De financiën van de Waalse gemeenten...Voor de Waalse gemeenten komen uit de begrotingen voor 2013...

19

Lokale financiën | De financiën van de Waalse gemeenten | Augustus 2013

De financiën van de Waalse gemeenten

Voor de Waalse gemeenten komen uit de begrotingen voor 2013 en de rekeningen over 2011de volgende grote trends in de evolutie globaal naar voren:

een relatief matige stijging van de totale gewone uitgaven in 2013 (+3,0 %, als men geenrekening houdt met de aangelegde voorzieningen), in overeenstemming met de jaarlijksetoename die werd opgetekend tijdens de vorige gemeentelijke bestuursperiode;de invloed van de eerste gevolgen van de pensioenhervorming voor het statutair personeel(hoger bijdragepercentage) op de stijging van de personeelsuitgaven, maar die gedeeltelijkdoorwerken in de dienstjaren daarvoor;een vertraging van de stijging van de toelagen aan het OCMW en aan de politiezone in 2013in vergelijking met de gestage toename van de voorbije jaren;de toename van de gemeentebelastingen (+3,4 %) in 2013 kan in grotere mate wordentoegeschreven aan de toename van de specifiek lokale belastingen (+5,3 %) veeleer danaan de “aanvullende” belastingen (personenbelasting, onroerende voorheffing) waarvan deaanslagvoet globaal genomen zeer stabiel is gebleven;de sterkere stijging van de lokale belastingen is vooral toe te schrijven aan de evolutie vande belastingen op afval in het kader van de toepassing van de echte kosten;bij de eigen middelen een verdere daling van de financiële opbrengsten die wordt gecom-penseerd door een stijging van de ontvangsten uit prestaties;zoals traditioneel wordt waargenomen tijdens het eerste begrotingsjaar van de gemeente-lijke bestuursperiode, een aanzienlijke terugval van de investeringsprojecten (-16,5 %) invergelijking met het niveau van 2012 (verkiezingsjaar);saldo eigen dienstjaar bijna in evenwicht (-0,2 % van de gewone ontvangsten), maar ietwatgeflatteerd doordat in grote mate een beroep werd gedaan op voorzieningen en doordatde stijging van de pensioenlasten gedeeltelijk werd aangerekend op de vorige dienstjaren;een verslechtering met meer dan 100 miljoen EUR van het overschot voor het algemeentotaal (van 5,2 % van de gewone ontvangsten in 2013, tegen 7,4 % in 2012);een globaal genomen stabiele gemeenteschuld, nl. 5 miljard EUR, wat neerkomt op eenschuldgraad van gemiddeld 1 455 EUR per inwoner.

besturen verzwakt, die zich daardoor genoodzaakt zagenbudgettaire saneringsmaatregelen te nemen om te zor-gen voor een duurzaam herstel van het begrotingseven-wicht en om te voldoen aan de steeds strengere Euro-pese eisen. De nieuwe gemeentelijke bestuursperiodebegint dan ook onder een minder gunstig gesternte,wat kan leiden tot het ondergraven van de groei van demeeste financieringsbronnen, en daarentegen druk uit-oefent op bepaalde uitgaven (sociale bijstand, veilig-heid …). Die moeilijkheden worden overigens benadruktdoor factoren van onzekerheid die te maken hebbenmet bepaalde aan de gang zijnde hervormingen (nieu-we regels inzake lokale governance, boekhouding, pen-sioenen, institutionele hervormingen enz.).

Dit is een bijzonder moeilijke omgeving voor een aan-tal Waalse gemeenten, waarvoor tal van sociaalecono-mische indicatoren (zoals de rijkdomindex, de werkloos-heid, het aantal leefloners enz.) al minder goed scorendan het gemiddelde van het land. Op lokaal vlak hebbende recente bedrijfsherstructureringen of -sluitingen definanciële problemen nog versterkt en staan ze het halenvan een begrotingsevenwicht nog meer in de weg.

Tegen die achtergrond en in het vooruitzicht van deeerstvolgende concrete uitvoering van de staatsher-vorming en de geleidelijke uitvoering van de financie-ringswet, vormen de economische herstructureringen de ruimtelijke ontwikkeling zeer zeker belangrijkedoelstellingen voor de gemeenten en hun OCMW’s enhun burgers in het algemeen.

• De Waalse gemeenten beschikken over aanzienlijkenatuurlijke rijkdommen (water, bossen, beschikbareruimte, toeristisch potentieel enz.) die de milieugebon-den uitdagingen en het beheer van het grondgebiedcentraal plaatsen in de gemeentepolitiek.Voor het beleid op het vlak van de ruimtelijke ordeningmoet immers een territoriaal evenwicht worden gevon-den tussen de aangroei van de bevolking en de plaatsvan de woningen en de lokale openbare voorzieningen,de spreiding van de bewoning (landelijk en stedelijkgebied) en het gebruik van de ruimte voor onder meerde economische activiteiten.De gemeenten zijn de eersterangsactoren op lokaalniveau voor de implementatie op hun grondgebied vanhet gewestelijk en het federaal beleid op het vlak vanenergieverbruik, mobiliteit, afvalbeheer of grondstof-fen en water. Ze kunnen eveneens aan de hand vanhun eigen beleidskeuzes een voorbeeldfunctie hebben

20


1. Sociaaleconomische context

De Waalse gemeenten vormen een uiterst verscheidengemeentelijk weefsel in een gewest dat zelf bepaalde spe-cifieke kenmerken vertoont. Tussen de krachtlijnen diegeregeld naar voren komen uit de rekenstaten of de regio-nale analyses1, vermelden we:

• Een demografische dynamiek die aan de ene kantgekenmerkt wordt door een toename van de bevolkingdie voornamelijk wordt gevoed door de migratiebalans,en aan de andere kant door de vergrijzing van de bevol-king als gevolg van een hogere levensverwachting, als-ook door de massale aangroei van de derde leeftijd doorde babyboomgeneratie. De grotere vruchtbaarheid ende hogere netto-immigratie dragen enigszins bij tot devertraging van de veroudering in vergelijking met devorige projecties, maar dat neemt niet weg dat dedemografische indicatoren wijzen op een duidelijke ver-grijzing van de bevolking tegen 2060. De vergrijzings-coëfficiënt, d.w.z. het aandeel van de 65-plussers invergelijking met de min-15-jarigen, bedraagt 94,4 %in 2012, d.i. een stijging met 3,7 % in vergelijking met2002. Op basis van de prognoses van het Federal Plan-bureau zou die coëfficiënt in 2015 voor Wallonië gemid-deld uitkomen op 98,8 %. In 2030 zou hij uitkomen op130,1 % en in 2060 op 160,4 %. De vergrijzingsinten-siteit, d.w.z. het aandeel van de 80-plussers in verge-lijking met de 65-plussers bedraagt 30,8 % in 2012, d.i.een stijging met 8,1 % in vergelijking met 2002. Eenander belangrijk aspect heeft betrekking op de toena-me van het aantal alleenstaanden en eenoudergezin-nen, die gepaard gaat met een aanhoudende daling vande gemiddelde omvang van de gezinnen2. Die evolutieszullen hun invloed hebben op de gemeentefinanciën,zowel voor hun werkmiddelen (onder meer de lageruitvallende belastinginkomsten) als voor hun uitgaven(nieuwe vormen van bijstand aan personen, uitbreidingen modernisering van de rusthuizen, aanpassing vande infrastructuur enz.). Tegemoetkomen aan de uitda-gingen van de vergrijzing van de bevolking houdt even-eens in dat men moet nadenken over de aanpassingvan alle lokale beleidsaspecten (huisvesting, mobili-teit, vrije tijd, inrichting van de openbare ruimten ende openbare dienstverlening).

• De eerste begrotingsoefening van deze nieuwegemeentelijke bestuursperiode staat in het teken vande continuïteit van de voorbije drie jaar, die in grotemate de gevolgen zullen dragen van de economischeen financiële crisis met een omvang die nagenoegzonder voorgaande is. De overheidsschuldencrisis diedaaruit is voortgevloeid, heeft eveneens alle openbare

1 Werkzaamheden van de Conférence permanente pour le développement terri-torial (CPDT) 15 en studies van het Institut wallon de l’évaluation, de la prospec-tive et de la statistique (IWEPS).

2 Colloquium van de CPDT. Territoires wallons: Horizons 2040.

voor de administratie, maar ze kunnen ook zorgen voorbesparingen m.b.t. de lokale openbare uitgaven.

• Ten slotte wordt het Waalse Gewest gekenmerkt dooreen grote verscheidenheid van het gemeentelijkweefsel met zowel sterk verstedelijkte als meer lande-lijke of residentiële gebieden die aan elkaar grenzen.De Waalse gemeenten vertonen eveneens grote ver-schillen op sociaaleconomisch vlak (inkomensniveau,werkloosheid enz.). De 65 gemeenten met minder dan5 000 inwoners, voornamelijk in landelijke gebieden,geven in de begroting 2013 een bedrag aan gewoneontvangsten te zien van 294 miljoen EUR (1 282 EURper inwoner), terwijl de grootsteden (meer dan 50 000inwoners) beschikken over een bedrag van 1 282 mil-joen EUR aan gewone ontvangsten voor het eigendienstjaar, dat is 1 954 EUR per inwoner. De drie ste-den met meer dan 100 000 inwoners laten het hoog-ste niveau van gewone ontvangsten voor het eigendienstjaar optekenen met 2 327 EUR per inwoner. Omdie verscheidenheid op gemeentelijk vlak te kunnenweergeven, zonder op individuele situaties in te gaan,heeft Belfius een sociaaleconomische typologie van degemeenten uitgewerkt3. Die typologie is vooral bedoeldom gemeenten in vergelijkbare sociaaleconomischeomgevingen onder te brengen in zo homogeen moge-lijke klassen, en een relevant nieuw referentiekader uit

te werken om de financiële situaties van de gemeentenmet elkaar te vergelijken en toe te lichten4.In het Waalse Gewest konden op basis van de herclas-sificatieoefening 14 clusters worden gedefinieerd, diezijn onderverdeeld in 7 grote sociaaleconomische cate-gorieën (grafiek 1).

De financiële gegevens van de begrotingen voor 2013werden ingezameld via de jaarlijkse enquête, waaraan nietminder dan 211 op 262 gemeenten hebben deelgenomen.Ze vertegenwoordigen 83,9 % van de Waalse bevolking.Voor de ontbrekende gemeenten werd een extrapolatie uit-gevoerd. Die uitstekende responsgraad stelt ons in staatde voornaamste trends te zien in de evolutie van het eerstedienstjaar van de nieuwe gemeentelijke bestuursperiode.

De studie berust eveneens op de financiële staten in elek-tronisch formaat (“synthèse des informations compta-bles” afgekort tot “SIC”) die worden gegenereerd door desoftware eComptes5. Daarmee kunnen de ontvangst- enuitgavenelementen meer in detail worden geanalyseerdop basis van steekproeven van de beschikbare gegevens.

21


Grafiek 1 Sociaaleconomische categorieën van het Waalse Gewest

Centrumgemeenten

Gemeenten met een concentratie van economische activiteit

Woongemeenten

Landelijke gemeenten

Semistedelijke of agglomeratiegemeenten

Andere centrumgemeenten

Grote steden

3 Lokale financiën – augustus 2007 (heruitgave 2013) – Sociaaleconomische typo-logie van de gemeenten, www.belfius.be/onzestudies, Themastudies.

4 Belfius www.belfius.be/onzestudies.5 Het SIC-bestand is een elektronische versie van de begroting, de rekening en de

balans “papier” afkomstig van de software eComptes, die werd ontwikkeld doorhet Waalse Gewest.

de voorbije twee dienstjaren, alsook tijdens de vorigebestuursperiode (2007-2012). De uitgaven voor het eigendienstjaar komen uit op 4 857 miljoen EUR in de begrotingvan 2013, d.w.z. 1 370 EUR per inwoner, alsook een groeivan 6,3 % in vergelijking met het vorige dienstjaar (tabel 1).

De uitgaven laten begin 2013 schijnbaar een zeer sterketoename optekenen. Die situatie wordt evenwel in hoofd-zaak beïnvloed door de uitzonderlijk hoge overboekingenvoor werkingsuitgaven, nl. van 3,5 miljoen EUR in 2012tot 156 miljoen EUR in 2013. Die bedragen houden voor-namelijk verband met voorzieningen die werden aangelegdtot dekking van bepaalde pensioenlasten. Als we geenrekening houden met die overboekingen voor werkings-uitgaven, bedraagt de toename van de uitgaven van deWaalse gemeenten 3,0 %, dat is iets onder de evolutie opnationaal niveau en conform het gemiddelde dat werdberekend over de bestuursperiode 2007-2012.

De personeelsuitgaven vertegenwoordigen 41,4 % van detotale uitgaven voor het eigen dienstjaar zonder overboe-kingen voor werkingsuitgaven (grafiek 2). Die vormen deeerste uitgavenpost voor de begroting van 2013. Met29,1 % van de totale uitgaven zijn de overboekingen vande gemeente naar andere entiteiten de tweede groteuitgavenpost.

Evolutie van de nettolasten van de Waalsegemeenten per functie (Begrotingen 2011-2012)

De nettolasten per grote functie van de gemeentebegro-ting worden verkregen door de totale uitgaven van elkefunctie af te trekken van de totale ontvangsten voor die-zelfde functie. Terwijl de gewone ontvangsten doorgaansafhangen van de algemene financiering, d.w.z. van de nietaanrekenbare functies (fiscaliteit en fondsen), zijn degemeente-uitgaven sterker gespreid bij de functionelegroepen (grafiek 3). De functie “algemeen bestuur” geefteen aanzienlijke toename te zien in vergelijking met vorigjaar. Het is immers in die functie dat we het hoogste aan-

22


2. De gewone uitgaven

De gewone uitgaven van het eigen dienstjaar die degemeenten zullen moeten doen tijdens dit eerste jaar vande gemeentelijke bestuursperiode, komen uit op 4 857 mil-joen EUR, dat is 1 370 EUR gemiddeld per inwoner. Afhan-kelijk van de gemeente die wordt gerangschikt per sociaal-economische categorie, kunnen grote verschillen naarvoren komen. Zodoende geven de gemeenten uit de cate-gorie “residentiële gemeenten” een gemiddeld lager uit-gavenniveau te zien van 1 046 EUR per inwoner, terwijl degemeenten uit de categorie “grootsteden” hun gemiddeldniveau zien uitkomen op 1 960 EUR per inwoner, dat isnagenoeg het dubbele.

2.1. Uitgavenstructuur

De voornaamste rubrieken van de gewone uitgaven in europer inwoner op basis van de economische verdeling, biedteen overzicht van de evoluties van die begroting tijdens

548 4,2 % 2,8 % 3,5 %

227 2,8 % 2,7 % 3,3 %

386 4,2 % 3,4 % 4,5 %

121 4,9 % 2,9 % 4,0 %125 5,5 % 3,4 % 3,0 %139 2,1 % 11,8 % 6,9 %164 6,4 % 2,8 % -1,9 %

44 -24,2 % - -5,4 %

1 370 4,2 % 6,3 % 3,0 %

Personeel

Werking

Overdrachten

Toelage voor OCMWToelage voor de politiezoneOverige toelagenSchulden (financiële lasten)

Overboekingen voor werkingsuitgaven

Totale gewone uitgaven (eigen dienstjaar)

In EUR/inw. Evolutie

Gemiddelde 2007-201220132013 2012

Tabel 1 Structuur van de gewone uitgaven – Begrotingen

Grafiek 2 Structuur van de gewone uitgaven van de Waalse gemeenten – Eigen dienstjaar –Begrotingen 2013*

Personeel 41,4 %

Werking 17,1 %

Overige toelagen10,5 %

Toelage voor politiezone 9,4 %

Toelage voor OCMW9,1 %

* Zonder overboekingen voor werkingsuitgaven.

Schuld 12,4 %

deel van de personeelskosten terugvinden. We moetenechter uitkijken met de interpretatie van de resultaten,in die zin dat die gemiddelde cijfers van gemeente totgemeente sterk kunnen verschillen. De begrotingsprio-riteiten hangen af van de omvang van de gemeente, vanhet stedelijk of landelijk karakter ervan, van de dienst-verlening en van de bestaande openbare infrastructuur.

2.2. De personeelsuitgaven

Met een bedrag van 1 945 miljoen EUR (of 548 EUR perinwoner) omvatten de personeelsuitgaven de lonen vanhet gemeentepersoneel, de werkgeversbijdragen, desociale uitkeringen, de kosten voor het woon-werkverkeeren andere financiële voordelen, de bezoldiging van deburgemeester en schepenen, de presentiegelden van degemeenteraadsleden, de pensioenen van de vroegere man-datarissen en de lonen van het onderwijzend personeel.

Volgens het Planbureau zal de inflatie de spilindex van hetopenbaar ambt in 2013 niet overschrijden en komt er dusgeen nieuwe indexering met 2 % van de lonen en de socia-le uitkeringen (de laatste dateert van november 2012).

De stijging van de personeelsuitgaven na correctie met deoverboekingen voor werkingsuitgaven moet in verbandworden gebracht met de hervorming van de pensioenenvan het statutair personeel, waarin onder meer wordtvoorzien in de eerste geleidelijke stijgingen van de bijdra-gen vanaf 2012 voor alle pensioenstelsels van de lokalebesturen (wet van 24 oktober 2011, zie verder). De groeimet 2,8 % die werd opgetekend bij de Waalse gemeen-ten wordt evenwel onderschat als we rekening houdenmet de terugnemingen van voorzieningen (overboekingenvoor werkingsuitgaven en uitgaven voor de pensioenen)en met het feit dat de Waalse gemeenten de kosten voorde bijdragen aanrekenen op de vorige dienstjaren (op basisvan de aanbevelingen van de begrotingscirculaire). Als wedie boekhoudkundige impact buiten beschouwing laten,

23


ligt de stijging van de personeelsuitgaven een stuk hogerdan de 5 % voor alle Waalse gemeenten voor de begro-ting 2013.

Op basis van de statistieken van de RSZPPO waren er in2012 in de Waalse gemeentebesturen 36 495 voltijdseequivalenten tewerkgesteld. Het statutaire personeel ver-tegenwoordigt nog slechts 30,7 % van alle personeelsleden.

De wet van 24 oktober 2011, die alle pensioenstelselssamenbrengt in één enkel “gesolidariseerd pensioenfonds”voert een financieringssysteem in dat het mogelijk zalmaken de pensioenuitgaven volledig te dekken zonderjaarlijks een tekort te boeken en door bij het berekenenvan de bijdragen rekening te houden met solidariteits- enresponsabiliseringscoëfficiënten. Die nieuwe bepalingen

-50 0 50 100 150 200 250

Openbare reinheid - Stedenbouw (-0,1 %)

Sociale hulp - Gezondheidszorg(+3,6 %)

Cultuur - Erediensten (+4,4 %)

Onderwijs (+2,3 %)

Economie (-1,3 %)

Verkeer (+4,3 %)

Veiligheid (+4,5 %)

Algemeen bestuur (+6,2 %)

2012 2011

Grafiek 3 Evolutie van de nettolasten per functie – Begrotingen 2011-2012 (in EUR/inw.)

Lonen van het statutair gemeentepersoneel

1,8 %2,8 %

Lonen van het (niet) gesubsidieerdecontractueel personeel

Werkgeversbijdragen aan de RSZPPOVakantiegeldVerplaatsingskosten, vergoedingen en andere

Pensioenlasten Lonen van de gemeentelijke mandatarissenVerzekeringen en Sociale uitkeringen

Grafiek 4 Uitsplitsing van de personeelsuitgaven – Begrotingen 2012

38,7 %28,0 %11,0 %9,6 %5,0 % 3,1 %

zullen tot uiting komen in hogere bijdragen tijdens deeerstvolgende jaren, die aanzienlijk zullen wegen op degemeentebegrotingen6.

Componenten van de personeelskostenOp een steekproef van 223 gemeenten die 86,3 % van debevolking vertegenwoordigen in de begroting 2012, komende lonen voor het gemeentepersoneel uit op 69,8 % (gra-fiek 4). In de rubriek lonen is het aandeel van de lonen vanhet statutair personeel het grootst: het omvat 38,7 % vanalle personeelsuitgaven. De werkgeversbijdragen aan deRSZPPO voor alle personeelsleden belopen 11 % van detotale personeelsuitgaven. Opmerkelijk is echter ontegen-sprekelijk het aandeel van de pensioenlasten, die uitkomenop 9,6 % van de personeelsuitgaven in de begroting voor2012 en die als gevolg van de hogere bijdragen aanzien-lijk zullen stijgen in de begroting voor 2013.

2.3. De werkingsuitgaven

De werkingsuitgaven omvatten uitgaven zoals de admini-stratieve uitgaven, de kosten voor verwarming, het onder-houd van de gebouwen, informatica, diverse benodigd-heden enz. Die uitgaven komen uit op 805,7 miljoen EURvoor het dienstjaar 2013, dat is 227 EUR per inwoner. Zezijn gestegen met 2,7 % in vergelijking met het vorigedienstjaar, wat vrij stabiel is. Op basis van de beschikbaregegevens voor het boekjaar 2012 is het mogelijk de voor-naamste componenten van de werkingsuitgaven te iden-tificeren (grafiek 5). We halen het niet te verwaarlozenaandeel aan van de kosten voor energie en waterverbruiken telecommunicatie (83 miljoen EUR), en bijkomend ook

de belastingen die rechtstreeks ten laste komen van degemeente (11 miljoen EUR) alsook de kosten voor sneeuw-ruimen (7 miljoen EUR).

2.4. De overdrachtuitgaven

De overdrachtuitgaven omvatten voornamelijk de toela-gen die de gemeente meestal verplicht geeft aan publiekeactoren om hun werking te ondersteunen of hun begro-ting in evenwicht te houden. Het gaat in hoofdzaak omhet OCMW van de gemeente, de politiezone waartoe degemeente behoort, de kerkfabrieken, ziekenhuizen enz.Bovendien kan de gemeente aan privéactoren (bv. vereni-gingen) toelagen toekennen die eveneens verband hou-den met die overdrachtrubriek.

Voor het boekjaar 2013 komen de overdrachtuitgavenvoor de Waalse gemeenten uit op 1 367 miljoen EUR, d.i.386 EUR per inwoner, en 29,1 % van de totale gewone uit-gaven (zonder overdrachten voor werkingsuitgaven). Deoverdrachten lieten in 2013 evenwel een veel matigerestijging optekenen van 3,4 %, tegen 4,2 % tijdens hetvorige dienstjaar. De toelagen aan het OCMW (121 EURper inwoner) en aan de politiezone (125 EUR per inwoner)vormen 63,9 % van de totale overdrachtuitgaven van deWaalse gemeenten in de begroting 2013. Ze beliepen64,1 % tijdens het vorige dienstjaar.

Het aandeel van de toelage aan het OCMW in de totaleuitgaven vertoont echter verschillen afhankelijk van degemeente als onderdeel van haar sociaaleconomische cate-gorie. De categorie van de “landelijke gemeenten” beschiktover een gemiddeld bedrag van 99 EUR per inwoner, ter-wijl de gemeenten van de categorie van de “centrum-gemeenten” kunnen beschikken over 135 EUR per inwo-ner. Het zijn vooral de steden die meer te maken krijgenmet de gevolgen van de verarming van de bevolking.

De toelage van de politiezone, die in de begroting voor2013 is gestegen met gemiddeld 3,4 %, vertoont nogmeer uitgesproken verschillen, onder meer afhankelijkvan het landelijk of het stedelijk karakter van de gemeen-ten die er deel van uitmaken.

Tijdens de eerstvolgende jaren zullen de overdrachtuit-gaven eveneens worden beïnvloed door de gevolgen vande hervorming van de pensioenen van het statutair per-soneel bij de andere openbare actoren. Het gaat in hoofd-zaak om de geplande verhogingen van de bijdragen voor

24


Grafiek 5 Voornaamste componenten van de werkingskosten – Begrotingen 2012

Technische benodigd heden voorvoorraadbeheer 0,6 %

Aankopen voor directeconsumptie 29,9 %

Verbruik van energie,water en tele -communicatie 14,6 %

Verzekeringskosten4,2 %Belastingen ten lastevan de gemeente 1,9 %

Andere benodigd -heden en diverse

kosten 38,2 %

Ruimen van sneeuwen ijzel 1,3 %

Vergoedingen enerelonen 2,8 %

Huur, huurlasten enonderhoud 6,5 %

6 Voor meer details verwijzen we naar fiche nr. 9. Cf. Financiële uitdagingen voorde gemeenten (fiche 9: De pensioenen van de lokale ambtenaren), beschikbaarop de site www.belfius.be/onzestudies, Lokale financiën..

3.1. Structuur van de ontvangsten

De voornaamste rubrieken van de gewone ontvangsten ineuro per inwoner op basis van de economische verdeling,biedt een overzicht van de evoluties van die begroting tij-dens de voorbije twee dienstjaren, alsook tijdens de vorigebestuursperiode (2007-2012) (tabel 2).

Om de begrotingen in evenwicht te houden, zouden degemeenten idealiter moeten kunnen rekenen op een ver-gelijkbare toename van de ontvangsten zoals bij de uit-gaven. Merk op dat de gewone ontvangsten voor het eigendienstjaar in de begroting 2013 spectaculair zijn geste-gen, en zelfs een stuk boven het gemiddelde van de vorigebestuursperiode liggen. Die situatie wordt evenwel in hoofd-zaak verklaard door de overboekingen voor werkingsuit-gaven, nl. van 106 miljoen EUR in 2012 tot 262 miljoen EUR

25


Grafiek 6 Uitsplitsing van de overdrachtuitgaven – Begrotingen 2012

Toelagen aan gezinnen 6,7 %

Toelagen aan ondernemingen 0,4 %

Uitzonderlijke kostenen andere 2,6 %

Toelage voor OCMW33,4 %

Brandweer 6,4 %

Ophalen en verwerkenvan afval 7,7 %

Toelage voor politiezone 26,6 %

Overige toelagen aande openbare sector

5,6 %Veldwachters en brigadiers 7,0 %

Sociale woningen engrondbeleid 3,5 %

Grafiek 7 Voornaamste componenten van de financiële lasten voor het dienstjaar 2012

Terugbetalingen vanleningen 60,3 %

Financiële lasten voorleningen 34,2 %

Diverse financiëlekosten 5,5 %

de OCMW’s en de politiezones, maar ook voor de open-bare ziekenhuizen. Die verhogingen zullen eveneens hunweerslag hebben op de gemeentelijke toelagen.

Naast de toelagen aan het OCMW en aan de politiezone,doen de gemeenten ook nog andere overdrachtuitgaven(grafiek 6) zoals subsidies aan de intercommunales voorafvalbeheer, de brandweer en diverse toelagen voor degezinnen (hetzij rechtstreeks, hetzij onrechtstreeks viaverenigingen).

2.5. De financiële lasten

De financiële lasten, die in de begroting 2013 uitkomen op583 miljoen EUR, bestaan in hoofdzaak uit rentelastenen de kosten voor de aflossing van leningen. Ze vertegen-woordigen in de begroting van 2013 niet minder dan12,4 % van de uitgaven van de gemeenten, zonder deoverdrachten voor werkingsuitgaven. De vertraging vande groei die werd vastgesteld in de begroting van 2013in vergelijking met het dienstjaar daarvoor, kan in verbandworden gebracht met de aanzienlijke daling van de inves-teringsprojecten die werd vastgesteld tijdens het eerstedienstjaar van de nieuwe gemeentelijke bestuursperiode(zie verder).

Op basis van de gegevens die beschikbaar zijn voor hetdienstjaar 2012, bestaan de gewone schulduitgaven voormeer dan 60 % uit de jaarlijkse aflossingen voor leningen(grafiek 7).

Bij de andere rubrieken voor de schulduitgaven, vormende rentelasten de tweede grootste post.

De schulduitgaven omvatten eveneens diverse kosten,waarvan het leeuwendeel (meer dan 70 %) bestaat uit bij-dragen aan de exploitatieverliezen van de overheids -bedrijven (gemeentebedrijven, intercommunales en andereoverheidsbedrijven, onder meer in het kader van de acti-viteiten in verband met sociale woningen en huisvesting).

3. De gewone ontvangsten

Tegenover de voorziene uitgaven moeten de gemeentenzorgen voor voldoende financieringsbronnen om de begro-ting in evenwicht te houden. In onze enquête beschikkende 262 Waalse gemeenten over 4 849 miljoen EUR voorhet eigen dienstjaar in de begroting van 2013, d.w.z.1 367 EUR per inwoner. Net als bij de uitgaven hangen deverschillen echter af van de sociaaleconomische contextvan de gemeenten.

in 2013. Het gaat in hoofdzaak om overboekingen uitreserves die bestemd zijn voor de dekking van pensioen-lasten en die worden aangerekend op het eigen dienstjaarin de begroting 2013. De ontvangsten zonder overboe-kingen voor werkingsuitgaven belopen 1 293 EUR perinwoner en ondergaan dan ook een matigere evolutie van2,9 %, die kleiner uitvalt dan die welke de gemeenten inde andere twee gewesten van het land lieten optekenen.

De transfers zorgen voor 89,6 % van de totale ontvang-sten in de begroting van 2013 en vormen het leeuwen-deel van de financiële middelen waaruit de gemeente kanputten om zijn opdrachten uit te voeren (grafiek 8). Naastde fiscaliteit is 40,1 % van die ontvangsten uit overdrach-ten afkomstig van andere bevoegdheidsniveaus in devorm van dotaties en toelagen en waarvoor de gemeen-

ten niet over bewegingsruimte beschikken. Ten slotte ver-tegenwoordigen de eigen ontvangsten van de gemeente10,4 % van de totale ontvangsten. De eigen ontvangstenworden gegenereerd via het aanrekenen van openbarediensten die worden geleverd door de gemeente of in devorm van ontvangsten uit het gemeentelijke patrimonium.

3.2. De fiscaliteit

Artikel 170 § 4 van de grondwet kent de gemeenten demogelijkheid toe om belastingen te heffen op de midde-len van de belastingplichtigen (gezinnen, ondernemingen,verenigingen enz.) die de belangrijkste financieringsbronvormen. De belastingontvangsten belopen 2 269 mil-joen EUR en vertegenwoordigen 49,6 % van hun gewoneontvangsten voor het eigen dienstjaar, dat is 640 EUR perinwoner.

De gemeentelijke fiscaliteit neemt diverse vormen aan. Zeomvat aan de ene kant de zogenaamde aanvullende belas-tingen, zoals de onroerende voorheffing en de personen-belasting, en aan de andere kant de specifieke gemeente-belastingen. Terwijl de aanvullende belastingen op zichal het overgrote deel van de belastingmiddelen uitmaken(79 %), d.w.z. 505,5 EUR per inwoner, neemt het aandeelvan de lokale belastingen, dat duidelijk is toegenomen in2013, echter meer dan een vijfde van de totale belasting-middelen voor zijn rekening (grafiek 9).

Om de evolutie van de opbrengst van de opcentiemen opde onroerende voorheffing en de aanvullende belastingop de personenbelasting beter te begrijpen, is het nuttigte kijken naar de evolutie van de belastingvoet en ook naarde evolutie van de belastinggrondslag.

26


88 4,7 % 2,7 % 5,1 %

1 159 5,0 % 3,1 % 3,6 %

319 5,9 % 2,7 % 3,2 %640 4,8 % 3,4 % 4,1 %244 5,3 % 3,2 % 4,8 %249 5,7 % 2,7 % 4,0 %

12 5,2 % 0,7 % 3,7 %134 2,1 % 5,3 % 3,1 %200 4,4 % 3,1 % 2,6 %47 -9,0 % -3,4 % -8,2 %

74 6,4 % 146,7 % 2,2 %

1 367 4,4 % 6,2 % 3,0 %

Prestaties

Overdrachten

FondsenFiscaliteit

Aanvullende PBOpcentiemen op de OVHOverige aanvullende belastingenLokale belastingen

ToelagenSchuld (Financiële opbrengsten)Overboekingen voor werkingsuitgaven

Totale gewone ontvangsten (eigen dienstjaar)

In EUR/inw. Evolutie

Gemiddelde2007-201220132013 2012

Tabel 2 Structuur van de gewone ontvangsten – Begrotingen

Grafiek 8 Structuur van de gewone ontvangsten van de Waalse gemeenten – Begrotingen 2013*

Fondsen 24,6 %

Overige schuld -ontvangsten 0,7 %Prestaties 6,8 %

Aanvullende PB18,9 %

Toelagen 15,5 %

Lokale belastingen10,4 %

Overige aanvullendebelastingen 1,0 %

Opcentiemen op de OV19,3 %

Gasdividenden 1,0 %

Elektriciteitsdividenden1,8 %

* Zonder overboekingen voor werkingsuitgaven.

Evolutie van de aanslagvoetenIn de begroting van 2013 zijn de aanslagvoeten zowelvoor de opcentiemen op de onroerende voorheffing (OVH)als de aanvullende belasting op de personenbelasting (PB)praktisch ongewijzigd gebleven in het begin van dezenieuwe bestuursperiode. De toename van de belasting-opbrengsten die in de begrotingen werden opgetekend, isdan ook bijna uitsluitend op rekening te schrijven van deevolutie van de belastinggrondslag, nl. het kadastraalinkomen voor de onroerende voorheffing en het gezins-inkomen voor de personenbelasting.

De opcentiemen op de onroerende voorheffingDe opbrengst van de opcentiemen op de onroerende voor-heffing bedraagt 884 miljoen EUR voor het dienstjaar 2013,d.w.z. 249 EUR per inwoner, en vertegenwoordigt een groeivan 2,7 % in vergelijking met het boekjaar daarvoor.

Het aantal opcentiemen op de onroerende voorheffingbedraagt gemiddeld 2 561 in 2013, dat is een stijging metslechts 4 centiemen ten opzichte van het vorige boekjaar(grafiek 10). Volgens de gegevens van het NIS is het belast-baar kadastraal inkomen in het Waalse Gewest (zonderindexering) gestegen met 1,0 % tussen 2010 en 2011 enmet slechts 0,6 % tussen 2011 en 2012.

Die evolutie van de opcentiemen in Wallonië is vergelijk-baar met de evolutie in de twee andere gewesten. We stel-len echter duidelijke verschillen vast in de hoogte van deopcentiemen tussen de provincies (grafiek 10).

Aanvullende belasting op de personenbelastingDe opbrengst van de aanvullende belasting op de perso-nenbelasting bedraagt 865 miljoen EUR, dat is 244 EURper inwoner, en geeft een stijging te zien van 3,4 %.

Het gemiddelde tarief van de aanvullende belasting op depersonenbelasting is in zeer beperkte mate geëvolueerdtijdens het dienstjaar 2013 in vergelijking met het dienst-jaar daarvoor (grafiek 11).

In 2010 bedroeg het landelijk gemiddeld nettobelastbaarinkomen 15 598 euro. In Wallonië ligt dat 5,4 % onderdat gemiddelde. Toch geeft Wallonië de voorbije jaren dehoogste stijging van de drie gewesten te zien (+46,3 %over de periode 2000-2010). We stellen een gelijklopende

27


Grafiek 9 Structuur van de belastingontvangsten – Begrotingen 2013

Aanvullende PB 38,1 %

Overige aanvullendebelastingen 1,9 %

Aanvullende OVH39,0 %

Lokale belastingen21,0 %

Grafiek 10 Evolutie van het aantal opcentiemen op de onroerende voorheffing

2 750

2 650

2 550

2 450

2 350

2 250

2 150

2 050

1 950

1 850

1 750

Wallonië

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Waals-Brabant Henegouwen

2012 2013

2 448

Luik Luxemburg Namen

2 379 2 500 2 512 2 516

evolutie vast voor het tarief van de aanvullende belastin-gen op de OV en de PB die hier per provincie worden weer-gegeven. De gemiddelde aanvullende belasting op de per-sonenbelasting ligt het hoogst in de provincie Henegouwenen het laagst in de provincie Waals-Brabant.

Lokale belastingenDe gemeenteof lokale belastingen worden vastgelegdd.m.v. een belastingreglement dat moet worden goedge-keurd door de gemeenteraad. De gemeenten beschikkenover een grote speelruimte, omdat ze de belastinggrond-slag, alsook het tarief en de eventuele vrijstellingscriteriakunnen bepalen. In de begroting van 2013 vertegenwoor-digen de lokale belastingen 476 miljoen EUR, dat is eentoename van 5,3 % in de begroting 2013 in vergelijkingmet de vorige begroting. Die gestage evolutie vormt eenbreuk in vergelijking met de vorige bestuursperiode, diegekenmerkt werd door een globaal matige evolutie (met3,1 % per jaar over de hele periode). Bij de diverse lokalebelastingen stellen we evenwel vast dat die evolutie in

hoofdzaak kan worden toegeschreven aan de belastingenin verband met de prestaties inzake openbare reinheid. Dievertegenwoordigen op zich al 44,5 % van alle lokale belas-tingen en bestaan hoofdzakelijk uit de belasting op hetophalen en verwerken van huisvuil (voor 72,6 %) en debelasting op de aflevering van recipiënten of zelfkleversvoor restafval (voor 15,2 %). Die specifieke belastingenzijn aanzienlijk verhoogd tijdens de voorbije dienstjaren enzijn het resultaat van de uitvoering van de doelstellingenvan het Waals afvalplan. In dat plan is er een fiscale hef-boom voorzien met het oog op de toepassing van het prin-cipe van de werkelijke kostprijs, met als uiteindelijke doel-stelling de nettokosten van de inzameling en de verwerkingvan dat afval te verhalen op de partij die het afval voort-brengt. De gemeenten moeten de kosten voor het afval-beheer doorberekenen volgens de volgende evolutie: 90 %in 2011, 95 % in 2012 en 100 % in 20137.

3.3. Fondsen en toelagen

De ontvangsten uit fondsen en toelagen afkomstig vande overheid (en vooral van het Gewest) komen uit op1 840 miljoen EUR in de begrotingen voor 2013. Ze ver-tegenwoordigen gemiddeld 38 % van de totale ontvang-sten en vormen de tweede grootste financieringsbronvan de Waalse gemeenten.

De ontvangsten uit fondsen omvatten in hoofdzaak detoelage aan het Gemeentefonds, dat een algemene finan-cieringsbron voor de gemeenten vormt (vrije aanwending)en gemiddeld 69 % uitmaken van de volledige rubriek vande fondsen en toelagen. Het Gemeentefonds werd her-vormd in 2008. Die hervorming zal geleidelijk worden inge-voerd aangezien de nieuwe criteria pas voor 100 % zullengelden in 2028. Die hervorming introduceerde eveneens

28


Grafiek 12 Lokale belastingen per categorie – Begrotingen 2013

Prestaties inzake openbare reinheid44,5 %

Industriële, handels- en landbouwonder -nemingen 13,8 %

Inname van hetpubliek domein

6,6 %

Vertoningen en vermakelijkheden

1,6 %Administratievedienstverlening

3,9 %

Patrimonium 5,5 %

Overige belastingen24,2 %

8,5

8,0

7,5

7,0

6,5

6,02001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Grafiek 11 Evolutie van de gemiddelde aanvullende personenbelasting (in %)

Wallonië Waals-Brabant Henegouwen Luik Luxemburg Namen

7,277,49

7,67 7,70 7,71

7 Zie fiche 14 van de uitdagingen in verband met het afvalbeheer.

een systeem voor de evolutie van de globale toelage aanhet Gemeentefonds. Sinds 2010 stemt ze overeen met deinflatie van het jaar waarin de verdeling plaatsvond, ver-meerderd met 1 %, waardoor ze beter kan worden afge-stemd op de evolutie van de uitgaven.

De rubriek van de toelagen moet dienen tot dekking vande specifieke uitgaven (15 % van de totale ontvangstenaan fondsen en toelagen). Hij omvat eveneens tegemoet-komingen van het Gewest ter compensatie van maatrege-len die bijvoorbeeld werden genomen op fiscaal vlak, alsooksteunbedragen aan gemeenten met financiële problemen.

3.4. De eigen ontvangsten

De eigen ontvangsten van de gemeenten zijn opbrengstendie worden gegenereerd via de activiteit van de gemeenteof die afkomstig zijn van een waardering van het gemeen-telijk patrimonium. Boekhoudkundig worden ze onderver-deeld in twee groepen: de ontvangsten uit prestaties enschulden. Ze komen uit op 478 miljoen EUR in de begro-ting van 2013 en vertegenwoordigen 9,9 % van de gewo-ne ontvangsten. De ontvangsten uit prestaties en deschuldontvangsten (financiële ontvangsten) evoluerensinds enkele jaren in tegengestelde richting.

De ontvangsten uit prestaties bestaan uit de recurrenteontvangsten uit gemeentegoederen (huurgelden, verhu-ring van materiaal, houtkap …) en diensten die door degemeente worden verleend (aansluitingen op het rio-leringsnet, opzoekingen in het bevolkingsregister enz.).De schuldontvangsten omvatten de recurrente opbreng-sten van financiële activa, zoals de participaties van degemeenten in diverse intercommunales, de winst van degemeentebedrijven, alsook de terugbetalingen van lenin-gen die door de gemeente ten gunste van derden werdenaangegaan.

Op basis van een steekproef van gemeenten voor hetdienstjaar 2013 wordt de evolutie van de ontvangsten uitprestaties in hoofdzaak gedragen door de toename vande ontvangsten uit de verhuur van vastgoed (gebouwen,gronden, hall, kerkhoven enz.) die niet minder dan 28,2 %van de ontvangsten uit prestaties vertegenwoordigen(tabel 3).

De ontvangsten afkomstig uit de concessies van rechtenhouden verband met de retributies voor grondinname inhet kader van de infrastructuur voor de energiedistributie(elektriciteit en gas). De houtverkoop, die meer dan 30 mil-joen EUR opleverde, is in hoofdzaak afkomstig van degemeenten in de provincie Luxemburg (meer dan 40 %

29


28,2 %15,6 %15,1 %15,0 %

2,3 %23,7 %100 %

Opbrengsten uit verhuur van vastgoedOpbrengsten uit uitgevoerde prestatiesOpbrengsten uit concessies van rechtenOpbrengsten uit de houtverkoopOpbrengsten uit de verkoop van goederenDiverse opbrengstenTotaal

In % van totaalSoorten prestaties

Tabel 3 Structuur van de ontvangsten uit prestaties – Begrotingen 2013

van het totaal bedrag) en van de gemeenten in de provin-cie Namen (meer dan 20 %).

De financiële opbrengsten worden in grote mate beïnvloeddoor de structurele daling van de dividenden van de inter-communales voor de distributie van gas en elektriciteit alsgevolg van de vrijmaking van de energiesector. Die divi-denden maken meer dan 80 % (37 EUR per inwoner) uitvan de financiële opbrengsten en geven een aanzienlijkedaling te zien ten opzichte van het vorige dienstjaar. Inmindere mate moeten we eveneens melding maken vande impact van de lage rente op de rendementen van dethesaurieoverschotten.

4. De schuld en de investeringen van de Waalse gemeenten

Om het vermogen van de gemeenten te analyseren,beschikken we over de gemeentebalansen; ze geven devermogenstoestand op het einde van het dienstjaar weer.De activa omvatten alle bezittingen en tegoeden van degemeente, terwijl de passiva een overzicht geven van demiddelen waarover de gemeente beschikt (eigen vermo-gen en schulden). Om na te gaan hoe de vermogenstoe-stand evolueert, nemen we twee aspecten onder de loep,die in financieel opzicht belangrijk zijn, nl. de investeringenen de schulden. De link tussen beide financiële luiken isdat investeringen grotendeels via leningen worden gefi-nancierd en zo in grote mate de evolutie van de schuldenbepalen. De begrotingsboekhouding verschaft dus infor-matie over de stromen (nieuwe investeringsplannen enleningen), maar zegt niets over de boekwaarde van de uit-staande schulden en van het vermogen.

4.1. Gemeentelijk patrimonium: balans en vaste activa

De vaste activa van de Waalse gemeenten nemen hetgrootste deel van de balans van 2011 voor hun rekening,met 87,2 % van de totale activa. De vlottende activa

omvatten in hoofdzaak vorderingen op ten hoogste éénjaar, die vooral bestaan uit terugvorderingen van aanvul-lende belastingen afkomstig van het federale niveau, toe-lagen enz. De vaste activa zijn tijdens het boekjaar 2011duidelijk gestegen met 4,2 %. Dat groeipercentage wordtin hoofdzaak gedragen door de evolutie van de waarde vande materiële vaste activa en door de toegezegde toelagenen de te ontvangen kredieten.

Op basis van een analyse van de materiële vaste activa kun-nen we vaststellen dat de grootste rubriek gemeten naarvolume die van de gemeentewegen is, die op zich 39,3 %van de activa uitmaakt. De tweede grootste rubriek geme-ten naar volume omvat de gebouwen en hun terreinen, dievoor de Waalse gemeenten 30,6 % van de totale vasteactiva vertegenwoordigen.

4.2. Investeringsinspanning en de financiering ervan

De op de begroting van 2013 voorziene investeringenbelopen 1 537,6 miljoen EUR, dat is een aanzienlijke dalingin vergelijking met het dienstjaar daarvoor (-16,5 %). Deevolutie van de investeringen volgt het cyclisch effectvan de gemeentelijke bestuursperiode (grafiek 14); deinvesteringsuitgaven bereiken hun piek op het einde vandie bestuursperiode (2011 en 2012) en maken ten slotteeen flinke duik naar het einde van het eerste jaar van denieuwe bestuursperiode.

Bovendien stellen we een significant verschil vast tussende geplande investeringen die in de begrotingen staan ende vastleggingen die we daadwerkelijk in de rekeningenaantreffen. De vastleggingen in de rekeningen en ook deaanrekeningen bevinden zich op een veel lager peil. Tenslotte worden voor tal van investeringsprojecten bedra-gen ingeschreven op de begroting, maar krijgen ze geenconcrete uitvoering tijdens het voorziene dienstjaar enworden ze meestal gespreid over verscheidene dienst-jaren ofwel uitgesteld en zelfs afgeblazen (als gevolg vandiverse gebeurtenissen zoals vertragingen bij de voorbe-reiding van het dossier, het afblazen of uitstellen van pro-jecten, problemen rond de financiële haalbaarheid enz.).

Op basis van de functionele uitsplitsing gingen de inves-teringen tijdens het dienstjaar 2012 vooral naar verkeeren wegennet, die 29 % vertegenwoordigen van alle inves-teringsuitgaven van de Waalse gemeenten (grafiek 15)gevolgd door voorzieningen voor culturele en vrijetijds-doeleinden (20 %) en de stadsvernieuwing en openbarereinheid (16 %).

30


Grafiek 13 Samenstelling van de materiële vaste activa

Vaste activa in leasing 0,3 %Gronden en nietbebouwde terreinen16,6 %

Gebouwen en hunterreinen 30,6 %

Vaste activa in uitvoering 10,2 %

Kunstpatrimonium endiversen 0,3 %

Meubilair, uitrusting,materiaal 1,8 %

Waterlopen en waterbekkens 0,3 %Kunstwerken 0,3 %

Wegennet 39,3 %

Zakelijke rechten Erfpacht 0,3 %

2 000

1 500

1 000

500

02010 2011 2012 2013

Grafiek 14 Evolutie van de investeringsuitgaven op basis van derekeningen en de begrotingen (in miljoen EUR)

Vastleggingen eigen dienstj. (begrotingen)

Vastleggingen eigen dienstj. (rekeningen)

Aanrekeningen algemeen totaal

Grafiek 15 Aanwending van de investeringen – Begrotingen 2012

Algemeen bestuur 15 %

Veiligheid 2 %

Verkeer 29 %

Niet aanrekenbaar1 %

Economie 2 %Onderwijs 13 %

Cultuur - Erediensten 20 %

Sociale Hulp - Gezondheidszorg

2 %

Openbare reinheid -Stedenbouw 16 %

houden met het eigen dienstjaar en die welke verband hou-den met de voorgaande dienstjaren.

Dat onderscheid leidt tot de berekening van twee soor-ten saldi:• het saldo van het eigen dienstjaar heeft enkel betrek-

king op de ontvangsten en de uitgaven van hetbeschouwde dienstjaar; het omvat echter de over-boekingen voor werkingsuitgaven die worden aange-rekend op het eigen dienstjaar;

• het algemeen totaal, dat zowel rekening houdt met deverrichtingen voor de vorige dienstjaren (met inbegrip

31


8 De lening voor buitengewone langetermijnsteun is een thesaurielening op 20 jaardie kan worden aangevraagd door de gemeenten met een structureel tekort datstamt uit het verleden.

Grafiek 16 Financieringsbronnen van de Waalse gemeenten – Begroting 2012

Opbrengst van de verkoop van activa 5 %

Leningen 48 %

Kapitaalsubsidies22 %

Zelffinanciering 25 %

2007 2008 2009 2010 2011

Grafiek 17 Samenstelling van de uitstaande schulden – Balansen(in EUR/inw.)

Schulden LT -investering

Schulden LT - Saneringsschuld

Schulden op tenhoogste één jaar

1 600

1 400

1 200

1 000

800

600

400

200

0

FinancieringsstructuurDe buitengewone uitgaven van de gemeenten wordenvoornamelijk gefinancierd door leningen ten belope van48 %. De andere componenten van de financieringsmid-delen omvatten de kapitaaltoelage, de zelffinanciering ende verkoop van patrimonium (als vorm van desinvestering).Laatstgenoemde financieringsbron varieert van jaar totjaar en neemt daardoor een sterk verschillend aandeel voorzijn rekening. Deze financieringsstructuur verschilt in feitegevoelig van gemeente tot gemeente, afhankelijk van hunfinancieringsmogelijkheden en de subsidiëringsmechanis-men die gelden in het gewest.

4.3. Evolutie en structuur van de schuld

Het schuldniveau van de gemeenten lijkt globaal genomenonder controle te zijn, zowel in verhouding tot hun eigenvermogen als in vergelijking met de schuld van de andereoverheden. De balansen van de Waalse gemeente tijdenshet dienstjaar 2011 vertonen een brutoschuldniveau van5 miljard EUR, dat is 1 455 EUR per inwoner, alsook eengemiddelde jaarlijkse stijging van 3 % over de periode2007-2011 (grafiek 17).

De schuld op minder dan één jaar vertegenwoordigt slechts9 % van het uitstaande bedrag, tegen 90 % voor de lange-termijnschuld. Daarvan werd het merendeel aangegaanom investeringen te financieren, en daartegenover staandus vaste activa.

Gelet op de financiële moeilijkheden waren bijna 48 Waalsegemeenten (en vooral de grootsteden) genoodzaakt omleningen aan te gaan om de tekorten uit het verleden teconsolideren8. Die thesaurieleningen werden toegekenddoor het zgn. Centre régional d’aide aux communes (CRAC).In ruil daarvoor moeten de betrokken gemeenten eenbeheersplan naleven op basis waarvan ze moeten terug-keren naar een begrotingsevenwicht. Het aandeel van diezogenaamde “saneringsschulden” in de totale langeter-mijnschulden bedraagt 34 % voor de Waalse gemeenten.

5. Begrotingssaldi en resultatenrekeningen

In de begrotingsboekhouding wordt de financiële gezond-heid van een gemeente doorgaans beoordeeld door hetberekenen van de begrotingssaldi, d.w.z. het verschil tus-sen de ontvangsten en de uitgaven.

De boekhouding van de lokale besturen maakt een syste-matisch onderscheid tussen de verrichtingen die verband

van de overgedragen boni of mali), als met de algemeneoverboekingen.

De saldi van de begrotingsrekeningen (die het verschil vor-men tussen de vastgestelde rechten en de vastleggingen)hebben betrekking op een concrete financiële realiteit, ter-wijl de begrotingssaldi het resultaat zijn van ramingen overwat de omvang van de ontvangsten en uitgaven tijdenshet dienstjaar zal zijn. Aangezien een voorzichtig financieel

beleid gewoonlijk uitgaat van een lichte onderschattingvan de ontvangsten en een lichte overschatting van de uit-gaven, zijn de begrotingssaldi doorgaans pessimistischerdan de saldi van de begrotingsrekeningen (grafiek 18).

5.1. Rekeningen 2010-2011

De analyse van de rekeningen voor 2011 toont aan dat desaldi positief zijn, zowel voor het eigen dienstjaar als hetalgemeen totaal. Ze zijn slechter dan de rekeningen voor2010 voor het eigen dienstjaar, maar gevoelig beter voorhet algemeen totaal.

De Waalse gemeenten vertonen een overschot van113 miljoen EUR voor het eigen dienstjaar van de reke-ningen 2011, een zeer lichte terugval ten opzichte vanhet dienstjaar daarvoor. In relatieve termen blijft dat over-schot op de rekening voor 2011 beperkt, omdat het maar2,7 % van de gewone ontvangsten van de Waalse gemeen-ten uitmaakt.

Voor het algemeen totaal van de rekeningen voor 2011vertonen de Waalse gemeenten samen een ruimer over-schot van 643 miljoen EUR, wat een lichte stijging is met34 miljoen EUR ten opzichte van 2010.

Naast het overschot voor het algemeen totaal beschik-ten de Waalse gemeenten einde 2011 over een gewoonreservefonds van 171 miljoen EUR, dat is een lichte stij-

32


700

600

500

400

300

200

100

0

-100Rekeningen

2010Rekeningen

2011Begrotingen

2011Begrotingen

2012Begrotingen

2013

Grafiek 18 Evolutie van de gewone saldi op basis van de meest recente rekeningen en begrotingen (in miljoen EUR)

Eigen dienstjaar Algemeen totaal Reserves

135 135 29 31 31-20 -22 -42 -35 -40115 113 -13 -4 -9

609 643 342 377 2880 -1 0 0 -12

609 643 342 377 276

167 171

Eigen dienstjaar

Gemeenten met een overschotGemeenten met een tekortTotaal

Algemeen totaal

Gemeenten met een overschotGemeenten met een tekortTotaal

Fonds voor gewone reserves

Rekeningen Begrotingen

2011 2012 20132010 2011

Tabel 4 Evolutie van de saldi van de gewone dienst op basis van de rekeningen en de begrotingen (in miljoen EUR)

4 587,3 4 701,4 -114,1261,6 156,0 105,6

4 848,9 4 857,4 -8,5

400,2 62,7 337,535,7 89,2 -53,5

5 284,8 5 009,3 275,5

Eigen dienstjaar (zonder voorzieningen)VoorzieningenTotaal eigen dienstjaar

Voorgaande dienstjarenAlgemene overboekingenTotaal algemeen totaal

Ontvangsten Uitgaven Saldi

Tabel 5 Uitsplitsing van het saldo van de begrotingen van 2013 (in miljoen EUR)

ging ten opzichte van het voorgaande dienstjaar (+ 4 mil-joen EUR).

Achter die samengevoegde cijfers voor de 262 Waalsegemeenten gaan echter bepaalde individuele verschil-len schuil. Voor de rekeningen van 2011 vertoonden40 gemeenten (of 15 %) een tekort voor het eigen dienst-jaar en slechts 4 (1,5 %) voor het algemeen totaal.

5.2. Begrotingen 2011-2013

De Waalse gemeenten geven voor het eigen dienstjaar eenlicht tekort te zien van 8,5 miljoen EUR, dat is nagenoegeen evenwicht in vergelijking met de 4 849 miljoen EURaan gewone ontvangsten (0,2 %) van die gemeenten(tabellen 4 en 5).

Dat schijnbaar gunstige resultaat moet echter wordengerelativeerd. Het gaat om een samengevoegd resultaatdat een compensatie vormt van de situatie van de gemeen-ten met een tekort en die van de gemeenten met een over-schot. Voor de begrotingen voor 2013 lieten 107 gemeen-ten (dat is meer dan 40 % van de Waalse gemeenten) eentekort voor het eigen dienstjaar optekenen.

Bovendien was het resultaat voor het eigen dienstjaarmogelijk doordat een uitgesproken beroep werd gedaanop de voorzieningen ten belope van 105 miljoen EUR. Zon-der voorzieningen zou het saldo voor het eigen dienstjaaruitkomen op 114 miljoen EUR.

Ten slotte heeft de pensioenhervorming voor de Waalsegemeenten een grotere invloed gehad dan dit resultaat

zou laten vermoeden. Een groot deel van de kosten voorde hervorming (vooral die in verband met de responsabi-liseringsbijdrage) wordt aangerekend op de vorige dienst-jaren, wat tot uiting komt in een aanzienlijke verslechte-ring van het saldo van de vorige dienstjaren (grafiek 19).

Het is dan ook niet verwonderlijk vast te stellen dat hetsaldo voor het algemeen totaal is verslechterd. Het saldovoor het algemeen totaal daalt immers van 377 miljoen EURin 2012 naar 276 miljoen EUR in 2013, dat is een verslech-tering van 102 miljoen EUR. Relatief gesproken komt hetsaldo voor het algemeen totaal uit op 5,2 % van de gewo-ne ontvangsten, tegen 7,4 % tijdens het vorige dienstjaar.

33


500

400

300

200

100

0

-100

-200Eigen dienst-jaar (zonder

voorzieningen)

Voorzieningen Totaal eigendienstjaar

Vorige dienstjaren

Algemeneoverboekingen

Totaal algemeen

totaal

Grafiek 19 Evolutie van de diverse componenten van de begrotingssaldi 2012 en 2013 (in miljoen EUR)

2012 2013 Verschil 2012-2013

De financiën van de Waalse gemeenten...Voor de Waalse gemeenten komen uit de begrotingen voor 2013...

Documents

Transcript of De financiën van de Waalse gemeenten...Voor de Waalse gemeenten komen uit de begrotingen voor 2013...