Czesc 2 Bierni swiadkowie.pdf
Transcript of Czesc 2 Bierni swiadkowie.pdf
© 2007 USC Instytut Fundacji Shoah Uniwersytetu Południowej Kalifornii i Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu Strona � z �2
W obliczu ZagładyCzęść II. Bierni świadkowie
1. Zaprezentuj uczniom materiał audiowizualny z kolekcji USC Shoah FoundationInstitute:relacja2–W obliczu Zagłady. Bierni świadkowie(części1–3:fragmentyrelacjiMarii Szarach, LiliLam-Nowakowskiej i siostry Marii Górskiej) i na jego podstawieprzedyskutujcienastępującekwestie:
NapodstawierelacjiMariiSzarachiLiliLam-Nowakowskiejpowiedz,wjakisposóbmieszkańcyWarszawyreagowalinapowstaniewgetcie.Jakiemożnabyłowtedyusłyszećnaulicykomentarze?
Jaksądzisz,dlaczegoludzienaulicywyrażaliaprobatędladziałańNiemców,którzylikwidowaligettowarszawskie?
Jaksądzisz,dlaczegokobietywtramwajukomentowały,że„właściwiejedyne,codobregoHitlerzrobił,tożepozbędziemysięŻydów”?
Dlaczegopopierałyprześladowaniawgetcie?JakMariaSzarachiLilaLam-Nowakowskapostrzegajątozachowanie?Opiszpostępowanietychludziizastanówsię,zczegomogłowynikać.Jakmógłbyśsięczuć,będącwtedynaichmiejscu?Czysąciznaneinnesytuacje,kiedyjedniludziecierpią,ainnisąobojętnilubnawetciesząsię
znieszczęściatamtych?JakiwpływtragediagettawywarłanasiostręAndrzeję,MarięGórską,którabyłaświadkiem
jegolikwidacji?Dlaczegouważaona,żewybuchpowstaniawgetciebyłdlaniejjednymznajtragiczniejszych
momentówwżyciu?
2. Zaprezentuj uczniom na folii fotografię karuzeli na placu Krasińskich w Warszawie(załącznik14)ipoproś,byprzeczytalifragmentwierszaCzesławaMiłoszapt.Campo di Fiori(załącznik8).Wiersztenmożetakżeodczytaćnagłosnauczyciellubjedenzuczniów.Następniepoprośich,byspróbowaliodpowiedziećnapytania:
Zastanówsię,dlaczegoCzesławMiłoszzamotywprzewodniwierszawybrałkaruzelę.Cochciałwtensposóbosiągnąć?
DlaczegoplacKrasińskichautorporównałdoCampodiFiori?Cołączyteplace?Wyobraźsobie,żejesteśjednymzdziecinakaruzeli.Opowiedz,cowidziszpodrugiejstronie
muru.
© 2007 USC Instytut Fundacji Shoah Uniwersytetu Południowej Kalifornii i Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu Strona 2 z �2
W obliczu ZagładyCzęść II. Bierni świadkowie
Wyobraźsobie,żejesteśjednymzdziecizamuremgetta.Opowiedz,cowidziszpodrugiejstroniemuru.
Wyobraźsobie,żejesteśdzieckiemzkaruzeliioceniaszsytuacjępolatach.Następniepowiedz:Cowtedymyślałeś?Jakiesątwojeodczuciadzisiaj?(Poprośuczniówoułożeniewpisudopamiętnika–jednakartkazokresuzabawynakaruzeli,drugazteraźniejszości–iporównajcieodbiórtejsytuacjiwtedyipolatach).
Zastanówsię,jakmoglisięczućŻydzipodrugiejstroniemuru,widzącyrozbawionedziecinakaruzeli.
Czytylubosoby,któreznasz,byliściekiedyśwyłączenizżyciagrupy?Jeżelitak,tojaksądzisz,dlaczegotaksięstało?
Czyprzypominaszsobiesytuację,wktórejktośzostałodrzuconyprzezgrupę?Opisztęsytuację.Jaksądzisz,jakiesąuczuciaosobyodrzuconej?Jakiemotywyprawdopodobniekierująludźmi,którzyodrzucająinnych,lubtymi,copozostająobojętniwobecosób,któremogączućsięodrzucone?
3. Poproś uczniów, by przeczytali wiersz Mordechaja Gebirtiga pt. To boli (załącznik 9),idokonajciejegointerpretacji.
Wyjaśnijtytułwiersza.Zinterpretujnastępującesłowa:
Tobolitotakstrasznieboli,gdynieobcy,wróg,leczten,cowniewolitaksamo,jakmymłodypolskichłopiecipolskadziewczynazmękinaszejdrwi......żewśródbródżydowskichpodeptanychwpylepięknyorzełpolski,dumnyorzełbiałyleżytuwbezsile.
© 2007 USC Instytut Fundacji Shoah Uniwersytetu Południowej Kalifornii i Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu Strona � z �2
W obliczu ZagładyCzęść II. Bierni świadkowie
Kimjestpodmiotlirycznywwierszu?Coonimwiemynapodstawietekstu?Coznacząsłowa„pospólnywrógnasz”? Kogoizacooskarża?Dokonajanalizywiersza.Wypełnijschemat:
To boliTo tak strasznie boli
bo
Niemcyszał nienawiści,bezmiar niedoli
razów stuk
Polacyz męki naszej drwiorzeł leży w bezsile
gdy się śmieją
↓ ↓ ↓ ↓
eksterminacjanaroduwyniszczenie
obojętność,drwinaprzyzwolenienazbrodnie
odpowiedzialność
poprzez pokolenia– tylko dla nich wstyd
samidla wiecznego wstydupluli sobie w twarz
DlaczegoautorwierszainaczejoceniazachowaniePolaków,ainaczejNiemców?DlaczegobardziejgobolizachowaniePolakówniżNiemców?Czywedługciebieponiższamyśl,wypowiedzianaprzezjednegozbohaterówopowiadania
HannyKrallpt.Hipnoza,mogłabybyćdopełnieniemtekstuwiersza?
„...uważa,żeŻydzijeszczesięnieuporalizeswojąpolskąsprawą.Zniemieckątak,aletobyłołatwiejsze.Łatwiejwybaczasięzadawanąśmierćniżponiżenie.SprawyzPolakamitopamięćoponiżeniuiodtrąconeuczucie”.
HannaKrall,Hipnoza,Warszawa1989,s.52.
© 2007 USC Instytut Fundacji Shoah Uniwersytetu Południowej Kalifornii i Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu Strona � z �2
W obliczu ZagładyCzęść II. Bierni świadkowie
4. Zaproponuj uczniom, by po obejrzeniu filmu pt. Wielki Tydzień Andrzeja Wajdy lubprzeczytaniuopowiadaniaJerzegoAndrzejewskiego(Wielki Tydzień)wypełnilinastępującątabelkę:
Przykładowyzapistabeli:
Postaci Charakterystyczne zachowanie lub wypowiedź
Postawy i odczucia
Dozorczyni Wystraszonaotworzyłabramę • strach,obawaKobietazsutereny –Zajakiegrzechyczłowiektak
musicierpieć?
–Niechpanisiada–przysunęłaIreniestołek.
• złośćijednocześnielitość
• pomoc
Malecki CierpienieIrenyniebyłojegowłasnym[...]
[...]byłownimwówczaswięcejniepokojuiprzerażenianiżprawdziwejmiłościdotychludzibezbronnych,zewsządosaczonych[...]
[...]wplątywałasięwnie[uczucia]szczególniebolesnaiponiżającaświadomośćmglistejinieokreślonejwspółodpowiedzialnościzabezmiarokrucieństwizbrodni,jakimwśródmilczącegoprzyzwoleniacałegoświatapoddawanoodkilkulatżydowskinaród.
CzymiałprawonarażaćAnnęnapodobneniebezpieczeństwo?
• bezradność• przerażenie• zawstydzenie• upokorzenie• współodpowiedzialność• litość• pomoc
© 2007 USC Instytut Fundacji Shoah Uniwersytetu Południowej Kalifornii i Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu Strona � z �2
W obliczu ZagładyCzęść II. Bierni świadkowie
Postaci Charakterystyczne zachowanie lub wypowiedź
Postawy i odczucia
Ludzie [...]stałagromadkaludzibezpiecznieprzypatrującychsięwalce.
Nawiadomość,żewidaćzabitegoŻyda,ludziepoczęligromadzićsięiprzypatrywać.
[...]nadciągalicoraztonowiludzie,ciekawiujrzeniazbliskaterenuwalki.
• ciekawość• obojętność• zaciekawieniena
zasadziesensacji
Chłopakwkombinezonie –Popatrz,Heniek!WidziszzabitegoŻyda?
• zaciekawienienazasadziesensacji
Jegokolega –Fajniewisi,nie? • zaciekawienienazasadziesensacji
WłodekKarski [...]stałpobladły,zgniewnieściągniętymibrwiami[...]
• przerażenie
Piotrowska Możeonazaprzeczy,żeniejestŻydówicą?
Aktobyciebiedotykał!
Dogettawracaj,tamsobieznajdźSrula!
• wrogość• antysemityzm
5. Poproś uczniów, by przeczytali list pożegnalny Szmula Zygielbojma do prezydentaipremieraRP(załącznik3),iprzedyskutujzniminastępującezagadnienia:
KogoSzmulZygielbojmobarczawinązazagładęŻydów?Czyzgadzaszsięzjegoopiniąopośredniejodpowiedzialnościcałegoświatazazagładę
Żydów?
© 2007 USC Instytut Fundacji Shoah Uniwersytetu Południowej Kalifornii i Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu Strona � z �2
W obliczu ZagładyCzęść II. Bierni świadkowie
JakautorlistuoceniadziałalnośćrządupolskiegodotyczącąinformowaniaświatowejopiniipublicznejoZagładzie?
WjakisposóbSzmulZygielbojmuzasadniaswójczyn?Cochceprzeztoosiągnąć?JakiesąjegomarzeniaodnośniedoprzyszłościŻydówpolskich?
OcoapelujedoprezydentaipremieraRP?Dowiedzsię,czyapeltenspotkałsięzodzewemwświecie.
Opiszuczucia,któretowarzyszyłypiszącemutenlist.Zapiszjewwidocznymmiejscu(natablicy,arkuszupapieru).
Jaksądzisz,dlaczegoSzmulZygielbojmzdecydowałsięwyrazićswojeuczuciawformielistu?
6. PrzekażuczniompodstawoweinformacjenatematdziałalnościRząduRPnaUchodźstwiena rzecz informowania świata o zagładzie Żydów (m.in. misje Jana Karskiego).Scharakteryzujtakżedziałaniadyplomatówpolskichizagranicznych,którychcelembyłoratowanieŻydów(np.HenrykaSławika,RaoulaWallenberga,ChiuneSugihary).
7. Przedyskutuj z klasą kwestie możliwości i ograniczeń zorganizowania skutecznej akcjipomocy Żydom przez społeczność międzynarodową. Przedstaw różne pomysły, którebyłyzgłaszanealiantomprzezinstytucjeżydowskie(np.pomysłzbombardowaniatorówkolejowych prowadzących do Auschwitz czy rozrzucania na terenie Niemiec ulotekinformującychozagładzieŻydów).
Czytwoimzdaniemzrobionowszystko,abyuratowaćmożliwienajwięcejistnieńludzkich?Jeślizastanowimysięnadwspółczesnymświatem,toczymożnapowiedzieć,żeobecnerządyrobią
wszystko,cowichmocy,żebyprzeciwdziałaćzbrodniomludobójstwa?Czysąciznaneinneprzykładyludobójstwaizbrodniprzeciwkoludzkości?Jaknatakie
wydarzeniareagujemiędzynarodowaopiniapubliczna?Odszukajinformacjenatentematwdomu,apotemprzeprowadźdebatę:Ktownaszychczasach
najczęściejoferujepomoc?Jakajestrolaorganizacjimiędzynarodowychipozarządowychwprzeciwdziałaniuludobójstwu?Wjakisposóbdziałajątakieorganizacje,jeślidojdziedotejzbrodni?
© 2007 USC Instytut Fundacji Shoah Uniwersytetu Południowej Kalifornii i Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu Strona � z �2
Huśtawki-łódki i karuzele na pl. Krasińskich przy murze getta w Warszawie. Zdjęcie wykonał Jan Lisowskiwkwietniu1943r.Napierwszymplaniestoijegonarzeczona.Zlewejstronykadruwidaćkaruzelęustawionąnaroguul.Długiejipl.Krasińskich,wśrodkusąwidocznehuśtawki-łódkizsiedzącymichłopcami,poprawejstoidużakaruzela.
Źródło:ArchiwumŻydowskiegoInstytutuHistorycznegowWarszawie.
Załącznik 14
© 2007 USC Instytut Fundacji Shoah Uniwersytetu Południowej Kalifornii i Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu Strona � z �2
Fragment wiersza Czesława Miłosza
Campo di Fiori
[...]WspomniałemCampodiFioriWWarszawieprzykaruzeli,Wpogodnywieczórwiosenny,Przydźwiękachskocznejmuzyki.SalwyzamuremgettaGłuszyłaskocznamelodiaIwzlatywałyparyWysokowpogodneniebo.CzasemwiatrzdomówpłonącychPrzynosiłczarnelatawce,ŁapalipłatkiwpowietrzuJadącynakaruzeli.RozwiewałsukniedziewczynomTenwiatroddomówpłonących,ŚmiałysiętłumywesołeWczaspięknejwarszawskiejniedzieli.[...]Warszawa – Wielkanoc, 1943
Źródło:CzesławMiłosz,Wiersze,tom1,Dzieła zebrane,Kraków2001.
Załącznik 8
© 2007 USC Instytut Fundacji Shoah Uniwersytetu Południowej Kalifornii i Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu Strona � z �2
Wiersz Mordechaja Gebirtiga
To boli
Tobolitotakstrasznieboli...Nieszałnienawiści,którąpłoniewróg,niebezmiarniedoliinierazówstuk.NiegwiazdaSyjonunaŻydaramieniunaznak,żetoŻyd,botobędziedlanich–dlanich–ażdozgonu–poprzezpokolenia–tylkodlanichwstyd.Tobolitotakstrasznieboli,gdynieobcy,wróg,leczten,cowniewolitaksamo,jakmymłodypolskichłopiecipolskadziewczynazmękinaszejdrwi......żewśródbródżydowskichpodeptanychwpylepięknyorzełpolski,dumnyorzełbiałyleżytuwbezsile.Gdysięztegośmieją,kiedyhańbiŻydówpospólnywrógnasz–totak,jakbysamidlawiecznegowstyduplulisobiewtwarz...
Załącznik 9
© 2007 USC Instytut Fundacji Shoah Uniwersytetu Południowej Kalifornii i Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu Strona �0 z �2
...choć–jakmy–wniewoli.Itowłaśnieboli,totakstrasznieboli...
przełożył Jerzy Ficowski
Źródło:ZbioryJerzegoFicowskiego,dziękiuprzejmościElżbietyFicowskiejiAnnyTeodorowicz-Ficowskiej.
Załącznik 9
© 2007 USC Instytut Fundacji Shoah Uniwersytetu Południowej Kalifornii i Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu Strona �� z �2
List pożegnalny Szmula Zygielbojma, żydowskiego przedstawiciela w Radzie Narodowej w Londynie, który popełnił samobójstwo na znak protestu przeciw bierności świata wobec zagłady Żydów
11maja1943DoPanaPrezydentaRP
WładysławaRaczkiewiczaDoPanaPrezesaRadyMinistrówGenerałaWładysławaSikorskiego
PaniePrezydencie,PaniePremierze,
Pozwalam sobie skierować do Panów ostatnie moje słowa, a przez Panów – do Rządu i społeczeństwapolskiego,doRządówinarodówpaństwsprzymierzonych,dosumieniaświata:
Z ostatniej wiadomości z Kraju wynika bez żadnych wątpliwości, że Niemcy z całym bezwzględnymokrucieństwemmordująjużobecnieresztkiŻydówwPolsce.Zamuramigettodbywasięobecnieostatniaktniebywałejwdziejachtragedii.
Odpowiedzialnośćzazbrodnięwymordowaniacałejnarodowościżydowskiejspadaprzedewszystkimnasprawców,alepośrednioobciążaonaludzkośćcałą,NarodyiRządyPaństwSprzymierzonych,któredodziśdnianiezdobyłysięnażadenczynkonkretnywceluukróceniatejzbrodni.Przezbierneprzypatrywaniesię temu mordowi milionów bezbronnych i zmaltretowanych dzieci, kobiet i mężczyzn, stały się jegowspółwinowajcami.Muszęteżstwierdzić,żeaczkolwiekRządPolskiwbardzodużymstopniuprzyczyniłsiędoporuszeniaopiniiświata,jednakniedostatecznie,jednakniezdobyłsięnanictakiegonadzwyczajnego,cobyodpowiadałorozmiaromdramatu,dokonywującegosięwKraju.
Zblisko3ipółmilionaŻydówpolskichiokoło700000ŻydówdeportowanychdoPolskizinnychkrajówżyło jeszcze w kwietniu tego roku, według doniesień oficjalnych kierownictwa podziemnego „Bundu”,przesłanychnamprzezDelegataRządu,około300000.Amordtrwanadalbezprzerwy.Milczećniemogęiżyćniemogę,gdyginąresztkiludużydowskiegowPolsce,któregoreprezentantemjestem.
Towarzyszemoiwgetciewarszawskimzginęlizbroniąwręku,wostatnimporywiebohaterskim.Niebyłomidanezginąćtakjakoni,razemznimi.Alenależędonich,doichgrobówmasowych.
Przezśmierćswąpragnęwyrazićnajgłębszyprotestprzeciwkobezczynności,zjakąświatsięprzypatrujeipozwalaludżydowskiwytępić.Wiem,jakmałoznaczyżycie ludzkie,szczególniedzisiaj.Aleskoroniepotrafiłemtegodokonaćzażycia,możeśmierciąswąprzyczynięsiędowyrwaniazobojętnościtych,którzymogąipowinnidziałać,byterazjeszcze,wostatniejbodajchwili,uratowaćodniechybnejzagładytęgarstkęŻydówpolskich,jakajeszczeżyje.
Załącznik 3
© 2007 USC Instytut Fundacji Shoah Uniwersytetu Południowej Kalifornii i Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu Strona �2 z �2
ŻyciemojenależydonarodużydowskiegowPolsce,więc jedaję.Pragnę,by tagarstka,któraostała sięjeszcze z kilkumilionowego żydostwa polskiego, dożyła wraz z masami polskimi wyzwolenia, by mogłaoddychaćwKraju iw świeciewolności i sprawiedliwości socjalizmuzawszystkie swemęki i cierpienianieludzkie.Awierzę,żetakawłaśniePolskapowstanieiżetakiwłaśnieświatnastąpi.
Ufam, że Pan Prezydent i Pan Premier skieruje powyższe moje słowa do wszystkich tych, dla którychprzeznaczonesą,iżeRządPolskinatychmiastrozpocznieodpowiedniąakcjęnatereniedyplomatycznymipropagandowym,ażebyjednaktęresztkężyjącychjeszczeŻydówpolskichuratowaćprzedzagładą.
Żegnamwszystkichiwszystko,comibyłodrogieicokochałem.
SzmulZygielbojm
Źródło:KazimierzIranek-Osmecki,Kto ratuje jedno życie... Polacy i Żydzi 1939–1945,Londyn1968,s.213–214.
Załącznik 3