DE WESTDORPSE KREKEN

VerblijfLINT heeft in februari 2012 deelgenomen aan het project “KROT of KANS”. Vanuit een leegstaand huis aan de Alexanderstraat 2 in Sas van Gent is onderzoek gedaan naar de effecten van de economische en demografische ontwikkelingen die plaatsvinden in de kanaalzone. LINT heeft deze periode gebruikt om een goed beeld te krijgen van de streek en de effecten van actuele ruimtelijke ontwikkelingen die plaatsvinden als gevolg van krimp en (afnemende) economische ontwikkeling. Hierbij zijn excursies gemaakt en gesprekken gevoerd met partijen die in het bezit zijn van veel gebiedskennis zoals de Pro-vincie Zeeland, Zeeland Seaports, Staatsbosbeheer, Stichting Landsc-hapsbeheer Zeeland en CradleCrops.

De KanaalzoneDe kanaalzone staat de komende jaren veel veranderingen te wachten. Het kanaal met de omliggende bedrijvigheid wordt gezien als de economische motor van Zeeland door de aanwezigheid van een aantal grote bedrijven uit de procesindustrie, logistiek en agribusiness. De verbindingen in het gebied en met het Vlaamse en Franse achterland worden verbeterd. Haven en industrie worden verder ontwikkeld mede door de aanleg van een nieuwe zeesluis. Verder wordt ingezet op een transitie naar een meer biogebaseerde economie in dit gebied door het koppelen van kringlopen. In 2010 is voor deze zone de strategische koers tot 2020 vastgelegd door de gemeente Terneuzen, de provincie Zeeland, Zeeland Seaports en het Rijksvastgoed- en ontwikkelings-bedrijf. Dit betekent dat de visies voor dit gebied nu zullen moeten worden omgezet naar concrete plannen.

Hoewel de strategische en landschappelijke visies over de kanaalzone wel aandacht besteden aan de woon- en werkkwaliteit van het landsc-hap, lijkt de focus vooralsnog gericht op het beperken van de negatieve gevolgen van de nieuwe ontwikkelingen rondom de kanaalzone. De vergroting van de vaarweg versterkt de groei van de bedrijvigheid langs het kanaal. Hierdoor transformeert het kanaal van een autonome

vaarweg in een kanaalzone. De strategische ligging aan diep vaarwater in combinatie met de positie temidden van de havens van Vlissingen, Terneuzen en Antwerpen zorgt ervoor dat het kanaal een goed ves-tigingsmilieu is voor bedrijven. De huidige ontwikkelingen en plan-nen voor de kanaalzone laten zien dat dit op termijn naar verwachting verder zal toenemen.

ProblematiekDeze ontwikkelingen zorgen ervoor dat de toegankelijkheid van het landschap afneemt. Enerzijds door de aanleg van bedrijfsterreinen die slecht toegankelijk zijn en niet zijn ingericht op langzaam- en recreatief verkeer. Anderzijds door de aanleg van slecht ontsloten natuurge-bieden als compensatie voor deze industriële ontwikkelingen. Zonder beleving van het landschap ontstaat ook geen waardering. Het landschap moet daarom toegankelijk zijn of gemaakt worden.

OpgaveBij toenemende gebruiksdruk is de noodzaak van een goed ontsloten landschap voor de receratieve gebruiker en bewoner groter. Dit ver-rijkt de beleving en voegt een hele nieuwe gebruikslaag toe aan het landschap. Langzaamverkeer netwerken bieden nieuwe mogelijkheden voor kleinschalige, economische initiatieven van onderop. Tijdens ons verblijf in Sas van Gent stelden we onszelf daarom de volgende vraag:

“Hoe kan de grootschalige dynamiek van de kanaalzone op een goede manier worden verknoopt met het omringende landschap zodat er in-teractie ontstaat tussen de verschillende werelden en deze van elkaar kunnen profiteren?”

Voor de dorpen Sas van Gent, Sluiskil en Westdorpe heeft LINT strat-egieën bedacht die reageren op de specifieke condities van dorpen en het omringende landschap. In dit boekje laten we zien hoe we deze opgave hebben vertaald voor het dorp Westdorpe.

KROT OF KANS EN HET LANDSCHAP RONDOM HET KANAAL

+ =+

1959

uitbreiding bedrijfsterreinen private kades nieuwe natuur gevaar van ontoegankelijk landschap

1970 2011

DORPEN ROND KANAALZONE

De landschappelijke interactieIn de bestaande plannen bestaat nog onvoldoende aandacht voor de potenties van het gebied; de landschappelijke kwaliteiten, mogeli-jkheden voor recreatie en toerisme en de beleving van het werkland-schap in de breedste zin van het woord. Dit noemen we het ontbreken van de landschappelijke interactie en hebben wij als volgt omgezet in een opgave:

“Er bestaat een groot contrast tussen de industriegebieden rond het Kanaal van Gent naar Terneuzen en het omringende landschap in de vorm van open polders en de compacte woonkernen. In bestaande plannen wordt nu vooral gepleit voor het wegplanten en opheffen van dit contrast door het landschap als een decor te beschouwen. Is dit de juiste manier? Hoe kan de grootschalige dynamiek van de kanaalzone op een goede manier worden verknoopt met het omringende landsc-hap zodat er interactie ontstaat tussen de verschillende werelden en deze beide van elkaar kunnen profiteren?”

AfbakeningBinnen het bestaande kader van plannen zoals het landschapsuitvo-eringsplan en besef van de huidige economische en demografische omstandigheden hebben we onderzocht welke landschappelijke kansen kunnen ontstaan vanuit reeds gesignaleerde ontwikkelingen. Wij willen met concrete plannen een link te leggen tussen de korte en lange termijn. Het gebied rondom de grensstreek van Sas van Gent aan beide zijden van het kanaal is uitgekozen als onderzoeksgebied met de kernen Westdorpe, Sluiskil en Sas van Gent waarvoor concrete voorstellen zullen worden uitgewerkt.

Uitgangspunten Binnen het hele project hanteren we de volgende uitgangspunten:

Verhogen verblijfskwaliteit1. Het maken van landschappen met een menselijke maat en plekken met verblijfskwaliteit2. Het ontsluiten van gebieden; routes voor wandelaars, fietsers, paardrijden en vaarroutes3. Het slim programmeren van plekken om activiteit te creëren

Versterken flexibiliteit1. Plannen maken met een sterke flexibiliteit, die slim gebruik maken van de krachten die spelen in het gebied2. Concrete en simpele voorstellen die op de korte termijn gemaakt kunnen worden en snel zichtbaar resultaat opleveren. Daarnaast willen een wervend toekomstbeeld neerzetten.

Sas van Gent

Sluiskil

overzicht zuidelijke deel kanaalzone

Westdorpe

Profiel Westdorpe ligt aan de oostzijde van het Kanaal Gent-Terneuzen. Het lintdorp, met woningen direct op en aan de dijk, bestaat uit een aan weerszijden bebouwd dijkprofiel van 5 km lengte dat is opgebouwd langs de Graafjansdijk. Deze Graafjansdijk is een onderdeel van de in de 16e eeuw aangelegde landdijk tussen Terneuzen en Boekhoute.

Boerderijen liggen op enige afstand van de dijk als losse eenheden in de polder en zijn door beplante entrees verbonden met de dijk. Hierdoor is een langgerekte, compacte en besloten dorpsstructuur ontstaan met doorzichten naar het landschap en boerderijen die zich op enige afstand van dorpslint bevinden. Aan de zuidzijde van de dijk zijn in de jaren ‘70 grootschalige, planmatige uitbreidingswijken ge-bouwd die duidelijk afwijken van de typische lintbebouwing.

Het dorp wordt aan de zuidzijde omgeven door kreekrestanten. Waar deze op de luchtfoto uit 1959 nog herkenbaar zijn als een samen-hangend systeem, zijn ze in de loop van de tijd door diverse ontwikke-lingen opgedeeld in losse elementen. Een restant van de Molenkreek grenst direct aan de zuidzijde van het dorp en vormt de Canisvlietse Kreek een natuurgebied dat is afgesneden van het dorp door de aanleg van de N683.

Rondom Westdorpe liggen enkele natuurgebieden. De gebieden zijn rijk aan vogelsoorten en worden veelvuldig bezocht door vogelaars. Deze natuurgebieden liggen momenteel relatief los van elkaar en los van het dorp. Het gebied rondom het dorp is maar in beperkte mate toegankelijk en mist goede routes die de natuurgebieden met elkaar en met het dorp verbinden. Daarnaast is het landschap rondom West-dorpe relatief open en vraagt het om plekken die beschutting bieden en de natuurgebieden voorzien van een goede verblijfskwaliteit.

PlanDe losse natuurgebieden worden aan elkaar gekoppeld door op strat-egische plekken natuur te realiseren en nieuwe routes aan te leggen. Hierdoor ontstaat een natuurgebied van zo’n 350 ha; De Westdorpse Kreken. Dit gebied is geënt op de ligging van oude kreken.

De Westdorpse Kreken wordt hiermee een natuurgebied dat door een grotere oppervlakte, een betere ontsluiting en nieuwe verblijfsplekken meer aantrekkingskracht zal hebben dan de losse gebieden voorheen. Westdorpe kan hierdoor optimaal profiteren van dit nieuwe natuurge-bied. Wandelroutes lopen door het dorp langs de kerk en het restau-rant de Baeckermat. Door de grotere aantrekkingskracht van de West-dorpse Kreken ontstaan er mogelijkheden voor het ontwikkelen van nieuwe functies in het dorp zoals bijvoorbeeld een plek om te lunchen of te overnachten. Deze functies kunnen bestaande leegstaande pan-den nieuw leven inblazen zodat het dorp wordt gerevitaliseerd.

Binnen het concept van de Westdorpse kreken zijn er enkele plekken die op de korte termijn gerealiseerd kunnen worden. Deze interventies kunnen als een katalysator werken en andere ontwikkelingen in gang zetten. De interventies maken slim gebruik van een vraag of potentie in het gebied en vormen een samenhangend netwerk aan de noord -en zuidkant van het dorp.

Ondanks de grote aantrekkingskracht die het gebied heeft op vogelaars en natuurliefhebbers zijn er weinig plekken ingericht voor deze groep. Door het open karakter van het gebied en de slechte toegankelijkheid zijn er weinig mogelijkheden om vanuit beschutte plekken vogels te benaderen en te observeren. Wij stellen twee ingrepen voor die hierin voorzien; de aanleg van een vogelkijkhut en verdekte paden. Daarnaast wordt de boomgaard aan de Canisvlietse kreek nieuw leven ingebla-zen.

WESTDORPE

bestaande situatie Westdorpe met losliggende natuurgebieden voorstel Westdorpe met samenhangend stelsel van beleefbare natuurgebieden

1km0

Westdorpse krekenWestdorpe350 ha

Blauwe kamerRhenen180 ha

LepelaarsplassenAlmere230 ha

De Groote PeelAsten800 ha

BargerveenEmmen1200 ha

schaalvergelijking met andere natuurgebieden in Nederlanddoor de ingrepen ontstaat een gebied met een indrukwekkende grootte en eigen gezicht. De identiteit wordt versterkt door een eigen logo. (studio Airport)

Vanuit het dorp worden eenvoudige verdiepte paden aangelegd in bestaande sloten die de kreken met het dorp verbinden. Deze paden zijn geïnspireerd op het verdekte pad zoals deze zijn aangelegd voor de Staats Spaanse Linies in deze regio. Door de aanleg van een verdiept pad in een bestaande sloot kun-nen vogelaars beschut door het gebied lopen en ontstaat door het geknikte profiel rondom het waterniveau een gradiëntrijke ecologische zone.

bestaande situatie

Op de kanaaldijk wordt een vogelkijkhut geplaatst zodat een vanzelfsprekende route ontstaat vanuit het dorp naar het krekengebied. Dit uitkijkpunt is toegankelijk vanaf de kop van de dijk en verbonden met de voet van de dijk door een grote, overdekte trap die beschutting biedt en een kijkvenster vormt op het natuurgebied. De opzet bestaat uit een eenvoudige hoofd-vorm, constructie en materialisering (staal, hout) die goed past bij het grootschalige, basale landschap. Door de ligging op de dijk biedt dit punt tevens verre zichten over het kanaal. Deze “dubbelfunctie” biedt wellicht aanleiding om ook in materiali-sering deze kanaalwereld met de wereld van de natuurgebieden te combineren zoals het gebruik van containers en hout.

studies naar vogelhut op basis van containers

De oude boomgaard ligt op een prachtige plek aan de Canisvlietse Kreek maar is onzichtbaar en slecht ontsloten. Zo maakt het mo-menteel geen onderdeel uit van een doorgaande route langs de kreek. Daarnaast heeft de boomgaard te kampen met achterstallig onderhoud.

Gezien het formaat van de oude boomgaard en de beheeropgave in combinatie met de bijbehorende budgetten, stellen we voor om niet de hele boomgaard te herstellen, maar binnen een deel van deze oude boomgaard een nieuwe aan te planten en de rest in de huidige staat te laten. Deze ingreep geeft de boomgaard een gezicht naar zowel de Canisvlietse Kreek als naar de weg (Vissersverkorting) en voegt enkele elementen toe zoals een kleine parkeerplek tussen de fruitbomen, een halfverhard pad naar het water en een eenvoudige grote houten bank met uitzicht op de kreek. De bomen kunnen specifieke streeksoorten zijn die bijdragen aan de identiteit. Het gras wordt door schapen begraasd. Het kalken van de stam is een (ook in deze streek toegepaste) manier om vraat tegen te gaan en geeft het tevens een eigen karakter. Door de ontsluiting worden de recreatieve en kleinschalige commerciële mogelijkheden vergroot zoals het plukken en/of verkopen van fruit en de (ver)plaatsing van een natuurcamping.

rietkraag

25 m

zitplek met zicht op kreek

Canisvlietse Kreek

parkeerplaats

halfverhard pad

verkoop fruit in paviljoen

DE WESTDORPSE KREKEN

Documents

Transcript of DE WESTDORPSE KREKEN