DE KNOPEN VAN HET VAK Nascholing Antwerpen 4 oktober 2004 Joke Maex.
-
Upload
jonathan-aalderink -
Category
Documents
-
view
214 -
download
0
Transcript of DE KNOPEN VAN HET VAK Nascholing Antwerpen 4 oktober 2004 Joke Maex.
![Page 1: DE KNOPEN VAN HET VAK Nascholing Antwerpen 4 oktober 2004 Joke Maex.](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022052619/5551a0ed4979591f3c8b6393/html5/thumbnails/1.jpg)
DE KNOPEN VAN HET VAK
Nascholing Antwerpen
4 oktober 2004
Joke Maex
![Page 2: DE KNOPEN VAN HET VAK Nascholing Antwerpen 4 oktober 2004 Joke Maex.](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022052619/5551a0ed4979591f3c8b6393/html5/thumbnails/2.jpg)
OPZET
• Vergelijking oude – nieuwe leerplan
- Een nieuwe visie op leren
- Een nieuwe theologie
- Een nieuwe godsdienstpedagogiek
• Illustratie vanuit een ‘in de kijker’ op www.godsdienstonderwijs.be
![Page 3: DE KNOPEN VAN HET VAK Nascholing Antwerpen 4 oktober 2004 Joke Maex.](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022052619/5551a0ed4979591f3c8b6393/html5/thumbnails/3.jpg)
EEN NIEUWE VISIE OP LEREN
![Page 4: DE KNOPEN VAN HET VAK Nascholing Antwerpen 4 oktober 2004 Joke Maex.](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022052619/5551a0ed4979591f3c8b6393/html5/thumbnails/4.jpg)
Oude opvatting van leren
• Cognitivisme
• Leerling als informatieverwerker
• Cognitieve voorkennis en ontwikkeling
• Productgericht: belang van kennisoverdracht volgens schema input–mentaal proces–output
• Receptief en repetitief leren (productevaluatie)
leerprocessen en leerresultaten
![Page 5: DE KNOPEN VAN HET VAK Nascholing Antwerpen 4 oktober 2004 Joke Maex.](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022052619/5551a0ed4979591f3c8b6393/html5/thumbnails/5.jpg)
Cognitivisme
• Uitgangspunt: leerling als actieve informatie-verwerker (belang van mentale processen)
• Doel: verwerken en integreren van informatie (kennisreproductie) en het kunnen toepassen in andere situaties (belang van basisinzichten)
• Leeromgeving: goed gestructureerde lessen, aansluitend bij en voortbouwend op reeds opgedane kennis en ontwikkelingsfase
![Page 6: DE KNOPEN VAN HET VAK Nascholing Antwerpen 4 oktober 2004 Joke Maex.](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022052619/5551a0ed4979591f3c8b6393/html5/thumbnails/6.jpg)
Cognitivisme en onderwijs
• Algemene doelstelling van onderwijs:
“Onderwijzen heeft o.m. tot doel de leerlingen toe te rusten met de
intellectuele capaciteiten om zelfstandig en kritisch de wereld en zichzelf te
exploreren.”(J. Lowyck)
![Page 7: DE KNOPEN VAN HET VAK Nascholing Antwerpen 4 oktober 2004 Joke Maex.](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022052619/5551a0ed4979591f3c8b6393/html5/thumbnails/7.jpg)
CARTOON
![Page 8: DE KNOPEN VAN HET VAK Nascholing Antwerpen 4 oktober 2004 Joke Maex.](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022052619/5551a0ed4979591f3c8b6393/html5/thumbnails/8.jpg)
Nieuwe opvatting van leren
• Constructivisme• Leerling als subject van eigen leerproces• Leren leren; begeleid zelfstandig leren; actief
probleemoplossend leren; coöperatief leren• Procesgericht: kennis als proces van
betekenis(d/re)constructie (schema: input-interpretatieve filter-output)
• Het belang van voorkennis als leeromgeving (beginsituatie)
![Page 9: DE KNOPEN VAN HET VAK Nascholing Antwerpen 4 oktober 2004 Joke Maex.](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022052619/5551a0ed4979591f3c8b6393/html5/thumbnails/9.jpg)
Constructivisme
• Uitgangspunt: leerling als interpretatief subject
• Doel: aanwezige interpretatiekaders activeren, uitbreiden, corrigeren (kennis(d/re)constructie) informatieverwerving- en verwerking
• Leeromgeving: klasgroep als hermeneutisch veld waar leerlingen van en aan elkaar kunnen leren, begeleid door leerkracht
![Page 10: DE KNOPEN VAN HET VAK Nascholing Antwerpen 4 oktober 2004 Joke Maex.](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022052619/5551a0ed4979591f3c8b6393/html5/thumbnails/10.jpg)
Constructivisme en onderwijs
• Algemene doelstelling van onderwijs:
“Leren is wezenlijk het koppelen van nieuwe informatie aan bestaande voorkennis; het is het construeren van representaties met behulp van reeds aanwezige representaties.”
(W. van Walstijn)
![Page 11: DE KNOPEN VAN HET VAK Nascholing Antwerpen 4 oktober 2004 Joke Maex.](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022052619/5551a0ed4979591f3c8b6393/html5/thumbnails/11.jpg)
Verschuiving van de te leren inhoud naar het leren zelf
![Page 12: DE KNOPEN VAN HET VAK Nascholing Antwerpen 4 oktober 2004 Joke Maex.](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022052619/5551a0ed4979591f3c8b6393/html5/thumbnails/12.jpg)
CARTOON
![Page 13: DE KNOPEN VAN HET VAK Nascholing Antwerpen 4 oktober 2004 Joke Maex.](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022052619/5551a0ed4979591f3c8b6393/html5/thumbnails/13.jpg)
NIEUWE THEOLOGIE
![Page 14: DE KNOPEN VAN HET VAK Nascholing Antwerpen 4 oktober 2004 Joke Maex.](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022052619/5551a0ed4979591f3c8b6393/html5/thumbnails/14.jpg)
OUDE THEOLOGISCHE OPVATTING
• Context van secularisering: groeiende kloof tussen ervaringen leerlingen – christelijke traditie
• Mono-correlatie: subject als gericht op religiositeit (P. Tillich)
• Uniperspectivistische hermeneutiek: harmonie- en continïteitsgedachte
![Page 15: DE KNOPEN VAN HET VAK Nascholing Antwerpen 4 oktober 2004 Joke Maex.](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022052619/5551a0ed4979591f3c8b6393/html5/thumbnails/15.jpg)
CARTOON
![Page 16: DE KNOPEN VAN HET VAK Nascholing Antwerpen 4 oktober 2004 Joke Maex.](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022052619/5551a0ed4979591f3c8b6393/html5/thumbnails/16.jpg)
NIEUWE THEOLOGISCHE OPVATTING
• Schatplichtig aan de oude• Context van levensbeschouwelijke
pluralisering en de-traditionalisering• Mens als levensbeschouwelijk wezen• Narratieve hermeneutiek: zelf en de ander (P.
Ricoeur)• Multiperspectivistische hermeneutiek vanuit
voorkeursoptie voor de christelijke traditie
![Page 17: DE KNOPEN VAN HET VAK Nascholing Antwerpen 4 oktober 2004 Joke Maex.](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022052619/5551a0ed4979591f3c8b6393/html5/thumbnails/17.jpg)
CARTOON
![Page 18: DE KNOPEN VAN HET VAK Nascholing Antwerpen 4 oktober 2004 Joke Maex.](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022052619/5551a0ed4979591f3c8b6393/html5/thumbnails/18.jpg)
Verschuiving van continuïteits- naar dis-
continuïteitsgedachte met aandacht voor verhaal van de ander als uitdagend voor mijn
verhaal
![Page 19: DE KNOPEN VAN HET VAK Nascholing Antwerpen 4 oktober 2004 Joke Maex.](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022052619/5551a0ed4979591f3c8b6393/html5/thumbnails/19.jpg)
EEN NIEUWE GODSDIENSTPEDAGOGIEK
![Page 20: DE KNOPEN VAN HET VAK Nascholing Antwerpen 4 oktober 2004 Joke Maex.](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022052619/5551a0ed4979591f3c8b6393/html5/thumbnails/20.jpg)
HERMENEUTISCH-COMMUNICATIEF
• Narratieve identiteit
• Klasgroep als hermeneutisch veld
• Hermeneutische knooppunten
• Hermeneutisch leerproces
• Communicatie als constitutief voor het onderwijsleerproces
![Page 21: DE KNOPEN VAN HET VAK Nascholing Antwerpen 4 oktober 2004 Joke Maex.](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022052619/5551a0ed4979591f3c8b6393/html5/thumbnails/21.jpg)
HET OUDE LEERPLAN
• Leerplan per jaar
• Context van secularisering
• Godsdienstonderricht als schoolvak
• Exemplarisch onderricht
• Existentiële catechese
• Schoolcatechese als leren gelovend mens worden
![Page 22: DE KNOPEN VAN HET VAK Nascholing Antwerpen 4 oktober 2004 Joke Maex.](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022052619/5551a0ed4979591f3c8b6393/html5/thumbnails/22.jpg)
BASISDOELSTELLINGEN• Geen algemene basisdoelstelling
• Geloofswaarheden van de kerk doorgeven
• Vroomheidspraktijken en acten van geloof, hoop, liefde en berouw inoefenen
• Bijbel en zijn invloed op wereldgeschiedenis inleiden
• Theologisch reflecteren over geloof
• Informeren over godsdiensten
![Page 23: DE KNOPEN VAN HET VAK Nascholing Antwerpen 4 oktober 2004 Joke Maex.](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022052619/5551a0ed4979591f3c8b6393/html5/thumbnails/23.jpg)
BASISDOELSTELLINGEN
• Ruimte scheppen voor gelovend mensworden
• Vertrouwd maken met de religieuze dimensie van het leven
• Zich evangelisch engageren voor een betere wereld.
doelstellingen zijn cognitivistisch geformuleerd, maar beperken zich
niet tot cognitieve doelstellingen
![Page 24: DE KNOPEN VAN HET VAK Nascholing Antwerpen 4 oktober 2004 Joke Maex.](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022052619/5551a0ed4979591f3c8b6393/html5/thumbnails/24.jpg)
DE LEERLINGEN
• Weinig homogene (christelijke) groep: sommigen vijandig, anderen onverschillig, velen rustig gelovend, enkelen geëngageerd
• Continuïteit met geloofsopvoeding thuis
• Subject in ontwikkeling (veel aandacht voor ontwikkelingspsychologie)
![Page 25: DE KNOPEN VAN HET VAK Nascholing Antwerpen 4 oktober 2004 Joke Maex.](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022052619/5551a0ed4979591f3c8b6393/html5/thumbnails/25.jpg)
DE LEERKRACHT
• Getuigend/overtuigende gelovige (persoonlijke verkondiging van de christelijke traditie, belang v/d houding)
• Informatieverstrekker (overdracht) met aan-dacht voor de zelfwerkzaamheid v/d leerling
• Gelijkwaardige gesprekspartner
• Evaluator (belang van de controle achteraf)
![Page 26: DE KNOPEN VAN HET VAK Nascholing Antwerpen 4 oktober 2004 Joke Maex.](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022052619/5551a0ed4979591f3c8b6393/html5/thumbnails/26.jpg)
STRUCTUUR
• Hoofdlijn (normatief) en uitwerking
• Hoofdlijn: optiek, samenvatting leerinhoud, overzicht en doelstellingen
• Uitwerking: uitgewerkte beginsituatie, doel-stellingen, uit te werken leerstof (existentieel/ verdiepend/heils-historisch/engagerend) per leseenheid
• Onderscheid eerste en tweede – derde graad
![Page 27: DE KNOPEN VAN HET VAK Nascholing Antwerpen 4 oktober 2004 Joke Maex.](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022052619/5551a0ed4979591f3c8b6393/html5/thumbnails/27.jpg)
THEOLOGIE EN PEDAGOGIE
• Cognitivisme: sterke aandacht voor doelstellingen, leerstof aangepast aan doelstellingen, belang van evaluatie
• Correlatie: belang van ervaringen van de leerlingen, existentieel gekoppeld aan de christelijke traditie in zijn volheid
![Page 28: DE KNOPEN VAN HET VAK Nascholing Antwerpen 4 oktober 2004 Joke Maex.](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022052619/5551a0ed4979591f3c8b6393/html5/thumbnails/28.jpg)
HET NIEUWE LEERPLAN
• Raamplan
• Context van radicale pluralisering, de-traditionalisering en nieuwe spiritualiteit
• Belang van de dubbele beginsituatie
• Narratieve benadering
• Communicatief proces
• Proces- en productevaluatie
![Page 29: DE KNOPEN VAN HET VAK Nascholing Antwerpen 4 oktober 2004 Joke Maex.](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022052619/5551a0ed4979591f3c8b6393/html5/thumbnails/29.jpg)
BASISDOELSTELLINGEN
• Bewust worden en levensbeschouwelijk uitge-daagd weten door levensbeschouwelijke pluraliteit
• Zinaanbod van christelijk geloof kennen en situeren in context van pluraliteit
• Levensbeschouwelijke identiteitsvorming in dialoog met christelijke traditie en levens-beschouwelijke pluraliteit
![Page 30: DE KNOPEN VAN HET VAK Nascholing Antwerpen 4 oktober 2004 Joke Maex.](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022052619/5551a0ed4979591f3c8b6393/html5/thumbnails/30.jpg)
DE LEERLINGEN
• Beginsituatie: kind van zijn/haar tijd
• Christen, moslim, atheïst, bricoleur; gelovige (25,43%); ongelovige (37,94%); twijfelend gelovige (36,62%)
• Actieve betrokkenheid in een interactief zingevingsproces
• Informatiebron
![Page 31: DE KNOPEN VAN HET VAK Nascholing Antwerpen 4 oktober 2004 Joke Maex.](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022052619/5551a0ed4979591f3c8b6393/html5/thumbnails/31.jpg)
DE LEERKRACHT
• Getuige als gelovige
• Theologisch en pedagogisch specialist
• Moderator van het levensbeschouwelijk interactieproces
• Duizendpoot met nood aan ondersteuning
![Page 32: DE KNOPEN VAN HET VAK Nascholing Antwerpen 4 oktober 2004 Joke Maex.](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022052619/5551a0ed4979591f3c8b6393/html5/thumbnails/32.jpg)
STRUCTUUR
• Doelstellingen: 3 normatieve basisdoelstelling-en voor het hele secundair onderwijs; kern-doelen per graad; terreindoelen per jaar
• Terreinen of levendomeinen per graad; gekoppeld aan terreindoelen
• Ingrediënten ter verrijking v/d leeromgeving
• Wenken als suggesties
![Page 33: DE KNOPEN VAN HET VAK Nascholing Antwerpen 4 oktober 2004 Joke Maex.](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022052619/5551a0ed4979591f3c8b6393/html5/thumbnails/33.jpg)
THEOLOGIE EN PEDAGOGIE
• Levensbeschouwelijke bedachtzaamheid: vorming van een persoonlijk levens-beschouwelijk interpretatiekader
• Narratieve hermeneutiek: van de mens als religieus wezen naar de mens als inter-pretatief wezen en van een uni-perspectivistische naar een multi-perspectivistische hermeneutiek
![Page 34: DE KNOPEN VAN HET VAK Nascholing Antwerpen 4 oktober 2004 Joke Maex.](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022052619/5551a0ed4979591f3c8b6393/html5/thumbnails/34.jpg)
PRAKTIJKVOORBEELD
In de kijker omtrent zelfdoding
![Page 35: DE KNOPEN VAN HET VAK Nascholing Antwerpen 4 oktober 2004 Joke Maex.](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022052619/5551a0ed4979591f3c8b6393/html5/thumbnails/35.jpg)
STRUCTUUR IDK
• Beginsituatie• Hermeneutische knooppunten• Aanknopingspunten bij het leerplan• Achtergrondinformatie en basisliteratuur• Lesimpulsen• Didactische suggesties• Reacties en ervaringen collega’s
![Page 36: DE KNOPEN VAN HET VAK Nascholing Antwerpen 4 oktober 2004 Joke Maex.](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022052619/5551a0ed4979591f3c8b6393/html5/thumbnails/36.jpg)
STRUCTUUR V/E SCHOOL-CATECHETISCH PAKKET
• Beginsituatie
• Doelstellingen
• Inhoudsselectie, basisideeën, structurerende inzichten (bordschema’s)
• Didactische werkvormen
• Leermiddelen
• Toetsen en evaluatie
![Page 37: DE KNOPEN VAN HET VAK Nascholing Antwerpen 4 oktober 2004 Joke Maex.](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022052619/5551a0ed4979591f3c8b6393/html5/thumbnails/37.jpg)
BEGINSITUATIE
• Belang van de maatschappelijke context
• Aandacht voor onderwerp in de media
• Aandacht voor verschillende godsdiensten en levensbeschouwingen
• Aandacht voor jongeren
![Page 38: DE KNOPEN VAN HET VAK Nascholing Antwerpen 4 oktober 2004 Joke Maex.](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022052619/5551a0ed4979591f3c8b6393/html5/thumbnails/38.jpg)
HERMENEUTISCHE KNOOPPUTEN
• Interpretatieconflicten:
- maatschappelijk
- theologisch
- in de klas
• Aansluiten bij aanwezig voorkennis
![Page 39: DE KNOPEN VAN HET VAK Nascholing Antwerpen 4 oktober 2004 Joke Maex.](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022052619/5551a0ed4979591f3c8b6393/html5/thumbnails/39.jpg)
AANKNOPING BIJ LEERPLAN
• Aandacht voor de verschillende graden
• Aandacht voor de verschillende richtingen
• Trefwoorden
![Page 40: DE KNOPEN VAN HET VAK Nascholing Antwerpen 4 oktober 2004 Joke Maex.](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022052619/5551a0ed4979591f3c8b6393/html5/thumbnails/40.jpg)
ACHTERGRONDINFORMATIE EN BASISLITERATUUR
• Bedoeld voor de leerkracht (expert)
• Aansluiting bij hermeneutische knooppunten
• Vanuit multiperspectivistisch-hermeneutisch oogpunt geselecteerd
![Page 41: DE KNOPEN VAN HET VAK Nascholing Antwerpen 4 oktober 2004 Joke Maex.](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022052619/5551a0ed4979591f3c8b6393/html5/thumbnails/41.jpg)
LESIMPULSEN EN DIDACTISCHE SUGGESTIE
• Onderling gelinkt
• Aandacht voor levensbeschouwelijke pluraliteit
• Materiaal voor alle jaren en richtingen
• Thematisch ingevuld
• Theologisch en/of levenbetrokken
![Page 42: DE KNOPEN VAN HET VAK Nascholing Antwerpen 4 oktober 2004 Joke Maex.](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022052619/5551a0ed4979591f3c8b6393/html5/thumbnails/42.jpg)
REACTIES
• Mogelijkheid tot posten van persoonlijke ervaringen
• Vaak uitbreidende informatie
• Eén van de vele gespreksfora
![Page 43: DE KNOPEN VAN HET VAK Nascholing Antwerpen 4 oktober 2004 Joke Maex.](https://reader034.fdocument.pub/reader034/viewer/2022052619/5551a0ed4979591f3c8b6393/html5/thumbnails/43.jpg)
BIBLIOGRAFIE• J. Maex, Een hermeneutisch-communicatief concept vakdidactiek
godsdienst, in D. Pollefeyt (red.), Leren aan de werkelijkheid. Geloofs-communicatie in een wereld van verschil, Leuven, Acco, 2003, 67-80.
• J. Maex, Bijbel en rituelen in het vak rooms-katholieke godsdienst: een probleem?, in P. Kevers & J. Maex, Toekomst voor verhalen en rituelen?,Leuven, 2005. (te verschijnen)
• D. Pollefeyt, D. Hutsebaut, H. Lombaerts, M. Devlieger, A. Dillen, J. Maex, W. Smit, Godsdienstonderwijs uitgedaagd. Jongeren en (inter)-levensbeschouwelijke vorming in gezin en onderwijs, Leuven, Peeters, 2004.
• D. Pollefeyt; H. Lombaerts, Hermeneutics and Religious Education, Leuven, Peeters, 2004. (in druk)
• D. Pollefeyt, Uittocht en utopie. Een godsdienstpedagogiek voor een interreligieuze en interlevensbeschouwelijke wereld, L. Braekmans (red.), Het schoolvak godsdienst, Antwerpen, 2004 (in druk).