De modernisering van de wetgeving inzake auteursrechten in ...€¦ · “auteursrecht” is uit...
Transcript of De modernisering van de wetgeving inzake auteursrechten in ...€¦ · “auteursrecht” is uit...
FaculteitRechtsgeleerdheid
UniversiteitGent
Academiejaar2016-2017
Demoderniseringvandewetgevinginzakeauteursrechtenindedigitaleeenheidsmarkt
Masterproefvandeopleiding‘Masterinderechten’
Ingedienddoor
EvelienDucheyne
(studentennr.01104279)
Promotor:BenDepoorter
Commissaris:SvenHöppner
Lawandtechnologyproduce,together,akindofregulation
ofcreativitywe'venotseenbefore.
-LawrenceLessig
i
VOORWOORD
DezemasterproefkwamtotstandinhetkadervanhetbehalenvanhetdiplomaMasterin
de Rechten aan de Universiteit Gent. Het schrijven van deze masterproef was een zeer
leerrijkeervaringenheeftmijninteressevoorhetauteursrecht indedigitalewereldalleen
nogmaarversterkt.
Graagwil iknogeenaantalmensenbedanken. Indeeersteplaatsgaatmijndankuitnaar
mijn promotorBenDepoorter, diemijmet raadendaadbijgestaanheeft omdit boeiend
onderwerpuitteschrijven.
Verderwilikmijnoudersbedanken,diemijdemogelijkheidgegevenhebbenomrechtente
studeren. Inhetbijzonderwil ikmijnpapabedanken,diemedoorheende jarenmetalles
geholpen heeft , onder andere taken nalezen, raad geven over hoe ik dingen beter kan
aanpakken,enz.
Endanzijnerooknogeenheleboelvrienden,dieeengrotesteunwarentijdensdezelange
enlastigeschrijfperiode.Bedankt,StephanieMartens,voorjeaangenamegezelschapinde
bibliotheek,voordeaanmoedigingenalsikhetnietmeerzagzittenenvoorhetnalezenvan
mijnmasterproef.Ookbedankt IsoldeMattartenElianeVanDerCruyssenvooralle steun
tijdens deze lange tocht. Het schrijven van deze masterproef verliep hierdoor een stuk
vlotter.
DucheyneEvelien,
12mei2017.
ii
INHOUDSTAFEL
DEEL1.PROBLEMATIEKVANDEAUTEURSRECHTENINDEDIGITALEEENHEIDSMARKT......31.Situeringvanhetauteursrechten...............................................................................3
1.1Auteursrechten...........................................................................................................31.2HetABCvanhetauteursrecht....................................................................................5
1.2.1Wat?....................................................................................................................51.2.2Wie?....................................................................................................................71.2.3Hoe?....................................................................................................................7
1.3Belangvanhetauteursrechtinhetdigitaletijdperk?................................................92.Belemmeringenenbeperkingenvanhethuidigeregelgevendkaderopdeeenheidsmarkt............................................................................................................10
2.1Hetprobleemvandeterritorialeaardvanhetauteursrecht...................................112.2Beperktegeografischebeschikbaarheidvandeonlinedienst.................................132.3Deuitzonderingenenbeperkingenzijnonaangepastaandeonlineomgeving.......152.4Anderebelemmeringen............................................................................................15
3.AanpassingvanhetEuropeeskader.........................................................................163.1Oplossing?...............................................................................................................163.2Geschiedenisdigitaleinternemarkt.........................................................................183.3Strategievooreendigitaleinternemarkt................................................................20
3.2.1Pijler1:InheelEuropaeenbeteretoegangtotdigitalegoederenendienstenvoorconsumentenenbedrijven................................................................................203.2.2Pijler2:Gunstigeengelijkevoorwaardenscheppenvoordigitalenetwerkeneninnovatievediensten..................................................................................................213.2.3Pijler3:Eenmaximaalgroeipotentieelvoordedigitaleeconomie...................22
3.4Moderniseringvanhetauteursrecht........................................................................224.AfdwingingvandeauteursrechtenindeEuropesedigitaleeenheidsmarkt..............23
4.1Inleiding....................................................................................................................234.2Handhavingsmaatregelen.........................................................................................244.3Toepasbarewetgevingvoordehandhavingvandeauteursrechten.......................264.4Bevoegderechtsmacht.............................................................................................284.5Deidentiteitvandedader........................................................................................284.6Sancties.....................................................................................................................294.7Analyse.....................................................................................................................29
DEEL2.AUTEURSRECHTRICHTLIJN...................................................................................311.Inleiding...................................................................................................................312.Europeserichtlijnen.................................................................................................323.Huidigwetgevendkader..........................................................................................34
3.1Infosoc-richtlijn:beknopteinhoud...........................................................................343.2Rechtspraakinverbandmetderichtlijn...................................................................373.3Noodzaaktotherzieningvanderichtlijn..................................................................383.4IseenEuropeseeenheidsvergunningvoorhetauteursrechtdeoplossing(Europeansinglecopyrighttitle)?....................................................................................................39
4.Voorsteltoteennieuweauteursrechtrichtlijn..........................................................414.1Algemenebepalingen...............................................................................................424.2Maatregelenomuitzonderingenenbeperkingenaantepassenaandedigitaleengrensoverschrijdendeomgeving....................................................................................43
4.2.1UitzonderingenenbeperkingenindeInfosoc-richtlijn.....................................43
iii
4.2.2Uitzonderingeninhetvoorsteltotauteursrechtrichtlijn..................................464.3Maatregelenomdelicentieverleningteverbetereneneenruimeretoegangtotinhoudteverzekeren.....................................................................................................48
4.3.1Werkendienietmeerindehandelzijn(“out-ofcommerceworks”)...............484.3.1.1Begrippenverweesdewerkenenout-ofcommerce..................................484.3.1.2DevoorstellenvanEuropeseCommissieaangaandedewerkendienietmeerindehandelbeschikbaarzijn.......................................................................494.3.1.3Verweesdewerken....................................................................................51
4.3.2Toegangtotenbeschikbaarheidvanaudiovisuelewerkenopplatformenvoordiensten-op-aanvraag(video-on-demand-platforms)...............................................51
4.3.2.1On-demanddienstenonderdeInfosoc-richtlijn........................................524.3.2.2VoorstellenvandeEuropeseCommissieaangaandedeon-demanddiensten.................................................................................................................52
4.4Maatregelenomdegoedewerkingvandemarktvoorauteursrechtenteverzekeren......................................................................................................................53
4.4.1Beschermingvanperspublicaties:problematiek..............................................534.4.2RechtenoppublicatiesindeInfosocenontwerprichtlijn.................................544.4.3Bepaaldevormenvangebruikvanbeschermdeinhouddooronlinediensten.55
4.4.3.1Problematiek..............................................................................................554.4.3.2Voorstelauteursrechtrichtlijn....................................................................574.4.3.3Artikel14vanderichtlijn2000/31/EC(“Safe”harbour”).........................57
4.4.4Billijkevergoedingvanauteursenuitvoerendekunstenaarsincontracten.....594.5SamenvattingvandevoorstellenvandeEuropeseCommissie...............................60
5.Geo-blocking............................................................................................................62
DEEL3.EVALUATIEVANDEVOORSTELLEN.......................................................................641.Problematiekvandemededelingaanhetpubliekinhetkadervandehyperlinks....65
1.1Mededelingaanhetpubliek.....................................................................................651.2Problematiekrondhyperlinks..................................................................................67
1.2.1Hyperlinksnaarlegaalmateriaal.......................................................................681.2.2HyperinksnaarIllegaalmateriaal......................................................................69
1.2.2.1Hyperlinksopmultimediaspelers..............................................................691.2.2.2Hyperlinksnaarillegaalmateriaalgeplaatstdoorgewoneburgersofdoorbedrijven................................................................................................................69
1.3Hyperlinksdieeennieuwemededelingaanhetpubliekvormen............................711.4Samenvattendetabel...............................................................................................721.5IndirecteaansprakelijkheidinEU-auteursrecht.......................................................731.6Conclusie..................................................................................................................74
2.Voorgesteldewijzigingvandebeperkteaansprakelijkheidvoordeverlenervaneendienstvandeinformatiemaatschappij(ISP).................................................................75
2.1VerenigdeStaten......................................................................................................752.2Problemenmethetvoorsteltotnieuweauteursrechtrichtlijn................................762.3Kritiekophetvoorstel..............................................................................................792.4Conclusie..................................................................................................................81
3.Perspublicatiesinhetvoorstelvanauteursrechtrichtlijn..........................................813.1Eenvergoedingvoordigitaleperspublicatie............................................................813.2Kritiekophetvoorstel..............................................................................................833.3Conclusie..................................................................................................................85
4.Uitputtingvanderechten,secundairemarktene-books.........................................864.1Problematiek............................................................................................................864.2DeInfosoc-richtlijn...................................................................................................864.3AnalogiemetSoftware.............................................................................................87
iv
4.4E-books.....................................................................................................................884.4.1Uitlenenvane-books........................................................................................894.4.2Overdraagbaarheideninteroperabiliteitvane-books......................................90
4.5SituatieindeVerenigdeStaten................................................................................914.6Conclusie..................................................................................................................92
5.Videodiensten.........................................................................................................925.1ToegangtotenbeschikbaarheidvanEUaudiovisuelewerkenopVideoondemandplatformen......................................................................................................................935.2Gebruikvanbeschermdeinhouddiedoorgebruikersophetinternetgezetwerd.945.3Heruitzendingvanomroepprogramma’sviaIPTV....................................................945.4Conclusie..................................................................................................................97
6.Billijkevergoeding...................................................................................................976.1Problematiekvandebillijkevergoeding..................................................................976.2Collectievebeheersvennootschappen.....................................................................986.3Conclusie................................................................................................................100
7.Anderetekortkomingen.........................................................................................1018.Geo-blockingenOverdraagbaarheid......................................................................102
8.1Relevantie...............................................................................................................1028.2Beschikbaarheidvandeonlinedienstineenbepaaldterritorium.........................1038.3Principevanoverdraagbaarheid.............................................................................1038.4Conclusieoverdraagbaarheid.................................................................................106
DEEL4.CONCLUSIE........................................................................................................107
DEEL5.BIBLIOGRAFIE....................................................................................................1091.WETGEVING...........................................................................................................109
1.1Internationaal.........................................................................................................1091.2EuropeseUnie........................................................................................................109
1.2.1Europeesrechterlijkenormen.........................................................................1091.2.1.1Andere.....................................................................................................111
1.2.2Voorbereidendedocumenten.........................................................................1121.3Nationaal................................................................................................................113
2.RECHTSPRAAK........................................................................................................1142.1HofvanJustitie.......................................................................................................1142.2HofvanCassatie.....................................................................................................115
3.RECHTSLEER...........................................................................................................1153.1Boekenenverzamelwerken...................................................................................1153.2Tijdschriften............................................................................................................1183.3Onlinebronnenenoverigeliteratuur.....................................................................120
1
INLEIDING
De wijze waarop de consument boeken, muziek of films koopt is het laatste decennium
grondig veranderd. De traditionele aankopen in de lokale winkel hebben moeten wijken
voordedownloadsviahet internet.Decreatievaneenconnectievedigitale internemarkt
gaat zich steedsmeerop socio-cultureleeneconomischevlakkenmanifesteren.Goederen
en diensten worden steeds meer via het internet verhandeld. Dit is echter vooral ook
toepasselijkvoorauteursrechtelijkbeschermdewerkenzoalshetaanschaffenvane-books,
het downloaden vanmuziek, de consumptie van video-on-demand, het fenomeen van de
nieuwsaggregatoren (bijv. Google News), enz.. Een bijzondere karakteristiek van de
internetmarkt is het grensoverschrijdend karakter, dat in contrast staat met het
territorialiteitsbeginselvanauteursrechten.AnderzijdsgeldenbinnendeEuropeseUniede
principesvanniet-discriminatieenvanvrijverkeervangoederenendiensten.Het internet
kentgeengrenzenendeonlinemarktindeUnieisversplinterd.
Met de komst van de digitale markt en de wereldwijde internettoegang is niet enkel de
omvang van de potentiële afnemers van auteursrechtelijk beschermd materiaal enorm
toegenomen. Ook de toegankelijkheid is sterk vereenvoudigd: iedereen kan dit materiaal
met een simpele muisklik binnenhalen. Vooral jongeren kijken steeds minder analoge
televisie,maarwensentoegangtotinhoud,onlineenzondergrenzen.
Deze verschuiving van de toegangswijze (toegang tot het internet i.p.v.
eigendomsverwerving) heeft een enorme impact op de wijze waarop de rechten worden
geïnd: de legale verwerving van een auteursrechtelijk beschermdwerk en hetmaken van
eenkopiemoetenplaatsmakenvoordetoegangtotvergundediensten.Dewijzewaaropde
auteursrechtengeïndwordenmoetdezeevolutievolgen.Dewetgevingmoetophaarbeurt
debijzonderhedenvandezemarkttendensentijdigimplementeren.
Ook België moet het afdwingen van de auteursrechten voortdurend aanpassen en
moderniseren. De digitale markten zijn immers continu aan verandering onderhevig. Er
komensteedsmeernieuwetechnologieën,nieuwe‘businessmodels’ennieuwepraktijken
bij.Wemoeten de enormemogelijkheden van de digitale technologie, die geen grenzen
kent, gebruiken.Daartoe zullenwedemoedaandedagmoeten leggenomaf te stappen
2
van de nationale compartimentering van de auteursrechten. Het auteursrecht moet
gemoderniseerdwordeninhetlichtvandedigitalerevolutie.
In deze masterproef wordt onderzocht hoe de bescherming van de auteursrechten
evolueert in de digitale eenheidsmarkt. Indeel 1 gaanwe in op de problematiek van de
digitaleeenheidsmarkt.Wegaaneersthetbegripauteursrechtensitueren,omzoeenbeter
beeldtekrijgenoverwathetbegrip“auteursrechten”nujuist inhoudt.Vervolgensworden
deproblemenmetbetrekkingtothethuidigEuropeesregelgevendkadergeschetstenwordt
denoodzaaktotaanpassingvandewetgevingaandeonlineomgeving indeverfgezet.Er
wordtook ingegaanopdenoodzaaktoteenefficiënthandhavingsbeleid,dataantoontdat
eenverdereharmonisatievandenationalewetgevingenindeEUnoodzakelijkis.Vervolgens
concentrerenweonsindeel2opdenieuweontwerprichtlijnvanhetauteursrecht,omdan
indeel3dezeontwerprichtlijnuitvoerigteevalueren.
Omdatdezemasterproefinhetvoorjaarvan2017klaarmoetzijn,zalhetonmogelijkzijnom
deevolutievanallewetgevendevoorstellentotopheteindetevolgen.Hetkomtervooral
opaanomdeverschillendeoptiesdieoptafelliggentegenoverelkaaraftewegen,kritisch
tebeoordelenenteevalueren.EenvoortdurendetoetsingaandeEuropeserechtspraak is
ookbijzonderbelangrijk.
3
DEEL 1. PROBLEMATIEK VAN DE AUTEURSRECHTEN IN DE DIGITALE
EENHEIDSMARKT
1.Situeringvanhetauteursrechten
1.1Auteursrechten
Het is van belang om even stil te staan bij het begrip “auteursrecht”. Het begrip
“auteursrecht” isuitonzemaatschappijnietmeerweg tedenken.Wanneer je ‘smorgens
ontwaaktmetjewekkerradio,evenlaterdenieuwsberichtendoorneemtenlateropdedag
naar de bioscoop gaat, worden telkens bepaalde rechten van auteurs, journalisten,
componisten, omroeporganisaties, enz.. geëxploiteerd. Het is dus een realiteit waar
iedereen regelmatigmee geconfronteerd wordt.1Deze voorbeelden zijn voornamelijk van
toepassingindeanalogewereld.Dezelfdemogelijkhedenomauteursrechtenteexploiteren
worden ook aangeboden in de digitale wereld. Het aanbod op het internet is nog veel
groter. Je kunt gemakkelijk met je iPad, smartphone of laptop online kranten lezen,
woordenboeken raadplegen, films ‘on demand’ bestellen enz. De mogelijkheden zijn
eindeloos.Jammergenoegziteraanalditgebruiksgemakookeenkeerzijde:bijdemeeste
toepassingenzijnernamelijkauteursrechteninhetspel,dieheelvaakmiskendworden.Het
groeiende succes van ‘Facebook’, ‘e-books’ en andere applicaties die door de groeiende
technologiemogelijk zijn gemaakthebbende relevantie vanhet auteursrechtalleenmaar
vergroot.2
Het auteursrecht laat zich kenmerken door een aantal eigenschappen, die
gemeenschappelijk zijn aan alle intellectuele eigendomsrechten. Intellectuele
eigendomsrechtenkunnen ingedeeldworden inenerzijdsde industriëleeigendomsrechten
enanderzijdsdeauteursrechtensensu lato.Onderde industriëleeigendomsrechtenhoren
bijvoorbeeldhetoctrooirecht,hetmerkenrecht,hetkwekersrecht,debeschermingvande
handelsnaam,..Onderauteursrechtensensulatovallendeauteursrechtensensustricto,de
1K.VANDERPERRE,E.LIEVENSenD.VOORHOOF,“Handboekauteursrecht”,AcademiaPress,editie2015-2016,p1.2M.C.JANSSENSenH.VANHEES,“Auteursrecht@internet”,Kortrijk-Heule,UitgeverijUGA,2012,p11-12.
4
naburige rechten, de bescherming van databanken en de auteursrechtelijke bescherming
vancomputerprogramma’s.3
Hieronder gaanwe een overzicht geven van de kenmerken die het auteursrecht typeren.
Deze kenmerken zijn tevens kenmerken die het auteursrecht gemeen heeft met het
intellectueleeigendomsrecht.
Ten eerste is het auteursrecht eenmonopolierecht.4Het is voor iedereen verboden jouw
creatietegebruiken.Voorjouisereenmonopolie,voorderesteenverbod.Deauteurisin
principedeenigediekantoelatenofkanweigerendatzijnwerkgebruiktwordt.
Ten tweede ishetaaneenieder tegenstelbaar.5Menkannietoproependat zenietwisten
dat hetwerk auteursrechtelijk beschermdwas, ook alwasmen ter goeder trouwenwist
menhetechtniet.Hetisbeschermd,dusiedereenmoetervoorzichtigmeeomspringen.
Een derde algemeen kenmerk is de beperking van het auteursrecht in tijd en ruimte.6
Auteursrechten blijven bestaan tot 70 jaar na het overlijden van de auteur.7Zowel de
morelerechtenalsdevermogensrechtenvervallennadezedoordewetbepaaldeperiode.8
Dezebeperktehoudbaarheidvanhetauteursrechtisbelangrijkomeenmaatschappelijkeen
culturele vooruitgang te verzekeren, zodat nieuwe creaties kunnen ontstaan.9Eenmaal de
doordewetbepaaldeperiodeverstrekenis,valthetwerkinhetpubliekdomein.Vanafdan
maghetwerkvrijbewerkt,opofuitgevoerd,gekopieerdenverspreidworden.Hetwerkkan
na deze termijn dan ook vrij op het internet beschikbaar worden gesteld. 10 Dit is
bijvoorbeeldhetgevalmetdemuziekvanBeethoven.
Een laatste algemeen kenmerk is “de overdraagbaarheid” van het auteursrecht. Het
auteursrechtisvatbaarvooroverdracht.Ditkandoordezogenaamdeauteurscontracten.Er3H.VANHEES,“Cursus:Hetrechtvandeintellectueleeigendom”,Gent,UniversiteitGent,2015,hoofdstuk1p3-4.4H.VANHEES,“Cursus:Hetrechtvandeintellectueleeigendom”,Gent,UniversiteitGent,2015,hoofdstuk1p.5;A.REID,“Claimingthecopyright“,YaleLaw&PolicyReview,Vol.34,Issue2(2016),p428.5H.VANHEES,“Cursus:Hetrechtvandeintellectueleeigendom”,Gent,UniversiteitGent,2015,hoofdstuk1p5.6L.BOSSUYT,“Eenkritischeanalyseoverdenoodzakelijkheidvanintellectueleeigendomsrechteninde21steeeuw”,Gent,onuitgegeven,2013,p15.7ArtikelXI166,§1WER;A.REID,“Claimingthecopyright“,YaleLaw&PolicyReview,Vol.34,Issue2(2016),p427.8A.BERENBOOM,“Lenouveaudroitd’auteur“,Brussel,Larcier,2008,p324.9M.C.JANSSENSenH.VANHEES,“Auteursrecht@internet”,Kortrijk-Heule,UitgeverijUGA,2012,p48.10M.C.JANSSENSenH.VANHEES,“Auteursrecht@internet”,Kortrijk-Heule,UitgeverijUGA,2012,p48–49.
5
kunnen twee soorten auteursrechten worden gekwalificeerd: je hebt enerzijds de
vermogensrechten en anderzijds demorele rechten. De vermogensrechtenmaken het de
auteurmogelijk om hetwerk te exploiteren,11terwijl demorele rechten de intieme band
tussendeauteurenzijnwerkbeschermt.12Devermogensrechtenverschillenvandemorele
rechtendoorhetfeitdatzevrijovergedragenofinlicentiekunnengegevenworden.13Deze
overdrachtkangeheelofgedeeltelijkzijn.14Deauteurkanernamelijkvrijoverbeschikken.
De morele rechten zijn niet voor overdracht vatbaar, deze zijn volgens de wet
onvervreemdbaar.15Desondanksiseenlicentieverleningwelmogelijk.
1.2HetABCvanhetauteursrecht
Nadatwehierbovenkortdealgemenekenmerkenvanhetauteursrechtbeschrevenhebben,
gaanwe hieronder kort in op het ABC van het auteursrecht.We bespreken kortwat het
auteursrecht precies inhoudt, wie het auteursrecht verkrijgt en hoe auteursrechtelijke
beschermingkanverkregenworden.
1.2.1Wat?
Het object van het auteursrecht is moeilijk te definiëren. Geen enkele nationale of
internationale bron geeft een sluitende definitie vanwatwe kunnen beschouwen als een
auteursrechtelijke creatie. In artikel XI. 165 van het Wetboek Economisch Recht (hierna
WER)16wordtgesprokenover“werkenvan letterkundeenkunst”.Alswedanverdergaan
kijken zienwedat in artikelXI. 172WER17eendefinitiewordt gegevenoverwateronder
werkenvan“letterkundeenkunst”moetenverstaan.DeBelgischewetgeverheeftgekozen
voor een open omschrijving om het begrip af te bakenen. Deze tendens zien we ook
terugkeren in internationale regelgeving; bijvoorbeeld bij de Conventie van Bern van 9
september1886.Ditiseenbelangrijkmultilateraalverdragdathandeltoverauteursrechten.
In artikel 2.1 van dit verdrag18vindenwe een niet-exhaustieve lijst van creaties die vallen
11H.VANHEES,“Eenjuridischeanalysevandegrondslagen,inhoudendraagwijdtevanauteursrechtelijkeexploitatiecontracten”,Maklu,1993,p10.12P.MARTENS,“Mediarechtvoorjournalisten”,Garant,2005,p77.13ArtikelXI167§1,lid1,tweedezinWER;F.BRISONenH.VANHEES,“HuldeboekJanCorbet:deBelgischeauteurswet.Artikelsgewijzecommentaar”,Larcier,2009,p26.14ArtikelXI167§1lid1,eerstezinWER.Ditwerdreedsmeermaalsbevestigdinderechtspraak.ZieCass.13februari1941,Pas.1941,I,40.15ArtikelXI165§2,lid1WER.16Meerspecifiek:ArtikelXI165,§1,lid1en§2,lid1WER.17Artikel172§1,lid1WER:onderwerkenvanletterkundewordtverstaandegeschriftenvanwelkeaardook,alsmedelessen,voordrachten,redevoeringen,prekenofanderemondelingeuitingenvandegedachte.18Determ“werkenvanletterkundeenkunst”omvatallevoortbrengselenophetgebiedvanletterkunde,wetenschapenkunst,welkeookdewijzeofdevormvanuitdrukkingzij,zoalsboeken,brochures,enandere
6
onderdeterm“werkenvanletterkundeenkunst”.Zekiezenhiervooreenniet-exhaustieve
lijst wat, er op duidt dat ze ook hier gekozen hebben voor een open omschrijving. Het
voordeel van de open omschrijving of niet-limitatieve opsomming van “werken van
letterkundeofkunst”isdatnieuwevormenvaninformatieproductenvoorbeschermingvia
het auteursrecht in aanmerking kunnen komen.19De open bescherming heeft wel het
nadeeldathetafbakingscriteriumbijzondervaagblijftendathetvaakmoeilijkuittemaken
iswelkwerknuauteursrechtelijkebeschermingkrijgtenwelkniet.20
Uitde rechtsleer21en rechtspraak22kunnenweafleidendateen “werk van letterkundeen
kunst” aan twee cumulatieve voorwaarden 23 moet voldoen opdat het als
beschermingswaardigkanwordenbeschouwd.Teneerstemoetdecreatiegematerialiseerd
zijn.Een louter ideeofconcept isnietvoldoendeombescherming tekrijgen.Het idee,de
creatieof eengedachte kandus alleenauteursrechtelijkebescherming krijgenalshet een
concretevormheeft,24waardoorhetgeschiktisomteworden(mede-)gedeeld.25
Ten tweede is het belangrijk dat het werk origineel is. De creatie of het idee moet een
concreteoriginelevormhebben.26Belangrijkhierbij isdatheteenmenselijkecreatiemoet
zijn.27Een schilderij dat gemaakt wordt door een kat is geen werk en kan aldus niet
auteursrechtelijkbeschermdworden.Criteriazoalsdeartistiekewaarde,denieuwheidvan
een werk of de omvang van het werk worden niet in rekening gebracht om een werk
auteursrechtelijktebeschermen.
geschriften;voordrachten,toespraken,prekenenanderewerkenvandienaard;toneelwerkenofdramatisch-muzikalewerken;choreografischewerkenenpantomimes;muzikalecompositiesmetofzonderwoorden;cinematografischewerken,waarmeevolgenseensoortgelijkewerkwijzeuitgedruktewerkenworden.gelijkgesteld;werkenvanteken-,schilder-bouw-,beeldhouw-,graverenlithografeerkunst;fotografischewerken,waarmeevolgenseensoortgelijkewerkwijzeuitgedruktewerkenwordengelijkgesteld;werkenvantoegepastekunst;illustratiesenaardrijkskundigekaarten;tekeningen,schetsenenplastischewerken,betrekkinghebbendeopdeaardrijkskunde,detopografie,debouwkundeofdewetenschappen.”19K.VANDERPERRE,E.LIEVENSenD.VOORHOOF,“Handboekauteursrecht”,AcademiaPress,editie2015-2016,p36.20K.VANDERPERRE,E.LIEVENSenD.VOORHOOF,“Handboekauteursrecht”,AcademiaPress,2014,p41.21A.BERENBOOM,“Lenouveaudroitd’auteuretlesdroitsvoisins”,Brussel,Larcier,2008,p57.22BevestigddoorhetHofvanCassatieinzijnarrestvan11maart2005.23B.SPRINGAELenL.MASSON,“Watverstaatdefiscusonderauteursrechten?”,Fiscoloog,2009,afl1144,1.24H.VANHEES,“Auteursrechtineennotendop”,Garant,1998,p15.25A.BERENBOOM,“Lenouveaudroitd’auteuretlesdroitsvoisins”,Brussel,Larcier,2008,nr34.26H.VANHEES,“Auteursrechtineennotendop”,Garant,1998,p16.27H.VANHEES,“Auteursrechtineennotendop”,Garant,1998,p17.
7
1.2.2Wie?
Wie het auteursrecht verkrijgt is niet geharmoniseerd. Elk land heeft verschillende regels
daaromtrent. InBelgiëvindenwedezebepalingterugonderartikelXI.170,eerste lidWER.
Het komt erop neer dat de effectieve maker van het werk de bescherming van het
auteursrecht krijgt. Ditmoet een fysiek persoon zijn.28Aldus kan een rechtspersoonnooit
een originele auteursrechthebbende zijn. 29 Een rechtspersoon kan namelijk geen werk
creërendateenpersoonlijkestempeldraagt.Een rechtspersoonkanweldeverkrijgervan
hetauteursrechtworden,maarenkel fysiekepersonenkunnendeoorspronkelijkeauteurs
zijn.Derechtspersoonkanhetauteursrechtbekomenvandenatuurlijkepersoon.30Ditkan
viaeenovereenkomstofingevolgeeenwettelijkebepalingdieindeoverdrachtvoorziet.
Maar wat als iemand de opdracht krijgt om een auteursrechtelijk beschermd werk te
maken?Wieisdandeauteur?Danwordtdeuitvoerdervanhetwerkbeschouwdalsauteur,
deopdrachtgeverisgeenauteur.Indiendeopdrachtgeverwelwilgezienwordenalsauteur,
danmoethijditexplicietopnemenineenaannemingsovereenkomst.31Alsdewerkgeveraan
zijn werknemer vraagt om een werk te maken dan is hetzelfde principe toepasbaar als
hierboven.Derechtenkomentoeaandewerknemer,alsdewerkgeverdeauteursrechten
wilbekomen,moethijdezelatenverlenenbijcontract.32
1.2.3Hoe?
Zodra de creatie voldoet aan de voorwaarden van bescherming, krijgt de auteur
bescherming.Decreatieopzichdoethetauteursrechtontstaan.33Hetisnietnodigomhet
recht te registeren. Hierin onderscheidt het auteursrecht zich van andere intellectuele
eigendomsrechten.34 Bij merken kan je pas merkbescherming krijgen als je de nodige
procedures gevolgd en betalingen verricht hebt.35Van zodra de auteur voldoet aan de
28H.VANHEES,“Cursus:Hetrechtvandeintellectueleeigendom”,Gent,UniversiteitGent,2015,hoofdstuk2p10.29H.VANHEES,“Auteursrechtineennotendop”,Garant,1998,p22.30J.KEUSTERMANS,P.BLOMMEenM.FLAMME,“Auteursrecht-Capitaselecta”,Larcier,2015,Hoofdstuk3p1.31H.VANHEES,“Auteursrechtineennotendop”,Garant,1998,p24.32H.VANHEES,“Hetrechtvandeintellectueleeigendom”,Gent,UniversiteitGent,2015,hoofdstuk2p11;F.BRISONenH.VANHEES,“HuldeboekaanJanCorbet:deBelgischeauteurswet.Artikelsgewijzecommentaar”,Larcier,2009,p29–30.33Artikel5.2vandeBernerConventievoordebeschermingvandewerkenvanletterkundeenkunstvan9september1886verbiedtzelfhetgenotofdeuitoefeningvanhetauteursrechtaanenigeformaliteitteonderwerpen.(Hierna:ConventievanBern).34F.BRISONENH.VANHEES,“HuldeboekaanJanCorbet:deBelgischeauteurswet.Artikelsgewijzecommentaar”,Brussel,Larcier,2009,p7.35H.VANHEES,“Cursus:Hetrechtvandeintellectueleeigendom”,Gent,UniversiteitGent,2015,hoofdstuk2p10.
8
beschermingsvoorwaardenvanhetauteursrechtkrijgthijauteursrechtelijkebescherming.36
Ditprincipekanookteruggevondenwordenop internationaalniveau.Volgenshetverdrag
vandeConventievanBern iseenwerkautomatischbeschermd,ookalsergeenexpliciete
vermeldingophetwerkterugtevindenisdathetauteursrechtelijkbeschermdis.37
Hoewel het auteursrecht geen formele voorwaarden kent, worden er in de praktijk toch
vaakformelemaatregelengetroffenomdeauteursrechtelijkewerkenbetertebeschermen.
Ten eerste bestaat de mogelijkheid om het werk te deponeren bij de notaris voor
authentieke vaststelling. Het werk kan aangebodenworden bij de notaris onder gesloten
omslag.Sindskortkanditookdigitaal.Dezedeponering isvooralnuttigomdeperiodeof
datumvandecreatietebewijzen.38
Ten tweede is er ook demogelijkheid omhetwerk te deponerenbij de FODEconomie.39
Dezeoptiewordtindepraktijknietzoveeltoegepast,alhoeweldezeoptieveelgoedkoperis
dan deponering bij de notaris. De derde optie is het idepot bij het Benelux Bureau voor
Intellectueleeigendom(BBIE).40Dezeoptiebestaatsindsenkelejaren.Hetidepotgeefteen
wettelijkbewijsdathetideeopeenbepaaldmomentalbestond.
Ten laatste heb je nog het aanbrengen van een zogenaamd ‘copyright notice’. Deze
vermelding heeft in België geen enkele juridische waarde41, maar kan wel dienen als
naamsvermelding, waardoor het vermoeden van titulariteit ontstaat. 42 Om
auteursrechtelijke bescherming te verkrijgen, moest dit teken tot 1989 verplicht vermeld
worden op alle werken die in de Verenigde Staten gepubliceerd werden. 43 Toen de
VerenigdeStatentoetradentothetVerdragvandeConventievanBernwerdditafgeschaft.
Hetaldannietaanbrengenvande ‘copyrightnotice’ is indeVerenigdeStatenalleennog
36K.VANDERPERRE,E.LIEVENSenD.VOORHOOF,“Handboekauteursrecht”,AcademiaPress,2014,p41.37Artikel5.2vandeConventievanBern.38J.KEUSTERMANS,P.BLOMMEenM.FLAMME,“Auteursrecht-Capitaselecta”,Larcier,2015,Hoofdstuk3p1.39http://economie.fgov.be/nl/ondernemingen/Intellectuele_Eigendom/Innovatie_en_IE/bewijs_creatiedatum/#.WQTdkRRLXgI,laatstgeraadpleegd12oktober2016.40K.VANDERPERRE,E.LIEVENSenD.VOORHOOF,“Handboekauteursrecht”,AcademiaPress,editie2015-2016,p31.41P.D’HOINEenB.PATTYN,“Tijd,evolutieenduuzaamheid:Handhavingvanhetauteursrechtophetinternet“,UniversitairePersLeuven,2013,p319.42J.KEUSTERMANS,P.BLOMMEenM.FLAMME,“Auteursrecht-Capitaselecta”,Larcier,2015,Hoofdstuk3p2.43http://www.iusmentis.com/auteursrecht/spoedcursus/vereisten/#formaliteiten,laatstgeraadpleegdop12oktober2016.
9
maarvereistom“punitivedamages” tebekomen.44Ookalheefthetcopyright tekengeen
juridischewaarde,tochheeftdittekenweldegelijkenignut.Teneerstekanjebijinbreuken
eenhogere schadevergoeding eisen, omdat de verweerder geachtwordt opdehoogte te
zijn van het feit dat het werk auteursrechtelijk beschermd is. Ten tweede wordt het
regelmatignoggebruiktalsafschrikkingsmiddelomaantetonenaandegebruikersvanhet
werk dat hetwerk auteursrechtelijk beschermd is. Hoewel het symbool dus juridisch niet
verplichtis,wordthetindepraktijktochsterkaanbevolen:hetcreëertimmerseenwettelijk
vermoedenvan“houderschap”.45
1.3Belangvanhetauteursrechtinhetdigitaletijdperk?
Doorheende300-jarigegeschiedenis,heefthetauteursrechtzichsteedsaangepastaande
technologische veranderingen met behoud van de essentiële juridische en economische
principes.Dezetendenskonbehoudenwordentotophetmomentdathetinternetaanzijn
opmars begon.46Door de komst van het nieuwe digitale tijdperk zijn er veel problemen
bijgekomen op vlak van het auteursrecht. De opkomst van het digitale tijdperk gebeurde
snellerdandeaanpassingvandeverouderdewetgevingomtrentauteursrechten,waardoor
dehoudersvanrechtenvaakonbeschermdachterbleven.Ookdegroteonenigheidoverhoe
men deze rechten moet verdedigen en toepassen brengt deze groep mensen vaak in
onverdedigbaresituaties.
SteveGreenfieldenGuyOsbornvattendeproblematiekbetreffendedeauteursrechtenen
deopkomstvanhetnieuwedigitaletijdperkalsvolgtsamen:
“Whiletechnologycreatesexcitingnewpossibilitiesofproduction,disseminationand
consumption,aperhapsunwelcomebyproduct is thata raftofnew legalproblems
newneedstobeconsidered.”47
Naast de velemogelijkheden die het internet ons biedt, vormt het tegelijkertijd ook een
bedreigingvoorauteursrechthebbenden.48Bijdemeeste toepassingenophet internet zijn
auteursrechteninhetspel.Demogelijkheidomophetinterneteeninbreuktebegaan,zelf
44J.KEUSTERMANS,P.BLOMMEenM.FLAMME,“Auteursrecht-Capitaselecta”,Larcier,2015,Hoofdstuk2p2.45M.C.JANSSENSenH.VANHEES,“Auteursrecht@internet”,Kortrijk-Heule,UitgeverijUGA,2012,p17.46L.MARSHALLenS.FRITH,“MusicandCopyright”,Routledge,2003,p67.47S.GREENFIELD&G.OSBORN,“CopyrightLawandPowerintheMusicIndustry”inS.FRITHenL.MARSHALL,“Musicandcopyright”,Edinburgh,EdinburghUniversity,2004,p89-90.48F.GOTZENenMC.JANSSENS,“Wegwijsinhetintellectueeleigendomsrecht”,Brugge,VandenBroele,2009,p63.
10
al is de inbreuk onbewust, is zeer groot.49Vandaar dat we regelmatig auteurs, zangers,
muzikanten etc. in de media zien opduiken met klachten over de ontoereikende
bescherming die het auteursrecht binnen de digitale wereld biedt.50Ze ijveren voor een
verstrengingvanderegelsenvragenaandachtvoorhetnadeeldatzeondervindenvanhet
digitale tijdperk.Aandeanderekant zijnerde internetgebruikersdie vanmening zijndat
het auteursrecht een spelbreker is, die de grenzelozemogelijkheden vanhet internet aan
bandenlegt.Sommigevragenzichdanookafofhetauteursrechtnietbeterafgeschaftzou
worden.51 LeeMarshallenSimonFrithzijnhetdaarnietmeeeens.Zijzijnvanmeningdatde
huidigediscussieoverhetauteursrechtnietmoetgaanoverhetaldannietbestaanervan,
maarofhetzoukunnenwerkenineendigitalewereld:
“Thecurrentdebateaboutcopyrightlaw,however,isnotwhetherornotitshould
existbutif,inthedigitalera,itcanpossiblywork.”52
Indezemasterproefgaanweonstoespitsenoverhoehetauteursrechtkanwerkenineen
snel evoluerend digitaal tijdperk.We gaan kijken welk wetgevend kader vandaag de dag
nodigisombeschermingtegevenaanauteurswaarvanhunwerkenonlineterbeschikking
worden gesteld. Hierbij is het belangrijk dat er gezochtwordt naar een evenwicht tussen
enerzijds de belangen van de auteurs wiens creatieve werk bescherming geniet en
anderzijdshetpubliekdatdezewerkenraadpleegt.53ErmoeteenEuropeeskaderkomendie
debelangenvanbeidepartijentenvollebeschermt.
2.Belemmeringenenbeperkingenvanhethuidigeregelgevendkaderopde
eenheidsmarkt
De digitale wereld laat zich kenmerken door snel opeenvolgende technologische
ontwikkelingen. 54 Door deze ontwikkelingen is het mogelijk geworden om beschermd
materiaal online te raadplegen. De consument moet niet meer naar de winkel gaan om
49M.C.JANSSENSenH.VANHEES,“Auteursrecht@internet”,Kortrijk-Heule,UitgeverijUGA,2012,p11-12.50http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/cultuur%2Ben%2Bmedia/muziek/1.2534964,laatstgeraadpleegdop17februari2017.51P.D’HOINEenB.PATTYN,“Tijd,evolutieenduurzaamheid:Handhavingvanhetauteursrechtophetinternet“,UniversitairePersLeuven,2013,p316.52L.MARSHALLenS.FRITH,“MusicandCopyright”,Routledge,2003,p67.53C.NARD,M.MADISON,M.MCKENNAenD.BARNES,“TheLawofIntellectualProperty”,NewYork,WoltersKluwerLawenBusiness,2011,p5.54https://www.rijksoverheid.nl/binaries/rijksoverheid/documenten/publicaties/2016/11/04/fiche-4-richtlijn-auteursrechten-in-de-digitale-eengemaakte-markt/fiche-4-richtlijn-auteursrechten-in-de-digitale-eengemaakte-markt.pdf
11
boeken,filmsofmuziektekopen,maarkanzenugewoondownloadenviahetinternet.We
worden geconfronteerdmet eennieuwe realiteit, de onlinewereld.Deze nieuwe realiteit
vraagt een aanpassing vanhet huidig regelgevend kader op Europeesniveau.Wemerken
dat er vandaag nog teveel obstakels zijn waardoor we geconfronteerd worden met
afzonderlijke online markten, terwijl we zouden moeten streven naar een eengemaakte
Europese markt.55Er zijn nog heel wat belemmeringen56van diverse aard die verwijderd
dienentewordenomtekunnenkomentotdeverwezenlijkingvaneeneengemaaktrechtop
Europeesniveau.
2.1Hetprobleemvandeterritorialeaardvanhetauteursrecht
Eénvandebelangrijksteobstakelvoorharmonisatieistevindeninhetterritoriaalkarakter
van het auteursrecht.57Sinds de jaren ‘80 heeft de Europese Commissie een ambitieus
programma voorgesteld om een harmonisatie te verkrijgen van het auteursrecht en de
naburige rechten.Hetdoel vanditprogrammawasomdeongelijkheden tussenhet recht
van de verschillende landen van de Unieweg tewerken. Het programma voorzag in een
aantal richtlijnen58diehetmogelijkmoestenmakenomuniformiteit tecreëren tussenhet
recht van de verschillende landen van de Unie, zodat een interne markt gecreërd kon
worden. Bij die harmonisatie heeft men echter één belangrijk obstakel over het hoofd
gezien, namelijk de problematiek van de territoriale aard van het auteursrecht. 59 Het
auteursrechtindeUnieisvandaagdedagnogsterkgelinktaandegeografischegrenzenvan
delanden.60Auteursrechtenzijndusnauwverbondenmethetprincipevanterritorialiteit.61
55Debegrippen‘internemarkt’en‘eengemaaktemarkt’wordenindeliteratuurvaakdoorelkaargebruikt.Indezemasterproefmogenzedusookalsonderlingverwisselbaarbegrepenworden.56COPENHAGENECONOMICS:“TheEconomicImpactofAEuropeanDigitalSingleMarket”,March2010,finalreport,p5.57M.RICOLFI,“TowardsaEUCopyrightCode?AconceptualFramework”,BocconiLegalPapers,2015,Vol.5,p2-3.58Richtlijn91/250/EECvandeRaadvan14mei1991betreffendederechtsbeschermingvancomputerprogramma's,Richtlijn93/98/EECvandeRaadvan29oktober1993betreffendedeharmonisatievandebeschermingstermijnvanhetauteursrechtenvanbepaaldenaburigerechten,Richtlijn96/9/ECvanhetEuropeesParlementenvandeRaadvan11maart1996betreffendederechtsbeschermingvandatabanken,Richtlijn2001/29/ECvanhetEuropeesParlementendeRaadvan22mei2001betreffendedeharmonisatievanbepaaldeaspectenvanhetauteursrechtendenaburigerechtenindeinformatiemaatschappij,Richtlijn2001/84/ECvanhetEuropeesParlementendeRaadvan27september2001betreffendehetvolgrechttenbehoevevandeauteurvaneenoorspronkelijkwerk,Richtlijn92/100/EECvandeRaadvan19november1992betreffendehetverhuurrecht,hetuitleenrechtenbepaaldenaburigerechtenophetgebiedvanintellectueleeigendom.59B.HUGENHOLTZ,“Copyrightwithoutfrontiers:theproblemofterritorialityinEuropeancopyrightlaw”,inhetboekvanE.DERCLAYE,“ResearchHandbookontheFutureofEUCopyright“,EdwardElgarPublishing,2009,p12.60I.STAMATOUDIenP.TORREMANS,“EUCopyrightLaw:ACommentary”,EdwardElgarPublishing,2014,p992;A.M.MARINESCU,“EUDirectivesinthefieldofcopyrightandrelatedrights”,LexETScientiaInternationalJournal,Vol.22,Issue1(2015),p50.
12
Ditprincipezitingebakkeninartikel5vanhetverdragvandeConventievanBern.62Ookde
Europese rechtspraakbevestigde63dit inhet Largardèrearrest64,waareenDuitseantenne
(SenderFellsberg)gebruiktwerddooreenFransradiostationominFrankrijkuittezenden.
DaaroordeeldehetEuropeseHofdatdeDuitsewetgevingtoepasbaarwas inDuitslanden
deFransewetgevinginFrankrijk.
Deenigestructurelewetgevendeoplossingvoorhetprobleemvandefragmentatievande
marktdoordeterritorialeaardvanhetauteursrechtendenaburigerechtenistevindenin
de “Satelliet- en kabelrichtlijn”.65Sinds 1993 beschikken we over deze richtlijn.66In deze
richtlijnwerdenaspectenvanhetauteursrechttenaanzienvansatellietomroependoorgifte
viadekabelgeregeld.
Voor de verbruiker van auteursrechtelijke beschermde werken geldt normaliter het
territorialiteitsprincipe dat de rechten verworvenmoeten zijn voor die gebiedenwaar de
“ontvangst” doorgaat. 67 De satelliet- en kabelrichtlijn brak met dit principe. Voor de
satellietomroepenbetekentderichtlijndatalleauteursrechtelijkeverplichtingeninhetland
van herkomst van het programma geregeld moeten worden, voor het ganse
bedekkingsgebied van hun doorgifte in Europa.68De vergoeding van de rechthebbenden
wordtberekendophetkijk-enluisterpubliekindielandenwaarersatellietontvangstis.
Voor kabeloperatoren betekent de richtlijn dat er verplicht onderhandeld wordt met de
rechthebbenden via overkoepelende collectieve beheerinstellingen. Rechthebbenden
61Verslagvan24juni2015overdetenuitvoerleggingvanRichtlijn2001/29/EGvanhetEuropeesParlementendeRaadvan22meibetreffendedeharmonisatievanbepaaldeaspectenvanhetauteursrechtendenaburigerechtenindeinformatiemaatschappij.(Hiernaverslagvan24juni2015overdetenuitvoerleggingvanRichtlijn2001/29/EG)http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//TEXT+REPORT+A8-2015-0209+0+DOC+XML+V0//NL,laatstgeraadpleegdop8april2017.62Zieartikel5(1)vandeConventievanBern,denationalebehandelingiséénvandebasisprincipesvaninernationaleverdragen.63B.HUGENHOLTZ,“Copyrightwithoutfrontiers:theproblemofterritorialityinEuropeancopyrightlaw”inhetboekvanE.DERCLAYE,“ResearchHandbookontheFutureofEUCopyright“,EdwardElgarPublishing,2009,p18.64HVJ14juli2005,C192/04,LargardèreActiveBroadcasttegenSociétépourlaperceptiondelarémunérationéquitable(SPRE)enGesselschaftzurVerwertungvonLeistungsschutzrechtenmbH(GVL),ECLI:EU:C:2005:475(viaCuria)65B.HUGENHOLTZ,“Copyrightwithoutfrontier:theproblemofterritorialityinEuropeancopyrightlaw”inhetboekvanE.DERCLAYE,“ResearchHandbookontheFutureofEUCopyright“,EdwardElgarPublishing,2009,p22.66Richtlijn93/83/EEGvandeRaadvan27september1993totcoördinatievanbepaaldevoorschriftenbetreffendehetauteursrechtennaburigerechtenophetgebiedvandesatellietomroependedoorgifteviadekabel.(Hierna:richtlijntotcoördinatievanbepaaldevoorschriftenbetreffendehetauteursrechtennaburigerechtenophetgebiedvandesatellietomroependedoorgifteviadekabel)67Artikel1.2,b)vanderichtlijntotcoördinatievanbepaaldevoorschriftenbetreffendehetauteursrechtennaburigerechtenophetgebiedvandesatellietomroependedoorgifteviadekabel.68M.RICOLFI,“TowardsaEUCopyrightCode?AconceptualFramework”,BocconiLegalPapers,2015,Vol.5,p5.
13
kunnen de rechten voor de heruitzending dus enkel uitoefenen via een collectieve
beheerinstelling.Omroeperskunnenhunprogramma’senheruitzendingendirectvergunnen
aan de kabelmaatschappijen. Er is ook een zogenaamd uitgebreid effect: indien
rechthebbenden hun rechten niet overgedragen hebben aan een collectieve
beheerinstelling, wordt de beheerinstelling die de rechten van de betreffende categorie
beheert, vermoed om ook die rechten te beheren van deze rechthebbenden. Sinds de
aanname van deze richtlijn is dus enkel een licentie in het thuisland van de
satellietuitzending mogelijk. In theorie is hier een Europeese audiovisuele ruimte voor
satellietuitzendingen gecreëerd en marktfragmentatie langs de nationale grenzen
vermeden.69
Om te kunnen komen tot een eengemaakte markt zal er een herziening van het
auteursrechtmoetkomendiedehinderpaalvandeterritorialiteitzalmoetenaanpakken.70
Zolangernietsgedaanwordtaandeterritorialeaardvanhetauteursrechtendenaburige
rechten zal de golf van harmonisatie die de laatste decennia actief is maar heel weinig
kunnenbereiken.71
2.2Beperktegeografischebeschikbaarheidvandeonlinedienst.
Een tweede belemmering voor een eengemaakte markt is de problematiek omtrent de
geografischebeschikbaarheid vanonlinediensten. Consumentenworden vaakde toegang
geweigerd tot online diensten om geografische redenen. Dit druist echter in tegen de
doelstellingenvandehuidigeauteursrechtrichtlijnvan22mei2001(hiernaInfosoc-richtlijn)
om de vier vrijheden van de interne markt ten uitvoer te leggen. 72 De territoriale
fragmentatie in de Europese Unie belet de grensoverschrijdende overdraagbaarheid en
handel.73Vooral op het domein van de muzieksector is dit probleem bijzonder actueel.
Consumentenwillenvrijkunnenbeschikkenovereentoegangtotbetalendeonlinediensten
69B.HUGENHOLTZ,“Copyrightwithoutfrontiers:theproblemofterritorialityinEuropeancopyrightlaw”inhetboekvanE.DERCLAYE,“ResearchHandbookontheFutureofEUCopyright“,EdwardElgarPublishing,2009,p22.70EUcopyrightreform:Revisitingtheprincipleofterritoriality,http://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/BRIE/2015/568348/EPRS_BRI(2015)568348_EN.pdf71B.HUGENHOLTZ,“Copyrightwithoutfrontiers:theproblemofterritorialityinEuropeancopyrightlaw”inhetboekvanE.DERCLAYE,“ResearchHandbookontheFutureofEUCopyright“,EdwardElgarPublishing,2009,p18.72Verslagvan24juni2015overdetenuitvoerleggingvanRichtlijn2001/29/EG.73A.RENDA,F.SIMONELLI,G.MAZZIOTTIenG.LUCHETTA,“PolicyoptionsforimprovingthefunctioningandefficiencyoftheDigitalsinglemarketinthefieldofCopyright”,November2015,p4.
14
wanneerzedoorheendeEuropeseUniereizen,zelfsindienhetgebiednietbehoorttothet
landwaarvooreenvergunningbekomenwerd.
Dezeproblematiekvandebeschikbaarheidvaneenonlinedienstineenbepaaldterritorium
kan het best aangetoondworden aan de hand van een illustratie. Een van de bekendste
voorbeeldenvooronlinestreamingdienstenvanmuziekwerken isSpotify.De landenwaar
SpotifybeschikbaarisstaanaangegevenopdewebsitevanSpotify74.Nietallelidstatenvan
de Europese Unie zijn hier aanwezig 75 : onder andere Kroatië, Roemenië en Slovenië
ontbreken. Iemanddiebijvoorbeeldop reis gaatnaarKroatië zal tijdens zijn vakantieniet
kunnen beschikken over toegang tot deze diensten. Dit kan beschouwd worden als een
belemmering van het vrij verkeer van goederen en diensten. Een firma zoals Spotify kan
beslissen om het aanbieden van zijn dienst te beperken tot een aantal landen binnen de
EuropeseUnie.
Erdientopgemerkttewordendatdezebeperktebeschikbaarheidvoorfirma’szoalsSpotify
meestal het gevolg is van het gebrek aan commerciële interesse van de betreffende
dienstenleverancierennietvandeonmogelijkheidomdezelandenookaftedekken.Spotify
zou immers perfect een akkoord kunnen afsluiten voor de landen waar de dienst niet
beschikbaar is. Wat ook de reden mag zijn voor deze beperkte beschikbaarheid, het
resultaatishoedanookdatdedienstnietbeschikbaarisindevolledigeeenheidsmarkt.Dit
vaaktotgrootongenoegenvandegebruikers.
Een online dienstenleverancier kan dus naar eigen goeddunken beslissen om beschermd
materiaal op basis van commerciëlemotieven te beperken tot de voor hem commercieel
interessante landen of gebieden op de eenheidsmarkt. Uiteraard dient de online
dienstenleveranciervoordezegebiedenoverdetoelatingtebeschikkenomdebeschermde
werken aan te bieden. Het principe van territorialiteit van de auteursrechten wordt dus
gerespecteerd.
74https://support.spotify.com/nl/account_payment_help/subscription_options/full-list-of-territories-where-spotify-is-available/laatstgeraadpleegdop7februari2017.75K.GILMOUR,“Spotifyfordummies”,JohnWiley&sons,2011,p21.
15
2.3Deuitzonderingenenbeperkingenzijnonaangepastaandeonlineomgeving
Uitzonderingen en beperkingen vormen een derde belemmering. Deze uitzonderingen en
beperkingenvormeneenobstakelvooreeneengemaaktemarktomdatzeonaangepastzijn
aan een online omgeving. De uitzonderingen en beperkingen zijn niet technologisch
neutraal. Als gevolg hiervan zijn uitzonderingen en beperkingen niet in staat ommee te
evoluerenmetdeversneldevernieuwingvandedigitalemarkt.76
Eenanderprobleemisdatdelijstvanuitzonderingenenbeperkingenoptioneelzijnvoorde
lidstaten, zodat een echte harmonisatie niet aanwezig is.77Elke lidstaat kan kiezen welke
uitzondering of beperkingmenwil omzetten in nationaal recht. Dit leidt tot fragmentatie
door de beschikbaarheid van enkele uitzonderingen in de ene lidstaat, terwijl deze
uitzonderingnietbeschikbaarisineenanderelidstaat.Deverschillenzijnnogvergrootsinds
het Verenigd Koninkrijk een uitzondering opgenomen heeft die niet in de gesloten lijst
voorzienwas.Hetgaatoverdeuitzonderinginzaketekstendatamining.Bovendienhebben
de nationale rechtbanken reeds uiteenlopende interpretaties gegeven van enkele
uitzonderingen, ondanks de vele pogingen van het Europese Hof van Justitie die een
eenvormige interpretatie nastreeft van de uitzonderingen en beperkingen. 78 Deze
uiteenlopendeinterpretatiesvergrotendefragmentatiealleenmaar.
2.4Anderebelemmeringen
Naast de drie belemmeringen die we hierboven besproken hebben, zijn er nog heel wat
anderebelemmeringendieervoor zorgendateeneenheidsmarktnogniet gerealiseerd is.
Eenrecentestudieoverwettelijkebelemmeringenvoordecreatievaneeneenheidsmarkt
heeft een honderd tal problemen aangemerkt die betrekking hebben op gebieden zoals
privacy en gegevensbeveiliging, e-betalingen, elektronische contracten, zelfregulering,
geschillenbeslechting enz. Deze onopgeloste problemen belemmeren het gebruik van
digitale dienstenover de Europese grenzenheen.79Deze belemmeringen zijn in het kader
van deze masterproef minder belangrijk. Hier gaan we dan ook niet verder op in. Wij
76A.RENDA,F.SIMONELLI,G.MAZZIOTTIenG.LUCHETTA,“PolicyoptionsforimprovingthefunctioningandefficiencyoftheDigitalsinglemarketinthefieldofCopyright”,November2015,p8.77A.RENDA,F.SIMONELLI,G.MAZZIOTTIenG.LUCHETTA,“PolicyoptionsforimprovingthefunctioningandefficiencyoftheDigitalsinglemarketinthefieldofCopyright”,November2015,p7.78A.RENDA,F.SIMONELLI,G.MAZZIOTTIenG.LUCHETTA,“PolicyoptionsforimprovingthefunctioningandefficiencyoftheDigitalsinglemarketinthefieldofCopyright”,November2015,p7.79COPENHAGENECONOMICS:“TheEconomicImpactofAEuropeanDigitalSingleMarket”,March2010,finalreport,p5.
16
concentrerenonsindezemasterproefvooralopdebelemmeringendiezichsituerenophet
gebiedvanhetauteursrecht.
3.AanpassingvanhetEuropeeskader
Inzijnhuidigevormwaarauteursrechtgebasseerdisopbasisvaneenbundelvanallemaal
nationalewetten,draagthetnietbijtotdecreatievaneenenkeleEU-markt.80Dealgemene
situatieisernogsteedséénvanversnippering.Inwezenwordenwegeconfronteerdmet28
nationale markten.81Europa wordt dan ook vaak omschreven als “een lappendeken van
nationaleonlinemarkten”.82Deterritorialeaardvanhetauteursrechtiseengrootobstakel.
Ook de erfenissen van het verleden in termen van nationale structuren zijn een
belemmering voor een Europese eenheidsmarkt. Door het feit dat de auteursrechten de
factocultuurgebondenzijneninherentverbondenzijnaanhetterritorialiteitsbeginseliseen
“harde”Europeseharmonisatiezoalsvoorhetmerkenrechtnietmogelijk.Hethuidigekader
metmulti-territorialevergunningenloopthetrisicovannietkostenefficiënttezijnenerzijn
belangrijke belemmeringen inzake de legale grensoverschrijdende toegang tot
onlinediensten.Omeeneindetemakenaandeversnipperingendemoeilijkhedenomeen
goed functionerende eengemaaktemarkt tot stand te brengen is een aanpassing van het
huidigeEuropeeskadernodig.
3.1Oplossing?
Europamoetdedigitalerevolutieomarmenenervoorzorgendatzoweldeconsumentenals
debedrijvendezerevolutietenvollekunnenbenutten.OmditterealiserenkanEuropade
kracht van de eengemaakte markt van de Unie benutten door de creatie van een
eengemaaktemarktindedigitalewereldterealiseren.83
80M.RICOLFI,“TowardsaEUCopyrightCode?AconceptualFramework”,BocconiLegalPapers,2015,Vol.5,p5.81COPENHAGENECONOMICS:“TheEconomicImpactofAEuropeanDigitalSingleMarket”,March2010,finalreport,p4.82S.WEATHERILL,“TheConsumerRightsDirective:howandwhyaquestfor“coherence”has(largely)failed”,CommonMarketLawReview2012,p1283.83http://europa.eu/rapid/press-release_IP-15-4919_nl.htm,laatstgeraadpleegdop2maart2017.
17
Europahinktachteropen is indedigitaleraceopachtervolgenaangewezen.84Japan,Zuid-
KoreaendeVerenigdeStatenhebbenalvolopdekaartvandedigitaliseringgetrokken.Met
eenverhogingvandecompetitiviteitendeproductiviteitalsgevolg.85Tussen2001en2011
bedroeghetgebruikvandigitaletechnologieënbijtoteengroeivan30%vanhetEuropese
BBP.Dit lijktveel,maaralswenaardeVerenigdeStatenkijkendanzienwedathungroei
maarliefst55%bedroeg.86Europaheeftnochtansgenoegcapaciteitenomeenleiderspositie
in de wereldwijde digitale economie te vervullen, maar deze capaciteiten worden
onvoldoendebenut,zewordenteveelgehinderddoorversnipperingenenknelpuntendiein
eenfysiekeeengemaaktemarktnietbestaan.87
Alswedezeknelpuntenuitdewegzoudenruimen,kanhetEuropeseBBPmet415miljard
euro88groeien. De digitale economie kan leiden tot marktexpansie en kan zorgen voor
betere dienstverlening tegen betere prijzen,meer keuze enmeer werkgelegenheid.89Een
goedwerkendedigitale internemarkt komt ten goedeaande jobcreatie. Tegen2020 zou
hetzo’n223000jobskunnenopleveren.Ookdepubliekeoverhedenkunnenvoordeelhalen
uiteengoedfunctionerendedigitalemarkt.Zijzoudenzo’n100miljardeuroperjaarkunnen
besparenindienalleopenbareaanbestedingenonlinezoudengebeuren.90
Een digitale eengemaakte markt creëert tevens mogelijkheden voor nieuwe starters en
maakthetvoorbestaandebedrijvenmogelijkomsnellertegroeienenteprofiterenvaneen
marktvanmeerdan500miljoenmensen.Opeconomischvlakisdecreatievaneendigitale
eengemaaktemarktduszeer interessant.Hetnietrealiserenvanditpotentieelwordtvaak
omschrevenals“thecostofnon-digitalEurope”91.92
84COPENHAGENECONOMICS:“TheEconomicImpactofAEuropeanDigitalSingleMarket”,March2010,finalreport,p4;C.A.WEISS,“Availabletoall,producedbyfew:theeconomicandculturalimpaxtofeurope’sdigitalsinglemarketstrategywithintheaudiovisualindustry”,ColumbiaBusinessLawReview,Vol.2016,Issue3(2016),p901.85COPENHAGENECONOMICS:“TheEconomicImpactofAEuropeanDigitalSingleMarket”,March2010,finalreport,p4.86CommissionStaffWorkingDocument:“ADigitalStrategyForEurope-AnalysisandEvidence”,SWD(2015)100final,p5.87MededelingvandeCommissie,aanhetEuropeesParlement,deRaad,hetEuropeesEconomischenSociaalComitéenhetComitévandeRegio’s,strategievooreendigitaleeengemaaktemarktvoorEuropa,COM(2015),192final.(Hierna:MededelingvandeCommissie:strategievooreendigitaleeengemaaktemarktvoorEuropa)88http://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/STUD/2015/536364/EPRS_STU(2015)536364_EN.pdfp12;C.A.WEISS,“Availabletoall,producedbyfew:theeconomicandculturalimpaxtofeurope’sdigitalsinglemarketstrategywithintheaudiovisualindustry”,ColumbiaBusinessLawReview,Vol.2016,Issue3(2016),p880.89MededelingvandeCommissie:strategievooreendigitaleeengemaaktemarktvoorEuropa90http://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/STUD/2015/536364/EPRS_STU(2015)536364_EN.pdfp14.91Ditisdekostdieverbondenisaanhetnietrealiserenvaneendigitaleeengemaaktemarkt.
18
Naast het economische aspect is er ook een milieuvriendelijk aspect verbonden aan de
creatievaneendigitaleinternemarkt.EenconsumentzalvandaagdedageerdereeniPadof
MP3-speleraanschaffendaneenCD-rom.Dit leidt totdematerialisatieenkomthetmilieu
ten goede.93We kunnen hier besluiten dat de ecologische voetafdruk van de Europese
economie verkleind kan worden door de focus te verleggen van de consumptie van
goederen naar het gebruik van efficiënte diensten, die in grote mate elektronische
aangebodenkunnenworden.94
3.2Geschiedenisdigitaleinternemarkt
De verwezenlijking van een interne markt op Unieniveau is sinds de oprichting van de
Europese Unie altijd één van de hoofddoelstellingen geweest. De Europese Unie heeft
steedsveelvoordelengezien inde realisatievaneen internemarkt.OpdeEuropeseRaad
van december 1982 kon de Commissie de staatshoofden en regeringsleiders die
samengekomenwarenervanovertuigendaterwerkmoestwordengemaaktvan“prioritaire
maatregelenterversterkingvande internemarkt”.DaaropvolgendsteldedeCommissie in
juni1985hetWitboek“Devoltooiingvandeinternemarkt”samen.95Ditprogrammawordt
ookwelhetEuropese internemarktprogramma96genoemd.Ditprogramma identificeerde
de belangrijkste hinderpalen voor de internemarkt en formuleerde ook voorstellen voor
verandering. In dit programma werd voor de eerste keer het belang van de
informatiemaatschappijaangestiptinhetkadervandeinternemarkt-problematiek.97
NaaraanleidingvandeeconomischecrisisheeftdeCommissiede“Europa2020-strategie”in
het leven geroepen.98Deze strategie moest de economie van Europa terug op de rails
krijgen.De“Europa2020-strategie”iseentienjarenplandatin2010vanstartisgegaan.De92COPENHAGENECONOMICS:“TheEconomicImpactofAEuropeanDigitalSingleMarket”,March2010,finalreport.,p4.93COPENHAGENECONOMICS:“TheEconomicImpactofAEuropeanDigitalSingleMarket”,March2010,finalreport.,p4.94P.JOHNSTONenW.VANDERHAEGHEN,“Economicrecoverytoagreenereconomy:mobilisingICT-basedinnovations”,WorkingPaperFebruary2010,EuropeanPolicyCentre,http://www.greendigitalcharter.eu/wp-content/uploads/2012/11/2010-EPC_Economic-recovery-to-a-greener-economy.pdf95K.LENAERTS,“Europeesrecht”,Maklu,2007,p97.96CommissievandeEuropeseGemeenschappen,Devoltooiingvandeinternemarkt:WitboekvandeCommissievoordeEuropeseRaad,14juni1985,COM(85)310definitief.97D.STEVENS,“Toezichtindeelektronischecommunicatiesector:constitutioneleeninstitutioneleaspectenvandewijzigenderolvandeoverheid”,Larcier,2010,p48.98MededelingvandeCommissieaanhetEuropeesParlement,deRaad,hetEuropeesEconomischenSociaalComitéenhetComitévandeRegio’s,Europa2020:Eenstrategievoorslimme,duurzameeninclusievegroei,3maart2010,COM(2010)2020definitief.(HiernaEuropa-2020strategie).
19
digitale agenda vormt één van de zeven pijlers van deze strategie. Het hoofddoel van de
digitale agenda is het ontwikkelen van een digitale interne markt om een slimme en
duurzame groei in Europa te realiseren.99 De digitale agenda moet supersnel internet
bespoedigen (in2020moet iedereen toeganghebbentotveel sneller internet30Mbpsof
meer100)enzorgendatdeburgersenhetbedrijfslevenkunnenprofiterenvandevoordelen
van een digitale interne markt. 101 De creatie van de digitale interne markt biedt
schaalvoordelen die nodig zijn om aan de noden en behoeften van ondernemingen en
consumententevoldoendielevenindeeenentwintigsteeeuw.102Dedigitaleagendawildit
realiserendooreenechteinternemarktvooronline-inhoudendienstenteontwikkelen.De
Commissiebeschrijftwatzijhieronderverstaat:
“Hierbij gaat het om grenzeloze en veilige EU-internetdiensten en markten voor
digitale inhoud met een hoog veiligheidsniveau en evenwichtige regelgeving die
duidelijk bepaalt wie welke rechten heeft. Voorts moet het gebruik van multi-
territorialelicentieswordenbevorderd,moetenderechtenvanenvergoedingenvoor
rechthebbenden goed worden beschermd en moet de digitalisering van het rijke
cultureleerfgoedvanEuropaactiefwordengestimuleerd.Ookmoetwordengewerkt
aaneenmondiaalinternetbeheer.”103
OmditterealiserenheeftdeEuropeseCommissieenkelejarenlaterhaarstrategievoorde
realisering vandedigitale internemarkt bekend gemaakt.104Omdeze strategie te kunnen
verwezenlijkenheeftdeEuropesewetgevereenpakketvan16maatregelenvoorgestelddie
tot doel hebben om ingrijpende hervormingen door te voeren.105Deze hervormingen zijn
divers,gaandevanauteursrechtentottelecommunicatie.106
Het streven naar een digitale eenheidsmarkt is sinds enkele jaren één van de
hoofdprioriteitenvandeEuropesewetgever.Ook inhetwerkprogrammavandeEuropese99Europe2020-strategy,https://ec.europa.eu/digital-single-market/en/europe-2020-strategy,laatstgeraadpleegdop21april2017.100Europa2020-strategie,p16.101Europa2020-Strategie,p6.102F.ZULEEG,“WhytheEUneedsaDigitalSingleMarketnow?”,EuropeanPolicycentre,p4.103Europa2020-strategie,p16.104http://www.consilium.europa.eu/nl/policies/digital-single-market-strategy/,laatstgeraadpleegdop4maart2017;Op6mei2015heeftdeEuropeseCommissiedezestrategiebekendgemaakt.105C.A.WEISS,“Availabletoall,producedbyfew:theeconomicandculturalimpaxtofeurope’sdigitalsinglemarketstrategywithintheaudiovisualindustry”,ColumbiaBusinessLawReview,Vol.2016,Issue3(2016),p907.106http://www.consilium.europa.eu/nl/policies/digital-single-market-strategy/,laatstgeraadpleegdop27februari2017.
20
Commissievoor2017“naareenEuropadatonsbeschermt,sterkermaaktenverdedigt”,dat
verschenen is op 25 oktober 2016, zien we dat dit in 2017 nog steeds één van de
belangrijkstewerkpuntenis.107
3.3Strategievooreendigitaleinternemarkt
De strategie voor een digitale eengemaaktemarkt omvat drie pijlerswaarin verschillende
initiatieven geformuleerd worden die tot doel hebben een interne markt voor digitale
inhoudendienstentotstandtebrengen.108Verdeeldoverdedriepijlersvindenwezestien
initiatieventerug.109
De strategie van de Commissie omvat twee soorten maatregelen die enerzijds van
wetgevende en anderzijds van niet-wetgevende aard zijn. Hieronder schetsenwe kort de
essentievandedriepijlers.
3.2.1 Pijler 1: In heel Europa een betere toegang tot digitale goederen en diensten voor
consumentenenbedrijven
De eerste pijler omvat maatregelen om een betere toegang tot digitale goederen en
diensten in de Unie te waarborgen. De Commissie wil ten eerste een einde maken aan
ongefundeerdegeoblocking.Geoblockingiseenvormvaninternettoegangwaardetoegang
tot inhoud beperkt wordt op basis van de geografische locatie van de gebruiker. 110
Afhankelijk van je locatie kan verzending worden geweigerd of kunnen prijzen voor
hetzelfdeproductsterkverschillen.Geoblockingzorgternuvoordatcultureleminderheden
indeEU-lidstatengeentoeganghebbentot(gratisoftebetalen)inhoudendiensteninhun
taal.111GoederenendienstenmoetenbeschikbaarzijnvooralleledenvandeEuropeseUnie
tegen dezelfde prijs en voorwaarden. Enerzijds komt dit de Europese consumenten ten107MededelingvandeCommissieaanhetEuropeesparlement,deRaad,HetEuropeesEconomischenSociaalComitéenhetComitévandeRegio’s“WerkprogrammavandeEuropeseCommissievoor2017,NaareenEuropadatonsbeschermt,sterkermaaktenverdedigt”,25oktober2016,COM(2016)710,http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=%2f%2fEP%2f%2fNONSGML%2bCOMPARL%2bPE-595.745%2b01%2bDOC%2bPDF%2bV0%2f%2fEN,laatstgeraadpleegdop25februari2017108VoorstelvooreenrichtlijnvanhetEuropeesParlementendeRaadinzakeauteursrechtenindedigitaleeengemaaktemarkt,14september2016,COM(2016)593final2016/280(COD),p4.(Hierna:voorstelvooreenrichtlijnvanhetEuropeesParlementendeRaadinzakeauteursrechtenindedigitaleeengemaaktemarkt(“auteursrechtrichtlijn”)).109“DigitaleeengemaaktemarktvoorEuropa:Commissiesteltzestieninitiatievenvoor”.http://europa.eu/rapid/press-release_IP-15-4919_nl.htm,laatstgeraadpleegdop5maart2017.110J.HOFFMAN,“Crossingbordersinthedigitalmarket:aproposaltoendcopyrightterritorialityandgeo-blockingintheEuropeanunion”,GeorgeWashingtonInternationalLawReview,Vol.49,Issue1(2016),P145.111Verslagvan24juni2015overdetenuitvoerleggingvanRichtlijn2001/29/EG;J.HOFFMAN,“Crossingbordersinthedigitalmarket:aproposaltoendcopyrightterritorialityandgeo-blockingintheEuropeanunion”,GeorgeWashingtonInternationalLawReview,Vol.49,Issue1(2016),p146.
21
goede,aangezienzijdaardooreen ruimerekeuzekrijgen.Anderzijds isditookvoordeliger
voorondernemingen,diezomeerpotentiëleklantenkunnenbereiken.
Ook wil de Commissie inzetten op een moderner, meer Europees rechtskader inzake
auteursrecht.DeEuropeseCommissiewilnationaleauteursrechtenregelingenverkleinenen
werken in de hele Unie op brede schaal online toegankelijk maken door verdere
harmonisatie. Eén van de zaken die de Commissie in dit kader wil verwezenlijken is de
beschikbaarheid van de digitale inhoud over de grenzen.112Mensen die zich geabonneerd
hebbenophunfavorieteserie,muziekofsportzenderinhunthuislandmoeteninstaatzijn
omervantekunnengenietenwanneerzijtijdelijkineenanderEUlandverblijven.Ditiseen
nieuwebelangrijkestapinhetverwijderenvandebarrièresvoordetotstandkomingvaneen
digitaleeengemaaktemarkt.113
Andere initiatievendie thuishorenonderdezepijlerzijndemaatregelendiedeCommissie
wilnemenomgrensoverschrijdendepakketbezorgdienstenteverbeterenentezorgenvoor
minderomslachtigebtw-regelingen.
3.2.2 Pijler 2: Gunstige en gelijke voorwaarden scheppen voor digitale netwerken en
innovatievediensten
Deze tweede pijler omvat een grondige herziening van de telecomregels in de Europese
Unie.114Inditverbandvermeldenwehetvoorstelvooreenrichtlijntotvaststellingvanhet
Europeeswetboekvoorelektronische communicatie115, datdeEuropeseCommissieop14
september 2016 bekend maakte. Onder deze pijler is de analyse van de rol van de
onlineplatforms bijzonder relevant voor auteursrechten, inclusief de opsporing en aanpak
vanillegaleinhoud.DeCyberveiligheidendebeschermingvandepersoonsgegevenszijnook
bijzonder belangrijke elementen voor de creatie van een gunstig klimaat voor online
diensten.
112http://europa.eu/rapid/press-release_IP-15-4919_nl.htm,laatstgeraadpleegdop5maart2017.113J.CLOVER,“EUagreesrulesonOTTportability”,8february2017,http://www.broadbandtvnews.com/2017/02/08/eu-agrees-rules-on-ott-portability/,laatstgeraadpleegdop4maart2017.114http://europa.eu/rapid/press-release_IP-15-4919_nl.htm,laatstgeraadpleegdop5maart2017115http://eur-lex.europa.eu/legal-content/NL/TXT/HTML/?uri=CELEX:52016PC0590&from=EN,laatstgeraadpleegdop5maart2017.
22
3.2.3Pijler3:Eenmaximaalgroeipotentieelvoordedigitaleeconomie
NaasthetvrijeverkeervangoederenendienstensteldedeCommissieeenvoorstelvoorhet
vrije verkeer van gegevens voor.116In principe staat dit Europees “cloudinitiatief” los van
auteursrechten, maar gaat het veeleer over beperkingen op de opslagplaats van die
gegevensofopdetoegangtotdiegegevens.Eengoedfunctionerendee-overheidishierbij
uitermatebelangrijk.
3.4Moderniseringvanhetauteursrecht
In het kader vande strategie vande EuropeseCommissie voor de digitale eenheidsmarkt
kondigdevoorzitterJunckerineenmededelingeenaantalconcreteactiepunteninverband
metdemoderniseringvanhetauteursrechtaan.Dezeactiepuntenwerdengeconcretiseerd
ineenmededelingvandeEuropeseCommissie“NaareenmodernenmeerEuropeeskader
voor auteursrechten117”. De Commissie acht het hierin nodig om een grotere mate van
harmonisering door te voeren door de aspecten van de territorialiteit aan te pakken en
regelsaantepassenaandetechnologischeontwikkeling.Degrensoverschrijdendedigitale
eenheidsmarktisimmersnognietbeschikbaar.DeCommissiesteldeeengeleidelijkeaanpak
voor omde belemmeringen te verwijderen. Er liggen enkele voorstellen op tafel118die de
moderniseringvanhetauteursrechtmoetenbewerkstelligen.
Het belangrijkste voorstel is het voorstel tot nieuwe auteursrechtrichtlijn.119Deze richtlijn
moetdeonvolmaakthedenvandeoudeauteursrechtrichtlijn120aanpakkenen zorgenvoor
een beter wetgevend kader, aangepast aan de vele technologische ontwikkelingen. Een
ander voorstel is het ontwerp van verordening betreffende de vaststelling voor de
uitoefeningvanhetauteursrechtendenaburigerechtenvoorbepaaldeonlineuitzendingen
van omroeporganisaties en de doorgifte van radio-en televisieprogramma’s.121Een ander
116http://europa.eu/rapid/press-release_IP-15-4919_nl.htm,laatstgeraadpleegdop5maart2017117MededelingvandeCommissieaanhetEuropeesParlement,deRaad,hetEuropeesEconomischensociaalcomitéenhetcomitévanderegio’s,Naareenmodern,meerEuropeeskadervoorauteursrechten,9december2015,COM(2015)626final.(HiernaMededelingvandeCommissie,Naareenmodern,meerEuropeeskadervoorauteursrechten)118https://europadecentraal.nl/vernieuwde-eu-regels-voor-auteursrecht/,laatstgeraadpleegdop5maart2017119VoorstelvooreenrichtlijnvanhetEuropeesParlementendeRaadinzakeauteursrechtenindedigitaleeenheidsmarkt(“auteursrechtrichtlijn”).120DeoudeauteursrechtrichtlijnisdeInfosoc-richtlijndiedateertvan22mei2001.121VoorstelvooreenverordeningvanhetEuropeesParlementendeRaadtotvaststellingvanvoorschrifteninzakedeuitoefeningvanauteursrechtenennaburigerechtendievantoepassingzijnopbepaaldeonline-uitzendingenvanomroeporganisatiesendoorgiftevantelevisie-enradioprogramma’s,14september2016,COM(2016)594final.(Hierna:voorsteltotverodeninginzakedeuitoefeningvanauteursrechtenennaburige
23
voorstel dat op tafel ligt behandelt de problematiek van geo-blocking. 122 In deze
masterproef gaan we ons vooral concentreren op de nieuwe auteursrechtrichtlijn die de
EuropeseCommissieinseptember2016gepubliceerdheeft.Indeel2gaanwedezerichtlijn
uitgebreidbestuderen.Wezullenookkortingaanopdeproblematiekvangeo-blocking.
4.AfdwingingvandeauteursrechtenindeEuropesedigitaleeenheidsmarkt
De economische impact van intellectuele eigendomsrechten is enorm. Een studie123toont
aandat39%vanhetBBPvandeEuropeseUnieen35%vanallebanenindeUnieopéénof
andere manier verbonden zijn met intellectuele eigendomsrechten. Inbreuken op
commerciële schaal zijn het meest schadelijk en hebben een negatieve impact op de
jobcreatie. Tevens vormen ze ook een ernstige bedreiging voor de economieën van de
lidstaten en voor de creativiteit in de Unie. 124 Een efficiënt handhavingsbeleid is dus
noodzakelijk.De laatste jarenheeft dehandhaving vande auteursrechtenendenaburige
rechteneendrastischeevolutiedoorgemaakt.125Doordeopkomstvandedigitalemarkt is
eencorrect toezichtophetnalevenvande intellectueleeigendomsrechten,meerbepaald
hetauteursrechtindedigitaleeenheidsmarkt,nieteenvoudig.Voordeonlinetoegang(inde
28 lidstaten) stellen zich specifieke problemen op het vlak van toepasbare wetgeving,
bevoegderechtsmachtenidentificatievandepersoondiedeinbreukpleegt.
4.1Inleiding
Richtlijn 2004/48/EC 126 betreffende de handhaving van intellectuele eigendomsrechten
steunt op artikel 114 vanhetVerdrag betreffendedewerking vande EuropeseUnie.Het
doelvandezerichtlijnisomdenationalestandaardenvoordehandhavingvanintellectuele
rechtendievantoepassingzijnopbepaaldeonline-uitzendingenvanomroeporganisatiesendoorgiftevantelevisie-enradioprogramma’s)122VoorsteltotverordeningvanhetEuropeesParlementendeRaadinzakedeaanpakvangeoblockingenanderevormenvandiscriminatievanklantenopbasisvannationaliteit,verblijfplaats,ofplaatsvanvestigingindeinternemarktentotwijzigingvanVerordening(EG)nr.2006/2004enrichtlijn2009/22/EG,25mei2016,COM(2016),289final.(Hierna:voorsteltotverordeninginzakegeoblocking)123IntellectualPropertyRightsintensiveindustries:contributiontoeconomicperformanceandemploymentinEurope.https://euipo.europa.eu/ohimportal/nl,laatstgeraadpleegdop25maart2017.124Verslagvan24juni2015overdetenuitvoerleggingvanRichtlijn2001/29/EG125Wipo,“EnforcementofIntellectualPropertyRights”,chapter4,http://www.wipo.int/export/sites/www/about-ip/en/iprm/pdf/ch4.pdfp9.126Richtlijnvan2004/48/ECvanhetEuropeesParlementendeRaadvan29april2004betreffendedehandhavingvanintellectuele-eigendomsrechten.
24
eigendomsrechten, waaronder het auteursrecht, te harmoniseren binnen Europa.127De
richtlijnintroduceerdeburgerrechtelijkeenadministratieveremediesomdehandhavingvan
intellectuele eigendomsrechten af te dwingen. Hierbij werden enkel inbreuken met een
commercieel karakter geviseerd. De richtlijn bevat geen elementen in verband met het
strafrecht. Pogingen van de Europese Commissie om strafrechtelijke maatregelen te
harmoniserenwerden teruggetrokken in 2010.128Het “ACTA”-akkoordmet strafrechtelijke
handhavingwerdverworpendoorhetEuropeesParlement129op4juli2012.
Volgens een rapport 130 zou de huidige richtlijn niet meer opgewassen zijn tegen de
uitdagingen van het digitale tijdperk en de online inbreuken. Bovendien zou de balans
tussenhetrechtopinformatieendeprivacywettenbeteruitgebalanceerdmoetenworden.
Een bijsturing van de richtlijn is hier dan ook noodzakelijk. De Commissie heeft in zijn
strategie reeds aangehaald dat ze meer inspanningen zal leveren om inbreuken op
intellectueleeigendomsrechtentegentegaan.131
4.2Handhavingsmaatregelen
Dehandhavingsmaatregelenkunnenalsvolgtgeklasseerdworden.Demaatregelenkunnen
ten eerste “ex ante” zijn; dit is voorafgaand aan de inbreuk. Er kan zowel sprake zijn van
zelfregulering door de internetprovider zelf (bijv. door middel van filtering of door
gedragscodes)alsvanco-reguleringdoordeoverheidende internetprovidersamen (bijv.
door middel verplichte filtering). Een voorbeeldje van zelfregulering is de zogenaamde
“follow themoney-approach”. Het doel hiervan is de drooglegging van geldstromen naar
127M.M.WALTERenS.VONLEWINSKI,“Europeancopyrightlaw:acommentary”,Oxford,OxfordUniversityPress,2010,p1166.128AmendedproposalforaDirectiveoftheEuropeanParliamentandoftheCounciloncriminalmeasuresaimedatensuringtheenforcementofintellectualpropertyrights,COM(2006)168final,26April2006,http://eur-lex.europa.eu/procedure/EN/193131,andhttp://db.eurocrim.org/db/en/doc/741.pdf,laatstgeraadpleegdop25maart2017.129EuropeanParliamentlegislativeresolutionof4July2012onthedraftCouncildecisionontheconclusionoftheAnticounterfeitingTradeAgreementbetweentheEuropeanUnionanditsMemberStates,Australia,Canada,Japan,theRepublicofKorea,theUnitedMexicanStates,theKingdomofMorocco,NewZealand,theRepublicofSingapore,theSwissConfederationandtheUnitedStatesofAmerica(12195/2011–C7-0027/2012-2011/0167(NLE)),http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//TEXT+TA+P7-TA-2012-0287+0+DOC+XML+V0//EN,laatstgeraadpleegdop25maart2017.130F.J.C.BLAZQUEZ,M.CAPPELLO,C.CHRISTIANenS.VALAIS,“Copyrightenforcementonline:policyandmechanisms”,EuropeanAudiovisualObservatory,Straatsburg,2015,p29.http://www.obs.coe.int/documents/205595/8261963/IRIS+plus+2015en3.pdf/8c5950dc-d49d-4c85-859d-afbe5bd47eaa,laatstgeraadpleegdop1maart2017.131http://www.consilium.europa.eu/nl/policies/digital-single-market-strategy/,laatstgeraadpleegdop4maart2017.
25
illegale sites. 132 Illegale sites worden vooral gefinancierd door hetzij inkomsten uit
advertenties, hetzij uit betaling die via aanbieders van betaaldiensten verloopt (bijv.
aanbieders van kredietkaarten). Het blokkeren van geldstromen via deze tussenpersonen
werktafschrikwekkend.133DeEuropeseCommissie stelt indemededelingvan9december
2015 “naar een modern meer Europees kader voor auteursrechten” dat een dergelijke
aanpakzelfregulerendisendatgedragscodesaangevuldkunnenwordenmetwetgevingop
EU-niveau. Zelfreguleringheeftnaasthetvoordeeldathetzeerweinigkostaandeoverheid,
ookhetnadeeldathetweinigrechtszekerheidbiedt.Bovendienzoudengedragscodeseen
ernstige inbreuk kunnen betekenen op de mensenrechten.134Anderzijds kunnen we ook
twijfelenaandegoedeintentiesvancommerciëleinternetproviders.
Ten tweede kunnen de maatregelen “ex post” zijn, nadat de inbreuk vastgesteld is. Een
voorbeeld van een ex post maatregel is de “notice and take down”-procedure. 135 De
wettelijkebasisvandeze“noticeandaction”procedure isartikel14vanderichtlijn inzake
elektronische handel. Een online dienstenleverancier is niet aansprakelijk indien hij geen
kennisheeftvan illegale inhouddieopzijnwebsitegeplaatstwordtenoptreedtvanzodra
hij verneemt dat de inhoud illegaal is136Dit artikel is niet beperkt tot auteursrechtelijk
beschermdewerken,maarisalgemeengeldig(misbruikvankinderen,terrorisme,enz..).De
richtlijn inzake elektronische handel bevatte echter geen specifieke procedures. In januari
2012 kondigde de Europese Commissie initiatief137betreffende deze zogenaamde “notice
and action”-procedures aan. Een individu die een overtreding vaststelt, waarschuwt de
dienstenleverancier,diedeillegalecontentzosnelmogelijkdientteverwijderen.Eriszelfs
sprake geweest van een notice-and-action-richtlijn 138 . Dit voorstel zou echter
132F.J.C.BLAZQUEZ,M.CAPPELLO,C.CHRISTIANenS.VALAIS,“Copyrightenforcementonline:policyandmechanisms”,EuropeanAudiovisualObservatory,Straatsburg,2015,pagina49.133MededelingvandeCommissie,Naareenmodern,meerEuropeeskadervoorauteursrechten,p13.134I.A.STAMATOUDI,“CopyrightEnforcementandtheInternetEdited”,http://www.ivir.nl/publicaties/download/Codes_of_conduct.pdfp10.135F.J.C.BLAZQUEZ,M.CAPPELLO,C.CHRISTIANenS.VALAIS,“Copyrightenforcementonline:policyandmechanisms”,EuropeanAudiovisualObservatory,Straatsburg,2015,p51-52.136F.J.C.BLAZQUEZ,M.CAPPELLO,C.CHRISTIANenS.VALAIS,“Copyrightenforcementonline:policyandmechanisms”,EuropeanAudiovisualObservatory,Straatsburg,2015,p38.137CommissionCommunicationtotheEuropeanParliament,theCouncil,theEconomicandsocialCommitteeandtheCommitteeoftheRegions,acoherentframeworkforbuildingtrustintheDigitalSingleMarketfore-commerceandonlineservices,COM(2011)0942final.http://eurlex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2011:0942:FIN:EN:PDF,laatstgeraadpleegdop6februari2017138M.HORTEN,“Notice&actiondirective:howwilltheEUbalanceusers’rights?”,Iptegrity.com,13June2013.http://www.iptegrity.com/index.php/ipred/875,laatstgeraadpleegdop7februari2017.
26
teruggetrokken zijn139en later opnieuw opgerakeld. In de mededeling van de Europese
Commissie van december 2015 140 kondigde de Europese Commissie een openbare
raadplegingaangaandedeze“meldingenactie”–procedureaan,inclusiefdekwestievande
doeltreffendheidoplangetermijn(“takedownandstaydown”-beginsel).
4.3Toepasbarewetgevingvoordehandhavingvandeauteursrechten.
Debeschermingendehandhavingvanauteursrechtenwarendestijdsvooraleennationale
aangelegenheid: zowel de creatie van een auteursrechtelijk beschermd werk, de
verspreiding, het eventueel gebruik als de handhaving speelden zich af binnen hetzelfde
land.Erwasdanookgeenprobleeminverbandmetdetoepasbarewetgeving.
Metdedigitaleeenheidsmarktishierveranderingingekomen.Eenwerkkangeconcipieerd
zijn in landA (“lex locus originis”), beschermdworden in landB (“lex locus protectionis”),
tegenhetwerkkaneeninbreukbegaanzijn in landC(“lex locusdelicti”)enonderworpen
zijnaaneenjuridischeprocedureinlandD(“lexfori”).141Voordecontactueleexploitatievan
een eigendomsrecht is de wetgeving van het land dat in het contract vermeld staat van
toepassing(“lexcontractus”).DeConventievanBern142steltde“lex lociprotectionis”143als
toepasbaar.
Anderzijdsiserooknogdeverordeningnr.864/2007144diesteltalsalgemeneregeldatde
“lexlocusdelicti”vantoepassingis.145
“Artikel 4.1 Tenzij in deze verordening anders bepaald, is het recht dat van
toepassingisopeenonrechtmatigedaadhetrechtvanhetlandwaardeschadezich
voordoet, ongeacht in welk land de schadeveroorzakende gebeurtenis zich heeft
139M.HORTEN,“NoticeofAction!Barniertoresurrecttake-downdirective”,Iptegrity.com,6February2014.http://www.iptegrity.com/index.php/ipred/945-notice-of-action-eu-commission-to-revive-take-down-directive,laatstgeraadpleegdop7februari2017.140MededelingvandeCommissie,Naareenmodern,meerEuropeeskadervoorauteursrechten.141T.KRUGERenJ.VERHELLEN,“Internationaalprivaatrecht:deessentie”,diekeure,2015,p5;E.FIORDALISI,“Thetangledweb:cross-borderconflictsofcopyrightlawintheageofinternetsharing”,LoyolaUniversityChicagoInternationalLawReview,Vol.12,Issue2(spring2015),p197-198.142Artikel7.8vandeConventievanBernstelt:“Inanycase,thetermshallbegovernedbythelegislationofthecountrywhereprotectionisclaimed”.143E.FIORDALISI,“Thetangledweb:cross-borderconflictsofcopyrightlawintheageofinternetsharing”,LoyolaUniversityChicagoInternationalLawReview,Vol.12,Issue2(spring2015),p220.144Verordeningnr.864/2007vanhetEuropeesParlementendeRaadvan11juli2007betreffendehetrechtdatvantoepassingisopniet-contractueleverbintenissen(„RomeII”).145T.KRUGERenJ.VERHELLEN,“Internationaalprivaatrecht:deessentie”,diekeure,2015,p366.
27
voorgedaanenongeachtinwelkelandendeindirectegevolgenvandiegebeurtenis
zichvoordoen.”
Maar voor inbreuken op de intellectuele eigendomsrechten is volgens art. 8.1 van de
verordeningnr.864/2007de“lexlocusprotectionis”vantoepassing.146
“Artikel8.1Deniet-contractueleverbintenisdievoortvloeituiteen inbreukopeen
intellectuele-eigendomsrecht,wordtbeheerstdoorhetrechtvanhet landwaarvoor
debeschermingwordtgevorderd”
Vanuit juridisch standpunt ishetechternieteenvoudiguit temakenwelkewetgevingvan
toepassingis.147
Er moet een onderscheid gemaakt worden tussen het eerste eigendomsrecht en de
exploitatie van het auteursrecht. Er kan immers beweerd worden dat artikel 5.2 van de
ConventievanBernnietduidelijkisendatde“lexlociprotectionis”nietvantoepassingisop
debepalingvanhetauteurschap/eersteeigendomsrecht,148datexclusiefonderworpenisaan
dewettenvanhetlandwaarhetrechtoorspronkelijkverleendwerd(“lexlocioriginis”).
Derechtbankdientduseersteenbeslissingtenemenaangaandedetoepasbarewetgeving.
Dit principeprobleem wordt nog geaccentueerd in een digitale omgeving149. Immers, een
inbreuk in een bepaald land doet zich ook voor in andere landen (met andere nationale
wetgevingen), aangezien deze via het internet ook toegankelijk zijn. Men kan natuurlijk
onmogelijk verschillende wetgevingen op dezelfde zaak toepassen. Bovendien kan dit
aanleidinggeventot“shoppen”tussenverschillendewetgevingen.
146T.KRUGERenJ.VERHELLEN,“Internationaalprivaatrecht:deessentie”,diekeure,2015,p370;E.FIORDALISI,“Thetangledweb:cross-borderconflictsofcopyrightlawintheageofinternetsharing”,LoyolaUniversityChicagoInternationalLawReview,Vol.12,Issue2(spring2015),p208.147M.VANEECHOUD,“Choiceoflawincopyrightandrelatedrights”,doctoraatsthesisgepubliceerddoorKluwerLawInternational,2003,p125.148“StudyontheApplicationofDirective2001/29/EConCopyrightandRelatedRightsintheInformationSociety(The“InfoSoDirective”),http://ec.europa.eu/internal_market/copyright/docs/studies/131216_study_en.pdf,p82.149http://portal.unesco.org/culture/en/files/29336/11338009191lucas_en.pdf/lucas_en.pdf,p3en9.
28
Geziendeverschillendelidstatenelkhuneigen,somstegenstrijdige,wetgevingenhebben,is
menvoorsommigepuntendanookaangewezenopdebasisprincipesvanhetinternationaal
privaatrecht.150
4.4Bevoegderechtsmacht.
Eenanderelementdatvoorcontroversevatbaaris,isderechtsmacht“rationepersonae”.
Artikel4.1vandeverordeningnr.1215/2012151bepaaltalsalgemeneregel:
“ Onverminderd deze verordening worden zij die woonplaats hebben op het
grondgebied van een lidstaat, ongeacht hun nationaliteit, opgeroepen voor de
gerechtenvandielidstaat.”
Artikel7.2vandezelfdeverordeningbepaaltdat:
“Eenpersoondiewoonplaatsheeftophetgrondgebiedvaneenlidstaat,kanineen
andere lidstaat voor de volgende gerechten worden opgeroepen ten aanzien van
verbintenissen uit onrechtmatige daad, voor het gerecht van de plaats waar het
schadebrengendefeitzichheeftvoorgedaanofzichkanvoordoen;”
Dewoonplaatsvandebetrokkenpersoonisvolgensdezeverordeningdusbepalendvoorde
bevoegde rechtsmacht, tenzij het schade brengende feit zich in een ander land heeft
voorgedaan.
Hoewel deze regels vrij duidelijk zijn, kunnen zij grote problemen stellen voor de
rechthebbenden. Er kunnen zich gevallen voordoen waar een rechter uit land A een
wetgevinguitlandBmoettoepassen,watopzichzelfaleengrotemoeilijkheidkanzijn.152
4.5Deidentiteitvandedader
Ook het vaststellen van de identiteit van de dader die een online inbreuk pleegt stelt
problemen. Men kan in veel gevallen weliswaar het IP-adres van de dader identificeren,
150T.KRUGERenJ.VERHELLEN,“Internationaalprivaatrecht:deessentie”,DieKeure,2015,p56;E.FIORDALISI,“Thetangledweb:cross-borderconflictsofcopyrightlawintheageofinternetsharing”,LoyolaUniversityChicagoInternationalLawReview,Vol.12,Issue2(spring2015),p207.151Verordeningnr.1215/2012vanhetEuropeesParlementendeRaadvan12december2012betreffendederechterlijkebevoegdheid,deerkenningendetenuitvoerleggingvanbeslissingeninburgerlijkeenhandelszaken(herschikking).152T.KRUGERenJ.VERHELLEN,“Internationaalprivaatrecht:deessentie”,diekeure,2015,p10.
29
maarditsteltbijkomendeproblemeninverbandmetdebeschermingvanprivédata.Twee
fundamentelerechtenmoetenhiertegenelkaarafgewogenworden.Hetgaatoverenerzijds
hetauteursrechtenanderzijdshetrechtopprivacy.Inhetarrest“Promusicae”153kunnenwe
afleiden dat er een evenwicht gevonden moet worden tussen deze twee fundamentele
rechten.
Het Europees Hof van Justitie oordeelde ook dat een nationale rechter een bevel tot
openbaarmaking van persoonsgegevens kan overwegen, rekening houdende met
tegenstrijdige belangen, op basis van de feiten van de zaak en rekening houdendmet de
eisenvanhetevenredigheidsbeginsel.154
4.6Sancties
Demeeste landen,waaronderookBelgië, leggenburgerlijkesanctiesopaan inbreukenop
de auteursrechten. Het doel van deze sancties is ten eerste om te voorzien in een
compensatievoordeinbreuken.Tentweedeomzichteontdoenvandeillegalekopieën.Dit
gebeurtdoorvernietigingvandezekopieënofdoorverwijderingbuitendenormalekanalen
vandehandel.Entenderdeomzichteontdoenvandewerktuigendiegebruiktwerdenom
de inbreukmakende activiteit te verrichten. Het nadeel aan burgerlijke sancties is dat ze
meestal niet voldoende afschrikwekkend zijn. Daarom leggen sommige landen
strafrechtelijkesanctiesop(bijv.Japan).Doorstrafrechtelijkesanctiesopteleggenkanjeals
land aantonen dat schendingen van het auteursrecht ernstige strafbare feiten zijn, waar
ernstige straffen op staan. Zo zouden de potentiële overtredersmeer afgeschrikt zijn om
dergelijkeinbreukenopintellectuelerechtenteplegen.Destrafrechtelijkesanctieszouden
zowel boetes als gevangenisstraffenmoeten omvatten. De rechter moet in staat zijn om
beidesanctiestegendeovertrederopteleggen.155
4.7Analyse
Betreffendedehandhavingkunnenvolgendetendenseneenrolspelen.Teneersteworden
conflictenmeestaleerstopgelostvooraleerzederechtbankenbereiken.Idealiterevolueren
153HVJ29januari2008,C275/06,ProductoresdeMúsicadeEspaña(Promusicae)tegenTelefónicadeEspañaSAU,ECLI:EU:C:2008:54(viaCuria).154HVJ19april2012,C461/10,BonnierAudioABtegenPerfectCommunicationSwedenAB,ECLI:EU:C:2012:219(viaCuria).155Wipo,“EnforcementofIntellectualPropertyRights”,chapter4,http://www.wipo.int/export/sites/www/about-ip/en/iprm/pdf/ch4.pdfp11.
30
wenaareenhandhavingsmodeldatzoweinigmogelijkberoepdoetopderechtbanken.Ten
tweede zien we dat als we willen komen tot een efficiëntere rechtspraak, een verdere
harmonisatievandenationalewetgevingenindeEUnoodzakelijkis:rechtersindeEUzullen
meer en meer dezelfde rechtsregels moeten toepassen. Ten derde liggen ex post
interventiesineengrensoverschrijdendeonlineomgevingomeendaderoptesporen, laat
staan tevervolgen,niet voordehand.Zelfreguleringdoorde sector (bijv. filtering)enhet
toepassen van digitale beveiligingsmethodes (DRM) lijken doeltreffender. Ten vierde
moetenweoplettendathandhavingzijndoelnietvoorbijschiet.InJapanheefteentestreng
(strafrechtelijk)beleiduitgewezendatdeverkoopvandigitaalmateriaalgevoeligdaalde.156
Depositieveeffectenvanhandhavingwordentenietgedaandooreendalendeverkoop.Ten
laatste moeten we ook oog hebben voor de relatie tussen handhaving en het sociale
normbesef157.Naasthetopleggenvanwettelijkeregimesvoorauteursrechtenmoeterook
aandachtbesteedwordenaansocialegedragspatronen.
156M.MASNICK,“Onceagain,ifcopyrightenforcementdoesn’timprovethebottomline,what’sthepoint?”,7october2013,https://www.techdirt.com/articles/20131005/23045124774/once-again-if-copyright-enforcement-doesnt-improve-bottom-line-whats-point.shtml,laatstgeraadpleegdop15april2017.157B.DEPOORTER,F.PARISIenS.VANNESTE,“ProblemswiththeEnforcementofCopyrightLaw:IsthereaSocialNormBacklash?”,Int.J.oftheEconomicsofBusiness,Vol.12,No.3,Noveber2005.https://www.utd.edu/~sxv140030/Published/1.pdf
31
DEEL2.AUTEURSRECHTRICHTLIJN158
1.Inleiding
Digitale technologieën hebben demanierwaarop creatieve inhoud verspreid, bekeken en
geproduceerd kanworden radicaal veranderd. Auteursrechten zorgen ervoor dat auteurs,
componisten, kunstenaars en filmmakers erkenning, betaling en bescherming ontvangen
voorhetgemaaktewerk.Dezeerkenningenbetalingbelonendecreativiteitenstimuleren
nieuwe investeringen in de creatieve sector. Zo’n 33 sectoren van de Europese economie
kunnenbeschouwdwordenals“copyrightintensive”,watgoedisvoor7miljoenbanen159in
deUnie.Dezebanenzijngoedvoor3%vandewerkgelegenheid.160
Vandaag de dag wordt de hervorming van het auteursrecht beschouwd als één van de
hoofdprioriteiten van de Europese Unie. De hervorming kreeg een prominente rol in de
strategie voor de digitale eengemaakte markt.161In navolging van de strategie voor een
digitaleeenheidsmarktpubliceerdedeCommissieindecember2015eenmededeling“naar
een modern, meer Europees kader voor auteursrechten”. Hierin werden gerichte
maatregelenvoorgesteld,evenalseenlangetermijnvisievoordemoderniseringvandeEU-
regels inzake auteursrechten.162Het doel is om de auteursrechten aan te passen aan de
problemendieeendigitalewereldmetzichmeebrengt.DeEuropeseUnieheeftnoodaan
eenmodernerEuropeeskaderinzakeauteursrechtenwaarallemarktspelersenburgersde
kansenkunnenbenuttendiedezenieuweomgevingbiedt.163DeEuropeseCommissieheeft
wetsvoorstellen ingediend om ervoor te zorgen dat de consumenten en de
auteursrechthebbendendedigitalewereldtenvollekunnenbenutten.Devoorstellenvoor
een vernieuwd kader inzake auteursrechten bestaan hoofdzakelijk uit een voorstel tot
158Opnationaalniveauisdeauteurswetdebelangrijkstewetmetbetrekkingtotdeauteursrechten,opEuropeesniveauregeltdeauteursrechtrichtlijndeverschillendeaspectenvanhetauteursrecht.159http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//TEXT+REPORT+A8-2015-0209+0+DOC+XML+V0//NL,laatstgeraadpleegdop4maart2017.160https://ec.europa.eu/digital-single-market/en/copyright,laatstgeraadpleegdop4maart2017161A.RENDA,F.SIMONELLI,G.MAZZIOTTIenG.LUCHETTA,“PolicyoptionsforimprovingthefunctioningandefficiencyoftheDigitalsinglemarketinthefieldofCopyright”,November2015,p2.162VoorstelvooreenrichtlijnvanhetEuropeesParlementendeRaadinzakeauteursrechtenindedigitaleeengemaaktemarkt(“auteursrechtrichtlijn”),p2.163VoorstelvooreenrichtlijnvanhetEuropeesParlementendeRaadinzakeauteursrechtenindedigitaleeengemaaktemarkt(“auteursrechtrichtlijn”),p2.
32
richtlijninzakehetauteursrechtindedigitaleeenheidsmarkt.164Dezerichtlijngaanweindit
deelgedetailleerdbestuderen.
2.Europeserichtlijnen
De aandacht voor het auteursrecht op Europees niveau is de laatste jaren aanzienlijk
toegenomen.Ditblijktuitdevelerichtlijnendiesindsdejaren‘90wordenuitgevaardigd.De
voornaamste doelstelling van deze richtlijnen bestaat erin om een harmonisering te
verkrijgen van de wetgeving in de 28 Europese lidstaten. Deze harmonisering was vooral
gerichtopvlakvanhetauteursrechtendeverwezenlijkingvanhetvrijverkeervangoederen
endienstenindecultuur-eninformatiesector.165
Totopvandaagzijnereentientalrichtlijnenuitgevaardigddieopdeeenofanderemanier
direct of indirect verbonden zijn met de aspecten van het auteursrecht en de naburige
rechten. 166 Deze set van richtlijnen vormen samen de Europese wetgeving inzake het
auteursrecht.167Een overzicht168van de richtlijnen die uitgevaardigd zijn sinds 1990 volgt
hier:
o Derichtlijnvan14mei1991betreffendesoftware.
o Derichtlijnvan27september1993betreffendekabelensatelliet.
o Derichtlijnvan29oktober1993betreffendededuurvanhetauteursrecht.
o Derichtlijnvan11maart1996betreffendededatabanken.
o Derichtlijnvan27september2001betreffendehetvolgrecht.
o De richtlijn van 22mei 2001 betreffende de harmonisatie van bepaalde aspecten
vandeinformatiemaatschappij.
o De richtlijn van 30 april 2004 betreffende de handhaving van de intellectuele
eigendomsrechten.
o De richtlijn van 12december 2006betreffendehet verhuurrecht, het uitleenrecht
enbepaaldenaburigerechtenophetgebiedvanintellectueleeigendom.
164https://ec.europa.eu/digital-single-market/en/modernisation-eu-copyright-rules,laatstgeraadpleegdop4maart2017165K.VANDERPERRE,E.LIEVENSenD.VOORHOOF,“Handboekauteursrecht”,AcademiaPress,editie2015-2016,p18.166A.M.MARINESCU,“EUDirectivesinthefieldofcopyrightandrelatedrights”,LexETScientiaInternationalJournal,Vol.22,Issue1(2015),p50.167https://ec.europa.eu/digital-single-market/eu-copyright-legislation,laatstgeraadpleegdop13april2017.168K.VANDERPERRE,E.LIEVENSenD.VOORHOOF,“Handboekauteursrecht”,AcademiaPress,editie2015-2016,p19;A.M.MARINESCU,“EUDirectivesinthefieldofcopyrightandrelatedrights”,LexETScientiaInternationalJournal,Vol.22,Issue1(2015),p50-64.
33
o De richtlijn van 12 december 2006 betreffende de beschermingstermijn van het
auteursrechtenvanbepaaldenaburigerechten.
o De richtlijn van 27 september 2011 betreffende de verlenging van de
beschermingstermijn voor naburige rechten van muziekopnames van 50 naar 70
jaar.
o De richtlijn van 25 oktober 2012 inzake bepaalde toegestane gebruikswijzen van
verweesdewerken.
o Derichtlijnvan26februari2014betreffendecollectievebeheervanauteursrechten
en naburige rechten en de multi-territoriale licentieverlening van rechten inzake
muziekwerkenvoorhetonlinegebruikervanopdeinternemarkt.
Door het instellen van geharmoniseerde normenwil Europa ervoor zorgen dat er op drie
vlakken verbetering komt. Teneerstewillen ze ervoor zorgendatdenationale verschillen
kleinerworden.Tentweedewillenzeeenniveauvanbeschermingcreërendatervoorzorgt
dat de creativiteit en investeringen gestimuleerd worden en ten derde wil Europa de
culturelediversiteitbevorderen.Eenextrapluspuntistevensdaterdoordeverbeteringop
dezediversevlakkeneenbeteretoegangvoorconsumentenenbedrijvengecreëerdwordt
omdigitaleinhoudvangoederenendiensteninheelEuropatekunnenraadplegen.169
Erdientopgemerkttewordendattotophedenenkelhetinstrumentvanrichtlijngebruikt
werd op het vlak van auteursrechten. We kunnen ons de vraag stellen of een echte
harmonisatiedanwelmogelijkis,aangezieneenEuropeserichtlijnomgezetdientteworden
innationalewetgeving.Deomzettingvaneenrichtlijnlaataltijdeenaantalvrijheidsgraden
aandelidstaten.Hetgevolghiervanisdatermijnsinziensnietechtsprakekanzijnvaneen
echteharmonisatie.170DeEuropeseCommissiezietweltoeopeencorrecte implementatie
vanderichtlijnen.
169https://ec.europa.eu/digital-single-market/en/eu-copyright-legislation,laatstgeraadpleegdop4maart2017170C.BAKKER,“Europeesrecht:eeninleiding”,PearsonEducation,2002,p48.
34
3.Huidigwetgevendkader
3.1Infosoc-richtlijn:beknopteinhoud
Dedigitalewereldevolueertheelsnel.Erdoenzichcontinunieuweontwikkelingenvoor.171
Dezeontwikkelingenhebbeneengroteinvloedophetrechtenzijneencontinueuitdaging
voor de Europese en nationale wetgevers.172Hoewel er nog geen specifiek uitgewerkt
regelgevend kader bestaat voor de digitale wereld173, is er wel een auteursrechtrichtlijn
daterendvan2001.Hetdoelvandezerichtlijn isomdewetgevinginzakehetauteursrecht
endenaburigerechtenaantepassenaandetoenmaligeontwikkelingen.Derichtlijnwileen
hoog niveau van bescherming van de intellectuele eigendomsrechten waarborgen.174We
vatten de belangrijkste door de richtlijn geharmoniseerde horizontale rechten hieronder
samen.175
Teneerstehebbenwehetreproductierecht.176Hetreproductierechtiselke(permanenteof
tijdelijke, directe of indirecte) kopie van een beschermd werk. Deze kopie moet worden
goedgekeurd door de rechthebbenden. 177 De richtlijn voorziet in twee soorten
uitzonderingen op het recht van reproductie. De eerste uitzondering is een verplichte
uitzondering voor tijdelijke kopieën die een "integraal en essentieel onderdeel van een
technisch procedé" vormen.178Overweging 33 van de richtlijn verklaart nader dat het hier
onder andere gaat over handelingen om elektronisch bladeren (browsing) en caching
mogelijk te maken, onder andere met het oog op het doelmatig functioneren van
171G.VERLEYEenB.DOOLAEGE,“NieuwecommunicatietechnologieinVlaanderen”,AcademiePress,2002,p13.172I.GOVAERE(ed.),“EuropeesRecht:moderneinternemarktvoordepraktijkjurist”,Mechelen,Kluwer,2012,p206.173M.B.M.LOOS,N.HELBERGER,L.GUIBAULTenC.MAK,“TheRegulationofDigitalContentContractsintheOptionalInstrumentofContractLaw”,EuropeanReviewofPrivateLaw2011,p730.174SamenvattingvandeRichtlijn2001/29/EGoverdeharmonisatievanbepaaldeaspectenvanhetauteursrechtendenaburigerechtenindeinformatiemaatschappij,http://eur-lex.europa.eu/legal-content/NL/TXT/?uri=URISERV%3Al26053,laatstgeraadpleegd14april2017.175P.B.HUGENHOLTZ,“Brusselsbroddelwerk:Rechtenkromindeauteursrechtrichtlijn”,TijdschriftvoorAuteurs,Media-,&Informatierecht(AMI),2001-1,p9.176Artikel2vanderichtlijn2001/29/EGvanhetEuropeesParlementendeRaadvan22mei2001betreffendedeharmonisatievanbepaaldeaspectenvanhetauteursrechtendenaburigerechtenindeinformatiemaatschappij(Hierna:richtlijn2001/29/EGbetreffendedeharmonisatievanbepaaldeaspectenvanhetauteursrechtendenaburigerechtenindeinformatiemaatschappij).177F.BRISONenH.VANHEES,“HuldeboekJanCorbet:deBelgischeauteurswet.Artikelsgewijzecommentaar”,Larcier,2009,p8.178Artikel5.1vanderichtlijn2001/29/EGbetreffendedeharmonisatievanbepaaldeaspectenvanhetauteursrechtendenaburigerechtenindeinformatiemaatschappij.
35
“doorgiftesystemen”.Detweedeuitzonderingiseensetvanoptioneleuitzonderingen.179De
belangrijkste optionele uitzonderingen hebben betrekking op exemplaren gemaakt voor
privégebruik, kopies voor publiek toegankelijke instellingen, zoals bibliotheken, musea of
archieven, kopies voor educatieve en wetenschappelijke doeleinden, het gebruik door
mensen met een handicap of voor de openbare veiligheid en de tijdelijke opnamen van
werken,gemaaktdooromroeporganisatiestenbehoevevanhuneigenuitzendingen.Inhet
geval van privé-kopiëren moet de rechthebbende een billijke vergoeding ontvangen. De
lidstatenkunnendezecompensatievastleggen.
Ten tweede, wat betreft het recht van mededeling aan het publiek.180 Het recht van
mededelingaanhetpubliekiselkemededelingaanhetpubliekvanbeschermdmateriaal.181
Dezemededelingmoetwordengoedgekeurddoorderechthebbenden.182Overweging27183
preciseertdatde loutereterbeschikkingstellingvanmateriële faciliteitenvoorhetmogelijk
maken of het verrichten van eenmededeling op zich geen "mededeling aan het publiek"
vormt. De uitzonderingen die op dit recht toegestaan worden in deze richtlijn zijn
optioneel.184Debelangrijkstedaarvanhebbenbetrekkingophetgebruikvooreducatieveen
wetenschappelijkedoeleinden,doormensenmeteenhandicap,voordeopenbareveiligheid
ofvooradministratieveengerechtelijkeprocedures.
Tenderdehebbenwehetdistributierecht.185Daargeldtderegeldatelkedistributieonder
het publiek van beschermd materiaal op een fysieke drager (bijv. cd-rom) moet worden
goedgekeurddoorderechthebbenden.186Indienbeschermdmateriaalopeenfysiekedrager
179Artikel5.2vanderichtlijn2001/29/EGbetreffendedeharmonisatievanbepaaldeaspectenvanhetauteursrechtendenaburigerechtenindeinformatiemaatschappij.180Artikel3vanderichtlijn2001/29/EGbetreffendedeharmonisatievanbepaaldeaspectenvanhetauteursrechtendenaburigerechtenindeinformatiemaatschappij.181F.BRISONenH.VANHEES,“HuldeboekJanCorbet:deBelgischeauteurswet.Artikelsgewijzecommentaar”,Larcier,2009,p14.182Artikel3vanderichtlijn2001/29/EGbetreffendedeharmonisatievanbepaaldeaspectenvanhetauteursrechtendenaburigerechtenindeinformatiemaatschappij.183Richtlijn2001/29/EGbetreffendedeharmonisatievanbepaaldeaspectenvanhetauteursrechtendenaburigerechtenindeinformatiemaatschappij,overweging27.184Artikel5.3vanderichtlijn2001/29/EGbetreffendedeharmonisatievanbepaaldeaspectenvanhetauteursrechtendenaburigerechtenindeinformatiemaatschappij.185Artikel4vanderichtlijn2001/29/EGbetreffendedeharmonisatievanbepaaldeaspectenvanhetauteursrechtendenaburigerechtenindeinformatiemaatschappij.186Artikel4.1vanderichtlijn2001/29/EGbetreffendedeharmonisatievanbepaaldeaspectenvanhetauteursrechtendenaburigerechtenindeinformatiemaatschappij;F.BRISONenH.VANHEES,“HuldeboekJanCorbet:deBelgischeauteurswet.Artikelsgewijzecommentaar”,Larcier,2009,p11.
36
in de Europese Unie op de markt wordt gebracht door of met toestemming van de
rechthebbende,kandezezichnietverzettentegendedoorverkoopervan.187
Ten vierdewat betreft de verplichtingen inzake technische voorzieningen.188Het gaat hier
metnameoverdebeveiligingtegenkopiëren.Delidstatenmoetenvoorzienineenpassende
rechtsbeschermingtegenhetomzeilenvandoeltreffendetechnischevoorzieningen.
Tenvijfdezijnernogdeverplichtingeninzakeinformatieoverhetbeheervanrechten.189
De Infosoc-richtlijn is de eerste richtlijn op Europees niveau die de meest volledige
harmonisatie nastreeft voor auteursrechten en naburige rechten in de
informatiemaatschappij.190In tegenstelling tot heel wat andere richtlijnen probeert deze
richtlijndeharmonisatieookdoortevoerenophethorizontaleniveau.191Deharmonisatie
wordt onder meer nagestreefd door een uniforme interpretatie van enkele belangrijke
auteursrechtelijkebegrippen.
Dewetvan22maart2005zorgdevoordeomzettingvanderichtlijn inBelgischrecht.Ten
gevolge van deze omzetting zijn in de Belgische Auteurswet in 2005 nieuwe bepalingen
opgenomenmetbetrekkingtothetreproductierecht,hetrechtvanmededelingvanwerken
aan het publiek, het distributierecht en de uitzonderingen en beperkingen op deze
rechten.192
187Artikel4.2vanderichtlijn2001/29/EGbetreffendedeharmonisatievanbepaaldeaspectenvanhetauteursrechtendenaburigerechtenindeinformatiemaatschappij.188Artikel6vanderichtlijn2001/29/EGbetreffendedeharmonisatievanbepaaldeaspectenvanhetauteursrechtendenaburigerechtenindeinformatiemaatschappij.189Artikel7vanderichtlijn2001/29/EGbetreffendedeharmonisatievanbepaaldeaspectenvanhetauteursrechtendenaburigerechtenindeinformatiemaatschappij.190J.REDA,DraftreportontheimplementationofDirective2001/29/ECoftheEuropeanParliamentandofthecouncilof22May2001ontheharmonisationofcertainaspectsofcopyrightandrelatedrightsintheinformationsociety,p8,http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?type=COMPARL&mode=XML&language=EN&reference=PE546.580,laatstgeraadpleegdop3maart2017.191I.STAMATOUDIenP.TORREMANS,“EUCopyrightLaw,acommentary”,EdwardElgarPublishing,Cheltenham,2014,p397;P.B.HUGENHOLTZ,“Brusselsbroddelwerk:Rechtenkromindeauteursrechtrichtlijn”,TijdschriftvoorAuteurs-,Media-,enInformatierecht(AMI),2001-1,p4.192K.VANDERPERRE,E.LIEVENSenD.VOORHOOF,“Handboekauteursrecht”,AcademiaPress,editie2015-2016,p17.
37
3.2Rechtspraakinverbandmetderichtlijn
Ook de rechtspraak van het Europese Hof van Justitie mag niet vergeten worden.193Het
toenemendbelangvanhetauteursrechtkanhierookuitafgeleidworden.Delaatste jaren
zijnerveelbaanbrekendearrestengeveldinverbandmetdeInfosoc-richtlijn.Dezearresten
hebbenbijgedragen tot deontwikkeling van eeneenvormig Europees auteursrecht.194Het
gaathierondermeerovervolgendearresten.
- Svenssonarrest195:Ditarrestwasbelangrijkinhetkadervandeproblematiekinzake
hyperlinks.Hierwerdbeslistdathyperlinksnaarlegaalmateriaaltoegelatenzijn.Het
gaathierimmersnietovereennieuwecommunicatieaanhetpubliek.196
- Bestwater arrest197: Hier besliste het Hof dat het incorporeren van een video
(“Framing”)dievrijbeschikbaarisophetinternet(bijv.naarYoutube)geeninbreuk
vormtopdeInfosoc-Richtlijn.
- UPC Telekabel Wien arrest198: Hier werd beslist dat internet dienstenleveranciers
verplicht kunnenwordenomde toegang tot eenwebsite, diemateriaal bevatdat
ingaattegenhetauteursrecht,teblokkeren.199
- ACI Adam arrest 200 : In dit arrest heeft het Hof beslist dat het Nederlands
auteursrechtensysteemniet inovereenstemming ismetderichtlijnomdatergeen
verschilgemaaktwordttussenprivatekopiesvanlegaleenvanillegalebronnen.
- Meltwaterarrest201:Ditarresthandeltovergebruikersdiesurfenophetinternetop
pagina’s met vrij beschikbaar auteursrechtelijk beschermd materiaal. Hier werd
beslistdathetmateriaalgedektisdoordeuitzonderinginzaketijdelijkekopies.202
193https://ec.europa.eu/digital-single-market/en/eu-copyright-legislation,laatstgeraadpleegdop4maart2017194J.DEMAERE,“DebeschermingsvoorwaardennaarEuropeesenAmerikaansauteursrecht”,MasterproefUniversiteitGent,Gent,2014-2015,p10.195HVJ13februari2014,C466/12,NilsSvenssone.a.tegenRetrieverSverigeAB,ECLI:EU:C:2014:76(viaCuria)196Zieinfradeel3,punt1.2.1197HVJ21oktober2014,C348/13,BestWaterInternationalGmbHtegenMichaelMebesenStefanPotsch,ECLI:EU:C:2014:2315(viaCuria).198HVJ27Maart2014,C314/12,UPCTelekabelWienGmbHtegenConstantinFilmverleihGmbHenWega,ECLI:EU:C:2014:192(viaCuria).199R.D.CHAVANNES,“Juistevenwichtindepraktijk,detoelaatbaarheidvaninternetblokkadesvolgenshetHofvanJustitieinUPCTelekabelWien”,TijdschriftvoorAuteurs-,Media-&Informatierecht(AMI),2015/2,p38.200HVJ10April2014,C435/12,ACIAdamBVe.a.tegenStichtingdeThuiskopieenStichtingOnderhandelingenThuiskopievergoeding,ECLI:EU:C:2014:254(viaCuria).201HVJ5Juni2014,C360/13,PublicRelationsConsultantsAssociationLtdtegenNewspaperLicensingAgencyLtde.a.,ECLI:EU:C:2014:1195(viaCuria).202Artikel5.1vanderichtlijn2001/29/EGbetreffendedeharmonisatievanbepaaldeaspectenvanhetauteursrechtendenaburigerechtenindeinformatiemaatschappij.
38
- CMore Entertainment203: Dit arrest besliste dat hyperlinks die verwijzen naar live
omroepuitzendingen die deel uitmaken van betaaltelevisiediensten kunnen
verbodenworden.
- GS Media 204 : Ook dit arrest handelt over de problematiek inzake hyperlinks.
Ondernemingen kunnen geen hyperlinks maken naar werken die een inbreuk
vormenophetauteursrecht.
- MicrosoftMobileSalesInternationalandothers205:InditarrestbeslistehetHofdat
hetItaliaansesysteemomderechthebbendentevergoedeninzakeprivatekopiesin
strijdismetderichtlijn.
3.3Noodzaaktotherzieningvanderichtlijn
Door de evolutie van de technologie is de richtlijn niet meer volledig up-to-date.206De
richtlijnwerdontwikkeldopbasisvangangbaretechnischepraktijkenenmogelijkhedendie
eind de jaren ‘90 beschikbaar waren. De richtlijn hanteert nog begrippen als
“fonogrammen” 207 of “reproductie op papier” 208 . Nergens wordt er gesproken over
begrippenalsonlinestreaming,webshops,enz..
De technologie, dewijzewaarop gebruikers auteursrechtelijkmateriaal verwerven en het
ganseecosysteemzijndelaatstetweedecenniaechtersubstantieelveranderd.Ditgeldtniet
enkel voor demogelijkheden en de dekking van toegangsnetwerken (mobiele 3G- en 4G-
netwerken, supersnel vast internet, .. ) maar ook voor op de markt aanwezige
eindapparaten (tablets, smartphones, smart TV’s, ..), de sociale netwerken die online
aanwezig zijn (zoals Facebook, Twitter,..), de dienstenleveranciers van online platforms
(zoalsSpotify)endeinternetserviceproviders(zoalsTelenet).
203HVJ26Maart2015,C279/13,CMoreEntertainmentABtegenLinusSandberg,ECLI:EU:C:2015:199(viaCuria).204HVJ8September2016,C106/15,GSMediaBVtegenSanomaMediaNetherlandsBVe.a.,ECLI:EU:C:2016:644(viaCuria).205HVJ22September2016,C110/15,MicrosoftMobileSalesInternationalOyenanderetegenMinisteroperibenieleattivitàculturali(MiBAC)e.a.,ECLI:EU:C:2016:717(viaCuria).206A.RENDA,F.SIMONELLI,G.MAZZIOTTIenG.LUCHETTA,“PolicyoptionsforimprovingthefunctioningandefficiencyoftheDigitalsinglemarketinthefieldofCopyright”,November2015,p1;J.REDA,DraftreportontheimplementationofDirective2001/29/ECoftheEuropeanParliamentandofthecouncilof22May2001ontheharmonisationofcertainaspectsofcopyrightandrelatedrightsintheinformationsociety,p10.207Artikel3.2,bvanderichtlijn2001/29/EGbetreffendedeharmonisatievanbepaaldeaspectenvanhetauteursrechtendenaburigerechtenindeinformatiemaatschappij.208Artikel5.2,avanderichtlijn2001/29/EGbetreffendedeharmonisatievanbepaaldeaspectenvanhetauteursrechtendenaburigerechtenindeinformatiemaatschappij.
39
Anderzijds dient er ook vastgesteld te worden dat het principe van technologische
neutraliteit inzake copyright nog niet expliciet in de richtlijn werd opgenomen, in
tegenstelling tot bijvoorbeeld de telecommunicatiewetgeving. In andere landen (bijv.
Canada) zijn er belangrijke evoluties die de technologische neutraliteit inzake
auteursrecht209aanbelangen.
Maarnietalleendoordetechnologischeevolutiedringtzicheenactualisatievanderichtlijn
op. Ook het feit dat de richtlijn maar een minimumniveau aan bescherming van het
auteursrechtdoorvoerdeiseenheikelpunt.Ditheeftertoegeleiddatderichtlijnnietzijn
beoogde doel van harmonisatie van het auteursrecht in de Unie gerealiseerd heeft.210De
bedoeling van de richtlijn was net om een zo hoog mogelijk niveau van bescherming te
waarborgen.211
DerichtlijndiendehetEuropeesauteursrechtinternetprooftemaken,maarismijnsinziens
niet in haar opzet geslaagd.212Een actualisatie van de richtlijn aan de huidig gangbare
praktijken dringt zich dan ook op. Een dergelijke revisie zal beter kunnen inspelen op de
bijzonderhedenvandedigitaleeenheidsmarkt.
3.4IseenEuropeseeenheidsvergunningvoorhetauteursrechtdeoplossing
(Europeansinglecopyrighttitle)?
WekunnenonsdevraagstellenofeenEuropeseeenheidsvergunningvoorhetauteursrecht
niet een oplossing zou kunnen bieden om de huidige problemen aan te pakken. Een
Europese titel zou immers alle belemmeringen van territorialiteit binnen de Unie
wegnemen. 213 De eenvormigheid zou de onderhandelingspositie van de auteurs sterk
kunnenverbeterenenalduskunnenleidentoteenbeterevergoedingvoorhunwerken.
209TheSupremeCourtofCanadareleasedanimportantrulingontheroleoftechnologicalneutralityincopyrightlaw.Ina7-2splitdecisioninCanadianBroadcastingCorporation/SociétéRadio-Canadav.SODRAC2003Inc.,etal.2015SCC57,JusticeRothstein.210J.REDA,DraftreportontheimplementationofDirective2001/29/ECoftheEuropeanParliamentandofthecouncilof22May2001ontheharmonisationofcertainaspectsofcopyrightandrelatedrightsintheinformationsociety,p8.211richtlijn2001/29/EGbetreffendedeharmonisatievanbepaaldeaspectenvanhetauteursrechtendenaburigerechtenindeinformatiemaatschappij,Overweging4en9;P.B.HUGENHOLTZ,“Brusselsbroddelwerk:Rechtenkromindeauteursrechtrichtlijn”,TijdschriftvoorAuteurs-,Media-,&Informatierecht(AMI),2001-1,p3.212M.DEZWAAN,“Geenbeelden,geennieuws:beeldbeperkingeninoudennieuwauteursrecht”,OttoCramwinckelUitgever,2003,p104.213J.REDA,DraftreportontheimplementationofDirective2001/29/ECoftheEuropeanParliamentandofthecouncilof22May2001ontheharmonisationofcertainaspectsofcopyrightandrelatedrightsintheinformationsociety,p5en9.
40
Opheteerstegezichtlijktditeenrevolutionairconcept.HetverdragvanLissabon214voorziet
inartikel118dewettelijkebasisvooreenEuropesetitel215:
“Inhet kader vande totstandbrengingendewerking vande internemarkt stellen
het Europees Parlement en de Raad, volgens de gewonewetgevingsprocedure, de
maatregelen vast voor de invoering van Europese titels om een eenvormige
bescherming van de intellectuele eigendomsrechten in de hele Unie te
bewerkstelligen,envoordeinstellingvanophetniveauvandeUniegecentraliseerde
machtigings-, coördinatie- en controleregelingen. De Raad stelt, volgens een
bijzondere wetgevingsprocedure, bij verordeningen de talenregelingen met
betrekking tot de Europese titels vast. De Raad besluit met eenparigheid van
stemmen,naraadplegingvanhetEuropeesParlement.”
DezerechtsgrondslagistotnutoegebruiktomeenEuropeeseenheidsoctrooitecreëren.In
tegenstellingtothetEuropeesOctrooi(ref.EuropeesOctrooiverdrag)bestaatermomenteel
geenequivalentvoorhetauteursrecht.216
DeEuropeseCommissieconsulteerdedemarkt217inverbandmetdeopportuniteitvaneen
Europese eenheidsvergunning voor het auteursrecht. Bepaalde partijen (onder andere
bibliotheken, musea, instellingen voor cultureel erfgoed) waren van mening dat de
doelstellingen van de Infosoc-richtlijn het best gerealiseerd kunnen worden door een
Europese eenheidsvergunning voor het auteursrecht. Ook bepaalde Europese
parlementsledenwarengewonnenvoorditidee.218
214VerdragvanLissabontotwijzigingvanhetVerdragbetreffendedeEuropeseUnieenhetVerdragtotoprichtingvandeEuropeseGemeenschap,13december2007,2007/C306/01.215A.RENDA,F.SIMONELLI,G.MAZZIOTTIenG.LUCHETTA,“PolicyoptionsforimprovingthefunctioningandefficiencyoftheDigitalsinglemarketinthefieldofCopyright”,November2015,p17;M.RICOLFI,“TowardsaEUCopyrightCode?AconceptualFramework”,BocconiLegalPapers,2015,Vol.5,p2;C.A.WEISS,“Availabletoall,producedbyfew:theeconomicandculturalimpaxtofeurope’sdigitalsinglemarketstrategywithintheaudiovisualindustry”,ColumbiaBusinessLawReview,Vol.2016,Issue3(2016),p912-913.216J.REDA,DraftreportontheimplementationofDirective2001/29/ECoftheEuropeanParliamentandofthecouncilof22May2001ontheharmonisationofcertainaspectsofcopyrightandrelatedrightsintheinformationsociety,p10.217ConsultationonthereviewoftheEUcopyrightrulescarriedoutbytheCommissionbetween5December212013and5March2014,http://ec.europa.eu/internal_market/consultations/2013/copyright-rules/index_en.htm,laatstgeraadpleegdop5maart2017.218X,“EUcopyrightreformmustbalancerightholders’andusers’interests,sayMEPs”,16juni2015,http://www.europarl.europa.eu/news/nl/news-room/20150615IPR66497/eu-copyright-reform-must-balance-rightholders%E2%80%99-and-users%E2%80%99-interests-say-meps,laatstgeraadpleegdop6maart2017.
41
In de Europese Unie zijn er echter veel verschillende taalgroepen aanwezig, elkmet hun
cultureleeigenheid.MenkanzichdanookdevraagstellenofeenEuropesetitelweldegelijk
zinvol is. Volgens de lidstaten zou een Europese titel afbreuk doen aan de culturele
diversiteitbinnenEuropa219zoalsvastgelegdinart.167VWEU:
“Member Statesalso insist on theneed topreserve their prerogatives to carryout
theirownculturalpolicyandrefertoArticle167oftheTreatyontheFunctioningof
theEU(TFEU)”
DesituatiewaarinauteursrechtenkelopEuropeesvlakvastgelegdzoukunnenwordenkomt
er (voorlopig?) niet. Als we de voorstellen van de Europese Commissie bekijken, is het
duidelijkdatergeenonmiddellijkeplannenzijnvooreenEuropesetitelinzakeauteursrecht.
DeEuropeseCommissieheeftervoorgekozenomdezwakkepuntenvandehuidigerichtlijn
bij te sturen in plaats van de invoering van dit radicaal nieuwe concept (bijv. door
uitzonderingentevoorzienvoorbibliotheken,musea,instellingenvoorcultureelerfgoed).220
Deze beslissing is mijns inziens terecht. Een Europese titel zou paradoxaal genoeg de
culturele eigenheid in de Europese Unie inperken. Bovendien kunnen we ons de vraag
stellen of er nood is aan de Europese beschikbaarheid van een bepaald werk (bijv. het
VlaamselieddientnietovergansEuropaopdezelfdewijzebeschikbaartezijn).
4.Voorsteltoteennieuweauteursrechtrichtlijn
Zoalshierbovenaangehaald,isdehuidigewetgevingnietmeerup-to-date.Dezewetgeving
sluitnietaanopdewensenvandeconsumentenendevelemogelijkhedendiehetinternet
onsbiedt.Daardoorwordtdepositievandeauteurssterkondermijnd.221OokeenEuropese
eenheidsvergunning inzake auteursrechten biedt (nog) geen oplossing. Om tegemoet te
komenaande lacunesvanhet regelgevendkaderheeft222deCommissieop14september
219http://ec.europa.eu/internal_market/consultations/2013/copyright-rules/docs/contributions/consultation-report_en.pdf,p91.220Zieinfradeel2,punt4.221A.SCHALEKAMPenA-MELSMAN,“Nieuweauteursrechtrichtlijninzicht”,23november2016,http://www.bright-advocaten.nl/nieuws/nieuwe-auteursrechtrichtlijn-zicht/,laatstgeraadpleegd14april2017222X,“VernieuwdeEU-regelsvoorauteursrecht”,19september2016,https://europadecentraal.nl/vernieuwde-eu-regels-voor-auteursrecht/,laatstgeraadpleegd14april2017
42
2016 een nieuwe richtlijn inzake auteursrechten gepubliceerd. Dit voorstel is bedoeld om
het Europees auteursrecht aan te passen aan de nieuwe digitale realiteit.223Dit voorstel
vormteenaanvullingophetbestaandeEU-rechtskader inzakeauteursrechten(het“acquis
communautaire”),inhetbijzonderopderegelsvanRichtlijn96/9/EG,Richtlijn2006/115/EG,
Richtlijn 2009/24/EG, Richtlijn 2012/28/EU en Richtlijn 2014/26/EU. 224 Ook de oude
auteursrechtrichtlijndiedateertuit2001blijft verderbestaan.Denieuweontwerprichtlijn
voorzietvoornamelijkinaanvullenderegelingen.225
We gaan in dit hoofdstuk het nieuwe voorstel tot auteursrechtrichtlijn onder de loep
nemen.Omderichtlijntebesprekennemenwedestructuuroverdiederichtlijnaanneemt.
Hetvoorstelvanderichtlijnisingedeeldinvijftitels,diedannogeensonderverdeeldzijnin
hoofdstukken.Titel Ibevatdealgemenebepalingen,hetonderwerpvande richtlijnende
definities. Titel II handelt over de maatregelen die nodig zijn om de uitzonderingen en
beperkingenaantepassenaandedigitaleengrensoverschrijdendeomgeving.Titel IIIgaat
overdemaatregelendiegenomenmoetenwordeninhetkadervandelicentieverlening.De
maatregelendievoorgesteldwordenhebbenalsdoelomdelicentieverleningteverbeteren
eneenruimeretoegangtotdeinhoudteverzekeren.Titel IVhandeltoverdemaatregelen
diegenomenmoetenwordenomeengoedewerkingvandemarktvoorauteursrechtente
verzekeren.TenslottehebbenweTitelVdiede slotbepalingenbevat.Deze slotbepalingen
zijninhetkadervandezemasterproefminderbelangrijk.Hiergaanwedanooknietverder
opin.
4.1Algemenebepalingen
In de ontwerprichtlijn vinden we voorstellen terug die gericht zijn op een verdere
harmonisatie van het wetgevingskader in de Europese Unie met betrekking tot de
auteursrechtenendenaburigerechten.Dezeharmonisatievindtplaatsinhetkadervande
internemarkt, rekeninghoudendemetdeopkomstvande technologischeontwikkelingen
dieeengrensoverschrijdendgebruikvandebeschermdeinhoudmogelijkmaakt.226
223StateoftheUnion2016:NieuweEU-regelsvoorhetauteursrechtmoetenvoorcultureleoplevingzorgen,Straatsburg,14september2016.224VoorstelvooreenrichtlijnvanhetEuropeesParlementendeRaadinzakeauteursrechtenindedigitaleeengemaaktemarkt(“auteursrechtrichtlijn”),p4.225J.R.SPAUWEN,“CopyrightReform:RichtlijnvoorstelinzakeauteursrechtenindeDigitalSingleMarket”,tijdschriftvoorAuteurs-,Media-&Informatierecht(AMI),2016/5,p126.226Artikel1vanhetvoorstelvooreenrichtlijnvanhetEuropeesParlementendeRaadinzakeauteursrechtenindedigitaleeengemaaktemarkt(“auteursrechtrichtlijn”).
43
Titel1omvatookdefinitiesvandebegrippentekst-endatamining,instellingvoorcultureel
erfgoed en perspublicatie. Hier dient opgemerkt te worden dat er geen nieuwe definitie
gegevenwordtvanhetbegrip“mededelingaanhetpubliek”,wateenbegripisdatcentraal
stondinheelveelarrestenvanhetEuropeesHofvanJustitiebetreffendeauteursrechten.De
daaringehanteerderedeneringenzijndusookvoorhetnieuwekaderbijzonderrelevant.
4.2Maatregelenomuitzonderingenenbeperkingenaantepassenaandedigitale
engrensoverschrijdendeomgeving
4.2.1UitzonderingenenbeperkingenindeInfosoc-richtlijn.
Omeenevenwichttevoorzientussenderechtenvandegebruikerenerzijdsenderechten
vande auteur anderzijdswordenbepaaldeuitzonderingenenbeperkingen voorzien.Door
deze uitzondering of beperking is het als gebruiker van een auteursrechtelijk beschermd
werknietmeernodigomeersttoestemmingtevragenaandeauteuromhetwerktemogen
gebruiken.227Ditwijktafvanhetbasisprincipedatwanneerauteursrechtelijkebeschermde
werkenwordengebruiktdeauteurnormaal gezieneerst zijn toestemmingdaarvoormoet
geven. 228 Een compensatie aan deze rechthebbenden blijft normalerwijze wel
verschuldigd.229De uitzonderingen en beperkingen op het auteursrecht en de naburige
rechtenzijnopEuropeesniveaugeharmoniseerddoordeInfosoc-richtlijn.230
Artikel 9(2) van de Conventie van Bern 231 legt de verdragsrechtelijke basis voor de
beperkingenenuitzonderingenvastenditluidtalsvolgt:
“art.9(2)ItshallbeamatterforlegislationinthecountriesoftheUniontopermit
the reproduction of such works in certain special cases, provided that such
reproductiondoesnotconflictwithanormalexploitationoftheworkanddoesnot
unreasonablyprejudicethelegitimateinterestsoftheauthor.”
227http://www.deauteurs.be/juridische-faq/wat-zijn-de-uitzonderingen-op-het-auteursrecht/,laatstgeraadpleegdop14april2017;Artikel5.2,a)vanderichtlijn2001/29/EGbetreffendedeharmonisatievanbepaaldeaspectenvanhetauteursrechtendenaburigerechtenindeinformatiemaatschappij.228H.VANHEES,“auteursrechtineennotendop”,1998,Garant,p35.229http://www.wipo.int/copyright/en/limitations/,laatstgeraadpleegdop10januari2017230Zieartikel5vanderichtlijn2001/29/EGbetreffendedeharmonisatievanbepaaldeaspectenvanhetauteursrechtendenaburigerechtenindeinformatiemaatschappij.231Ookinartikel13vandeTRIPSovereenkomstvan15april1994vindenweeenverdragsrechtelijkebasisterugvoordedriestappentoets.
44
Dit artikel legt de basis voor de zogenaamde driestappentoets. 232 Uitzonderingen en
beperkingen zijnmogelijk als ze voldoen aan drie voorwaarden.233Deze drie voorwaarden
vindenweookteruginartikel5.5vandeInfosoc-richtlijn.234Teneerstemoethetgaanover
specifiekegevallen,m.a.w.gevallendieeenspecifiekdoelhebben.Tentweedemagergeen
conflict zijn met de normale uitbating van het werk. Ten derdemag er geen onredelijke
schadeberokkendwordenaandewettelijkebelangenvanderechthebbende.Alservoldaan
is aan deze 3 voorwaarden is het dus toegelaten om reproducties van auteursrechtelijk
beschermde werken te maken zonder daarvoor eerst de expliciete toestemming van de
auteurtebekomen.
HetCEPS235identificeerdeeenaantalproblemenvoordedigitaleeenheidsmarktdieuitde
uitzonderingenofbeperkingenvanartikel5vandeInfosoc-richtlijnvoortvloeien.Teneerste
is het een exhaustieve lijst die in zekere mate technologisch niet-neutraal is. Het is dus
moeilijkomdetechnischeevolutietevolgen.236Eentweedeprobleemisdatdeexhaustieve
lijsten die voorzien zijn in artikel 5.2 en 5.3 van de Infosoc-richtlijn optioneel en niet
verplichtzijn.237Lidstatenkunnenaldannietkiezenomdezeteimplementeren.Hieropiser
éénuitzondering:artikel5.1vandezerichtlijnisimmerswelverplicht.Hetgevolgisdanook
dat de lidstaten deze bepalingen op zeer verschillendemanieren omgezet hebben.238Een
derde probleem is dat divergerende heffingen aanleiding kunnen geven tot onder andere
dubbele betalingen en onzekerheid ten aanzien van de media en toestellen die aan de
heffingonderworpenmoetenworden.
232J.REDA,DraftreportontheimplementationofDirective2001/29/ECoftheEuropeanParliamentandofthecouncilof22May2001ontheharmonisationofcertainaspectsofcopyrightandrelatedrightsintheinformationsociety,p8-9;A.RENDA,F.SIMONELLI,G.MAZZIOTTIenG.LUCHETTA,“PolicyoptionsforimprovingthefunctioningandefficiencyoftheDigitalsinglemarketinthefieldofCopyright”,November2015,p8;M.DEZWAAN,“Geenbeelden,geennieuws:beeldbeperkingeninoudennieuwauteursrecht”,OttoCramwinckelUitgever,2003,p107.233M.SENFTLEBEN,“Copyright,Limitations,andtheThree-stepTest:AnAnalysisoftheThree-stepTestinInternationalandECCopyrightLaw”,KluwerLawInternational,2014,p286.234D.J.G.VISSER,“Debeperkingenindeauteursrechtrichtlijn”,TijdschriftvoorAuteurs-,Media&Informatierecht2001,P15.235CEPS,CentreforEuropeanPolicyStudies,https://www.ceps.eu/system/files/SR%20No%20121%20Internal%20Market%20for%20Copyright.pdf,p8. 236A.RENDA,F.SIMONELLI,G.MAZZIOTTIenG.LUCHETTA,“PolicyoptionsforimprovingthefunctioningandefficiencyoftheDigitalsinglemarketinthefieldofCopyright”,November2015,p8.237A.RENDA,F.SIMONELLI,G.MAZZIOTTIenG.LUCHETTA,“PolicyoptionsforimprovingthefunctioningandefficiencyoftheDigitalsinglemarketinthefieldofCopyright”,November2015,p8.238A.RENDA,F.SIMONELLI,G.MAZZIOTTIenG.LUCHETTA,“PolicyoptionsforimprovingthefunctioningandefficiencyoftheDigitalsinglemarketinthefieldofCopyright”,November2015,p8.
45
Het was de bedoeling van de Infosoc-richtlijn dat geharmoniseerde rechtsregels op het
gebied van het auteursrecht en de naburige rechten voor meer rechtszekerheid zouden
zorgen.239EenstudievandeUniversiteitvanAmsterdam240heeftreedsin2007uitgewezen
datdeuitzonderingenenbeperkingenzoalsvoorzien inartikel5vande Infosoc-richtlijn241
niet geleid hebben tot een bevredigend niveau van harmonisatie. De bepalingen van de
richtlijn zijn op dit vlak immers te algemeen en laten te veel keuzevrijheid toe aan de
lidstaten.De lidstatenkunnenvrijkiezenomaldannietdebeperkingenovertenemen.242
Het gevolg is een mozaïek van uitzonderingen en beperkingen die grensoverschrijdende
diensten bemoeilijken. De richtlijn erkende reeds dat243verschillen in uitzonderingen en
beperkingendirectenegatievegevolgenhebbenvoordewerkingvande internemarktop
hetgebiedvanhetauteursrechtendenaburigerechten.Deverwachteharmonisatiewerd
echteronvoldoendegerealiseerd.
Deoplossing isnieteenvoudig: iedereharmonisatieoefeningmoeteenopening latenvoor
een zekere juridische flexibiliteit 244 en voorspelbaarheid. Het is een constante
evenwichtsoefening tussendenodigeharmonisatie ende flexibiliteit die lidstatenhebben
omderichtlijnomtezetten.
Er kan besloten worden dat de beoordelingsbevoegdheid van de lidstaten inzake de
omzettingvanuitzonderingenenbeperkingenuitdeInfosoc-richtlijnwellichttegrootisen
er rekening gehouden moet worden met de digitale eenheidsmarkt (onder andere
bijvoorbeeld de in- en uitvoerproblematiek) en de snel evoluerende technologie. Het
bestaandesysteemsluitnietmeeraanbijdehuidigetechnologischeontwikkelingen.Hetis
daarom belangrijk dat de uitzonderingen en beperkingen aan een nieuwe beoordeling
onderworpenwordeninhetlichtvandenieuwetoepassingendiedekopopstekendoorde
239Richtlijn2001/29/EGbetreffendedeharmonisatievanbepaaldeaspectenvanhetauteursrechtendenaburigerechtenindeinformatiemaatschappij,overwegende4.240StudyontheimplementationandeffectinMembersStates’lawofDirective2001/29/EContheharmonizationofcertainaspectsofcopyrightandrelatedrightsintheinformationsociety,InsituteforInformationLaw,UniversityofAmsterdam,february2007,p4.241StudyontheimplementationandeffectinMembersStates’lawofDirective2001/29/EContheharmonizationofcertainaspectsofcopyrightandrelatedrightsintheinformationsociety,InsituteforInformationLaw,UniversityofAmsterdam,february2007,p4.242D.J.G.VISSER,“Debeperkingenindeauteursrechtrichtlijn”,TijdschriftvoorAuteurs-,Media&Informatierecht2001,P9.243Richtlijn2001/29/EGbetreffendedeharmonisatievanbepaaldeaspectenvanhetauteursrechtendenaburigerechtenindeinformatiemaatschappij,overwegende31.244J.HUA,“Reconstructionofcopyrightlimitationsandexceptionsinthedigitalnetworkage:importationoflegalflexibilityandcertainty”,InternationalJournalofTechnologyPolicyLawarchive,Volume1Issue4may2014,p.364.
46
digitalisering.Ermoetgekozenwordenvooreentoekomstbestendigentechnologieneutraal
systeemdatnietalleenaansluitbijdehuidigestandvandedigitaletechnologie,maarook
toegespitstisoptoekomstigeontwikkelingen.245
4.2.2Uitzonderingeninhetvoorsteltotauteursrechtrichtlijn
TenbehoevevandedigitaleinternemarktsteltdeCommissievooromaftewijkenvande
‘vrijwillige’benaderingdiegehanteerdwordtindeInfosoc-richtlijntenaanzienvan3(deels)
nieuwe excepties.246 Deze nieuwe uitzonderingen doen geen afbreuk aan de facultatieve
uitzonderingen in de Infosoc-richtlijn. Deze uitzonderingen blijven gewoon verder
bestaan.247
TeneerstewildeCommissieeennieuweuitzonderinginvoerenvoorhetgebruikvantekst-
en dataminingtechnologieën 248 op het gebied van wetenschappelijk onderzoek. 249
Voorwaarde is wel dat de onderzoekorganisaties rechtmatig toegang hebben tot de
‘gedataminede’ bestanden.250Door deze uitzondering zal het gemakkelijker worden om
gebruik temaken van tekst- endataminingtechnologieënom zo grotedatasets te kunnen
analyseren.251Dit zal de uiterst noodzakelijke impuls geven aan innovatief onderzoek, nu
bijnaallewetenschappelijkepublicatiesdigitaalzijnenhuntotalevolumejaarlijks8tot9%
stijgt.252Door dezeuitzondering zullenonderzoekers in staat zijn om sneller en efficiënter
nieuwebaanbrekendeoplossingen teontdekkenvoorgroteuitdagingenzoalswereldwijde
epidemieënofveranderingenvanhetklimaat.253
245X,“Moderniseringvanhetauteursrecht,eentussenstand”,13juni2013,https://www.kl.nl/opinie/modernisering-van-het-auteursrecht-een-tussenstand/,laatstgeraadpleegdop13april2017.246J.R.SPAUWEN,“CopyrightReform:RichtlijnvoorstelinzakeauteursrechtenindeDigitalSingleMarket”,tijdschriftvoorAuteurs-,Media-&Informatierecht(AMI),2016/5,p127.247SA&S,CommentaarophetRichtlijnvoorstelvandeEuropeseCommissievan14september2016inzakeauteursrechtenindedigitaleeenheidsmarkt,http://auteursrechtensamenleving.be/wp-content/uploads/2016/12/20161129_commentaar_richtlijnvoorstel_auteursrecht_SAS-1.pdf,p2248tekst-endataminingtechnologieën:dezepraktijklaattoeomgrotehoeveelhedenvanauteursrechtelijkebeschermdewerkentedoorzoekenmethetoogophetherkennenvaneenbepaaldetrendofeenpatroon.(analysevangrotehoeveelheiddata)249VoorstelvooreenrichtlijnvanhetEuropeesParlementendeRaadinzakeauteursrechtenindedigitaleeengemaaktemarkt(“auteursrechtrichtlijn”),overwegend5;Artikel3vanhetvoorstelvooreenrichtlijnvanhetEuropeesParlementendeRaadinzakeauteursrechtenindedigitaleeengemaaktemarkt(“auteursrechtrichtlijn”).250J.R.SPAUWEN,“CopyrightReform:RichtlijnvoorstelinzakeauteursrechtenindeDigitalSingleMarket”,tijdschriftvoorAuteurs-,Media-&Informatierecht(AMI),2016/5,p127.251Debeschermdewerkenbevindenzichmeestalindatabases252StateoftheUnion2016:NieuweEU-regelsvoorhetauteursrechtmoetenvoorcultureleoplevingzorgen,Straatsburg,14september2016.253X,“Commissionproposescopyrightexceptionforresearchers”,14september2016,http://ec.europa.eu/research/index.cfm?pg=newsalert&year=2016&na=na-140916,laatstgeraadpleegd14april2017.
47
Ten tweede wil de Commissie een “duidelijkere” invulling van de onderwijsexceptie.254
Leerkrachten maken graag gebruik van digitaal (les-)materiaal, maar momenteel
ondervindenheelwatleerkrachtenelkedagbeperkingenbijhetgebruikvanditmateriaal.255
Hetmoetmogelijkzijnomzondertoestemmingvandeauteursrechthebbendengebruikte
makenvanauteursrechtelijkbeschermdewerkenofanderematerialenopvoorwaardedat
hetgebruiktwordtalsillustratieinhetkadervanonderwijsactiviteiten.Ditzouleerkrachten
de mogelijkheid geven om gemakkelijker en sneller gebruik te maken van digitale
leermiddelen.Hetgebruikvandezewerkenmoetwelplaatsvindenindegebouwenvaneen
onderwijsinstelling of door middel van een beveiligd elektronisch netwerk dat alleen
toegankelijk is voor de leerlingen enhet onderwijzendpersoneel.Ookdebronvermelding
moetbijhetgebruikvandeillustratiesvermeldworden.256
Ten derde stelt de Commissie een nieuwe verplichte EU-uitzondering voor, op grond
waarvaninstellingenvoorcultureelerfgoed,zoalsbijvoorbeeldbibliotheken,werkendigitaal
kunnen opslaan.257 Deze verplichte uitzondering biedt twee mogelijkheden. Ten eerste
kunnen de werken zo voor een langere termijn bewaard worden en ten tweede kan
iedereenertoegangtotblijvenhebben.258DeCommissiebiedterfgoedinstellingenhetrecht
om hun collectie op te slaan, maar niet om deze ook openbaar te maken. Voor de
openbaarmakingmoeten licenties afgeslotenworden,bijvoorbeeldmiddelseen (hierna te
bespreken)collectieveout-of-commerceregeling.259
254Artikel4vanhetvoorstelvooreenrichtlijnvanhetEuropeesParlementendeRaadinzakeauteursrechtenindedigitaleeengemaaktemarkt(“auteursrechtrichtlijn”);R.SNIJDERS,“OpwegnaareennieuweEuropeseauteursrechtrichtlijn:onlinecontentoverdegrensen(plannenvoor)moderniseringvanhetauteursrecht”,12december2015,https://rsnijders.info/vakblog/2015/12/12/nieuwe-europese-auteursrechtrichtlijn/,laatstgeraadpleegdop15april2017.255StateoftheUnion2016:NieuweEU-regelsvoorhetauteursrechtmoetenvoorcultureleoplevingzorgen,Straatsburg,14september2016.256Artikel4,1°aenbvanhetvoorstelvooreenrichtlijnvanhetEuropeesParlementendeRaadinzakeauteursrechtenindedigitaleeengemaaktemarkt(“auteursrechtrichtlijn”).257Artikel5vanhetvoorstelvooreenrichtlijnvanhetEuropeesParlementendeRaadinzakeauteursrechtenindedigitaleeengemaaktemarkt(“auteursrechtrichtlijn”).258X,“VernieuwdeEU-regelsvoorauteursrecht”,19september2016,https://europadecentraal.nl/vernieuwde-eu-regels-voor-auteursrecht/,laatstgeraadpleegd14april2017;StateoftheUnion2016:NieuweEU-regelsvoorhetauteursrechtmoetenvoorcultureleoplevingzorgen,Straatsburg,14september2016.259J.R.SPAUWEN,“CopyrightReform:RichtlijnvoorstelinzakeauteursrechtenindeDigitalSingleMarket”,tijdschriftvoorAuteurs-,Media-&Informatierecht(AMI),2016/5,p127.
48
4.3Maatregelenomdelicentieverleningteverbetereneneenruimeretoegangtot
inhoudteverzekeren
Hoewel digitale technologieën grensoverschrijdende toegang tot beschermde werken en
anderematerialenmoet vergemakkelijken, blijvener nog steedsobstakels bestaandiedit
belemmeren.Dit is het gevalmet instellingendie cultureel erfgoedonline ter beschikking
willenstellen,ookoverdegrenzenheen.Hetgaathiermeerspecifiekoverwerkendieniet
meer in de handel beschikbaar zijn. Ook de markten van de video-on-demand-platforms
hebbenproblemenmethetprocesinzakehetverlenenvanlicenties.Tengevolgevandeze
belemmeringenmissen Europese burgers de kans om toegang te krijgen tot het cultureel
erfgoed.260
4.3.1Werkendienietmeerindehandelzijn(“out-ofcommerceworks”)
4.3.1.1Begrippenverweesdewerkenenout-ofcommerce.
Dezewerken(vóórhetdigitaletijdperkookwel“out-of-printworks”genoemd)zijnwerken
die nog steeds beschermd zijn door het auteursrecht, maar die niet langer in de handel
beschikbaarzijn,omdatdeauteursenuitgeversbeslisthebbenomhetwerkteneersteniet
meer te publiceren of te verkopen, ten tweede omdat het werk maar een geringe
commerciële waarde heeft of ten derde omdat het niet voor commerciële doeleinden
bestemdwas.261
Het belang van de digitalisering van werken die niet meer in de handel beschikbaar zijn
situeertzichvooralophetgebiedvoorhetbehoudvanhetcultureelerfgoed.Europeana262,
de digitale Europese bibliotheek, geeft toegang tot meer dan 53miljoen gedigitaliseerde
boeken, audio en video, foto’s, kaarten, manuscripten en archiefstukken. Vooral voor
werkendienietmeerindehandelviadegebruikelijkekanalenbeschikbaarzijn,wordende
digitaliseringendeonlinebeschikbaarheidbelangrijk, zodatdemensendit kunnenblijven
raadplegenenhetcultureelerfgoednietverlorengaat.
260VoorstelvooreenrichtlijnvanhetEuropeesParlementendeRaadinzakeauteursrechtenindedigitaleeengemaaktemarkt(“auteursrechtrichtlijn”),p3.261M.VANEECHOUD,P.B.HUGENHOLTZ,S.VANGOMPEL,L.GUIBAULTenN.HELBERGER,“HarmonizingEuropeanCopyrightLaw:TheChallengesofBetterLawmaking”,KluwerLawInternational,2009,p265;VoorstelvooreenrichtlijnvanhetEuropeesParlementendeRaadinzakeauteursrechtenindedigitaleeenheidsmarkt(“auteursrechtrichtlijn),overwegend22.262http://www.europeana.eu/portal/en,laatstgeraadpleegdop16maart2017.
49
Om verwarring te voorkomen is het belangrijk om te vermelden dat er een onderscheid
moet worden gemaakt tussen de werken die nietmeer in de handel beschikbaar zijn en
verweesdewerken.Hetonderscheidtussenwerkendienietmeerindehandelbeschikbaar
zijnenverweesdewerken263zitinhetfeitdatbijverweesdewerkenderechthebbendevan
het werk niet gekend is of niet gevonden kan worden. Let wel, het is niet omdat we de
makervanhetwerknietmeerkunnenidentificerendatergeenauteursrechtenmeerophet
werk zitten.264Ook voor verweesdewerken geldt de basisregel dat het auteursrecht blijft
bestaan tot 70 jaar na de dood van de maker. 265 Omdat we niet weten wie de
rechthebbende van het werk is, kan er ook geen toestemming gevraagd worden om het
werktegebruiken.266Daardoorwordthetvaakonmogelijkomhetbetreffendewerkopeen
rechtmatigemaniertegebruikeninauteursrechtelijkezin.267Voorverweesdewerkenishet
dus niet mogelijk om eerst toestemming te verkrijgen van de rechthebbende voor
handelingenvanreproductieofbeschikbaarstellingvoorhetpubliek.268
4.3.1.2DevoorstellenvanEuropeseCommissieaangaandedewerkendienietmeerindehandelbeschikbaarzijn.
Erzijnalreedseenaantalnationaleinitiatievenontwikkeldomdeverspreidingentoegang
vanwerkendienietmeerindehandelbeschikbaarzijntevereenvoudigen.Dezeinitiatieven
zijn nationaal, gelden enkel maar voor bepaalde lidstaten en zijn alleen op de nationale
grondgebiedenvandezelidstatentoepasselijk.DeEuropeseCommissieishieraantegemoet
gekomen en heeft in haar richtlijnvoorstel een regeling uitgewerkt voor werken die niet
meer in de handel beschikbaar zijn. Het doel is om instellingen van cultureel erfgoed de
mogelijkheidtebiedenomdewerkendieuitdehandelzijntedigitaliserenenpan-Europees
teverspreiden.269
263Artikel2vanderichtlijn2012/28/EUvanhetEuropeesParlementendeRaadvan25oktober2012,inzakebepaaldetoegestanegebruikswijzenvanverweesdewerken.264A.M.MARINESCU,“EUDirectivesinthefieldofcopyrightandrelatedrights”,LexETScientiaInternationalJournal,Vol.22,Issue1(2015),p61.265B.VELDHUIZEN,K.LAANSMAenS.BOSCH,“Archiefvoordetoekomst:hetoeuvrealsinzet:handreikingenbijhetspelenvaneenernstigspel”,ViorWebmedia,2015,p15.266http://europa.eu/rapid/press-release_MEMO-11-619_nl.htm,laatstgeraadpleegdop26februari2017;Artikel2.1vandeRichtlijn2012/28/EUvanhetEuropeesParlementendeRaadvan25oktober2012inzakebepaaldetoegestanegebruikswijzenvanverweesdewerken.267S.J.VANGOMPEL,“Hetrichtlijnvoorstelverweesdewerken,eenkritischebeschouwing”,TijdschriftvoorAuteurs-,Media-&Informatierecht(AMI)2011,p205.268Richtlijn2012/28/EUvanhetEuropeesParlementendeRaadvan25oktober2012inzakebepaaldetoegestanegebruikswijzenvanverweesdewerken,overwegend7.269J.R.SPAUWEN,“CopyrightReform:RichtlijnvoorstelinzakeauteursrechtenindeDigitalSingleMarket”,tijdschriftvoorAuteurs-,Media-&Informatierecht(AMI),2016/5,p127.
50
DeEuropeseCommissiestelteen“copyright licensingsystem”vooromdeproblemenvan
deze werken aan te pakken.270Dit “copyright licensing system” zou volledige collecties
moeten afdekken en de rechthebbenden volledige rechtszekerheid moeten bieden. De
Europese Commissie stelt voor om te werken met “extended collective licences” 271 ,
gebaseerd op het vermoeden van vertegenwoordiging.272Erfgoedinstellingen hebben dan
alleennogmaareenlicentienodigvanderepresentatievecollectievebeheersvennootschap
voordigitaleontsluitingvanwerkeninhuncollectiedienietmeerindehandelbeschikbaar
zijn in plaats van een licentie van iedere rechthebbende afzonderlijk te bekomen.273Het
probleem wordt dus niet aangepakt door uitzonderingen (oplossing die de voorkeur
wegdraagt van de sector274) maar door het geven van vergunningen. Het principe van
“extended collective licences” zou echter de Infosoc-richtlijn schenden. 275 Immers, de
uitdrukkelijketoestemmingvandeauteurisvereisteneenopt-out-systeemiseigenlijkniet
relevant.276
Verder worden de voorstellen van de Europese Commissie vervolledigd door een
grensoverschrijdende beschikbaarheid in alle lidstaten277 en een verplichte regelmatige
dialoogtussenderepresentatieveorganisatievandegebruikersenderechthebbenden278.
270Artikel7vanhetvoorstelvooreenrichtlijnvanhetEuropeesParlementendeRaadinzakeauteursrechtenindedigitaleeengemaaktemarkt(“auteursrechtrichtlijn”).271ExtendedcollectivelicensingCL,Artikel.7.1voorstelvooreenrichtlijnvanhetEuropeesParlementendeRaadinzakeauteursrechtenindedigitaleeengemaaktemarkt(“auteursrechtrichtlijn”):devergunningkanuitgebreidwordenofvermoedwordentoepasbaartezijnoprechthebbendendietotdezelfdecategoriebehorenalsdezediedoordevergunningafgedektzijnindiendecollectievebeheersvennootschaprepresentatiefisvoorderechthebbenden,ergelijkebehandelingisenderechthebbendenkunnenopterenomhiernietaanmeetedoen.272S.J.VANGOMPELenP.B.HUGENHOLTZ,“Opwegnaareenwettelijkstelselvnextendedcollectivelicensingvoormassadigitlaisering?”,TijdschriftvoorAuteurs-,Media-,&Informatierecht,2015/4,p95.273TweedeKamerderStaten-Generaal,“Fiche:Richtlijninzakeauteursrechtenindedigitaleeengemaaktemarkt”,2016-2017,22112,nr.2237,p3.274P.KELLER,“Abettersolutiontomakingoutofcommerceworksavailable”,26september2016,http://pro.europeana.eu/blogpost/a-better-solution-to-making-out-of-commerce-works-available-online#sthash.96OvkTpl.dpuf,laatstgeraadpleegdop25februari2017.275HVJ16November2016,C301/15,MarcSoulierandSaraDoketegendeeersteministerendeministervancultuurencommunicatie,ECLI:EU:C:2016:878(viaCuria).276S.NERISSON,“OpinionofAGWatheletintheSoulierandDokecase(c301/15):Licensingexclusiverightsrequiresexpresspriorconsentoftheauthor;opt-outdoesn’thelp”,15august2016,http://kluwercopyrightblog.com/2016/08/15/opinion-ag-wathelet-soulier-doke-case-c-30115-licensing-exclusive-rights-requires-express-prior-consent-author-opt-doesnt-help/,laatstgeraadpleegdop25maart2017.277Artikel8voorstelvooreenrichtlijnvanhetEuropeesParlementendeRaadinzakeauteursrechtenindedigitaleeengemaaktemarkt(“auteursrechtrichtlijn”).278Artikel9voorstelvooreenrichtlijnvanhetEuropeesParlementendeRaadinzakeauteursrechtenindedigitaleeengemaaktemarkt(“auteursrechtrichtlijn”).
51
4.3.1.3Verweesdewerken
OokverweesdewerkenzijneenbelangrijkdeelvanhetEuropesecultureleerfgoed.Het is
daarom van groot belang dat ook deze gedigitaliseerd kunnen worden. De verweesde
werken kunnen een grote culturele waarde bezitten en van belang zijn voor verder
onderzoekofvooronderwijsactiviteiten.Hetnietgebruikenvandezewerkenkaneenverlies
voordemaatschappijbetekenen.279
Inhetvoorsteltotauteursrechtrichtlijnstaatnietsvermeldomtrentdeverweesdewerken.
Ditkomtomdateralreedseenrechtskaderbestaatvoorverweesdewerken.Ditrechtskader
isergekomenmetderichtlijn2012/28/EUvanhetEuropeesParlementendeRaadvan25
oktober2012 inzakebepaaldetoegestanegebruikswijzenvanverweesdewerken.Hetdoel
vandezerichtlijnisomcultureleorganisatiesdieverweesdewerkeninhuncollectiehebben
meerrechtszekerheidtebieden.280
Dezerichtlijngeefteenaantalgemeenschappelijkregelsvoordedigitaliseringendeonline
weergave van de zogenaamde verweesdewerken. Deze verweesdewerkenmaken veelal
deel uit van bibliotheken, waarvoor deze gemeenschappelijke regels nodig zijn teneinde
dezewerkenbeschikbaar testellen.Zoalsvoorzien inde richtlijn2012/28/EUwerdereen
online database opgericht door het “Harmonisatiebureau voor de interne markt”.281Er
bestaateendatabaseopEuropeesvlakvoordeverweesdewerken.Dezedatabase282vormt
een geharmoniseerd toegangspunt. Er zijn geen recente voorstellen om de richtlijn
aangaandedeverweesdewerkentewijzigen.
4.3.2 Toegang tot en beschikbaarheid van audiovisuele werken op platformen voor
diensten-op-aanvraag(video-on-demand-platforms)
Eénvandegrootsteproblemenvoordetotstandkomingvandedigitaleeengemaaktemarkt
is de toepasselijkheid van 28 verschillende auteursrechtregimes in de 28 verschillende
lidstaten van de Unie. Vooral voor de audiovisuele rechten geldt dat online aanbieders
licenties moeten sluiten met een lappendeken aan nationale loketten van collectieve
279S.VANHULLE,“Deverweesdewerkeninhetauteursrecht”,masterproefUniversiteitGent,2013-2014,p12.280E.WERKERS,“Verweesdewerken,klaarvooradoptie–deEuropeserichtlijnverweesdewerkengeanalyseerd”,AM2013,afl5,p320.281Artikel3.6vanderichtlijn2012/28/EUvanhetEuropeesParlementendeRaadvan25oktober2012,inzakebepaaldetoegestanegebruikswijzenvanverweesdewerken.282https://euipo.europa.eu/ohimportal/nl/web/observatory/orphan-works-database,laatstgeraadpleegdop25februari2017.
52
licentiegevers. Online distributie van audiovisuele content is dan ook niet gemakkelijk.
VooraldistributeursvanEuropese filmshebbenhier lastvan.283Minderdandehelft (47%)
vandeEU-filmsuitgebrachtinbioscopentussen2005en2014zijnbeschikbaaroptenminste
eendienst-op-aanvraag.284
4.3.2.1On-demanddienstenonderdeInfosoc-richtlijn
De Infosoc-richtlijn voorzag weinig elementen voor deze diensten-op-aanvraag. Enkel
overweging26vandeInfosoc-richtlijnsteltinverbandmetdiensten-op-aanvraag:
“Metbetrekking tothetdoormiddelvandiensten-op-aanvraagbeschikbaarstellen
dooromroeporganisatiesvanhun radio-of televisieproductiesdiemuziekbevatten
van commerciële fonogrammen als een integraal onderdeel daarvan, dienen
collectieve licentieovereenkomstentewordenaangemoedigdteneindehetverlenen
vandebetrokkenrechtentevergemakkelijken.”
4.3.2.2VoorstellenvandeEuropeseCommissieaangaandedeon-demanddiensten
Omaandezeproblementegemoettekomen,namdeEuropeseCommissieeenvoorstelop
in de ontwerprichtlijn.285Het voorstel voorziet in de oprichting van een onafhankelijke
organisatie die assistentie kan verlenen bij het onderhandelingsproces tussen de
rechthebbendenendediensten-op-aanvraag-platformen.286Derolvandeze instantie isde
partijenbijeentebrengenenhenprofessioneleenexterneadviesverleningtegevenomhen
te kunnen ondersteunen tijdens de onderhandeling. De lidstaten moeten bepalen onder
welkevoorwaardenhetonderhandelingsmechanismemoetverlopen.287
Hoewel de verschillen tussen de Europese auteursrechtsystemen, in combinatie met de
realiteitvandenationalecollectieveauteursrechtbelangen,éénvandegrootsteuitdagingen
283J.R.SPAUWEN,“CopyrightReform:RichtlijnvoorstelinzakeauteursrechtenindeDigitalSingleMarket”,tijdschriftvoorAuteurs-,Media-&Informatierecht(AMI),2016/5,p128.284http://europa.eu/rapid/press-release_MEMO-16-3011_en.htm,laatstgeraadpleegdop16maart2017285Artikel10voorstelvooreenrichtlijnvanhetEuropeesParlementendeRaadinzakeauteursrechtenindedigitaleeengemaaktemarkt(“auteursrechtrichtlijn”).286A.SCHALEKAMPenA-MELSMAN,“Nieuweauteursrechtrichtlijninzicht”,23november2016,http://www.bright-advocaten.nl/nieuws/nieuwe-auteursrechtrichtlijn-zicht/,laatstgeraadpleegdop13april2017;Artikel7voorstelvooreenrichtlijnvanhetEuropeesParlementendeRaadinzakeauteursrechtenindedigitaleeengemaaktemarkt(“auteursrechtrichtlijn”).287VoorstelvooreenrichtlijnvanhetEuropeesParlementendeRaadinzakeauteursrechtenindedigitaleeengemaaktemarkt(“auteursrechtrichtlijn”),overwegend30.
53
vormt voor de verwezenlijking van een Europese digitale interne markt, is het
richtlijnvoorstel net op dit punt het minst verstrekkend. Theoretisch gezien kan een
onderhandelingsmechanisme,mits dit goed uitgevoerdwordt, van grotewaarde zij bij de
licentieverlening. Maar realistisch gezien is het betrekken van 28 ‘onpartijdige instanties’
voordeonlinedistributievanéénofmeerderefilmsbinnendeEUmoeilijk.Ditroeptmijns
inziensvragenopofditwelwerkbaarenuitvoerbaaris.288
4.4Maatregelenomdegoedewerkingvandemarktvoorauteursrechtente
verzekeren
Dit deel is het belangrijkste enmeest uitgewerkte in de nieuwe auteursrechtrichtlijn. Dit
weerspiegelt meteen het belang dat de Europese Commissie hecht aan de interne
marktwerking.
4.4.1Beschermingvanperspublicaties:problematiek
Vrijepers is vanessentieelbelangomdekwaliteit vande journalistiekende toegangvan
burgerstotinformatietewaarborgen.Dezevrijepersuitingleverteenbijdrageaandegoede
werking van een democratische samenleving. Door de overgang van de drukpers naar de
digitale media worden persuitgevers geconfronteerd met nieuwe problemen. Deze
problemensituerenzichinhetverlenenvanlicentiesvooronlinegebruikvandepublicaties.
Het is voor de uitgevers zeer moeilijk om hun investeringen terug te verdienen.
Nieuwsuitgevers investeren namelijk miljoenen euro’s in kwaliteitsjournalistiek. Om deze
investeringenterugtekunnenverdienen,moetendenieuwsbedrijvenhun“content”opde
marktkunnenbrengenendaareeneerlijkevergoedingvoorindeplaatskrijgen,maarhier
wringt meestal het schoentje. 289 Een bijkomend probleem is dat uitgevers van
perspublicatiesnietalsrechthebbendeaanzienworden.Hierdoorwordthetverlenenenhet
handhavenvanlicentiesindedigitaleomgevingvaakcomplexeninefficiënt.290
288J.R.SPAUWEN,“CopyrightReform:RichtlijnvoorstelinzakeauteursrechtenindeDigitalSingleMarket”,tijdschriftvoorAuteurs-,Media-&Informatierecht(AMI),2016/5,p128.289X,“Europaerkentuitgeversalsrechthebbenden”,https://www.vlaamsenieuwsmedia.be/newsroom/2016/09/uitgevers-erkent-als-rechthebbenden-in-europa,laatstgeraadpleegdop14april2017.290VoorstelvooreenrichtlijnvanhetEuropeesParlementendeRaadinzakeauteursrechtenindedigitaleeengemaaktemarkt(“auteursrechtrichtlijn”),overwegend31.
54
4.4.2RechtenoppublicatiesindeInfosocenontwerprichtlijn
In de Infosoc-richtlijn werd geen bepaling opgenomen omtrent persuitgevers voor het
digitalegebruikvanhunperspublicaties.Hierwerdwelaandachtaanbesteedindenieuwe
auteursrechtrichtlijn.Hetvoorsteltotauteursrechtrichtlijnvoorzietineennaburigrecht.Dit
naburigrechtishetzogenaamdeuitgeversrecht.291Ditiseenaanvullingophetauteursrecht,
met als doel om de positie van de uitgevers te versterken ten opzichte van derden. Het
voegt inhoudelijkniets toeaanhetauteursrechtenhetdatabankrechtdatdeuitgeversal
bezitten.292
Ditrechtmaakthetvooruitgeversgemakkelijkerommetanderepartijenovereenkomsten
te sluiten die gericht zijn op het hergebruiken van hun online persartikels. De uitgevers
kunnenhierdooruiteigenhoofdeaansprakenverwervenopdeexploitatievandedoorhen
uitgegevencontent.Dit versterktdepositievandeuitgeverengeefthenmeer zekerheid.
Het is tevens ook een handig hulpmiddel om op te treden tegenmensen die de content
zonderlicentieopontoelaatbarewijzehergebruiken.293Uitgeverskunnendoorditrechtdus
gemakkelijkeroptredentegenongeoorloofdereproductiesvanhunonlineperspublicaties.294
Belangrijkomaantestippenisdathetuitgeversrechtgeeninvloedheeftopdecontractuele
relatietussendeuitgeverendeauteur.295DeCommissievoorzietineenbeschermingsduur
van 20 jaar voor het uitgeversrecht.296Deze periode begint te lopen vanaf het tijdstip
waaropdeuitgaveopgeoorloofdewijzetoegankelijkisgemaakt.297
Letop:uitoverweging33vanhetvoorsteltotrichtlijnblijktdatperiodiekepublicatiesmet
wetenschappelijkeofacademischedoeleindennietonderdebeschermingvandit voorstel
291https://www.publishersright.eu/background,laatstgeraadpleegdop16april2017.292D.VISSER,“OOCindeDSM-RichtlijnenCOOindeOOVo”,6september2016,http://www.ie-forum.nl/artikelen/dirk-visser-ooc-in-de-dsm-rl-en-coo-in-de-oovo,laatstgeraadpleegd20april2017.293X,“Europaerkentuitgeveralsrechthebbenden”,https://www.vlaamsenieuwsmedia.be/newsroom/2016/09/uitgevers-erkent-als-rechthebbenden-in-europa,laatstgeraadpleegdop8februari2017.294https://www.publishersright.eu/background,laatstgeraadpleegdop16april2017.295X,“Europaerkentuitgeveralsrechthebbenden”,https://www.vlaamsenieuwsmedia.be/newsroom/2016/09/uitgevers-erkent-als-rechthebbenden-in-europalaatstgeraadpleegdop8februari2017;Artikel11.2vanhetvoorsteltotrichtlijnsteltdatditnieuwtoetekennenrechtinprincipegeenafbreukdoetaandeauteursrechten.296Artikel11voorstelvooreenrichtlijnvanhetEuropeesParlementendeRaadinzakeauteursrechtenindedigitaleeengemaaktemarkt(“auteursrechtrichtlijn”).297X,“Europaerkentuitgeversalsrechthebbenden”,https://www.vlaamsenieuwsmedia.be/newsroom/2016/09/uitgevers-erkent-als-rechthebbenden-in-europa,laatstgeraadpleegdop8februari2017.
55
totrichtlijnvallen.Ookhyperlinksdiegeenmededelingaanhetpubliekvormenvallenniet
onderdebeschermingvanditvoorsteltotrichtlijn.298
Verder stelt het voorstel tot auteursrechtrichtlijn een billijke vergoeding van de uitgevers
voorop299in het geval een auteur zijn recht overgedragen heeft op de uitgever. Er kan
immerseennadeelontstaanvoordeuitgeversinhetgevalereenuitzonderingofbeperking
geldt.Hiervoorvoorziethetvoorstel indemogelijkheidvoordelidstatenomeenrechttot
compensatietoetekennen.
4.4.3Bepaaldevormenvangebruikvanbeschermdeinhouddooronlinediensten
4.4.3.1Problematiek
Dewerking vandemarkt is de afgelopen jaren veel complexer geworden.Onlinediensten
zoalsYoutube,waardeinhouddoorgebruikerswordengeüploadflorerenwelig.Zevormen
eenbelangrijkebronvantoegangtotonline-inhoud,maarbrengenookveelproblemenmet
zich mee.300 Een groot probleem, dat hierdoor veroorzaakt wordt, is het “value gap”-
probleem.Dit is het verschil tussende vergoedingdiedemakers krijgenendeomzetdie
onlineplatformsmethunwerkverdienen.Ditisvaaknietinevenwicht.Rondditprobleemis
er de laatste jaren al veel te doen geweest. Verschillende organisaties komen er tegen in
opstand.Deinternationaleorganisatievanmuziekartiesten(IAOMUSIC)richttehieromtrent
eenbrief aande EuropeseCommissie omhet “value gap”-probleemaan te pakkenbij de
herzieningvanhetregelgevendkader.301
GESAC, de Europese overkoepelende organisatie van een aantal belangrijk collectieve
beheersvennootschappen, voerde een studie uit om het “transfer value” probleem te
kwantificeren en in kaart te brengen.302De studiewijst uit dat er de laatste tien jaar een
onderverdeling tot stand is gekomen in twee soorten diensten die culturele inhoud
298X,“Europaerkentuitgeversalsrechthebbenden”,https://www.vlaamsenieuwsmedia.be/newsroom/2016/09/uitgevers-erkent-als-rechthebbenden-in-europa,laatstgeraadpleegdop7februari2017.299Artikel12VoorstelvooreenrichtlijnvanhetEuropeesParlementendeRaadinzakeauteursrechtenindedigitaleeengemaaktemarkt(“auteursrechtrichtlijn”).300VoorstelvooreenrichtlijnvanhetEuropeesParlementendeRaadinzakeauteursrechtenindedigitaleeengemaaktemarkt(“auteursrechtrichtlijn”),overwegend37.301http://www.iaomusic.org/single-post/2016/06/22/Artists-The-Value-Gap-Letter,laatstgeraadpleegdop7februari2017.302http://www.authorsocieties.eu/uploads/English%20-%20Use%20of%20cultural%20content%20online%20-%20transfer%20of%20value.pdf,laatstgeraadpleegdop7februari2017.
56
aanbiedenaandegebruiker.Enerzijdshebjededienstenleveranciersdievergundedigitale
inhoudaanbieden,mettoestemmingvanderechthebbendenvandeauteursrechten,terwijl
jeanderzijdsdeplatformdiensten(zoalsYoutubeenDailyMotion)hebtdietoegangbieden
totinhouddiedoordegebruikergeüploadwerd.
Er werd ook vastgesteld dat de platformdiensten de dominante spelers zijn in de online
markt:deGESAC-studiewijstuitdathethiergaatovereenbedragvan22miljardeuroper
jaar.Gemiddeldgezienzouongeveer23%vandezemarktwaardedirecttoewijsbaarzijnaan
culturele inhoud.Voor sommigecomponentenzoalshetvideoplatformzouditpercentage
oplopen tot 66 %. Anderzijds werd ook aangetoond dat het gebruik van deze culturele
inhouddeplatformdiensteninstaatsteltomhundominantietebehoudenenteversterken
endathetgebruikvandezecultureleinhouddemarktwaardevandezebedrijvenzeersterk
dehoogteinjaagt.
Opeendebat georganiseerddoordeuniversiteit vanNamen (CRIDS), deUCL (CRIDES) en
Cullendatdoorgingop7december2016gafdeheerDepreter,voorzittervanGESACenCEO
van SABAM, hier concrete gegevens over303: ten eerste zouden erweinig problemen zijn
metdienstenleverancierszoalsSpotifyenNetflix,waar70%(Spotify)en73%(Netflix)van
de inkomsten uitgekeerd worden aan de rechthebbenden. Ten tweede voor online
platformenzoalsYoutubeisdesituatievolgensdeheerDepretervolledigverschillend.Veel
beschermde werken worden op het platform gezet door de gebruikers zonder enige
vergoeding. Bij Youtube zou er slechts 23 % van de inkomsten terugvloeien naar de
rechthebbenden.Hetplatformverschuiltzichachterdezogenaamde“SafeHarbour”vande
e-commercerichtlijn.
We kunnen hieruit afleiden dat online platformdiensten de culturele auteursrechtelijk
beschermde werken in onvoldoende mate vergoeden, terwijl ze hier zelf grof geld aan
verdienenendemarktwaardevanhunbedrijfenormzienverhogen.Ditkanonmogelijkde
bedoeling geweest zijn van de uitzondering voorzien in artikel 14 van de richtlijn
2000/31/EC 304 (“Safe” harbour”). De laagste vergoedingen worden uitbetaald door de
303http://www.cullen-international.com/product/documents/FLECEP20160019,laatstgeraadpleegdop7februari2017.304Richtlijn2000/31/EGvanhetEuropeesParlementendeRaadvan8juni2000betreffendebepaaldejuridischeaspectenvandedienstenvandeinformatiemaatschappij,metnamedeelektronischehandel,indeinternemarkt.(Hiernarichtlijn2000/31/EGinzakeelektronischehandel).
57
dominante spelers die het grootste deel van de internetmarkt in handen hebben. Een
anderebelangrijkeconclusieisdevervormingincompetitietussendeonlineplatformenen
de vergunde diensten. Er wordt een oneerlijke concurrentie gecreëerd tussen deze twee
categorieën.
Uit dit onderscheid kan geconcludeerd worden dat ten eerste de auteurs in een zwakke
positie staan bij onlineplatform diensten en dat er ten tweede bijkomende maatregelen
nodigzijnomdepositievanderechthebbendentebeschermenenteversterken.Aandeze
problemenprobeertdeontwerprichtlijntegemoettekomen.
4.4.3.2Voorstelauteursrechtrichtlijn
Hetvoorstelvoorzietineeneerlijkereenduurzameremarktvoorcultuurmakersenbeoogt
de versterking van de positie van de rechthebbenden bij onderhandelingen over en
vergoeding vooronlinegebruik vanhunwerkenop video-sharingplatformen zoals Youtube
enDailymotion.305
De Internetproviders dienen maatregelen te nemen om het functioneren van de met de
rechthebbenden afgesloten akkoorden te verzekeren of ervoor te zorgen dat de
auteursrechtelijkbeschermdewerken(waarvoorgeenakkoordtotvergoedingbestaat)niet
beschikbaarzijnophundiensten.Dezemaatregelenmoetenpassendenproportioneelzijn
(bijv. het gebruik van technologieën die de inhoud herkennen). 306 Het doel van de
Commissie is om ervoor te zorgen dat auteursrechthebbenden een billijke vergoeding
krijgenvoorhetdoorhengemaaktewerk.Tevensmoetdepositievanderechthebbendenin
deonderhandelingenverbeterdworden.
4.4.3.3Artikel14vanderichtlijn2000/31/EC(“Safe”harbour”)
Overweging 38 van dit voorstel tot richtlijn inzake auteursrechten in de digitale
eengemaaktemarktverduidelijktdatinternetproviders,dieverdergaandanheteenvoudig
aanbieden van fysieke faciliteiten, verplicht zijn overeenkomsten af te sluiten met de
305http://europa.eu/rapid/press-release_IP-16-3010_nl.htm,punt3,laatstgeraadpleegdop6februari2017.306J.R.SPAUWEN,“CopyrightReform:RichtlijnvoorstelinzakeauteursrechtenindeDigitalSingleMarket”,tijdschriftvoorAuteurs-,Media-&Informatierecht(AMI),2016/5,p129;Artikel13.3voorstelvooreenrichtlijnvanhetEuropeesParlementendeRaadinzakeauteursrechtenindedigitaleeengemaaktemarkt(“auteursrechtrichtlijn”).
58
rechthebbendentenzij zevrijgesteldzijnconformartikel14vande richtlijn2000/31/EC307.
Dezevrijstellinggeldtechternietindienzeeenactieverolhebben(hetoptimaliserenvande
voorstellingswijze, promotie, ..). In dit geval moet de internetprovider
licentieovereenkomsten met de rechthebbenden sluiten en gepaste en doeltreffende
maatregelennemenomdebeschermingvanhetwerkteverzekeren.
Overweging38bepaalt echterdathet gebruik vanefficiënte technologieënook toegepast
zou moeten worden in het geval het uitzonderingsregime van artikel 14 van de richtlijn
2000/31/ECgeldigis:
“(..)Thisobligationshouldalsoapplywhentheinformationsocietyserviceproviders
are eligible for the liability exemption provided in Article 14 of Directive
2000/31/EC.“
Dit is enigszins contradictorisch: in het geval van het uitzonderingsregime van artikel 14
dienenergeenakkoordenafgesloten tewordenmetde rechthebbenden,maardienende
internetprovidersinallegevallendoeltreffendemaatregelen(bijv.hetinstallerenvanfilters)
te installeren. Dit is in strijd met het verbod een algemene toezichtverplichting
overeenkomstig artikel 15(1) van de richtlijn 2001/31 308 van 8 juni 2000 betreffende
bepaaldejuridischeaspectenvandedienstenvandeinformatiemaatschappij,metnamede
elektronischehandel,indeinternemarkt.
Moeten we hieruit concluderen dat het voorstel van de Commissie de huidige
aansprakelijkheidsregeling inhetkadervanderichtlijn inzakeelektronischehandelwijzigt?
Ikdenkvanwel.
Indiendit voorstelerkomt, zalYoutubewillensnillens zijnhoudingmoetenbijsturen.Een
eerste teken hiervan zagenwe reeds in het akkoord dat op 1 november 2016 afgesloten
werdtussenGEMA(degrootsteDuitscollectievebeheersvennootschap)enYoutube.309Dit
akkoord beëindigde een jarenlang conflict tussen GEMA en Youtube. De details van het
307Artikel14Richtlijn2000/31/EGinzakeelektronischehandel.308Artikel15.1Richtlijn2000/31/EGinzakeelektronischehandel.309X,“Youtubefinallyendeda7-yearstandoffovermusicvideosinGermany”,1november2016,http://uk.businessinsider.com/youtube-strikes-deal-with-gema-to-host-music-videos-in-germany-2016-11,laatstgeraadpleegdop8februari2017.
59
akkoord werden echter niet vrijgegeven, zodat het moeilijk is om zicht te krijgen op de
inhoudendegevolgenvandatakkoord.
4.4.4Billijkevergoedingvanauteursenuitvoerendekunstenaarsincontracten.
Deontwerprichtlijnbeoogttenslotteenkelebepalingenoverhetauteurscontractenrechtte
harmoniseren. De Commissie voert met de ontwerprichtlijn een bescheiden EU
auteurscontractenrecht in.310In sommige landen is dit reeds achterhaald.Nederlandheeft
recent in zijn wet auteurscontracten geïnstalleerd. Maar niettemin is het toch relevant,
omdat de uitleg van enkele bepalingen onder het toeziend oog van het Hof van Justitie
komentestaanindienhetvoorstelwordtaangenomen.311
IndeontwerprichtlijnerkentdeCommissiehet feitdatauteurs informatiemoetenkrijgen
aangaandehunrechten.Dezeinformatieisvoorauteursbelangrijk,aangezienzijzichvaakin
zwakke contractuele posities bevinden wanneer zij licenties verlenen of hun rechten
overdragen. Het is voor hen belangrijk om te weten wat de voortdurende economische
waarde van hun rechten is, zodat ze die waarde beter kunnen inschatten tegenover de
vergoedingdiezeontvangenvoorhunlicentieofoverdracht.312
Er zijn garanties nodig om ervoor te zorgen dat de auteursrechthebbenden een eerlijke
vergoeding krijgen voor hun creatie. Als dit niet zou gebeuren bestaat het risico dat de
ontwikkeling en de productie van creativiteit zal krimpen.313De ontwerprichtlijn voorziet
daarom in de verplichting voor de lidstaten om voldoende transparantie te creëren. De
rechthebbendenmoeten regelmatig ingelichtworden over dewijze van exploitatie en de
inkomstendiehunwerkengenereren.314
310D.VISSER,“OOCindeDSM-RichtlijnenCOOindeOOVo”,6september2016,http://www.ie-forum.nl/artikelen/dirk-visser-ooc-in-de-dsm-rl-en-coo-in-de-oovo,laatstgeraadpleegd20april2017.311J.R.SPAUWEN,“CopyrightReform:RichtlijnvoorstelinzakeauteursrechtenindeDigitalSingleMarket”,tijdschriftvoorAuteurs-,Media-&Informatierecht(AMI),2016/5,p129.312VoorstelvooreenrichtlijnvanhetEuropeesParlementendeRaadinzakeauteursrechtenindedigitaleeengemaaktemarkt(“auteursrechtrichtlijn”),overweging40.313A.SCHALEKAMPenA-MELSMAN,“Nieuweauteursrechtrichtlijninzicht”,23november2016,http://www.bright-advocaten.nl/nieuws/nieuwe-auteursrechtrichtlijn-zicht/,laatstgeraadpleegdop13april2017.314Artikel14.1voorstelvooreenrichtlijnvanhetEuropeesParlementendeRaadinzakeauteursrechtenindedigitaleeengemaaktemarkt(“auteursrechtrichtlijn”);StateoftheUnion2016:NieuweEU-regelsvoorhetauteursrechtmoetenvoorcultureleoplevingzorgen,Straatsburg,14september2016.
60
Ommakersmeetelatengenietenindeopbrengstvandeexploitatievanhunbeschermde
werkenbevatdeontwerprichtlijndezogenaamde“bestsellerbepaling”.315Opgronddaarvan
krijgenauteurshetrechtomeenaanvullendevergoedingtevragenindienzoublijkendatde
oorspronkelijke vergoeding onevenredig laag is in vergelijking met de daadwerkelijke
opbrengstvandeexploitatie.316Ditzalleidentotmeervertrouwentussenallespelersinde
digitalewaardeketen.317
Hierbij ishetvanbelangdaterrekeninggehoudenwordtmetdekarakteristiekenvanelke
sector.318Het voorstelbepaaltookdatde transparantieniet toegepastdient teworden in
het geval onderhandeld wordt met organisaties voor collectief beheer. Deze zijn immers
reedsonderworpenaandetransparantieverplichtingenvanrichtlijn2014/26/EU.
4.5SamenvattingvandevoorstellenvandeEuropeseCommissie
Hieronderbevindtzicheensamenvattingvandevoorstellenintabelvorm:
1) Hetaanpassenvandeuitzonderingenaandedigitaleomgeving
Tekstendatamining(art.3ARL)
Verplichteuitzonderingdietoepasbaarisoponderzoeksinstellingmeteenalgemeen
belangaangaandetekstendatamining,zowelvoorcommercieelalsniet-commercieel
onderzoek.
Hetgebruikvanbeschermdeinhoudtenbehoevevandigitaleen
grensoverschrijdendeonderwijsactiviteiten.(art.4ARL)
Verplichteuitzonderingmeteen
grensoverschrijdendeffect.Delidstatenhebbendemogelijkheidomhiervergunningenvoortegeven.
Hetbehoudvanhetcultureelerfgoed.(art.5ARL)
Verplichtegeharmoniseerdeuitzonderingvoorinstellingenvoorhetbehoudvanhet
cultureelerfgoed.
315TweedeKamerderStaten-Generaal,“Fiche:Richtlijninzakeauteursrechtenindedigitaleeengemaaktemarkt”,2016-2017,22112,nr.2237,p3.316A.SCHALEKAMPenA-MELSMAN,“Nieuweauteursrechtrichtlijninzicht”,23november2016,http://www.bright-advocaten.nl/nieuws/nieuwe-auteursrechtrichtlijn-zicht/,laatstgeraadpleegdop13april2017.317StateoftheUnion2016:NieuweEU-regelsvoorhetauteursrechtmoetenvoorcultureleoplevingzorgen,Straatsburg,14september2016.318Artikel14,2voorstelvooreenrichtlijnvanhetEuropeesParlementendeRaadinzakeauteursrechtenindedigitaleeengemaaktemarkt(“auteursrechtrichtlijn”).
61
2) Maatregelenomdelicentieverleningteverbeterenenomeenruimetoegangte
verzekerentotdeinhoud.
Onderwerp Voorgesteldeoplossing
ToegangtotenbeschikbaarheidvanEUaudiovisuelewerkenopVideoondemand-
platformen.(art.10ARL)
Verplichtingvoordelidstatenomeenonderhandelingsmechanismeoptezettenvoordebeschikbaarstellingvanvideo-on–
demand.
Werkendienietmeerindehandel
beschikbaarzijnvoorinstellingenvoorhetbehoudvanhetcultureelerfgoed.
(art.7,8,9ARL)
Legislatieveinterventietothetopstellenvan
mechanismesomcollectievelicentieakkoordenaftesluiten.
3) Maatregelenomdegoedewerkingvandemarktvoorauteursrechtenteverzekeren
Gebruikvanbeschermdeinhouddiedoorgebruikersophetinternetgezetwerd.
(art.13ARL)
Eenverplichtingvoordeonline
dienstenaanbiedersdiedezegegevensopslaanentoegangertoe
verlenenomgepastetechnologieëntegebruikenenomdetransparantiete
verhogen.
Rechtenoppublicaties.(art.11,12ARL)
Hettoekennenvanrechtenvoorhetdigitalegebruikvanhunperspublicaties.Ingevalvan
eenuitzonderingwordtdemogelijkheidgegevenaandelidstatenomeenbillijke
vergoedingtoetekennen,aantepassenaandepersuitgevers.
Billijkevergoedingvoorauteursenuitvoerendekunstenaarsincontracten.
(art.14,15ARL)
Transparantieverplichtingenmechanismeomcontractenteonderhandelen.
62
5.Geo-blocking.
Hoeweldeproblematiekvan “geo-blocking”enoverdraagbaarheid sensu stricto geendeel
uitmaakt van de nieuwe auteursrechtrichtlijn, zou deze masterproef niet compleet zijn
indien we dit niet beknopt zouden bespreken. Het gaat hier immers over begrippen die
onmisbaar zijn voor een goed functioneren vande eenheidsmarkt.We gaanhier danook
kortopin.
Omeenonlinetoegangtotaudiovisuelewerken(bijvoorbeeldNetflix,Spotify,..)indeganse
EuropeseUnieteverzekerenwensendienstenleveranciersonlinetoegangaantebiedenaan
hunabonneesdietijdelijkinhetbuitenlandverblijven.
Op 25mei 2016 publiceerde de Europese Commissie een voorstel tot verordening inzake
geo-blocking.319Hetdoelvandezeverordening isomongerechtvaardigdegeo-blockingaan
te pakken en discriminatie op basis van nationaliteit of verblijfplaats te verbieden in drie
specifieke situaties. De eerste situatie is een situatie waarbij de producten niet geleverd
worden inhet landvandeklant (bijvoorbeeld inhetgevaldeklanthetproductzelfbijde
handelaargaatophalen).De tweedesituatiehandeltoverelektronischedienstendiegeen
verband houden met auteursrechtelijke beschermde inhoud (bijvoorbeeld cloud services,
datawarehousing,websitehosting)endederdesituatiegaatoverdienstendieaangeboden
wordenopeenspecifiekefysischelocatie(bijvoorbeeldautoverhuur).
Indezeverordeningwordtdiscriminatieverbodenvoordeleveringvanlangselektronische
wegverrichtediensten.Ditdiscriminatieverbodopbasisvannationaliteitofverblijfplaatsis
echter niet van toepassing op het aanbieden van toegang tot en gebruik van
auteursrechtelijk beschermde werken of ander beschermd materiaal.320De uitzondering
voorhetauteursrecht is slechtsgedeeltelijk,aangeziendedienstenleveranciers inverband
met toegang en gebruik van auteursrechtelijk beschermd materiaal wel degelijk
onderworpenzijnaananderebepalingenvandeverordening,zoalshetverbodomtoegang
totwebsitesteblokkerenof tebeperkenofautomatische“rerouting”tegebruikenzonder
de voorafgaande toestemming van de klant. Door te bepalen dat het discriminatieverbod
319Voorsteltotverordeninginzakegeoblocking.320Artikel4.1,bvoorsteltotverordeninginzakegeoblocking.
63
nietvan toepassing isopauteursrechtelijkbeschermdewerkenwordter implicietgezorgd
vooreenconsistentiemethetregimevanmulti-territorialevergunningen.
Er moet echter opgemerkt worden dat artikel 9 van hetzelfde ontwerp voorziet in een
eventuele herziening van de verordening, met name een eventuele uitbreiding van het
discriminatieverbodtotdienstendielangselektronischewegwordenverricht,waarvanhet
belangrijkste kenmerk is het bieden van toegang tot en het gebruik van auteursrechtelijk
beschermde werken of ander beschermd materiaal, mits de handelaar over de nodige
rechtenvoordebetrokkengebiedenbeschikt.Ookhierblijfthetterritorialiteitsprincipedus
gelden.
Indiendezeuitbreidingvoorzieninartikel9erzoukomen,magernietmeergediscrimineerd
wordenopbasisvannationaliteitofverblijfplaats.Ditzouinprincipekunnenbetekenendat
een online service provider die over een licentie beschikt in een aantal landen van de
Europese Unie qua tarieven geen discriminatie mag hanteren op basis van nationaliteit.
Uiteindelijkzouervoordezelfdedienstbinnendegebiedenwaarvoordehandelaaroverde
nodigerechtenbeschikteenzelfdeprijsgehanteerdmoetenworden.
Wekunnenhierteneersteuitbesluitendatgeo-blockingvoorauteursrechtelijkbeschermde
werkenofanderbeschermdmateriaalvoorlopigzalblijvenbestaan.Tentweedekunnenwe
hieruit besluiten dat er zelfs tussen verschillende landen waarvoor een territoriale
vergunning afgeleverdwerd, in afwachting vaneeneventueleherziening volgens artikel 9
vandeontwerpverordening,discriminatiekanzijnopbasisvannationaliteitenverblijfplaats
voorauteursrechtelijkbeschermdewerkenofanderbeschermdmateriaal.
Op28november2016bevestigdedeEuropeseRaadheteerderbeperktetoepassingsgebied
van de verordening, met name het feit dat deze niet van toepassing is op elektronische
communicatiediensten,audiovisuelewerkenenauteursrechten.
64
DEEL3.EVALUATIEVANDEVOORSTELLEN
Terwijl we in deel 2 hoofdzakelijk de volgorde van het voorstel tot nieuwe
auteursrechtrichtlijn gevolgd hebben, gaan we de evaluatie uitvoeren per onderwerp.
Achtereenvolgensbehandelenwedeproblematiekvandemededelingaanhetpubliek,de
hyperlinks, de perspublicaties, de gewijzigde beperkte aansprakelijkheid, e-books, de
videodiensten,debillijkevergoedingengeo-blocking.
De evaluatie is erop gericht om na te gaan wat de verwachte effectiviteit is van de
voorgestelde legislatieve wijzigingen, de gewezen rechtspraak van het Europese Hof van
justitieenhetgewijzigdeco-systeem(digitaleeenheidsmarkt,onlineomgeving).Nietenkel
deeffectiviteitaangaandehetbetalenvaneencorrectevergoedingvoordeauteurs,maar
ook andere elementen spelen hierin mee (belang van de consument, de fundamentele
grondrechten,denoodzaakvaneendigitaleeenheidsmarkt,enz.…).
Deevaluatievandeauteursrechtrichtlijn isvanbelangaangezienniet iedereenerevenblij
mee is. Verschillende Europese organisaties, belangengroeperingen en zelfs burgers zijn
reeds tegendeze richtlijn opgekomen. Terwijl de enehet voorstel verwelkomt ende vele
voordelen van de richtlijn belicht321, zijn andere eerder tegen (sommige delen) van de
auteursrechthervorming. Onder andere de Europese schrijvers zijn niet happig op deze
hervorming. Zij vrezendathetauteursrechtdoordehervorming zalworden ingeperkt ten
nadele van demakers.322 Ook verschillende digitale burgerrechtenorganisaties komen op
tegen de hervorming. Eén van die organisaties is de Nederlandse organisatie Bits of
Freedom.Dezeorganisatieisbangdatrechthebbendenstrakskunnenuitmakenwatwelen
wat niet online zal verschijnen, waardoor er de facto sprake kan zijn van censuur. De
activistenvanX-netdelendezemening;zijvrezendatdenieuweregelsinzakeauteursrecht
onzevrijhedendieweallen zobelangrijkvindenzullenaantasten.323Ook internetbrowser
MozillaFirefoxiseengrotetegenstandervandehervorming.Zijzijnmeteeninitiatiefopde
321M.SCHAAKE,“HervormingEU-auteursrechtwelkomestap”,5december2012,https://marietjeschaake.eu/nl/persbericht-d66-hervorming-eu-auteursrecht-welkome-stap,laatstgeraadpleegdop8mei2017.322C.DENIARD,“Europeseschrijverssprekentwijfelsuitover‘hervorming’vanhetauteursrechtindeEU”,17november2015,http://www.vvl.nu/vvl/site/article/item/644/Europese-schrijvers-spreken-twijfel-uit-over-hervorming-van-het-auteursrecht-in-de-EU,laatstgeraadpleegdop8mei2017.323J.JANSEN,“DigitaleburgerrechtenorganisatiesagerentegenauteursrechthervormingEU”,8maart2017,https://tweakers.net/nieuws/122097/digitale-burgerrechtenorganisaties-ageren-tegen-auteursrechthervorming-eu.html,laatstgeraadpleegdop8mei2017.
65
proppengekomenomdegebruikerstewijzenopdevelenadelenvandehervorming.Vanaf
de startpagina kunnen gebruikers doorklikken naar de sitewww.Changecopyright.org. Op
deze site vinden gebruikers in begrijpelijke taal uitleg over de auteursrechthervorming en
waaromzehet internetende internetcultuurgroteschadekunnentoebrengen.Omtegen
dehervorming inprotest tegaanvraagtMozillahaargebruikersomeenmeme temaken,
die zedanvervolgensnaareenEuroparlementariër kunnendoorsturen,naastdezememe
kunnendegebruikersookeenpetitieondertekenenomhunongenoegenteuitentegende
richtlijn.324
Er zijn heel veel mensen die ongelukkig rondlopen door het voorstel tot
auteursrechtrichtlijn. Allemaal zien ze nadelen die belangen zoals recht op privacy,
bescherming van de auteurs, vrijheid van meningsuiting, consumentenbelangen, enz.
kunnenaantasten.Wezullendezeproblemenindetailbekijken.
1.Problematiekvandemededelingaanhetpubliekinhetkadervandehyperlinks
Teneinde hierop verder te bouwen in de evaluatie is het belangrijk om eerst de
problematiek van de mededeling aan het publiek in het kader van de hyperlinks325te
analyseren. Hyperlinks vormen nu eenmaal een veel gebruikte techniek bij de
terbeschikkingstelling van auteursrechtelijk beschermd materiaal. Deze analyse is nodig
omdat dit terugkomt bij de meest controversiële onderwerpen van de revisie
(perspublicaties, het gebruik van technologieën om inhoud te herkennen, video sharing
platformen).
1.1Mededelingaanhetpubliek
De Infosoc-richtlijn had onder andere tot doel omhet recht van de auteur aangaande de
problematiekvandemededelingvanwerkenaanhetpubliekverderteharmoniseren.Elke
doorgifte of wederdoorgifte van een werk aan het publiek, per draad of draadloos, met
inbegripvanuitzendingvaltonderditbegrip.Artikel3vandeInfosoc-richtlijnvoorzietineen
324J.DEBOER,“Mozillahelptgebruikersomauteursrechttehervormen”,1oktober2016,http://jeroendeboer.net/2016/10/01/mozilla-helpt-gebruikers-om-auteursrecht-te-hervormen/,laatstgeraadpleegdop8mei2017.325Eenhyperlinkiseenverwijzingvandeenewebpaginaofwebsitenaardeandere.
66
verplichting voor de lidstaten om voor demededeling van de werken aan het publiek te
voorzienineenuitsluitendrechttenbehoevevanauteurs.326
Hetvoorsteltotauteursrechtrichtlijnvan2016voorzietnietineenwijzigingvandedefinitie
vanhetbegrip“mededelingaanhetpubliek.”327
HetEuropeseHofVanJustitieoordeeldedathetbegrip“mededelingaanhetpubliek”twee
cumulatieveelementenmetelkaarverbindt,namelijkteneersteeenhandelingbestaandein
eenmededelingvaneenwerkententweededemededelingervanaaneenpubliek.328
Aangaande het eerste luik betreffende de “mededeling”. De richtlijn is vrij duidelijk
aangaande het begrip mededeling: het moet gaan over auteursrechtelijke beschermde
werken, onafhankelijk van het gebruikte medium (per draad of draadloos).329Indien een
tandarts achtergrond muziek speelt in de wachtzaal330, of indien een hyperlink geplaatst
wordt331gaathettelkensovereenmededeling.
Aangaandehettweedeluikbetreffendede“mededelingaanhetpubliek”.Uithetarrestvan
7december2006 indezaakRafaelHotelesheefthetHofvan Justitieuitdrukkelijkgesteld
dateen‘publieke’mededelingeencommunautairbegripisendathetnietaandelidstaten
isomhetbegripverdertedefiniëren.332HetHofbepaaldedathetwoord‘publiek’wijstop
eenonbepaaldaantalpotentiëlekijkers.Verderkunnenweafleidendathetmoetgaanover
326S.C.VANVELZE,“Het‘nieuwpubliek’criteriumhoortnietthuisinhetEuropeesmededelingsrecht”,TijdschriftvoorAuteurs-,Media&Informatierecht(AMI),2016/3,p58.327Artikel1voorstelvooreenrichtlijnvanhetEuropeesParlementendeRaadinzakeauteursrechtenindedigitaleeengemaaktemarkt(“auteursrechtrichtlijn”).328HVJ19november2015,C325/14,SBSBelgiumNVtegenBelgischeverenigingvanAuteurs,ComponistenenUitgevers(SABAM),ECLI:EU:C:2015:764(viaCuria),http://curia.europa.eu/juris/celex.jsf?celex=62014CJ0325&lang1=nl&type=TXT&ancre,laatstgeraadpleegdop9februari2017;HVJ13februari2014,C466/12,NilsSvenssone.a.tegenRetrieverSverigeAB,ECLI:EU:C:2014:76(viaCuria),punt16,http://curia.europa.eu/juris/liste.jsf?language=nl&num=C-466/12,laatstgeraadpleegdop24april2017.329Richtlijn2001/29/EGbetreffendedeharmonisatievanbepaaldeaspectenvanhetauteursrechtendenaburigerechtenindeinformatiemaatschappij,overweging23.330HVJ15maart2012,C135/10,SocietàConsortileFonografici(SCF)tegenMarcoDelCorso,ECLI:EU:C:2012:140(viaCuria).331HVJ13februari2014,C466/12,NilsSvenssone.a.tegenRetrieverSverigeAB,ECLI:EU:C:2014:76(viaCuria);HVJ21oktober2014,C-348/13,BestWaterInternationalGmbHtegenMichaelMebesenStefanPotsch,ECLI:EU:C:2014:2315(viaCuria).332HVJ7december2016,C306/05,SociedadGeneraldeAutoresyEditoresdeEspana(SGAE)tegenRafaelHotelesSA,ECLI:EU:C:2006:764(viaCuria),Mediaforum2007-2,56,nootD;VISSERenAMI2007,45,nootK.KOELMAN.
67
een groot aantal personen 333 en dat het moet bestemd zijn voor commerciële
doeleinden334.335
1.2Problematiekrondhyperlinks
Het internetdraait vandaagongetwijfeld rondhyperlinks.Mensenhebbenvaakgeen idee
datwatzepostenophet internetauteursrechtelijkbeschermdmateriaal is.Zewetenniet
dateeneenvoudigedaadvanhetplaatsenvaneenhyperlinkofhetklikkenopeen“share”
knopinbreukenkunnenvormenophetauteursrecht.336Rondhyperlinksiserdelaatstetijd
danookheelwatjuridischecontroverse,zowelbinnenalsbuitenderechtbank.337
De vraag stelt zich nu of we hyperlinks kunnen kwalificeren als een mededeling aan het
publiek. Als het antwoord hier positief op is, dan zal een hyperlinkplaatser steeds
toestemming moeten vragen aan de auteursrechthebbende. 338 Dit kan tot veel
moeilijkheden aanleiding geven. Hyperlinks hebben een grote faciliterende rol bij de
vindbaarheid van content op het internet. Ze zijn een noodzakelijk onderdeel van de
internetarchitectuur. Stel dat het plaatsen van een hyperlink onder het auteursrecht zou
vallen,danzoudittenkostegaanvandebruikbaarheidenontwikkelingvanhetinterneten
deinformatiemaatschappij.Anderzijdsmoetenderechthebbendenvanauteursrechteneen
zo hoog mogelijk beschermingsniveau krijgen. Als rechthebbenden niet zouden kunnen
optreden tegen het plaatsen van hyperlinks naar beschermde werken kan dit de
333HVJ19november2015,C325/14,SBSBelgiumNVtegenBelgischeverenigingvanAuteurs,ComponistenenUitgevers(SABAM),ECLI:EU:C:2015:764(viaCuria),punt21,http://curia.europa.eu/juris/celex.jsf?celex=62014CJ0325&lang1=nl&type=TXT&ancre,laatstgeraadpleegdop9februari2017;HVJ7december2016,C306/05,SociedadGeneraldeAutoresyEditoresdeEspana(SGAE)tegenRafaelHotelesSA,ECLI:EU:C:2006:764(viaCuria),punt37en38,http://curia.europa.eu/juris/liste.jsf?language=nl&num=C-306/05,laatstgeraadpleegdop9februari2017;HVJ7maart2013,C607/11,ITVBroadcastingLtdenanderentegenTVCatchUpLtd,ECLI:EU:C:2013:147(viaCuria),punt32,http://eurlex.europa.eu/legalcontent/NL/TXT/PDF/?uri=ecli:ECLI:EU:C:2013:147,laatstgeraadpleegd9februari2017.334J.B.NORDEMANN,“Communicationtothepublicincopyrightlaw–theGermanstrugglewithCJEUconcept”,28april2016,http://kluwercopyrightblog.com/2016/04/28/communication-to-the-public-in-copyright-law-the-german-struggle-with-the-cjeu-concept/,laatstgeraadpleegdop8februari2017;HVJ31mei2016,ArrestC117/15,RehaTrainingGesellschaftfürSport-undUnfallrehabilitationmbHtegenGEMA,ECLI:EU:C:2016:379(viaCuria),punt63verwijzendnaarpunt71vandeconclusievandeAdvocaat-Generaal,http://eur-lex.europa.eu/legal-content/NL/TXT/?uri=CELEX%3A62015CJ0117,laatstgeraadpleegdop9februari2017.335HofvanJustitievandeEuropeseUnie,perscommuniquénr92/16,Luxemburg,8september2016,p2,http://curia.europa.eu/jcms/upload/docs/application/pdf/2016-09/cp160092nl.pdf336D.LEUNG,“What’sallethehypeabouthyperlinking?:connectionsincopyright”,IntellectualPropertyBrief,Vol.7,Issue1(December2015),p59.337D.LEUNG,“What’sallethehypeabouthyperlinking?:connectionsincopyright”,IntellectualPropertyBrief,Vol.7,Issue1(December2015),p63.338HofvanJustitievandeEuropeseUnie,perscommuniquénr92/16,Luxemburg,8september2016,p1,http://curia.europa.eu/jcms/upload/docs/application/pdf/2016-09/cp160092nl.pdf.
68
bescherming van de rechthebbenden ondermijnen. 339 Dit is een moeilijke
evenwichtsoefening.
1.2.1Hyperlinksnaarlegaalmateriaal
Op 13 februari 2014 340 oordeelde het Hof dat het plaatsen van een hyperlink een
mededeling aan het publiek kan uitmaken,maar alleen als er een ‘nieuwpubliek’ bereikt
wordt. Dit is een noodzakelijke vereiste. De internetgebruikers kunnen volgens het Hof
gekwalificeerd worden als een publiek, maar de vraag die zich dan stelt is of zij ook
gekwalificeerdkunnenwordenalseen‘nieuwpubliek’?HetHofoordeeldedathetplaatsen
van een hyperlink naar vrij toegankelijke werken op het internet geen ‘nieuw publiek’
oplevert aangeziende rechthebbenden vaneenwerkdat vrij toegankelijk ophet internet
hebbengezet.Zehaddentoenrekeningmoetenhoudenmetalleinternetgebruikers.341Het
plaatsenvaneenhyperlinkbereiktgeengroteregroepmensen.342Methetplaatsenvaneen
hyperlink naar de site waarop dit werk zich reeds bevindt wordt er immers geen nieuw
publiek bereikt.343In dit arrest lijkt het Hof een evenwicht te zoeken tussen enerzijds het
vrije internet en anderzijds de bescherming van de auteursrechthebbende waarbij het
‘nieuwpubliek’-criteriumdoorslaggevendis.HetHofheeftdezeredeneringreedsbevestigd
intweeanderehyperlinkzaken:BestWater344enCMore345.
Deze redeneringdiehetHofheeftgevolgd inhetSvenssonarrestgeldtalleenmaaralser
een rechtmatige openbaarmaking van het werk is gebeurd. Indien het werk zonder
toestemming van de auteursrechthebbenden op het internet is geplaatst, dan is er geen
339S.C.VANVELZE,“Het‘nieuwpubliek’criteriumhoortnietthuisinhetEuropeesmededelingsrecht”,TijdschriftvoorAuteurs-,Media&Informatierecht(AMI),2016/3,p60.340HVJ13februari2014,C466/12,NilsSvenssont.RetrieverSverigeAB,ECLI:EU:C:2014:76(viaCuria).341CitaatvanhetHofuithetSvenssonarrest:Aangeziendatwerkvrijbeschikbaarisopdewebsitewaartoedehyperlinktoegangverschaft,moeterimmersvanuitwordengegaandatdehoudersvanhetauteursrechtopdatwerk,toenzijindiemededelingtoestemden,hetalgemeneinternetpubliekalspubliekbeschouwden(arrestvan13februari2014,Svenssone.a.,ECLI:EU:C:2014:76,punten24-28);J.BECKER,“Baanbrekend:HofvanJustitiegeeftnieuweduidingaanhyperlinksenauteursrecht”,8september2016,http://dirkzwagerieit.nl/2016/09/08/baanbrekend-hof-van-justitie-geeft-nieuwe-duiding-aan-hyperlinks-en-auteursrecht/,laatstgeraadpleegdop2mei2017;D.LEUNG,“What’sallethehypeabouthyperlinking?:connectionsincopyright”,IntellectualPropertyBrief,Vol.7,Issue1(December2015),p66-67.342S.C.VANVELZE,“Het‘nieuwpubliek’criteriumhoortnietthuisinhetEuropeesmededelingsrecht”,TijdschriftvoorAuteurs-,Media&Informatierecht(AMI),2016/3,p60.343HVJ8September2016,C160/15,SanomaMediaNetherlandsBVt.PlayboyEnterprisesInternationalInc,ECLI:EU:C:2016:644(viaCuria),punt22,http://curia.europa.eu/juris/document/document.jsf?text=&docid=183124&pageIndex=0&doclang=NL&mode=lst&dir=&occ=first&part=1&cid=158435,laatstgeraadpleegdop9februari2017.344HVJ21oktober2014,C348/13,BestWaterInternationalGmbHtegenMichaelMebesenStefanPotsch,ECLI:EU:C:2014:2315(viaCuria).345HVJ26maart2015,C279/13,CMoreEntertainmentABtegenLinusSandberg,ECLI:EU:C:2015:199(viaCuria).
69
rechtmatige openbaarmaking gebeurd.346 Auteursrechthebbenden hebben hier dus een
machtig wapen tegen een hyperlink naar een werk op een website, dat zonder hun
toestemmingdaaristerechtgekomen.347
1.2.2HyperinksnaarIllegaalmateriaal
1.2.2.1Hyperlinksopmultimediaspelers
Een interessante uitspraak van het Europees Hof Van Justitie werd gegeven in de zaak
Stichting Brein versus Jack FrederikWullems, acting under the name of Filmspeler op 26
april 2017.348De verkoop van eenmultimediaspelerwaarbij de verkoper hyperlinks heeft
geïnstalleerdnaarwebsitesdiezondertoestemmingvanderechthebbendetoegangbieden
totauteursrechtelijkbeschermdewerken,zoalsfilms,seriesenliveprogramma,vormteen
"mededelingaanhetpubliek"indezinvanArtikel3(1),vandeInfosoc-richtlijnenkanniet
wordengedektdooruitzonderingzoalsvoorzieninartikel5(1)vandezerichtlijn.349
1.2.2.2Hyperlinksnaarillegaalmateriaalgeplaatstdoorgewoneburgersofdoorbedrijven.
InhetarrestSanomaMediaNetherlandsBVtegenPlayboyEnterprises International Inc.350
verklaardehetEuropeesHofvanJustitieop8september2016voorrecht:
“Artikel3,lid1,vanrichtlijn2001/29/EGvanhetEuropeesParlementendeRaadvan
22 mei 2001 betreffende de harmonisatie van bepaalde aspecten van het
auteursrecht en de naburige rechten in de informatiemaatschappij, moet aldus
worden uitgelegd dat, om vast te stellen of het plaatsen, op een website, van
hyperlinks naar beschermde werken die zonder toestemming van de
auteursrechthebbendevrijbeschikbaarzijnopeenanderewebsite,een“mededeling
aanhetpubliek”vormtindezinvandiebepaling,bepaaldmoetwordenofdezelinks
zijn verstrekt zonder winstoogmerk door een persoon die geen kennis had, of
redelijkerwijsgeenkenniskonhebben,vanhetillegalekaraktervandepublicatievan
diewerken op die anderewebsite, danwel of, integendeel, voornoemde linksmet
346D.LEUNG,“What’sallethehypeabouthyperlinking?:connectionsincopyright”,IntellectualPropertyBrief,Vol.7,Issue1(December2015),p67.347T.STOCKMANN,“Auteursrechtdebat:Enkelegedachtenomtrenthetnieuwpubliebijhyperlinks”,29augustus2014,http://www.ie-forum.nl/dossiers/ie-forum/auteursrechtdebat/hyperlinken-embedden/page:3,laatstgeraadpleegd2mei2017.348HVJ26april2017,C527/15,StichtingBreinversusJackFrederikWullems,actingunderthenameofFilmspeler,ECLI:EU:C:2016:938(viaCuria).349R.CHAVANNES,D.VERHULSTenA.STRIJBOS,“Kroniektechnologieenrecht”,Nederlandsejuristenblad,10oktober2016,afl35,p2650.350HVJ8September2016,C160/15,SanomaMediaNetherlandsBVt.PlayboyEnterprisesInternationalInc,ECLI:EU:C:2016:644(viaCuria).
70
een dergelijk oogmerk zijn verstrekt, in welk geval deze kennis moet worden
vermoed.351“
HetHofoordeelde352datde Infosoc-richtlijnernaarstreeftomeenrechtvaardigevenwicht
tewaarborgentussenhetbelangvandehoudersvanauteursrechtenennaburigerechten,
debeschermingvandebelangenen fundamentele rechtenvangebruikersvanbeschermd
materiaal,degewaarborgdevrijheidvanmeningsuitingenvaninformatieenhetalgemeen
belang. Uit dit arrest volgt dat, om te oordelen of het plaatsen van een hyperlink naar
beschermdewerkendiezondertoestemmingvandeauteursrechthebbendevrijbeschikbaar
zijn op een andere website, er eerst moet geoordeeld worden of de hyperlink een
“mededelingaanhetpubliek”vormt.
Het Hof stelde dat het begrip “mededeling aan het publiek” een geïndividualiseerde
beoordelingvergtvandecentrale rolvandegebruikerenhetweloverwogenkaraktervan
diensinterventie.Hierishetcruciaaldaternagegaanwordtofdepersoondiedelinkplaatst
eenwinstoogmerkheeftenmetkennishandeltvanhetillegalekaraktervandepublicatieop
die andere website. Indien het gaat over een persoon die kennis had van het illegale
karakter,of redelijkerwijzeverondersteldwordtkennis tehebbenvanhet illegalekarakter
van de verwijzing, en bovendien nog eenwinstoogmerk had, dan betreft hetwel degelijk
eenmededelingaanhetpubliekeniseenvergoedingverschuldigdaanderechthebbenden.
Anderzijdsmaguithetarrestgeconcludeerdwordendatgewoneburgers,diemeestalniet
wetenofdeinhoudopeenanderewebsiteillegaalis,geenvergoedingverschuldigdzijn.353
Indienhetechtervaststaatdateenpersoonwistofmoestwetendatdehyperlinkverwijst
naar een illegaal materiaal, bijvoorbeeld doordat hij daarover gewaarschuwd is door de
auteurs, isdelinkeenmededelingaanhetpubliek.354Eengewonegebruikerdientdusniet
actiefop zoek tegaannaardezekennis,maarpassievekennis is voldoendeomde link te
kwalificerenalsmededelingaanhetpubliek.351HVJ8September2016,C160/15,SanomaMediaNetherlandsBVt.PlayboyEnterprisesInternationalInc,ECLI:EU:C:2016:644(viaCuria),puntje56,http://curia.europa.eu/juris/document/document.jsf?text=&docid=183124&pageIndex=0&doclang=NL&mode=lst&dir=&occ=first&part=1&cid=158435,laatstgeraadpleegdop9februari2017.352HVJ8September2016,C160/15,SanomaMediaNetherlandsBVt.PlayboyEnterprisesInternationalInc,ECLI:EU:C:2016:644(viaCuria),punt31,http://curia.europa.eu/juris/document/document.jsf?text=&docid=183124&pageIndex=0&doclang=NL&mode=lst&dir=&occ=first&part=1&cid=158435,laatstgeraadpleegdop9februari2017.353HofvanJustitievandeEuropeseUnie,perscommuniquénr92/16,Luxemburg,8september2016,p2,http://curia.europa.eu/jcms/upload/docs/application/pdf/2016-09/cp160092nl.pdf.354https://curia.europa.eu/jcms/upload/docs/application/pdf/2016-09/cp160092nl.pdf,laatstgeraadpleegdop10mei2017
71
Bedrijvendieechtergeldverdienenaandezepraktijkenwordenwelweerlegbaarvermoed
(vermoeden “juris tantum”) kennis te hebben van het illegale karakter en zijn bijgevolg
vergoedingenverschuldigd.Dezebedrijvenkunnenzichdusnietlangerberoepenophetfeit
dat ze zogezegd zelf niets illegaals doen. 355 Integendeel, wanneer het plaatsen van
hyperlinksgeschiedtmeteenwinstoogmerk,wordtvandehyperlink-plaatserverwachtdat
dezedenodigeverificatiesverrichtomzichervantevergewissendathetbetrokkenwerkop
de site waarnaar die links leiden niet illegaal is.356Het adagio “Nemo censetur ignorare
legem”blijfttoepasbaar.Ditgeldtzowelvoordegewoneburgeralsvoorbedrijven.Gewone
burgers worden echter niet verondersteld expliciet te weten of actief na te gaan welke
websites al danniet illegaal zijn. Er ismet anderewoordengeenweerlegbaar vermoeden
vankennisvoordegewoneburger.Ditarrestzalgebruiktkunnenwordenindetoepassing
van het handhavingsprincipe “follow the money”, met name in verband met het
droogleggenvanbetalingenaanhyperlink-plaatsersnaarillegalewebsites.
Het is interessant om de situatie in de VS te vergelijkenmet de situatie in Europa. In de
VerenigdeStatenwordthetprincipevanvermoedenvankennisnietgehanteerd.357Alseen
hyperlinkplaatserkennisheeftvandeinbreukmakendeaardvanhetmateriaalwaaraanhet
gekoppeld is, moet een eiser bewijzen dat de hyperlinkplaatser wel degelijk een inbreuk
maakt.Er isgeenweerlegbaarvermoedenvankennis.Deonderliggendedoelstellingenzijn
echter gelijklopend.Wemoeten hier echter ontegensprekelijk uit besluiten dat de positie
vandeISPinEuropamindercomfortabelisdandeISPindeVS.
1.3Hyperlinksdieeennieuwemededelingaanhetpubliekvormen
In verband met hyperlinks werd op 8 februari 2017 een opinie gepubliceerd door het
EuropeseHofvanJustitieindezaakStichtingBreinvziggo,XS4ALLInternet.358Dezeopinie
steltdathetaanbiedenvanindexeerbarelinksnaarillegaalmateriaal(films,e-books,..)via
“peer-to-peer”netwerken,zoalsgebeurddoordebittorrentwebsites(bijv.PirateBay),een
355HofvanJustitievandeEuropeseUnie,perscommuniquénr92/16,Luxemburg,8september2016,http://curia.europa.eu/jcms/upload/docs/application/pdf/2016-09/cp160092nl.pdf,p2.356HVJ8September2016,C160/15,SanomaMediaNetherlandsBVt.PlayboyEnterprisesInternationalInc,ECLI:EU:C:2016:644(viaCuria),punt51,http://curia.europa.eu/juris/document/document.jsf?text=&docid=183124&pageIndex=0&doclang=NL&mode=lst&dir=&occ=first&part=1&cid=158435,laatstgeraadpleegdop9februari2017.357M.STANGANELLI,“Ishyperlinkingcopyrightinfringement?EUvs.US”,31october2016,https://www.copyrightcontentplatforms.com/2016/10/is-hyperlinking-copyright-infringement-eu-vs-us/,laatstgeraadpleegdop6mei2017.358http://curia.europa.eu/juris/document/document.jsf?text=&docid=187646&pageIndex=0&doclang=NL&mode=req&dir=&occ=first&part=1&cid=82220,laatstgeraadpleegdop6mei2017.
72
inbreuk uitmaakt op het auteursrecht. De opinie stelt bovendien dat het redelijk zou zijn
vooreengerechtshofomtelecommunicatieaanbiedersvanbreedbandinternetverbindingen
om dergelijke sites te blokkeren. Het zou hier immers wel degelijk gaan om een
communicatieaanhetpubliek.Hetauteursrechtzougeschondenwordenindiendeoperator
zich bewust is van de link naar het illegalewerk zonder dat de rechthebbenden hiervoor
toestemminggegevenzoudenhebben.
“Peer-to-peer” websites zoals Pirate bay bieden software die het eenvoudig maakt om
illegaalmateriaal te downloaden. In een dergelijke situatie is het niet disproportioneel te
vragendatdeoperatordetoegangtotdezewebsitesafblokt.Erzalbestwellegaalmateriaal
te vinden zijn op deze websites maar men mag redelijker wijze veronderstellen dat dit
materiaalzichookopanderewebsitesbevindt.
Hetgaathieromeenduidelijkverschillendesituatiedaninhetgevalvananderehyperlinks
(Svensson en Bestwater arrest),waar de link gewoon verwijst naar een bestaande file op
een reedsbestaandewebsite.Degefragmenteerde linksnaarbittorrentswebsites zouden
dus uiteindelijk wel beschouwd worden als een communicatie aan het publiek.
Volledigheidshalvemoetenwehieraantoevoegendatdergelijkegefragmenteerdelinksook
gebruikt worden door nieuwsaggregatoren die stukjes nieuws bijeenzoeken. Voor deze
nieuwswebsitewerdenmomenteelvoorstellengeformuleerddoordeEuropeseCommissie.
Indienwede logica vanhet EuropeseHof van Justitie volgen, kunnendewebsites vande
nieuwsaggregatorenmogelijkerwijze ook beschouwdworden als eenmededeling aan het
publiek,waarvoortoestemmingvanderechthebbendenvereistzouzijn.
Deproblematiekrondmededelingaanhetpubliekenhyperlinksstaatheeldikwijlscentraal
indearrestenvanhetEuropeesHofvanJustitieinverbandmetauteursrechten.
1.4Samenvattendetabel
Arrest Praktischebetekenis
Svenssonarrest
Hetplaatsenvaneenhyperlinkkaneenmededelingaanhet
publiek uitmaken, maar alleen als er een ‘nieuw publiek’
bereiktwordt Een hyperlink naar vrij toegankelijkewerken
ophetinternetisgeen‘nieuwpubliek’
73
Stichting Brein versus Jack
FrederikWullems
De verkoop van eenmultimediaspelerwaarbij de verkoper
hyperlinks heeft geïnstalleerd naar websites die zonder
toestemmingvanderechthebbende iseenmededelingaan
hetpubliek.
Sanoma Media Netherlands
BV tegen Playboy
EnterprisesInternationalInc
Indien de hyperlinkplaatser redelijkerwijze verondersteld
wordt kennis te hebben van het illegale karakter van de
verwijzing, en bovendien nog een winstoogmerk had, dan
betreft het een mededeling aan het publiek. Gewone
burgerswordenechternietverondersteldexplicietteweten
ofnategaanwelkewebsitesaldannietillegaalzijn.
Stichting Brein v ziggo,
XS4ALLInternet
Hetaanbiedenvanindexeerbarelinksnaarillegaalmateriaal
iseenmededelingaanhetpubliek.
1.5IndirecteaansprakelijkheidinEU-auteursrecht
In tegenstelling tot de primaire of directe aansprakelijkheid, die betrekking heeft op de
regels die de aansprakelijkheid van een persoon voor hun eigen inbreuken regelen,
concentreertzichdesecundaireof indirecteaansprakelijkheidzichopdeaansprakelijkheid
vaneenpersoonvoordeinbreukenvananderen.
Sommigen menen dat het advies inzake Stichting Brein v ziggo, XS4ALL Internet een
indirecteharmonisatieimpliceertvandeindirecteaansprakelijkheidvandeISP.359
De redenering van vermoeden van kennis die gehanteerd worden in het Sanoma arrest
wordtexplicietverworpen inhetadviesStichtingBreinvZiggo.Dit zou immers impliceren
datereenalgemenemonitoringverplichtingzoubestaanvoordiewebsitesdieindexeerbare
linksaanbieden,watverbodenisdoorartikel15vanderichtlijninzakeelektronischehandel.
ZijndezearrestendantegenstrijdiginzakedeaansprakelijkheidvandeISP?Misschien,maar
de conclusies zijn mijns inziens wel consistent. Een aanbieder van indexbare links naar
illegaalmateriaal is indirectaansprakelijk,netzoalseenaanbiederdieeenvermoedenvan
kennisgenietvanhetillegalekaraktervanhetmateriaal.
359C.ANGELOPOULUS,“AGSzpunarinStichtingBreinvZiggo:Anindirectharmonisationofindirectliability“,23maart2017,http://kluwercopyrightblog.com/2017/03/23/ag-szpunar-stichting-brein-v-ziggo-indirect-harmonisation-indirect-liability/,laatstgeraadpleegd4mei2017.
74
De “safe harbours” waar ontegensprekelijk aan geknaagd wordt in het voorstel tot
auteursrecht,betekenden traditioneel eengeruststellendebeschermingvoorde ISP’s. Een
wijzigingzalleidentoteengebrekaanzekerheidvoordeISP’s,Alhoewelhetnieteenduidig
aangetoondwerddateenverhoogdeaansprakelijkheidvande ISP leidttoteenverstarring
van de technologische innovatie360, vermoed ik echter dat dit niet bevorderlijk is voor de
ontwikkelingvandedigitaleeenheidsmarkt.
1.6Conclusie
DebestaanderichtlijnenendeEuropesejurisprudentiehebbenindeafgelopenjarengeleid
totdevolgendemaatstaven.Teneerste ishet zodathetplaatsenvaneenhyperlinknaar
een site waarop dit werk zich reeds bevindt geen nieuw publiek bereikt, en dus geen
(nieuwe) mededeling aan het publiek is, wat niet in strijd is met het auteursrecht. Ten
tweede is het verkopen van multimediatoestellen waarbij de verkoper hyperlinks heeft
geïnstalleerdnaarwebsitesdiezondertoestemmingvanderechthebbendetoegangbieden
tot auteursrechtelijk beschermdewerken niet gedekt door de Infosoc-richtlijn. Ten derde
zienwedatgewoneburgers,diemeestalnietwetenofde inhoudopeenanderewebsite
illegaal is, geen vergoeding verschuldigd zijn aan de rechthebbenden. Bedrijven die geld
verdienen aan deze praktijken worden in Europa, in tegenstelling tot in de VS, wel
weerlegbaarvermoedopdehoogtetezijnvanhet illegalekarakter.Tenvierdekunnende
gefragmenteerdelinksnaarbittorrentswebsitesuiteindelijkwelbeschouwdwordenalseen
communicatieaanhetpubliekenmakenzeeeninbreukuitophetauteursrecht.Tenslotte
kunnenwebesluitendatdewebsitesvannieuwsaggregatorenmogelijkerwijzeookworden
beschouwd als een mededeling aan het publiek, waarvoor toestemming van de
rechthebbendenvereist zouzijn.Eenvergoedingvoordeuitgeverszoudus terechtzijn. Ik
concludeer hieruit dat de door de Europese Commissie voorgestelde voorstel voor
persuitgeversconformzijnmethetbegrip“mededelingaanhetpubliek”enderechtspraak
vanhetEuropeesHofvanJustitie.Ditbetekentnietdatditvoorstelniet felgecontesteerd
wordt.
360P.S.MENELL,“indirectcopyrightliabilityandtechnologyinnovation“,1januari2008,http://scholarship.law.berkeley.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1763&context=facpubs,laatstgeraadpleegd5mei2017.
75
2.Voorgesteldewijzigingvandebeperkteaansprakelijkheidvoordeverlenervan
eendienstvandeinformatiemaatschappij(ISP)
Mits aan een aantal voorwaarden voldaan wordt, is de dienstverlener van de
informatiemaatschappij niet aansprakelijk voor de doorgegeven informatie (doorgeefluik,
“mere conduit”)361, noch voor de automatische, tussentijdse en tijdelijke opslag van die
informatie,wanneerdezeopslagenkelgeschiedtomlateredoorgiftevandieinformatieaan
andereafnemersvandedienstenophunverzoekdoeltreffender temaken (“caching”)362,
nochvoordeopverzoekvandeafnemervandedienstopgeslageninformatie(“hosting”)363.
Zodra een dienstverlener daadwerkelijk kennis heeft genomen van onwettige activiteiten,
moetdezedeinformatieverwijderen,ofdetoegangdaartoeonmogelijkmaken.Erisechter
geenalgemenetoezichtverplichtingzoalsbepaaldinartikel15vanderichtlijn2000/31/EG.
Anderzijds vormt deze richtlijn het passende uitgangspunt voor de uitwerking van
mechanismenomonwettigeinformatieteverwijderenenontoegankelijktemaken.364Deze
mechanismendienentewordenuitgewerktopbasisvanvrijwilligeovereenkomsten.
2.1VerenigdeStaten
In de verenigde Staten zijn opvallend gelijklopende bepalingen inzake de beperkte
aansprakelijkheidvande ISPvan toepassing.365Hetgaathiermeerspecifiekovervolgende
paragrafenvandeAmerikaansewetgeving:
§512(a)TransitoryNetworkCommunicationsSafeHarbor
§512(b)SystemCachingSafeHarbor
§512(c)SafeHarborprovisionforonlinestorage
MomenteelhebbenwegelijklopenderegimesindeVerenigdeStatenendeEuropeseUnie.
Het invoeren van de voorstellen inzake de gewijzigde aansprakelijkheid van de
dienstverlener in de informatiemaatschappij van de Europese Commissie zou hier
verandering in brengen. In deVerenigde Staten zou de beperkte aansprakelijkheid blijven
gelden,terwijldieinEuropaonderworpenzouwordenaanhetinstallerenvanpassendeen
evenredige maatregelen, zoals het gebruik van effectieve technologieën voor herkenning
361Artikel12richtlijn2000/31/EGinzakeelektronischehandel.362Artikel13richtlijn2000/31/EGinzakeelektronischehandel.363Artikel14richtlijn2000/31/EGinzakeelektronischehandel.364Richtlijn2000/31/EGinzakeelektronischehandel,overwegende40.365https://www.law.cornell.edu/uscode/text/17/512,laatstgeraadpleegdop28maart2017.
76
vaninhoud.ErbestaatmijnsinzienseenreëelgevaardatdeAmerikaansedominantieophet
vlak van de informatiemaatscchappij (veel internetgiganten (Google, Facebook, Twitter, ..
zijnAmerikaans)hierdoornogversterktzalworden.
2.2Problemenmethetvoorsteltotnieuweauteursrechtrichtlijn
Het voorstel van de Commissie voor een nieuwe auteursrechtrichtlijn wijzigt de huidige
aansprakelijkheidsregeling inhetkadervande richtlijn inzakeelektronischehandel (artikel
15(1) van de richtlijn 2000/31). 366 Er zijn 2 belangrijke passages in het voorstel tot
auteursrechtrichtlijn.Teneersteverduidelijktoverweging38vanditvoorstel totrichtlijn367
datISP’sdieverdergaandanheteenvoudigaanbiedenvanfysiekefaciliteitenverplichtzijn
om overeenkomsten te sluiten met de rechthebbenden tenzij ze vrijgesteld zijn conform
artikel 14 van de richtlijn 2000/31/EC368. In de richtlijn inzake elektronische handelwordt
“Web hosting” als een zuivere passieve dienst beschouwd. In het voorstel tot nieuwe
auteursrechtrichtlijn wordt deze activiteit nu als het ware gelijkgeschakeld met een
communicatie aanhet publiek, terwijlmen er ook duidelijk bij zegt dat de richtlijn inzake
elektronischehandelvankrachtblijft.Tentweedelegtartikel13vanhetvoorstelpassende
enevenredigemaatregelenaanaanbiedersvandienstenvandeinformatiemaatschappijop,
zoalshetgebruikvaneffectievetechnologieënvoorherkenningvaninhoud.
Erzijnverschillendeproblemenmetditvoorstel.Teneerstezouhetnietcompatibelzijnmet
de richtlijn inzakeelektronischehandel. Enerzijds verwijst overweging38 vanhet voorstel
totauteursrechtrichtlijnnaarartikel14vanderichtlijn inzakeelektronischehandel, terwijl
anderzijds artikel 13 van het voorstel tot auteursrechtrichtlijn het gebruik van adequate
technologieën oplegt om inhoud te herkennen, wat geïnterpreteerd kan worden als een
algemene monitoringverplichting, die verboden is door artikel 15 van de richtlijn inzake
elektronische handel. In het arrest “Delfi AS vs Estonia” werd geoordeeld dat de
dienstenleverancier aansprakelijkwas voordebeledigende commentarendie lezersopde
website gemeld hadden.369De reden hiervoor was dat de dienstenleverancier, nadat hij
366Artikel15(1)vanderichtlijn2000/31inzakeelektronischehandel.367VoorstelvooreenrichtlijnvanhetEuropeesParlementendeRaadinzakeauteursrechtenindedigitaleeengemaaktemarkt(“auteursrechtrichtlijn”),overwegend38.368Artikel14vanderichtlijn2000/31inzakeelektronischehandel. 369D.VOORHOOF,“DelfiASv.Estonia:GrandChamberconfirmsliabilityofonlinenewsportalforoffensivecommentspostedbyitsreaders”,18june2015,https://strasbourgobservers.com/2015/06/18/delfi-as-v-estonia-grand-chamber-confirms-liability-of-online-news-portal-for-offensive-comments-posted-by-its-readers/,laatstgeraadpleegdop27maart2017.
77
kennis had genomen van de illegale inhoud, niet kon genieten van de beperkte
aansprakelijkheidindezinvanartikel12-15vanderichtlijninzakeelektronischehandel.
Tentweedezoudenernietvoldoendegarantieszijnvoordeconsumenten/gebruikers370:
“MemberStates shall ensure that the serviceproviders referred to inparagraph1
putinplacecomplaintsandredressmechanismsthatareavailabletousersincaseof
disputesovertheapplicationofthemeasuresreferredtoinparagraph1.”
Volgens de Europese Consumentenorganisatie BEUC371zouden er moeilijkheden optreden
om de nieuwe voorstellen te implementeren. In principe worden er in de
auteursrechtenwetgeving geen rechten voor de gebruikers opgenomen. Er zijn enkel
uitzonderingenopenbeperkingenvanhetauteursrecht.
Ten derde zijn er potentiële schendingen van het Handvest van de grondrechten van de
Europese Unie. 372 De formulering van artikel 13 van de nieuwe auteursrechtrichtlijn
suggereert dat de dienstverlener aansprakelijk is voor alle inbreuken op alle wetten die
kunnenwordengepleegddoorhungebruikers.Ditwordtbevestigddoordeoverweging38.
Internet hosting providers zouden aansprakelijk zijn voor activiteiten waarover zij geen
kennis hebben. Het voorstel van preventievemonitoring impliceert een voortdurende en
uitgebreide bewaking van alle materiaal dat geüpload wordt naar het internet. Alle
informatiedieeenjuridischrisicoinhoudenvoordeaanbiedervandienstenzouonmiddellijk
vanhetinternetverwijderdmoetenworden.Ditheeftenormegevolgenvoordevrijheidvan
meningsuiting,enbetekenteenondermijningvaninnovatieenconcurrentie.373
De poging tot herdefiniëring van de hostingactiviteit in deze richtlijn (met name in
overweging 38) negeert de jurisprudentie van het arrest Sabam versus Netlog. 374 Uit
paragraaf51375vanhetarrestSabamversusNetlogblijktimmersdat:
370http://www.beuc.eu/publications/beuc-x-2016-130_are_2016_copyright_package_-_beucs_viewpoint_on_art._13_of_proposed_copyright_directive.pdf371BEUC:TheEuropeanConsumerOrganisation372http://eur-lex.europa.eu/legal-content/NL/TXT/HTML/?uri=CELEX:12012P/TXT&from=en,laatstgeraadpleegdop27maart2017.373https://edri.org/files/copyright/copyright_proposal_article13.pdf,pagina2.374HVJ16februari2012,C360/10,BelgischeVerenigingvanAuteurs,ComponistenenUitgeversCVBAtegenNetlogNV,ECLI:EU:C:2012:85(viaCuria).
78
“indien de hostingdienstverlener wordt verplicht het litigieuze filtersysteem te
installeren,ernietvoldaanisaandevereistedateenjuistevenwichtwordtverzekerd
tussen enerzijds het intellectuele-eigendomsrecht en anderzijds de vrijheid van
ondernemerschap, het recht op bescherming van persoonsgegevens en de vrijheid
kennistenemenentegevenvaninformatie”.
Een analoge verwijzing is te vinden in het arrest Scarlet Extended376. Het probleem van
filteringophetevenwichttussenfundamentelerechtenenintellectueleeigendomsrechten
werdookaangehaaldinhetarrestPromusicavTelefonica.377
Er worden volgens het arrest “Sabam versus Netlog” drie fundamentele rechten van het
Handvest van de grondrechten van de Europese Unie geschonden indien men dergelijke
filtersystemen oplegt: ten eerste in artikel 8 dat handelt over de bescherming van
persoonsgegevens;tentweedeinartikel11datgaatoverdevrijheidvanmeningsuitingen
vaninformatieentenderdeinartikel16dathandeltoverdevrijheidvanondernemerschap.
Zelfs de Europese Commissie erkende reeds deze negatieve invloed op de vrije
meningsuitinginhaarimpactanalyse:
“The freedom of expression and informationmay be affected negatively in cases
where the services limit user uploaded content in an unjustified manner (for
examplewhenanexceptionoralimitationtocopyrightappliesorthecontentis in
publicdomain)orwhenthetechnologiesfailtoidentifythecontentcorrectly.”378
Hetprobleemvangeprivatiseerdehandhavingsmaatregelenindeonlineomgevingisechter
eenmeeralgemeenprobleemenkanaanleidinggeventotdiversejuridischekwestiesdiede
375HVJ16februari2012,C360/10,BelgischeVerenigingvanAuteurs,ComponistenenUitgeversCVBAtegenNetlogNV,ECLI:EU:C:2012:85(viaCuria),http://curia.europa.eu/juris/document/document.jsf;jsessionid=9ea7d2dc30d59c89f0d4aa3840bcbc1ee61c87f341e0.e34KaxiLc3qMb40Rch0SaxyLa390?text=&docid=119512&pageIndex=0&doclang=NL&mode=lst&dir=&occ=first&part=1&cid=58532,paragraaf51,laatstgeraadpleegdop12april2017.376HVJ24november2011,C70/10,ScarletExtendedSAtegenSociétébelgedesauteurs,compositeursetéditeursSCRL(SABAM),ECLI:EU:C:2011:771(viaCuria),punt53.377HVJ29januari2008,C275/06,ProductoresdeMúsicadeEspaña(Promusicae)tegenTelefónicadeEspañaSAU,ECLI:EU:C:2008:54(viaCuria).378https://ec.europa.eu/digital-single-market/en/news/impact-assessment-modernisation-eu-copyright-rules,p153,laatstgeraadpleegdop12april2017.
79
fundamentelerechtenvaninternetgebruikersbeïnvloeden.379Derolvandeoverheidbijde
ontwikkeling van zelfregulering kan problematisch zijn. De overheid heeft enerzijds de
verplichting om zich niet te bemoeien met de grondrechten en zich te onthouden van
inmenging, maar heeft anderzijds de verplichting om ervoor te zorgen dat deze
grondrechten nageleefd worden. De studie380bevestigt dat het opleggen van bepaalde
filtertechniekenbepalendkanzijnvoorhetverstorenvanditevenwicht.
2.3Kritiekophetvoorstel
DemaatregelendiedoordeCommissievoorgesteldzijn,zijndoorheelwatbedrijvenen/of
belangengroepenslechtonthaald.Google381vindtdathetinternetmetdezemaatregeleen
plaatszouwordenwaaralles,watophetinternetgeüploadwordt,doorjuristenvrijgegeven
zoumoetenworden.OokEDRI382istegenhetvoorstel.Zijzijntegenhetverplichtstellenvan
dergelijke filters. Het verplichten van filters voor alle uploads zou de rechten van de
gebruikers vernietigen: deze filters zijn vergif voor de vrije meningsuiting, vergif voor de
Europesebedrijvenenvergifvoordecreativiteit.OokMozilla383steuntzichophetargument
van de vrije meningsuiting. Zij zijn bang dat enkel grote maatschappijen deze software
kunnen aanschaffen, wat ten koste zal gaan van start-ups en van de vrije
meningsuitdrukkingophetinternet.OokEDIMA384onthaalthetvoorstelslecht:zijzijnbang
dat het verplichtemonitoring systeemde groei en diversiteit van het ecosysteem zouden
belemmeren.
De interne markt en consumentenbescherming commissie van het Europees Parlement
("IMCO") geeft in haar ontwerpadvies over het voorstel voor een richtlijn van het
auteursrechtvoordedigitaleeengemaaktemarktdieisgepubliceerdop20februari2017de
379Studyoffundamentalrightslimitationsforonlineenforcementthroughselfregulation,http://www.ivir.nl/publicaties/download/1796,pv.380Studyoffundamentalrightslimitationsforonlineenforcementthroughselfregulation,http://www.ivir.nl/publicaties/download/1796,pvi.381C.ATKINSON,“Europeancopyright:there’sabetterway”,14september2016,https://europe.googleblog.com/2016/09/european-copyright-theres-better-way.html,laatstgeraadpleegdop10mei2017.382https://edri.org/,laatstgeraadpleegdop10mei2017.383D.DIXON-THAYER,“Commissionproposaltoreformcopyrightisinadequate”,14september2016,https://blog.mozilla.org/blog/2016/09/14/commission-proposal-to-reform-copyright-is-inadequate/,laatstgeraadpleegdop10mei2017.384“EuropeanCommissioncopyrightproposalsnotfitforthedigitalage”,http://www.europeandigitalmediaassociation.org/pdfs/latest_news/EDIMA%20response%20to%20proposal%20on%20copyright%20in%20DSM.pdf
80
bedrijvenenbelangenorganisatiesgelijk.385Hetadviesvan IMCOsteltvooromoverweging
38enartikel13inzakemaatregelenbetreffendedeaansprakelijkheidtewijzigenomdatde
huidigeformuleringnietverenigbaarzouzijnmetderichtlijninzakeelektronischehandelen
omdathetgebruikvan filteringtechnologiepotentieel schadelijk zouzijnvoordebelangen
vandegebruikers.386
DeCCIA387(Computer&CommunicationsIndustryAssociation)isverheugdoverdezestapin
degoede richting.OokdeCCIA388waseengrote tegenstander vanhet voorstel, zij stellen
dathetvoorstelregelrechtingaattegenalleswathetinternetzosuccesvolgemaaktheeften
dat de voorgestelde filtertechnieken haaks staan op het verbod van een algemene
toezichtverplichting in overeenstemming met artikel 15(1) van de richtlijn inzake
elektronischehandel.ZedringenerbijhetEuropeesParlementende lidstatenopaanom
dezebepalingendievolgenshenderichtlijninzakeelektronischehandel,deruggengraatvan
deEuropesedigitaleeconomie,ondermijnentewijzigen.
Eenanderbelangrijkpuntishetfeitdathet“CULT-committee”vanhetEuropeesparlement
op25aprileenverbodgestemdheefttegenhetinstallerenvanfiltersvoorgeüploadvideo-
materiaal.CULTdeedditomwillevanredenendieverbandhoudenmetterrorisme,haaten
geweld.HetEDRI389meentdatditalgemeenverbodop filteringeensterksignaaluitstuurt
voor de nog hangende discussies in verband met filters ter bescherming van de
auteursrechten. De tegenstrijdige belangen zullen tegenover elkaar afgewogen moeten
worden.
385DraftopinionoftheCommitteontheInternalMarketandConsumerProtection,http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?type=COMPARL&reference=PE-599.682&format=PDF&language=EN&secondRef=01,laatstgeraadpleegdop9mei2017.386N.DEKLERCK,“Hervormingauteursrecht:hetwaterlijktnogdiep”,10maart2017,https://www.vleva.eu/nieuws/hervorming-auteursrecht-het-water-lijkt-nog-diep,laatstgeraadpleegdop8mei2017;DraftopinionoftheCommitteontheInternalMarketandConsumerProtection,http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?type=COMPARL&reference=PE-599.682&format=PDF&language=EN&secondRef=01,laatstgeraadpleegdop9mei2017.387H.GEENFIELD,“CCIAwelcomesIMCO’sdraftopiniononthecopyrightdirectiveproposal”,24february2017http://www.ccianet.org/2017/02/ccia-welcomes-imcos-draft-opinion-on-the-copyright-directive-proposal/,laatstgeraadpleegdop29maart2017.388H.GEENFIELD,“EuropeanCommissionReleasescopyrightandtelecomrules:endofEurope’sdigitalsinglemarketambitions?”,14september2014,http://www.ccianet.org/2016/09/european-commission-releases-copyright-and-telecom-rules-end-of-europes-digital-single-market-ambitions/,laatstgeraadpleegdop17maart2017.389https://edri.org/,laatstgeraadpleegdop29maart2017.
81
2.4Conclusie
We kunnen besluiten dat ten eerste het voorstel van de Europese Commissie 390 een
substantiëlewijziginguitmaaktvandebeperkteaansprakelijkheidvoordeverlenervaneen
dienstvandeinformatiemaatschappij(ISP).Tentweedezienwedathetvoorstelinstrijdis
metderichtlijninzakeelektronischehandel.HetEuropeseHofvanJustitieveldeeenaantal
arresten die oordeelden, op basis van de bestaande wetgeving, dat de installatie van
dergelijkefiltersalsproblematischwordtbeschouwdvoordegrondwettelijkerechteninzake
onder anderede vrijemeningsuiting ende vrijheid van informatie.Ookwijzen een aantal
partijen terecht opde gevarenzone inzakede grondrechten.Het staat als eenpaal boven
water dat we blijvend moeten waken over het evenwicht tussen de verschillende
basisrechten (het eigendomsrecht, de vrijheid van meningsuiting en van informatie, het
recht op ondernemerschap,..). De overheid moet een adequaat evenwicht vinden tussen
deze vaak tegenstrijdige belangen. Het opleggen van een systematische bewaking door
sommige belangengroeperingen wordt aangezien als een belemmering voor de verdere
ontwikkelingvanhet internet.Ditbetekentechternietdatergeenmaatregelengenomen
kunnenworden,dieeenrechtmatigebeschermingtoekennenaanderechthebbendenvan
auteursrechten. Ten derde moeten we er ook over waken dat de Amerikaanse
dienstverlenersvandeinformatiemaatschappijnietovereenvoordeelgaanbeschikkenten
opzichte van hun Europese tegenhangers door de wijzigingen die de nieuwe
auteursrechtrichtlijnwildoorvoeren.
3.Perspublicatiesinhetvoorstelvanauteursrechtrichtlijn
3.1Eenvergoedingvoordigitaleperspublicatie
Delidstatenverlenenuitgeversvanperspublicatiesauteursrechtenvoorhetdigitalegebruik
van hun perspublicaties. Nieuwsaggregatoren zoals sites (bijv. Google News) hebben
hyperlinksnaarallerleiwebsitesvanuitgevers.Vroegerwarendezelinkseensafeharbour,
maarditwordtnuinvraaggestelddoordenieuwerichtlijn.
390Namelijkartikel13enoverweging38vanhetvoorsteltotauteursrechtrichtlijn
82
Inartikel2vanhetvoorsteltotrichtlijnwordtbepaaldwateenperspublicatieis.
"perspublicatie”: een vastlegging van een verzameling literaire werken van
journalistiekeaard,dieookanderewerkenofmaterialenkanomvattenendieeen
afzonderlijkelementonderééntitelvormtineenperiodiekuitgegevenofregelmatig
bijgewerkte publicatie, zoals een krant of een tijdschrift met een algemene of
specifieke inhoud, met als doel informatie te verstrekken over nieuws of andere
onderwerpenendieviaeenofandermediumwordtgepubliceerdopinitiatiefvanof
onderredactioneleverantwoordelijkheidencontrolevaneendienstverlener.
Hettoepassingsgebiedvanhetvoorstelisvrijruim.Hetbevatbijvoorbeeldookdewebsites
zoalsGoogleNewsofwww.krantenkoppen.be.Hetvoorstel isdanookzeercontroversieel,
vooral voor giganten zoals Google. Het voorstel zou de inkomsten van de uitgevers niet
verhogen, de toegang tot informatie beperken en toepasbaar zijn op alle uitgevers, zelfs
indiendeuitgevershet rechtnietwillen.391Ookdebeschermingsperiode zouveel te lang
zijn.
Hetisinteressantomoptemerkendatermomenteeleenwettelijkeverplichtingbestaatin
Duitsland392(sinds1augustus2013)enSpanje393(sinds1januari2015)omeencompensatie
toetekennenaandepersvoorhetgebruikenvannieuwsdooraggregatoren.Indezetwee
lidstaten bestaat al een dergerlijk recht vergelijkbaar met het uitgeversrecht dat de
Commissiewilinvoeren.Hieruitisgeblekendatditdeuitgeversnietoplevert.394
AnderzijdsstellenwevastdaterinFrankrijkeninBelgiëakkoordenafgeslotenwerdenom
eencompensatieuit tebetalenaankranten. InFrankijkwerdhiertoeeenfonds(“leFonds
391N.MILESZYK,“Commission’sproposalonnewrightsforpresspublishers;Aterriblesolutiongoodfornoone”,14december2016,http://www.communia-association.org/2016/12/14/commissions-proposal-new-rights-press-publishers-terrible-solution-good-no-one/,laatstgeraadpleegdop29maart2017.392Art.87f-hvandeDuitswetopdeauteursrechten(GesetzüberUrheberrechtundverwandteSchutzrechte(Urheberrechtsgesetz)http://www.gesetze-im-internet.de/urhg/BJNR012730965.html,laatstgeraadpleegdop29maart2017.393Ley21/2014,de4denoviembre,porlaquesemodificaeltextorefundidodelaLeydePropiedadIntelectual,aprobadoporRealDecretoLegislativo1/1996,de12deabril,ylaLey1/2000,de7deenero,deEnjuiciamientoCivil,http://www.boe.es/diario_boe/txt.php?id=BOE-A-2014-11404,laatstgeraadpleegdop29maart2017.394SA&S,CommentaarophetRichtlijnvoorstelvandeEuropeseCommissievan14september2016inzakeauteursrechtenindedigitaleeenheidsmarkt,http://auteursrechtensamenleving.be/wp-content/uploads/2016/12/20161129_commentaar_richtlijnvoorstel_auteursrecht_SAS-1.pdf,p6.
83
Google-AIPGpour l’InnovationNumériquede lapresse”)395gecreëerdmet60miljoeneuro
kapitaal.396
Wat de Belgische situatie betreft dient hier de rechtszaak Copiepresse versus Google
vermeld te worden, waar Copiepresse Google beschuldigde dat de auteursrechten
geschonden werden, omdat er links geplaatst werden naar websites van kranten zonder
goedkeuring van de rechthebbenden.397Copiepress won deze rechtszaak, waarna Google
alle linksnaardebetreffendeBelgischekrantenschrapte398.Uiteindelijkwerdeenakkoord
gesloten waardoor Google ongeveer 5 miljoen euro zou uitbetalen aan de betreffende
kranten.399
Uiteindelijk lanceerde Google een nieuw fonds, “the European Digital New Initiative
InnovationFund”.400NaastGooglewarener9stichtendeleden(DieZeit,ElPais,European
JournalismCentre,GlobalEditorsNetwork,LaStampa,LesEchos,NRCGroup,TheFinancial
Times,TheGuardian).Debedoelingvanditfondsvan150miljoeneuroisomeenduurzaam
eco-systeem voor innovatie en nieuwe digitale journalistiek te ondersteunen en te
stimuleren.
3.2Kritiekophetvoorstel
HetlobbywerkvanEuropesebelangenorganisatiesdraaitopvolletoeren.Erwordentalvan
posities naar voren gebracht die het nieuwe recht verketteren (bijv. COMMUNIA 401 ,
395http://www.finp.fr/le-fonds/,laatstgeraadpleegdop29maart2017.396D.LEUNG,“What’sallethehypeabouthyperlinking?:connectionsincopyright”,IntellectualPropertyBrief,Vol.7,Issue1(December2015),p63.397G.SMITH,“CopiepressevGoogle–theBelgianjudgmentdissected”,13march2007,https://www.twobirds.com/en/news/articles/2007/copiepresse-v-google,laatstgeraadpleegd30maart2017;D.LEUNG,“What’sallthehypeabouthyperlinking?:connectionsincopyright”,IntellectualPropertyBrief,Vol.7,Issue1(December2015),p66.398D.REISINGER,“GooglescrubsBelgiannewspapersfromsearch”,18juli2011,https://www.cnet.com/news/google-scrubs-belgian-newspapers-from-search/,laatstgeraadpleegdop29maart2017;X,“GoogleverliestCopiepresse-zaakinberoep”,9mei2011,http://datanews.knack.be/ict/nieuws/google-verliest-copiepresse-zaak-in-beroep/article-normal-279309.html,laatstgeraadpleegdop30maart2017.399https://www.cnet.com/news/google-settles-copyright-dispute-with-belgium-newspapers/,laatstgeraadpleegdop28maart2017.400https://digitalnewsinitiative.com/dni-fund/,laatstgeraadpleegdop28maart2017.401T.VOLLMER,“Newstudyexplorespossibleeffectsofcounterproductivepresspublisher’sright”,12january2017,http://www.communia-association.org/2017/01/12/new-study-explores-possible-effects-counterproductive-press-publishers-right/,laatstgeraadpleegdop27maart2017.
84
EDIMA 402 ) en het wetgevend initiatief beschouwen als zijnde een ongerechtvaardigd,
ineffectiefenbeschadigendvoorstel.
Ook in het Europees Parlement tonen de debatten aan dat er hier zowel voor- als
tegenstanders zijn. Deze zaak werd begin 2017 besproken in het “Internal Market
Committee(IMCO)”.DerapporteurvanIMCOsteltdatditeenoverbodigrechtis,aangezien
deuitgeversreedsbijwetbeschermdzoudenzijn.Hetuitgeversrechtzalalleenmaarleiden
tot mee complexiteit. De rapporteur stelt dan ook voor om artikel 11 van de richtlijn
integraal te schrappen. 403 Het probleem zou immers te herleiden zijn tot een
handhavingsprobleem, waarvoor de Europese Commissie een initiatief zou ondernemen
onderdevormvandeherzieningvanderichtlijn2004/48/EGvanhetEuropeesParlement
en de Raad van 29 april 2004 betreffende de handhaving van intellectuele-
eigendomsrechten.404 De CULT-commissie van het Europese Parlement is wel een grote
voorstandervanhetvoorstel.405Zijzijnblijmetdeerkenningdiedeuitgeversmetditrecht
zullenkrijgen.Maarzezienwelnogwatruimtevoorverbetering.Debeschermingsduurvan
20 jaar is volgens hen veel te lang en het uitgeversrecht zou zich moeten beperken tot
commercieelgebruik.406
De CEO vande persgroep en voorzitter van de European Publishers Council ChristianVan
Thillo, is het niet eens met het IMCO en de andere Europese organisaties die het recht
verketteren. Hij is net een zeer grote voorstander van het recht en ziet er alleen maar
voordelen in. Volgens Van Thillo zal dit recht komaf maken met de diefstal en het
parasitismevandetechbedrijvendiedecontentvandeuitgeversmassaalkopiërenengratis
hergebruiken.Hijsteltdathetuitgeversrechtvooruitgeverszeerbelangrijk isaangezienze
niet eindeloos kunnen blijven investeren in online-content, die derde partijen dan
402T.VOLLMER,“Newstudyexplorespossibleeffectsofcounterproductivepresspublisher’sright”,12january2017http://www.communia-association.org/2017/01/12/new-study-explores-possible-effects-counterproductive-press-publishers-right/,laatstgeraadpleegdop27maart2017.403N.DEKLERCK,“Hervormingauteursrecht:hetwaterlijktnogdiep”,10maart2017,https://www.vleva.eu/nieuws/hervorming-auteursrecht-het-water-lijkt-nog-diep,laatstgeraadpleegdop8mei2017.404http://ec.europa.eu/growth/industry/intellectual-property/enforcement_nl,laatstgeraadpleegdop27maart2017405X,“NDPNieuwsmediabespreektuitgeversrechtmetEuroparlementariërs”,4mei2017,http://www.ndpnieuwsmedia.nl/2017/05/04/ndp-nieuwsmedia-bespreekt-uitgeversrecht-europarlementariers/,laatstgeraadpleegdop8mei2017.406X,“EuropeesParlementpresenteerteersteamendementenuitgeversrecht”,10februari2017,http://www.ndpnieuwsmedia.nl/2017/02/10/europees-parlement-presenteert-eerste-amendementen-uitgeversrecht/,laatstgeraadpleegdop8mei2017.
85
schaamteloosensystematisch‘hergebruiken’zonderhuntoestemmingenzonderdatdaar
enige vergoeding tegenover staat. Volgens Van Thillo zal het recht juridische zekerheid
scheppenvoorgroteenkleinepersuitgeversenduidelijkmakendatzijdeeigenaarszijnvan
decontentendathetniethergebruiktmagwordenzonderhuntoestemming.
Techbedrijven proberen het gratis gebruik van professionele mediaberichten te
rechtvaardigendoorhetargumentaan tehalendathet internet ‘openencreatief’ is.Van
Thillobrengtdaartegenindatwieeenopenwebpromoot,moetsnappendatdeuitgevers
niet kunnen blijven investeren in vrije beschikbare inhoud zonder dat er een billijke
vergoedingtegenoverstaat.Hetopadvertentiessteunendeonlineverdienmodelzouperfect
kunnenwerkenvoordeuitgevers,mochthuncontentnietmassaalgekopieerdwordendoor
anderen zonder ervoor te betalen. Dit heeft dan ook nietsmet een openweb temaken,
maar is volgensVanThillogewoonpurediefstal.Wetswijzigingen zoalsdeCommissiehier
voorgesteldheeftzijndanookdeenigeoplossing.Hetuitgeversrechtzalvoordeuitgevers
meerrechtszekerheidmetzichmeebrengen,zezullenkunnengenietenvanmeerjuridische
vrijheidenhetzalgemakkelijkerwordenomhunpublicatiesopteeisen.407
3.3Conclusie
Dit voorstel heeft al veel stof doen opwaaien. We stellen vast dat de (meeste)
internetspelers, mede door gewezen rechtspraak, ook zelf beseffen dat er een billijke
vergoedingbetaaldmoetwordenaanderechthebbenden.Het is immersbelangrijkdat, in
hetbelangvaneengediversifieerdeenperformante journalistiek,dedigitalepersuitgevers
een valabel zakenmodel kunnen uitbouwen. Om hierin duidelijkheid, transparantie en
juridische zekerheid te creëren, is het Europees wetgevend initiatief zoals de Europese
Commissiemomenteelvoorsteltmijnsinziensvolledigopzijnplaats.Hetuitgeversrechtzal
zorgen voor meer innovatie en de economie een boost geven. De uitgevers krijgen een
sterkere onderhandelingspositie en hebben daardoor meer rechtszekerheid. Dit zal hen
aanmoedigen om hun investeringen te vergroten. Dit komt de ontwikkeling van het
productaanbod in de hele Unie ten goede, en is bovendien ook in het voordeel van de
lezers.408
407C.VANTHILLO,“Onzevrijepersvanzelfsprekendvindendoenweopeigenrisico”,23november2016,http://www.tijd.be/dossier/krant/Onze-vrije-pers-vanzelfsprekend-vinden-doen-we-op-eigen-risico/9833949,laatstgeraadpleegdop8mei2017.408https://www.publishersright.eu/mythbuster,laatstgeraadpleegdop16april2017.
86
4.Uitputtingvanderechten,secundairemarktene-books
4.1Problematiek
Een belangrijk element in de digitale eenheidsmarkt is de problematiek van de digitale
kopieën en de doorverkoop van auteursrechtelijke beschermde (digitale) gegevens
(secundaire markt van bijvoorbeeld CD’s, e-books, software, …). In het kader van deze
masterproefwordtdehuidigesituatiehieromtrentgeanalyseerdenwordtonderzochtofer
nieuwevoorstellengeformuleerdwerdendoordeEuropeseCommissie.
4.2DeInfosoc-richtlijn
IndeInfosoc-richtlijnwordtgestelddatdebeschermingvanhetauteursrechtzeggenschap
geeftoverhetuitsluitenderechtoverdedistributievanhetwerkuit teoefenen,wanneer
dit in een tastbare zaak is belichaamd.409Deeerste verkoop vaneenwerkof van kopieën
daarvan door de rechthebbende of met diens toestemming leidt tot uitputting van deze
zeggenschap. Dit exemplaar kan dan vrij verhandelt worden, zonder dat er een inbreuk
wordtgemaaktophet intellectueeleigendomsrecht.410Wanneerhetgeentastbarezaakof
onlinediensten411betreft,geldtdezeuitputtingniet.412Elkeonlinedienstiseenhandelingdie
aandetoestemmingvanderechthebbendeonderworpenis.
Dit impliceertdateenCDmeteenaantal liedjesvaneenartiestdoorverkochtkanworden
aan derden, zonder toestemming van de rechthebbenden (auteurs, uitgevers), terwijl een
gedownload liedje niet doorverkocht mag worden zonder toestemming van de
rechthebbende.413Ditprincipestaatookbekendalsde“firstsaledoctrine”.Dezedoctrineis
van essentieel belang. Als deze doctrine niet zou bestaan, dan zou een vrije markt voor
gebruikteboeken,DVD’s,CD’s,enzonmogelijk zijn (bijv.voor filmverhuurdienstenzouhet
dannietmeermogelijkzijnomfilmste lenenzonderdetoestemmingvanstudio’s,erzou
409Richtlijn2001/29/EGbetreffendedeharmonisatievanbepaaldeaspectenvanhetauteursrechtendenaburigerechtenindeinformatiemaatschappij,overwegende28.410H.MAATJES,“Tweedehandsbescherming–overdigitaleinbreuk”,http://intellectueeleigendomsrecht.nl/tweedehands-bescherming-over-digitale-inbreuk/,laatstgeraadpleegd2mei2017.411Richtlijn2001/29/EGbetreffendedeharmonisatievanbepaaldeaspectenvanhetauteursrechtendenaburigerechtenindeinformatiemaatschappij,overwegende29.412H.STRUIK,“PastdeUsedSoft-constructieookindeAuteursrechtrichtlijn?”,TijdschriftvoorAuteurs-,Media-,&Informatierecht(AMI),2014/2,p49.413S.REIS,“Towarda“DigitalTransferdoctrine”thefirstsaledoctrineinthedigitalera”,NorthwesternUniversityLawReview,Vol.109,Issue1(Fall2014),p175.
87
geenmogelijkheidmeer zijn om een boek van een vriend of vriendin te lenen zonder de
toestemmingvandeauteursrechthebbenden).414
Betekentditnudatsecundairemarktenonmogelijkzijnvoorniet-tastbarezaken?Sommige
auteurs menen van niet, maar er moet wel aan een aantal voorwaarden voldaan zijn.415
Eerstenvooralmoetenderechthebbendenhuntoestemminggevenenkunnendezendus
een vergoeding eisen voor elk werk dat doorverkocht wordt. Vervolgens mag de eerste
eigenaar(dedoorverkoper)geenkopiebehoudenvanhetverkochtewerk.416
Deze principes van het “Europese kader” dateren van 2001 en lijken, prima facie, het
auteursrecht ten volle te respecteren. De juridische bescherming lijkt voldoende en bij
nazichtwordtvastgestelddathetvoorstelvandenieuweauteursrechtrichtlijnhieromtrent
geenwijzigingenbevat.
4.3AnalogiemetSoftware
Het Europees Hof van Justitie oordeelde in een arrest in de zaak UsedSoft GmbH versus
Oracle InternationalCorp417datde “first saledoctrine” toepasbaar is inhet geval software
gedownloadwordtviahet internetendaarnadoorverkochtwordt.418Ditarrest steundeop
de software richtlijn.419Artikel 1(2) bepaalt dat de uitputting van het zeggenschap zowel
geldtvoortastbarezakenalsvoorniet-tastbarezaken:
“De bescherming overeenkomstig deze richtlijn wordt verleend aan de
uitdrukkingswijze, in welke vorm dan ook, van een
computerprogramma(..)”420
414A.BRIDY,“ThedigitaldeathofCopyright’sFirstSaleDoctrine”,10october2011,https://freedom-to-tinker.com/2011/10/10/digital-death-copyrights-first-sale-doctrine/,laatstgeraadpleegdop2mei2017.415“Towardadigitaltransferdoctrine”http://scholarlycommons.law.northwestern.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1193&context=nulr,laatstgeraadpleegdop30maart2017416H.STRUIK,“PastdeUsedSoft-constructieookindeAuteursrechtrichtlijn?”,TijdschriftvoorAuteurs-,Media-,&Informatierecht(AMI),2014/2,p49;S.REIS,“Towarda“DigitalTransferdoctrine”thefirstsaledoctrineinthedigitalera”,NorthwesternUniversityLawReview,Vol.109,Issue1(Fall2014),p187.417HVJ3juli2012,CaseC128/11,UsedSoftGmbHversusOracleInternationalCorp,ECLI:EU:C:2012:407(viaCuria).418D.VISSER,“KroniekvandeIntellectueleeigendom”,Nederlandsjuristenblad,12april2013,Alf.15,p984.419Ditkomtomdaterindesoftwarerichtlijngeenonderscheidgemaaktwordttussendemateriëleverkoopvansoftware(bijv.eenCD)enimmateriëleverkoop(bijv.dooreendownloadvaneenwebsite).420Artikel1(2)vanderichtlijn91/250/EEGvandeRaadvan14mei1991betreffendederechtsbeschermingvancomputerprogramma's.
88
Voor software zou, gezien de Software richtlijn die hier als lex specialis primeert op de
algemene auteursrichtlijn, de doctrine dus, gelden zowel voor tastbare als niet-tastbare
zaken.Voorauteursrechteninhetalgemeengeldtdedoctrineenkelvoortastbarezaken.De
kous is hier dus niet mee af. 421 Sommige complexe producten vallen deels onder de
“Softwarerichtlijn”endeelsonderde“Auteursrechtrichtlijn”bijvoorbeeldcomputerspellen.
Dezespellenwordenaangemerktalswerkenindezinvandeauteursrechtrichtlijn,maarze
hebben ook een softwarecomponent, waardoor de discussie kan ontstaan of dergelijke
media in de vorm van een download wel of niet vatbaar zou zijn voor doorverkoop
(toepassingvande“firstsaledoctrine”).
Mijns inziens is hetwenselijk dat, nahetUsedSoft-arrest, de toepassing vande “firts sale
doctrine”doorgetrokkenwordtnaarwerkenindezinvandeauteursrechtrichtlijn.Wanneer
dit niet het geval zou zijn, zou dit kunnen leiden tot absurde situaties.
Auteursrechthebbendezoudenerdanvoorkunnenkiezenomhunboeken,muziekenfilms
enkel nog digitaal beschikbaar te stellen. Het resultaat zou zijn dat de vrije circulatie van
werken een halt toegeroepen zal worden, omdat de auteursrechthebbende bij iedere
distributiehandelingopnieuweenvergoedingzoukunnenvragen.Kortom,deonderliggende
doelstellingenvande“firstsaledoctrine”zullennietmeergerealiseerdkunnenworden.422
Een eenvormige regeling ten aanzien van de toepassing van de “firts sale doctrine” op
digitale dragers zou volgens mij dan ook bijdragen aan de rechtszekerheid van de
gebruikers.423
4.4E-books
Erisdoorheendejarenalveelgeschrevenoverdereactievandemuziekenfilmindustrieop
dedigitaliseringvanauteursrechtelijkebeschermdewerken.Maarer is relatiefweinig inkt
gevloeid over de boekenindustrie, in het bijzonder de e-books. Dit verschil is veroorzaakt
doordelangzamereadaptatievandeboekenindustrieaandedigitalemediainvergelijking
met de film, muziek en televisie-industrie.424Maar de boekenindustrie is zijn achterstand
421T.OHTA,“Exhaustionoftherights(firstsaledoctrine):whatarethebroaderimplicationsoftheCJEU’srulinginArt&Allposters”,30january2015,http://ipkitten.blogspot.be/2015/01/exhaustion-of-rights-first-sale.html,laatstgeraadpleegdop20april2017.422R.BOUMAN,“Een‘doorverkooprecht’voordigitaledragersnaUsedSoft”,Masterproef,UniversiteitAmsterdam,2016,p40.423R.BOUMAN,“Een‘doorverkooprecht’voordigitaledragersnaUsedSoft”,Masterproef,UniversiteitAmsterdam,2016,p40.424S.REIS,“Towarda“DigitalTransferdoctrine”thefirstsaledoctrineinthedigitalera”,NorthwesternUniversityLawReview,Vol.109,Issue1(Fall2014),p176-177.
89
volopaanhetinhalen.Dee-book-marktisdelaatstejarenenormaanhetboomen,erwordt
optermijnverwachtdathetverkochteaantale-booksdegewonegedrukteexamplarenzal
overstijgen.425
Deopkomstvandee-booksbrengtveelgebruiksgemakmetzichmee,maarheeftookeen
keerzijde. Wat betreft het uitlenen en de doorverkoop van e-books bestaan er nog veel
problemen en juridische onzekerheden op auteursrechtelijk vlak.We kunnen verwachten
datdezeproblematiekindetoekomstnogverderzalverduidelijktwordenonderinvloedvan
deEuropeserechtspraak.426Hieronderbesprekenwekortdeproblematiekvanhetuitlenen
endoorverkopenvandee-booksinhetkadervandesecundairemarkt.
4.4.1Uitlenenvane-books
Eeninteressanteevolutieinverbandmethetuitlenenvane-booksistevindeninhetarrest
VerenigingOpenbarebibliothekentegenStichtingLeenrecht427.Uitditarrestblijktdathet
uitlenenvane-booksopdezelfdemanierbehandeldkanwordenalseenklassiekboek,mits
bepaalde voorwaarden gerespecteerd worden. Tot voor kort was het zo dat publieke
bibliotheken in Nederland e-books via het internet uitlenen op basis van
vergunningsovereenkomsten met de rechthebbenden. De “Vereniging Openbare
Bibliotheken” was de mening toegedaan dat het regime dat gehanteerd wordt voor
traditionele boeken ook toepasbaar is op e-books. Erwerd een rechtszaak aangespannen
tegendeStichtingLeenrecht.Meerinhetbijzonderginghetovereenmodel“1gebruiker,1
kopie”: een e-bookwerd op de server van de bibliotheek geplaatst, de gebruiker kan dit
werkdownloaden,erkunnengeenverderekopieënvandite-bookgemaaktwordenenna
verloopvantijdkanhete-booknietlangergelezenworden.
HetEuropeesHofvanJustitieoordeeldedatconformartikel1,lid1,artikel2,lid1,onderb),
en artikel6, lid1, van richtlijn 2006/115/EG428het begrip „uitlening” mede de uitlening
omvat van een dergelijke digitale kopie van een boek. Een lidstaat kan in toepassing van
artikel6, lid1,van richtlijn2006/115/EGdevoorwaardenopleggenwaaronderdedoorde
425H.W.CORTENRAAD,“CentraalBoekhuis:logistiekvanboekeninveranderdperspectief”,AmsterdamUniversityPress,2009,p27.426H.MAATJES,“Tweedehandsbescherming–overdigitaleinbreuk”,http://intellectueeleigendomsrecht.nl/tweedehands-bescherming-over-digitale-inbreuk/,laatstgeraadpleegdop11mei2017.427HVJ10November2016,C174/15,VerenigingOpenbareBibliothekentegenStichtingLeenrecht,ECLI:EU:C:2016:856(viaCuria).4282006/115/EGvanhetEuropeesParlementendeRaadvan12december2006betreffendehetverhuurrecht,hetuitleenrechtenbepaaldenaburigerechtenophetgebiedvanintellectueleeigendom.
90
openbare bibliotheek ter beschikking gestelde digitale kopie van een boek in omloop is
gebracht door een eerste verkoop of andere eigendomsovergang van die kopie in de
EuropeseUniedoordehouder vanhetdistributierechtofmet zijn toestemming inde zin
vanartikel4,lid2,vandeInfosoc-richtlijn.
HetEuropeseHofvanJustitieoordeeldeookdatereenprobleemisalsdeuitzonderingvoor
openbareuitlening(voorzieninartikel6,lid1,vanrichtlijn2006/115)wordttoegepastopde
terbeschikkingstellingvaneendigitalekopievaneenboekdooreenopenbarebibliotheek,
ingeval die kopie uit illegale bron is verkregen. In dit geval zou er immers een duidelijke
inbreukzijnophetauteursrecht.
Niettemin zijn er tegenstrijdige nationale uitspraken. Hier dient een arrest van een
Nederlandse rechtbank vermeld te worden 429 waarin een rechter toestond dat een
doorverkoper van e-books onlinemocht blijven. Een eenvormige toepassing van de “first
saledoctrine”indeEuropeseUnieisdustochnognietvolledigeenfeit.
4.4.2Overdraagbaarheideninteroperabiliteitvane-books.
In paragraaf 4.2 van de strategie voor de digitale eenheidsmarkt430werd gesteld dat de
Europese Commissie de intentie heeft om de competitiviteit te stimuleren door
interoperabiliteit en door standaardisatie. In Europa leeft momenteel een discussie
aangaandedeoverdraagbaarheideninteroperabiliteitvane-books431.Consumentenkopen
e-booksen indezeprijszijnuiteraardauteursrechteninbegrepen. Indiendieconsumenten
hun e-books willen overdragen van het ene apparaat naar het ander zijn er hier dikwijls
problemen.Eendoeltreffendeinteroperabiliteittussendezeapparatenisdusnoodzakelijk;
ook om illegale overdrachten van het ene naar het andere apparaat te vermijden. Een
correcteportabiliteit zoudusnietalleentengoedekomenaandepersoonlijkecollectiee-
books van de consument, maar tevens ook een antwoord moeten kunnen bieden tegen
piraterijendebeschermingvandeauteursrechten.
429http://www.thepassivevoice.com/2014/07/dutch-courts-lets-ebook-reseller-stay-online,laatstgeraadpleegdop6mei2017.430MededelingvandeCommissie:strategievooreendigitaleeengemaaktemarktvoorEuropa.431E-booksvallennietonderdesoftwarerichtlijn,maaronderdeauteursrechtrichtlijn;H.MAATJES,“Tweedehandsbescherming–overdigitaleinbreuk”,http://intellectueeleigendomsrecht.nl/tweedehands-bescherming-over-digitale-inbreuk/,laatstgeraadpleegdop11mei2017.
91
Een Frans voorstel432opde vergadering vandeEU-ministers vanCultuurop30en31mei
2016steldevooromditteregelenviapan-Europeseregels.Dezeregelszoudendeartificiële
concentratiebijwelbepaaldehardwareensoftwareleveranciersaanpakken.
4.5SituatieindeVerenigdeStaten
In vergelijking met Europa, waar de “first sale doctrine” geaccepteerd blijkt te zijn voor
sommige vormen van digitale inhoud, hebben de Verenigde Staten nog geen indicatie
gegeven om hetzelfde te doen. Een digitale secundaire markt voor e-books, digitale
muziekbestanden of digitale films bestaan momenteel niet in de Verenigde Staten. 433
Auteursrechthebbenden vrezen vaak zo’n digitale “firts sale doctrine”. De digitale inhoud
vane-bookskanveelsnelleruitgewisseldwordentussenmensendanpapierenversiesvan
boekenDigitaleboekenhebbenookweinigofgeenkwaliteitsverlies.Mensenkunnenvrijwel
onmiddellijk digitale inhoud overdragen naar elkaar ongeacht de afstand, iets wat niet
mogelijk ismet hetmateriële exemplaar.434Vervolgens zijn de auteursrechthebbenden er
vanovertuigddatmensennietmeergeneigdgaanzijnomeennieuwe-bookaanteschaffen
alseropdetweedehandsmarkteenidentiekexemplaartekoopis.435
OmdatergeenwettelijkemiddelenzijnomdigitaleinhoudovertebrengenindeVerenigde
Staten,hebbensommigeconsumentenervoorgekozenomillegalepiraterijactiviteitenaan
tegaanominhoudtedelenmetvriendenofandereinternetgebruikers.Hierdoorplegenze
een inbreuk op het auteursrecht. Het verlies aan inkomsten van de entertainment
maatschappijtengevolgevandezepiraterijiszeergroot.Hetzougaanomenkelemiljarden
dollarsperjaar.MomenteelhebbenklantendiedigitaleinhoudkopenvanAmazonofApple
in deVerenigde Staten alleen illegale opties beschikbaar, als ze hun inhoudnaar anderen
willenoverdragen.Alsereenwettelijkmiddelbeschikbaarzouzijn,zouhetredelijkzijnom
aantenemendatditdoorveelmensengebruiktzalwordenendatdesnelheidvanpiraterij
432DelegationswillfindattachedaninformationnotefromtheFrenchdelegationontheabovesubject,whichhasbeenputontheagendaunder'OtherBusiness'forthenextEducation,Youth,CultureandSportCouncilmeetingon30and31May2016.433S.REIS,“Towarda“DigitalTransferdoctrine”thefirstsaledoctrineinthedigitalera”,NorthwesternUniversityLawReview,Vol.109,Issue1(Fall2014),p188-189.434S.REIS,“Towarda“DigitalTransferdoctrine”thefirstsaledoctrineinthedigitalera”,NorthwesternUniversityLawReview,Vol.109,Issue1(Fall2014),p194.435S.REIS,“Towarda“DigitalTransferdoctrine”thefirstsaledoctrineinthedigitalera”,NorthwesternUniversityLawReview,Vol.109,Issue1(Fall2014),p195.
92
daardoor zal afnemen.436Een creatie vaneendigitale “first saledoctrine” inAmerikanaar
Europeesmodelismijnsinziensdanookeenmeerwaarde.
4.6Conclusie
Wekunnenconcluderendatde juridischebeschermingvanhetbestaandeEuropesekader
inzake uitputting van de rechten voldoende lijkt voor de problematiek van de secundaire
markt. Er werd dan ook vastgesteld dat het voorstel van de nieuwe auteursrechtrichtlijn
hieromtrent geen wijzigingen bevat. Hoewel de Infosoc-richtlijn stelt dat de bescherming
van het auteursrecht zeggenschap geeft over het uitsluitende recht omde distributie van
het werk uit te oefenen, wanneer dit in een tastbare zaak is belichaamd, kunnen we
concluderenuitdeEuropese jurisprudentiedatde first saledoctrineook toepasbaar isop
niet-tastbare zaken (zoals e-books). E-books kunnen uitgeleend worden, indien er geen
verdere kopieënvandezee-books gemaaktwordenen indiendee-books,na verloopvan
tijd,nietlangergelezenworden.
Hetontbrekenvaneenwetgevendvoorstelaangaandee-books iseenduidelijkhiaat inde
nieuwe auteursrechtrichtlijn. Een klaar en duidelijk wetgevend initiatief op het vlak van
secundaire markten zou immers vermijden dat we ons te veel moeten steunen op de
rechtspraakomtoteencorrecteeneenvormigeinterpretatievanderegelstekomen.Eris
wel een initiatief op Europees niveau op het vlak van een doeltreffende (technische)
interoperabiliteitvane-booksdie terzelfdertijddebeschermingvandeauteursrechtenten
goedezoumoetenkomen.
5.Videodiensten
Aangaande het aanbieden van videodiensten zijn een aantal passages van de nieuwe
auteursrechtrichtlijnbelangrijk.Dezepassageswordenhiernageanalyseerd.
436S.REIS,“Towarda“DigitalTransferdoctrine”thefirstsaledoctrineinthedigitalera”,NorthwesternUniversityLawReview,Vol.109,Issue1(Fall2014),p188-189en193.
93
5.1ToegangtotenbeschikbaarheidvanEUaudiovisuelewerkenopVideoon
demandplatformen
De ontwerprichtlijn verplicht de lidstaten ertoe een onderhandelingsmechanisme op te
zetten437waarinpartijendiebereidzijnomeenovereenkomsttesluiten,eenberoepkunnen
doen op de bijstand van een onpartijdige instantie.438Deze instantie brengt de partijen
bijeenenstaathenbijmetprofessioneleenexterneadviesverlening.De lidstatenbepalen
de duur, de timing en de toewijzing van de kosten en moeten ervoor zorgen dat de
administratieveenfinanciëlelastenevenredigblijven.
Hoewel de verschillen tussen de Europese auteursrechtsystemen, in combinatie met de
realiteitvandenationalecollectieveauteursrechtbelangen,éénvandegrootsteuitdagingen
vormen voor de verwezenlijking van een Europese digitale interne markt, is het
richtlijnvoorstel net op dit punt het minst verstrekkend.439In de digitale eenheidsmarkt
zullenwe (nadeBrexit) geconfronteerdwordenmet27 instantiesdieelkhun specificiteit
hebben.Ermoetrekeninggehoudenwordenmethetfeitdatheelwatfirma’s(bijv.Netflix)
in de ganse Unie actief zijn, zelfs wereldwijd. Theoretisch gezien kan een
onderhandelingsmechanisme,mitsditgoeduitgevoerdwordt,vangrotewaardezijnbijde
licentieverlening. Maar realistisch gezien is het betrekken van 28 ‘onpartijdige instanties’
voordeonlinedistributievanéénofmeerderefilmsbinnendeEUmoeilijk.440
Hetwaremijns inziens veelbeter geweest indienereenEuropese instantieopgericht zou
worden die een éénvormige en éénmalige (One stop Shopping, d.w.z. éénmaal voor de
ganse EU) procedure zou kunnen hanteren voor de onderhandelingen. Een Europese
instantiezouuiteraardweldegelijkrekeningkunnenhoudenmethetterritorialeaspectvan
delicentieverlening.
437Artikel10voorstelvooreenrichtlijnvanhetEuropeesParlementendeRaadinzakeauteursrechtenindedigitaleeengemaaktemarkt(“auteursrechtrichtlijn”).438VoorstelvooreenrichtlijnvanhetEuropeesParlementendeRaadinzakeauteursrechtenindedigitaleeengemaaktemarkt(“auteursrechtrichtlijn”),overwegende30.439J.R.SPAUWEN,“CopyrightReform:RichtlijnvoorstelinzakeauteursrechtenindeDigitalSingleMarket”,tijdschriftvoorAuteurs-,Media-&Informatierecht(AMI),2016/5,p128.440J.R.SPAUWEN,“CopyrightReform:RichtlijnvoorstelinzakeauteursrechtenindeDigitalSingleMarket”,tijdschriftvoorAuteurs-,Media-&Informatierecht(AMI),2016/5,p128.
94
5.2Gebruikvanbeschermdeinhouddiedoorgebruikersophetinternetgezet
werd
Inartikel13vanhetvoorsteltotauteursrechtrichtlijnwordteenverplichtingvoordeonline
dienstenaanbiedersdiegegevensopslaanentoegangertoeverleneningevoerdomgepaste
technologieëntegebruikenenomdetransparantieteverhogen.
Het controversiële karakter van het voorgestelde artikel 13 van de nieuwe
auteursrechtrichtlijnstuitteopverzet inhet IMCOCommitteevanhetEuropeesparlement
op13maart2017.EenbeslissingaangaanddeopinievanIMCOwordtpasverwachtop30
mei 2017. Het is in elk geval, onafhankelijk van het bereikte resultaat, positief dat de
EuropeseCommissieditvoorstelopdetafellegde.
Voor een gedetailleerde analyse verwijzen we naar de voorgestelde wijziging van de
beperkteaansprakelijkheidvoordeverlenervaneendienstvandeinformatiemaatschappij
(ISP)441.Voorvideo,enaudiovisuelewerkeninhetalgemeenkandatdeauteurzelfgepaste
maatregelen nemen, met name door gepaste DRM-technieken teneinde een adequaat
beschermings- en verloningsniveau te garanderen. Dewet verbiedt om deze systemen te
omzeilen.Het“kraken”vantechnischebeschermingsmaatregelenwordtbestempeldalseen
inbreukophetauteursrechtenkandusvervolgdwordenvoorde rechtbank.Dit isookzo
voorhetverschaffenvandemiddelenombeschermingsmaatregelentekraken(bijv.speciaal
geschrevenomzeilingsoftware).
5.3Heruitzendingvanomroepprogramma’sviaIPTV
Dekabelnetwerkenzijnreedslangonderworpenaaneenverplichtcollectiefbeheervande
rechtenvoordeheruitzendingvan radio-enTv-programma’s.Telenet is inVlaandereneen
traditionele kabelmaatschappij. Proximus echter levert radio-en Tv-programma’s over het
traditionele internet (IPTV), in een gesloten netwerkconfiguratie (d.w.z. dat je klantmoet
zijnbijProximusomtekunnenkijkennaardezeprogramma’s).Teneindedereglementering
zoveelmogelijktechnologieonafhankelijktemakenwerdvoorgesteldookdezeprogramma’s
teonderwerpenaanhetverplichtecollectievebeheervanderechten.
441Ziesupradeel3,punt2.
95
Op 14 september 2016 maakte de Europese Commissie een voorstel tot verordening
bekend 442 voor online-uitzendingen van omroeporganisaties en de doorgifte van
omroepprogramma’s.Ditvoorstelheeftvoornamelijktotdoelomomroepentoetelatenom
overdegrenzenheenondersteunendeonlinedienstenaantebiedendoordetoepassingvan
het beginsel van het “land van oorsprong”: er wordt (voor de uitoefening van de
auteursrechtenennaburigerechten)uitgegaanvanhetprincipedatdemededelingaanhet
publiekenkelplaatsvindtinhetlandwaardeomroeporganisatiehaarhoofdvestigingheeft.
Hierdoor moeten de omroeporganisaties enkel de rechten verwerven in dit land van
oorsprong. Een tweede doel van het voorstel is om het verplichte collectieve beheer van
rechten voor doorgifte via de kabel uit te breiden naar andere 'gesloten' netwerken (in
tegenstellingtothetopeninternet),zoalsIPTV.Allehoudersvanauteursrechtenofnaburige
rechten (behalve omroeporganisaties) kunnen hun rechten om al dan niet toestemming
voor een doorgifte te verlenen alleen uitoefenen via een organisatie voor collectief
beheer.443
Het is belangrijk om op te merken dat dit voorstel zich beperkt tot de ondersteunende
onlinediensten
Art.1avanhetvoorstelluidtalsvolgt:
“ondersteunende onlinedienst”: een onlinedienst bestaande in het aanbieden aan
het publiek, door of onder controle en verantwoordelijkheid van een
omroeporganisatie, van radio- of televisieprogramma’sgelijktijdigmetof voor een
bepaaldeperiodenadeuitzendingervandoordeomroeporganisatie,alsmedevan
doorofvoordeomroeporganisatiegeproduceerdmateriaaldateenondersteuning
vormtvoordieuitzending;”
Hetgaatdusoverdevolgendeprogramma’s444:teneerstededienstendieoplineairewijze
engelijktijdigmetdeuitzendingen toeganggeven tot radio-en televisieprogramma’s. Ten
tweedededienstendiebinneneenvastgesteldetermijnnadeuitzendingtoeganggeventot
eerder door de omroeporganisatie uitgezonden televisie- en radioprogramma’s
442Voorsteltotverodeninginzakedeuitoefeningvanauteursrechtenennaburigerechtendievantoepassingzijnopbepaaldeonline-uitzendingenvanomroeporganisatiesendoorgiftevantelevisie-enradioprogramma’s.443Artikel3.1voorstelvoorrichtlijnvanhetEuropeesParlementendeRaadinzakeauteursrechtenindedigitaleeenheidsmarkt(“auteursrechtrichtlijn”).444VoorstelvoorrichtlijnvanhetEuropeesParlementendeRaadinzakeauteursrechtenindedigitaleeenheidsmarkt(“auteursrechtrichtlijn”),overwegend8.
96
(zogenoemde„gemisteuitzendingen”of"catchupdiensten").Tenderdededienstendiede
mogelijkheid bieden om de inhoud van het desbetreffende programma vooraf, langer,
uitgebreiderofachteraftebekijkenoftebeluisteren.
Het voorstel 445 is dus niet van toepassing op de toegang en de beschikbaarheid van
diensten-op-aanvraag.
HetEuropeeswetgevendkaderzal,nagoedkeuringvanditvoorsteltotverordening,duseen
satelliet- en kabel- richtlijn bevatten die aangevuldwordtmet een verordening.Men kan
zich de vraag stellen waarom de Europese Commissie geen eenvormigere oplossing
voorstelde voor de heruitzending van omroepprogramma’s. Eenzelfde instrument zou de
principes kunnen omvatten voor alle gebruikte transmissie media, zowel kabel, optische
glasvezel, satelliet als de “twisted pair”, het traditionele telefonienetwerk. Een dergelijke
technologieonafhanklijke oplossing zou in elk geval beter bestand zijn tegen verdere
ontwikkelingen.
Deeerstediscussies inhetEuropeesparlementwijzeneropdatsommigeparlementsleden
(bijv.MrsReda)hetverplichtecollectievebeheervanrechtenookzoudenwillenopleggen
aan andere dan 'gesloten' netwerken, dus het open internet (niet beschermd door een
paswoord).Inbepaaldelidstatenzouditimmersreedszozijn.Eenanderamendementzou
kunnenzijndathetland-van-oorsprongprincipenietenkelzougeldenvoorondersteunende
onlinedienst, maar ook voor andere diensten. Deze zouden dan uiteraard nauwkeurig
gedefinieerdmoetenworden.
Het voorstel om het beginsel van het “land van oorsprong” toe te passen op de
ondersteunendeonlinedienstenwordtnietindankafgenomendoordeaudiovisuelesector
inEuropa.Meerdan100organisaties richttendienaangaandebeginmei2017eenbrief446
aan de Europese Commissie om aan te dringen op het behoud van de territoriale
exclusiviteit,dieeen“hoeksteenvancreativiteiten investering “ zouzijn.Hetvoorstel zou
eentegroteonzekerheidgevenaandeveleEuropeseproducenteneninvesteerdersenten
koste zijn van de culturele diversiteit, de industriële groei en de keuze van de Europese
445Voorsteltotverodeninginzakedeuitoefeningvanauteursrechtenennaburigerechtendievantoepassingzijnopbepaaldeonline-uitzendingenvanomroeporganisatiesendoorgiftevantelevisie-enradioprogramma’s.446http://creativityworks.eu/wp-content/uploads/2017/05/AV-sector-411-signatory-call-to-action-on-territoriality.pdf,laatstgeraadpleegdop6mei2017.
97
consument.Hetzounietmeermogelijkzijnomdenodigefondsenbijelkaartekrijgenindien
dezeterritorialiteitafgeschaftzouworden.
5.4Conclusie
We kunnen besluiten dat ten eerste de verplichting voor elke lidstaat om een
onderhandelingsmechanisme en -instantie te creëren beter vervangen zou worden door
eeneenvormigeEuropeseoplossing.
We zien dat de verplichting voor de online dienstenaanbieders, die gegevens opslaan en
toegang ertoe verlenen, om gepaste filtertechnologieën te gebruiken447niet alleen een
zwarebelastingbetekentvoordedienstenleveranciermaarookstuitookopveeltegenstand
en grondwettelijke bezwaren. Artikels 14 en 15 van het voorstel tot auteursrechtrichtlijn
leggen een onderhandelingsmechanisme en een transparantieverplichting op en zijn veel
doeltreffendermaatregelen,diebovendienookeenveelbeterekansmakenomuiteindelijk
goedgekeurdteworden.
Tenderdeishetstroomlijnenvandewetgevinginzakehet“landvanoorsprong”-principeen
deuitbreiding van een verplicht collectief beheer van rechten voor doorgifte via de kabel
naar andere 'gesloten' netwerken positief. Een dergelijke technologieonafhankelijkheid is
immersbeterbestandtegentoekomstigeevoluties.Hetvoorstelwordtechterniet indank
afgenomendoorbedrijvendiewerkzaamzijnindeaudiovisuelesectorendiestellendatde
territorialeintegriteitinhetgedrangkomt.FrankrijkenItaliëondertekendenop5mei2017
eengemeenschappelijkedeclaratieterbehoudvandeterritorialeintegriteit.
6.Billijkevergoeding
6.1Problematiekvandebillijkevergoeding
Auteurskrijgenheelvaakmaareenkleinevergoedingvoorhetdoorhengemaaktewerk.Dit
komtdoorhetfeitdatertussendeeindgebruikervandeauteursrechtenendeauteurszelf
eenganseketenvantussenpersonenligt.Iederetussenpersoonroomthetbedragafzodanig
dat de auteur uiteindelijk geen billijke vergoeding meer krijgt. Dit is het
447Artikel13voorstelvooreenrichtlijnvanhetEuropeesParlementendeRaadinzakeauteursrechtenindedigitaleeengemaaktemarkt(“auteursrechtrichtlijn”).
98
“waardetransferprobleem” (transfer value problem448) dit raakt direct aan de inkomsten
van de auteurs. De Commissie heeft een aantal voorstellen gedaan die een billijkere
vergoedingvoordeauteursmoettoelaten.Denieuweauteursrechtrichtlijnzorgtvoormeer
transparantie zodatdeartiestenmeer slagkrachtkrijgenomeeneerlijkevergoedingop te
eisen.
6.2Collectievebeheersvennootschappen.
Het is, naast deze wetgevende voorstellen, ook belangrijk om te wijzen op een efficiënt
georganiseerde collectieve beheervennootschap. Dit komt nergens aanbod in de
ontwerprichtlijn. Het aandeel van de collectieve beheersvennootschappen in de hele
problematiekvandebillijkevergoedingisnietteonderschatten.WatSABAMbetreft,vinden
weinhetjaarverslagvan2015449volgendecijfersvoordegeïndeauteursrechtenendebruto
operationelekosten:
2015 2014 2013Verschil
2015-2014Verschil%
geïnde
auteursrechten155.732.372 157.392.910 145.683.222 -1.660.538
-1,1%
Bruto
operationele
kosten
30.319.568 30.940.207 31.480.530 -620.639-2,01%
Verhouding
kosten/rechten19,4% 19,6% 21,6%
Hieruitblijktdatongeveereenvijfdevandegeïndeauteursrechtennietuitgekeerdkunnen
wordenaandeauteursmaarnodig zijnvoordewerkingvanSABAMzelf. Eeneenvoudige
benchmarkingmetdecijfersuitdevoornaamstebuurlandengeeftvolgenderesultatenvoor
deverhoudingkosten/rechten:
448http://www.authorsocieties.eu/mediaroom/234/33/Transfer-of-value-explained,laatstegeraadpleegdop7februari2017.449http://www.sabam.be/sites/default/files/Nederlands/Mainmenu/SABAM/DOWNLOAD/OTHER/rapportl_2015_nl.pdf
99
2015 2014 2013
GEMA450
Duitsland 16,3% 15,4% 15,9%
BUMASTREMA451
Nederland 12,9% 13,2% 13,8%
SACEM452
Frankrijk 11,4% 11,9% -
SABAM
België 19,4% 19,6% 21,6%
Uit deze gegevens blijkt duidelijk dat SABAM 20 tot 50 % duurder is dan vergelijkbare
beheervennootschappen in de voornaamste buurlanden. Dit scheelt toch al gauw enkele
miljoeneneuro’sdienietaandeauteursuitgekeerdkunnenworden.Ikpleiterinelkgeval
voor dat de kostenstructuur van SABAM zoveel mogelijk in lijn gebracht wordt met
verglijkbareorganisaties.
Naast de hoge werkingskosten van de collectieve beheersvennootschappen, kunnen
sommige collectieve beheers vennootschappen ook de verleiding niet weerstaan om
misbruik temaken van hun dominantemarktpositie. Ook hierdoor verliezen auteurs veel
geld, geld dat anders naar hun rekening zou gaan. In Letlandwas er recent nog een zaak
omtrent het misbruik van machtspositie van de Latvian Authors Association.453In 2008
beboette de mededingsautoriteit de AKKA/LAA omdat ze excessieve vergoedingen
aanrekenden aan verdelers en dienstenleveranciers. In 2011 werden de tarieven
bijgestuurd.Deantitrustregulatorstarttedaaropeennieuwonderzoekomuittemakenof
de AKK/LAA geen misbruik maakte van haar dominante marktpositie. In 2013 werd een
boeteopgelegd van64.948euro voordeonredelijk hogeprijzen.Dezeprijzen zouden tot
450https://www.gema.de/die-gema/publikationen/jahrbuch/,laatstgeraadpleegdop15maart2017.451http://jaaroverzicht.bumastemra.nl/wp-content/uploads/2016/06/BS_JV-2015_pdf-lr.pdf 452https://societe.sacem.fr/repimg/fr/live/v4/La-Sacem/Ressources_presse/Rapport_activite/Sacem_rapport_activite_2015.pdf453DeAKKA/LAAvertegenwoordigtmeerdan4000Letseauteursen4miljoenbuitenlandseauteurs,http://old.akka-laa.lv/eng/,laatstgeraadpleegdop10mei2017.
100
dubbelzohoogzijnalsineenanderEuropeesland(nacorrectierekeninghoudendemetde
koopkrachtenhetbrutonationaalproduct).Naeenberoepkwamditdossierop tafelvan
het Letse Hoge Gerechtshof, die hierover een aantal prejudiciële vragen stelde aan het
EuropeesGerechtshof.
Het belang van deze zaak situeert zich rond artikel 102 VWEU. Artikel 102 a) VWEU gaat
specifiekoverhetmisbruikvaneenmachtspositieopdemarkt:
Artikel102VerdragbetreffendedeWerkingvandeEuropeseUniestelt:
“Onverenigbaar met de interne markt en verboden, voor zover de handel tussen
lidstaten daardoor ongunstig kan worden beïnvloed, is het, dat een of meer
ondernemingenmisbruikmaken van eenmachtspositie op de internemarkt of op
een wezenlijk deel daarvan. Dit misbruik kan met name bestaan in: a) het
rechtstreeks of zijdelings opleggen van onbillijke aan- of verkoopprijzen of van
andereonbillijkecontractuelevoorwaarden;..”
Dezekorteanalysemaaktduidelijkdathetvoordeauteurszeerbelangrijkisdatwemoeten
beschikkenoverefficiëntgeorganiseerdecollectievebeheersvennootschappen.
6.3Conclusie
Erbestaan in Europaduidelijke verschillen tussendewerkingsonkosten vande collectieve
beheersvennootschappen. Iedere vergoeding die blijft “kleven” bij de collectieve
beheersvennootschappenwordt immers niet uitbetaald aan de auteurs. Een efficiënte en
goed functionerende collectieve beheersvennootschap heeft directe gevolgen voor de
inkomsten die de auteurs krijgen. SABAM is 20 tot 50 % duurder dan vergelijkbare
beheervennootschappen in de voornaamste buurlanden. SABAM blijkt immers een
beduidend duurdere kostenstructuur te hebben dan vergelijkbare organisatie in andere
landen van deUnie. Aan dewerking van de collectieve beheersvennootschappen is in de
auteursrechtrichtlijngeenaandachtbesteed,dit ismisschieneenpuntwaardeCommissie
nogrekeningmeekanhoudenomditookinderichtlijnteverwerken,wantzoalshierboven
reeds vermeld, is dit ook bepalend vor de vergoeding die de auteur uiteindelijk zal
ontvangen.
101
7.Anderetekortkomingen
De Commissie heeft enkele stappen in de goede richting gezet om het Europees
auteursrechtenkaderaantepassenaanderealiteitvaneendigitalewereld.Maarzehebben
tochnogenkelekansenlatenliggenomeenverregaandeharmonisatiedoortevoeren.
De Commissie had mijns inziens nog meer uitzonderingen verplicht kunnen stellen. Ook
andereuitzonderingenhebbeneen impactopdewerkingvande internemarkt,ofvinden
hunoorspronginfundamentelerechten.454WatdeCommissienueigenlijkgedaanheeft, is
gewoondrienieuweuitzonderingeningevoerdbovenopdefacultatieveuitzonderingenvan
de Infosoc-richtlijn die onverkort verder blijven bestaan. Mijns inziens ware het beter
geweest dat de uitzonderingen van de Infosoc-richtlijn in de nieuwe auteursrechtrichtlijn
verplichtwordengemaakt zodat alle lidstatendezeuitzonderingenopeen identiekewijze
moetenomzetteninnationaalrecht.Ditzalleidentotmeerrechtszekerheid.455
Maarnietiedereenisevenblijmetdetendensommeeruitzonderingenophetauteursrecht
verplicht temaken.Europeseschrijvershebbenhieroverhunongenoegengeuit.Zij stellen
zichdevraaghoedewildgroeiaanuitzonderingenophetauteursrechthetcreatieveproces
moetstimuleren.Zevragenzichopenlijkafhoeveeluitzonderingenernodigzijnvoordatde
uitzonderingregelwordtenhetauteursrechtdeuitzondering.Voorhenishetauteursrecht
vanlevensbelang;dankzijhetauteursrechtplukkenzedevruchtenvanhunwerkenkunnen
ze in vrijheid en onafhankelijkheid zich volledig aan het schrijven wijden. De Europese
schrijvers verzetten zich dan ook tegen een verregaande harmonisatie van de
uitzonderingenenbeperkingen.456
Belgiëisalheellangvragendepartijomeenharmonisatietebewerkstelligenophetvlakvan
privé-kopiëren.457Hier heeft het voorstel van de richtlijnmijns inziens ook een kans laten
454X,“MinisterspeetersenDeCrooverwelkomenvoorstelvanrichtlijnvandeEuropeseCommissiebetreffendehetauteursrechtindeDigitalSinglemarket”,14september2016,http://www.alexanderdecroo.be/ministers-peeters-en-de-croo-verwelkomen-voorstel-van-richtlijn-van-de-europese-commissie-betreffende-het-auteursrecht-in-de-digital-single-market/,laatstgeraadpleegdop12april2017.455SA&S,CommentaarophetRichtlijnvoorstelvandeEuropeseCommissievan14september2016inzakeauteursrechtenindedigitaleeenheidsmarkt,http://auteursrechtensamenleving.be/wp-content/uploads/2016/12/20161129_commentaar_richtlijnvoorstel_auteursrecht_SAS-1.pdf,p2.456C.DENIARD,“Europeseschrijverssprekentwijfelsuitover‘hervorming’vanhetauteursrechtindeEU”,17november2015,http://www.vvl.nu/vvl/site/article/item/644/Europese-schrijvers-spreken-twijfel-uit-over-hervorming-van-het-auteursrecht-in-de-EU,laatstgeraadpleegdop8mei2017.457X,“MinisterspeetersenDeCrooverwelkomenvoorstelvanrichtlijnvandeEuropeseCommissiebetreffendehetauteursrechtindeDigitalSinglemarket”,14september2016,http://www.alexanderdecroo.be/ministers-
102
liggenomdezeharmonisatietebewerkstellen.Detechnologischeevolutieheeftvelenieuwe
vormenvandigitaalkopiërenmogelijkgemaaktsindsheteindevandejaren’90,zoalsonder
andere private kopieermachines, iPhone’s, USB dragers, etc.. Het maken van (illegale)
kopieën was wijd verspreid in het zogenaamde eigendomsmodel, maar werd ook gretig
toegepast bij digitaliseerbare werken. Sommigen technologieën zijn reeds verouderd
vooraleer dewetgeving aangepast konworden (bijv. het schrijven van CD-roms). Vroeger
werden auteursrechten verrekend in de aankoopprijs van een artistiekwerk (e-book, CD-
single, ..). De verdeelkanalen van deze werken waren gekend en gemakkelijk in kaart te
brengen.Hetzakenmodelvaneigendomsverwervingheeftplaatsmoetenmakenvooronline
toegang.Deonlinetoegangkangebaseerdzijnopvergundetoegangvoorabonneesofvoor
opreclamegebaseerdezakemodellen.
Ondanksdeverschuivingnaardeogenblikkelijkeenoveralaanwezige internet-gebaseerde
toegang, zullen er nog altijd private kopieën gemaakt blijven worden. De problematiek
aangaandedezeprivatekopieënenreprografieinhetkadervandeeenheidsmarktzouook
enige aandacht moeten gekregen hebben in het voorstel tot auteursrechtrichtlijn. Het
huidigesysteemmoetgeharmoniseerdwordenmethetoogopééninning,eenbeterinzicht
bij de consument en grotere transparantie over de toewijzing van de via de
thuiskopieheffinggeïndeopbrengsten.Hetisinteressantomoptemerkendatmenreedsin
2001eenbelangrijk verschilmaakt tussendeeconomische impactvananaloogendigitaal
kopiëren 458 . Deze huidige bepalingen stellen echter problemen in verband met
harmonisatie, dubbele heffingen en transparantie en dienen aangepast te worden ten
behoevevandedigitaleeenheidsmarkt.Hieriserdusnogruimtevoorverbetering.
8.Geo-blockingenOverdraagbaarheid
8.1Relevantie
Dezemasterproefspitstzichvooraltoeopdenieuweauteursrechtrichtlijn,maaromdatde
problematiekvanauteursrechtenineenonlineomgevingnietlosgezienkanwordenvande
problematiek van geo-blocking en overdraagbaarheid, wordt deze problematiek nader
onderzocht.
peeters-en-de-croo-verwelkomen-voorstel-van-richtlijn-van-de-europese-commissie-betreffende-het-auteursrecht-in-de-digital-single-market/,laatstgeraadpleegdop12april2017.458Richtlijn2001/29/EGbetreffendedeharmonisatievanbepaaldeaspectenvanhetauteursrechtendenaburigerechtenindeinformatiemaatschappij,overwegend38en39.
103
Indeel2hebbenwegeziendatgeo-blockingvoorauteursrechtelijkbeschermdewerkenof
anderbeschermdmateriaalvoorlopigzalblijvenbestaan.Eendergelijkeaanpakisconsistent
met het territorialiteitsprincipe van de auteursrechten. Geo-blocking heeft een belangrijk
beperkendeffectopdeoverdraagbaarheid.Vandaardatereenbelangrijkinitiatiefgenomen
werd om de overdraagbaarheid van auteursrechtelijk beschermd materiaal te
bevorderen459.Wegaanhierevenopin.
8.2Beschikbaarheidvandeonlinedienstineenbepaaldterritorium.
EenfirmazoalsSpotifykanbeslissenomhetaanbiedenvanzijndiensttebeperkentoteen
aantal landenbinnendeEuropeseUnie.Erdientopgemerkt tewordendatdezebeperkte
beschikbaarheid voor firma’s zoals Spotify meestal het gevolg is van het gebrek van
commerciëleinteressevandebetreffendediensteleverancierennietvandeonmogelijkheid
om deze landen ook af te dekken. Spotify zou immers perfect ook een akkoord kunnen
afsluitenvoordelandenwaardedienstnietbeschikbaaris.Hoedanook,watookdereden
moge zijn voor deze beperkte beschikbaarheid, het resultaat is dat de dienst niet
beschikbaar is in de volledige eenheidsmarkt. En dit vaak tot groot ongenoegen van de
gebruikers.
Er kan dus geconcludeerd worden dat een online dienstenleverancier van beschermd
materiaal naar eigen goeddunken, op basis van commerciële motieven, beslist om de
eenheidsmarkttebeperkentotdevoorhencommercieel interessantelandenofgebieden.
Uiteraard dient de online dienstenleverancier voor deze gebieden over de toelating te
beschikkenomdebeschermdewerkenaantebieden.Hetprincipevanterritorialiteitvande
auteursrechtenwordtdusgerespecteerd.
8.3Principevanoverdraagbaarheid
Eenspecifiekprobleemdoetzichvooralseenklantvaneenonlinedienstenleverancierzoals
Spotify reist naar het buitenland en daar ook wenst te beschikken over toegang tot de
dienst.
Idealiter zou het regelgevend kader de verplichting moeten kunnen opleggen om, zelfs
indienergeenakkoordbestaattussendedienstenleverancier(bijv.Spotify)eneenbetroffen
459ProposalforaregulationoftheEuropeanParliamentandoftheCouncilonensuringthecross-borderportabilityofonlinecontentservicesintheinternalmarket,http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/HIS/?uri=celex:52015PC0627,laatstgeraadpleegdop15maart2017.
104
land (bijv. Kroatië) te garanderen dat die personen die in hun land van herkomst een
toegangkrijgentotdedienstdezetoegangookkunnenkrijgenindeheleEuropeseUnie.Dit
principe staat bekend als overdraagbaarheid of portabiliteit. Online diensten omvatten
televisieenvideoondemanddiensten.
Eenvoorstel tot verordeningvandeEuropeseCommissie vandecember2015hield indat
ondernemingen,diestreamingdienstenaanbieden(bijv.Netflix),nietverplichtzoudenzijn
om over rechten te beschikken in de landen waar abonnees naar toe reizen en tijdelijk
verblijven. De wettelijke basis voor dit type instrument is artikel 114 VWEU. Er dient
opgemerkttewordendattotophedenenkelhetinstrumentvanrichtlijngebruiktwerdop
hetvlakvanauteursrechten.460EenEuropeserichtlijndientomgezettewordeninnationale
wetgeving. De omzetting van een richtlijn laat altijd een aantal vrijheidsgraden aan de
lidstaten.Hetgevolghiervanisdateruiteindelijkgeenechteharmonisatieplaatsvindt.Een
verordening echter heeft directewerking.Dit type instrument kan hier toegepastworden
omdathetgaatovereenharmonisatiemaatregelvoordeinternemarkt.
GESAC, de overkoepelende Europese auteursrechtenorganisatie, nam in dit verband nota
van de voorstellen van de Europese Commissie461en voegde hier aan toe dat bestaande
grensoverschrijdende akkoorden tussen instellingen die auteursrechten beheren dit reeds
mogelijkmaken.
De vraag stelt zich natuurlijk hoe breed men het begrip “tijdelijk verblijf” in een andere
lidstaat interpreteert. Houders van auteursrechten zullen dit verblijf uiteraard zo kort
mogelijkwillenhouden.Eenmogelijkheidzouhierzijnomvoordezezogenaamde“content
roaming” het aantal dagen per jaar te beperken tot een bepaald maximum.
(Volledigheidshalvevermeldikhierookdeanalogediscussieinverbandmetroaming-kosten
voormobieletelefonie.Dekleinhandelroamingkostenvoordraadlozedienstenwerden in
2017afgeschaftindeEuropeseUnie462.Inhetvakjargonspreektmenhierover“Roamlikeat
home”.) Op 7 februari 2017 werd een akkoord bereikt tussen de Europese Raad, het
Europees Parlement en de Europese Commissie aangaande deze portabiliteit van digitale
inhoud. Dit betekent dat een belangrijke barrière voor de toegang tot online diensten
binnendeeenheidsmarktopgehevenwordt.
460ziesupra.461http://www.authorsocieties.eu/uploads/EC%20Communication%20-%20GESAC%20press%20release.pdf.462http://europa.eu/youreurope/citizens/consumers/telecoms-internet/mobile-roaming-costs/index_nl.htm,laatstgeraadpleegdop27april2017.
105
Een belangrijk element van dit akkoord is dat de toegang tot online diensten enkel van
toepassing isopdienstendie tegenbetalingaangebodenworden.Voordienstendiegratis
aangebodenwordenkanmenonderbepaaldevoorwaardengenietenvandezeportabiliteit
indien ze hier zelf voor zouden kiezen (een zogenaamd “opt-in”-systeem). Verdermogen
online dienstenleveranciers geen bijkomende financiële bijdragen vragen aan klanten die
tijdelijkinhetbuitenlandverblijvenendietoegangwensentotdedienstenwaaropzeinhun
thuislandgeabonneerdzijn.Vervolgensmoetendezelfdekwaliteitseisenalsinhetthuisland
vandeabonneegegarandeerdwordenenmoetereencontrolezijnvanhetthuislandvande
abonnee.Dienstenleveranciersmoetenbijvoorkeurminstens2criteriavanuiteenlijstvan8
criteriahanterenomhetthuislandvasttestellen.
De EBU463steunt een dergelijke aanpak464. Volledigheidshalve wordt hier aan toegevoegd
datdeEBUvanmening isdatechtgrensoverschrijdende toegang totdeprogramma’svan
publieke omroepinstellingen bereikt kan worden door de vergunningsprincipes van de
satelliet-enkabelrichtlijntoetepassenopdezediensten.
EuroISPA465(vereniging van Europese service internet providers) verwelkomt het initiatief
maarhadtocheigenlijkverregaandervoorstellenverwacht.
De huidige wetgevende voorstellen respecteren het principe van territorialiteit. Het CEPS
wees er echter terecht op dat dit fundamentele principe van het auteursrecht wel eens
ondervuurzoukunnenkomenteliggenvanuiteenanderehoek,metnamedenalevingvan
demededingingswetgeving466. In januari2014starttedeEuropeseCommissieeen formele
procedure tegen de territoriale vergunningsovereenkomsten die afgesloten werden door
verschillendeAmerikaanse filmstudio’smet grote Europese betaaltelevisiemaatschappijen.
ErzouvolgensdeEuropeseCommissiegeengrensoverschrijdendecompetitiemeermogelijk
zijn. Artikel 101 VWEU is de gedragsrechtelijke bepaling die hierdoor overtreden zou
worden.Inprincipegaathethieroverbetaaltelevisie,maarmenkanzichookinbeeldendat
dit uitgebreid zou worden tot de online omroepdiensten (zoals bijv. streamingdiensten).
Consumenten zouden dan toegang kunnen krijgen tot andere online diensten, dan de
dienstendieaangebodenwordeninhetlandwaardezepersoneneendomiciliëringhebben.
463EBU:EuropeanBroadcastingUnion,eenbelangenverenigingvanEuropeseomroepinstellingen464https://www.ebu.ch/member-support/advocacy-policy-development/copyright,laatstgeraadpleegdop27april2017.465http://www.euroispa.org/content-portability-proposal-encouraging-greater-ambition-required-modernise-copyright/,laatstgeraadpleegdop27april2017.466https://www.ceps.eu/publications/regulation-%E2%80%98cross-border-portability%E2%80%99-online-content-services-roaming-netflix-or-end,laatstgeraadpleegdop25april2017.
106
EenBelgzoudanbijvoorbeeldooktoegangkrijgentoteenstreamingdienstdiebijvoorbeeld
inSpanjeaangebodenwordt.
Er zou wel een grote verandering kunnen komen indien de toekomstige Europese
rechtspraakdezepraktijkzouveroordelenwegensinbreukenopdecompetitiewetgeving.
8.4Conclusieoverdraagbaarheid
Terwijl handelaren geen verschillende algemene voorwaarden voor toegang tot hun
goederen of diensten mogen toepassen om redenen die verband houden met de
nationaliteit, de verblijfplaats of de plaats van vestiging van de klant, werd hierop een
uitzondering aanvaard voor de dienstenwaarvan het hoofdkenmerk is het aanbieden van
toegang tot en gebruik van auteursrechtelijk beschermde werken of ander beschermd
materiaal. Een complementaire verordening inzake overdraagbaarheid laat echterwel toe
datpersonendieinhunlandvanherkomsteentoegangkrijgentotbetalendeonlinedienst
met auteursrechtelijk beschermd materiaal deze toegang ook kunnen krijgen in de hele
Europese Unie. Hieruit kunnen we besluiten dat de verordening inzake portabiliteit geen
idealeeenheidsmarktzalrealiseren.Een,weliswaarbelangrijke,barrièrewordtopgeheven,
maardeterritorialeopdelingbinnendeEuropeseUnieblijftbehouden.
107
DEEL4.CONCLUSIE
De voorstellen van de Europese Commissie werdenmet grote trom aangekondigd als dé
aanpassing indeaanloopnaardedigitaleeenheidsmarkt.Hetrichtlijnvoorstel isambitieus
enwileengrootaantalonderwerpenregelen.Wemerkenopdateendeelvanhetvoorstel
zelfsgeenbetrekkingheeftopdedigitalemarkt.Waarhetvoorsteldanwelbetrekkingheeft
op het gebruik van de digitalemarkt zien we vooral soft law terugkeren of de hoop dat
partijenhetzelfviacollectievelicentiesoplossen.467Eenallesomvattendeoplossingvoorde
problematiekomtrentdeauteursrechten ineendigitale internemarkt isnognietdirect in
zicht.
Mijns inziens had de Commissie veel meer kunnen verwezenlijken met de richtlijn. Het
voorstelhadessentiëleauteursrechthervormingenkunnendoorvoerendiedeconsumenten,
gebruikers, docenten, bedrijven, start-ups en erfgoedinstellingen ten goede zou kunnen
komen. 468 De Commissie had ten eerste de mogelijkheid om met de richtlijn een
verregaande harmonisatie door te voeren, deze mogelijkheid hebben ze onvoldoende
benut. De richtlijn was ook een kans om de fundamenten van het auteursrecht te
herbekijken. Het auteursrecht zelf kent nog veel problemen, zo is de zeer lange
beschermingsperiodetot70jaarnahetoverlijdenvandeauteurvoorveleneendoorninhet
oog.Ookde zeerverregaandeexploitatierechtendieaandeauteursworden toegekend is
voor herziening vatbaar. Ten derde had de Commissie naar analogie met Amerika (“fair
use”)eenopennorm-uitzonderingkunneninvoeren.Ditisnietgebeurd,wattochbijzonder
teleurstellendis.Hetevenwichttussenhetauteursrechtaandeenekant,enhetalgemeen
belangaandeanderekantisnogzoek.469
Wekunnenbesluitendathet voorstel tot auteursrechtrichtlijn teleur stelt enniet voldoet
aan de belofte van de Commissie inzake een modern, technologieneutraal en flexibel
auteursrecht. Het voorstel komtmaar deels tegemoet aan de behoeften van de burgers,
docentenenonderzoekersinEuropa.DeCommissieheeftervoorgekozenomdestatusquo
467J.R.SPAUWEN,“CopyrightReform:RichtlijnvoorstelinzakeauteursrechtenindeDigitalSingleMarket”,TijdschriftvoorAuteurs-,Media-&Informatierecht(AMI),2016/5,p129.468L.KALSHOVEN,“VoorstelEuropeseCommissievoorhervormingauteursrechtsteltteleur”,15september2016,https://www.kl.nl/nieuws/brussel-belemmert-innovatie-met-auteursrechtvoorstel/,laatstgeraadpleegd8mei2017.469SA&S,CommentaarophetRichtlijnvoorstelvandeEuropeseCommissievan14september2016inzakeauteursrechtenindedigitaleeenheidsmarkt,http://auteursrechtensamenleving.be/wp-content/uploads/2016/12/20161129_commentaar_richtlijnvoorstel_auteursrecht_SAS-1.pdf,p1.
108
afkomstiguithetanalogetijdperktebehoudeninplaatsvantekiezenvoorhetversterken
van de Europese kenniseconomie.470Globaal kunnen we stellen dat het gewijzigd kader
eerderevolutionairdanrevolutionairzalzijn.
Wekunnenhieruit concluderendat het ontwerpvoorstel een stap in de goede richting is,
maardaternogveelwerkaandewinkelis.BelgiëmoetsamenmetdeEuropeseCommissie
endeanderelidstatenblijvendverderwerkenaaneenEuropeesauteursrechtdataangepast
isaandenodenvandehedendaagse,moderneinformatiemaatschappij.471
470L.KALSHOVEN,“VoorstelEuropeseCommissievoorhervormingauteursrechtsteltteleur”,15september2016,https://www.kl.nl/nieuws/brussel-belemmert-innovatie-met-auteursrechtvoorstel/,laatstgeraadpleegd8mei2017.471TweedeKamerderStaten-Generaal,“Fiche:Richtlijninzakeauteursrechtenindedigitaleeengemaaktemarkt”,2016-2017,22112,nr.2237,p7.
109
DEEL5.BIBLIOGRAFIE
1.WETGEVING
1.1Internationaal
• Artikel5.1en5.2vandeBernerConventievoordebeschermingvandewerkenvan
letterkundeenkunstvan9september1886.
• Art.7.8 van van de Berner Conventie voor de bescherming van de werken van
letterkundeenkunstvan9september1886.
• artikel13vandeTRIPSovereenkomstvan15april1994
• Art.87 f-hvandeDuitswetopdeauteursrechten (GesetzüberUrheberrechtund
verwandte Schutzrechte (Urheberrechtsgesetz) http://www.gesetze-im-
internet.de/urhg/BJNR012730965.html
• Ley21/2014,de4denoviembre,porlaquesemodificaeltextorefundidodelaLey
de Propiedad Intelectual, aprobadopor RealDecreto Legislativo 1/1996, de 12 de
abril, y la Ley 1/2000, de 7 de enero, de Enjuiciamiento Civil,
http://www.boe.es/diario_boe/txt.php?id=BOE-A-2014-11404
• Wipo, “Enforcement of Intellectual Property Rights”,
http://www.wipo.int/export/sites/www/about-ip/en/iprm/pdf/ch4.pdf
1.2EuropeseUnie
1.2.1Europeesrechterlijkenormen
• CommissievandeEuropeseGemeenschappen,Devoltooiingvandeinternemarkt:
Witboek van de Commissie voor de Europese Raad, 14 juni 1985, COM (85) 310
definitief.
• Richtlijn 91/250/EEG van de Raad van 14 mei 1991 betreffende de
rechtsbeschermingvancomputerprogramma's,Pb.L.17mei1991.
• Richtlijn 92/100/EEC van de Raad van 19 november 1992 betreffende het
verhuurrecht, het uitleenrecht en bepaalde naburige rechten op het gebied van
intellectueleeigendom,Pb.L.27november1992.
110
• Richtlijn 93/83/EEG van de Raad van 27 september 1993 tot coördinatie van
bepaalde voorschriften betreffende het auteursrecht en naburige rechten op het
gebiedvandesatellietomroependedoorgifteviadekabel,Pb.L.6oktober1993.
• Richtlijn93/98/EECvandeRaadvan29oktober1993betreffendedeharmonisatie
van de beschermingstermijn van het auteursrecht en van bepaalde naburige
rechten,Pb.L.21december2006.
• Richtlijn 96/9/EC vanhet Europees Parlement en vandeRaad van 11maart 1996
betreffendederechtsbeschermingvandatabanken,Pb.L.27maart1996.
• Richtlijn 2000/31/EG van het Europees Parlement en de Raad van 8 juni 2000
betreffende bepaalde juridische aspecten van de diensten van de
informatiemaatschappij,metnamedeelektronischehandel,indeinternemarkt,Pb.
L.17juli2000.
• Richtlijn 2001/29/EG van het Europees Parlement en de Raad van 22 mei 2001
betreffende de harmonisatie van bepaalde aspecten van het auteursrecht en de
naburigerechtenindeinformatiemaatschappij,Pb.L.22juni2001.
• Richtlijn 2001/84/EC van het Europees Parlement en de Raad van 27 september
2001betreffendehetvolgrecht tenbehoevevandeauteurvaneenoorspronkelijk
werk,Pb.L.13oktober2001.
• Richtlijnvan2004/48/ECvanhetEuropeesParlementendeRaadvan29april2004
betreffendedehandhavingvanintellectuele-eigendomsrechten,Pb.L.30april2004.
• Richtlijn 2006/115/EG van het Europees Parlement en de Raad van 12 december
2006betreffendehetverhuurrecht,hetuitleenrechtenbepaaldenaburigerechten
ophetgebiedvanintellectueleeigendom,Pb.L.27december2006.
• Verordeningnr.864/2007vanhetEuropeesParlementendeRaadvan11juli2007
betreffende het recht dat van toepassing is op niet-contractuele verbintenissen
(„RomeII”).
• VerdragvanLissabontotwijzigingvanhetVerdragbetreffendedeEuropeseUnieen
het Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap, 13 december 2007,
2007/C306/01
• Richtlijn 2009/22/EG van het Europees Parlement en de Raad van 23 april 2009
betreffendehetdoenstakenvaninbreukeninhetraamvandebeschermingvande
consumentenbelangen,Pb.L.1mei2009.
111
• Richtlijn2012/28/EUvanhetEuropeesParlementendeRaadvan25oktober2012,
inzake bepaalde toegestane gebruikswijzen van verweesde werken, Pb. L. 27
oktober2012.
• Verordening nr. 1215/2012 van het Europees Parlement en de Raad van 12
december 2012 betreffende de rechterlijke bevoegdheid, de erkenning en de
tenuitvoerleggingvanbeslissingeninburgerlijkeenhandelszaken(herschikking)
• Richtlijn2014/26/EUvanhetEuropeesParlementendeRaadvan26februari2014
betreffendehet collectievebeheer van auteursrechtenennaburige rechtenende
multi-territorialelicentieverleningvanrechteninzakemuziekwerkenvoorhetonline
gebruikervanopdeinternemarkt,Pb.L.20maart2014.
• Mededeling aan het Europees Parlement , de Raad,het Europees Economisch en
Sociaal Comité en het Comité van de Regio’s, Strategie voor een digitale
eengemaaktemarktvanEuropa,6mei2015,COM(2015)192definitief.
• Aanbeveling van de Commissie van 18 mei 2015 betreffende het collectieve
grensoverschrijdend beheer van auteursrechten en naburige rechten ten behoeve
vanrechtmatigeonlinemuziekdiensten.
1.2.1.1Andere
• Samenvatting van de Richtlijn 2001/29/EG over de harmonisatie van bepaalde
aspecten van het auteursrecht en de naburige rechten in de
informatiemaatschappij, http://eur-lex.europa.eu/legal-
content/NL/TXT/?uri=URISERV%3Al26053
• “StudyontheApplicationofDirective2001/29/EConCopyrightandRelatedRights
in the Information Society (The “InfoSo Directive”),
http://ec.europa.eu/internal_market/copyright/docs/studies/131216_study_en.pdf
• REDA, J., Draft report on the implementation of Directive 2001/29/EC of the
European Parliament and of the council of 22May 2001 on the harmonisation of
certain aspects of copyright and related rights in the
informationsociety,http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?type=COMPAR
L&mode=XML&language=EN&reference=PE546.580
• ConsultationonthereviewoftheEUcopyrightrulescarriedoutbytheCommission
between5December2013and5March2014.Documentsandresponsesavailable
112
at http://ec.europa.eu/internal_market/consultations/2013/copyright-
rules/index_en.htm.
• Verslagvan24juni2015overdetenuitvoerleggingvanRichtlijn2001/29/EGvanhet
Europees Parlement en de Raad van 22 mei betreffende de harmonisatie van
bepaalde aspecten van het auteursrecht en de naburige rechten in de
informatiemaatschappij ,
http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//TEXT+REPORT+A8-
2015-0209+0+DOC+XML+V0//NL
• Draft opinion of the Committe on the InternalMarket and Consumer Protection,
http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?type=COMPARL&reference=PE-
599.682&format=PDF&language=EN&secondRef=01
1.2.2Voorbereidendedocumenten
• AmendedproposalforaDirectiveoftheEuropeanParliamentandoftheCouncilon
criminalmeasuresaimedatensuringtheenforcementofintellectualpropertyrights,
26april2006,COM(2006)168final.
• MededelingvandeCommissieaanhetEuropeesParlement,deRaad,hetEuropees
Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de Regio’s, Europa 2020: Een
strategie voor slimme, duurzame en inclusieve groei, 3 maart 2010, COM (2010)
2020definitief,
• CommissionCommunicationtotheEuropeanParliament,theCouncil,theEconomic
andsocialCommitteeandtheCommitteeoftheRegions,acoherentframeworkfor
buildingtrustintheDigitalSingleMarketfore-commerceandonlineservices,COM
(2011)0942final.
• European Parliament legislative resolution of 4 July 2012 on the draft Council
decisionontheconclusionoftheAnticounterfeitingTradeAgreementbetweenthe
EuropeanUnion and itsMember States, Australia, Canada, Japan, the Republic of
Korea, the United Mexican States, the Kingdom of Morocco, New Zealand, the
Republic of Singapore, the Swiss Confederation and the United States of America
(12195/2011–C7-0027/2012-2011/0167(NLE).
• Commission StaffWorking Document: “ADigital Strategy For Europe-Analysis and
Evidence”,SWD(2015)100final
113
• MededelingvandeCommissieaanhetEuropeesParlement,deRaad,hetEuropees
Economischensociaalcomitéenhetcomitévanderegio’s,Naareenmodern,meer
Europeeskadervoorauteursrechten,9december2015,COM(2015)626final
• VoorsteltotverordeningvanhetEuropeesParlementendeRaadinzakedeaanpak
van geoblocking en andere vormen van discriminatie van klanten op basis van
nationaliteit, verblijfdplaats, of plaats van vestiging in de interne markt en tot
wijzigingvanVerordening(EG)nr.2006/2004enrichtlijn2009/22/EG,25mei2016,
COM(2016)289final.
• State of the Union 2016: Nieuwe EU-regels voor het auteursrecht moeten voor
cultureleoplevingzorgen,Straatsburg,14september2016.
• Voorstel voor een richtlijn van het Europees Parlement en de Raad inzake
auteursrechten indedigitaleeengemaaktemarkt,14september2016,COM(2016)
593final2016/280(COD).
• VoorsteltotverordeningvanhetEuropeesparlementendeRaadtotvaststellingvan
voorschrifteninzakedeuitoefeningvanauteursrechtenennaburigerechtendievan
toepassing zijn op bepaalde online-uitzendingen van omroeporganisaties en
doorgiftevantelevisie-enradioprogramma’s,14september2016,COM(2016)594
final.
• MededelingvandeCommissieaanhetEuropeesparlement,deRaad,HetEuropees
EconomischenSociaalComitéenhetComitévandeRegio’sWerkprogrammavan
de Europese Commissie voor 2017, Naar een Europa dat ons beschermt, sterker
maaktenverdedigt,25oktober2016,COM(2016)710.
• ProposalforaregulationoftheEuropeanParliamentandoftheCouncilonensuring
the cross-border portability of online content services in the internal
market,http://eurlex.europa.eu/legalcontent/EN/HIS/?uri=celex:52015PC0627
1.3Nationaal
• ArtikelXI165,§1,lid1en§2,lid1WER
• ArtikelXI166,§1WER.
• ArtikelXI167,§1,lid1,tweedezinWER
• ArtikelXI167,§1lid1,eerstezinWER
• Artikel172§1,lid1WER
114
2.RECHTSPRAAK
2.1HofvanJustitie
• HVJ 14 juli 2005, C192/04, Largardère Active Broadcast tegen Société pour la
perceptiondelarémunérationéquitable(SPRE)enGesselschaftzurVerwertungvon
LeistungsschutzrechtenmbH(GVL),ECLI:EU:C:2005:475(viaCuria)
• HVJ29januari2008,C275/06,ProductoresdeMúsicadeEspaña(Promusicae)tegen
TelefónicadeEspañaSAU,ECLI:EU:C:2008:54(viaCuria)
• HVJ 24 november 2011, C70/10, Scarlet Extended SA tegen Société belge des
auteurs,compositeursetéditeursSCRL(SABAM),ECLI:EU:C:2011:771(viaCuria)
• HVJ16februari2012,C360/10,BelgischeVerenigingvanAuteurs,Componistenen
UitgeversCVBAtegenNetlogNV,ECLI:EU:C:2012:85(viaCuria)
• HVJ15maart2012,C-135/10,SocietàConsortileFonografici(SCF)tegenMarcoDel
Corso,ECLI:EU:C:2012:140
• HVJ19april2012,C461/10,BonnierAudioABtegenPerfectCommunicationSweden
AB,ECLI:EU:C:2012:219(viaCuria)
• HVJ 3 juli 2012, Case C128/11, UsedSoft GmbH versus Oracle International Corp,
ECLI:EU:C:2012:407(viaCuria)
• HVJ 7maart 2013, C 607/11, ITVBroadcasting Ltd en anderen tegen TVCatchUp
Ltd,ECLI:EU:C:2013:147(viaCuria)
• HVJ 13 februari 2014, C466/12, Nils Svensson e.a. tegen Retriever Sverige AB,
ECLI:EU:C:2014:76(viaCuria)
• HVJ 27 Maart 2014, C314/12, UPC Telekabel Wien GmbH tegen Constantin Film
verleihGmbHenWega,ECLI:EU:C:2014:192(viaCuria)
• HVJ 10 April 2014, C435/12, ACI Adam BV e.a. tegen Stichting de Thuiskopie en
StichtingOnderhandelingenThuiskopievergoeding,ECLI:EU:C:2014:254(viaCuria)
• HVJ 5 Juni 2014, C360/13, Public Relations Consultants Association Ltd tegen
NewspaperLicensingAgencyLtde.a.,ECLI:EU:C:2014:1195(viaCuria)
• HVJ 21 oktober 2014, C348/13, BestWater International GmbH tegen Michael
MebesenStefanPotsch,ECLI:EU:C:2014:2315(viaCuria)
• HVJ 26 Maart 2015, C279/13, C More Entertainment AB tegen Linus Sandberg,
ECLI:EU:C:2015:199(viaCuria)
• HVJ 19 november 2015, C325/14, SBS BelgiumNV tegen Belgische vereniging van
Auteurs,ComponistenenUitgevers(SABAM),ECLI:EU:C:2015:764(viaCuria)
115
• HVJ 31 mei 2016, Arrest C117/15, Reha Training Gesellschaft für Sport- und
UnfallrehabilitationmbHtegenGEMA,ECLI:EU:C:2016:379(viaCuria)
• HVJ8September2016,C106/15,GSMediaBVtegenSanomaMediaNetherlandsBV
e.a.,ECLI:EU:C:2016:644(viaCuria)
• Hof van Justitie van de Europese Unie, perscommuniqué nr92/16, Luxemburg, 8
september 2016, http://curia.europa.eu/jcms/upload/docs/application/pdf/2016-
09/cp160092nl.pdf
• HVJ 22 September 2016, C110/15, Microsoft Mobile Sales International Oy en
andere tegen Ministero per i beni e le attività culturali (MiBAC) e.a.,
ECLI:EU:C:2016:717(viaCuria)
• HVJ10November2016,C174/15,VerenigingOpenbareBibliothekentegenStichting
Leenrecht,ECLI:EU:C:2016:856(viaCuria)
• HVJ 16 November 2016, C301/15, Marc Soulier and Sara Doke tegen de eerste
ministerendeministervancultuurencommunicatie,ECLI:EU:C:2016:878(viaCuria)
• HVJ7december2016,C306/05,SociedadGeneraldeAutoresyEditoresdeEspana
(SGAE)tegenRafaelHotelesSA,ECLI:EU:C:2006:764(viaCuria)
• HVJ 26 april 2017, C 527/15, Stichting Brein versus Jack FrederikWullems, acting
underthenameofFilmspeler,ECLI:EU:C:2017:300(viaCuria)
2.2HofvanCassatie
• Cass.13februari1941,Pas.1941,I,40.
3.RECHTSLEER
3.1Boekenenverzamelwerken
• BAKKER,C.,“Europeesrecht:eeninleiding”,PearsonEducation,2002,202p.
• BERENBOOM,A.,“Lenouveaudroitd’auteuret lesdroits voisins”,Brussel, Larcier,
2008,544p.
• BOSSUYT, L., “Een kritische analyse over de noodzakelijkheid van intellectuele
eigendomsrechteninde21steeeuw”,Gent,onuitgegeven,2013,133p.
• BOUMAN, R., “Een ‘doorverkooprecht’ voor digitale dragers na UsedSoft”,
Masterproef,UniversiteitAmsterdam,2016,45p.
116
• BRISON, F. en VANHEES, H., “Huldeboek Jan Corbet : de Belgische auteurswet.
Artikelsgewijzecommentaar”,Larcier,2009,708p.
• CORTENRAAD, H.W., “Centraal Boekhuis: logistiek van boeken in veranderend
perspectief”,AmsterdamUniversityPress,2009,32p.
• DE MAERE, J., “De beschermingsvoorwaarden naar Europees en Amerikaans
auteursrecht”,MasterproefUniversiteitGent,Gent,2014-2015,126p.
• DE ZWAAN, M., “Geen beelden, geen nieuws: beeldbeperkingen in oud en nieuw
auteursrecht”,OttoCramwinckelUitgever,2003,224p.
• D’HOINE, P. en PATTYN, B., “Tijd, evolutie en duuzaamheid : Handhaving van het
auteursrechtophetinternet“,UniversitairePersLeuven,2013,337p.
• GILMOUR,K.,“Spotifyfordummies”,JohnWiley&sons,2011,320p.
• GOTZEN, F., en JANSSENS, MC., “Wegwijs in het intellectueel eigendomsrecht”,
Brugge,VandenBroele,2009,351p.
• GOVAERE, I. (ed.),“EuropeesRecht:moderne internemarkt voordepraktijkjurist”,
Mechelen,Kluwer,2012,165p.
• GREENFIELD,S.enOSBORN,G.,“CopyrightLawandPowerintheMusicIndustry”in
FRITH,S.enMARSHALL,L.,“Musicandcopyright”,Edinburgh,EdinburghUniversity,
2004,224p.
• HUGENHOLTZ, B., “Copyright without frontiers: the problem of territoriality in
Europeancopyrightlaw”,inhetboekvanE.DERCLAYE,“ResearchHandbookonthe
FutureofEUCopyright“,EdwardElgarPublishing,2009,672p.
• JANSSENS, M.C. en VANHEES, H., “Auteursrecht @ internet”, Kortrijk-Heule,
UitgeverijUGA,2012,116p.
• KEUSTERMANS, J., BLOMME, P. en FLAMME M., “Auteursrecht- Capita selecta”,
Larcier,2015,296p.
• KRUGER,T.enVERHELLEN,J.,“Internationaalprivaatrecht:deessentie”,diekeure,
2015,415p.
• LENAERTS,K.,“Europeesrecht”,Maklu,2007,343p.
• MARSHALL,M.enFRITH,S.,“MusicandCopyright”,Routledge,2003,218p.
• MARTENS,P.,“Mediarechtvoorjournalisten”,Garant,2005,165p
• NARD, C., MADISON, M., MCKENNA, M. en BARNES, D., “The Law of Intellectual
Property”,NewYork,WoltersKluwerLawenBusiness,2011,1344p.
• STAMATOUDI, I.A., “Copyright Enforcement and the Internet Edited”, Kluwer Law
International,2010,343p.
117
• STAMATOUDI, I.enTORREMANS,P.,“EUCopyrightLaw :ACommentary”,Edward
ElgarPublishing,2014,1227p.
• SENFTLEBEN,M.,“Copyright,Limitations,andtheThree-stepTest:AnAnalysisofthe
Three-step Test in International and EC Copyright Law”, Kluwer Law International,
2014,340p.
• STEVENS, D., “Toezicht in de elektronische communicatiesector: constitutionele en
institutioneleaspectenvandewijzigenderolvandeoverheid”,Larcier,2010,607p.
• VAN DER PERRE, K., LIEVENS, E., en VOORHOOF, D., “Handboek auteursrecht”,
AcademiaPress,2014,354p.
• VAN DER PERRE, K., LIEVENS, E., en VOORHOOF, D., “Handboek auteursrecht”,
AcademiaPress,editie2015-2016,365p.
• VAN DIJCK, L., “Hoe efficiënt is de controle op beheersvennootschappen in het
auteursrechtendenaburigerechten?”,Masterproef,2008-2009,104p.
• VANEECHOUD,M.,“Choiceoflawincopyrightandrelatedrights”,doctoraatsthesis
gepubliceerddoorKluwerLawInternational,2003,292p.
• VAN EECHOUD, M., HUGENHOLTZ, P.B., VAN GOMPEL, S., GUIBAULT, L., en
HELBERGER, N., “Harmonizing European Copyright Law: The Challenges of Better
Lawmaking”,KluwerLawInternational,2009,374p.
• VANHEES,H.,“Auteursrechtineennotendop”,Garant,1998,137p.
• VANHEES,H.,“Cursus:Hetrechtvandeintellectueleeigendom”,Gent,Universiteit
Gent,2015,250p.
• VANHEES, H., “Een juridische analyse van de grondslagen, inhoud en draagwijdte
vanauteursrechtelijkeexploitatiecontracten”,Maklu,1993,645p.
• VANHEES,H.,“Hetvolgerechtvandekunstenaar”,Maklu,2016,96p.
• VANHULLE,S.,“Deverweesdewerkeninhetauteursrecht”,masterproefUniversiteit
Gent,2013-2014,111p.
• VELDHUIZEN,B.,LAANSMA,K.enBOSCH,S.,“Archiefvoordetoekomst:hetoeuvre
als inzet:handreikingenbijhetspelenvaneenernstigspel”,ViorWebmedia,2015,
376p.
• VERLEYE, G. En DOOLAEGE, B., “Nieuwe communicatietechnologie in Vlaanderen”,
AcademiePress,2002,253p.
• WALTER, M.M. en VON LEWINSKI, S., “Euopean copyright law: a commentary”,
Oxford,OxfordUniversityPress,2010,1664p.
118
3.2Tijdschriften
• BARNIER,M.,“ASingleActofTogetherness”,PublicServiceReviewEuropeanUnion,
2006,issue22.
• BLAZQUEZ, F.J.C., CAPPELLO, M., CHRISTIAN, C., en VALAIS, S., “Copyright
enforcement online: policy and mechanisms”, European Audiovisual Observatory,
Straatsburg,2015.
• CHAVANNES, R.D., “Juist evenwicht in de praktijk, de toelaatbaarheid van
internetblokkades volgens het Hof van Justitie in UPC TelekabelWien”, Tijdschrift
voorAuteurs-,Media-&Informatierecht(AMI),2015/2.
• CHAVANNES, R., VERHULST, D. en STRIJBOS, A., “Kroniek technologie en recht”,
Nederlandsejuristenblad,10oktober2016,afl35
• DEPOORTER,B.,PARISI,F.enVANNESTE,S.,“ProblemswiththeEnforcementof
CopyrightLaw:IsthereaSocialNormBacklash?”,Int.J.oftheEconomicsof
Business,Vol.12,No.3,Noveber2005
• EFIORDALISI,E.,“Thetangledweb:cross-borderconflictsofcopyrightlawintheage
ofinternetsharing”,LoyolaUniversityChicagoInternationalLawReview,Vol.12,
Issue2(spring2015).
• HOFFMAN,J.,“Crossingbordersinthedigitalmarket:aproposaltoendcopyright
territorialityandgeo-blockingintheEuropeanunion”,GeorgeWashington
InternationalLawReview,Vol.49,Issue1(2016).
• HORTEN, M., “Notice & action directive: how will the EU balance users’ rights?”,
Iptegrity.com,13June2013.
• HORTEN, M., “Notice of Action! Barnier to resurrect take-down directive”,
Iptegrity.com,6February2014
• HUA, J., “Reconstruction of copyright limitations and exceptions in the digital
networkage: importationof legal flexibilityandcertainty”, International Journalof
TechnologyPolicyLawarchive,Volume1Issue4may2014.
• HUGENHOLTZ,P.B.,“Brusselsbroddelwerk:Rechtenkrominde
auteursrechtrichtlijn”,TijdschriftvoorAuteurs-,Media-,enInformatierecht(AMI),
2001-1.
• LEUNG,D.,“What’sallethehypeabouthyperlinking?:connectionsincopyright”,
IntellectualPropertyBrief,Vol.7,Issue1(December2015).
119
• LOOS, B.M., HELBERGER, N., GUIBAULT, L. enMAK, C., “The Regulation of Digital
ContentContractsintheOptionalInstrumentofContractLaw”,EuropeanReviewof
PrivateLaw2011.
• MARINESCU,A.M.,“EUDirectivesinthefieldofcopyrightandrelatedrights”,LexET
ScientiaInternationalJournal,Vol.22,Issue1(2015).
• PRESSERS, L.W.P.,“Marktwerking inhetcollectiefbeheervoormuziekauteursrecht:
doelmatig of dwangmatig?”, Tijdschrift voor Auteurs-, Media & Informatierecht
(AMI),2010
• REESE,R.A.,“Thefirstsaledoctrineintheeraofdigitalnetworks”,BostonCollege
LawReview,Vol.44,Issue2(March2003).
• RENDA, A., SIMONELLI, F., MAZZIOTTI, G. en LUCHETTA, G., “Policy options for
improving the functioningandefficiencyof theDigital singlemarket in the fieldof
Copyright”,November2015.
• REID,A.,“Claimingthecopyright“,YaleLaw&PolicyReview,Vol.34,Issue2(2016).
• REIS,S.,“Towarda“DigitalTransferdoctrine”thefirstsaledoctrineinthedigital
era”,NorthwesternUniversityLawReview,Vol.109,Issue1(Fall2014).
• RICOLFI,M.,“TowardsaEUCopyrightCode?AconceptualFramework”,Bocconi
LegalPapers,2015,Vol.5.
• SPAUWEN, J.R. “Copyright Reform: Richtlijnvoorstel inzake auteursrechten in de
Digital Single Market”, tijdschrift voor Auteurs-, Media- & Informatierecht (AMI),
2016/5.
• SPRINGAEL, B., en MASSON, L., “Wat verstaat de fiscus onder auteursrechten?”,
Fiscoloog,2009,afl1144.
• STRUIK,H.,“PastdeUsedSoft-constructieookindeAuteursrechtrichtlijn?”,
TijdschriftvoorAuteurs-,Media-,&Informatierecht(AMI),2014/2.
• VANBUNNEN,L.,“BeslissingEuropeseCommissie12augustus2002”,AM2005,afl.
5.
• VAN GOMPEL, S.J., “Het richtlijnvoorstel verweesde werken, een kritische
beschouwing”,TijdschriftvoorAuteurs-,Media&Informatierecht(AMI)2011.
• VAN GOMPEL, S.J. en HUGENHOLTZ, P.B., “Op weg naar een wettelijk stelsel vn
extended collective licensing voor massadigitlaisering?”, Tijdschrift voor Auteurs-,
Media-,&Informatierecht(AMI),2015/4.
120
• VANVELZE,S.C.,“Het‘nieuwpubliek’criteriumhoortnietthuisinhetEuropees
mededelingsrecht”,TijdschriftvoorAuteurs-,Media&Informatierecht(AMI),
2016/3.
• VISSER,D.J.G.,“Debeperkingenindeauteursrechtrichtlijn”,TijdschriftvoorAuteurs-,
Media&Informatierecht(AMI)2001.
• VISSER, D., “Kroniek van de Intellectuele eigendom”, Nederlands juristenblad, 12
april2013,Alf15.
• WEATHERILL, S., “The Consumer Rights Directive: how and why a quest for
“coherence”has(largely)failed”,CommonMarketLawReview2012.
• WEISS,C.A.,“Availabletoall,producedbyfew:theeconomicandculturalimpaxtof
europe’s digital single market strategy within the audiovisual industry”, Columbia
BusinessLawReview,Vol.2016,Issue3(2016).
• WERKERS, E., “Verweesde werken, klaar voor adoptie – de Europese richtlijn
verweesdewerkengeanalyseerd”,AM2013,afl5.
3.3Onlinebronnenenoverigeliteratuur
• ANGELOPOULUS, C., “AG Szpunar in Stichting Brein v Ziggo: An indirect
harmonisation of indirect liability“, 23 maart 2017,
http://kluwercopyrightblog.com/2017/03/23/ag-szpunar-stichting-brein-v-ziggo-
indirect-harmonisation-indirect-liability/
• ATKINSON, C., “European copyright; there’s a better way”, 14 september 2016,
https://europe.googleblog.com/2016/09/european-copyright-theres-better-
way.html
• BECKER, J., “Baanbrekend:Hof van Justitiegeeft nieuweduidingaanhyperlinks en
auteursrecht”, 8 september 2016,
http://dirkzwagerieit.nl/2016/09/08/baanbrekend-hof-van-justitie-geeft-nieuwe-
duiding-aan-hyperlinks-en-auteursrecht/
• BRIDY, A., “The digital death of Copyright’s First Sale Doctrine”, 10 october 2011,
https://freedom-to-tinker.com/2011/10/10/digital-death-copyrights-first-sale-
doctrine/
• BUIJS,I.,“Digitaleinternemarkteenjaarnalancering:watisdestandvanzaken?”,
23 mei, https://europadecentraal.nl/digitale-interne-markt-een-jaar-na-lancering-
wat-is-de-stand-van-zaken/
121
• CEPS, Centre for European Policy Studies,
https://www.ceps.eu/system/files/SR%20No%20121%20Internal%20Market%20for
%20Copyright.pdf
• CLOVER, J., “EU agrees rules on OTT portability”, 8 february 2017,
http://www.broadbandtvnews.com/2017/02/08/eu-agrees-rules-on-ott-portability/
• COPENHAGEN ECONOMICS: “The Economic Impact of A European Digital Single
Market”, March 2010, final report.,
http://www.epc.eu/dsm/2/Study_by_Copenhagen.pdf
• Copyright reform:open letter fromEuropeanResearch centres”, 22 february2017,
http://www.create.ac.uk/wp-
content/uploads/2017/02/OpenLetter_EU_Copyright_Reform_22_02_2017.pdf
• DEBOER, J., “Mozilla helpt gebruikers omauteursrecht te hervormen”, 1 oktober
2016, http://jeroendeboer.net/2016/10/01/mozilla-helpt-gebruikers-om-
auteursrecht-te-hervormen/
• DENIARD, C., “Europese schrijvers spreken twijfels uit over ‘hervorming’ van het
auteursrecht in de EU”, 17 november 2015,
http://www.vvl.nu/vvl/site/article/item/644/Europese-schrijvers-spreken-twijfel-
uit-over-hervorming-van-het-auteursrecht-in-de-EU
• DEKLERCK,N.,“Hervormingauteursrecht:hetwaterlijktnogdiep”,10maart2017,
https://www.vleva.eu/nieuws/hervorming-auteursrecht-het-water-lijkt-nog-diep
• DIXON-THAYER, D., “Commission proposal to reform copyright is inadequate”, 14
september 2016, https://blog.mozilla.org/blog/2016/09/14/commission-proposal-
to-reform-copyright-is-inadequate/
• EU copyright reform: Revisiting the principle of territoriality,
http://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/BRIE/2015/568348/EPRS_BRI(201
5)568348_EN.pdf
• “European Commission copyright proposals not fit for the digital age”,
http://www.europeandigitalmediaassociation.org/pdfs/latest_news/EDIMA%20resp
onse%20to%20proposal%20on%20copyright%20in%20DSM.pdf
• GEENFIELD, H., “CCIA welcomes IMCO’s draft opinion on the copyright directive
proposal”, 24 february 2017, http://www.ccianet.org/2017/02/ccia-welcomes-
imcos-draft-opinion-on-the-copyright-directive-proposal/
• GEENFIELD,H.,“EuropeanCommissionReleasescopyrightandtelecomrules:endof
Europe’s digital single market ambitions?”, 14 september 2014,
122
http://www.ccianet.org/2016/09/european-commission-releases-copyright-and-
telecom-rules-end-of-europes-digital-single-market-ambitions/
• JANSEN, J., “Digitale burgerrechtenorganisaties ageren tegen
auteursrechthervorming EU”, 8 maart 2017,
https://tweakers.net/nieuws/122097/digitale-burgerrechtenorganisaties-ageren-
tegen-auteursrechthervorming-eu.html
• JOHNSTON,P.enVANDERHAEGHEN,W.,“Economicrecoverytoagreenereconomy:
mobilising ICT-based innovations”;Working Paper February 2010, European Policy
Centre, http://www.greendigitalcharter.eu/wp-content/uploads/2012/11/2010-
EPC_Economic-recovery-to-a-greener-economy.pdf
• KALSHOVEN, L., “Voorstel Europese Commissie voor hervorming auteursrecht stelt
teleur”, 15 september 2016, https://www.kl.nl/nieuws/brussel-belemmert-
innovatie-met-auteursrechtvoorstel/
• KELLER, P., “A better solution to making out of commerce works available”, 26
september 2016, http://pro.europeana.eu/blogpost/a-better-solution-to-making-
out-of-commerce-works-available-online#sthash.96OvkTpl.dpuf
• LORENZANI,D.enVARGA, J.,“TheEconomic ImpactofDigitalStructuralReforms”,
EuropeanCommissionEconomicPapers2014.
• MAATJES, H., “Tweedehands bescherming – over digitale inbreuk”,
http://intellectueeleigendomsrecht.nl/tweedehands-bescherming-over-digitale-
inbreuk/
• MASNICK,M., “Once again, if copyright enforcement doesn’t improve the bottom
line, what’s the point?”, 7 october 2013,
https://www.techdirt.com/articles/20131005/23045124774/once-again-if-
copyright-enforcement-doesnt-improve-bottom-line-whats-point.shtml
• MAST, T. en OPHALVENS, S., “Radiohead en Pink Floyd misnoegd over Europese
hervorming auteursrecht”, 11 juli 2012,
http://www.demorgen.be/muziek/radiohead-en-pink-floyd-misnoegd-over-
europese-hervorming-auteursrecht-b149f61f/
• MENELL,P.S.,“indirectcopyrightliabilityandtechnologyinnovation“,1januari2008,
http://scholarship.law.berkeley.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1763&context=facp
ubs
• MILESZYK,N.,“Commission’sproposalonnewrightsforpresspublishers;Aterrible
solution good for no one”, 14 december 2016, http://www.communia-
123
association.org/2016/12/14/commissions-proposal-new-rights-press-publishers-
terrible-solution-good-no-one/
• MUSIL, S., “Google settles copyright dispute with Belgium newspapers”, 13
december 2012, https://www.cnet.com/news/google-settles-copyright-dispute-
with-belgium-newspapers/
• NERISSON, S., “Opinion of AG Wathelet in the Soulier and Doke case (c301/15):
Licensing exclusive rights requires express prior consent of the author; opt-out
doesn’t help”, 15 august 2016,
http://kluwercopyrightblog.com/2016/08/15/opinion-ag-wathelet-soulier-doke-
case-c-30115-licensing-exclusive-rights-requires-express-prior-consent-author-opt-
doesnt-help/
• NORDEMANN, J.B., “Communication to the public in copyright law – the German
struggle with CJEU concept”, 28 april 2016,
http://kluwercopyrightblog.com/2016/04/28/communication-to-the-public-in-
copyright-law-the-german-struggle-with-the-cjeu-concept/
• OHTA, T., “Exhaustion of the rights (first sale doctrine): what are the broader
implications of the CJEU’s ruling in Art & Allposters”, 30 january 2015,
http://ipkitten.blogspot.be/2015/01/exhaustion-of-rights-first-sale.html
• REISINGER, D., “Google scrubs Belgian newspapers from search”, 18 juli 2011,
https://www.cnet.com/news/google-scrubs-belgian-newspapers-from-search/
• REIS, S., “Toward a digital transfer doctrine?”
http://scholarlycommons.law.northwestern.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1193&
context=nulr
• SA&S, Commentaar op het Richtlijnvoorstel van de Europese Commissie van 14
september 2016 inzake auteursrechten in de digitale eenheidsmarkt,
http://auteursrechtensamenleving.be/wp-
content/uploads/2016/12/20161129_commentaar_richtlijnvoorstel_auteursrecht_S
AS-1.pdf
• SCHAAKE, M., “Hervorming EU-auteursrecht welkome stap”, 5 december 2012,
https://marietjeschaake.eu/nl/persbericht-d66-hervorming-eu-auteursrecht-
welkome-stap
• SCHALEKAMP, A. en ELSMAN, A-M., “Nieuwe auteursrechtrichtlijn in zicht”, 23
november 2016, http://www.bright-advocaten.nl/nieuws/nieuwe-
auteursrechtrichtlijn-zicht/
124
• SMITH,G.,“CopiepressevGoogle–theBelgianjudgmentdissected”,13march2007,
https://www.twobirds.com/en/news/articles/2007/copiepresse-v-google
• SNIJDERS, R., “Op weg naar een nieuwe Europese auteursrechtrichtlijn: online
content over de grens en (plannen voor)modernisering van het auteursrecht”, 12
december 2015, https://rsnijders.info/vakblog/2015/12/12/nieuwe-europese-
auteursrechtrichtlijn/
• STANGANELLI, M.,“Is hyperlinking copyright infringement? EU vs. US”, 31 october
2016, https://www.copyrightcontentplatforms.com/2016/10/is-hyperlinking-
copyright-infringement-eu-vs-us/
• STOCKMANN, T.,“Auteursrechtdebat: Enkele gedachten omtrent het nieuw publiek
bij hyperlinks”, 29 augustus 2014, http://www.ie-forum.nl/dossiers/ie-
forum/auteursrechtdebat/hyperlinken-embedden/page:3
• Study of fundamental rights limitations for online enforcement through
selfregulation,http://www.ivir.nl/publicaties/download/1796
• Study on the implementation and effect in Members States’ law of Directive
2001/29/EContheharmonizationofcertainaspectsofcopyrightandrelatedrights
in the information society, Insitute for Information Law,University ofAmsterdam,
february2007
• VANTHILLO,C.,“Onzevrijepersvanzelfsprekendvindendoenweopeigenrisico”,23
november2016,http://www.tijd.be/dossier/krant/Onze-vrije-pers-vanzelfsprekend-
vinden-doen-we-op-eigen-risico/9833949
• VISSER,D.,“OOCindeDSM-RichtlijnenCOOindeOOVo.”,6september2016,
http://www.ie-forum.nl/artikelen/dirk-visser-ooc-in-de-dsm-rl-en-coo-in-de-oovo
• VLOEDBELD, E., “Modernisering van het Europees auteursrecht”, 13 maart 2016,
http://deikwijs.nl/modernisering-europees-auteursrecht/
• VOLLMER, T., “New study explores possible effects of counterproductive press
publisher’s right”, 12 january 2017, http://www.communia-
association.org/2017/01/12/new-study-explores-possible-effects-
counterproductive-press-publishers-right/
• VOORHOOF,D.,“DelfiASv.Estonia:GrandChamberconfirmsliabilityofonlinenews
portal for offensive comments posted by its readers”, 18 june 2015,
https://strasbourgobservers.com/2015/06/18/delfi-as-v-estonia-grand-chamber-
confirms-liability-of-online-news-portal-for-offensive-comments-posted-by-its-
readers/
125
• ZULEEG, F., “Why the EU needs a Digital Single Market now?”, European Policy
centre.
• X,“EUcopyrightreformmustbalancerightholders’andusers’interests,sayMEPs”,
16 juni 2015, http://www.europarl.europa.eu/news/nl/news-
room/20150615IPR66497/eu-copyright-reform-must-balance-
rightholders%E2%80%99-and-users%E2%80%99-interests-say-meps
• X, “Vernieuwde EU-regels voor auteursrecht”, 19 september 2016,
https://europadecentraal.nl/vernieuwde-eu-regels-voor-auteursrecht/
• X, “Modernisering van het auteursrecht, een tussenstand”, 13 juni 2013,
https://www.kl.nl/opinie/modernisering-van-het-auteursrecht-een-tussenstand/
• X, “Europa erkent uitgevers als rechthebbenden”,
https://www.vlaamsenieuwsmedia.be/newsroom/2016/09/uitgevers-erkent-als-
rechthebbenden-in-europa
• X, “Youtube finally ended a 7-year standoff over music videos in Germany”, 1
november 2016, http://uk.businessinsider.com/youtube-strikes-deal-with-gema-to-
host-music-videos-in-germany-2016-11
• X,“MinisterspeetersenDeCrooverwelkomenvoorstelvanrichtlijnvandeEuropese
Commissiebetreffendehetauteursrecht indeDigitalSinglemarket”,14september
2016, http://www.alexanderdecroo.be/ministers-peeters-en-de-croo-verwelkomen-
voorstel-van-richtlijn-van-de-europese-commissie-betreffende-het-auteursrecht-in-
de-digital-single-market/
• X, “Google verliest Copiepresse-zaak in beroep”, 9 mei 2011,
http://datanews.knack.be/ict/nieuws/google-verliest-copiepresse-zaak-in-
beroep/article-normal-279309.html
• X,“Commissionproposescopyrightexceptionforresearchers”,14september2016,
http://ec.europa.eu/research/index.cfm?pg=newsalert&year=2016&na=n
a-140916
• X,“NDPNieuwsmediabespreektuitgeversrechtmetEuroparlementariërs”,4mei
2017,http://www.ndpnieuwsmedia.nl/2017/05/04/ndp-nieuwsmedia-bespreekt-
uitgeversrecht-europarlementariers/
• X,“EuropeesParlementpresenteerteersteamendementenuitgeversrecht”,10
februari2017,http://www.ndpnieuwsmedia.nl/2017/02/10/europees-parlement-
presenteert-eerste-amendementen-uitgeversrecht/
126
• http://www.iusmentis.com/auteursrecht/spoedcursus/vereisten/#formaliteiten
• http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/cultuur%2Ben%2Bmedia/muziek/1.2534964
• https://www.rijksoverheid.nl/binaries/rijksoverheid/documenten/publicaties/2016/
11/04/fiche-4-richtlijn-auteursrechten-in-de-digitale-eengemaakte-markt/fiche-4-
richtlijn-auteursrechten-in-de-digitale-eengemaakte-markt.pdf
• https://support.spotify.com/nl/account_payment_help/subscription_options/full-
list-of-territories-where-spotify-is-available/
• http://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/STUD/2015/536364/EPRS_STU(20
15)536364_EN.pdf
• http://www.europarl.europa.eu/atyourservice/nl/displayFtu.html?ftuId=FTU_5.9.4.
html#_ftn3
• http://www.consilium.europa.eu/nl/policies/digital-single-market-strategy/
• http://europa.eu/rapid/press-release_IP-15-4919_nl.htm
• https://euipo.europa.eu/ohimportal/nl
• http://portal.unesco.org/culture/en/files/29336/11338009191lucas_en.pdf/lucas_e
n.pdf
• http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//TEXT+REPORT+A8-
2015-0209+0+DOC+XML+V0//NL
• https://ec.europa.eu/digital-single-market/en/modernisation-eu-copyright-rules
• https://ec.europa.eu/digital-single-market/eu-copyright-legislation
• http://ec.europa.eu/internal_market/consultations/2013/copyright-
rules/docs/contributions/consultation-report_en.pdf
• http://www.wipo.int/copyright/en/limitations/
• http://www.deauteurs.be/juridische-faq/wat-zijn-de-uitzonderingen-op-het-
auteursrecht/
• http://economie.fgov.be/nl/ondernemingen/Intellectuele_Eigendom/Innovatie_en_
IE/bewijs_creatiedatum/#.WQTdkRRLXgI
• http://www.europeana.eu/portal/en
• http://europa.eu/rapid/press-release_MEMO-11-619_nl.htm
• https://euipo.europa.eu/ohimportal/nl/web/observatory/orphan-works-database
• https://www.publishersright.eu/background
• https://www.publishersright.eu/mythbuster
• http://www.iaomusic.org/single-post/2016/06/22/Artists-The-Value-Gap-Letter
127
• http://www.authorsocieties.eu/uploads/English%20-
%20Use%20of%20cultural%20content%20online%20-
%20transfer%20of%20value.pdf
• http://www.cullen-international.com/product/documents/FLECEP20160019
• http://europa.eu/rapid/press-release_IP-16-3010_nl.htm
• https://edri.org/
• http://www.europeandigitalmediaassociation.org/pdfs/latest_news/EDIMA%20resp
onse%20to%20proposal%20on%20copyright%20in%20DSM.pdf
• http://www.authorsocieties.eu/mediaroom/234/33/Transfer-of-value-explained
• http://www.politico.eu/wp-content/uploads/2016/06/Letter-transfer-of-value-20-
06-2016-envoi.pdf
• http://www.ifrro.org/content/58-members-european-parliament-sign-open-letter-
liability-online-platforms
• http://www.authorsocieties.eu/uploads/Make%20the%20Internet%20Fair%20for%
20Creators%2011.07.2016%20.pdf
• http://www.authorsocieties.eu/mediaroom/257/33/Creators-tell-the-Commission-
enough-is-enough
• http://www.fep-fee.eu/Press-Release-Geo-Blocking-and
• https://digitalnewsinitiative.com/dni-fund/
• http://www.digitaleurope.org/DesktopModules/Bring2mind/DMX/Download.aspx?
Command=Core_Download&EntryId=2354&language=en-
US&PortalId=0&TabId=353
• http://ec.europa.eu/growth/industry/intellectual-property/enforcement_nl
• http://curia.europa.eu/juris/document/document.jsf?text=&docid=185576&pageIn
dex=0&doclang=NL&mode=req&dir=&occ=first&part=1&cid=505499(C362/14)
• https://www.law.cornell.edu/uscode/text/17/512
• http://www.beuc.eu/publications/beuc-x-2016-130_are_2016_copyright_package_-
_beucs_viewpoint_on_art._13_of_proposed_copyright_directive.pdf
• http://eur-lex.europa.eu/legal-
content/NL/TXT/HTML/?uri=CELEX:12012P/TXT&from=en
• https://edri.org/files/copyright/copyright_proposal_article13.pdf
• https://ec.europa.eu/digital-single-market/en/news/impact-assessment-
modernisation-eu-copyright-rules
128
• http://www.sabam.be/sites/default/files/Nederlands/Mainmenu/SABAM/DOWNLO
AD/OTHER/rapportl_2015_nl.pdf
• http://www.finp.fr/le-fonds/
• https://www.gema.de/die-gema/publikationen/jahrbuch/
• http://jaaroverzicht.bumastemra.nl/wp-content/uploads/2016/06/BS_JV-2015_pdf-
lr.pdf
• https://societe.sacem.fr/repimg/fr/live/v4/La-
Sacem/Ressources_presse/Rapport_activite/Sacem_rapport_activite_2015.pdf
• http://old.akka-laa.lv/eng/
• http://economie.fgov.be/nl/ondernemingen/Intellectuele_Eigendom/auteursrecht/
Bescherming_door_auteursrecht/Collectieve_beheersvennootschappen/#.WJhtRBR
5DgI
• http://www.jam.be
• http://www.sabam.be/nl/sabam/wie-zijn-we
• http://www.sofam.be/nl/35/Voor-visuele-kunstenaars
• http://www.sabam.be/nl/sabam/wie-zijn-we
• http://www.sabam.be/sites/default/files/Nederlands/Mainmenu/SABAM/DOWNLO
AD/OTHER/statuten2017.pdf
• http://www.sabam.be/sites/default/files/Nederlands/Mainmenu/SABAM/DOWNLO
AD/OTHER/rapportl_2015_nl.pdf
• https://www.gema.de/die-gema/publikationen/jahrbuch/
• http://europa.eu/youreurope/citizens/consumers/telecoms-internet/mobile-
roaming-costs/index_nl.htm
• http://curia.europa.eu/juris/document/document.jsf?text=&docid=187646&pageIn
dex=0&doclang=NL&mode=req&dir=&occ=first&part=1&cid=82220
• http://www.auteursrechtensamenleving.be/themadossiers/hervorming-
auteursrecht/
• http://creativityworks.eu/wp-content/uploads/2017/05/AV-sector-411-signatory-
call-to-action-on-territoriality.pdf
129