De rol van de fysiotherapie bij thuiswonende kwetsbare ouderen · Samenvatting pagina 2 1....
Transcript of De rol van de fysiotherapie bij thuiswonende kwetsbare ouderen · Samenvatting pagina 2 1....
De rol van de fysiotherapie bij thuiswonende
kwetsbare ouderen
Visie van beleidsmakers en adviseurs in de ouderenzorg op de kansen en
bedreigingen voor de fysiotherapie
Hogeschool Utrecht, Faculteit Gezondheidszorg
Verkorte opleiding master fysiotherapie, mei 2013
Irene Leermakers
Rien van Manen
Fenna Morrenhof
Anieta Slagmolen
Lieane Strating
Begeleider: Mariëlle Jans
De rol van de fysiotherapie bij thuiswonende kwetsbare ouderen Pagina 1
Inhoudsopgave
Samenvatting pagina 2 1. Inleiding pagina 3
2. Methode pagina 3
3. Resultaten pagina 6
4. Discussie pagina 11
5. Aanbevelingen pagina 11
Literatuur pagina 13 Bijlage 1 projectplan pagina 14 Bijlage 2 topiclijst interview pagina 19
De rol van de fysiotherapie bij thuiswonende kwetsbare ouderen Pagina 2
Samenvatting
In deze notitie is de visie van een aantal beleidsmakers en adviseurs op de rol van de fysiotherapeut bij thuiswonende kwetsbare ouderen beschreven. Dit is onderzocht door middel van zeven half gestructureerde interviews bij vertegenwoordigers van verschillende organisaties. Uit het resultaat van het onderzoek blijkt dat men de (geriatrie) fysiotherapeut een rol toebedeeld, maar dat deze divers van aard is. De fysiotherapeut moet werken aan meer inhoudelijke ontwikkeling en wetenschappelijke onderbouwing, duidelijke afbakening van het domein en aantonen wat de meerwaarde is van de fysiotherapeut zodat hij een goed onderhandelaar is op de zorgmarkt en de begeerde partij voor organisaties wordt om mee in zee te gaan. De fysiotherapeut kan eraan bijdragen dat de zorg en het welzijn van de thuiswonende kwetsbare oudere van een hoge kwaliteit is, waardoor mogelijk zorgkosten beheersbaar blijven. Om hier goed invulling aan te kunnen geven moet multidisciplinair samenwerken het uitgangspunt zijn. Op het gebied van preventie is ook een rol weggelegd voor de fysiotherapeut, echter vanwege nog onduidelijke financiële gevolgen is nog niet helder hoe hier invulling aan gegeven moet worden. In de visie van beleidsmakers en adviseurs moet er ter ondersteuning van de behandeling door de fysiotherapeut ook gebruik gemaakt worden van technologische ontwikkelingen zoals e-health. Wat betreft domotica en begeleiding op afstand is het één en ander nog in ontwikkeling. Samenvattend zal de fysiotherapeut proactief moeten zijn, zelfinitiatief moeten ontplooien en innovatief moeten zijn bij de behandeling van thuiswonende kwetsbare ouderen.
De rol van de fysiotherapie bij thuiswonende kwetsbare ouderen Pagina 3
1. Inleiding
Door het toenemend aantal ouderen en de stijgende levensverwachting van de groep
ouderen ontstaan er in de toekomst een aantal problemen in de ouderenzorg. Eén van deze
problemen ligt op het gebied van de zorgvoorzieningen. Er is sprake van een dubbele
vergrijzing en er komen steeds meer kwetsbare ouderen (1). Dit zijn ouderen die zowel
lichamelijk als geestelijk minder vitaal zijn. Zij zijn vaak afhankelijk van zorg, maar willen zo
lang mogelijk thuis blijven wonen en stellen de gang naar het verpleeg- of verzorgingshuis
uit. Hierdoor verschuift een deel van de huidige intramurale zorg naar extramurale zorg.
Extramurale zorg kenmerkt zich door een groot aantal zorgaanbieders. Dit betekent dat er
veel verschillende hulpverleners bij de ouderen thuiskomen en dat maakt de coördinatie van
zorg en behandeling complex. De extramurale zorg is hier niet goed op voorbereid en kan
niet altijd goed in spelen op de zorgvraag van de kwetsbare oudere in de thuissituatie (2).
Een oplossing voor het hier bovengenoemde probleem is het bieden van multidisciplinaire
zorg en behandeling aan huis, waarbij de zelfredzaamheid en het welbevinden van de
oudere centraal staat (3). Door de verschuiving van het accent op medische zorg naar
welbevinden (4) zijn zorgprofessionals genoodzaakt om over de muren van hun eigen
discipline heen te kijken en te gaan samenwerken met anderen. Daarnaast is het van belang
dat formele en informele zorg en maatschappelijke voorzieningen goed op elkaar aansluiten.
Om de kosten van de zorg beheersbaar te houden zal er namelijk een verschuiving plaats
vinden van formele naar informele zorg. Beleidsorganisaties, adviseurs in de ouderenzorg en
patiëntenorganisaties erkennen dat bij de verandering van de zorg voor ouderen, een rol is
weggelegd voor de (geriatrie) fysiotherapeut. Medici hebben inmiddels een visiedocument
opgesteld ter bevordering van sterke medische zorg aan kwetsbare ouderen thuis (5).
Binnen de fysiotherapie is er echter nog veel onduidelijkheid over deze rol.
Om hier meer duidelijkheid over te krijgen en om beter in te kunnen spelen op de kansen en
bedreigingen voor de fysiotherapie is deze notitie geschreven. Door middel van kwalitatief
onderzoek, in de vorm van interviews, is getracht een beeld te krijgen van de visie van
beleidsmakers en adviseurs in de ouderenzorg over de rol van de fysiotherapie bij de
behandeling van een groeiende groep thuiswonende ouderen. De probleemstelling van dit
onderzoek luidt: `Wat is de visie van beleidsmakers en adviseurs op het gebied van
ouderenzorg op de rol van de fysiotherapeut bij een groeiende groep thuiswonende
kwetsbare ouderen?’Als subdoel is daarbij gesteld: `Welke kansen en bedreigingen zijn er
voor de fysiotherapie?’
2. Methode Door het afnemen van interviews is onderzoek gedaan naar de visie van beleidsmakers en
adviseurs over de rol van de fysiotherapeut in een veranderende ouderenzorg. Interviews
zijn een goed middel om ideeën en overwegingen van personen te horen en te vergelijken
De rol van de fysiotherapie bij thuiswonende kwetsbare ouderen Pagina 4
en een vooraf geformuleerde probleemstelling te beantwoorden (6) Voorafgaand aan het
onderzoek is een projectplan geschreven (zie bijlage 1). Er zijn in dit onderzoek zeven
interviews afgenomen met een half gestructureerd karakter, waarbij gewerkt is met een
topiclijst (zie bijlage 2). Per topic is gevraagd welke kansen en bedreigingen de geïnterviewde
zag voor de fysiotherapie. Drie geïnterviewden hebben op eigen verzoek de topiclijst
toegestuurd gekregen vóór het interview. De projectgroep bestaat uit vijf leden. Drie leden
hebben de interviews afgenomen, waarbij de rol van interviewer en notulist wisselde per
interview. De interviews zijn afgenomen op de werkplek van de geïnterviewde en de
tijdsduur per interview was 45 minuten. De interviewverslagen zijn opgesteld aan de hand
van geluidsopnames en aantekeningen, die tijdens het interview gemaakt zijn. Deze
geluidsopnames zijn vernietigd na het maken van het verslag. Het interviewverslag is ter
goedkeuring opgestuurd naar de geïnterviewden, zodat zij naar eigen wens het verslag
konden wijzigen. Twee andere projectleden hebben de interviewverslagen per topic
beoordeeld op overeenkomsten en verschillen. De geïnterviewden hebben allen
goedkeuring verleend aan het verspreiden van de notitie binnen de groep verkorte master
fysiotherapie 2012-2013 en de andere geïnterviewden van het onderzoek. Er zijn voor het
onderzoek interviews afgenomen bij beleidsmakers en adviseurs, die op verschillende
niveaus in de ouderenzorg actief zijn (zie figuur 1).
Figuur 1. Niveaus adviseurs en beleidsmakers ouderenzorg ten opzichte van kwetsbare
oudere in de thuissituatie.
Op microniveau is er een goede multidisciplinaire samenwerking tussen zorgaanbieders van
belang. Op mesoniveau spelen gemeenten en welzijns- en zorgorganisaties een belangrijke
rol voor de kwetsbare oudere. Op macroniveau speelt het Koninklijk Genootschap voor
De rol van de fysiotherapie bij thuiswonende kwetsbare ouderen Pagina 5
Fysiotherapie een belangrijke rol in het maken van het beleid voor de fysiotherapie. Op
macroniveau heeft de zorgverzekeraar een steeds groter wordende rol in de financiering van
de (geriatrie)fysiotherapie. In tabel 1 staan de geïnterviewden en hun organisatie vermeld.
Tabel 1 Overzicht van organisaties en functies
Organisatie Doel organisatie Microniveau
1. ProGez o Adviseur
Adviesorganisatie voor multidisciplinaire samenwerking en vernieuwing in de eerste lijns zorg
Mesoniveau
2. Gemeente Borger- Odoorn o Adviseur Wmo
Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo)
3. Interzorg Noord Nederland o Directeur Uitvoering en Innovatie en o Coordinator medische zaken
Interzorg biedt wonen, zorg en dienstverlening aan ouderen vanuit negen locaties in Noord en Midden-Drenthe.
Macroniveau
4. Koninklijk Nederlands Genootschap voor Fysiotherapie (KNGF)
o Relatiemanager KNGF
De beroepsvereniging die de belangen behartigt van aangesloten fysiotherapeuten
5. Nederlandse Vereniging voor Geriatriefysiotherapie (NVFG)
o Bestuurslid (tevens lector Healthy Lifestyle Ageing and Health Care aan de Hanzehogeschool te Groningen)
Een door het KNGF erkende specialistenvereniging met als doel de ontwikkeling en de toepassing van gespecialiseerde fysiotherapie ten behoeve van de gezondheid en het welzijn voor ouderen
6. Zorgverzekeraar
o beleidsadviseur Kwaliteit en
Innovatie van Achmea
Landelijk opererende zorgverzekeraar
Andere belangrijke landelijke organisaties in de ouderenzorg op macroniveau zijn Actiz en
Vilans. Actiz is een organisatie voor zorgondernemers en Vilans is een kenniscentrum voor
langdurige zorg. De vertegenwoordiger van Actiz die benaderd is voor een interview gaf aan
te weinig kennis over het onderwerp te hebben om een bijdrage te kunnen leveren aan het
onderzoek. Door miscommunicatie is het niet gelukt binnen de gestelde tijd van dit project
de visie van Vilans te vragen en te verwerken. Alle andere geïnterviewden waren
enthousiast en bereidwillig tot het geven van een interview over dit onderwerp.
De rol van de fysiotherapie bij thuiswonende kwetsbare ouderen Pagina 6
3. Resultaten De resultaten zijn per topic weergegeven
Kernbegrippen voor de toekomst van de ouderenzorg Het resultaat van de vraag wat de kernbegrippen voor de toekomst van de ouderenzorg zijn is verwerkt in tabel 2.
Tabel 2. Kernbegrippen voor de toekomst in de ouderenzorg
Organisatie Genoemde items KNGF Betaalbaarheid, doelmatigheid en thuissituatie Achmea Zo lang mogelijk vitaal en zelfredzaam Interzorg, med. zaken Kwaliteit en kostenbeheersing ProGez Kwaliteit van leven Interzorg,uitvoering en innovatie
Betaalbaarheid en duurzaamheid
Wmo Eigen kracht ouderen, zelf regie voeren over welzijn/ gezondheid
NVGF Zelfmanagement en zelfregie.
Gevolgen fysiotherapie
Wat betreft de gevolgen voor de fysiotherapie in de 1ste lijns ouderenzorg (tabel 3) ziet het
KNGF met name een bedreiging, een kaalslag, door een terugtredende overheid, een
calculerende klant en zorgverzekeraar. Zorg wordt in de toekomst alleen ingekocht als het
niet anders kan. Men ziet voor de fysiotherapeut een preventieve rol weggelegd om
gezondheidsproblemen en kosten beheersbaar te houden. Het advies is afbakening van het
domein van de fysiotherapie en samenwerking zoeken met collega’s. Dan kan men kennis en
kunde bundelen en is het mogelijk je te onderscheiden op kwaliteit en inhoud. Men ziet de
(geriatrie) fysiotherapeut als coach en casemanager op het gebied van gezondheid en
bewegen, die door het in bewegen krijgen en houden van ouderen gezondheid bevordert.
Tabel 3. Gevolgen voor de fysiotherapie in de 1ste lijns ouderenzorg
Organisatie Genoemde items KNGF Bedreiging, preventieve rol Achmea Grotere preventieve rol Interzorg, med. zaken Afbakenen domein, onderscheiden belangrijk, samenwerken ProGez Meer huisbezoeken, aan huis behandelen en ondersteunen Interzorg,uitvoering en innovatie
Grotere preventieve rol
Wmo Curatieve en preventieve rol NVGF Coachende rol, casemanager gezondheid en bewegen
De rol van de fysiotherapie bij thuiswonende kwetsbare ouderen Pagina 7
Multidisciplinaire samenwerking
Voor de multidisciplinaire samenwerking in de eerste lijn (tabel 4), wordt een coördinerende
en signalerende rol toebedeeld aan de fysiotherapeut op het gebied van gezondheid en
bewegen. Het KNGF geeft als enige aan dat de fysiotherapeut bij uitstek de rol van
zorgregisseur op zich kan nemen. Voor een kwetsbare oudere is het van belang dat
zorgprofessionals problemen signaleren en elkaar weten in te schakelen middels korte
lijnen. Lokale samenwerkingsverbanden met huisartsen, GGZ, paramedici en thuiszorg
kunnen door een gestructureerd aanbod gezondheidswinst boeken, volgens ProGez.
Volgens het NVFG dient er zo min mogelijk hiërarchie in een team zijn. De zorg wordt
gevormd om de oudere. Hiervoor zal men indien nodig de wijk in moeten en men moet af
van het denken in kolommen of hokjes. Multidisciplinaire zorg wordt door allen als
belangrijk gezien, hoewel Achmea aangeeft dat met multidisciplinaire samenwerking de
kosten niet per definitie omlaaggaan.
Tabel 4. Multidisciplinaire samenwerking in de eerste lijn
Organisatie Genoemde items KNGF Fysiotherapeut als zorgregisseur Achmea Belangrijk, niet altijd goedkoper Interzorg, med. zaken Belangrijk ProGez Lokale samenwerkingsverbanden geven gezondheidswinst Interzorg,uitvoering en innovatie
Belangrijk, wel focus houden op hulpvraag oudere
Wmo Buiten hokjes leren denken is belangrijk NVGF Zo min mogelijk hiërarchie in wijkteam
Specialisatie geriatriefysiotherapie
Heeft de geriatriefysiotherapeut een toegevoegde waarde ten opzichte van een algemeen
fysiotherapeut? (tabel 5)Wanneer er sprake is van een complexe hulpvraag ten gevolge van
multimorbiditeit bij ouderen en van multidisciplinaire zorgverlening , kan de
geriatriefysiotherapeut een belangrijke bijdrage leveren. Volgens het KNGF is diagnostiek en
screening de meerwaarde van een geriatriefysiotherapeut. “De kennis bestaat in de
geriatriefysiotherapie met name uit kennis van pathologie, het interfereren van
pathologieën met elkaar en de problematiek die dat veroorzaakt en de medicatie, die daarbij
wordt gebruikt. Dat is de grootste kracht van de geriatriefysiotherapie, die daarmee zijn
positie alleen maar sterker ziet worden.” aldus de Nederlandse Vereniging voor
Geriatriefysiotherapie. Kennis, expertise en het wetenschappelijk valideren van deze kennis
is belangrijk. De geriatriefysiotherapeut moet aansluiting zoeken bij universiteiten en
hogescholen en zich hiermee op de kaart zetten om op inhoudsniveau te weten wat de
behandeling toevoegt aan de kwaliteit van leven. Daarnaast is het van belang je te profileren
in de maatschappij. De master geriatriefysiotherapeut kan hier een actieve rol in spelen door
De rol van de fysiotherapie bij thuiswonende kwetsbare ouderen Pagina 8
mee te denken op wijk- of gemeenteniveau. De zorgverzekeraar zet hier een kanttekening
bij. Zolang het KNGF geen duidelijke taakomschrijving binnen de multidisciplinaire
ontwikkelingen heeft, wordt de geriatriefysiotherapie wordt wel ingekocht als
verbijzondering, maar worden er geen andere afspraken gemaakt en blijft de huisarts de
poortwachter.
Tabel 5. Toegevoegde waarde specialisatie geriatriefysiotherapie
Organisatie Genoemde items KNGF Diagnostiek en screening Achmea Duidelijke taakomschrijving ontbreekt Interzorg, med. zaken Niet alleen richten op inhoudsniveau, ook richten op
positionering in maatschappij ProGez Specialismen zijn er niet voor niets Interzorg,uitvoering en innovatie
Kennis en expertise belangrijk, wel wetenschappelijk valideren
Wmo Te weinig kennis van deze specialisatie NVGF Meerwaarde bij complexiteit
Van zorg naar welzijn
Over de rol van de fysiotherapeut bij de verschuiving van het geven van zorg naar focus op
welzijn zijn de visies wat meer divers(tabel 6). De rol van de fysiotherapeut is volgens het
KNGF een coachende rol. Achmea ziet de fysiotherapeut meer ziet als spelverdeler bij de
interactie tussen zorg en welzijn, en overal een leidende rol voor de huisarts en thuiszorg.
Men ziet de rol van de fysiotherapeut met name inhoudelijk in consultering, diagnosticering
en beoordelen van de thuissituatie, terwijl de directeur uitvoering en innovatie stelt dat de
oudere wel ondersteuning nodig heeft in zelfredzaamheid, maar dat dat niet moet worden
overgenomen. ProGez ziet een verschuiving van zorg naar welzijn, maar benoemt hier niet
specifiek een rol voor de fysiotherapeut.
Tabel 6. Rol van fysiotherapeut bij verschuiving geven van zorg naar focus op welzijn
Organisatie Genoemde items KNGF Coachende rol Achmea Spelverdeler bij interactie zorg en welzijn Interzorg, med. zaken Consulterend, diagnosticerend, beoordeling thuissituatie ProGez Geen specifieke rol voor de fysiotherapeut Interzorg,uitvoering en innovatie
Coördinerende rol niet overnemen van oudere
Wmo Te weinig kennis over deze rol NVGF Meer kijken naar participatie
Technologische ontwikkelingen
Op de vraag of technologische ontwikkelingen een rol kunnen spelen bij kwetsbare ouderen
De rol van de fysiotherapie bij thuiswonende kwetsbare ouderen Pagina 9
thuis (tabel 7), wordt unaniem geantwoord dat een elektronisch cliëntendossier(ECD) veel
mogelijkheden biedt in de multidisciplinaire verslaglegging, monitoring en doorkoppeling
van gegevens naar derden. De ontwikkeling van domotica, ter ondersteuning van de
zelfredzaamheid, is niet meer te stoppen. De vraag is of de fysiotherapeut niet de kennis
moet laten bij de deskundigen op dit gebied. Een andere ontwikkeling is e-health en het
begeleiden op afstand. Het oefenen van een cliënt met behulp van een interactief
beeldscherm is een interessante ontwikkeling. Hier zijn nog geen betaaltitels voor bij de
zorgverzekeraar. De kracht van de fysiotherapeut blijft echter het contact van mens tot
mens, aldus de directeur innovatie en uitvoering van Interzorg.
Tabel 7. Technologische ontwikkelingen.
Organisatie Genoemde items KNGF ECD, domotica geeft ondersteuning oudere Achmea ECD, steeds meer zorg vanuit ICT georganiseerd, nog geen
betaaltitels voor e-health Interzorg, med. zaken ECD, mogelijk in toekomst web-based behandelen ProGez ECD, domotica niet weg te denken, niet voor iedere oudere Interzorg,uitvoering en innovatie
ECD, E-health als ondersteuning
Wmo ECD, stimuleert multidisciplinair overleg NVGF ECD, wetenschappelijke evidentie belangrijk
Vergoedingen Over de beweegredenen om beslissingen te nemen ten aanzien van vergoedingen voor
fysiotherapie in de 1e lijn bij kwetsbare ouderen geven de meeste geïnterviewden aan dat
het gebied van preventie belangrijk is (tabel 8). Er zijn hiervoor nog geen betaaltitels
ontwikkeld door de Nederlandse Zorg autoriteit (NZa) en het is nog niet bekend of het
directe schadelastvermindering op langere termijn geeft. Het wordt wel als belangrijk gezien
(“kosten aan de achterkant terugverdienen”), doordat mogelijk op lange termijn zorgkosten
in de tweede en derde lijn bespaard kunnen worden. De fysiotherapeut wordt gezien als een
gebrekkige onderhandelaar met zorgverzekeraars en andere financiers, omdat ze hun
krachten niet bundelen. De NVGF en Interzorg (medische zaken) zien extra
betaalmogelijkheden voor het multidisciplinair werken, als dat leidt tot meer kwaliteit en het
optimaliseren van het zorg- en behandeltraject. Door het KNGF worden aangetoonde
doelmatigheid, transparantie en een afgebakend domein genoemd voor vergoeding van de
(geriatrie) fysiotherapie.
Tabel 8. Vergoedingen fysiotherapie
Organisatie Genoemde items KNGF Doelmatigheid aantonen, afbakenen domein
De rol van de fysiotherapie bij thuiswonende kwetsbare ouderen Pagina 10
Achmea Nog geen betaaltitels voor preventie Interzorg, med. zaken Krachten meer bundelen in onderhandelingen ProGez Overleg verschillende partijen(WMO/zorgverz) belangrijk Interzorg,uitvoering en innovatie
Bij preventie aantonen dat schadelast vermindert
Wmo Samenwerken en overleggen met zorgverzekeraar NVGF Multidisciplinair werken vergoeden bij aantonen van meer
kwaliteit
Toekomst ouderenzorg
Hoe ziet de fysiotherapie bij kwetsbare thuiswonende ouderen er over 10 jaar uit? Langer
thuis blijven wonen houdt in dat kwetsbare ouderen gezonder en mobieler moeten blijven.
Naast de zorg zal er preventie van zorg zijn. De fysiotherapie heeft zijn plek veroverd op het
gebied van preventie. Zorgverzekeraars zullen daar steeds meer in gaan investeren om te
voorkomen dat de kosten hoger worden, als iemand in de tweede of derde lijns voorziening
wordt opgenomen. Er zal dan wel bewijs moeten zijn dat de behandeling effect heeft op de
gezondheid en welzijn van mensen. Multidisciplinair handelen en thuis behandelen zijn een
vanzelfsprekendheid (zie tabel 9).
Tabel 9. Fysiotherapie bij kwetsbare thuiswonende ouderen over 10 jaar.
Organisatie Genoemde items KNGF Specialisten met ondersteuning van algemeen
fysiotherapeuten Achmea Preventie belangrijk om zorg of toename zorgvraag te
voorkomen Interzorg, med. zaken Mensen kiezen voor deskundigheid, specialisaties ProGez Naamsbekendheid belangrijk, onderscheidend vermogen Interzorg,uitvoering en innovatie
Belangrijke plek op gebied van preventie
Wmo Meer thuisbezoeken, belangrijke rol bij bewegen van ouderen NVGF Casemanager, samen met oudere op zoek naar het beste
Kort samengevat ziet men kansen voor de fysiotherapeut, met een duidelijke
taakomschrijving, die in overleg gaat met collega's en andere zorgprofessionals en proactief
is in het zoeken naar financiering van programma's ter preventie van zorg. Voor een
geriatriefysiotherapeut liggen de kansen in het gezond en mobiel houden van de kwetsbare
oudere met een complexe hulpvraag ten gevolge van multimorbiditeit. Bedreigingen zijn er
voor de fysiotherapeut, die in zijn eigen comfortzone blijft van de reguliere behandeling en
zijn krachten niet gaat bundelen op zowel lokaal niveau als in de onderhandeling met de
zorgverzekeraar en de gemeente.
De rol van de fysiotherapie bij thuiswonende kwetsbare ouderen Pagina 11
4. Discussie
In het resultaat van het onderzoek wordt geadviseerd om als fysiotherapeut samen te
werken met lokale zorgprofessionals en collega’s om zo kennis en kunde te bundelen. Vanuit
de eigen beroepsgroep zijn de grote kaders voor multidisciplinaire samenwerkingsverbanden
bekend, maar de invulling blijft een vorm van lokaal pionieren. Ervaringen van goed lopende
pilots worden nog maar mondjesmaat gedeeld. Verder is het de vraag of goed lopende
projecten in een regio ook toe te passen zijn in stedelijke gebieden met bv. meer allochtone
ouderen. Mogelijk had een interview met een vertegenwoordiger van Actiz of Vilans hier
informatie over kunnen geven.
Verschuiving van intramurale naar extramurale zorg betekent verschuiving in de financiële
budgetten van AWBZ, zorgverzekeraars en Wmo. De financiering zal meer regionale
verschillen vertonen, als het gaat om financiering door de gemeenten. Financiering door de
zorgverzekeraar zal landelijk bepaald worden en hangt af van de keuze van een cliënt voor
een pakket vaneen bepaalde zorgverzekeraar. De verschuiving van financiële budgetten zal
de komende jaren actueel blijven op de politieke agenda en ligt daarmee allerminst vast.
Het zal de ondernemende fysiotherapeut moeite kosten om zicht te houden op deze
complexe financiering bij het vinden van de juiste financiering voor behandelingen en
andere beweeginterventies.
Er zijn op dit moment veel lopende onderzoeksprojecten in Nederland, gericht op kwetsbare
ouderen thuis. Op de website van het Nationaal Programma Ouderenzorg(NPO) zijn een
aantal projecten te vinden. ZonMw coördineert o.a. een project, waarin 75-plussers gevolgd
worden tijdens en na het volgen van een functioneel oefenprogramma thuis om te zien wat
het effect is op zelfredzaamheid (7). De uitkomsten van dit project en ander projecten
kunnen een grote invloed hebben op de toekomst van de fysiotherapie bij kwetsbare
ouderen.
5. Aanbevelingen
Er moet geïnvesteerd worden in de wetenschappelijke onderbouwing van het effect van de
interventie fysiotherapie bij de kwetsbare oudere in de thuissituatie wat betreft de kwaliteit
van leven, de beperking van gezondheidsproblemen en de mogelijke kostenreductie op
langere termijn.
De fysiotherapeut werkzaam in de thuissituatie moet proactief op zoek gaan naar
samenwerking met collega’s en andere zorgprofessionals. Dit levert bundeling van kennis en
kunde op. Hierbij moet geïnvesteerd worden in multidisciplinaire samenwerking en het
aantonen van de toegevoegde waarde hiervan. De aanbeveling om meer samen te werken
De rol van de fysiotherapie bij thuiswonende kwetsbare ouderen Pagina 12
geldt ook voor de verschillende organisaties die er in Nederland zijn op het gebied van
ouderenzorg.
Voor de geriatriefysiotherapeut is een heldere taakomschrijving en een duidelijke
afbakening van het domein, vanuit de beroepsgroep van belang. De geriatriefysiotherapeut
kan zich onderscheiden van de algemeen fysiotherapeut door te profileren in screening en
diagnostiek bij ouderen met multimorbiditeit.
Bij het ontwikkelen van preventieprogramma’s voor ouderen in de thuissituatie zal
nadrukkelijk aangetoond dienen te worden dat ze leiden tot kostenreductie in de zorg.
Om zijn bestaansrecht te houden in de behandeling van de kwetsbare oudere thuis dient de
fysiotherapeut op zoek te gaan naar innovatieve behandelmogelijkheden al of niet met
behulp van ICT. Hierbij is het noodzakelijk om uit de eigen comfortzone van de reguliere
behandeling te stappen en op de hoogte te blijven van nieuwe ontwikkelingen en
financieringsmogelijkheden in de ouderenzorg. Het is raadzaam hiervoor deskundig advies in
te winnen bij adviseurs op dit terrein.
Literatuur
1. Campen van C. Kwetsbare ouderen. Publicatie Sociaal en Cultureel Planbureau
2011
De rol van de fysiotherapie bij thuiswonende kwetsbare ouderen Pagina 13
2. CSO, de koepel voor ouderenorganisaties, Nederlandse Federatie van Universitair
medische centra(NFU) en ZonMw. Toekomstige ouderenzorg; kernwaarden,
opbrengsten en perspectief. Januari 2012
3. Raad voor de Volksgezondheid en Zorg. Redzaam ouder Zorg voor niet-redzame
ouderen vraag om voorzorg door iedereen. Den Haag,2012
4. Actiz,organisatie voor zorgondernemers. Deltaplan ouderenzorg. Utrecht,
september 2012
5. Koninklijke Nederlandsche Maatschappij ter bevordering der Geneeskunst(KNMG).
Sterke medische zorg voor kwetsbare ouderen. KNMG, maart 2010
6. Baarda DB, de Goede MPM en Teunissen J. Basisboek Kwalitatief Onderzoek.
Groningen,Wolters-Noordhoff 2005.
7. www.nationaalprogrammaouderenzorg.nl
De rol van de fysiotherapie bij thuiswonende kwetsbare ouderen Pagina 14
Bijlage 1 Projectplan
De rol van de fysiotherapie bij thuiswonende kwetsbare ouderen
Datum opgesteld: 01-04-2013
Projectgroepleden: Irene Leermakers, Rien van Manen, Fenna Morrenhof, Anieta Slagmolen
en Lieane Strating
1. Inleiding: Vraagstelling, achtergrond en aanleiding project
Door de toenemende vergrijzing, de economische crisis en het feit dat ouderen meer
zeggenschap willen over de zorg en behandeling die zij krijgen is het niet mogelijk om de
organisatie van de zorg op de huidige manier voort te zetten. De zorg wordt onbetaalbaar en
de kwaliteit van leven van leven van de oudere moet meer het uitgangspunt vormen voor
het geven van zorg en behandeling.
Hiervoor is het wenselijk dat er een verschuiving komt van het medische model, wat in de
huidige langdurige zorg nog vaak het uitgangspunt is, naar het vergroten van de
zelfredzaamheid van ouderen door alleen professionele zorg in te zetten als dat echt nodig
is. Het accent komt zo meer te liggen op welzijn in plaats van zorg; hierdoor zal de kwaliteit
van leven van de oudere verbeteren.
Ook is het de wens van veel ouderen met een zorgvraag om zo lang mogelijk thuis te blijven
wonen. De fysiotherapeut zal als professional vaak betrokken zijn bij deze ouderen en speelt
een belangrijke rol bij het stimuleren van de zelfredzaamheid. Om een kwalitatief goede
invulling te kunnen geven aan deze rol is het wenselijk dat de fysiotherapeut op de hoogte is
van wat er van hem verwacht wordt door beleidsmakers en adviseurs op het gebied van zorg
en behandeling van ouderen in de thuissituatie. Wat zijn de ideeën van de beleidsmakers
over de vormgeving hiervan in de praktijk? En waar liggen de kansen en bedreigingen voor
de fysiotherapie?
In dit onderzoek wordt door middel van interviews onderzocht wat de visie van
beleidsmakers is over de rol van de fysiotherapeut bij de groeiende groep kwetsbare
ouderen in de thuissituatie. Het resultaat wordt verwerkt in een notitie en een presentatie.
2. Doelstelling
De doelstelling van het onderzoek is een beter beeld te krijgen van de positionering van de
fysiotherapie bij kwetsbare ouderen in de thuissituatie. Om dit te bereiken wordt
onderzocht wat er verwacht wordt door beleidsmakers en adviseurs in de ouderenzorg van
de fysiotherapeut die de oudere thuis behandelt.
Het resultaat en de aanbevelingen van het onderzoek worden gecommuniceerd binnen de
groep verkorte master fysiotherapie 2012-2013 en de geïnterviewden voor het onderzoek.
3. Resultaten
Voor het resultaat van het onderzoek worden interviews gehouden met beleidsmakers en
De rol van de fysiotherapie bij thuiswonende kwetsbare ouderen Pagina 15
adviseurs in de ouderenzorg. Het resultaat hiervan wordt verwerkt in een notitie en een
presentatie.
4. Afbakening
Er is gekozen voor het interviewen van beleidsmakers en adviseurs omdat zij
verantwoordelijk zijn en/of inspraak hebben voor het uitzetten van het beleid in de
ouderenzorg. In de verschillende beleidsstukken zijn de grote lijnen wel beschreven, maar is
weinig terug te vinden over de uitvoering van het beleid en de consequenties voor de
fysiotherapie. Dit is het aspect wat wij willen onderzoeken. De consequenties van dit beleid
voor andere disciplines worden niet meegenomen in dit onderzoek.
5. Programma van Eisen
Het schrijven van een notitie, uiterste inleverdatum 15 mei 2013, en een presentatie over
het onderzoek op 15 mei 2013 voor de doelgroep fysiotherapeuten. De notitie en de
presentatie moeten voldoen aan de eisen en op pagina 86 van de klapper verkorte opleiding
Master fysiotherapie module 4 van de Hogeschool Utrecht. De beoordelingscriteria staan op
pagina 92 en 93 van dezelfde klapper. De notitie telt voor 75% mee in het eindcijfer van de
module en de presentatie voor 25%. De totale beoordeling moet voldoende zijn. Uitkomst
onderzoek moet helder en bruikbaar zijn voor collega fysiotherapeuten en beleidsmakers en
adviseurs in de ouderenzorg.
6. Risicoanalyse
Risico Maatregel Verantwoordelijk
Uitval projectgroeplid Taken opnieuw verdelen allen
Onvoldoende tijd Doelen bijstellen allen
Probleem en doelstelling zijn
niet helder genoeg
verduidelijking allen
Plannen interviews lukt niet
afgesproken tijdspad
Minder interviews
Andere personen
interviewen
allen
Projectgroepleden houden
zich niet aan gemaakte
afspraken
Elkaar hier op aanspreken allen
Te weinig bruikbare
informatie uit interviews
Evalueren en bijstellen
interview vragen
allen
De rol van de fysiotherapie bij thuiswonende kwetsbare ouderen Pagina 16
7. Fasering en planning van tussenresultaten
Fase (Tussen)resultaten/
producten
Startdatum Einddatum Wie?
1. Initiatieffase Projectplan schrijven 24-03-2013 03-04-2013 Anieta
Opstellen actielijsten 13-03-2013 Einde
project
Anieta
Bespreken projectplan 03-04-2103 allen
Doelstelling formuleren
(SMART)
13-03-2013 03-04-2013 allen
Indeling taken 13-03-2013 03-04-2013 allen
2. Definitiefase State of the art(oriënteren
op literatuur, experts,
protocollen)
13-03-2013 03-04-2013 allen
Oriënteren op IMRaD
model voor project
13-03-2013 25-03-2013 allen
Opstellen interview
vragen
28-03-2013 03-04-2013 allen
Selectie te interviewen
personen
28-03-2013 03-04-2013 allen
Bespreken methodiek
interviews
03-04-2013 Rien Lieane Anieta
Plannen interviews 04-04-2013 16-04-2013 Rien Lieane
Anieta
Uitvoeren interviews 08-04-2013 25-04-2013 Rien Lieane
Anieta
De rol van de fysiotherapie bij thuiswonende kwetsbare ouderen Pagina 17
Maken verslagen
interviews
na elk
interview
27-04-2013 Rien Lieane
Anieta
Evalueren interviews 24-04-2013 27-04-2013 allen
3. Ontwerpfase Schrijven inleiding
onderzoek/notitie
(concept)
24-03-2013 10-04-2013 Lieane
Schrijven methode
(concept)
27-03-2013 12-04-2013 Fenna
Lezen verslagen
interviews
16-04-2013 03-05-2013 Irene
Fenna
Schrijven resultaat
(concept)
24-04-2013 03-05-2013 Irene
Fenna
4. Voorbereidingsfase Schrijven discussie
(concept)
24-04-2013 03-05-2013 Irene
Fenna
Schrijven
samenvatting(concept)
08-05-2013 12-05-2013 Lieane
Anieta
Voorbereiden presentatie 24-04-2013 12-05-2013 Irene
Fenna
Feedback geven notitie 03-05-2013 10-05-2013 Rien Lieane
Anieta
5. Realisatiefase Opstellen definitieve
notitie
11-05-2013 14-05-2013 Irene
Fenna
Uitvoeren presentatie 15-05-2014 Irene
6. Implementatie/
nazorg/evaluatie
Afronden notitie 14-05-2013 allen
Verspreiden notitie Vanaf
15-05-2013
Rien Lieane
Anieta
IMRaD= Inleiding Methode Resultaat and Discussie SMART=Specifiek Meetbaar Acceptabel
Realistisch Tijdsgebonden
De rol van de fysiotherapie bij thuiswonende kwetsbare ouderen Pagina 18
8. Projectbeheersing
8.1 Tijd
De tijd wordt bewaakt door het actueel houden van een actielijst en deze te mailen naar de
projectgroepleden door Anieta. Bij vertragingen wordt overlegd met elkaar over de
maatregelen om dit op te vangen.
8.2 Kwaliteit
De kwaliteit wordt beheerst door tijdens onderwijsdagen (03-04 en 24-04) de voortgang van
het onderzoek te evalueren en indien nodig maatregelen te nemen om aan te zorgen dat het
aan de eisen en beoordelingscriteria voldoet. Daarnaast regelmatig contact van de leden
telefonisch, via mail, skype en Dropbox.
De rol van de fysiotherapie bij thuiswonende kwetsbare ouderen Pagina 19
Bijlage 2 Topiclijst interviewvragen
1. Wat zijn voor u de kernbegrippen voor de toekomst van de ouderenzorg in
Nederland op dit moment? Welke onderdelen zijn voor u van belang?
2. Wat zijn de gevolgen voor de fysiotherapie?
3. Hoe ziet u de rol van de fysiotherapie in samenwerkingsverbanden in de eerste lijn,
zoals een multidisciplinair wijkteam? Wie heeft welke rol/ kan welke rol invullen?
4. Wat is uw mening over de specialisatie binnen de fysiotherapie voor deze groep
ouderen(geriatriefysiotherapie)? Heeft dit een toegevoegde waarde?
5. Verschuiving van geven van zorg naar focus op welzijn, wat kan de rol van de
fysiotherapeut zijn bij de zelfredzaamheid van ouderen thuis?
6. Welke rol kunnen technologische ontwikkelingen en ICT spelen op het gebied van
fysiotherapie bij ouderen in de thuissituatie?
7. Wat zijn beweegredenen om beslissingen te nemen ten aanzien van vergoeding
fysiotherapie in de eerste lijn voor deze doelgroep?
8. Hoe ziet de fysiotherapie in Nederland bij de groep thuiswonende ouderen er over
tien jaar uit?
www.geriavitaalfysiotherapie.nl