betreft, maar

die er ook voor koos om zich te richten op de

99 andere procenten.”

Inez Louwagie, van 1997 tot 2008 educatief

medewerker bij FairFin: “Het Feest van Protest

in Gent, op de Kouter; de eerste publieke lance-

ring van de Mijn Geld? Goed Geweten! campag-

ne! Begin november een openluchtfestivalletje

lanceren, om een tot dan toe totaal onbekend

thema op de agenda te krijgen, dat was een

serieus risico. Maar het werd een succes, met

veel volk en goeie ambiance! En de Ace Bank

natuurlijk: een eerste gewaagde en ambitieuze

stunt voor Netw… sorry:FairFin! Superintens en

slopend, maar ook ongeloofelijk rewarding en

een heel sterk teamwerk. We konden dit alleen

realiseren omdat iedereen er als een blok ging

achter staan. Een heel fijne ervaring.”

Leen Schmücker, sinds 2011 campagneme-

dewerker bij FairFin: “De Ace Bank. Hoewel

ik toen nog niet bij FairFin werkte, hoorde

ik overal in Brussel vanalles gonzen over

die kwaadaardige bank. Ik herinner me de

geanimeerde tooggesprekken waar de pro,

de contra’s en de sceptici elkaar vonden.

Spannend.”

Welke etappe uit die geschiedenis had u

liever herschreven gezien?

Luc: “Niet echt leuk waren de bitse, soms op

de persoon spelende debatten, over of we nu

zelf een bank moesten worden of niet. Of we

ons in de eerste plaats niet moesten richten

op de financiering van zij die bij eender

welke financiële instelling uit de boot vielen,

of moesten gaan voor groei en macht.”

Inez: “De periode van de financiële crisis:

ik wou dat we er dan hadden gestaan met

een sterk, inhoudelijk onderbouwd, modern

antwoord. Hand in eigen boezem, hoor, ik

wist ook niet met meer te komen dan ‘zie je

wel, we hebben het toch altijd al gezegd!’”

Page 9: Democracy vs. Finances

FairFin voert campagnes die Belgische banken en het brede publiek informeren en aanzetten om anders om te gaan met geld. Daartoe voert de organisatie onderzoek naar onverantwoorde of schadelijke investeringen van Belgische banken en brengt het duurzame bankproducten alternatieve vormen van ‘omgaan met geld’ in kaart.

Heb je vragen, opmerkingen of suggesties?

Mail de redactie: [email protected]

FairFin zkt. vette bonusJe kunt ons vrijblijvend steunen met een eenmalige gift, of via een permanente opdracht. Stort je bijdrage op rekening (BE 10)5230 8038 6504 / BIC: TRIOBEBB van FairFin met de mededeling ‘vette bonus’.

Je kan ook storten via de site ikwilhelpen.be, waar je met een online overschrijving of via Bancontact, Visa, Mastercard of American Express een bedrag overmaken op de rekening van FairFin.

REDACTIE EN ADMINISTRATIEVooruitgangstraat 333/9 - 1030 BrusselTel: 02/201 07 70, Fax: 02/201 06 [email protected]

VERANTWOORDELIJKE UITGEVERKristien Vermeersch, Vooruitgangstraat 333/9 -1030 Brussel

AAN DIT NUMMER WERKTEN MEETom Alleman, Steve Clemens, Inez Louwagie, Christophe Scheire, Leen Schmücker, Koen Schoors, Stijn Suijs, Frank Vanaerschot, Hugo Wanner, Luc Weyn, Nigel WilliamsHOOFDREDACTIE Marjon MeijerEINDREDACTIE Christophe ScheireDRUKKER De Wrikker ONTWERP & OPMAAK Yichalal

ABONNEMENTENEen jaarabonnement kost 10 euro. Interesse? Maak het bedrag over op (BE 21)5230 8038 64 03 / BIC:TRIOBEBB van FairFin met de mededeling ‘magazine’ en je ontvangt de volgende nummers in je brievenbus. Een abonnement loopt van januari tot en met december. Word je midden in het jaar abonnee, dan worden voorgaande nummers uit het jaar alsnog toegestuurd.

achter de schermen

16

COLOFON

Foto

: Eug

ène

Hert

oghe

Nieuw lid“Wil je voor ons blad een cursiefje

schrijven?” “Ja, natuurlijk!” antwoord

ik en dan pas besef ik dat ik niets

afweet van ons financieel en eco-

nomisch bestel. Ik besef wél dat de

meeste ‘leden’ daar waarschijnlijk

wel mee bezig zijn - ik voel me

angstig, het zweet breekt me uit,

wat heb ik te vertellen over ‘eerlijk

bankieren’? Niets, evenveel als de

doorsnee gedelegeerd bestuurder van

een multinationale investerings-

maatschappij dus.

Het internationale systeem om geld,

goederen en investeringen wereldwijd

te bepalen is zo ingewikkeld dat

niemand er nog aan uit kan, met uit-

zondering van the happy few die erin

werken. Ik als leek, ik als ‘gewone

werkmens’ geraak er helemaal niet

wijs uit. Ik hoor dat er voor onderwijs

of huisvesting geen geld is omwille

van ‘de crisis’ en dan sta ik versteld.

Heb ik niet net gelezen dat voetballer

X miljoenen verdient? Ik lees dat jobs

verloren gaan en dat tegelijkertijd CEO

X (van hetzelfde bedrijf) miljoenen

ontvangt in premies en denk dan

what the fuck??

Het probleem is dus niet een gebrek

aan geld, maar een verkeerd waar-

desysteem; niet een gebrek aan

groeisectoren maar een fixatie op

maximale winst. Middelen genoeg,

maar teveel individueel winstbejag.

Het ergste is dat het allemaal zo

openlijk en arrogant gebeurt en dat

wij, de meerderheid, het aanvaarden

alsof het de normaalste zaak van de

wereld is.

Awel, ik vind het nog steeds niet

normaal.

Noem mij een economische dinosau-

rus, een solidariteits idealist, maar

ik word er nog kwaad van. Niet dat

anderen miljoenen verdienen en ik

niet, daar heb ik geen probleem mee,

maar wél als die miljoenen worden

verdiend terwijl er anderen geen

dak boven hun hoofd hebben of geen

toegang tot fatsoenlijk onderwijs

krijgen.

Ik ken misschien niets van bankie-

ren, maar ik heb een laptop, ik heb

toegang tot internet en ik kan dus op-

zoeken waarin mijn bank investeert,

of wacht even, ik kan lid worden van

FairFin. Bij deze dus.

achter de schermen

Nigel Williams