DISQVISITIO CHEMICADE

CONFECTIONEALUMINIS,

QUAM,CONSENSU AMPLIS. ORDINIS PHILOSOPHIGI

IN REGIA ACADEMIA UPSALENSIPUBL1CO EXAMINI

Mm. TO RB E RBERGMAN,

.mateiematum et fhilosophue Naturalis Adjunctus, Academijs imp*n, c., regime Scientiaiium Academi^e Stocrholmensis ,

SoCIETATISqUE Reg. LoNDINENSIS meMBRUM ,

et

STIFENDIARIUS REGIUS

Gustavus Suedelius ,tVESTMANNUS,

IN AUDITORIO CAROLINO MAJORI, ;DIE I APRIL1S, ANNI MDCGLXVII.

Horts Ante Meridian .

UP SA L I JE,Litteris Joh. Edman, Reg. Acad. Typogr.

JHctyiYkro

Jntrandum efl in verum naturam, ©* penitiusquid eapoßulet, pervidendwn. Cicero«

§ I.

atura perexiguatn aluminis nativi prseparat quan-titatem,quee heterogeneis varie mixta, pul-veris pruinaj vel plumarum inftar, fuper mi¬neras fatifcentes non numquam éfftorefcit, ra-ro cryftallina occnrrit. In ./Egypto, Sardinia,Bobemia tf), Lapponia aliisque locis, tale interdum

repcritur, quod aquis atmofphtericis ablutum, aliquan-do in fontibus cölligitur. De thermis faltem Bathoni-enfibus narratur, casdem alumine eile inquinatas c). Quoigitur parcius hoc fal fponte generatur, quoqtie cre-brior hujus ufus, eo etiam majorem rfequirit attentio*nem ejusdem artificialis confectio. In Pharm.acopoliisyaria alnmen ingreditur medicamina. Talia Tunt Se¬rum aluminofum, Aqua aluminolå Bateana, Coaguluraaluminofum, Lapis medicamentofu? r/), Pillulee alumi-minofte, Bolus rtypticus*-), Aqua ftyptica, Pulvis ftypti-cus/j, Collyrium aluminofum, Gargarisma adffringensg), Alumen faccharinum, Emplaftrum de fpermate ra-narum, Menftxuum pro eflentia dulci, Lapis Ophthal»micus, Liquor ftypticus Weberi ü), & qute funt reli-qua. In artibus quoque frequens hujus falis eft ufus.Papyro aluminata: infervit, pollin&uris, argento deal-bancio, opufculis inargcntatis, & fexcentis aliis. In chro-maticis fummce eil necefütatis, & materias tingendas

A pras-c) Pharm. Mtaålana LondineH*a) E. Bertrand , Diet, Oryct♦

tvm. I. p. ij,/;) Celeberrhni Prof, Waixerii

Mineral, p, 161.c) CArtheuser , Hydro1. p.d) Pharmacop. Lonäincnfis,

fi./) Pharm. Edinhnrgenßs.g) Pharm, Pauperum Edinbfh) Pharm, Wirtenbergica*

DE CONFECTIQNE

prseparando, & coloribus aptum prarbendo fundämen-tum. In conficiendo ccerujeo Berolinenfi impcdit, neterra martis, acidis folubilis, prsrcipitetur. Reliquis e-numerandis fuperfedeo.

§. ILMagni igitur interefi, ut non tantum noftris fuf-

ficiat ufibus quantitas confectionis annuse, Ted etiam,ut redundans ac fuperflüens in exteras exportetur oras.In Svecia jam conficiuntur Pex miliia circiter tonnarumquotannis i) , quarum major pars intra regnum con-lumitur, adeo ut partim exteris divendatur. Certe tan-ta gaudet patria ininerte hü jus quantitate, nt F.uröpäe feretoti, aufim dicere, fuffectura eilet, fi filvse deerefcentesfinerent. Jam vero cum & turfa & lithantraces eideminferviie pofTint fini, imrao ipfe fchiftus accenfus arde-at, & praeterea vix ulium fit dubium, quin bsc mate-rise apud nos pknibus reperiantur locis k)} Ii debitaqute-rantur cura, confeciiu aiuminis non modo non coar-clanda, fed jure adhuc augenda yidétur.

In Svecia quinque inftru^lse funt officinse, huic faliproducendo deftinatae. AntiquiRlma & maxima Tita effcin Scania ad Andrarum* viginti dnobus alienis prsedita.Schilti ftratumTinbgni jgaudet profundo. Ad Låvert inSmolandia efl alia, quatuor podidens ahena dupla, prarterunuro purificationibus dePcinatum. Schiftus ex Ölandiaapportatur. Quodlibet ahenum quotannis trecentas cir¬citer tonnas producit. Tres reliquse ad Veftrogothiam

perti-

i) Tonna aiuminis pondere 340 requiratur quantum facile prjefta-libris acqunlis eft. tur.k) In Scania carbones fofliles In Veftrogothia ad Multorp duo

ad Boferup, Gåfebäcfe, Pålskop et vidi tfrata lithantracum. In Kinne-Quistofta inventi funt. Primo e me- kulle fragmenta quoque vifa funtmoratis loco quotannis 120q cir- a Lib» Barone S. Q, Hermelin,citer tonnae franguntur, Majus ii

ALUMINIS 3

pertinent. ■ Prima ad Ol torp, in paroecia'Dimbo , triahabet ahena fimplicla & mineram in vicinia /)« Secnndaad Kafvelås quatuor abenis fimplicibus inftru&a. Mine¬ra quarta milliaris parte diftat. ~ Tertia ad Multorp»ubi duo fuht ahena limplicia & minera in vicinia, A-lienum quodvis (implex centum circiter tonnis, quo-vis anno, conficiendis par cenfetur in VeArogothia»Praeter nominata, tria alia loca aluminis coficiendi juremunita funt. Nimirum Liung Oftrogothiar, GarphvttaNericia: & Honfater in Kinnekulle. Officina Garphyt-tenfis anno pra?terito fundata & decem ahenis dupiici-bus accommoda fuit. HeiccoRqra turfa tantum vellithan-tracibus peragenda.Minera quartana milüariipartem abeft.Experimcnta parva cum hoc fchifto inftituta, alumcnreddiderunc excellentiffimum ,.omni deditutum martiali,Romano colore fimile, vi vero &: efficacm longe pras-flantius. Heic coclura ipfo fchifto tentata fuccedit.

Plerasque e memoratis officinas, qua debui, atten-tione vifitavi, cumque fimul animum fubicrint vari#animadverfiones chemicae, easdem jam public! juris fa-cjd, ut, fi quid utile contineant, in publicos conver-tfjtur ufus.

§• HI.In genere notandüm eft eandem fere methodum

per totam adhiberi Sveciam. Minera in parva diffraftaffüftüla uftulatur, aqua elixatur, hrec coquitur , refrige- «i atur, crydallifatur, cryftalli purificantur. Ipfe fchiftus nargillaceaf eft natura, marte phlogifto & acido vitrioliplus minus imbutus, principia tantum falis defiderati

A 2 con-

/) In parte lecunda colleclionis, hie. error inde forte oritur, quod 'Svaußci fimlingar vocatse, Oltorpen- Oltorpenlis a familia Menzeriana pos-fis in paroecia Aklinge fita dicitur, fefla fuit, ad quam quoque preedium / j6c praeterea officina alia Tidaholmen- Tidaholm in Aklinge pertinet.Iis' memorätgr in Dimbo. Duplex

ClV y, rT) .

4 DE CONFECTIONE

continet, non vero alumen perfe&um, hoc enim fubip-bs operationibus generatur. Totum igitur in eo conii-Eit artificium, ut partes conEitutivas, pro diverfa mine-rarum indole, convenientilllme extrahantur & combi-nentur, omniaque fuperftua vel heterogenea (eparentur.Sequentes in hunc finem operationes chemica? plcrum-que adhibentur: uEulatio, elixiviatio, infpiflatio., clutri-atio per fubHdentiam, cryEallifatio, & purificatio varic'inEituta. Prias vero, quam häfce examinamus, qux-nam fmt aluminis partes necedarise, hujusque falis ge-neraliorcs diEerentias confiderabimus.

§. IV.Alumen eE fal medium terreEre, conEans acido

Vitrioli, aqua & terra argillacea. Quod ad acidum at-tinet, nullum eil: duhium, quin vitriolicte fit natura?,nam cum phlogiEö rite traclafum fulphur generat, cumalkali fixo vegetabili tartarum vitriolatum, cum alkalivolatili fäl ammoniacum iecretum, cum metallis vitri-ola, cetera. Spiritus aluminis concentratus in frigorequidem cryEallos deponit, eis, qua? in oleo vitrioli for-mantur, diffimiles, ha?c vero difcrepantia particuiis ba-feos volatililatis örtum debere videtur ??t).

Aquam compofitionem intrare probat genefis, inIgne fluxus, aluminis uEi reEitutio, & ipfa denique å-nalyfis u)>

ßafin aluminis finmam nonnulli calcaream eOe crc-diderunt o), hanc vero fententiam fundamento carere,plures evincunt rationes. 1:0 Calx acido vitrioli folutafelenitem (non alumen) generat 2:0 terra aluminiscum acido nitri nullum format phosphorum Balduini:

cum

vi) Conf. Celeb. Domini Prof. nqu£ fettiitmciam fcrupulosque du»Waii.eru Chem* phyfi tam. JJ» os, terra? drachmas duas»JM7-

^ 0) Geoffroi , Mm> de i JLc*11) C. Neuman ex una aluminis a farit 17^7.Bneia eduxit acidi vitr, gr. xv'm,

ALUMiNlS

cum acido falls nullum fal ammoniacum fixum: nec

cruda, nec calcinata, fpiritum urinofum e fale ammo-niaco expellit; calcinata non incalefcit cum aqua: cau--fticitatem falis alkalini non äuget: cetera/>), quibusomnibus a terra calcarea differt. Cum argilla quidemcolliquefcit, non tarnen ideo gypfea indoles eidem tri-buencla, nam acidis lolvitur, & cum alkali fixo non vitri-ficatur q). Nec vitrificabiiis yocanda hxc bafis acidisfolubilis: nec metallica, uti e fimiiitudine aluminis &vitriolorum concluflim eft r), nam phlogifto additonullus eandem reducere potuit. Propius ad indurabilesaccedit f), & nihil aliud eile videtur, quam puridirnaargilia, nnm & fingi potefl, & polituram admittic fic-cata, igneque eo ufque induratur, ut ad chalybemfcintillet t). In regno minerali heterogeneis-adeo inqui-natur, ut non poflit non varias diflerentesque induere fpe-eies, interim tamen acidis a plerisque feparari potefl u).

A3 Sip) Mar^gpaf, Mem. de /' Acu- Macquer multis rationibus nuper

demie rt Bedlin *7/-/, p, 43, feq. evicit eam vernm effe ai giliäm, o-q) Marggraf, /. c. p. 49- mi1' heterogeneo liberatam. Conf»rj BaroW , Mem. de /' Accide- Öictionnire de Chymie articulosque

inie a Paris. A/an & Argi/e./*) Di". Pott* terrairt aluminis 0 Ds. Brandt , Ad, fiockb.

lipn tamquäm argillarci ipfnm, fed 17) P-ut ejus pföducUtm refpicere videtur. *0 Geoffroi & Hei i.ot primiLitiog. I. p. p. Argilla? Coloni- ex argilla oleo vitriolt bafin aluini-enfis und* uni affudit Marggraf nis extraxerunr. Vide Mem. de Ac.olei vitrioli unciam utiärn cum dirni- « Paris pp. Poftea Pott eoderhdia. Dein äd ficcitatem' deftillavit & medio alumen obtinuit. Lithogeogn,1-eiiduUm bené elixatum flecatttmque tom. T.p. p,leperii t drachrnarum quinque & du- Dein Marggraf generationertlorum fcrupulomm. Hoc acidis non hujus Talis multis experimentis illu-lolvebaturcohaeréntia Carebat, & ftravit. Mem. de /' Academie a Ber-cum alkali fixo in vitrum abibaf. linijjpp. 31 - 66. Tandemque MAC-Hincconcludit argillym compölltam quer hane rem variis dilucidaviteffe terra aluminis & fubtiliflimo obfervationibus. Mm, de i As, apulvere filiceo /♦ c, p, fy, Tandem Paris 17/34

6 DE CONFECTIONE

5>i prasterea e filicibus x)> magnefia y), arböribusquefubterraneis a), alumen quoque produci potefl, hocnihil aliud indieare videtur, quam argillam, compofi«tionem herum corporum plus minus ingredienrem.

Hifce de alumine in genere pramiflis ad diyerfashujus falis fpecies progredimur.

§• V._

Alumina faftitia difFerunt ratione minerarum, e qui-bus eonficiuntur. Has nonnulii diftinguunt in terreas &lapideas. Hinc ortas putantur denominationes: alumen.iupeum & rocb&, quibus auåores indicatum volueruntfal e minera dura produTum, quaravis & alii eademnomina derivent a Rocca Syrice /?), alii vero a ma-gnitudine cryftallorum, e rupe quafi excifarum. Afl hifceevolvendis non immorabimur. Permultum vero intereO:naturam minerarum confiderare, nam hinc heterogeneaalumini immixta, qua maximum partem, (unt deducenda.Hoc refpe£tu duplicis praseipue generis funt, nlice enimomni, (altem quod (enfu pereipi poteft, martiali carent.Talis eftargilla rufefcens, indurata, acidoque vitrioli im-buta, ex quaadTolfam alumen conficitur Romanum.For¬te etiam huc pertinet minera terrea &albida, quas adSolfataram adhibetur £), aft neque hane, neque falab eadem produftum, huc usque examinare mihi lieuit.

Alias

-ä ) Terra e liquore filicum pra?-. rt) Leibnitii Protog. p. qj.eipitata exemplum efto. Upflalluiug Confiat aluminis caquendi artem vixtil Mineral Riket p, nj. trecentis abbitte annis, a Rocca Sy-y) Pott (Lithog♦ IL p. 7O ridr in Europam rediijfe, ( unde a

Magnefia calcinata, oleo vitrioli in. lumitiis Rocca, non intellecia vulgofufn, eli^ivctaque cryftallos aluinini appellatio) atqne in Itatia primumomnino fimiles produxit, qua? tam en exercitam firius in Gcrmamnm pe.in igne vix efFervefcebant. netrajje„ä>, In Bohemia & Haffia ex ar* b) Nollet, Memoir♦ de l' Ac.

boribus fubterraneis alumen coli* n Paris♦ficitur.

7

Alice minera? pyritacete & bituminoPae, ferro fcatere To-Jent. Tales funt piera?que & fverhicse & exterte, quxalumen vitriolo plus minus contaminatum prabent/

Ad auferenda heterogenea immixta va«ria in ufufunt additamenta alkalina. Hinc, fi adjiciatur alkali fixumminerale, in mafla falina tandem reperietur fai mirabi-le Glaubcri; fl alkali fixum vegetabile, tartarus vitriola-tus; fi urina, pro ejusdem varietate, fal ammoniacuniTeeretum, fal microcofmieum, felenites, äliave falia; ficalx, felenites vcl gypfum, Hifce perpenfis, in aprico eflecrediderim, innumeras fere varietates aluminis oriripofie, tam diverfitate minerarum, quam quantitate Scqualitate additamentorum, ut alias minoris momentieauflas jam filentio pra?teream.

Itaque circa ufium hujus falls multa opus eft cir-cumfpedione. Si enim in l&tiori quodam rubro colore,loco aluminis Romani, adhibeatur aliud, vitriolo con¬taminatum, inde fitobfeurus Sc fplendore privatus, finedubio a terra metalliea. In coloribus natura? faponaceaealumen conftanter ufurpatur, materias tingendes prae-parans, non tantum immunda Sc pinguia auferendo,fed etiam poros jufte aperiendo. Prarterea, filtern quapartem, decomponitur alumen, ejusdemque tenerrimaterra particulis colorantibus aptiffimum prarbet funda-nientura. Romanum, omni privatum martiali, lon-ge albidiorem pöflidet bafin, quam ullum aliud, & hancob caulfam omnibus perfectioribus rubris flavisque colo¬ribus neceffaria, exoepto confummatiflimo conchyliato,qui a calce flanni fuam mutuatur foliditatem.

Figura cryftallorum, pro diverfitate puritatis Sc cir-cumftantiarum, mukum variat. Plerumque odtohedra,angulis truncatis, perhibetur, faspius vero eandem de-preflam inveni, margine in trapezia vel triangula di-vifo. Interdum ipfara compofitionem ex filamentis,

mar-

8 DE C0NFECT10NE

1

margini parallelis, clare dillingüere licet b). Alumenglaciale vocatur, fi magnis pellucidisque fruftis conftat.

Gravitas fpecifica ex allatis rationibus valde quo-ue difcrepat. Hoc candem habet c), illud 2,125

aliud aliam.Eodern modo comparata efb qnantitas aqua:, huic

fali folvendo necefiaria, fed prarter heterogenea immlx«ta hcic etiam caloris insequalitas & aqua: indolcs dif-ferentias cauilantur. Ut folvatur unica pars aluminis,quidam in temperier 10 vel 12 graduum thermome-tri fvecani, 3^ aqute requirunt e)\ nonnulli in tem¬perie 4- 3^, 14 /); »Iii in temperie +• 10, 34^- aqua:partes g). Examine inflituto, quaque decet attentiorieiterato, aqua deftillata & alumine puro Multorpenfi be-ne ficcato, in temperie 4-15 graduum tres menftruipartes uni folvenda: fufficere comperi.

Hifce confideratis facile percipitur, quam necefia-rium artibus fit probe explorare alumen ufurpandum:quanta a medicis prtefcribi debeat prudentia: quanta inPharmacopocis fit confufio, cum in quibusdaro alumencrudum, album, vulgare & glaciale, itemque Romanum,rnpeum, rubrum & rocha: pari paflu ambulent h), in

aliis

/>) Microfcopia oftendunt ery- örtum, parum a conglaciatione dif-ftallorumcompagem eflp filamento- ferre , iilamenta enim glacialia {imi-Tam. Quilibet cubus falis commii- üter certum adfectant Ii tum, nilinis conftat fex pyramidibus quadri- hhpediantur in ter fe invicem angu-lateribus, quarurn apices in centro los 60 graduum formantia,concurrunt. Qtnrvis pyramis efl: c) Musschenbroek. , f'typen.cava & impletur aliis eontiuue mi- d) Eller, Memoire? de /' Acad*«oribus, adeo ut una in alte ram a Berlin, z 7 50^intrudi queat. Latera vero cujusvis e) Eller /. c. p. 74.pyramidis triangularia componuntur f) BoERHAAVE,G&«wfMew.i. p.filamentis, bafibus parallel». Alia g) I. R. Sfielman , luft. Cbemiocfalia alio modo conftruSta inveni-untur. Hinc non immerito fuspicör l>) Pbärmacopcea IVirtctibergica.cryftallifationem, quoad figurarum

ALUMINIS

aliis vero, nulla fere diftin&io. Pra?terea notum eft, ä-lumen vulgare interdum arte tingi, ut Romanum men-tiatur.

§- VI.Minera friabilis, & phlogifto parum inquinata,mox

elixari poteft. Hoc quoque modo Puteolis fit. Curiavero plerumque pinguis vel dura fit, prseparatione e-get, ut aqua penetrari queat. Hoc Freyenwaldae in Mar-chia media, ad Alt-Sattel in Bohemia, & aliis quibus-dam locis, eo obtinetur modo, ut minera accumuktalibero aeri objiciatur ,usque dum Iponte fatifcere& pulve¬re falino efflorefcere incipiat i), all cumhac via plerarquefpecies longius requirant tempus, relolutio vulgo igncefificitur, vel faltem inchoatur. Ut vero macra vel pin¬guis efi:, diverfo quooue uftulatur modo. Ad Tolfam,pon procul Centumcellis, minerae frufta haud aliter, aclapis calcareus ufta, pluribus locis accumulantur,, cumu-li fbflis cinguntur, & pluries quovis die aqua irrigan-tur, usque dum efflorefcant k ). Hane methodum adLjung quoque cum fucceflu frequentari fuspicor, ubifehiftus fere dcph&yisov. Ceterum Svecica minera, ple¬rumque & dura & pinguis /), fequenti modo pene-trabilis redditur. Super virgularum feriem accenfamfchifti fruftula fternuntur (löpes fvart materia), qua?,virgulis combuftis, tegitur fruftis antea uftis & elixa-tis frod materia). Talia fucceflive ponuntur ftrata al-terna, ejus crasfitiei, eisque temporis intervallis, ut ig-nis fuftentetur, totaque mafia bene inealefeae fumetque,

B noa

i) J. C. Zimmerman , Grundfatze deftillatione reddit, typographiis liveder Chemie, xvoeyte band p. 114$ - dubio utile. Hic deinde forfan elixa-11J4. ii poteft, qui vero coflur* inier«k) Diltionaire dt Cbymie, arti- vit, igne aperto ouitte ainittere ni-

sie AJun de Rome. detur acidum,0 Pinguior lckiftus petreolum

IO DE CONFECTIONEnön vero in flammas erumpat. Oclo cireiter ftracis po-litis, juxta hane feriem alia parallela fimiliter incipit, &,hac cotnpleta, tertia, & ita porro, usque dum magni-tudinem juftam obtinuerit cumulus ('Fyr). Semel uftu-lata minera cantum adhuc continet materia? inflamma •

bilis, ut aqua parum valeat, bis vero vel ter igni ex-pofita liberalius defiderata probet principia, immo lu-cro iteratur, usque dum tota in pulverem fuerit reda&a.

Experimenta huc usque deflderantur, quibus certoconcludi poflet, utrum uftulatas prtsferenda minera fa*tifcens, nec ne? Quaque methodo utrumque optimeconficiatur?* Talia plures requirunt annos, utiliflimatarnen forent Halurgias. Optanda pra?terea funt eviden-tiora uftionis flgna, confueto cuidam tempori plerum-.que adftri&ae, quibus tuto bina extrema evitari pos-fent, alterum nimirum, dum debiliori igne infuffici-enter praeparatur minera, alterum vero, dum igne,ju-fto vehementiori acidum expellitur neceflarium, vel fru-ftacolliquefcunt & femivitrificantur. Hasfcorias (Stekar,kalf^ar) aqua penetrare nequit, adeoque in officinisinutiles funt & iure rejiciuntur»

§. VII.Minera, natura vel arte penetrabilis, åqua circum-

datur, ut extrahantur, principia falina. Hoc. Puteolis co-modiflime peragitur, nam ahenum plumbeum, in ter¬ra defoflum, minera impletur, & aqua adfufa, calorefoli, qui heic + 46 gradibus eft acqualis, aluminofo in-figniter locupletatur m). Ad Tolfam ahenis minera in-jicitur calcinata, & aqua adfula coquitur. In noftris offi-cinis elixatio frigida inftituitur. In receptaculis ligneis(materie-kar) hoc fit. Aqua mineram certo temporelavans ahenis infunditur & co&ura fpiflatur. Dolendumvero eft hafce operationes confuetudine plerumque regi,adeo ut aqua, confueto tempore, mineram circimdans

idonea

vi) NoLLBT, /. Ct

ALUMINIS ii

idonea habeatur cc&ioni. Eodera modo evapcratio cer-tis horis vel fignis fallacibus adfiringitur. Heic (ologuftu, iilic ovo natante, lixivium cryftallifandum pro-batur. Jam vero quam ineptus gravitatis fipecificarexplo-rator fit guftus, quivis videt. Ovum quoque, pro diverfaestate caloreque atmofphaera, pondere variat, adeo ut hacmethodo vix tuto judicatur. Ovi recentis gravitatem ipe-cificam inveni 1,031. Si tale in lixivio natet, de evapora-tione tarnen nihil certi concludi potefi, nifi fimul obfer-vata magnitudine partis emergentis. Bilance huic finiaccommodata negotium felicius peragitur. Scilicet pon¬dus aquae pura lagunculam vitream impientis, in 64 par¬tes aequales dividitur, quarum quarlibet nummulus ( pän-ning) vocatur. Superpondium lixivii a^qualis volumi-nis nummulis menfuratur, & in aqua foluta indicat »),Hoc modo eruatur minima lixivii gravitas, co£tione dig-ni, & fpiffitudo cryfiallifötioni convenientifiima , quibusexperientia cognitis, fuccini frufta diverfa gravitatis fpeci-ficas facile eliguntur, Sc eidem adaptantur fini, quippe quaein praxi,Tunt commodiora, &aeque fere certa, fi rite ad-ornata. Horum duo requiruntur, alterum pro explo-rando lixivio, co&ura idonco, tali infiruåus gravitate,üt in jufto debiliore fundum petat, alterum vero fua füb-fidentia evaporationem infufficientem indicans. Lixiviumcoquendum quatuor {altem nummulis aqua gravius fit o-portet. Alias vix opera pretium. Cryftallifandum veroviginti fex minimum contineat. Aft, pro re nata hseccomputatio nonnihil variare potefi.

Ut, quantum fieri potefi:, ligno parcatur, cura eftmaxime necefiaria. Magni igitur intereft, ut lixivium, an-

B 2 tc-

«) Ds. Faggot talem bilancem pondere aqux pur« in 100 partes(lutvigt) defcripfit in Act. Stockh. diyifb.17^ Hujus c©mmodior eft ufus,

12 DE CONFECTIONE

(equam co&urae fubjiciatur, defidcrati falis principia largecontineat, quo enim ditius ahenis j infunditur, eo ctiamminori igne juftam adquirit faturationem. Si igitur aqua,mineram lavans, ejusdemque particulis folubilibus gravi-data, confueto infufionis tempore transaåo, nihilo mi¬nus juffo debilior reperiatur, nova addideberet materia,qua tolli poilet defedtus. Pr^terea lixivium , longioribusanfra&ibus e receptaculis elixationis per puteum(lut-brunn)in ahena deduåum, & motu, &: fuperficie au&a, magisvaporat, fortiusque redditur. Huic quoque fini inten-fior caloris gradus infervit. Hinc, ut fchiftus uftus, adhucealens aqua: injiciatur, quod etiam fit ad Tolfam, valdeneceflarium duco.

Tria h«ec media pro re nata convenientiffimendhibeantur. Quod vero ad frigus attinet, eodem fu-f)erHuum aquofum auferri neqi^it, cum aqua, alumineicet faturata, in glaciem tarnen facile convertatur.

§. VIII.Cryflallifatio varie inftituitur. Ad Tolfam lixivium

fbiffatum mox inreceptacula lignea defluit,ut heic cryftalliaeponantur, qua: non polfunt non multa fcatere terreftrimateria. Hincalumen Romanum faepe ultra quintam pon*deris partem terra rufefcente' inquinatum reperi. Puteo-Iis lixivium, calore naturali digeftum, in fuperficie cry-ftallos format, qua: colle£ta: in receptaculo conico lapi-deo, aqua calida iterum iolvuntur, & ibidem denuo cry-ftallifantur, evaporatione, naturali calore, pera&a.

In noflris officinis duplex inflituitur cryftalli/atio.1Lixivium fatis Collum per canales in frigidaria (Sval-ka*ren) fluit, ubi, inträ hora: fpatium, per fubfidendamheterogeneis craflioribus liberatum o), hinc in rcceptacula

cry-

o) Ex fedimento terreftri & vi- fn&itia (Rödfärgs),triolico calcinato Et ochra rubra

ALUMINIS 15

eryftallifationis (Saffians karen ) immittitur. 03o vel de-cem interje&is diebus, fuperftans aqua lixiviofa exhauritur9remanentibus cryftallis, qua: plerumque parva: & irnpu-rx (Saffian) latera fundumque incruftant. Hocce alumenaqua lavatur, &, heterogeneis externe adhaerentibus fc-paratis, aqua pura calida folvitur, prsecipitantia alkali*na adduntur, rursusque cryftallifotio per quatuordecin®dies inffituitur.

* Tempus, Cryftallifationideftinatum, (ine detrimen-to coar&ari pofle perfuafus Tum. Namque experimentispluries repetitis conftanter inveni, Jixivium jufta: fpiffitu-dinis, inträ viginti quatuor horas, omne fere deponerealumen, quodfine ulteriori evaporatione amittere poteft,adeoque tribus transacfis ny&cmeris, vix, acne vixqui-dem, ullum prascipitatur fälinum. Ratio quoque in a-prico eft. Lixivium eis liberatum particulis, quas unicccaloris ope fuspenfas tenebat, reliquis retinendis fölven-disque lufficit, usque dum denuo evaporatione fpidetur.Contra, diuturniorlixivii inreceptaculis mora, varia ad-fert incommoda. Si acidum in eodem abundat, hoc cry-ftallos adgreditur, iterumque refolvit. Practerea cryftallimagmate vitriolico, vel ab initio admixto, vel fub quie-te generato, fundumque lenfim petente, contaminantur& perduntur»

§. IX.Heterogenea alumen contaminantia, funt vel craffio-

ra & terreflria, fola fubfidentia feparanda, vel fubtilio-ra, acida, vitriolica & pinguia, qua: difFicilius purifica-tione inffituenda auferuntur. Alumen Romanum fi fub-fidentiafuperfluojprivareturterreftri,muIco foret melius,ft cum lixivium noxiis fubtilioribus heterogeneis careat,omnis negligitur purificatio. In noftris officinis hxc opera¬tio fequenti fit modo. Cryftalli primae lavantur,aqua puraiterum folyuntur, & huic varia proportione urina, calx

14 DE CONFECTIONEviva, vel lixivium falis cujusdam alkalini fixi addicur. O-lim urina fcre ubique in ufu fuit, jam vero alkali fixunalocum ejusdem plerumque occupavit. Acidum abundanscryftallifationem impcdit, nam cxperientia noturn efl:,alumen in acido vitrioli facilius, quam aqua, folvi. Vi-triolum alumini admixtum in arte tin&oria laitiores co-lores perdit < §. V.), & prsterea vitriolum hoc martis, mag-ma flavefcens continuo deponit, quod cryftallorum in¬träns compofitionem, easdemque involvens, ufui inep-tas reddit. Idem fere valet de pinguitudine, quas tarnenprsterea obftaculum efl cryllallifatio.nis. Hzecce vitia utavertantur, diuta addüntur alkalina. Superflunm acidumhoc mcdio facile faturatur, pingue eodem evanefcit, ip-faque terra metalliea leparari credita efl: p). Quod ad ul¬timum attinet hoc experientiae nullo modo congruit.Muita inftitui tentamina pluriesque repetii, ouibus Omni¬bus plene convictus Tum, terram aluminis alkalibus addi-

* tis

p) Videatur tabula affinitatum dont labafi efl terreufe. Iis doivcittDomini Geoffroi , Mem. de /' Ac. par confequent, ß on en »tele dans(i Paris ijig. uneliqueur , qui tienne en dijfolutiotiMacquer , Chymie Praciique tom. V une ou /' autre efpece de cesfels, de-

I. f. 21. Ily a toujours avec alun compoßr celui, dont la bafe efl mctal-une certaine quantité de' vitriol ou d* lique,plutot que celui, dont la bafe eflautres matteres falines minerales, qui terreufe. C'efl ce qui arrive dans uttfont obftacle a Ja cryflallijation fa* V dijfolution d'alnn & de vitriol. Laempcchent d'etre pur. C'efl pour en partie metallique de ee dernier efl fi-feparer ces matieres, qu'on mele dans paré de fon acide par les alkalis - - -les eaux chargeés d' alun , wie cer- Mais ilfaut avoir attention de nepastaine quantité de lejfivc d' Alkali fi~ ajouter une trop grande quantité: au-xe, ou d' urine putrefiée, laquelle con- treuient taut ce, qui excederoit latient heaucoup d? Alkali volatil. Ces dofe necejfaire pour decompofer ce, queAlkalis ont la proprieté de decompo- la liqueur contient de virrioliquc, agi-fer toutes les fils neutres, qui ont pour roit fur V alun & le deccmpoferoitbafewie terre abforbante, ou une fub- aufli. C, E* Gellert, Metallurgi-flance metallique, & de decompofer fihe Cbimie p, iß o, eindem infltCplus facilement ceux, qui ont pour bafe tibiain.unt fubßance metallique, que eeuK

ALUMINIS

tis prius, quam martialis vitrioli, e folutione prseciplta-ri. Itaque additamenta ufitata, vitiis e vitriolo tollen-dis imparia funt. Sed nec incommoda e pinguitudineperfecle auferunt, nam pingui unitum alkalf fubftantiamgenerat (aponaceam, quae in aqua facile folvitur, cideraintime adne&itur, & per totam mallam diflributa iplasingreditur cryftallos, qusehinc, tempore quodam trans-a&o, flavefcunt Sc rancidum produnt pingue. Ad acidumabundans frenandum non immerito quidem adhibenturalkalia, interim tarnen hoc ipfo alumen purumnon obtinetur, (edfale peregrino, pro indole additamen-ti diverfo, plus minus mixtum (§. V.). Praeterea multaopus eft cäutione in adfundendo lixivio alkalino, nam Iivel minimum ultra faturationem inftilletur, quidquamaluminis decomponitur, Sc hujus portionis terra fundumverfus ruit.

Ex hifce colle&is fatis fuperquc patere crediderimadditamenta, hucusque ufitata, non tantum non pracfta-re effeclus defideratos, Ted etiam pro circumftantiis ma¬gis minusve noxia efle» Hinc quoque nonnulli officina-rura magiftri, longa edo&i experienlia, eadem omni-110 negligunt.

§. X.Quomodo igitur avertenda vitia in §, prtrc. memo-

raia ? In variis noftris officinis fola iteratione folutionis& cryftallifationis eadem tollere conantur. Experientiaquoque feftatur lixivium, alumen & vitriolum viridecontinens, & eo usque fpiflatum, ut recens fuftineatovum, in frigore parum vitrioli deponere. Quavis igi¬tur cryftallifatione multum feparatur heterogenci, & o-perationis repctitione tandem elegans obtinetur alumen.

Aft cum hac via plus ligni confumetur, longiustempus, nec parum laboris requiratur, varia inftitui ten¬tamina , ut methodum inyenirem, qua Sc perfe&ius Sc

facili-

i6 DE CONFECTIONE ALUMINISfacilius alumen purificari poflTet. Tandem id fubfidiimihi (efe obtulit, quod, quantum e parvis4 experimen-tis colligere licet, fini defiderato egregie erit fatisra&urum.Scilicetin eo confiftit artificium, ut argillå pura, faltemcalce & martiali privata, motu aquas pura bene immi-fceatur. Haec naixtura lixivio purificando calido adfun-denda. In, frigore & quiete fundum petunt argillofacparticulasjfimulque pingve,(quod fortiter attrahitur), mag-ma vitriolicum, aliaque crafliora heterogenea, fecum ra-piunt. Si vero acidum abundet, hoc argillam adgreditur& verum producit aiumen. Nefcio an umquam melio-ri methodo tolli queant incommoda acidi, quam fl ejus«dem vis ad augendam falis quasfiti quantitatem adhibeatur.

Tentamina majora , in officinis inftituenda , commodifiimum 'hujusmgdii ufum, quantitatem pro indole lixiwi addendam, aliaque huc perti-«entia docebünt.

Primae, qua; quotannis inftitauntur coftiirae, purius plerumque relin*quunt alumen, in fequentibus vero pingue & vitriolicum magis magisqueaccumulantur in lixivio magiftrali (moderlut), continua refiduorum col-le&ione, ultitnoque valde abundant. Ratio aluminis & vitrioli, in eadem fo-lutionemixtorum, lixivio alkalino cerfa; fortidudinis vero proxime exploraripoteft, 6c hac cognita, facili calculo patet, quodnamborum falium cryftal-lifatione colligere utilius fit. Vitriolum fi eligatur, lixivium magis infpiflatumrequiritur, idque, alkalino fale, omni aluminofo privari poteft. In boc cafudenovoincipienda eflet aluminis coSura, quo,fine dubio, tninuitur hujus falisannua confe&io, aft ejusdem bonitate, vitrioloque fimul comparato, hoc dam-nutn large compenfatur. En itaque aliam viam, qua vulgari purius obtinetui*alumen; aft nihil impedit, quominus cum antea propofita conjungatur.

Licet additamento fupra memorato vix impediri queat, quin aluminis crf-fValli martiali leviter tingantur,interim tarnen, fi ha; prima; iteruin folvantur 6ccryftallifentur, eodem ligni quanto, eodem tempore 6c eodem fere labore, alu¬men vulgari longe melius puriusque proditurum certo fum perfuafus.

§• XI. 1Ex hifce breviter adnotatis fatis evichim credidérim, in noftris officinis,

impenfis confuetis, 6c perfe&ius alumen, 6c majus ejusdem quantum conficipofle, fi fcite öc prudenter operationes inftituantur. Per fumma eundo capita,methodum quoque hujus obtinendi finismemet indicafle fperaverim. Furno-tfum vero optimas formas, aliaque artificia, quibus utiliffime 6c commodiflGmetperationes peragi poflunt, jam ficco, ut ajunt, pede praetereo, quippequseÉiechanicam potius conftru&ionem, quam chemicam theoriam tangunr,

ücetprsetcrea auxiliarias fibi invicem porrigant mauus.