1

Stratejik Planlama Dersi

Durum Analizi (GZFT Analizi, Paydaş Analizi, Çevre Analizi)

Süreçleri

Mehmet DURUKEğitim Yönetimi, Teftişi, Ekonomisi ve Planlaması Tezsiz Yüksek Lisans Eğitim Programı

18 Mart 2008

62/2

Takdim sırası

• Stratejik Planlama Nedir? Stratejik Planlama Nedir? • Stratejik Planlama Süreci Stratejik Planlama Süreci • Durum AnaliziDurum Analizi• GZFT (SWOT)GZFT (SWOT)• Çevre Analizi (PEST Analizi)Çevre Analizi (PEST Analizi)• KaynaklarKaynaklar

62/3

Stratejik Planlama Nedir?• Stratejik planlama, kuruluşun

bulunduğu nokta ile ulaşmayı arzu ettiği durum arasındaki yolu tarif eder.

• Kuruluşun amaçlarını, hedeflerini ve bunlara ulaşmayı mümkün kılacak yöntemleri belirlemesini gerektirir.

62/4

Stratejik Planlama Nedir?

• Uzun vadeli ve geleceğe

dönük bir bakış açısı taşır.• Kuruluş bütçesinin stratejik

planda ortaya konulan amaç ve hedefleri ifade edecek şekilde hazırlanmasına,

• Kaynak tahsisinin önceliklere dayandırılmasına

• Hesap verme sorumluluğuna rehberlik eder.

62/5

Stratejik Planlama Nedir?

• Sonuçların planlanmasıdır.

• Değişimin planlanmasıdır.

• Gerçekçidir.

• Kaliteli yönetimin aracıdır.

• Hesap verme sorumluluğuna temel oluşturur.

• Katılımcı bir yaklaşımdır.

62/6

Stratejik Planlama Nedir?

• Günü kurtarmaya yönelik değildir.

• Bir şablon değildir.

• Salt bir belge değildir.

• Sadece bütçeye dönük değildir.

• Bütçenin planı değil, planın bütçeyi

yönlendirmesi gerekir.

62/7

Stratejik Planlama SüreciKAVRAM YÖNTEM AÇIKLAMA

MEVCUTDURUMANALİZİ

- Dış Çevre Analizi- İç Çevre Analizi- SWOT Analizi- Paydaşlar Analizi

NEREDEYİZ

MİSYON VİZYONİLKELER

- Kuruluşun varoluş gerekçesi- Temel İlkeleri- Arzu edilen gelecek

NEREYEULAŞMAKİSTİYORUZSTRATEJİK

NİYETLERANA STRATEJİ

VEHEDEFLER

- Orta Vadeli Ulaşılacak Niyetler- Ölçülebilir Hedefler

FAALİYETLERVE

PROJELER

- Hedeflere Ulaşma Yöntemleri- İş Planlar- Kaynak Planları

GİTMEKİSTEDİĞİMİZYERE NASIL

ULAŞIRIZ

İZLEMEÖLÇME

VEDEĞERLENDİRME

- Raporlama- Performans Göstergeleri- Performans Yönetimi

BAŞARIMIZINASIL

TAKİP EDERİZ VEDEĞERLENDİRİRİZ

Durum Durum AnaliziAnalizi Paydaş BelirlemePaydaş Belirleme

Paydaş AnaliziPaydaş Analizi

Paydaş GörüşmeleriPaydaş Görüşmeleri

GZFT ve ÖnerilerGZFT ve Öneriler

Stratejik KonularStratejik Konular11

• Geniş katılımlı Geniş katılımlı durum analizidurum analizi

• Katılımcılığı ve Katılımcılığı ve müşteri müşteri memnuniyetini memnuniyetini ön planda tutan ön planda tutan paydaş analizipaydaş analizi

• Elde edilen Elde edilen verilerin GZFT’de verilerin GZFT’de birleştirilmesibirleştirilmesi

• Sonuçlardan Sonuçlardan stratejik konulara stratejik konulara ulaşılmasıulaşılması

Neredeyiz ?Neredeyiz ?

9

Durum AnaliziStratejik planlama sürecinin ilk adımıdır.

“neredeyiz?” sorusuna cevap verir. DURUM ANALİZİ1. Tarihsel

Gelişim2. Yasal

Yükümlülükler ve

Mevzuat Analizi

3. Faaliyet Alanları,

Ürün Hizmet Belirlenmesi

4. Paydaş Analizi5. Kuruluş İçi

Analiz6. Çevre Analizi

62/10

Durum analizi Tarihi gelişim

• Kuruluşun hangi tarihte hangi amaçlara

hizmet etmek için kurulduğu,

• Bugüne kadar geçirdiği kritik aşamalar,

• Önemli yapısal dönüşümler

analitik bir bakış açısıyla değerlendirilir.

62/11

Durum analizi

Kuruluşun yasal yükümlülükleri ve mevzuat

analizi

• Kuruluşun mevzuattan kaynaklanan yükümlülüklerinin tespiti yapılır

62/12

Durum analizi

Kuruluşun yasal yükümlülükleri ve mevzuat analizi

(Gereken Temel Sorular)

• Yasal yükümlülükler açısından bakıldığında kuruluş tarafından üretilen mal ve hizmetlerin kapsamı nedir? Bunlardan faydalananlar kimlerdir?

62/13

Durum analizi

Kuruluşun yasal yükümlülükleri ve mevzuat analizi

(Gereken Temel Sorular)

• Kuruluş tarafından sunulan hizmetlerin nitelik ve niceliğine ilişkin ne gibi hükümler vardır?

62/14

Durum analizi

Kuruluşun yasal yükümlülükleri ve mevzuat analizi

(Gereken Temel Sorular)

• Kuruluşun organizasyonuna, çalışma usullerine ve iş süreçlerine ilişkin hangi düzenlemeler bulunmaktadır?

62/15

Durum analizi

Kuruluşun yasal yükümlülükleri ve mevzuat analizi

(Gereken Temel Sorular)

• Kuruluşun diğer kamu ve özel sektör kuruluşları ile ilişkilerini düzenleyen hükümler nelerdir?

62/16

Durum analizi

Kuruluşun yasal yükümlülükleri ve mevzuat analizi

(Gereken Temel Sorular)

• Kuruluşun (varsa) mevcut misyonu yasal yükümlülüklerini içermekte midir?

62/17

Durum analizi

Kuruluşun yasal yükümlülükleri ve mevzuat analizi (Gereken Temel Sorular)

• Yasal yükümlülükler ile kuruluşun yürütmekte olduğu program ve faaliyetler arasındaki bağlantı nedir? (Tüm yükümlülüklere karşılık gelen program-faaliyet bulunmakta mıdır?

62/18

Durum analizi• Kuruluşun yasal yükümlülükleri ve mevzuat

analizi

YASAL YASAL YÜKÜMLÜLÜYÜKÜMLÜLÜ

KK

DAYANAKDAYANAK AYRILAN AYRILAN MALİ MALİ

KAYNAKKAYNAK

ÖRGÜT/ ÖRGÜT/ İNSAN İNSAN

KAYNAĞIKAYNAĞI

DEĞERLENDİRMEDEĞERLENDİRME

- Yok- Yok- - YetersizYetersiz- Yeterli- Yeterli- Fazla- Fazla

- Yok- Yok- Yetersiz- Yetersiz- Yeterli- Yeterli- Fazla- Fazla

- Kaldırılmalı- Kaldırılmalı- Daha az - Daha az önem verilmeliönem verilmeli- Aynı kalmalı- Aynı kalmalı- - GüçlendirilmeliGüçlendirilmeli

62/19

Durum AnaliziFaaliyet Alanları İle Ürün Ve Hizmetlerin Belirlenmesi

Faaliyet Alanı – Ürün/Hizmetler

FAALİYET ALANI 1

Ürün/Hizmet 1

Ürün/Hizmet 2

Ürün/Hizmet 3

...

FAALİYET ALANI 2

Ürün/Hizmet 1

Ürün/Hizmet 2

...

Belirlenen ürün ve hizmetlerin birbirleriyle olan ilişkileri gözetilerek belirli faaliyet alanları altında toplulaştırılması, kuruluşun organizasyon şemasının vefaaliyetlerinin bütününün gözden geçirilmesi açısından faydalı bir çalışmadır.

62/20

Örnek :MEB.’ nın yasal yükümlülükleri ve mevzuat analizi ALT YAPI VE MALZEME

BURS-YURT-SOSYAL-KÜLTÜR-SPOR-SAĞLIK

DENETİM

DÜZENLEME

ÖĞRETMEN YETİŞTİRMEK

EĞİTİM-ÖĞRETİM

Nitelikli insan gücünü yetiştirmek

Ölçme değerlendirme hizmetlerini sunmak

Üstün zekalıların ve engellilerin eğitimi

Yaşam boyu eğitim

POLİTİKA –STRATEJİ-PLANLAMA-PROGRAM-GELİŞTİRME

Engelli ve özel yetenekli öğrencilerin durumlarına uygun programlar hazırlamak

Eğitimde fırsat eşitliğini sağlamak

………………………..

EĞİTİM TEKNOLOJİSİ

……………………………..

YAYIM

……………………………………..

62/21

Paydaş

• Paydaşlar, kuruluşun ürün ve

hizmetleri ile ilgisi olan, kuruluştan

doğrudan veya dolaylı, olumlu ya

da olumsuz yönde etkilenen veya

kuruluşu etkileyen kişi, grup veya

kurumlardır.

62/22

Paydaş Analizi

• İç Paydaş (Çalışanlar)

• Dış Paydaş (Temel Ortak,

Stratejik Ortak, Tedarikçiler)

• Müşteri (Yararlanıcı, Hedef kitle)

62/23

İç paydaşlar(Çalışanlar)

• Kuruluştan etkilenen veya kuruluşu

etkileyen kuruluş içindeki kişi, grup

veya (varsa) ilgili/bağlı kuruluşlardır.

ÖRNEK:

• Kuruluşun çalışanları

• Yöneticiler

• Bakan

62/24

Dış Paydaşlar• Kuruluştan etkilenen veya kuruluşu

etkileyen kuruluş dışındaki kişi, grup veya kurumlardır.

ÖRNEK:

• Kuruluş faaliyetleriyle ilişkisi olan diğer kamu ve özel sektör kuruluşları,

• Kuruluşa girdi sağlayanlar,

• Sendikalar,

• İlgili sektör birlikleri

62/25

Müşteri Müşteri (Yararlanıcı, Hedef kitle)(Yararlanıcı, Hedef kitle)

Kurumun ürettiği hizmetleri ve/veya Kurumun ürettiği hizmetleri ve/veya malları kullanan, alan ve bunlardan malları kullanan, alan ve bunlardan yararlanan kişi, grup veya kurumlaryararlanan kişi, grup veya kurumlar

62/26

Stratejik Ortak

• Gönüllülük vardır.

• Vizyona ulaşabilmek için onlarla ortaklık yapmak gerekir.

• “Kazan Kazan” yaklaşımı.

ÖRNEK: Medya

62/27

Temel Ortak

• Kanunla bağlı olduğumuz. Hiçbir zaman ayrılamayacağımız. İşbirliği yapmak zorunda olduğumuz ortaklar.

• ÖRNEK: Milli Eğitim Genel Müdürlüğü için MEB, İl milli eğitim müdürlükleri için Valilik

62/28

Paydaş Analizi İle;

• Planlama sürecinin ilk aşamalarında

paydaşlarla etkili bir iletişim kurularak bu

kesimlerin ilgi ve katkısının sağlanması,

62/29

Paydaş Analizi İle;

• Paydaşların görüş ve beklentilerinin tespit

edilmesi,

62/30

Paydaş Analizi İle;• Kuruluşun faaliyetlerinin etkin bir şekilde

gerçekleştirilmesine engel oluşturabilecek

unsurların saptanması ve bunların giderilmesi

için stratejiler oluşturulması,

62/31

Paydaş Analizi İle;• Paydaşların birbirleriyle olan ilişkilerinin ve

olası çıkar çatışmalarının tespit edilmesi,

62/32

Paydaş Analizi İle;

• Paydaşların kuruluş hakkındaki görüşlerinin alınmasıyla kuruluşun güçlü ve zayıf yönleri hakkında fikir edinilmesi,

62/33

Paydaş Analizi İle;• Paydaşların hangi aşamada katkı

sağlayacağının tespit edilmesi,

62/34

Paydaş Analizi İle;• Paydaşların görüş, öneri ve beklentilerinin

stratejik planlama sürecine dahil edilmesiyle

Planın bu kesimlerce sahiplenilmesi ve planın uygulanma şansının artması amaçlanır.

62/35

Paydaş Analizi

Paydaş analizinin aşamaları :

• Paydaşların tespiti

• Paydaşların önceliklendirilmesi

• Paydaşların değerlendirilmesi

• Görüş ve önerilerinin alınması ve

değerlendirilmesi

62/36

Paydaşların Tespiti

• Kuruluşun faaliyetleri/hizmetleri ile,

ilgisi olanlar

• Kuruluşun faaliyetlerini/hizmetlerini,

yönlendirenler

kullananlar

etkilenenler

etkileyenler

kimlerdir?

62/37

Paydaş AnaliziPaydaş: Kurum faaliyetlerinden etkilenen Kurum faaliyetlerinden etkilenen

veya bu faaliyetleri etkileyen kişi, veya bu faaliyetleri etkileyen kişi, grup veya kurumlar;grup veya kurumlar;

• Liderler,• Çalışanlar,• Müşteriler(İç,Dış)• Temel Ortaklar,• Stratejik Ortaklar,• Tedarikçi.

62/38

Paydaş Analizi-Paydaş Analizi-ÖnceliklendirmeÖnceliklendirme

Paydaş adı İç paydaşDış paydaş

Müşteri

Neden paydaş

Önceliği

Mühendis İç Paydaş

Memur İç Paydaş

………….

62/39

Paydaş Analizi/ Değerlendirme

Cevap aranabilecek sorular• Paydaş, kuruluşun hangi faaliyeti/hizmeti

ile ilgilidir?• Paydaşın kuruluştan beklentileri nelerdir?

Paydaş, kuruluşun faaliyetlerini/hizmetlerini ne şekilde etkilemektedir? (Olumlu-olumsuz)

• Paydaşın kuruluşu etkileme gücü nedir?• Paydaş, kuruluşun faliyetlerinden/

hizmetlerinden ne şekilde etkilenmektedir? (Olumlu-olumsuz)

62/40

Paydaşların DeğerlendirilmesiPaydaş-Ürün /Hizmet Matrisi

Paydaş Faaliyet Alanı1 Faaliyet Alanı2

Ü/H 1 Ü/H 2 Ü/H 3 Ü/H 4 Ü/H 1 Ü/H 2 Ü/H 3

Paydaş1 X X

Paydaş2 X

Paydaş3 X X X X

Paydaş4 X X

………….

Ü ÜrünH Hizmet

62/41

Paydaşların Değerlendirilmesi

Etki

Önem

Zayıf Güçlü

Önemsiz İzle Bilgilendir

Önemli Çıkarlarını gözet, çalışmalara dahil et

Birlikte çalış

62/42

Paydaş Görüşlerinin Alınması

İzlenecek Yol

• Yöntemin belirlenmesi,

• Paydaşların belirlenmesi,

• Çalışmanın sorumlularının belirlenmesi,

• Ne zaman ve hangi sürede

gerçekleştirileceğine karar verilmesi

• Ne zaman, nasıl ve kimler tarafından

raporlanacağı ve değerlendirileceği..

62/43

Paydaş Görüşlerinin Alınması

Yöntemler

• Mülakat

• Anket uygulanması

• Atölye çalışması

• Toplantı

62/44

Paydaş Görüşlerinin Alınması

• Kurumun hangi faaliyetleri ve

hizmetleri sizin için önemlidir?

• Kurumun olumlu yönleri nelerdir?

• Kurumun geliştirilmesi gereken

yönleri?

• Kurumdan beklentileriniz?

62/45

Durum analizi

Kuruluş içi analiz ve Çevre analizi (GZFT)

• Kuruluşun mevcut durumunu ve geleceğini etkileyebilecek, iç ortamdan kaynaklanan ve kuruluşun kontrol edebildiği koşulların ve eğilimlerin incelenerek güçlü ve zayıf yönlerin belirlenmesi ve değerlendirilmesidir.

62/46

GZFT (SWOT) Analizi

• Bir kurum veya kuruluşun ve

bulunduğu çevrenin

değerlendirilmesinde

kullanılan bir planlama ve

organizasyon aracıdır.

62/47

GZFT (SWOT) Analizinin Tarihçesi

SWOT Analizi, Stanford Araştırma SWOT Analizi, Stanford Araştırma

Enstitüsü’nde (Enstitüsü’nde (Stanford Research InstituteStanford Research Institute) )

1960 tarihinden 1970 tarihine kadar 1960 tarihinden 1970 tarihine kadar

sürdürülen çalışmaların ürünüdür.sürdürülen çalışmaların ürünüdür. Sistemin Sistemin

beş kişilik bir grubun çalışması ile ortaya beş kişilik bir grubun çalışması ile ortaya

konduğu kabul edilir. konduğu kabul edilir. Albert SAlbert S.. Humphrey Humphrey

(ölümü: 31 Ekim 2005) bu grubun önde

gelen isimlerinden birisidir.

62/48

GZFT(SWOT) Analizi

İncelenen kuruluşla, teknikle, süreçle İncelenen kuruluşla, teknikle, süreçle

veya bir durumla ilgiliveya bir durumla ilgili olarak

güçlügüçlü yanları (S)

zayıfzayıf yanları (W)

fırsatlarıfırsatları ve (O)

tehditleritehditleri (T)

belirleme aracıdır.

62/49

Swot Analizinin Swot Analizinin Stratejik Planlama Sürecindeki YeriStratejik Planlama Sürecindeki Yeri(Kaynak: Society for Human Resource Management’in www.shrm.org adlı sitesinden alınmıştır.)

I.I.

PPLANLAMAYALANLAMAYA

BAŞLAMABAŞLAMA

II.II.

İSTENİLENİSTENİLEN SONUÇLARSONUÇLAR

III.III.

NASIL?NASIL?

IV.IV.

UYGULAMAUYGULAMA

V. V.

GÖZDEN GÖZDEN GEÇİRMEGEÇİRME

İç ve Dış İç ve Dış DeğerlendirmeDeğerlendirme

(SWOT(SWOT))

Vizyon/

Misyon

Stratejiler- Arzulanan geleceğe ulaşabilmede gerek duyulan stratejiler.

- Gelişimi izlemede kullanılan ölçütler

Uygulama planları

-Faaliyet planları-Sorumluluklar-Süre-Çıktılar

İzleme ve İzleme ve kontrol etmekontrol etme

Varsayımlar/

Öncelikli konular

AmaçlarÖngörülme-

yenleri planlama

. Alternatif planlar için. Alternatif planlar için temel oluşturmak.temel oluşturmak.

. . Gelinen noktayı Gelinen noktayı saptamaksaptamak

Neredeyiz?Neredeyiz?

Nerede Nerede olmak olmak

istiyoruzistiyoruz??

Oraya nasıl Oraya nasıl ulaşacağızulaşacağız??

Kim?Kim?

Ne yapmalıNe yapmalı??

Nasıl Nasıl yapıyoruzyapıyoruz??

Başarılı mıyız?Başarılı mıyız?

62/50

GZFT (SWOT) Analizi

SWOT Analizi yaparken

izlenecek işlem sırasının ilk

basamağını,

Beyin Fırtınası oluşturur.

62/51

GZFT (SWOT) Analizi

©South-Western College Publishing

SSStrengthsStrengths

SSStrengthsStrengths

WWWeaknessesWeaknesses

WWWeaknessesWeaknesses

OOOpportunitiesOpportunities

OOOpportunitiesOpportunities

TTThreatsThreats

TTThreatsThreats

İncelenen kuruluş, teknik, süreç İncelenen kuruluş, teknik, süreç veya bir durumunveya bir durumun güçlü yanlarıgüçlü yanları.. (olumlu hususlar)(olumlu hususlar)

İncelenen kuruluş, teknik, süreç İncelenen kuruluş, teknik, süreç veya bir durumunveya bir durumun güçlü yanlarıgüçlü yanları.. (olumlu hususlar)(olumlu hususlar)

İncelenen kuruluş, teknik, süreç veya birİncelenen kuruluş, teknik, süreç veya birdurumun zayıf yanları (olumsuz hususlar)durumun zayıf yanları (olumsuz hususlar)İncelenen kuruluş, teknik, süreç veya birİncelenen kuruluş, teknik, süreç veya birdurumun zayıf yanları (olumsuz hususlar)durumun zayıf yanları (olumsuz hususlar)

Güçlü yanları destekleyen dış Güçlü yanları destekleyen dış çevredeki koşullar (fırsatlar)çevredeki koşullar (fırsatlar)..Güçlü yanları destekleyen dış Güçlü yanları destekleyen dış çevredeki koşullar (fırsatlar)çevredeki koşullar (fırsatlar)..

Dış çevreden gelen tehditler.Dış çevreden gelen tehditler.Dış çevreden gelen tehditler.Dış çevreden gelen tehditler.

İçten gelen etkilerİçten gelen etkiler

Dıştan gelen etkilerDıştan gelen etkiler

62/52

GZFT (SWOT) Analizi

62/53

• Çevre analizi, kuruluşun kontrolü

dışındaki koşulların ve eğilimlerin

incelenerek, kuruluş için kritik olan

fırsat ve tehditlerin belirlenmesidir.

Çevre Analizi

62/54

• Çevre(PESTS) Analizi, Politik,

Ekonomik, Sosyal ve Teknolojik

ve Sektörel etkenleri inceleyerek;

önemli ve hemen harekete

geçilmesi gereken hususları

tespit etmek ve bu faktörlerin,

olumlu veya olumsuz, kimleri

etkilediğini ortaya çıkarmak için

yapılan bir analizdir.

Çevre Analizi

62/55

Çevre Analizi Teknikleri Trend Belirleme

Önem – Olasılık Analizi

Uzman Görüşü Alma

Nominal Grup Tekniği

Beyin Fırtınası

Odak Grupları

Senaryo Yazma

Kaynak: Sunu. Necmettin Oktay. Türkiye Sanayi Sevk ve İdare Enstitüsü. ( 2006)

Çevre Analizi

62/56

Kapsam

Politik

Ekonomik

Sosyal

Teknolojik

Sektörel

Çevre Analizi

62/57

Politik/Hukuki Faktörler

İlgili yasalar

Vergi sistemi

Dış ticaret düzenlemeleri

Hükümet politikaları

Mevcut hükümetin durumu

Devletin müdahalesi

Uluslararası ilişkiler

Çevre Analizi

62/58

Ekonomik Faktörler Dünyadaki genel ekonomik durum Uluslararası ekonomik kuruluşlar Ticari döngüler Enflasyon ve değişim oranları Ekonomik büyüme ve GSMH değişimleri Faiz oranları Para ve kredi kaynakları, güvensizlik

durumu İş gücü mevcudiyeti Enerji mevcudiyeti ve maliyeti

Çevre Analizi

62/59

Sosyal/Kültürel Faktörler Çevreye olan hassasiyet

Tüketici eğilimleri

Yeni ihtiyaç ve istekler

Çalışma ve boş zaman eğilimleri

Zenginlik ve gelir dağılımı

Toplumun yaş ve eğitim dağılımı

Doğum artış oranı ve ortalama ömür

Toplumdaki etik değerler

Çevre Analizi

62/60

Teknolojik Faktörler BT(IT) kullanımının yaygınlığı Yeni ürünler Enerji kaynakları ve kullanabilirlik Alternatif ve yeni teknolojiler Girdi kaynakları, maliyetleri ve

mevcudiyetleri Hükümet, endüstri ve üniversitelerin

ARGE harc. Ekolojik faktörler Teknoloji transferi Altyapı teknolojisi

Çevre Analizi

62/61

• DPT. Kamu İdareleri İçin Stratejik Planlama Kılavuzu. (2006). İkinci Sürüm. Ankara. http://www.dpt.gov.tr

•  • DPT. Kamu Kuruluşlarının Hazırlamış Olduğu Stratejik Planlar.

http://www.sp.gov.tr•  • Yönetmelik. Kamu İdarelerinde Stratejik Planlamaya İlişkin Usul ve Esaslar

Hakkında. Resmi Gazete. Sayı: 26179, 26.05.2006.•  • Kültür ve Turizm Bakanlığı . TÜSSİDE Stratejik Yönetim Çalıştayı Çalışma

Raporu. ( 2006). http://sgb.kultur.gov.tr•  • Kültür ve Turizm Bakanlığı. Stratejik Planlama Kılavuzu. ( 2007).

http://sgb.kultur.gov.tr•  • Kültür ve Turizm Bakanlığı. Durum Analizi Kapsamında Yapılması

Gereken Çalışmalar. http://sgb.kultur.gov.tr

• Sunu. Necmettin Oktay. PESTS Analizi. Türkiye Sanayi Sevk ve İdare Enstitüsü. ( 2006)

KAYNAKLAR

62/62