t

JJL.

JD l SP UT ATI O

5 -12?

PHILOSOPH ICA

DE C OE L OAuxiliarite Deo Ter. Opt. Max.

Ex Dccreto Ampfißim# Pacultatü PhilofopbicAin Wnßriac K egta Academia IIbfallenft

S U B PRiESIDIO

Clarißimi 0* ExceüentißimiFiriM. LAURENT 11 STIGZELII

LogicesProtefiorisördinarij prasceptorisfuipluri-mum colendi.

Pro confetauenda laurea Magißerijpublicre cenfur&fubmittit.

JONAS BENEDICTI K V SÅN.DER N E R I C I U S.

Ad Diem Decemb. Anno i 6$ i in Anditorio majoriHor in a Septima matutinis,

fä' Bdicam caeli naturam commode ac

compendiofé, cxplicat non foium ejusÜeftmtio, quar juxca placita pbilofopho-

®| roiij in duplici cft différentia, fciiicrt,'JUS! Komi»alt* & Realis, fcd & ejus attributa.2. InNominali Dcfioitione triä apprirné funt no-

tandå. i* LjvpoXoya fcunominis Notatro. 2, öpowpiafeu varia acceptio. 3. Tuv&rjfiU feu varia fignificatio.

3. EV^cAsp^Äf quod concercit,aIij cadum ducunc åer/4«^ö,quod omnia tegat , alij å cslando feu (eulpendoco quod fteiiis quafi ornatum ac caelatum eft: Alij £

å concavkatc , unde & Veteres latini fcripferuntcoilum-j.

4. tipovvjuia* quod fpe&at(qua» non fublata errorumgenetrix fémpcreflhabita)tencndum,qnod vpx coclia-litcrå Theo!ogis,alieef åphilcfophis ufurpari folec.

5. A Iheologis fumitur, 1« pro ipfo Deout videre effcLuc; 15:21. Baprifrous Johannis fuitnéé cadoi.e.å Dcoaut ex hominibus. 2. Pro eslefti &(pirituah gloria^aliqui hoc exponunt de ca;lo Empyreo , quod Primumfit Élementaris regio, Secundum. jethcrca,, Terttum illudfopremum, ubi aliqui duftom & didamen rationis (e.quentes, Deum , canquam in certo & corporali loco,habitare fomniant Hocetiam cxlum folent Thopiffxper contensptum, cseiunaw^Ä^r/w/wappcllaro.

Al ' Pr$

A:

6. 3» Pro cålitthtu & beatü mtntibtu : Jobi 15/ if. caellnpn funt mundi in oeulis Dei.

4. Fre ctruiudim feu imraota veritate verbiDivi-Pfal. 89. Incalisfirmafti vcritateSn &c. fa&aallu»

jr -U onc ad hoc materiaie cselum s qoodca demurn firmaA fint,qua: ibi funt,cum terrena omnia (lotiofirmiffima.

8. Å Pbilofopbis ctiam varfé ufurpatur vox casliVi. Non raröabArifi; fumi (biet pro toto univerfo» a.Pro>

^y/uitima fphjera qua; alias ab il H s qui orbes ponunt rca-IT d\c\ folet primum mobile» 3, Pro toto expanfo å**.2b! /V terra ulq; ad ultimum es I um-».

9. Ab utrüfydarinrduniret aeeipifolet,pro Firmen»tari rcgione,hocctiaére• Sic Pfal. 8. voiacrea.cse.lt & nu«bescKli,id efiin aere volitantes. Job* 2, dicuntur' t jusaroici feidifle veftimenta & Iparfifie pulverem in cie-iura id eft in aerem_». Eadem fignificarionc vox ha?caeeipitur, cum dicitur ex tum clAufuwysreum £f ferrium*pro aere & tempcfhtibus partim frugsferis, & prarfer-tiro falutari pluvia & rore carentibus* Levit; 26. Deur»18,. i. R eg. 8 .

10. Hane vocis aeeeptionemprophanis cciam au-thoribus non minus efle inufu, appa.ret, ex Virg; i« Ge¬org: ubi haec verba memoria prodira reperiuotur : va-rium (siiprardicere moré i.c.variascali conftitutioneSoItem Eclog: t. dicitur quaercus de c&io eangi, hoc eftfulmine aeris. Sic & latinua fermo&atij dicunt Nubi-Iura aut (crenum calum, falubre calum, quin & pro«pitium.

11. Deniq; Ge ncra 1 itehprofola & tota ^thcrea re-gione , fiellas onanes tam errantes quam fixas, conti»nente; & hxc cfl propijflima & hujus loci.

12. "Zwcopvfjt,(cu> quod attinet, Notandje breviter Ali¬quot Striae Gasiiappdiationcs. 3 A.r

15. A Latinis JEtht? dicituf, quod nomen origineo®ducit å Graeco aiSKjg, non quod igne flagrct "&rsqood eft ardere; Scd Vvn 7««&«j>id cftJemper currere,quod nimirura perpctua circuitione, ftellas in eo cir-curogyrcntur.* Non icnmerito igitur malé audivic A-»axagoxashoc vocabulo abutcrspro igni ufurpavic,fta-tuitq; ccelum efle ignitum & föl/cm fcrrum igni acccn-furrij.

14. A Gneis falutarur hifc« nominibus, quod dica-tur. i. iityvogft idq.$ vel ab quod vifui fic pervium>vel quia (tefte Ariftotclede mu*do) eft tcovZvu ter-minusfuperiorum. 2. o'Aw^w@-,quafiotehctpvrys å ful-goro. A

15. Ab H&hreü duobus potifllraum infignitur Nomi¬nibus, diciturenim 1. Expaofio, expanfqm, åra-dice^4 Extcndit, diftendit&rcro fluidam diftendcn-do continuavi^confirmavit: coelum cnim fupercerram& reliquaelemcnta expanftira eft. Hane voccm feptu-sginta interpretest.ranftuferunt, firmamentu.2. CzyvCttfalijsab aquis, alijs ab admirationedi&umLi.£c tancuro de voce fcu Nominali Definition«.

16. Illisqnsad Nominisexplicationem pcrtinerevidebantur obiter praefrbatis, ad Definitionen* (fcu po-tius defcriptionem) rc&o psde accefium faciamus,qu«å varijs varié fölet proponi, hane tarnen reliquis omni-bus prafcrendam cenfemus,

\y\ Calum efl corpus naturale fimplex, conflans, perßi-cuutn> tenuißmum, purißtmum, in hoc unfoerß amplißimum,ßh&ricstm, Zlcmetarem mundum proximé ambiens, aßrorumdomiciltuniL».

ig. Genus hujus Definitionis defumptum ex üb. 3.de codo tex: 1. cap, 1. Eft corpus Tiatvtrale&c, quo inuni-

Å 3 tur

Af tv.t { A 1 ^Ȁ3 ' rjf\+~v.

tur coclum,materiam&Formam: & fie raotusfuiprin*cipium intcrnum habere-».Atribuca & proprietaces caeli ,Iocodifferentiae

propriae& fpecifieae, nos latentis (interim Definicummediocricer explicantes) pofitas, iromediaté poA cau-farum tam cxcernarnm quam intcrnarum expofitio-nem& enodationem (poftulante id bona ac legitimamsthodo j) lubijeere ac anliefere animuseA.

20. Céufam Efficicntem cceii nos chriAiani, oraculisDivinisedotfiac informati,Deum Ter. Opc. Max. con-ßituimus creatorem & confcrvatorem omnium rcrura,qui ctiam (ecundo creaeionisdie nobiliffimum afpe-&uq; admirandum hoc corpus ex raafla rudiprimidi-ci\cfFormavit' Gen: r.

21. AriAotelisigitur fententise impiogentiin aper«tum Dci verburu fubferibere vetat orthodoxa religio,qui putavit eselum ncc habuiAe initium nec habiturumfinem, (ed ex Dci seternitate caelum (tanquam ejus fa¬dem) xtcrnum conclufic- üb. i. de c cd o cap. 5. tcx; 22,Mifera ac deploranda verba,quid itaq; pottA noAcrintcllecflus in fidei articulis,fibi relidus & extra du&um& dibarnen Spiritus S. conAitutus, ex hujus incom-parabilis & nulli iccundi philolophi errore, colligereobfeurum non eA-22. Inficiari non poftumus farpé ctiam in Scriptu-ris cxlum dici thronum Det k terram ScabelJu pedum c-jus. Sed Not: boc non ficri rationc IndigentU quaß in-digeaccsdo ad fuam confcrvacioncm k habitationem,Sed Deus ut in alijs fuit libcrrimum agens, ita et Mim incadi produdionc, nulla neccflicate coa&us vel iropul-fes, illud crcavit, juxca Eph. i: ubi Daus dicitur om niaoperarifecundumconfilium voluncatisfux Apoc- 6. v.

ult

M ' fc <1^ -^1 y^tVh

>/&> -r^

<j> y\^f

1)11: Tu éf#tftiom.nia &JW -n ^x^cra fuofc Wcreata c 4funt* Quac diäa egregic coroprobant, quod nulla in- 4-wA. -V«.éigcntia potuit eile, qua Deus cogerctur ut manum adcreationem applicaret: Sed rationemanifeßstionü, quodibipraccipué tanquana ex nobiliffiroo fuo opara» fuaro *-majcltat^m & Gloriam manifeftare voluit.Pfal.i*

22. .Hic non immerito quasripoteft Nunoné etiam *1*creacio Åridotcliperfpe&a ac cognitafuit? Gentes hl- ^ra inenaturae cogno viflc Dsura tanquaracaulam Eftci-entern & «öw/?rt/*»/rw mundi (fic cenfence DivoApofto- ^ ^lo Paulo Rom. l. Gentes inde inexcufabiles pronun*» ++

ciantc, qqod ex vifibilibus operibus, creationevidtli-cet mundi, Deumcognovcrunt invifibilem*ne4; tarnenut Deum eoluerint; quis inficiasire non veretur ? Sed^creationem omnium rerum ex nihilo initio temporisfa&am, feu raodum produftionis, ex quo crcatio maxi-roé aeflimatur, ftatuimus nuLlum hominem fine du&is& diäamine Spiritus S. indagare po (Te. Apoftolus ad ,

Heb. ii. 3. afferit nos fide intclligcre perfeda efle haec jfccula,fides vcro non eft exrationis acumine, fedSpi- ^7^ritus S.in Scripturis loquentäs di&aminc, pendet: uti-—colligitur ex: Rom:i. ^ —1 >

23. Expoflta & proinftituto dcclarata caufa Efii- SX ^cicnte, operas pretium nos faßuros arbitramur, fi pari —rationemateriam nobiliffim£E& longc magnificentif-iimae caeleftis machinse , indagavtrimus. Id vcro op-tiraénos prasftarepoffe videmur, prarmhtendoca qu»ad h»ius reifaciliorem ac magi$"diftin&am cognitio-nemfrie in crrorum vel adrniniraurn obfeuritatum pras-eipitia abducamur)facere videntnr. Partim ctiam in-digitando falfasopiaiones,partim eas in medium addu-

cetv

/

•; *. - ■ ... - ' .

^endo & ad crutinatn veritätis examinando, ut tandemvera (cntentia prodeat ac emergat.

24, Pro accuratiori itaq; Cognition« diftingvimusintercaelum conftituendum & conftitutum: confiitu-

plané (é facris litteris dößijmatcrjamdencgamusnam null a fuit, fed Deusomnipotenti fuoverbo illudlexnihilo crfeavic; Gen: 1. In principio creavit Deus

q - ,/ 'coelum &terram: creatio vero (ut omnibus ram'The-ologis quam philofophis fobrie pbilofopbahtibus cft •in cofefto) fitcxnulia prsecxiftentematcria, ab infini-

/ ^ 25. Sed Not: quod creatio fit duplex, Immedtata &!/' ' -fO y ffidiatax hac&non illa creatione ccelurn eft creatum,Kfn

vidclicet,cxnihiloprivativo, fcurudi& indigeftarnaf-qu$exfe & fua natura, nullam habuit inciinatio-

, ncm vel propcnfionem ad Effetftum, quodex illa pro-ducebatür,fed(utita dicå)ohedientiariåtantum eamq;in ordine tantumodo & Divinum agens,

26. Coelo vero in a&u perfeäo conftitueo maee-riam derogare, quis audct? £ft enim corpus naturale;fåcerevero corputnaturale fine mäter ia^eß factre infommumßne (omno}\nqaznte Seal: Excr:3 59. Secl. 11. icu ut habeti.de planr: partem ßnefarina^>. Audias porro cundemegregié loquentem,& noftram fentebtiam fuo calculoapprobantem Hxer. 61. Seå. 5. llbi quantitas (f Figur*efl> materiam fubeffeneeeßeefl, nam quantitas materiamproximé, tanquamindividuuscomcsinfequitur. Qua-propter cum coftum eft quautum, cerfce figurae, mate¬riam ipfi i tiefte, omnino faeendum eft.

27, Non tarnen dcfucrunt 1 Ht qui aufu plosquamtcrnerario in totum denegarunt csfto materiam: Abhac enim cpinione alienus non videtur Jambiisbus in

lib

JL^L

lib, d« Myft. Eam quo^/obnixc tuetur Avertrots in üb;ds fubft. orbis cap. 2. & üb. g. Mttfi. c. 4. Avenrocmfscutus eft Duranduå in 2. dift. 12» qusft. 1. Num, 14. Hictiam ad fuae ineptae fcntencia: aüquara probabdita-tcm conciliandum, varia folcnc adduccre argumenta,non tarnen nifi lcvicula& otiofa ac ad eorum fenten-tentiam probandam invajidav inquibus piaculom re-putotempus& chartam perdere: Si qua? alicujus mo-menti Fucrint, ca ad adutn difpucationis rcfcrvarc eon-fultius ducimus.

29. Quidam non deoegant ca?!o materiam,fcd qua-Ks illa fit ,inter omnes non convenic.

30. H-mcltti & Pythagors (omnium ac delirium fuit,cslum efié ignc* naturs; Ted harc opinio fine abfurdita-tc nequit defendi: Nam fi cjelum eilet igneae naturaentilli contf odunt. jam pridern iliius incendto inferiorrnundusdeiiagrafiet, cum u ata fit ignis voracitas 6t a~crimonia »• und« & Herodot&a ignero beluam avidifil-ma inexplebileroq; vocat, qua? quanto plura confumit,tanto faecundius (c parit. Addc hac ratione corruptibi-lis & EIcmentaris naturs ca?lum foro.

,

31. Ali) ca?Ium efle aeres tomplcxionU tibi peffuafuna f* *babent: Suamq, opinionem rnunire folentfirrito ta- Cc+wmea conatu) argutnentis petitis ab ipfaTheologia ; Di-centes Mofes teftatar fecundo die å Dco fuifie expan-fum creaturo , feu interftitium dividens aquas fuperio-res ab inferioribus, idq; appellatum fuifife es'um. Illudauteia Expan/um non polb? efls aliud nifi aer,quodevincere feputant, cx Esdra lib, 4. c.^if .Tudie (ecua.doereafti aérem expan/t,SL imperafti ei U difiingv?i*et,di«vifionemq,- ftatueret inter aquas, ut pars caram lurium,rcced.erct, pars vero deorlum maneret, Relpondeo,

B EaU

Eatfum elf? quod to turn cxpanfum, fe c imd o die 3 r?eoercatum, nihil focrit aliud quam aer. Nam Efdras'm lo-co citato difttogvit inter aércm 5t exp3n(urn,dunj dicitDeum fecundo die creailza'erem opanfu

32. Mij /(quam ponunc, & pro fua fenrencia obti-«cnda^ foledt itidcm 7aria argumenta å Theologia de*promra,comportare: ego veroalijs ditr.iffls tioom tan-tumodo quod prarcipuunn iiiis videtur adoucarn, idq>ex Gen. 1. ubi inquit Meies quod Heus diftinxit aquasab aquis , fecitq,- firmamentum in medio aqcarum ;

~tf*Hinc concludurit ex aquis cefuro eile e&ormatutru,, **Quod nifi int elligsnr de cadi materia reraota ti aquiskf/r,

M-

analoga, probabilem non fovent fencentiärn.>^33. Tb&les cadeßia Corpora terreftria coeßituit, ca-

eir.q; fabrieavit ex terra Anaximents, nec tarnen cade-repropter rapidiffimam vertiginem, qua circumvol-vitfur, ßatuunt. Sed baec ut paueos patronos habet?ata redio nequaquam üattalo.

34. Hilce opinionibus å veritatis fcopo longius re-cedcntibus, cooftitucntibus, (eilieet, caslum corpusquoddatQ mixtum, quod tarnen omnibus fanioribus &melioris notjephiloiophis,eft corpusSiwpltx &z »fiuti*»*adflipulari non poflurnus, icd cum pragftantiffimisphi-lofopbis & cur» ipfo Arid: quatver Elémcnta ßatueii-tibus, ntrrpé ignem , a crem , aquam & terram , dici-mus c&lamcffcqujntam Efientiam, id eft ncq; eftignear,ncqj aéres &c. cflentiaj, ied eile quintae É llentiae ab E-Icmentorurn quatvor Eöemijs, dsverfae, unde in prö-verbium fere abivit, Jduinta FjjentiaperipateticorümJ

35. Pro uberiori confirmationc has infuper addü-musrationes. 1. Si Deus in prima creatiooe creavitccclurn 5c ccirara ,id eft rüdem & icdigcßam maßafti

coefi

cceli & cerf£,fequitöf Deum nonproduxifleccelam exlÜcmentis. A t verumefl: Antecedens, ucconftat exGen-1, v.l. Ergo confcquens. 2. Si coelum eflet E-lemcntaris natura: tenderet furfum vei deorfum, fimiijtcr fi cfletcorpus mixtum, quandoquidem deberetagitari motu Elcmcnti pradominaotis, fed neutrumfit: quaTGirrefragabilitef concludimus, ccclurn efleabEIcmentorum naturis alienum. 3. Coelum reliquisElementis occupat locum fupcriorem, quod non face.Mt.fi eilet fclemcncurn vei ex his conflatum.

36. Fcfito jam quod coeium god eft Elementarismturae, növa exoritur controverfia, priori non inferi¬or, diu muicumq;in fchoiis philofophorum vcncilataatq; exagitata, neq; adbuc fatisdecifa; *Num-, videli-CCC, Materia c&hfit eadem cum materia tnfertorum (puta pri¬ma) circa hane quarftionetn cxplicandam in variasabc-unr philofopbi, fententias.

. 37. Pro Negativa quidam tamqu.am pro a-ris & focivsacriter pugnant : Putantes indccorum eile in beneconfiituca civitate,ut idem ficprincipis & cerdonis ve^hicujurrp quomodp pofiibile fit-ut eadem fit materiacorporis nobiüfiimi, coeli, & fearabssi abjccfiifiimi, fciKcntc afiequi non pofie perhibent. Horum fenten-tiam vide füfücieoter refutatam apud Seal: Excr. 61.Hujusfenccntiae tueores ac fidcliifimi defenfores funtD. 7bornas r. p. q. 66. Art, 2. Capreoltu.q. i- art. 1. Hervtustradi. deNar.-casli,

38. dfftrmativa ncqrlliafuisdefiituiturpatronis utfunt prifei philofophi Trifimcgijlw, Empedodees &tc. Inc-andera poftca iverunt Avincenna üb. 1. c. 3, D. Bonavcn-tum üb, 2. d. 12. q. 1. JEgtditu in 2. d. 14, Senerttu lib. z.c» 2, de ccelo- Bartbslmw in fua phyf. de coelo.D. Jacobut

B 2 JdAfm

4

tßtartinitn prarted. phyf. Conlmh. Hb. 2. phyfi cap:2. I-amcj; probat Scal.Excer, 61. Scd, f. hoc argumcntosRntia praerer oeceßkater» non fönt mukiplicanda, li¬quidem jam nolla datur evidens & fuadens ratio, quarecoelo aliam ab horum inferiorur» materia , aferibamus,Ergo necj; in cenlum natura novurn Ens temere intro-ducendum,

39. Dsindc oppugnatoribus hujus fententiae hocopponiraus argumentum folvendurro. Omne corpiuna*turaU cü mttertatum, cdurn efi corput naturale, Ergo materta-tum : Si efi materiatum, conß ifat Pel ex materiaprima v-el fe -

€unda>ttrtiuffi hon datur, Ai n«n ex materia fecunda cum fit cer-

p*6 fimplex, Ergo dprima, fedplura uno, prima, in eodemgene-'re fme cogenttb'M argumenta effe conftuuenda, negabit iUe aüi(altem d limine Pbilofopborum falutavtt feripta; (tcfUtturfroin»de eandern effc mat triam cdt & borum fublunarium qmdfuitdemon/lranduMLß,

40. Mä^eriam in crelo dari & quidem candem fpe«ciecom materia itffcriérum probatumeft, eam verofol am fubfißere, nobilillimalq; eas operationts quae åcasio proveniunt edere ( cum fit éx reeepta kntemiaphyficorumprincipium pafttvumjnemoqui vel ptimo-ribus labris phildfophiamdeguftavit j affirmabit. Namadio cftad'us agentis Sc quidem fecondus, i 11c autemoon «iß ab aduprimo kruFormaoritur; qualisca fitin-ter dodos cootrovertitur.

41. Reccntiorcs picriq; omnes, crelüm habere For-mammformantem vna nebtfeurn conclodunt .• Idq,* pro-baut 1. Coelum e(t corpus ådu -ertifljsris, hoc aliqoid,quod aeeepturi) ferendum formar.r Accidentiaejusfuntdeterminata, talis autem determinatio provenitå For¬ma , fecucdum Avtriim in Hb de fubfi: Orbis- 3. In

1. r crelo

ctoelo dantuf adiones interna?, qtuenon tiifi å forma in¬terna örtum ducunt.

42. Valeant proinde Arijl: &Avenröesfaifoponen*tes Intelligentiam Formam cocli. Nam i. Nufpiamhabet fcripmra angelorum ufum in movendis orbibus»fed pro officijs hominum. i% Si ccclum careret for*mainfbrmarnte noh eflet Ens a&u,led pura potent!«*quod abfurdoabfurdius, vanum ergo & profaautn cflrcoclo Formam aflidsntem affingere.

4?» An Forma hare informans fit Anims nec né dif.quifnionc indiget. CadumefleanimatumantiquafuifcPytba^oricorum & Platonicorum lententia : ut videte eft a-pudConimb: Isb. z. de ccela c. i>q.*. Sed rede difpu»tant contra il los ibidem Commb. ut & Sencrtut 1. 2. phyf.cap, 2. Contrariamq; lententiam una nobifcum ambo»bns(quod dici folcc) amplc&upturulnis, idqj non fin®urgente caufs & manifeda rationc. Siquidcm. i, NuLlaein eo aftiones, qu® ab anima proficifci folent/con-fpiciuntur. z. Nulla quae animae debentur habet *r-gatuL.,, 3. Tres tantum danturaniroaegradus.Vegetans,lentiens, & Rationalis, & (i animatumeft alterucrumhorum habeacneceilecd: Sed Neutrum habet. Primo%NonÅnimam vegetativam, nam i- Non Nutritur,cumalimentum non inträ fe rccipit,nec d'gerit, neq; infuam fubftaqtiara adiroulando convertit»quia nihil incoclo corrumpitur» out contrarias qualicatibusdilfolvi-tur , quod nutritione indaurandum fit. Neq; t. Aug"menraiur : Åugmentatio pracfuppomt nutritionem,hare denegattir crelo , Ergo & illa.Neq^.C/v'neråt fibi dmtlc in {$cc\z_j.Sacundb Neq; AnimaSentitntetn, ubiorgana (enfus ubi ocnli ? ubi aures ? ubinarss ? c, quis fiflis l Nullus, At Deus Sc Natura nihil

B } faci-

faciunt fruftra. Arifhlib.i.decoelo cap. 4. Tertib Neq;Animam Ratioualcm->i ubi incellcöus ? ubi voluntas ?Ccrto itaq; concludimus cslnra non ctfe animacum.Sa-tis itaq; efi caelc Förmana tribucre (formis Eistnento-rum nobiiiorem)cujus beneficio cxl um eå id quod efi,fedqualis fit, nullushominum inbac rerum imbicilli-cate (oifi å pofteriori, ex accidentibus 6c BfFc&is pro-prijs) exponere potis eft.

44.. Ha:cCe de principijs intrinfecis Materia, fei li¬cet & Forma (quibus fl deftitueretur iufia, caufa ob quicorpus naturale dicendum efietinveniri vixpofilt) di-&a fufRciant, reliquum eft ut levi brachio eciam de ilasaga na us cjufdem_».

4/. Finitt eft duplex primäritu (f fecundariut. IIIceft Gloria Dei, conditum enina eft carlum , ut per il-lud bonitas fapientia & omnipotentia Dei innoteice-ret, & creaturae quarö princeps eft homo,incitarenturad agnofcendura& colendura ereatorem. Provcrb. 16.v. 4. Univerla propterfeipfura operatus eft Dominus.Se cundar itu eft ulus & utilitas hominum &c. quod No-tanduna contra Pererium qui ad tuendam dignitatemcceli fupra homincm, folumomnia fubcaeleftia efie fa-da propter homincm, non autem eoelum ipfum lib. 2.de phiI;Nat,c..6. In oppofitum Seat. £xcr. 250. Sed. 1.probat etiam eoelum efte fadura propcer homincm,exopcrationibus coeli. Et Selnec: fupra citatum locum i-dcmdeducitexordinc crcationis, quod homo ultimocondicusfit, tanquam Dominus, propter quem omniafint condica_i. Et tnntumde cavfis.

46. Siquidem attributa & affefttones non parum vi-deocur facere ad coeli ubcriorcm ( vidclicet å pofte¬riori) cogaicioncm > ideo casfpromiili memorosj im-

medi-

medlat» poftcaufarum cxpofitionem, anncäeream-R1US cß.

47» AfFetfionum caslo competentium cft. L Sim*plkitM quidem éczxhojg hoc modo folus& TriunusDcus cft fimplcx: Sed xa&n quod non'rclpuit omncmßmpIicitercompofitionGm, non enim cxcluditur illacombinatio quaecft inter materiam & Formaro »ficutprobatö cft in Thefibus fupcrioribus. Sed certam com-pofitioriis fpecicm, videlicet cam quae cft vel ex omni«bus quatvor Eleme nt is, vcl ex quibusdam, ipß denega*mus. Simplex åsindenon ioconcinnc dicitur incolla-tionead ipfa Elerocnta, quae tametfiinfuogenerefunfefimpiicia, hasc tamen lua puricate coelum vincit accx-cedio,

48» 2, Ccnßantta & incorruptihilitas de qua CCftasobeaulas ad calcem difputationis agamus.

49. 3« Ttnuitu: coelum non efte corpus durum acfolidum, inquoftellae inhaercant, Ted corpus inftarac-risfluidum, fubftantiae fubtiliffimac & tenuiffimae» inquo ftellas fuos motus peragunt Optici & Aftronoroldemonftrant, neq; contrarium fin« notabili fuarurnoblcrvationum detrimento aftcrere poftunt.

50. Optici tcrniitatera coelioftendune cxrefaßioM*bm quarum duas|fi coelum cftc t impcrvium dari oportc«ret : unam propter vapores circa terram afccndcnt«s3Alternm propter cceli folidum corpus (Namcertiftirnumcft tot fierirefraftiones radiornm, quot media (eu dia-phana diverfa Tunt inter rem vilam>&oculum videntisjEt fic ftdlae nunquam apparerentin loco proprio, Ted■vel Properes, fi res vila conftimta fuerint in medio den-fiori, oculus in tenuiori: vcl Remodores ; Si res vifa intenuiorr, oculus vcro in denfioti, conftkucus fuerit-

/. Vitt.

Vittfo Hb. io. p. f. 1.perfp; com:pfop:5.S.7.S &9- At^jhac ratione in fumü abirsnt obfervationes Aftronomo-rum, perhibcntcs propter impuritatem aéris infimi,idt\)s circumterraneis cxhalationibus opplcti, unamtantum fcnfibilcm & notacu dignam rcfraäioncm ap-parcro.

jfr. ldßnnomi recentiores evidenter idem com-probant: Primo Motu PUnetarum qui nunc terrae funtpropiores, nunc ab eadem remotiores, quod doctnnaparaliaxiucn docet, id quod finepenetratione dimen-fionum ( å qua natura abhorrec) ü coeiuro folidum cf-fet corpus j fieri quis affirmabit ? Secundb Mocurowe&i-rum idem non obfeure dcmondranc, quorum quoftfampraedantiflimi Mathemateci in ca:li regione fupra jjconditutos faifle, ac proprio motuå motibusreliquo-fumaftrorum didinäo, gavifQsfuifle,accuratiflimeob-fervarunt. Hos igicur (fivccometas fivc novas dcllasjcoeli fi qua cflet duritijJsre,fpüerct.£/Vftf planetas hosin-üxos fuilTeorbiäiiciirfixarum ve!crraticarum,vcl con-crcatum cuivis novae defla? novum orbem. Priut abfur-dum, cum enim femper in eadem fuiflent diftantia cumplaneta in cujus cijebanturorbe, contra quam experi-entia doeuit. Poßtriu* incredibiie, Nam i. Nimiuroaugerefcur orbium numerus, propternumerum cornc«tarum praeteritorum&futurarum. 2. Otiolusac frjj-drsneus orbis illeedet cvancfccntrc comcta.' qua o-moia aflerrrc, imperitum ed.

52. Pro tenuitate caeli pugnat quoq; ipTa Scriptum,ut ens ejusmodt veibis, quibus raritas ac tenaitas coeliaddruitof, Gen. 1. dicitur coeium quo Rabi- »nis & Hebteis Ttnut dgnificat å radieep])^ extenuare,tenuc rtddere. vidcatur Lexicon Buxtcrfi:

53. Pro-

53» Proiadefic afgumentamut: Quodcan^; Öpti«-ci 5c Åftronimi prarftantiflimi demoaftrant, imo ipfaTheologia aderit, id cd acceptanduro 5c temcré noaréijcicndunru- At cslum effc tenue, optici 5t Adrono-fni demonftrant, Theologia etiam aderit Ergo & c;Faceffane proinds ilit qui dicuatcoelu elfe faiidu& fir-muidq; probare cönantcs é Job,37.18.Gen: i.vbi juxtaiotcrpretatiöncm 70. interpretum appeiiatur$Wa(ud&idcd firraamentüm: At nihil proficiunt hoc telopiucnbco. Nam Sottdumnon dicitur quod fit cradura&aftris innpsrviurrs , fed partim quia trina dimenfioneconftat, partim quia tot um' fui'pfenom,inquicntc Sca-ligcro. Similiur Firmamentum, hon quod durum cd in-ftar ferri vel chalybis, fed Srmaai habet durationem ScconfijJ^cntiamLs.

54. 4, Motas : Motum pleriq,* Phyfici Se Åfirooo*mi cario deneganc, non quidem fimplictter, licet enim_#fécundtiro totum nuoquam moveacurlocalitcr, tarnen.«fscundym Partes moveri concedunt, quatenus ceditcorporibüs fpidioribus id tranfeuntibus, 5c rurfumpoft corum tranfitum in fe i p furu re di t. Coelumineptumede ad motum localem probat Timphrtu par*te altera phyf. pag.mihi 45, Duabus rationibus. 1. Nul¬lo m corpus tenuidimum 5c rubtilidimum movetur ra-pididimomotu prsecipuétam concitato ut fecundumluppötationem Bartbolim, Orbis odavus 5c fecundumquofdam nonus, unai^ora 3153333. milliaria Germani¬ca abfolvat, tantum mdtum Sc tam vclociiTimum quo-modoconficcre podit * cotpustamgrande, nifi in in-flanti fiat motus partium,menté complc&i nonvaleo.2, lllad dogma de motu cceli neq; ex facris Jitteris, fedpotius concrarium coroprobari potcft,ubi adrismo-

C tus

tus, GTfcus,occfus, flatia, tctrogi?f (RarcircutiattibuKturjoi: lo 13; Eicléui. $•'

55, Hii pofitis nöa crit difncile quseftionem illana»folvere ds qua difceptari foUt intet Aftronomos, 4ncdtum (it unum torpm coniinuum'vcl mplurts orhetftu ßtbfrasdt&inßunLj t Vulga'ta & communis eil &-Dte-Dtia.quo~runda m Ph i lo fopfio rum ta m ve cemroquam recentio -tura , quai etiam in quotondarn anirnis tam a Itas egit:radiccs, ut cradicari, ac c v c 1 i i vix autera difficultccqueat; coclum realitet ccrtis orhium machinis & fbterlé cootigvis efiic contcxtum non (scusac cepaco/latex variisorbkulis 1 dq; conaneur demonflrarc cx mul-iiplici & vario, qui confpkitur in coclo motu : Namcorpori firnplici unicus tancum compctit motus. ArilL.lib. i. dc coclo c. 2. tcx: 7. Proindc fl ccelum eflst cor«pHJS continuum nuliis orbibus divilura unicus tantumcifet motus: & per confequettsftcllse oraaes nxoveren«tur xqtiali naotöjOUiiiidarcntuf cangfeffus pianetarum»nullsfcclipfes, &c,, At fa]fumcftjinquiunt,confequcnsErgo & Antecedens. -

56, ¥erum recentiores melioris nota? Å (irnnomi,cx flcllarum varijs motibus, pluralitatera orbiumcel-lig» po lie, conftantcr negant, Åtqj ifium multipliceramotum.non å numero orbiuro provenire, fed ftellisad-leribendura etiam atq,* etiam concendunt ? quod etiamveritati magis conlonumdidecur. Nam Dcuseft cora-pendijautbor, & quam btcvifiirnispoteft, operatorJi»neis. £rgo incredibils eft, obuniosalicujus rtcllie cif*currrgyranonem, tam vadarn molem a Deo-elle crea-fcami Dfinde neeviderous aliquod incon?eniens fequiicxncgatione orbrnrn, expofifcioae vcro perplurima fe»quunturabfurda, propter divexk media diapbana, hi-

'

cidi-

tiditate k raritatc pfurimumdifcrepantia, per qaaüraWdij ftellarutn tranlbant. Vid. Thefiojo, Qpod vcro A-flronomi ingeoiofj excogitarunt orbcs, fa&um cft ad'ftiotum fiellarum declarandum. AfTurai proinde cara-quara reales non poflunt,nifi quis ex bypotfaefibus the-les abfurdé facere volucrit.

17' 1' Fiivr*: figuram cselo cireularem,fphaer!cam 6**1'.feu rociindam attribuimus, quanturrtvisalij, aliam eipercommode aptaripoiTecontendenoc. Id£j; proba-bimus. Pr/Wfcriptöra; di&is Eccief 24. obi Divina fa«pientia axtgijrum caeli percurri, feu ut in Grxca verfio-ne habetur ckvkXuctü i. e. rotundavi.. Parallelus eft lo¬cus, Pro verb. 8. ubieadem fapientia aflerit [c$ijro b. e. *CkIo rotundo valafle abyflos, fcu.ut Hebraicus textilsr"fonat, <e de feri pfiffe citculum fuper faciem abyffi. £>e-indc Philofophicis rationibus. 1. Corpori iruximo, ea-paciflimo atq; perfc&ifllmo, maxima, eapa ciffrma_,ac perfediffima debetur figura, qualis eft fphserica, cflenim illa iutcr f o lidas ex omnibus Ifoperimétris capa-cifTima; fed eslum eil maximum quippe cslum eft cor¬pus fupremum & non folum rcliqua corpora omrua fuoarrbitu includit, fedetiam domiciliumcft Aftrörum_i,quas maxima; funt quantitativ ° idcodicit Arid. Üb. r.de catlo c. 9. caelum proptcrea effe corpus omnium ma¬ximum, quia infe reiiqua omnia continct. Ergo eftSphaericum. 2- Si caflum eft planum, aliqua parscadic (TVt nobis propioquior altera, illa v/delicet qua; cfl fu-pra caput noftrum : & qua; nobispropinquiora, fubmajori angulo confpiciuntur,&qua; confpiciuntur ma¬jori angulo,majora videntur.* 0itaq; vel flella exiflensiomedio ca?!i> maior deberet videri quam in ortu veloccafu: experientia vcro contrarium docct, nempeo

G t - ma

■fl

reines c se Ii partes lo ipfa revolution© atquanter å centre»terrae diftarc; Infailibiljeer proinde coociudimus cae-lumelTc rotundbni noo planum, idq; åproprietate cir-coli, cujus omnes lineae a cenrro ad circumfercntianL#duéte func 'arq:ualésa. Ram. 17. t lem üb. 4, Geometri».Nec obftat taroetfifol inrcrdum circa örtum velocca-fnm videtur major quam inmedio cado conflitutu^ntenim hocflecundunc Joh.Bapt:port. lib.i.de refradlionep. u.) per accidens propter vapores afcendentes, quiinter ocuium noftruro & loicm intcrpofiti refranguotradios noltros vifualcs, ita ut »00 comprzehendatrerm*in naturali & vera quantitate quod eciam Optici dena-tio projedio in funéum iimpid'» åqua?,. ad o c ulum de-monftrare folent. Totam rem exemplo familiari de-c la rat Seat, Excr. 83.. Se et. 2. inqui ensficuti diffundtturaquafolidi corporis objtHtone^ fptcies exiens a/g, in aSium edu*Sia per lueem, ubi inaere tenuimbiloccurrit r étquaiis fibi pro*dit' übt quid fe ponit craßius, quaft retunditur% atgt preptcreadiUteturyVelutim aqua* d cujus dewde fu*^ficieypwgitur a ev- ,eadem qua fe in tam intuiii quantttatz_».

58. Ultimo de Cali ccnflantia & a corruptibn« im -siunitate haec tenenda Coelum ab ?xtm vcl extern o*

riocipio videlket Deo å quo dependetin efle& cota-feryari cornsptnm iri, unanimi coofenfu indubitati^

^^verbi Divini ecftlmooijs moti5 Thcologi concluduntv"

De modo vero corruptionis difcrepant ac varia nt :qui-a^icerto certius fibipcrfuafum babent, cstlam incx-

/^trenVé judlco , non quoad (ubftanua. interiturum, fed*^fMptiiw fecundura qualitaltes renoyatun? iri? nan fccua*

ac in dilovio fadkmi eft, Et hans fuam (ententiam ra-

-yyUva^tri o o i bo s parum firmis innixacn, tam quam ccrtiflimam,.obtiudctc aobis .(.ictito-ta men coo3tu)alkbora,nt. In»

aeoii

/ jr/

non

ßcrn prs fe fcrcntia accurrerc, fed haecfunt conferenda cumalijs elarioribus, quae totalem intcritura varijsmodis defcribunt.

Sed ut ut hsec fentcntia prse fe fcrr« videtur pto-babib£atcm»mclius tarnen doäißimoram palato con¬traria fapit fentcntia, quam, etiam roulut» potuifiemprobare ratiooibns,nifi idpagcllae anguftia probiberet&ina&um difputationis reiervare mandaret. Jta ta¬rnen pofteriorem hanc fententiam probo ut prioremnon prorüis condcn^m, needere difficili & non fatis ^ * r\eena ac feitu neccÄariå, enorofe cum qnopiam con-^^^v'^«endete velim. _ _ , °T/.

60. Ab vero coclum ab mtrinfeco prineipio 5c fua-^-^pté natura ad corruptionem propeodeat, imo an cor-1 -ruptioni (faltem quoad partes} a&u fit abnoxium»ma¬gis ad rem prsetentem philolopbicamq; confidcr.atio- fnem accommodata «ft quaeftio. Non defunt fand é.recentiorum ttirba, crüditiflim: philofophi & Aftrono- ,

mi>qtii affirmativam ccnftanter& fodulo probant ac /dcfcndvint, adduäis praeter aliquammultas alias, <^4obfervationibus Aftronomicis & cocleflium cometi- &Crum novarumq; ftellarum genarationibus, conjeäuris Xv y& ratiombus vanjs & folutu perquam difficilibus.

61. Econtra vero pervetus & in lycaeomultorumfa-eulorum decurfu decaotata, atq; ab omni$jtt* fere ve¬nerum, täm rccentium philofophorum unanimi calcuw /.lo approbata ac reeepta & &xa tft fententia, coelum (Lj^y\non tantuna å corruptiönibus &; tranfmutationibusfubftaotiahbus liberum efle,verum etiam neq; naturamhabere ad corruptioocs fubsundas propendentemj.T^^p^Htm (ua natura coelum incorruptibile cfle corpus, in y^^vciivctbiumapud hos lere abqt. 61* lc^y'*—

' tu] Ibdc åuténS (fenténtiara Impri na ts conffrmtßtquodnondüm infallibiliterrationibusq; indubitatisabullo deprshcndi &abiliri<J; potuerint vcra; ac natura¬les in coelo gcnerationes atq,corruptioncsfubftantia.les, (ed potiusipfa conttare expericntiå plurimorutitfeculorum oblervationibusroboratå (ingularem & ad~rnirandipn effecoeli accceleftium corporum eonftan-tiam artq; in priftino ftatupermanflonem.

65. io reobfcisriffiraa acq; diföciliraajquaif.qttsiMOndfim video åtotfapientiflimis at<|; prseftan-dflimis tdtu Thealogis, tum Philofophis conftanrecac firmitcr decifam&explicatam, (edadhucia dubiorelidam, aliorudjpotiasaudire eruditarum judiciaSc^i^informttiones dcfiderem quam certi aliquid hic dcfiai-

^n<ro : Tamen ratioaibus probabilibus nixus raqdefté^^hac vice pofteriorem & cemrauncm defendere fenten-

tiara volo» exiftimans in cselo nondari potentiam adeorruptioncs mcré naturales proximam» quicqutdfiedcremoca^« Ha?C de material! cadodidia proinftitu-to fufficrant. Hujus conditorem & confervatoremfupplices rogamüs qood clementer nobis hifceturbu-lentiflimis temporibusgratiofa fua prüfen tia adefle,&tandem ex hac miferiarum valic in ateßtm ac aeter-naro patTiatn* nobis per meritum Chrifli abjeeernopa-

ratam,duccre vclit, cui cum Patrc & Spir itu San&^fit honor 5c gloria in fecula nunquam

terminanda^.

AM E N*"V • . ■ *

Ad Venerabilem gf Praßantißimam Virum,i)n-" jonam:benedictlNericienfem*P bilofoplus Cajsdidatum? fympa<

triotam & amicum fingularem, publice* ,

proMägifterij gradu confcquen«do/decoelo difput^n-

tSiTL^

INgenypnsßan&fc, vir. Jo n a b e n e digt t*Ntricy noßriportio grata folt:Dum ruis in doBom, difcsptaturue, arenam?

De cce/üy cotli portio certa facri:Emicatinde tu* *um indolts ardua,nec nm

ArtéfyVit do6b«> dasdocumenta tuA.

Egregiamlaudemy valde memorabile »omen_j>Jona åodic,parm bac rattone tibi.

Verge ita-) nam% tibifimtdac venerAbilus ipfa^Fröna fit in ländes Theiologta tuas»

Mericianorum xfaxtt codi arbiter iüud»PraeUrorumfic eopiafemper erit.

4mer i,t & benevot: taufa pantipeät, fåtubo

Laurentius Walciu** Nsricienfis,

Qua*

Cialis in excelfo radiat fol ve&us ÖlympoInter & illuftrcs Candida Iuna faces,

Talis honoratos inter mi Jona MagiftrosEgregiumlpargislucishonore jjubar:

Dum coeli quae fit natura axisq; fupremiConcinnis Thefibus difleris ipfe tuis,

Perge Medufaeo tualabra lavare liquoreMox teget aureoloppulcracorolla comas.

Honom I"adork eygo rdiquitJ O HA N NE $ CHESN ECOPHERUS

Med: Do&or & p. p.

rf ■ y