รวบรวมเรยบเรยง สานกงานวจยและพฒนาระบบสขภาพชมชนบรรณาธการ แพทยหญงสพตรา ศรวณชชากร

ผการตน ฤทธศรบญกฤษณา คามลทนตแพทยหญงวราภรณ จระพงษา

พมพครงท 1 พฤศจกายน 2555จานวนพมพ 2,000 เลมพมพและรปเลม นโม พรนตงแอนดพบบลชชงจดพมพและเผยแพร สานกงานวจยและพฒนาระบบสขภาพชมชน (สพช.)

สถาบนพฒนาสขภาพอาเซยน มหาวทยาลยมหดลต.ศาลายา อ.พทธมณฑล จ.นครปฐม 13170โทรศพท 02-4419040-3 ตอ 15-18โทรสาร 02-4410163www.thaiichr.org

สบบสนน สานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต

แนวทางการขอรบประเมนการพฒนาและใหรางวลคณภาพเครอขายบรการปฐมภม 1(Primary Care Award_CUP&PCU)

- ใบสมครขอรบการประเมนคณภาพบรการปฐมภม 17(Primary Care Award)

- ขอมลประกอบการสมครเขารบการประเมน 18คณภาพเครอขายบรการปฐมภม (PCA)

PCA Concept หลกการสาคญในกระบวนการ PCA (Primary Care Award ) 21แนวทางการประเมนรบรอง PCA (Primary Care Award) 43บทเรยนการพฒนาระบบการใหรางวล 47

การจดบรการสขภาพมจดมงหมายมใชเพยงการบาบดโรค ปองกนการพการ และลดอตราการตายของประชาชนเทานน แตมเปาหมายปลายทางทจะตองเสรมสรางศกยภาพของประชาชนและชมชนใหสามารถดแลสขภาพตนเองไดอยางเหมาะสม เสรมการมคณภาพชวตทดอยางมศกดศร อกทงตองจดระบบสขภาพทประกนใหประชาชนทกคนเขาถงบรการทมคณภาพ ไดอยางทวถง และยตธรรมดวย การพฒนาคณภาพบรการปฐมภมจงเปนกญแจหลกเพอนาไปสการบรรลภารกจของเครอขายบรการสขภาพ (CUP) อนประกอบดวยหนวยบรการประจา(ไดแก โรงพยาบาลศนย โรงพยาบาลทวไป โรงพยาบาลชมชน และโรงพยาบาลอนๆ)รวมกบหนวยบรการปฐมภม (ไดแก โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล ศนยสขภาพชมชน และสถานบรการสขภาพอนททาหนาทบรการดานหนา) ซงบรหารจดการและกากบดแลโดยคณะกรรมการบรหารเครอขายบรการสขภาพ (CUP board) ทมบทบาทหนาทในการจดใหเกดบรการท “ใกลบาน ใกลใจ” เขาถงไดงาย เปนบรการทใสใจ เขาใจความตองการของประชาชน และใหบรการตอเนอง ผสมผสาน ตอบสนองตอความจาเปนดานสขภาพของประชาชนอยางสอดคลองกบบรบทจรงของประชาชนรายคน และรายชมชน

ทมงานในเครอขายบรการสขภาพเหลานมการดาเนนการพฒนาบรการปฐมภม เพอใหบรการสขภาพแกประชาชนไดอยางทวถง (Accessibility) ตอเนอง (Continuity care) บรณาการเปนองครวม (Comprehensiveand holistic care) และเชอมโยงระหวางหนวยงาน (Coordination) ดวยความมงมนและทมเทแรงกายแรงใจในการพฒนาคณภาพระบบบรการปฐมภมมาอยางตอเนองมาหลายป แตกยงไมมนใจนกวา ททามานนถกทางแลวหรอยง มโจทยหรอประเดนอะไรทจาเปนจะตองทาการพฒนาตอเนอง จงเปนทมาของการพฒนาระบบการประเมนและรบรองเพอใหรางวล Primary Care Award (PCA) โดยหวงวา จะเปนกลไกหนงทชวยชแนะชองทางการพฒนาบรการปฐมภมใหกบทมงาน สวนรางวลทไดรบเปนเพยงผลทตามมาของการพฒนาเพอใหผบรหารระดบตางๆ และผเกยวของไดรบรผลงานและรวมชนชมยนด

การจดระบบพฒนาคณภาพ และประเมนคณภาพ เพอมงหวงใหเปนเครองมอหนง ทหนนเสรมวธการทางานจรงของผเกยวของอยางมคณภาพ เปนระบบ สอดคลองกบทศทางการพฒนาอยางแทจรง โดยมไดเปนเพยงระบบการตอบคาถามแลวแปลงเปนเอกสารรายงาน เปนเรองทไมงายในวฒนธรรมการทางานแบบราชการไทย เปนเรองททาทายในการจดการทงเชงความคด และการคนหารปธรรมจรงในการทางาน แตในประสบการณการพฒนาคณภาพของเครอขายบรการปฐมภม ภายใต “PCA” ในระยะทผานมา หลงจากทมการทดลองพฒนาในหลายลกษณะ ภายใตหลกการทมงหวงใหเกดคณภาพทแทจรง ไดพบวาเปนเรองทเปนไปได และมหนอความสาเรจของการพฒนาเกดขนในพนทจานวนพอสมควร ไมไดยากเกนไป เพยงแตตองยนหยดในหลกการ และหาวธการททาใหผเกยวของตองมความเขาใจในหลกการ และแกนสาคญของคณภาพของระบบงานแตละสวน

เรยนรรปธรรมการแปลหลกการไปสการปฏบตได ซงอาจเรมจากเรองเลกๆ ใกลตว เรองทพบบอย ๆ งายๆแลวคอยแปลไปเปนระบบงานทชดเจนมากขน ไมไดมงเนนแตเกณฑรายละเอยดยอยๆ โดยไมเขาใจแกน

ระบบการประเมนภายใต PCA นไดใหความสาคญกบหลกการดงกลาวขางตน ใหความสาคญกบการเรยนร ทบทวน การประเมนภายในองคกรตนเองวา พนธกจสาคญขององคกรคออะไร ทผานมาดาเนนการอยางไร สอดคลองกบหลกการคณภาพของบรการปฐมภมหรอไม การจดบรการขององคกรไดคานงถงบรบททแตกตางของชมชนหรอไม มการคนหาและตงโจทยประเดนปญหารวมกบชมชน ตลอดจนมการนาทน/ศกยภาพของชมชนมารวมการแกปญหาอยางเหมาะสมหรอไม อยางไร กระบวนการบรการทจดขนนนมความสอดรบกบ core value และ concept ของบรการปฐมภมหรอยง การดาเนนการตรวจเยยมจากทมประเมนภายนอกเปนเพยงกระจกสะทอนในอกมมหนงของคนนอก เปนจดเสรมเพอใหเกดความเขาใจตอสถานการณการจดบรการในพนท ในอกลกษณะหนง เปนการมองประเดนหรอโจทยในมมมองทแตกตาง ซงหวงวาจะสามารถชวยทมงานในพนทไดเหนมมมองใหมๆ และไดแงคดในการพฒนาระบบบรการปฐมภมใหมคณภาพไดมาตรฐานตามบรบทของตนตอไป ฉะนนระบบคณภาพ PCA ใหความสาคญกบการทบทวน ภายใน การเขาใจแกนหลกการคณภาพ และรปธรรมการแปลความคณภาพไปสการปฏบตจรง ความเชอมโยงของคณภาพในระบบยอยตางๆ เขากบระบบใหญ มากกวาการเขยนเอกสารรายงานยาวๆ แตเนอหากระจดกระจาย ทมแตคาหลกการใหญๆ แตไมมรปธรรมการปฏบตจรง

เอกสารฉบบน มจดมงหมายทจะเสนอแนวคดหลกของ PCA บทเรยนการประเมนทผานมา และแนวทางเบองตนของการขอรบการประเมน รวมทงใบสมครและขอมลประกอบการสมครซงเปนขอสรปจากการประเมนตนเองของเครอขายบรการปฐมภม

เปนความจรงทวา บรการสขภาพทถอดจากเกณฑมาตรฐานหรอ KPI อาจจะไมสามารถเชอมโยงกบชวตและความจาเปนดานสขภาพของคน ดงนน สงทเรากาลงทารวมกนคอ การพฒนาระบบบรการสขภาพทเรมตนจากชวตคน ไปพรอมๆ กบการพฒนามาตรฐานบรการทมชวต และเปนพลวตร (Living standard) ซงสามารถเตบโตไปพรอมกบบรบททเปลยนแปลง เพอทดแทนมาตรฐานทแขงตายตวทเผชญกนอย เปนภาระงานทเพมขน แตมปลายทางทสดใสรออย นนกคอ “งานไดผล คนเปนสข” เปนความสขทยนยนจากประสบการณจรงของคนทางานในพนทแลววา “สขทงผรบบรการ” และ “สขทงผใหบรการ” ....

ทงหมดนคอความตงใจ และความพยายามของทมงานพฒนา PCA ทตองการใหเกดขน ในระบบบรการสขภาพของประเทศไทย

สานกงานวจยและพฒนาระบบสขภาพชมชนพฤศจกายน 2555

1

การประกนและพฒนาคณภาพหนวยบรการปฐมภมและเครอขาย เปนองคประกอบหนงทสาคญทจะทาใหมหนวยบรการสขภาพขนพนฐานทมคณภาพมาตรฐาน กระจายอยางกวางขวางทวถง เปนหลกประกนใหประชาชนเขาถงบรการทมคณภาพไดอยางเทาเทยม และชวยใหเกดระบบบรการสขภาพทมประสทธภาพ ดงนนคณภาพของหนวยบรการปฐมภมจงมความสาคญตอคณภาพชวตของประชาชน1

เนองจากหนวยบรการปฐมภม ทาหนาทเปนหนวยบรการดานแรก และใหบรการผสมผสานทงดานการรกษาพยาบาลการสงเสรมสขภาพ การปองกนโรค และการฟนฟสภาพสนบสนนการพงตนเองของประชาชน ทางานในมตทเกยวกบสขภาพ มากกวา โรค ซงสขภาพของประชาชนในแตละพนทมความแตกตาง และหลากหลายมาก ดงนนคณภาพของหนวยบรการปฐมภม จงจาเปนตองปรบใหสอดคลองกบความจาเปนดานสขภาพของประชาชน ตามบรบทพนท และตามสภาพของทรพยากรทมในชมชนนน

แนวทางการขอรบการประเมนการพฒนาและรบรองคณภาพบรการปฐมภมฉบบนจดทาขนเพอเปนแนวทางใหกบเครอขายบรการปฐมภม (CUP : Contracting Unit for PrimaryCare) ทวประเทศทงทเปนรฐ และเอกชน ทสนใจสมครขอรบรางวลคณภาพ Primary Care Award (PCA) ไดเขาใจในรายละเอยดเกยวกบกระบวนการและขอมลประกอบในการสมคร

ทมา

1 สพตรา ศรวณชชากร

2

ขอรบรางวล ซงจดประสงคการใหรางวล Primary Care Award คอ เพอสนบสนนใหหนวยบรการปฐมภม และเครอขายอาเภอทปฏบตงานไดดมคณภาพไดรบการยกยองและสนบสนนใหมการยกระดบการพฒนาคณภาพของ หนวยบรการปฐมภมและเครอขาย ทนาไปสการใหบรการทดแกประชาชนเออตอการมสขภาพดของประชาชน ชมชนพงตนเองได อยางมประสทธภาพ จนเปนทยอมรบในระดบสาธารณะ

กรอบคณภาพเพอการประเมนและวดผลการพฒนาคณภาพเครอขายบรการปฐมภม

ใชกรอบคณภาพ PCA ทเปนกรอบทยอมรบรวมกนทงของกระทรวงสาธารณสข และสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต ซงพฒนามาจากกรอบคณภาพของ Malcome Baldridge NationalQuality Award และThailand Quality Award ซงเปนระบบทประเมนคณภาพในลกษณะภาพรวมขององคกร ความสอดคลองของการจดการระบบดานตางๆ เพอตอบสนองพนธกจ และวสยทศนขององคกร

คณภาพของเครอขายบรการปฐมภมน หมายความรวมถงคณภาพของหนวยบรการประจาทเปนคสญญาในระบบประกนสขภาพ หรอเครอขายบรการปฐมภมระดบอาเภอ (CUP) ทบรหารจดการภาพรวมของหนวยบรการปฐมภมแตละหนวย

ประเภทและจานวนรางวลคณภาพบรการปฐมภมรางวลความมงมนในการพฒนาคณภาพ

เปนรางวลทพจารณาคณภาพตามประเดนระบบยอย

รางวลคณภาพเครอขายบรการปฐมภม(Primary Care Award)

3

ระบบการพฒนาและรบรองคณภาพบรการปฐมภม (Primary Care Award)มงเนนท● การพจารณาคณภาพองคกรในภาพรวมทเปนหนวยบรหารจดการในภาพรวมทงระดบ

อาเภอและระดบหนวยบรการ● ระบบคณภาพทเนนการพจารณาคณภาพในลกษณะของการจดการองคกรโดยรวมเปน

ระบบใหญ ทมการจดการระบบยอยภายในอยางมเหตมผล และดาเนนการไดสอดคลองเพอตอบสนองตกการพฒนางานขององคกรตามพนธกจและวสยทศนขององคกรนนๆ

● ระบบคณภาพทเนนใหมการพฒนาองคกรไดอยางเตมศกยภาพ โดยคานงถงความตองการและความคาดหวงของประชาชนผรบบรการ องคกรภายนอกทเกยวของ และคานงถงมาตรฐานการดาเนนงานของวชาชพ และกฎระเบยบ มาตรฐานตางๆขององคกรทเกยวของกบบรการปฐมภม

● ระบบคณภาพทเนนแกนคณคาของการทางาน (Core Value and Concept) คอ– การนาหนวยบรการปฐมภมและเครอขายบรการปฐมภมอยางมวสยทศน– ความรบผดชอบตอชมชน และสงคม– มมมองเชงระบบ– การมงเนนอนาคต และการใชประโยชนจากการคาดการณแนวโนมในอนาคต– การมองประชาชนเปนศนยกลาง หรอ ความเปนเลศทตองไดมาจากการใหความสาคญ

กบประชากรเปาหมาย– การมความคลองตว– การยด “ผลสมฤทธ” และ “การสรางคณคา” เปนเปาหมายในการทางาน– การบรหารจดการเพอสรางนวตกรรม– การเรยนรของหนวยบรการปฐมภม เครอขายบรการปฐมภม และทมสขภาพ– การบรหารจดการดวยการใชขอมล และขอเทจจรง

(ทมา : เกณฑคณภาพเครอขายบรการปฐมภม (Primary Care Award: PCA) ; หนา 3)

หลกการการพฒนาและรบรองคณภาพบรการปฐมภม คอ● ตองชวยใหเกดการพฒนาคณภาพของหนวยบรการและเครอขายอยางแทจรงตอบสนอง

ตอพนธกจและวสยทศนองคกร● ตองสามารถดาเนนการไดกวางขวาง และยงยน● เปนระบบทยดหยน และปรบไดสอดคลองกบ (3C)

Concept : หลกการของบรการปฐมภมContext : บรบทและสภาพแวดลอมทแตกตาง และเปลยนแปลงCriteria : เกณฑ หรอ มาตรฐานการทางานแตละดาน

4

● ขอกาหนดคณภาพ พฒนาจากความคาดหวง ความตองการของผรบผลงาน มาตฐานวชาชพของผใหบรการ

● กลไกการดาเนนงานรบรองคณภาพ ตองตอบสนองตามหลกการของการพฒนาและรบรองคณภาพบรการปฐมภม ซงควรมคณสมบต ดงน– มความสามารถในดานวชาการ และการประเมนองคกรอยางเปนระบบ– สามารถดาเนนการไดอยางเปนอสระ เปนกลาง มคณธรรม จรยธรรม โดยมตองกงวล

ตองบประมาณ และบรหารงานขององคกร– สามารถดาเนนการในลกษณะเปนเครอขาย เพอใหดาเนนไดกวางขวาง– บคลากรทมบทบาทเกยวของในการพฒนาคณภาพ เปนผทมประสบการณในการพฒนา

ภายในขององคนนๆ ทดาเนนการอยางตอเนอง รวมกบกลไกการประเมนหรอสะทอนผลจากองคกรภายนอก เพอเปนการเทยบเคยงระหวางองคกร แตเปนการดาเนนการโดยสมครใจ ตามศกยภาพและความพรอม

โครงสรางและระบบรบรองคณภาพบรการปฐมภม (Primary Care Award)

5

สานกงานพฒนาคณภาพระบบบรการปฐมภม เปนองคกรททาหนาทใหรางวล ซงเปนการทางานรวมกนระหวางสานกงานวจยและพฒนาระบบสขภาพชมชน กบ สถาบนรบรองคณภาพสถานพยาบาล (องคการมหาชน) สานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต และกระทรวงสาธารณสขภายใตการกากบดแลของคณะกรรมการรางวล Primary Care Award ดาเนนการผลกดนใหโรงพยาบาลและเครอขายหนวยบรการปฐมภมมระบบการจดการคณภาพทมประสทธภาพ และสอดคลองกบบรบท รวมทงตอบสนองปญหาความตองการของประชาชน / ชมชนในพนทไดอยางเหมาะสม

การสมครขอรบการประเมนคณภาพบรการปฐมภม

1. ตารางเวลาการสมครขอรบการประเมนคณภาพบรการปฐมภม(Primary Care Award )

เปดรบสมครเครอขายหนวยบรการปฐมภมเรมรบรายงานรายละเอยดวธการและผลการดาเนนงาน(Organization Profile, Core Value และ Criteria)ปดรบสมครปดรบรายงานรายละเอยดวธการและผลการดาเนนงานกระบวนการตรวจประเมนขนท 1 Independent Reviewขนท 2 Consensus Reviewขนท 3 Site Visitพจารณารางวล ขนแรก : ความมงมนในการพฒนาคณภาพประกาศรายชอเครอขายหนวยบรการปฐมภมสง Feedback Report เพอการพฒนาสขนท 2 ; Primary CareAward

วน เดอน ป กจกรรม

6

2. คณสมบตขององคกรเครอขายบรการปฐมภม (CUP) ทมระดบการพฒนาคณภาพขน 3 ตามเกณฑประเมนคณภาพ

บรการปฐมภมและเครอขายบรการปฐมภมของกระทรวงสาธารณสข โดยมการดาเนนการครอบคลมทงเครอขายบรการปฐมภม (ทงอาเภอ หรอทง CUP)

3. วธการสมคร● เครอขายบรการปฐมภม (CUP) สงใบสมครขอรบรองคณภาพบรการปฐมภม (Primary Care

Award)● สงรายงานรายละเอยดวธการและผลการดาเนนงาน (Organization Profile, Core Value

และ Criteria)ขนตอน วธการ

1. โรงพยาบาลและเครอขายบรการปฐมภม สงใบสมครขอรบประเมนการพฒนาและรบรองระดบคณภาพของเครอขายบรการปฐมภม (CUP_PCA) เพอใหสานกงานตรวจสอบ– กรณทโรงพยาบาลทเปนแมเครอขาย (CUP) ทผานการรบรองมาตฐานโรงพบาล (HA)

แลว ขอใหแนบใบรบรองมาตรฐานโรงพยาบาล (HA) โดยผบรหารสงสดลงนามรบรองสาเนาถกตอง

– ผสมครตองสงใบสมครภายในระยะเวลาทกาหนดไว โดยกรอกรายละเอยดตามแบบฟอรมใบสมครไดจาก (ภาคผนวก 1 PCA 1 )

– สานกงานพฒนาคณภาพระบบบรการปฐมภม ตรวจสอบ แจงกลบใหสงรายงานรายละเอยดวธการและผลการดาเนนงาน (Organization Profile)

เครอขายบรการปฐมภม (CUP) ทมระดบการพฒนาคณภาพไมถงขน 3 ตามเกณฑประเมนคณภาพหนวยบรการปฐมภมและเครอขายบรการปฐมภมของกระทรวงสาธารณสข

ไมสามารถสงใบสมครขอรบประเมนการพฒนาและรบรองระดบคณภาพของเครอขายบรการปฐมภมได

7

หมายเหต : *ภายหลงจากโรงพยาบาลและเครอขายบรการปฐมภม จดสงเอกสารครบทง 2 สวนสานกงานพฒนาคณภาพระบบบรการปฐมภมจะดาเนนการในกระบวนการตรวจประเมนตอไป

*รายงานรายละเอยดวธการและผลการดาเนนงาน จะถกประเมนโดยทมผตรวจประเมนคณภาพบรการปฐมภม ซงเปนบคลากรทมความเชยวชาญในสาขาวชาชพมประสบการณดานการบรหาร อาท ผแทนกระทรวงสาธารณสข ผแทนสานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต ผแทนสถาบนพฒนาและรบรองคณภาพโรงพยาบาล(องคกรมหาชน) แพทย พยาบาล และนกวชาการ ทมประสบการณการทางานการพฒนาคณภาพบรการปฐมภม พรอมทงไดรบการฝกอบรมในกระบวนการตรวจประเมน และอาสาสมครมาเปนผตรวจประเมน

*เครอขายบรการปฐมภม (CUP) จะตองสงรายงานรายละเอยดวธการและผลการดาเนนงาน มาทสานกงานพฒนาคณภาพระบบบรการปฐมภม ภายในวนทสานกงานกาหนดไว

2. โรงพยาบาลและเครอขายบรการปฐมภม สงรายงานรายละเอยดวธการและผลการดาเนนงาน หนวยบรการทไดรบแจงจากสานกงานพฒนาคณภาพระบบบรการปฐมภมเทานนทมสทธสงรายงานวธการและผลการดาเนนงาน (Organization Profile) ภายในระยะเวลาทกาหนด สาหรบเงอนไข รายละเอยด รปแบบ และแนวทางการเขยนหนวยงานผสมครสามารถศกษาไดจาก (ภาคผนวก 2 PCA 2)

8

4. ขนตอนการสมครขอรบการประเมนคณภาพบรการปฐมภม(Primary Care Award )

9

การเตรยมการของเครอขายของหนวยบรการปฐมภม ทตองการขอรบการประเมน1. การเตรยมทมงาน : ทมงานประกอบดวย ผมความร ความสามารถในเรอง

– บรหารจดการในเรอง PMQA / TQA /PCA– แพทย /พยาบาล ทมความเขาใจในเรองเวชปฏบตครอบครว– เจาหนาทสาธารณสขทมความเขาใจเรองงานดแลกลมประชากร และงานชมชน

2. เครอขายของหนวยบรการปฐมภม จดทาแบบประเมนตนเองของ CUP และ PCU และรายงานความกาวหนาของ CUP รวมถงการรวบรวมขอมลเบองตนของ PCU

3. เตรยมพนททรบการเยยมสารวจประเมนCUP เลอก PCU / สถานอนามย ทรบการเยยมสารวจประเมน ประกอบดวย PCU2 แหง โรงพยาบาล 1 แหง หนวยบรการ / ประสาน CUP สานกงานสาธารณสขอาเภอ

10

กระบวนการตรวจประเมนคณภาพบรการปฐมภม(Primary Care Award)

ทมผตรวจประเมน จะตรวจประเมนรายงานรายละเอยดวธการและผลการดาเนนงานของเครอขายหนวยบรการปฐมภมโดยอสระอยางละเอยด ซงใชเวลาประมาณ 4-6 สปดาห โดยพจารณาจากระยะการพฒนา แสดงใหเหนจดแขง จดออนในแตละองคประกอบ และการบรณาการ ความสอดคลองของการดาเนนงานในดานตางๆ1. ความเขาใจรวมของทมเครอขายหนวยบรการปฐมภม (CUP)

ตอแนวคด (Concept) การพฒนาคณภาพบรการปฐมภม2. การทาความเขาใจของทมตอคณคาของการทางาน (Core Value)3. มกระบวนการสอสารและพฒนาคน ทมงาน ตาม Core Value

และ Criteria หรอไมอยางไร4. การพฒนาระบบเพอตอบสนองตาม Core Value และ Criteria

PCA5. มระบบการเรยนรและพฒนาตนเองอยางตอเนองตามแนวคด

CQI (Continuous Quality Improvement)6. มผลลพธทชดเจนมากนอยเพยงใด

เมอผตรวจประเมนทกทานไดสงผลการตรวจประเมนขนท 1 แลวจะเขาสการตรวจประเมนขนท 2 ซงเปนการพจารณาผลจากการประเมนขนท 1 รวมกน ซงใชเวลาประมาณ 2-4 สปดาห เพอจดทาเอกสารปอนกลบในจดแขง และสงทตองปรบปรง

เปนการตรวจเยยมเครอขายหนวยบรการปฐมภม ทมองคกร/บคคลภายนอก จะเขาไปสะทอนมมมองทกวางขน และชวยเรองแกนคดหลกการทางาน เขาไปดความสอดคลอง ความเชอมโยงของกระบวนการพฒนา กบสถานการณ

การตรวจประเมนขนท 1Independent Review

การตรวจประเมนขนท 2Consensus Review

การตรวจประเมนขนท 3Site Visit

การตรวจประเมนประกอบดวย 3 ขนตอน คอ

11

เนอหาของการตรวจเยยมพจารณา 2 สวนใหญๆ ดงน1. ขอมลทเปนบรบท สถานการณ ผลการดาเนนงาน ความพยายามในการพฒนาองคกร

พฒนางาน ความเชอมโยงของกระบวนการพฒนาในองคประกอบตางๆ● บรบทชมชน (Context) เชอมโยงกบความจาเปนดานสขภาพและการจดบรการ● ขอมลพนฐานของเครอขายบรการปฐมภม (CUP) ประกอบดวย ลกษณะหนวยบรการ

โครงสรางและลกษณะการบรหารจดการภายใน CUP ความพรอมของทรพยากร2. ขอมลทสะทอน แนวคด ความเขาใจในกระบวนการพฒนาคณภาพงาน ทเปนลกษณะของ

การทบทวนตนเอง และกระบวนการพฒนาตนเองตอเนอง (CQI)● ความเขาใจตอคานยมหลก (Core Value) ของเครอขายบรการปฐมภม (CUP)● การใชเกณฑการประเมน (Criteria) เปนการเรมตนทาตามเกณฑคณภาพ● การจดการบรการสขภาพแบบองครวม (การดแลบคคล รายกลม)● ผลลพธของการจดบรการ

– ประชาชนไดรบบรการทเหมาะสมและพงพอใจ ตอบสนองควมจาเปนดานสขภาพของประชาชน

– ภาวะสขภาพของประชาชนดขน ประชาชนสามารถดแลสขภาพตนเอง– บคลากรมความสข และพงพอใจ ไดรบสงตอบแทน /การยกยอง (External Incentive)

ไดเรยนร /เกดความสข / ภมใจ (Internal Incentive)– ผลงานตอบสนองตอนโยบาย

ขอบเขตขององคกรทเยยมสารวจ ประกอบดวย1. หนวยบรการปฐมภม ทอยในเครอขายเดยวกน ทงทอยในความรบผดชอบของโรงพยาบาล-

หรอสาธารณสขอาเภอ หรอ หนวยงานอนๆ2. หนวยบรหารหนวยบรการปฐมภม

● ในกรณทเปนเครอขายสงกดกระทรวงสาธารณสข หนวยบรหารนประกอบดวยทมงานในสาธารณสขอาเภอ และโรงพยาบาลสวนทเกยวของกบการจดการระบบบรการปฐมภม

● ในกรณทเปนหนวยบรการภาคเอกชน หนวยบรหารนประกอบดวยหนวยทเกยวของกบการจดงบประมาณ ทรพยากรสนบสนน การสนบสนนบรการเชอมโยง และผบรหารของหนวยงาน

● กรณทเปนหนวยงานรฐสงกดอนๆ ทมใชกระทรวงสาธารณสข ใหพจารณาจากหนวยงานทมบทบาทหนาทเกยวของในการสนบสนนทงดานบรหาร บรการ และวชาการ

12

กระบวนการหลกในการตรวจประเมนขนท 3 Site Visitประกอบดวย การสมภาษณผบรหาร ผปฏบตงานในหนวยบรการปฐมภมและในหนวยบรหาร

การสงเกตกระบวนการ การศกษาจากเอกสาร การสมภาษณประชาชน กลมเปาหมายการดแลขององคกร รวมทงผนาชมชน อสม. ตลอดจนการประชมสรปผลขอมลทไดจากการเกบขอมล

เมอเสรจสนการตรวจประเมนทกขนตอนแลว ทมผตรวจประเมนจะเสนอผลการประเมนทผานเกณฑตอคณะกรรมการรบรองคณภาพบรการปฐมภม (Primary Care Award) พจารณาใหรางวลรวมทงเครอขายหนวยบรการปฐมภมจะไดรบรายงานปอนกลบ (Feedback Report) ทระบ ลกษณะและแนวโนมการทางานผลงานเดนของหนวยบรการ (CUP) จดแขงและโอกาสในการพฒนา

ขนตอนกระบวนการตรวจประเมน

หมายเหต: ในการตรวจประเมนขนท 3 สานกงานพฒนาคณภาพบรการปฐมภม จะแจงใหเครอขายบรการปฐมภมทราบลวงหนาประมาณ 2 สปดาห กอนการเขาตรวจเยยม

13

แนวทางในการจดทาเอกสารขอรบการประเมนคณภาพบรการปฐมภม

(Primary Care Award)1. กรอกเอกสารดวยการพมพขอความใบสมครตามแบบฟอรมของสานกงานพฒนาคณภาพ

ระบบบรการปฐมภม หรอ download file2. วธเขยนรายละเอยดวธการและผลการดาเนนงาน (Organization Profile, Core Value

และ Criteria)วตถประสงคเพอเปนกระบวนการตรวจสอบตนเองอยางรอบดานของเครอขาย

หนวยบรการปฐมภม และนาไปสการปรบปรงแกไขทบรณาการเขากบแผนการทางานขององคกรนนๆ เปนการเขยนใหขอมลขององคกรสวนพนฐาน การดาเนนงานตาม Core Valueและองคประกอบ 3 สวน 7 หมวด ตามเกณฑคณภาพเครอขายบรการปฐมภม คอ สวนพนฐานลกษณะสาคญขององคกร สวนท1 การบรหารจดการองคกร (หมวด 1-5) สวนท 2กระบวนการสาคญของเครอขายบรการปฐมภม (หมวด 6) สวนท 3 ผลลพธการดาเนนงานเครอขายบรการปฐมภม (หมวด 7) และการใหขอมลในเชงหลกคด / แนวคดตอคณคาของการทางาน (Core Value) กระบวนการพฒนาระบบเพอตอบสนองตาม Core Valueและ Criteria ขององคกร เพอใหทมผตรวจประเมนดาเนนการตรวจประเมนขนท 1 และ2 และเครอขายหนวยบรการปฐมภมทสมครตองจดรปแบบรายงานตามขอกาหนดการเขยนรายงานขอรบการประเมน

ขอกาหนดการเขยนรายงานขอรบการประเมนคณภาพบรการปฐมภม

เครอขายหนวยบรการปฐมภมทสมครขอรบการประเมนตองจดทารายงานรายละเอยดวธการและผลการดาเนนงานทเปนการทบทวนตนเองอยางรอบดาน ตามรปแบบทระบไว ดงตอไปน

สวนประกอบของรายงาน1. ปกหนา : ใชกระดาษเปลาสขาวเทานน หามใชแผนใสหรอปกสอนๆ กระดาษ A4

ความหนาประมาณ 180 แกรม จดทาเปนปกหนาโดยไมตองระบชอหนวยงาน สญลกษณลวดลาย เพอชวยใหรายงานของเครอขายหนวยบรการปฐมภมเปนมาตรฐานเดยวกน

2. ปกใน : ใชกระดาษ A4 ความหนาประมาณ 80 แกรม แสดงรายละเอยดความเปนเจาของเครอขายหนวยบรการปฐมภมใหสานกงานทราบ โดยระบ สญลกษณ ชอหนวยงานสถานทตง ดงรป

14

3. สารบญ : ควรระบหวเรองใหชดเจน แบงเปนสารบญเนอหา สารบญตาราง สารบญรปภาพ รวมแลวไมเกน 5 หนา และควรระบหนาชดเจน

4. อธบายโครงรางองคกร (Organization Profile) ความยาวไมเกน 10 หนา5. อธบายวธการและผลการดาเนนงาน ตามเกณฑคณภาพเครอขายบรการปฐมภม ทม

องคประกอบองคกร 3 สวน 7 หมวด ความยาวไมเกน 90 หนา โดยใสหมายเลขและหวขอของเกณฑ ใหหมายเลขกากบรปภาพ กราฟ และตาราง

6. ปกหลง : ใชกระดาษเปลาสขาวเทานน หามใชแผนใสหรอปกสอนๆ กระดาษ A4ความหนาประมาณ 180 แกรม จดทาเปนปกหลงโดยไมตองระบชอหนวยงาน สญลกษณลวดลาย เพอชวยใหรายงานของเครอขายบรการปฐมภมเปนมาตรฐานเดยวกน

กระดาษเปลาสขาวA4 ความหนา 180แกรม

รายงาน

สญลกษณ

ชอเครอขายบรการปฐมภม

สถานทตง /จงหวด / อาเภอ.....................................................

15

ขอความ

กราฟ

ตาราง/แผนภาพ/Diagramพนทในการจดพมพ

รปแบบการเขาเลมจานวนเลม

ขนาดกระดาษ

ตวอกษรขนาดตวอกษรจานวนบรรทดตอหนาLine spacingขนาดกราฟทเหมาะสม

ส

ตวอกษรขนาดตวอกษรมาตราสวน (Scale)

ตวอกษรขนาดตวอกษรกนหนา : 2.50 ซม. กนหลง : 1.50 ซม.กนบน : 1.50 ซม. กนลาง : 2.00 ซม.แบบกระดกงเครอขายหนวยบรการปฐมภมจดพมพรายงาน เปนตนฉบบจานวน 2เลม เปนสทชดเจน (กรณทมรป กราฟ ตาราง ไมควรทาสาเนา (ขาวดา) เพราะจะทาใหขอมลและรปภาพไมชดเจนใชกระดาษขนาด A4 สขาว

Angsana New16ไมเกน 33 บรรทดตงคาอยางนอยเปนแบบ spacingกวาง x ยาว = 7x10 ซม.

แสดงสในแตละกราฟใหชดเจนและสามารถอานคาไดAngsana New12ตองแสดง Scale ทเหมาะสมเพอใหไดคากราฟทถกตองชดเจนจากการอานดวยตาเปลาAngsana New12

ประเภทขอมล/รปเลม รปแบบ รายละเอยด

7 ซม.

10 ซม.

รปแบบของรายงาน

16

เอกสารอางองสถาบนเพมผลผลตแหงชาต. เกณฑรางวลคณภาพแหงชาตเพอองคกรทเปนเลศ 2550 : กรงเทพฯ

โรงพมพจราวฒนเอกซเพรส; 2550สถาบนเพมผลผลตแหงชาต. คมอการสมครขอรบรางวลคณภาพแหงชาต (Thailand Quality

Award:TQA) ประจาป 2555สานกพฒนาระบบบรการสขภาพ. กรมสนบสนนบรการสขภาพ, กระทรวงสาธารณสข.(2551)

มาตรฐานบรหารและพฒนาเครอขายบรการปฐมภม พมพครงท 1 โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย จากด

สานกพฒนาระบบบรการสขภาพ. กรมสนบสนนบรการสขภาพ, กระทรวงสาธารณสข. เกณฑคณภาพเครอขายบรการปฐมภม (Primary Care Award:PCA); โรงพมพสานกงานพระพทธศาสนาแหงชาต, 2552

เอกสารรายงานผลการดาเนนโครงการพฒนาระบบประกนคณภาพเครอขายบรการปฐมภม ในจงหวดนารอง ป 2551 – ป 2552

เอกสารประกอบหองยอย การพฒนาระบบคณภาพปฐมภม ในเวทมหากรรมสขภาพชมชน ระหวางวนท 18-20 มกราคม 2555

17

สงใบสมครพรอมกบรายงานรายละเอยดวธการและผลการดาเนนงาน (Organization Profile, Core Value และ Criteria)ไปท : สานกงานพฒนาคณภาพบรการปฐมภม สานกงานวจยและพฒนาระบบสขภาพชมชน

สถาบนพฒนาสขภาพอาเซยน มหาวทยาลยมหดล25/25 ถ.พทธมณฑล ต.ศาลายา อ.พทธมณฑล จ.นครปฐม 73170

โทรศพท 0-2441-9040-3 ตอ 17 โทรสาร 0-2441-0163

ใบสมครขอรบการประเมนคณภาพบรการปฐมภม(Primary Care Award)

สานกงานพฒนาคณภาพระบบบรการปฐมภม

1. ชอ – ทอยชอเครอขายหนวยบรการปฐมภมอาเภอ จงหวดโทรศพท โทรสาร

2. ผประสานงานหลกหมายถง ผประสานงานขององคกร โดยทาหนาทหลกในการประสาน หรอตดตอระหวางเครอขายหนวยบรการปฐมภมและสานกงานพฒนาคณภาพระบบบรการปฐมภมชอ – สกลตาแหนงโทรศพทอเมล

3. ผประสานงานรองหมายถง ผประสานงานขององคกร โดยทาหนาทแทนผประสานงานหลกในการประสาน หรอตดตอระหวางเครอขายหนวยบรการปฐมภมและสานกงานพฒนาคณภาพระบบบรการปฐมภม ในกรณทสานกงานไมสามารถตดตอผประสานงานหลกไดชอ – สกลตาแหนงโทรศพทอเมล

4. เครอขายหนวยบรการปฐมภม (CUP) ไดรบการรบรองคณภาพ/มาตฐานใดบาง เชน มาตรฐาน HA,มาตรฐาน HCA, ISO( ) ไมเคย( ) เคย ระบรายละเอยด/มาตรฐาน

5. บคลากรในเครอขายหนวยบรการปฐมภม (CUP) ไดผานการอบรม ดานตางๆ มาแลวหรอไมหรอขอมลพนฐานของการจดการระบบคณภาพ( ) ไมเคยผานการอบรม( ) เคย ระบชอของการอบรม

18

คาชแจง : โปรดนาเสนอขอมลทเกยวของกบเครอขายบรการปฐมภม (CUP) ของทาน ตามหมวดประเดนทกาหนด เพออธบายใหผอานเหนภาพและเขาใจการทางานของเครอขายบรการปฐมภมของทานมากทสด ทงนขอมลททานนาเสนอจะนามาประกอบการพจารณาในการคดเลอกเพอเขารบการประเมนคณภาพเครอขายบรการปฐมภม (PCA)

สวนทหนง บรบทชมชน..เชอมโยงกบความจาเปนดานสขภาพและการจดบรการ..ทงปจจบนและแนวโนมในอนาคต1.1 สภาพทางกายภาพและสงคมของชมชน และแนวโนมการเปลยนแปลง เชน การตด/ขยายถนน

ความเปนชมชนเมอง การประกอบอาชพ พฤตกรรมการกนการอย การเลยงดบตรหลาน ฯลฯซงสงผลตอ “ปญหา/ความจาเปน/ความตองการดานสขภาพ” ของผคนในชมชน ทเปนอยในปจจบนและมแนวโนมจะเกดขนในอนาคต

1.2 ศกยภาพของผนาชมชน ในการจดการกบ “ปญหา/ความจาเปน/ความตองการดานสขภาพ” ของผคนในชมชน ทงปจจบนและแนวโนมในอนาคต

1.3 ทนทางสงคม ศกยภาพ/ความพรอมของชมชนในการจดการกบ “ปญหา/ความจาเปน/ความตองการดานสขภาพ” ของผคนในชมชน ทงปจจบนและแนวโนมในอนาคต เชน ภมปญญา(ทงทเปนเทคโนโลยและผรจรงทาจรงเหนผลจรงๆ) ความคด/ความเชอ ทรพยากร/องคกร/กลมคน/การจดการ/ระบบ ทมอยในชมชน ฯลฯ

สวนทสอง ขอมลพนฐานของเครอขายบรการปฐมภม..สะทอนใหเหนถงความพรอมในการจดบรการเพอตอบสนองความจาเปนดานสขภาพของประชาชน/กลมเปาหมายสาคญ/โจทยหลกของพนท ของ CUPและแตละรพ.สต.2.1 ภาระงาน จานวนประชากรแยกตามกลมอาย/Setting/ภาระโรค ฯลฯ2.2 ทรพยากร คน/เงน/ครภณฑ ฯลฯ2.3 ผลการดาเนนงาน 3 ป

สวนทสาม คานยมหลก..เปนแนวคดและกระแสหลกในการออกแบบและจดระบบบรการของ CUP ทงทเปนลายลกษณอกษร และเปนความรบร/Concern ของ ผบรหารและผปฏบตงาน

สวนทส การจดบรการ เพอเพมการเขาถงบรการทมคณภาพ ผสมผสาน ตอเนอง ของประชาชน4.1 ในคลนก4.2 ในชมชน4.3 ในกลมเปาหมายตางๆ4.4 ระบบสนบสนน (ความร/เทคโนโลย การพฒนาคน ระบบสงตอ ระบบยาและเวชภณฑ IC ระบบ

ขอมลเพอการกากบตดตามและประเมนผล การเงน/การบรหารจดการ ฯลฯ)

ขอมลประกอบการสมครเขารบการประเมนคณภาพเครอขายบรการปฐมภม (PCA)

ชอเครอขายหนวยบรการปฐมภมอาเภอ จงหวดหนวยบรการปฐมภมทอยในเครอขาย จานวน แหง

19

สวนทหา การจดบรการสขภาพแบบองครวม เปนบรการทสามารถแสดงใหเหนถงความยดโยงกบคานยมหลกของ CUP (และ PCA) โดยผสมผสานการจดบรการ สงเสรม ปองกน รกษา และฟนฟ สาหรบกลมเปาหมายหลกหรอประเดนสขภาพหลก ซง CUP มงมนทจะพฒนาใหเปนระบบและมผลลพธทชดเจน ทงน ขอใหนาเสนอพฒนาการของการจดบรการทเรมตนจากกรณศกษา (Case)ในพนทเอง จนกระทงนาไปสการพฒนาเปนระบบบรการสขภาพทครอบคลมทก รพ.สต. ใน CUP– ในกรณทเปน “กลมเปาหมาย” เชน ผพการ ผปวยโรคเรอรง ฯลฯ จะตองเปนการจดบรการซง

ครอบคลมทกประเดน (Issue) ทเกยวของ– ในกรณทเปน “ประเดนสขภาพ” เชน บรการสงเสรมสขภาพ บรการทนตสขภาพ ฯลฯ จะตอง

เปนการจดบรการซงครอบคลมทกกลมวย/Setting ทเกยวของสวนทหก ผลลพธของการจดบรการ

5.1 ความครอบคลมบรการในกลมเปาหมายตางๆ และความพงพอใจของผนาชมชนและผรบบรการ5.2 ความรบรและพฤตกรรมสขภาพทเปลยนแปลงไปของกลมเปาหมาย5.3 ความตระหนกในคณคาของบรการปฐมภมของผปฏบตงานและผเกยวของ..การไดรบสงตอบแทน

การยกยอง (External incentive) การไดเรยนร/ความสข/ความภมใจ (Internal incentive)5.5 การเปลยนแปลงสขภาพของกลมเปาหมายหลกหรอกลมเปาหมายภายใตประเดน (Issue) หลก

สภาวะสขภาพ/สภาวะโรค ความสามารถในการดแลสขภาพตนเอง

ขอมลประกอบการสมครเขารบการประเมนคณภาพเครอขายบรการปฐมภม (PCA)

21

อดต : Onestandard for all

การประเมนคณภาพของ รพ.สต. กอนหนานเราใช Onestandard for all เราใช HCA หรอ ใช Check list ทเปนแบบฟอรมเดยวกนหมดทวประเทศ เปรยบเหมอน One size fit allคอ ใสเสอเบอรเดยวกนหมดทวประเทศ เวลา check ก checkเหมอนกนหมดทวประเทศ ทาใหเกดความยงยาก เพราะในธรรมชาต รพ.สต.ทอยบนดอยกบ รพ.สต.ทอยบนพนราบ และรพ.สต.ทอยทางใต ไมเหมอนกนเลย ถงแมเรามชอเหมอนกนแตเราทางานไมเหมอนกนเลย ซงจะเกดปญหาเรองของความทกขทตองทาในสงทเราไมใช เวลาเราทาในสงทเราไมใช เรากจะทกขเพราะวามนไมใชธรรมชาตของเรา ดงนนจงเกดการพฒนาการประเมนคณภาพมาเปน PCA

ยอนไปเมอครงทเราเรมตนจะพฒนา PCA เราไดคยกนวาทาอยางไรดทเราจะสามารถทาใหมการประเมนคณภาพทสามารถปรบเปลยนตามบรบทของพนทได ลองเทยบเคยงดวาถาเปนมาตรฐานเกา กจะเปนมาตรฐานทตายตว คนหนงคดคนหนงทา เพราะการเขยนมาตรฐานกเขยนโดยองอาศยบรบทแวดลอมของคนทเขยน เมอนาไปใชกไมสามารถปรบไดเพราะตดวามาตรฐานหามเปลยน เปลยนกไมใชมาตรฐาน เพราะเมอบรบทเปลยน สงทไมเปลยนกคอมาตรฐาน ทาใหมาตรฐานกบความเปนจรงมนขดแยงกน มความเปนไปไดหรอไมทมาตรฐานจะเตบโตงอกงาม ในลกษณะทสมพนธกบบรบททเปลยนไป ถาเปนอยางนนได มาตรฐาน กจะเปนมาตรฐานทมชวตไมใชมาตรฐาน แบบตายซาก แตเปนมาตรฐานทเตบโตและเปลยนแปลงไปพรอมกบบรบทและองคกร หากเปนเชนนนแลว มาตรฐานน กเรยกวา

โรงพยาบาลสนทราย จงหวดเชยงใหม ทมพฒนา PCAนพ.วรวฒ โฆวชรกล

22

Living standard หมายถงวา standard ทสามารถปรบเปลยนไปตามบรบทของพนท มเกณฑคณภาพหลกอยางหนงซงนาจะสามารถปรบเปลยนตามบรบทของพนทได ซงปจจบนเกณฑทเปนลกษณะนคอเกณฑคณภาพของ Malcolm Baldrige National Quality Award (MBNQA) ซงในเมองไทยนามาปรบเปน Thailand Quality Award (TQA) เกณฑน MBNQA จะพดถงองคประกอบหลก 3อยางเทานน คอ

1. จดประสงคขององคกร2. คานยมขององคกร3. กระบวนการทองคกรทานนตอบสนองตอวตถประสงคขององคกรหรอไม และการวดผลลพธ

เปนการวดความกาวหนาขององคกรวาไดเขาใกลจดประสงคขององคกร โดยไมเสยคานยมขององคกรไป

ทงหมดนสามารถนามาปรบแตงกบการพฒนาคณภาพของ รพ.สต. หรอหนวยบรการปฐมภมซงมความหลากหลาย ถา รพ.สต.สามารถคนหาตวเองไดวาตวเองกาลงทาอะไร บนบรบทแบบไหนแลวมกระบวนการทางานทสอดคลองกบบรบทหรอไม แลวผลลพธทเกดขนสะทอนถงเปาหมายหลกทตวเองทาอย มความกาวหนาหรอไม อนนกจะทาใหตอบโจทยเรองการพฒนาคณภาพได

การพฒนาคณภาพในมตของ PCA ไมใชเรองของการหา standard gap แตเปนการคนหาวธการใชวสดทมอยอยางจากดใหเกดประโยชนสงสด เพราะโลกนไมมอะไรสมบรณแบบ มแตเพยงวาเราสามารถใชอะไร ณ จดนนใหเหมาะสมทสด แตถาเขาใจหลกการเรองน อยางแรกทเราจะทาเรองน คอ เราตองไมอาน ขอบงช (Criteria) ทง 7 บทกอน เราตองยตการอาน criteria แตไปเรมตนทคนหาวา เราเปนใคร ทาหนาทอะไร เพราะการอาน criteria จะทาใหเราตดกบดกของเครองมอประเดนสาคญของ PCA เรมดวยการตงคาถามทสาคญวา “ทาไมตองมองคกรของเรา” เหตผลความจาเปนของการมองคกรน เพอทาหนาทอะไร

Primary Care ไมใชการดแลขนเบองตน แตเปนเปาหมายสงสด

ของการดแลเมอเราดงานทเรากาลงทาอยในขณะน พอจะ

แบงไดเปนชนๆ ดงน (อนนนามาจากหนงสอเรอง Thejourney to Wellness ท Dr.Vaughan Glover ทนตแพทยชาวแคนาดา เปนคนเขยนเพอการปฏรประบบสาธารณสขของประเทศแคนาดา) ชนแรกสดเราพดถงเรอง Emergency เวลามปญหาและคนเจบปวย

23

เรากแกไขปญหาเปนเรองๆ และการจดการเรองทสอง คอ เรองของ Illness เรองความรสกของการเจบปวย ถดมาคอการปองกนไมวาจะเปนเบาหวาน ความดน นอกจากรกษาแลวเราจะตองพดถงการปองกน (Prevention)ดวย ทเราอยากใหเกดมากกคอ เราไมอยากใหคนเกดอบตเหต เราไมอยากใหคนเจบปวย เรากตองปองกนเหตตางๆ ทเกดขนและถดจากนนคอ Wholistic (อนน Dr.VaughanGlover แกบอกวาแกตงใจเขยนผด แมวารากศพท จากคาวา Holistic แตแกเลนเอาคาวา Wholeมาใสเพอใหไดความหมายกนกวางไปกวาเดม) แปลวาทงหมดทงมวล ฉะนนทงหมดทงมวลของการดแลแบบ wholistic ทมกาย ใจ สงคม จตวญญาณ ซงพวกเราถนดอย 3 อยาง คอ กาย จต สงคมเราอธบายได สาหรบจตวญญาณคออะไร เราอาจจะตอบไดในคาพดแตอาจไมถงหรอสมผสไมไดถาอยากรเราตองตงคาถามกบตวเองวา จตวญญาณของเราคออะไร ในการอธบายในแงคาพดจตวญญาณหมายความถง อะไรบางอยางทยดเหนยวกบตวของเรา เปนสรณะของเราลกๆ ทเปนคณคาอยขางใจตวเรา แมไมมสงนชวตกหามความหมายไม

อนสดทาย คอ Wellness ซง Primary Care มงเนนใหกอเกด wellness ซงไมไดแปลวาสขภาพด อาจจะแปลวาสขภาวะ ภาวะอนเปนสข คนทเปนมะเรงระยะสดทายกเกด wellness ไดคนทสขภาพด รารวย กอาจจะไมม wellness เกดทกขภาวะขางในใจ ซงตรงนจะตองไปตอบโจทยหลายอยาง ถาเกดเราเขาใจวาเราทา Primary Care เพอดแลเรองของ wellness เราอาจจะเขาใจวาขณะนเราทามากนอยแคไหน เกยวกบเรองการแกทกข แตเมอเกยวกบเรองของการเกดสขภาวะซงมความหลากหลายมากมาย หากใหแตละคนเขยนวา “อยางไรจงเรยกวาฉนมความสข” ยอมแตกตางกน ไมมใครทจะเขยนเหมอนกน

มเสนแบงทเราอาจจะขาม Illness ไปส wellness เราตองมองเหนมากกวาเรอง emergencyและ Illness ตองมองกวางออกไปเพอจะมองเหนเรองของ Prevention มองเหนเรองของ Wholisticการมองเหน Wholistic จงเปนอะไรทมากกวาการเรยนการสอนในเรองทางการแพทย

หวใจสาคญของการดแลหวใจของ Primary Care คอ การดแลคนใหมความสข ดแลคนทอยขางหนารวมทงเสรม

ศกยภาพใหเขาดแลตนเองไดเครองมอสาคญของการดแลใน Primary Care คอ การฟง การใสใจ การสรางความไววางใจListening คอ การฟง ซงไมใชเพยงแตฟงผานห หลายคนฟงแตไมไดยน ฟงแลวกผานไป แตการ

ฟงนคอ การฟงเรองราวของคนทอยขางหนาดวยความใสใจ เมอไหรกตามทเราฟงเรองราวของคนทอยขางหนา เขาจะอยในใจของคณ เมอเราไดยนเขาจรงๆ เชน

24

“ยายเปนอะไรมา”“เมอสบกวาปกอนยายปวดหวเขา ยายไปตกบนไดมา”

“ไมตองยาย เอาเนอๆ วนนเปนอะไร”อนนคอไมไดสนใจ content ประวตศาตรของคนทกาลงจะบอก สดทายเขาบอกวาเจบหวเขามา กตองยอนถามวาทาไมเจบหวเขา ยายกเลยบอกวา “นนไง จะบอกตงแตแรกแลววามนเกยวของกบเรองเมอ 10 ปกอน” นคอบางเรองทเราฟงแลวเรมตดสน เรากจะไมอย ณ ตรงนน เราไมไดฟงเสยงจรงๆ ของคนทอยตรงหนา

Caring การใสใจ พวกเราแสดงความใส ใจซงกนและกนอยางไร อนนกเปนเรองของเราใสใจกนอยางไร เราทางานดวยกน เราใสใจกนหรอ ไม เรารวมกนเปนสานกงานสาธารณสขจงหวด เราใสใจกนอยางไร เราดแลกนอยางไร คาวา “ใสใจ” ใครคนหนงเดนขนตกมาแลวหนาบง เราใสใจในการสงเกตเหนวาเขาหนาบง เรากหลบ เพราะไมอยากเปนทระบายอารมณของเขา การใสใจเปนอะไรทคนโดนใสใจจะรวาถกใสใจ หากเราด food center ทหางสรรพสนคา คาดวาจะเกดปรากฏการณนทวประเทศคอ คนมากน4 คน พอนงลงปบ ทกคนกชกมอถอออกมา Line กบคนทไมอยขางหนา หรอ Chatกบคนทไมอยขางหนา แลวจะนงดวยกนทาไม? อนนคอความใสใจ คณใสใจหรอไมกบคนทอยขางหนา เวลาคนไขปรากฏอยขางหนาคณ คณใสใจอะไรบาง ใสใจเฉพาะเลข 13 หลกหรอไม ใสใจวาจะ key ขอมลครบหรอไม ใสใจอะไร ทงหมดนกคอเรองของความใสใจ แลวตวเราละ ฟงคนทอยขางหนา ใสใจคนทอยขางหนา หรอไม หากเราไดใสใจกบคนแลว ความไววางใจกจะตามมา

Trust เมอไหรกตามทคณไมฟงคนทอยขางหนา คณไมใสใจคนทอยขางหนา เปนการยากทเขาจะไววางใจวาเราจะดแลเขาไดด เพราะแคบอกเรองราวความเจบปวย ยงไมฟงเลย และอากปกรยาทเขาแสดงออก กยงไมไดใสใจ แลวจะไวใจกนไดอยางไร เพราะฉะนนหวใจของการดแลคนกขนอยกบวา ความไววางใจระหวางกนนน ถาเกดเราไมมความไววางใจระหวางกน หมอใหยากน คนไขกจะกงวล “ตะกไมไดดหนาฉนเลย อะไรกไมด จะจายยาใหฉนกน แลวมนจะถกมย” เพราะฉะนนความไววางใจจะเกดขนกตอเมอ เราทากบเขาอยางไร อาจกลาวไดวา เมอเราเรมตนฟงและใสใจผคน ความไววางใจระหวางกนกบงเกด การดแลกนจะเกดขนไดตองไววางใจซงกนและกน

People at The Centre of Health Careป 2004 WHO ออกหนงสอเลมหนงชอวา People at The Centre of Health Care เรองของ

Harmonizing mind and body, people and systems คอเรองของการเชอมโยงเรองของ ความ

25

เชอ ความคด จตวญญาณ เชอมโยงเขากบผคน หนงสอเลมนเปดบทแรกดวยการเลาเรองทพดถงการดแลทครบถวนในแงของวชาการทางการแพทย แตผถกดแลสญเสยความเปนมนษย คอ เราจะรสกวาเรามคณคากตอเมอมคน identify เราได รจกอตลกษณเราได เวลาทเราไปนอนบนเตยงในตก เราสญเสยอตลกษณของความเปนคนความเปนเราไป เพราะเรากลายเปนปายหอยอยบางเตยง“คนไขตบแขง เตยง 2 มอาการตอไปน...” “ลงทดอๆ ไมยอมกนยาวนนเปนยงไง” ซงลงทดอๆ นนเปนกานน คนไขเตยง 2 ทเปน liver เปนอดต สสจ. แตบงเอญเกษยณมานานแลวเราไมรจก เพราะฉะนนเรองเหลานมนสะทอนใหเหนความสาคญในเรอง listening กบ Care เพราะฉะนนเมอคณไมใสใจ เราจะเกดปญหาขนมา ฉะนน People at The Centre of Health Care พดขนมาวาจรงๆแลว ถาจะทาใหเกดขนตองเนนไปท Primary Care

หลงจากนนอก 2 ป WHO ออกหนงสอมา ตงแคมเปญของ WHO ขนมาวา Primary Carenow more than ever กคอวา Primary Care นน มความจาเปนมากกวาทเคยซะแลว เพราะวาทศทางการดแลผคนในทางดานสาธารณสขกาลงเปลยนไปในทศทางทแยลง หากไมได Primary Careชวย เรากอาจจะถมเงนและทรพยากรทกอยางไปกบการรกษาทปลายเหต ซงนบวนมแตจะบานปลาย

People at The Centre of Health Care เนนไปทการเปลยนแปลงในองคประกอบ (Domain)สสวนทสาคญคอ1. Informed and empowered individuals, families and communities

Domain ท 1 คนทมสวนเกยวของทจะเปลยนแปลง กตอง เปนคนทถกใหขอมลทเหมาะสมจนกระทงสามารถ empower ได สามารถตดสนไดวา ชวตจะใชทางเลอกไหน ตดสนใจอยางไร คอมinformation ทเหมาะสม ไมใช information ดานเดยวทเราจะใหเขาเลอก เชน จะรกษามย ถาไมรกษามทางเลอกนนะ คอ หนงตาย สองอยกบหมอ อยางนไมเรยกวาทางเลอก อยางนเรยกวาขอเสนอทปฏเสธไมได2. Competent and responsive health practitioners

เปนเรองของ Health practitioners ทตองมสมรรถนะทด และทสาคญคอ ม responsive คอการตอบสนอง การรบผดชอบตอสงทตวเองกระทา สงทพวกเขากระทานนกอใหเกด consequenceมผลกระทบตอเรองราวเยอะแยะมากมาย เราตองรบผดชอบตอการกระทาของเรา เชน การรณรงคเรองเอดสในยคแรกทเนนความนากลว ทาใหเกด Discrimination อยางฝงรากลก ใหเราตองมานงแกเรองราวทเกดขนเพยงหนงปของการประชาสมพนธ แตใชเวลากวายสบปกยงแกไดไมหมด3. Efficient and benevolent health care organizations

สวน Health care คอ ตองเปนองคกรทมประสทธภาพ มการคานงถงความเปนมนษยเปนหลก ไมนกถงตวชวดทางการเงน ตวชวดดานผลงานของตวองคกรกอนชวตและความทกขยากของผคนทเราดแล

26

4. Supportive and humanitarian health care systemsและสดทายระบบการดแลสาธารณสข ตองนกถงมนษยชาต และเปนระบบท supportive คอ

สนบสนนใหผคนสามารถดารงชวตอยไดเยยงมนษยทวไปและสมศกดศรของความเปนมนษย

LIVING STANDARDบรบททแตกตาง นามาซงความแตกตางของการใหบรการ สาหรบในการทา PCA นน เรอง

บางเรองกจาเปนตองม standard แตสงทอยากไดคอ Living standard คอ เปน standard ทไมตายตว เปน standard ทสามารถเตบโตไปไดอยางคควรกบผคนทจะใช เนองจากบรบททแตกตาง นามาซงความแตกตางของการใหบรการ ในสามจงหวดชายแดนภาคใต ถาเราเปนผชาย เราแทบจะทาคลอดผหญงไมได เพราะวามนมกาแพงทสงใหญทางความเชอขวางกน และในอกหลายเรองซงสาคญมากฉะนนความคนชนของเราอาจทารายผคน รวมทงตวเราได ยกตวอยางเชน ทภาคเหนอ แมกระทงชนเผาทอยบนเขา บางทเรากโอโลมปฏโลมผหญงวยเจรญพนธ ใหยอมขนขาหยงเพอตรวจ pap smearทนททสามทราบขาวกรบกลบมาจากนาททา ถอปนอยขางหนา รพ.สต. แลวถามวา “ใครแตะตองเมยกตาย” หากเปนอยางน เจาหนาทเราจะทาอยหรอไม เราจะเสยสละชวตเพอรกษา KPI อยหรอไม

ชวตไมใชคาเฉลยทางสถต ความหลากหลายของชวพนธคอความอยรอดของโลก ไมใชอะไรทตายตว เปนตวเลขทแนนอน งายทสด เมอเราพดวาในทางสถต HIV มจานวนเทานของประชากรซงมนเปนคาเฉลยทงประเทศ ไมวาอาเภอไหนกตองมคาเฉลยเทากน ตอนทผมปฏบตงานอยทอาเภอแมแจม สถานการณอกแหงคอทอาเภอดอยสะเกด มคนไข HIV ตายเปนจานวนมาก ป 2535 - 2536แมแจมมประชากรอยประมาณ 60,000 คน ม HIV positive 1 คน เพราะเปนพนทปด ผคนสญจรเขาออกยากมาก ขณะทอาเภอดอยสะเกดตงอยบนทางหลวงเชยงใหม-เชยงราย ถาเชอมนในคาเฉลยนเกนไป แลวตาหนวาอาเภอแมแจมไมตงใจคนหาคนไขเอดส ใหรบระดมคนหาใหไดตวเลขเดยวกบทอาเภอดอยสะเกด สงทตามมากคอความสญเปลา ทงทรพยากรและแรงงาน ทนาเสยดายกวานนคอ การสญเปลาทางปญญา บรบทในพนทไมเหมอนกน เพราะฉะนนหากจะใชตวเลขทางสถตตองมสตและปญญาในการใช จะตองขยบตามบรบทของพนท

อะไรสาคญทสดในการทางานในการทาอะไรอะไรกตามในโลกใบน จะเรมดวยแรงบนดาลใจ อนเปนจดกาเนดเสมอ เปรยบ

เสมอนเมอศลปนจะวาดภาพ เหมอนลโอนารโด ดา วนซ จะวาดภาพโมนาลซาซงไมเคยปรากฏมากอนในโลกใบน สงท ดา วนซ มตอนเรมตนคอผนผาใบทวางเปลา ผนผาใบทวางเปลานเองทเปนจดเรมตนของทกสรรพสง เมอยนอยหนาผนผาใบทวางเปลา สงทมอยในใจของลโอนารโด ดา วนซ กอน

27

ทจะปายพกนลงไป คอ ภาพโมนาลซาในความคดของเขา การสะบดพกนลงไป คอกระบวนการวาดรป คอ Process of Painting และสดทายไดภาพทสาเรจคอ ภาพโมนาลซา คอ Completed Paintingหรอ Product ตรงนจะเหนไดวา จดตงตนทงหมดเกดจากผนผาใบทวางเปลา และแรงบนดาลใจอนแรกกอนจะเรมกระบวนการใดๆ

Source คอจดตงตนของความตงใจทเราจะทางานใดงานหนง ซงฮปโปเครตสซงเปนบดาทางการแพทยของโลก พดถงวาอตราการตายของโรงพยาบาลแหงแรกของโลกทตงขนเทากบ 99% แทบจะไมแตกตางกบไมเขาโรงพยาบาล แตทาไมฮปโปเครตสถงเปดโรงพยาบาล เราตองกลบไปดความต ง ใจ อนแรกของเขา และนามาสววฒนาการ เมอมคนเขามาในความดแลเขาใสใจทกเรองทเกดขน เมอไหรกตามทคนไขเสยเลอด เขากนนาได ปรากฏวามโอกาส

รอด แสดงวานาอาจจะเปนสวนสาคญ ความตงใจแรกของฮปโปเครตสคอ ไมตองการใหมนษยตายดวยความโดดเดยว แตสามารถตายภายใตการดแลของเพอนมนษยดวยกน อนนนคอเปาหมายหลกจงนามาสกระบวนการตางๆ ทเกดขนจนกระทงเกดโรงพยาบาล อนนคอ Source คอแหลงกาเนดทงหมดของการดแลคนของเรา จงเกดกระบวนการทางานตางๆ ทพวกเราพยายามทาทกวนน เพอไมใหมนษยถกทอดทงดวยความเจบปวด เพอทจะอยในยามทมนษยยากไร จนกระทงเกด Productถาเราคยถงเรองน Source คอความตงใจทจะทาใหมนษยไมโดดเดยวยามทคณลมลง กระบวนการทเราทากคอ กระบวนการทพยายามทาใหเขาสามารถกลบมายนได เขาสามารถถกดแล โดยหลกกคอ หลงจากกระบวนการพวกน หลกใหญทสดไมใชเรองของการรอด ไมใชเรองของการหายจากการเปนโรค principle หลกทสดกคอ เขาไดรสกวาถกดแลเยยงมนษยดวยกนแลวหรอยง สงทตามมากคอ เรองของการอยรอด เรองของการหายจากการเจบปวยเปนปรากฏการณทเกดขน เพราะฉะนนถาจะถามวา อะไรคอ key performance index ของการดแล ซงกคอ ความรสกของคนทถกดแล

คาถามทเราจะตองถามตวเองอยเสมอ ซงปรากฏอยใน organize profile ซงพดถงวาเราเปนใคร หนาทของเราคออะไร แลวเราทาอยางไร สอดคลองกบหนาทของเราหรอไม ผลทเราทานนเปนอยางไร เพอทจะตรวจสอบวา สงทเราทานนใชหรอไม จดประสงคหลกคอตรวจสอบวาสงทเราทาไปแลว เทากบสงทเราตงใจทางานในครงแรกหรอไม มเชนนนเราจะคอยๆ หลดออกไปจากเปาหมายหลกทเราทา

28

ตวอยางอนหนงซงพวกเราเหนกบตา แตพวกเราอาจจะไมคดวาเปนปญหา แตมนเปนปญหาตอนทพวกเราเปนโรงพยาบาล 10 เตยง พบวาคนไขผหญง ผชาย นอนปะปนกน เมอเปลยนเปน30 เตยง บงเอญเขาออกแบบตกมาแบงฟากเพอรกษามาตรฐาน เรามคนไขหญง คนไขชาย พอคนไขหญงเตมกลบไปนอนเตยงชายไมได ซงพวกเราเหนเรองพวกนเปนเรองคนชนจนไมเคยตงคาถามกบมน พอเราขนไปเปนโรงพยาบาลทวไปทม ward สต ศลย med เดก แลวคนไข med จะไปนอนward ศลย ไดหรอไม ?

เคยมคาคนหนงทผม refer คนไข โดยขอสงคนไขผาน call center สงท call center ถามกลบมาเขาไมถามวาเปนโรคอะไร เขาถามวา “ผชายหรอผหญง ถาเปนผหญงใหสงมาไดเลย” บางคาคนชวตของเรากขนอยกบ chromosome เพศ แตจรงๆ เราพฒนาคณภาพบรการมาเพออะไร เรากลบไปดตนกาเนดของเรา เราดแลคน ไมทอดทงเขายามทเขาเจบปวย แตเรามวธในการทจะผลกใส ทงคนไขไดโดยเหตผลทดของเรา คาวาพฒนาคณภาพบรการ หลกการคอ เราตองรกษาคนไขไดมากขนเราตองชวยเหลอคนใหรอดตายมากขน สงทกาลงทาขณะน ลองกลบไปตรวจสอบกบ the sourceของเราวา ทกาลงแยก ward ชายหญงน ทาใหเราดแลคนไดมากขนหรอไม ทาใหชวตของคนรอดมากขนจรงหรอไม อนนไมมคาตอบ เพราะวาเวลาเราถอเกณฑคณภาพเปนใหญกเปนเชนนน แตเมอไหรกตามทเราเปลยนขางเปนผรบบรการ วนทชวตเราถกตดสนดวยโครโมโซมเพศ เราจะรสกอยางไร อนนนกลองออกไปคนหาดเอาเอง และหวงวาทานจะไดประสบการณทมคาตอบอะไรบางอยางถาทานรอดชวตกลบมา ทานอาจจะแกไขระบบได

ฉะนนสงท PCA จะพดถง คอ PCA จะตองคยเรองของเราเปนใครกอน สาคญเปนอนดบแรก ตวคนทเขาประเมน PCA จะตองแมนเรองนกอน ไมเชนนน กระบวนการทตามมาทงหมดจะไมชดเจน และเรากจะหลด หลงประเดนไปตามกระแสทเขามาเรอยๆ ผมจะลองเปรยบเทยบใหดในแงของการจดการ ซงการพฒนาคณภาพระบบสขภาพเรากไปเอาตวแบบมาจากการจดการดานธรกจมาแมในการจดการทางดานธรกจ กมการแบงออกเปนสามระดบ เหมอนทไดนาเสนอไป เรอ Source> Process > Product ในการจดการองคกร มการแบง function การทางานออกเปน 12 สวนดงภาพ

29

Downstream View เปนการจดการเพอแกไขปญหาปลายเหต ในแงทเราใชกนไดแก Qualityทเราวดผลซงเปนปลายนา เชน วดวามคนตายกคน เราไดแคจานวนคนตาย อนนคอการจดการทเนน Product

Midstream View : เปนการวดทกลางนา เชน TQM เพราะเปนเครองมอในการจดการทเนนไปท Process

30

Upstream View : เปนการจดการทเนนไปท Source เนนไปทหวใจหลกของแตละ functionนนเปนไปเพออะไร จะขอยกตวอยางใน function และการจดการในดานทพวกเราคนเคยกน สกสหา functionAccountingDownstream : Traditional Accounting เปนบญชดงเดม เนนตวชวดทางบญช เชน Quick ratio,

Current ratio ซงทางกระทรวงเนนมาก แตในทางธรกจ ratio เหลาน ไมใชตวชวดสาคญแตประการใด เปนการใชทลาหลงมาก เนองจากบอกแคอตราสวนแตไมไดบอกวาองคกรสามารถทาอะไรไดตามเปาหมายหรอไม โดยเฉพาะอยางยงอยาลมวาเราเปนองคกรภาครฐ ไมไดหากาไรเปนสาคญ

Midstream : ABC (Activity based Costing) เปนการประยกตบญชกบกระบวนการทางานเขาดวยกน เพอคนดวากระบวนการไหนทมการสญเสยมาก หรอกระบวนการไหนมตนทนสงจะปรบลดตนทนไดอยางไร

Upstream : TBL (Triple Bottom Lines) เปนการใชบญชมาตอบโจทยทวา ทาไมตองมองคกรของเรา และองคกรของเรามความหมายกบโลกใบนอยางไร ผมคดวาเรานาจะประยกตการบญชอยางนมาใชกบกระทรวงสาธารณสขไดแลว การบญชนจะไมใหความสาคญตองบดลอยางเดยว หากเนนไปทสามบรรทดสดทายในการสรปบญชเนนไปท 3 P

31

บรรทดท 1 : Planet บรษททาประโยชนหรอใหกาไรอะไรกบโลกใบนบาง เพราะโลกใบนอยไมได บรษทททาลายธรรมชาต ทรพยากร สดทายกไมรอด

บรรทดท 2 : People บรษทคนประโยชนอะไรใหกบผคนบนโลกใบนบาง หากบรษทละเลยไมใสใจ ไมคนประโยชนใหผคน เอาแตได สดทายผคนกไมตองการบรษท เพราะบรษทไมไดใหอะไรแกผคน บรษทตองถามตวเองเสมอวา ฉนเปนประโยชนใหกบผคนไดอยางไร

บรรทดท 3 : Profit บรษทมผลกาไรเทาไหร แนนอนบรษทตองมกาไรเพอเตบโตตอไป แตทาไม กาไรมาเปนบรรทดสดทาย เพราะ ถาไมมสองบรรทดแรก กาไรยอมไมเกด นคอแกนแทของการบญช

คาถามชวนคด : เราจะนา TBL มาประยกตใชกบกระทรวงเรา และการจดการดาน Primary Careอยางไร

StrategyDownstream : Positioning เมอเราพดถง Strategy เรามตวเลอกของ Position ของสนคาหรอ

บรการของเรา เราตงใจวา เราจะวางตวแบบไหน เราจะเปนปฐมภม เราจะเปนทตยภม หรอเราจะเปนเลศในตลาด เวลาเราพดถง positioning อยางเชน เมอเราพดถงสบนกแกว positioning ในยคแรกคอ ตลาดระดบลาง ขายถก หบหอเชย เมอสบนกแกวจะยกระดบขนไปอยระดบกลาง เขาเปลยนยหอเปน parrot goldและเมอยกระดบบนอก ไดเปลยนชอเปน parrot premium ฉะนน package กจะแตกตางกนออกไป นคอ positioning แตเปนการกาหนดผานตวของตวเอง ไมถกกาหนดผานคนใช ฉะนนถามวาคนมเงน เขาจะซอ parrot premium หรอไม คงไมเพราะเขาคงไปซอยหออน ซงตรงนเปนประเดนวา หากเรากาหนดตวเองวาเราอยากเปนอะไร แตไมใชโจทยของคนอน แตคนตดสนใจคอเราไมใชคนซอ มนจะลมเหลวโดยสนเชง

Midstream : Core Competence ในประเดนน เรามยทธศาสตรในการสงเสรม พฒนาในสงทเราถนด ปรากฏวา สงทเราถนดนน หากไมปรบเปลยนตามกาลเวลา มนจะกลายเปนของทใชไมได ซงมประสบการณเกดขนกบบรษทแหงหนง บรษทแหงนผลตแสมาในยคสมยทรถมากาลงรงเรอง บรษทนลงทน ผลตวจยไปหลายลานกบการผลตแซมาทใชงานไดทนและนาน อนนกคอ competency “ฉนผลตแซมา ฉนตองทมทนผลตวจยเรองแซมา” พอผลตภณฑออกวางตลาดปบ บรษทเจงทนท เพราะวา Ford ผลตรถยนตออกมาเปนครงแรกของโลก โลกเคลอนจากรถมามาเปนรถยนต ทาใหไมมใครใชรถมาอกแลว แซมากขายไมได การมงมนเฉพาะ

32

competency โดยไมไดเปลยนแปลงไปตามบรบทกคอ หายนะขององคกรในอนาคตเพราะฉะนนสงทเรากาลงมองอย เราตองมองไปถง Revolution

Upstream : Ba โดย Ba เปนภาษาญปน คอ การสรางพนท ทอนญาตใหความรนนไหลเวยนเขามา โดยไมเลอกวาจะมาจากไหน จากใคร จบอะไรมา ใหความรนนไหลเขามาระคนกน จนมองคความรทไมเคยมมากอนบงเกดเพราะมหลายมมมองมาประกอบกน ผมคดวาการสราง Ba สาคญมากในการทางาน Primary Care เราไมจากดวาจะตองเปนความรเฉพาะทางการแพทยเทานน เมอเราอย primary care ความรทมเกดขนในชมชน ความรคอภมปญญาของชาวบาน ความรเรองการเกษตร ความรตางๆ เราเรยกวาเปนความร และเมอมนเกดพนทไหลเวยนขนมา เราเหนโอกาสทมากขน เมอเรามเครองมอมากขน เราม option ในการทางานมากขน ฉะนนสงสาคญคอ เราตองสรางพนทเปด เมอเราทา PCA เราพดถง knowledge ซงอาจจะปรากฏในหมวด 4 เราทาใหเกด Ba ไดอยางไร

QualityDownstream : Measuring Results เมอพดถงเรองของการวด เราจะวดวาผลทเกดขนนนม

มากนอยเพยงใด แตงานของพวกเราเกยวกบชวตและความอยรอด เมอไหรกตามทเราวดทปลายเหต แสดงวามคนไดรบผลนนไปแลว ทงทเราควรจะแกไขไดกอนหนานน ฉะนนการวดทปลายเหตกเปนเรองทเหมอนกบทเราสนบสนนใหมรถดบเพลงมาก เพอปองกนไฟไหม แตเมอเกดไฟไหมขนมา เราวดวาอตราการเกดไฟไหมควรจะนอยลง แตทกครงทเกดขน คอ หายนะของคน แตเราจะหาตววดอยางไรทจะปองกนได นนคอประเดนสาคญ

Midstream : TQM มงเนนไปท process เชอวา process ด จะใหผลดUpstream : Customer experience เปนสงทกอใหเกดคณภาพมากทสด การทคณทาใหคน

พงพอใจได คอ มคณภาพ เรยกวาการบรการทโดนใจ แตเราจะมวธการจดการอยางไรทจะทาใหเกดความพงพอใจ จนไมสญเสยหลกการของเรา ซงเปนสงทจาเปนเพราะหลกการของเรากมความสาคญเชนกน

LeadershipDownstream : MBO (Management by Objective) เปนการตงเปาหมายและทาเพอใหได

เปาหมาย แตหากทาไมไดตามเปาหมายกจะถกลงโทษMidstream : MBWA (Management by walk around) เปรยบเสมอนกบการเดนรอบๆ องคกร

เพอดวามอะไรผดปกตหรอไม แตเมอองคกรใหญโตและซบซอนเราไมสามารถทจะดแลทกเรองในองคกรได

33

Upstream : Co-inspiring คอการสรางแรงบนดาลใจทจะทางาน ซงมเจาหนาทคนหนงบอกวาการดแลคนกดแลใหเหมอนกบดแลพอแมของตวเอง ถาเราดแลพอแมตวเอง เราจะมอบสงทดทสดใหกบพอแมตวเอง ฉะนน Quality ทเปนเรองของ customerexperience นนกเพยงแตวา ถาเราดแลคนทอยตรงหนาเหมอนกบญาตพนองของตวเอง คณจะมอบสงทดทสดเทาทคณจะทาได ณ ขณะนน ซง Leadership ตองสรางใหคนมแรงบนดาลใจในการทางาน ซง inspiration ตางจาก motivation ซงทงสองนสงผลกระทบไมเหมอนกน เอาเงนลอใหทางาน เรยกวา motivation ไมมเงนกไมทางาน Inspiration เพอคนทคณรก เพองานททาใหชวตมความหมาย คณจะสงมอบสงทดทสดใหเขา

การประเมนในระบบ PCAยอนกลบมาท แบบประเมน PCA ดงทไดกลาวไปวา PCA ประกอบไปดวยสามสวน คอ

Organization profileCore value & conceptCriteria

เรมตนท Core Value และ Core conceptOrganization profile , Core Value และ Core concept คอ the source ซงเปนตว

กาหนด criteria ฉะนน เวลาเราไปอาน criteria กอนโดยไมพยายามทาความเขาใจกบ Core value

34

& concept เรามกจะบนเสมอ ไดยนเสมอวา “ถามอะไรนะ ซาไปซามา” ทเปนเชนนเพราะเขาถามหาCore value & concept วายงคงปรากฏอยในเนองานของเราหรอไม ถาเราเขาใจ ทาอยางไรกถกแตถาเราไมเขาใจแลวขามไปทาเรอง 7 หมวด (สวนใหญจะเปนเชนนนเพราะคนชน นอยคนจะรวาม Core value & concept) ซงถาเปนอยางนน ทาอยางไรกผด เพราะเราใชมนเปนเกณฑ ไมใชเปนmean เพราะ criteria เหลานคอเครองมอ แตไมใชเปาหมาย สงสาคญทสดเวลาเราทาเรองนคอOrganization profile กบเรอง Core Value & concept ซง Organization profile สาคญตรงทวาเราเปนใคร ทาอะไร แตสงสาคญกวานนคอ เราอยในบรบทสงแวดลอมแบบไหน เพราะมนจะมตวกาหนดททางานของเรา เรามบรบทอยางน เรามวธการทางานเชนน

ตอนทายนขอฝากใหแกพวกเราทกคน อยาหลงลมอะไรบางอยางทสาคญไป● เราเปนขาราชการ เปาหมายของเรากคอการมงเนนพนธกจมากกวาวสยทศน เพราะ

พนธกจคอสงททาใหเรากอกาเนด องคกรทเปน non-profit ทเปน องคกรภาครฐ ถกสรางมาเพอตอบพนธกจ หากแมนไมทาภารกจของตวเอง กไมมความจาเปนทตองมองคกรนอยและภารกจทรฐมอบหมายใหทา เราไมทาแลวใครจะทา

● เราเปนอตสาหกรรมบรการ เราไมใชอตสาหกรรมการผลต เราไมใชโรงงานอตสาหกรรมสงทอตสาหกรรมบรการแตกตางจากอตสาหกรรมการผลต กคอ หวใจของการอตสาหกรรมการผลต คอ เครองจกร หวใจสาคญของเครองจกรในการผลตคอ การทาซา แตหวใจของการบรการคอ เรองของคน ตวจกรสาคญคอหวใจของผใหบรการ สงสาคญคอ ผใหบรการสามารถปรบเปลยน ตอบสนองตามความตองการของผรบบรการไดมากนอยเพยงใด

● เมอเราลมใครบางคน คนเหลานนจะถกทอดทง พวกเราอย รพ.สต. ความจรงแลวเราอยตนทาง เราเปนตนเรองของการดแลแทบทกเรอง หากเราเขาใจเรองน เราจะมความภมใจในสงทเราทา ถาเราไมใชจดกาเนดของทกสรรพสงทจะเกดขนในกระบวนการรกษาพยาบาลทตอทอไป เรากจะรสกวาเรานนทางานทไมมคณคา แตจรงๆ แลวไมใชเชนนนเราเปนจดเรมตนของทกอยาง เราเปน upstream เมอไหรกตามทพนองทกคนทอย รพ.สต.ทานลมใครบางคนททานดแล คนนนจะถกทอดทง เพราะวาไมมใครอกแลวทจะเหนเขานอกจากทาน ยกเวน รายการวงเวยนชวต อนนคอความสาคญ เพราะถาเราไปแบงคนออกเปน กลมโรค กลมเสยง กลมปกต ตองยอมรบอยางนวา ชวตคนแบงเปนกลมนนกลมนไดไมชดเจน ชวตคนเปนพลวต หากการแบงทาใหเราละเลย คนบางคนทไมเขาพวก เขาไปในกลมทเราตงขนได จะทาใหเราละเลยเขาไป ฉะนนสายตาของเราตองมองใหเหนผคนจรงๆ ไมใชเปนกลมคน ฉะนน PCA จงเนนเรอง Human center เรอง People centerคอเนนคน สงทเราเหนเพมคอ สขภาวะกาเนด (Salutogenesis) ตลอดเวลาทผานมาเราเนนเรองของพยาธสภาพกาเนด (Pathogenesis) การแบงกลมคนทดแล เรากแบงตาม

35

พยาธสภาพกาเนด ถงเวลาทเราจะเปดสายตาของเรามองหาเหตททาใหคนทเราดแลมความสข และทกๆ คนควรจะไดรบการดแลอยางสมศกดศร

เชนนแลว เราจะประเมน PCA อยางไรการประเมน PCA ในเบองตนจะดวาการดแลผคนของเราเขาใกล Upstream หรอ source

ของงานเราแคไหน โดยประเมนจาก1. ระดบความสมพนธของเรากบคนทเราดแล2. ลกษณะองคกร3. ดผลลพธเมอเทยบกบ หลกการสาคญ 6 ประการของสขภาพ

1. ระดบความสมพนธของเรากบคนทเราดแล4 Level of the Patient - Physician Relationshipมนกคดคนหนงไปทาการวจยเรองการดแลคนในระบบสาธารณสข นกคดคนนนคอ Otto

Scharmer เปนคนเยอรมน ไปทาวจยในโรงพยาบาล สมภาษณ หมอ คนไข และผมสวนรวม ไดทาการวจยถงระดบของการดแลท หมอ คนไข ญาต ตองการ เขาไดแยกมาเปน 4 ระดบ

● ในระดบแรก เหตททาใหคนไขมาหาเราคอ เรองของการชารด บกพรอง จากการเจบปวย สงทคนไขตองการคอ“ซอมฉนหนอย” หรอรกษานนเอง สงทพวกเรากาลงแสดงบทบาทคอ การเปนหมอ● โรคทเกดขนบนโลกนสวนใหญเกดจากพฤตกรรม 80 -90 % เมอเราพบพฤตกรรมท ไม เหมาะสม เรากท า

พฤตกรรมบาบด พวกเราแสดงบทบาทเปนคร หรอ นกเทศน เปนครทอยากจะสอนในสงทตวเองอยากสอน เหมอนกบการทพวกเราเตรยมการสอนมา

36

“คนไขคะ วนนดฉนขอนาเสนอการดแลเทา”คนไขบอกวา “หมอๆ แกงหนอไมนะ กนไดรเปลา”“วนนเราสอนเรองเทานะคะ ถาอยากฟงเรองกน ใหมาคราวหนา” แตคราวหนากสอนเรองอนอก“ตกลงเรองกนของเราไมสาคญกแลวไป ไมถามแลว”

● ตอนทเปนนกเทศนแลวไมสามารถแกไขพฤตกรรมไดเพราะ พฤตกรรมนนกอเกดมาจากกรอบความคดและความเชอของผคน พวกเราทงหมดมกรอบความคดและความเชอทยดมนถอมน พฤตกรรมเปนสงทสะทอนเกดจากสวนลก คอ ความคดและความเชอ ตองอาศย-การสะทอนใหเหนตวเอง คนเราทกวนนตนเชามาดกระจก บางคนกดเพอปลงตวเอง บางคนกดเพอชนชมตวเอง แตทกคนเมอเหนสงผดปกตบนหนาตวเอง ทกคนจะหาทางแกไขเอง

ในการเปลยนกรอบความคด ตองอาศยการสะทอนของโคช เพราะบางทบอกอะไรกไมฟง ยกตวอยางเชน บางคนเชอเรองของการทางานแบบม productivity ผมเคยเจออยคนหนง เขาบอกวา “หนหงดหงดอาจารยมากเลย อาจารยชางทาเรองอะไรทไมมproductivity เชน อาจารยจบกาแฟ จบนาชา หนไมทาอยางนน เพราะวาทาไปแลวไมproductivity” ซงชวตของคนๆ น 7 โมงครงตองออกจากบานแลว เมอเหนสามทางานเอกชน นอนเอกเขนกอย แตดวยความตรงตอเวลากจะเรยกทกคนออกจากบานทงๆ ทไมจาเปน แตเขารสกวา คนอนทาอะไรทไมม productivity แลวอยางนเราจะบอกเขาไดหรอไมวา “เปลยนชวตหนอยนะ อยางนมนเรวไปหนอย” เขาคงไมเชอเรา แตเราตองคอยๆใหเขาเหนตวเองวาสงทเขากระทา เขากาลงทกขอยทกวนน ทกขเพราะอะไร ตองฟงเขาเลาชวตของเขาเอง แลวเขากจะเหนวาเขาใชชวตอยางไร แลวเขาจะมทางเลอกเอง

● กรอบความคดมตนกาเนดอยทตวตน ทอตตา อตตาตวตนของเรามนใหญ ใหญจนกระทงเรามองไมเหน เพราะมนใหญมาก แตถามวาตองเปลยนแปลงหรอไม เพยงแควาเราเหนวาเราทกข ทาไมตอนทเราไมไดเปนเลศ เราทกขเพราะอะไรเราตองไปด ในชวตจรงของคนเรา ไมมใครเปนเบอรหนงทกเรอง เราทกขทาไม เราเหนไหมวา ทกขทาไม แลวคอยจดการกบตวเอง เมอเราเหนเราจะเปลยนแปลงตวเอง และการเปลยนแปลงตวเอง พวกเราทอยในฐานะเปนคนดแล เราจะแสดงบทบาทเปนผดงครรภ ไมมกระบวนการไหนในกระบวนการทางการแพทยทคนไขพงพาตวเองไดเทากบการคลอดอกแลว เราไดแตเฝาดและคอยชวยเหลออยดานขาง ใหกระบวนการคลอดดาเนนไปตามครรลองของมน ในชวตคนเรา การเปลยนแปลงตวตนครงสาคญทสดครงแรกกคอตอนคลอด เปลยนแปลงจากหนามอเปนหลงมอคอตอนคลอด เปลยนจากการหายใจทางสะดอมาหายใจทางจมก มนษยเกดมาพรอมความเปลยนแปลง แตเราไปจากดตวเรา บงคบไมใหโลกใบนเปลยนแปลงไดอยางไรเพราะโลกมนเปลยน ตวเรากตองเปลยน เพราะฉะนนการทเรายอมไมเปลยนแปลงอตตา

37

เรากจะทกข เพราะวาเมอเราเคยเปรยบเทยบกบสงทเราเคยเปน สงทเราเคยม แลวเราไมม เราไมเปนเชนนน เราใชไมได เราจะรสกทกข เพราะจะทาใหตวเองลดความสาคญลง ทงๆ ทตวเองมความสาคญอยแลวสาหรบใครบางคน

2. ลกษณะองคกรซงพจารณาจากลกษณะการพฒนาองคกรทางสาธารณสขFour Evolutionary Stages of Modern Health Care Systemsองคกรม 4 ระดบ ตาม 4 ระดบของการรกษาคอ

องคกรสขภาพ 4 ระดบInstitutional CareManaged CareIntegrative CareIntegral Health

38

องคกรระดบแรก เปน Institutional Care คอ องคกรแบบราชการ สนใจในเรองของตนเองเปนหลก System Center ระบบของฉนจะจดการคนอยางไรไมใหมความขดแยง แตไมสนใจวาโลกภายนอกจะเปนอยางไร ฉนตองการจดการตวเองกอน

Managed Care เรากพบวา การทเราไมสนใจโลกขางนอก กระทบกบตวเอง เพราะวาเมอคณไมสนใจโลก โลกไมสนใจคณ แตคณตองการใหโลกสนใจ คณกตองปรบตว คณกใชเครองมอของการจดการเปน Outcome center เพอบรรลวตถประสงคบางอยาง พวกเราก decentralize ออกเพอทาใหจดการได

Integrative Care คอเรองของ patient center เรองของการเปน Networking patientcenter ไมใชวาเราดเฉพาะปฐมภม แตเราสามารถสรางเครอขายตงแตชมชนทเรามถงปฐมภมทตยภม ถง ตตยภม และ ระดบสง เปน Networking เพอดแลคนไข 1 คน ไมใชดแลเฉพาะโรคทเราถนด ฉะนนองคกรเหลานจะเกดขนไดกตอเมอเราสามารถกาวขามรวของตวเอง เมอไหรกตามททาอยและเปนเรองเฉพาะรวของตวเอง ยงพฒนาแตเรองของตวเอง กไมใชเรอง PCA เมอไหรกตามทเราทลายรวของเรา และทาใหเปนเนอเดยวกบระบบ กบสงแวดลอมทเกยวของ เราจะเรยกวานนคอกาวแรกทเรมเขาสเรอง Primary Care นนคอการทเราววฒนไปสองคกรระดบทส

Integral Health ในองคกรระดบน เราเนนไปท Human Center เราจะตองรกษาผปวยโดยไมมศกดา ไมมความแตกตาง เราไมมระดบสงกวา เราเปนคนแบบเดยวกน ในขณะทเราเชยวชาญเรองการเยบแผล แตเราไมเชยวชาญดานการตดผม เราจงตองพงพาคนอน ซงไมไดแปลวาเราเหนอกวาหรอการเยบแผลเหนอกวาการตดผม มนเปนอนเดยวกน คอเปนระบบนเวศน เราทไปอยในชมชนนนเปนระบบนเวศน การทเราคดถงแตตวเองในระดบท 1 ทาใหเราไมสนใจสภาพแวดลอมนอกจากตวเอง เราจะเปรยบเหมอนกบมะเรง (เซลลในรางกายทสนใจแตเรองของมนแลวขยายตวมนไปเรอยๆ)เพราะฉะนนเมอคณอยในพนท คณคดถงแตเรองของตวเอง คณกาลงเปนมะเรงของชมชน แตเมอคณกลมกลนและไหลลนไปกบพลวตของชมชน คณกจะเปนหนงเดยวกบชมชน

เพอทาความเขาใจอยางงายๆ ในเรองใหมอยางเรองลกษณะองคกรน ขอยกตวอยางในแกนหลกขององคกรแตละระดบ เปรยบเทยบกนใหเหนพอประมาณ ในแงมม ความสมพนธระหวางคนดแลกบผถกดแล

Institutional care ดแลเรองรกษาเพยงอยางเดยว มแค Level IManaged Care เรมดแลใน Level I และ IIIntegrative Car คอ เรองของการดแล I - III ดแลในระดบทเราเปน coach

ในการทจะสะทอนดวยIntegral Health ดแลในระดบ I - IVความสมพนธระดบ 1 - 4 ไมไดแปลวาแบบท 4 สาคญกวาแบบท 1 ทกอยางมความสาคญแตถาประกอบกนคอ ความสมบรณของการดแลมนษย

39

เหลานคอองคกรทเมอเราดจะดวาทา PCA แลวตวองคกรตองเปลยนดวย ถาตวองคกรเปลยนมาถง Integral Health แสดงวาพวกเรากาลงทางานนอยางชดเจน แตถาไมใช เรากอาจจะทาเรองทถนดกอน ขณะนเรากาลงแกไขปญหาเรองน เมอเราแกได เราขอขยบขนไดหรอไม ฉะนนพวกเรา1 คน การพฒนาทงหมดคอการเดนทางทงหมด ฉะนนเปนไปไมไดทจะประกาศวาขอรบรอง PCAภายใน 1 ป เพราะมนไมใชเรองของ paper แตเปนเรองของชวตตอชวต และการพฒนาทหมนเวยนเปนเกลยวตอเนองกนไปแกนหลกสำคญ key axis

Institutional Care คอ Functional ของตวเอง “ฉนทาอะไรไดบาง” “ฉนสนใจเรองอะไรบาง”“ฉนจะขยายอะไรบาง” คอ สนใจแตเรองตวเอง

Managed Care เราจะใช Medical pathway เราใช CPGIntegrative Care เรานกถง patient pathway เปน patient - system interface เมอคนไข

เขามาจะไมถกแยกวาเปนอะไร แตจะถกระบวาเปนคนไข 1 คน ตองผานอะไร เขาตองการอะไร เราจะหาใหเขาไดอยางไร ดแลเขาไดอยางไร จดเรมตนของกระบวนการทางาน เราเรมจากสงทคนไขตองการและจาเปนตองไดรบ แตถาเปน medical pathway คอ เรมตนอยวา เราจาแนกวาเขาเปนใคร แลวจงเรมตนกระบวนการ

Integral Health การดแลผคนระหวางเรากบเขา จะกลายเปนการเดนทางในชวตของเรากบของเขา ในทน เราจะใช Biographical journal ซงกคอ การเขยนอตชวประวตรวมกนระหวางคนดแลและผถกดแล ในเวชระเบยนทถกเปลยนเปน Biographical journal ไมไดมแคเรองของคนไขแตมเรองของหมอของพยาบาล ความรสกความเหนอยดวยกน เคยนกสงสยหรอไมวา หากเราเจอกนในบทบาททไมใชหมอและคนไข เรารจกกบใครบางคนประมาณหนง แมเราอาจจะไมคอยเหนคนๆนนบอย แตเราอาจจะเปนเพอนกน แตเมอคนไขอยใน ward ตงครงปแลว พยาบาล คนไข และหมอ ไมเปนเพอนกบคนไขกนเลย เพราะเราคดแตวาเราจะรกษา แตเราไมเคยคดเลยวาชวตของคนเราใชชวตรวมกบคนทอยขางหนาเรา ฉะนนพอเราอยใน รพ.สต. ชวตของคนทเดนมาหาเรากบชวตของเรา มนคอเรองเดยวกน มนคออนหนงอนเดยวกน ถาเราเขาใจเรองนได ตวของเราจะเปลยนพรอมๆ กบคนไขทเปลยน อนนคอเรองของ Primary Care เพราะไมใชแตคนไขเทานนทเปลยน ตวเรากเปลยน ฉะนนหากมองวาเปนการใชชวตรวมกน กจะทาใหเปลยนวธคด วธมองไดกลไกการพฒนา

Institutional Care จะสนใจในเรองของ Effectiveness สนใจเรองประสทธภาพManaged Care หากใชเรองเหลาน คอ DRG, TQC, Outcome driven เปนกลไกในการ

พฒนา เรากตอบไดวา เราเปน Managed CareIntegrative care : Cross - Institutional คอ ดแลรวมกนหมดตงแตปฐมภม เมอมคนไขเขา

มาหาเรา เขามความจาเปนตองการอะไร เขาตองอยในกลมทเราตองดแล

40

Integral Health เนนไปท Human center ชวตผคน ศกดศรความเปนมนษย ตองไมถกทาลายหรอลดความสาคญในการดแลของเขา จดทเปนกลไกในการพฒนา คอ Salutogenesis ซงมาจากคาวา salute เปนภาษากรก แปลวา Health และ genesis แปลวากอเกด เมอรวมกนแลว สงทสนใจมากทสดคอ สนใจสขภาวะกาเนด ปจจยใดททาใหคนมความสข ขณะเดยวกน ขณะนเรากาลงพดถงวา ปจจยใดททาใหคนเปนโรค แตเมอเปน Primary Care คณตองสนใจปจจยททาใหเกดความสขถาไมเชนนน คนไขทเปน palliative care เราจะไมสามารถคนหา ทาใหเขามสขภาวะทดทามกลางความเปนโรคได บางทเมอเราเรมมองหาปจจยททาใหคนเกดความสข เราจะเปลยนวธมองและกลไกทเราใชไปเอง

3. ดผลลพธ เมอเทยบกบหลกการสาคญ 6 ประการSix Principle of Health หลกการสาคญทงหกของสขภาพ

Individuality ในการจะวดผลลพธ พวกเราเคารพความเปนปจเจกของผรบบรการหรอไม เราสามารถออกแบบสงทตอบสนองความเปนปจเจกของแตละคนทมารบบรการไดหรอไม เพราะแตละคนทมารบบรการมความชอบพอ และมความตองการทแตกตางกน

Personal responsibility เราสามารถเพมความสามารถในการรบผดชอบตวเองไดมากนอยแคไหน การกนยาของคนไขขนกบ personal responsibility ไมไดขนกบวาหมอเกงแคไหน แตขนอยกบคนไขกนยาตรงตามทหมอสงหรอไม คนไขสามารถดารงชวตอยในรปแบบทเหมาะสมอยางมวนยของตวเองไดหรอไม

Full knowledge and information เราสามารถมอบความร สารสนเทศ เตมทพอทเขาจะสามารถตดสนใจเองไดหรอไม

Creative choice เราสามารถม choice มากกวา 2 ไดหรอไม โดยเฉพาะคนไขเบาหวานหากเรามขอจากดของการรกษามากเทาไหร การรกษาของเราจะมปญหามากเทานน เชน การรกษาคนไขทอยในตลาด เปนแมคาขายของในตลาด ซงเขามวงจรชวตไมปกตเหมอนเรา รวมถงพระ หากทานเปนเบาหวาน ซงปกตคนไขตองกนยา 3 เวลาหลงอาหาร แตจรงๆ พระทานฉนอาหารแค 2 มอดงนนเราตองม option และ option ทเราเลอก จะตองขนอยกบสงทเราเหนจรงในชวต ของคนทเราดแล กบความรทเราม และความตองการของคนทเราดแล

Self - definition of quality การกาหนดนยามคณภาพดวยตวเอง สดยอดของ PCA คอชาวบานเขามาตดรางวลใหคณวาคณคอสดยอดของการใหบรการ อนนไมตองรอรางวลจากไหนชาวบานเขาจะตดดาวใหคณเอง ถาคณทาได คณจะไดรบการชนชมทกวน ฉะนน การกาหนดคณภาพบรการ ไมไดขนอยกบวา เรามปายหรอไมมปาย แตขนอยกบ ขณะทเขามารบบรการทเรา คนไขเขาพงพอใจหรอไม

41

Acceptance of reality การเขาใจยอมรบความเปนจรงวา จรงๆ แลว ในฐานะทเราเปนอยางน เราไดทางานอยางเหมาะสมทสด ณ ขณะทเรามความขาดแคลน เมอคนไขยอมรบเรากตองยอมรบดวย

เพอใหเหนภาพวาหลกการสาคญหกประการ สมพนธกบระดบการรกษาอยางไร ขอใหดรปตอไปน

42

หากเรามการวางแผนการใหบรการทเหมาะสมกบปจเจกมากเทาไหร แสดงวาเราเขาใจwellness เพราะเราไดมการออกแบบตามความตองการของบคคล ความเปน individual จะสงมากขนเมอคณดแลในระดบของ wellness แตความเปน individual ลดลง เมอคณทาแบบเหมาโหลม standard เดยวสาหรบทกคน ทากระบวนการเดยวกนในทกพนท ความเปนปจเจกบคคลหายไปไมสนใจความเปนอตลกษณของชมชน สนใจแตสงทเราจะทากบชมชน ซงอตลกษณของชมชนสาคญมากในการดแลคน เวลาเรา check เราสามารถ check ไดงายๆ วา คนไขดแลตนเองไดมากขนหรอไม ถาคนไขดแลตนเองไดมากขน แสดงวาเราเขาใกล wellness ตราบใดทเรายงตองไปนงเฝาคนไข“กนยาใหดหนอยซ” เราไมเขาใกลอะไรเลย responsibility คนไขจะหายไปเพราะเขาจะกลายเปนตองมาพงพาเรา ความเขมแขงเขาจะหายไป ความตองการไดขอมลของคนไขกจะมากขนไปตามระดบของwellness ยงไดขอมลมาก เขากยงจะเอาไปใชมาก แตตอนทเรามภาวะฉกเฉนเราจะไมใหขอมลเขามาก แตเราตองรกษาคนไขใหเรวทสด ฉะนนในเรองของการรกษาจะบอกเองวาอนไหนสง อนไหนตา ถาเปน emergency บทบาทของเราตองเหนอกวาคนไข แตเมอเปนเรองของ wellness จะมchoice มากมาย

การ define quality เมอเปนการรกษาทเกยวของกบวทยาศาสตรการแพทยมากๆ คนไขอาจจะไมสามารถบอกไดวาการรกษานนมคณภาพมากนอยเพยงใด แตเมอไหรกตามทเราแนะนาเกยวกบชวตของเขา เขาจะตอบไดวาใชหรอไมใช

เมอไหรกตามทเรากงวลกบเรอง emergency เรองของ illness เราจะใชงบประมาณเปนจานวนมากแนนอน แตเมอไหรกตามทเราเขาใกล prevention wholistic wellness สงทเราใชกคอเวลา เวลาทเราจะมอบใหคนทอยตรงหนาเรา ปจจย สภาพแวดลอมทเราตองดแล เรองของสงคมทเราตองดแลจะชวยเราในการเยยวยาผคน

ในการประเมน PCA กจะประเมนโดยดสามสวนนเปนหลก เพอจะไดใชเปนแนวทางในการพฒนา ซงสามสวนทวานคอ การแปลง Core value & concept ออกมา เพอใหเหนเปนรปธรรมวาการพฒนา Primary Care นน ควรพฒนาไปในทศทางใด ยงพฒนายงใกล Wellness หรอยงพฒนายงทาใหทกขมากขนทงคนดแลและผถกดแล อยาเพงกงวลกบการประเมน ถาเราคนหา Sourceงานของเราเจอ เราจะพบหนทางทนาไปสการสรางสขภาวะใหผคนเอง

43

ประเดนการตรวจเยยมสวนทหนง บรบทชมชน (Context) เชอมโยงกบความจาเปนดานสขภาพและการจดบรการ

ทงปจจบนและแนวโนมในอนาคต1. สภาพทางกายภาพและสงคมของชมชน และแนวโนมการเปลยนแปลง เชน การตด/

ขยายถนน ความเปนชมชนเมอง การประกอบอาชพ พฤตกรรมการกนการอยการเลยงดบตรหลาน ฯลฯ ซงสงผลตอ “ปญหา/ความจาเปน/ความตองการดานสขภาพ” ของผคนในชมชน ทงทเปนอยในปจจบนและมแนวโนมจะเกดขนในอนาคต

2. ศกยภาพของผนาชมชนในการจดการกบ “ปญหา/ความจาเปน/ความตองการดานสขภาพ” ของผคนในชมชน ทงปจจบนและแนวโนมในอนาคต

3. ทนทางสงคม ศกยภาพ/ความพรอมของชมชนในการจดการกบ “ปญหา/ความจาเปน/ความตองการดานสขภาพ” ของผคนในชมชน ทงปจจบนและแนวโนมในอนาคต เชน ภมปญญา (ทงทเปนเทคโนโลยและผรจรงทาจรงเหนผลจรงๆ)วฒนธรรม ความคด/ความเชอ รวมทง ทรพยากร/องคกร/กลมคน/การจดการ/ระบบทมอยแลวในชมชน ฯลฯ

สวนทสอง ขอมลพนฐานของเครอขายบรการปฐมภม (CUP) สะทอนใหเหนถงความพรอมในการจดบรการเพอตอบสนองความจาเปนดานสขภาพของประชาชน/กลมเปาหมายสาคญ/โจทยหลกของพนท ทงในสวนของCUP และแตละรพ.สต.1. ลกษณะหนวยบรการ เชน ขนาดรพ. จานวนประชากรแยกตามกลมอาย/setting/

ภาระโรค ฯลฯ2. โครงสรางและลกษณะการบรหารจดการภายในCUP เปนเงอนไขทเออตอการพฒนา

คนและพฒนาระบบบรการปฐมภม3. ความพรอมของทรพยากร โดยเฉพาะอยางยง “กาลงคน” ความรความเขาใจเกยว

กบบรการปฐมภม ทกษะและความพรอมของคนในการจดการและใหบรการปฐมภม

ชอหนวยบรการ CUP ............................................... รพ.สต .............................................................................ทตง ตาบล .................................... อาเภอ ............................................ จงหวด ..........................................

แนวทางการประเมนรบรอง PCA (Primary Care Award)

44

สวนทสาม คานยมหลก (Core Value) ของเครอขายบรการปฐมภม (CUP) เปนแนวคดและกระแสหลกในการออกแบบและจดระบบบรการของ CUP1. คานยมหลกของ CUP ทงทระบเปนลายลกษณอกษร และเปนความรบร/concern

ของผปฏบตงานทกระดบ2. ความยดโยงระหวาง “คานยมหลกของ CUP กบปญหา/ความจาเปนฯ” และ

“คานยมหลกของ CUP กบการจดบรการ”สวนทส ประเดนและเกณฑการประเมน (Criteria)..สงทกาหนด vs สงทเปนจรง และผลลพธ

ทตามมา1. CUP มการกาหนดกลมเปาหมายหลกและโจทย/ประเดนสาคญในการพฒนาระบบ

บรการปฐมภม ซงเปนไปเพอตอบสนองความจาเปนดานสขภาพของประชาชนในพนทและเงอนไขของตว CUP เองหรอไม มทมาในการกาหนดจากแหลงใด(ชมชน/ทมงาน/หนวยเหนอ) มขอมลอะไรมารองรบในการกาหนด ใชกลวธอะไรในการดาเนนงาน ผลลพธเปนอยางไร..สงทกาหนดและปฏบตนนมความสอดรบกบคานยมหลกของ CUP หรอไม อยางไร

2. CUP มการพฒนาระบบการจดบรการปฐมภมสาหรบกลมเปาหมายอนๆ เพอ“เพมการเขาถงบรการ” “ทมคณภาพ” “ผสมผสาน” และ “ตอเนอง” หรอไมอยางไร..”ประเดนปญหา/ประเดนพฒนา” ของแตละกลมเปาหมายคออะไร ใชขอมลและมวธการจดการกบปญหานนอยางไร เมอดาเนนการแลวมกระบวนการตดตามประเมนและสะทอนเพอนามาสการปรบระบบอยางไร..สงทกาหนดและปฏบตนนมความสอดรบกบคานยมหลกของ CUP หรอไม อยางไร

3. ระบบสนบสนนท รพ./CUP จดใหกบรพ.สต.มอะไรบาง (เชน ความร/เทคโนโลยระบบการพฒนาคน ระบบพเลยง ระบบสงตอ ระบบยาและเวชภณฑ IC ระบบขอมลเพอการกากบตดตามและประเมนผล ระบบจดหาและซอมบารง ระบบการเงน/การบรหารจดการ ฯลฯ)

4. ในพนทของ CUP มโครงการหรอกจกรรมเกยวกบสขภาพใดบางทดาเนนการในลกษณะของ community based (โดยชมชน เพอชมชน ของชมชน) โดย CUPทาหนาทในการกระตนและสนบสนน

5. ภาวะการนา ม unity หรอไม มการชทศ/ถายทอด/สอสารไดชดเจนหรอไม สรางบรรยากาศใหบคลากรเกดความมงมนทจะนาไปปฏบต หรอไม

45

6. การจดโครงสราง/การมอบหมายงาน/การพฒนาแกนนา มแกนนาการพฒนา(รองลงมาจากผบรหาร) ซงมศกยภาพและwillingทจะนาพาทมในการพฒนาระบบบรการปฐมภม

7. การสรางทมงาน/การทางานเปนทม/การมสวนรวมในการคดและออกแบบกจกรรม/การเรยนรและสรางแรงจงใจ..มทมงานซงเปน critical mass เพอทจะกอใหเกดการเปลยนแปลงเชงระบบตอไป

8. การรบรและเขาใจความจาเปน/ตองการดานสขภาพของชมชน ตลอดจนศกยภาพของชมชน/กลมเปาหมาย● ทนทางสงคม/ทนชมชน/ภมปญญา● ชองทางการสอสารและสรางความเขาใจกบชมชน● ปญหาหรอความเสยงของพนท

9. ภาคเครอขายทเกยวของ เชน วด ศนยพฒนาเดกเลก โรงเรยน..มความเชอมโยงในการทางานกบหนวยบรการ..ทจะนาไปสการพฒนาศกยภาพของชมชนและกลมเปาหมายใหมความรความเขาใจ สามารถพงตนเองและดแลสขภาพตนเอง/ครอบครว/คนในชมชนไดอยางเหมาะสม

สวนทหา การจดบรการสขภาพแบบองครวม..เปนบรการทสามารถแสดงใหเหนถงความยดโยงกบคานยมหลกของ CUP (และ PCA) โดยผสมผสานการจดบรการ สงเสรมปองกน รกษา และฟนฟ สาหรบกลมเปาหมายหลกหรอประเดนสขภาพหลก ซง CUPมงมนทจะพฒนาใหเปนระบบและมผลลพธทชดเจน ทงน ขอใหนาเสนอพฒนาการของการจดบรการทเรมตนจากกรณศกษา (case) ในพนทเอง จนกระทงนาไปสการพฒนาเปนระบบบรการสขภาพทครอบคลมทกรพ.สต.ในCUP● ในกรณทเปน “กลมเปาหมาย” เชน ผพการ ผปวยโรคเรอรง ฯลฯ จะตองเปนการ

จดบรการซงครอบคลมทกประเดน (issue) ทเกยวของ● ในกรณทเปน “ประเดนสขภาพ” เชน บรการสงเสรมสขภาพและปองกนโรค

บรการทนตสขภาพ ฯลฯ จะตองเปนการจดบรการซงครอบคลมทกกลมวย/settingทเกยวของ

สวนทหก ผลลพธของการจดบรการ1. ประชาชนไดรบบรการทเหมาะสมและพงพอใจ..ตอบสนองความจาเปนดาน

สขภาพของประชาชน2. สภาวะสขภาพของประชาชนดขน..ประชาชนสามารถดแลสขภาพตนเอง

ศกยภาพขององคกรชมชน

46

3. บคลากรมความสขและพงพอใจ..ไดรบสงตอบแทน/การยกยอง (External incentive)ไดเรยนร/เกดความสข/ภมใจ (Internal incentive)

4. ผลงานตอบสนองตอนโยบายสรปผลการตรวจเยยม

● ลกษณะการทางาน และแนวโนมการทางานเปนอยางไร● ผลงานเดนของหนวยบรการ (CUP)● โอกาสการพฒนา..เชอมโยงระหวาง Context, Core Value และศกยภาพท CUP ม และ

เปน เพอหาโอกาสทจะพฒนาไปในทศทางทสอดรบกบคานยมของ PCA1) ประชาชนเปนศนยกลาง (People center)2) ชมชนเปนฐาน (Community based)3) ทมงานมการ “เรยน” “ร” และ “พฒนา” อยางตอเนอง (Learning and growth)4) การออกแบบระบบโดยมงผลลพธ บนฐานการใชขอมลจรงของพนท (Systems design

for results, based on fact and context)5) การสรางคณคาในตนและทมงาน (Appreciation) ]

ชอผตรวจเยยม .......................................................... วดป.ทตรวจเยยม ..........................................................

47

บทเรยนการพฒนาระบบการใหรางวลความเปนมา

พ.ศ. 2547-2549 สานกงานวจยและพฒนาระบบสขภาพชมชน (สพช.) ดาเนน “โครงการพฒนาขอเสนอกลไกการพฒนาและรบรองคณภาพหนวยบรการปฐมภม” ซงมขอเสนอตอกระบวนการพฒนาระบบคณภาพของเครอขายบรการปฐมภมวา หนวยบรการปฐมภมยงมบคลากรจากดเมอเทยบกบภารกจ การประเมนในระยะแรกจงควรใหความสาคญกบการประเมนเพอพฒนาคณภาพ โดยมงเนนความเขาใจแนวคดหรอแกนคณคา (Core Value) ของการพฒนาคณภาพ (กนยา บญธรรม,2552) และจะตองประเมนในลกษณะของเครอขายบรการปฐมภม (ประกอบดวย หนวยบรการประจาและหนวยบรการปฐมภมในพนทรบผดชอบ)

พ.ศ. 2550-2555 สพช.รวมกบกรมสนบสนนบรการสขภาพ ดาเนน “โครงการพฒนาระบบประกนคณภาพเครอขายบรการปฐมภมในจงหวดนารอง” เพอใหไดขอสรปกระบวนการพฒนาคณภาพของเครอขายบรการปฐมภม รปแบบการสนบสนน และแนวทางในการประเมนรบรองเพอใหรางวล

ในปพ.ศ. 2555 สพช.ดาเนนการพฒนาระบบการประเมนรบรองเพอใหรางวล และทดสอบเครองมอ โดยการตรวจเยยม (Site Visit) ในเครอขายบรการปฐมภม (CUP) 2 แหง ซงสงใบสมครขอรบการประเมน พรอมทงแบบประเมนองคกร (ตามแบบฟอรมทสพช.กาหนด) และสพช.ดาเนนการคดเลอกไว 2 พนท ทมลกษณะพนทและรปแบบการบรหารจดการแตกตางกน คอ CUP A เปนCUP ในเขตเมอง รบผดชอบประชากรประมาณ 110,000 คน เปนพนททดลองระบบบรหารจดการแบบ CUP split ขนตรงตอสาธารณสขอำเภอและสำนกงานสาธารณสขจงหวด มหนวยบรการปฐมภม (รพ.สต.) อยในเครอขาย 11 แหง สวน CUP B เปน CUP ในเขตชนบท รบผดชอบประชากรประมาณ 18,000 คน มหนวยบรการปฐมภม (รพ.สต.) อยในเครอขาย 3 แหง

การเกบขอมล ใชวธศกษาจากเอกสารประเมนองคกร (Organization Profile) และขอมลทไดรบจากการตรวจเยยม ไดแก เอกสารสรปผลงานและรายงานของ CUP/โรงพยาบาล/รพ.สต./หมบาน การรบฟงบรรยายสรปจากผบรหารและผรบผดชอบงานบรการปฐมภมในพนท สนทนากลม(focus group) กบคณะกรรมการพฒนารพ.สต./อสม./ ผปฏบตงาน/ผบรหาร สมภาษณเชงลกแกนนาชมชน/อสม./ประชาชน/ผรบบรการ/ผปฏบตงาน/ผบรหาร สงเกตการณการจดบรการ/พฤตกรรมการใหบรการ/ความสมพนธระหวาง ความสมพนธระหวางผปฏบตงาน-ผรบบรการ/ความสมพนธระหวางผปฏบตงานดวยกนและผปฏบตงาน-ผบรหาร/ความเปนอย สภาพแวดลอม และความสมพนธของผคนในชมชน

48

กรอบแนวคดและแนวทางในการทดสอบการประเมนรบรองการพฒนาระบบบรการปฐมภมใหความสาคญกบหลกการและแกนแนวคด (Concept and

Core Value) ทเปนขอสาคญจากแกนทงหมดทนาเสนอในเอกสาร PCA award ซงกลาวโดยสรปม5 ประการ ดงน

1. ประชาชนเปนศนยกลาง (People center)2. ชมชนเปนฐาน (Community based)3. ทมงานมการ “เรยน” “ร” และ “พฒนา” อยางตอเนอง (Learning and growth)4. การออกแบบระบบโดยมงผลลพธ บนฐานการใชขอมลจรงของพนท (Systems design

for results, based on fact and context)5. การสรางคณคาในตนและทมงาน (Appreciation)ดวยเหตน การประเมนรบรองเพอใหรางวล PCA จงไมสามารถอาศยแตเพยงการประเมนตาม

เกณฑมาตรฐานทวดดวยกระบวนการบรการและบรหารจดการ ซงมรายละเอยดทจาเพาะและชดเจนหากจาเปนตองรวมกบการประเมนตามเกณฑมาตรฐานทวดดวยผลลพธ วธการเกบขอมลเชงคณภาพทสะทอนแนวคด และหลกการดาเนนงาน มกระบวนการหลายวธในการคนหาหลกฐานเชงประจกษทดาเนนการจรง มใชการเกบขอมลแบบ check listกระบวนการประเมนจงแบงออกเปน 2 ขนตอน ดงนขนตอนทหนง การประเมนตนเอง ตามเกณฑมาตรฐานดานกระบวนการบรการและบรหารจดการ

ดวยการจดทาแบบประเมนองคกรโดยองตามคมอเกณฑคณภาพเครอขายบรการปฐมภม ของกระทรวงสาธารณสข และจดทาเปนเอกสารสรปภาพรวมของการพฒนาคณภาพบรการปฐมภมตามแบบฟอรมทสพช.กาหนด

ขนตอนทสอง การประเมนจากทมประเมนภายนอก ตามเกณฑมาตรฐานดานผลลพธ โดยการตรวจเยยมในพนท (site visit)

เนองจาก CUP ทงสองแหงทไดรบคดเลอกใหเปนพนททดลองการประเมนรบรอง เปน CUPทผานการประเมน PCA ระดบ 3 โดยการประเมนจากผประเมนระดบเขต จงมคณภาพของกระบวนการจดบรการและการบรหารจดการทไดมาตรฐานเปนทยอมรบ การประเมนจากทมประเมนภายนอกจงมงเนนทการประเมนกระบวนความคด (paradigm) ของผบรหาร ผรบผดชอบ และผปฏบตงานวาเปนไปในทศทางเดยวกบหลกการและแกนแนวคดของบรการปฐมภมหรอไม ทมงานม วธคดมมมอง การทางานอยางไร สามารถแปรแกนแนวคดไปสการปฏบตและการพฒนาอยางสอดคลองหรอไม

ดงนน การประเมนจงไมสามารถประเมนดวยการทองจา หรอใช check list แตเปนความพยายามทจะเขาใจแนวคด วธการทางาน และมาตรฐานของคนและทมทางานในเครอขายบรการ

49

ปฐมภม ภายใตบรบทของชมชนและเงอนไขของสถานบรการ เพอบรรลตามพนธกจของบรการปฐมภม รวมกบความพยายามทจะสะทอนผลลพธของบรการในมมมองของประชาชนและผลลพธทเกดขนกบประชาชนอยางแทจรง โดยใชเทคนควธการเกบขอมลเชงคณภาพหลากหลายวธ

การประเมนครงน ไมเพยงเปนประโยชนกบสพช.ในการพฒนาระบบประเมนรบรองเพอใหรางวล PCA ทงการพฒนากลไกการประเมน การปรบปรงแบบฟอรมประเมนตนเอง การพฒนาศกยภาพทมประเมนภายนอก หากแตไดรบการตอบกลบทดจากผรบการประเมนวา บรรยากาศไมเหมอนการประเมนครงอน รสกไดประโยชนเพราะชวยชใหเหนจดแขง รวมทงโจทยและประเดนพฒนาตอเนอง สวนผลการพฒนาจะเปนอยางไรคงตองตดตามผลในระยะตอไปสรปบทเรยนจากการตรวจเยยมเครอขายบรการปฐมภม

1. ทมงานในพนทตองการการประเมนแบบกลยาณมตรผบรหารและผปฏบตงานในเครอขายบรการปฐมภมใหความเหนวา การประเมนทประสบมา

มกจะตดสนดวยเกณฑมาตรฐานตางๆทกาหนดจากหนวยงานสวนกลางหรอระดบประเทศ ไมคอยเปนประโยชนกบการพฒนางานของพนท สงททมงานไดรบและรสกจากการประเมนครงนคอ การทาหนาท “กระจกสะทอน”ของผประเมนภายนอก ซงเปนประโยชนในการชวยชแนะประเดนหรอแนวทางการพฒนา และทาทการประเมนซงใหกาลงใจกบผประเมนในการพฒนาตนเองและพฒนาการทางานในหนาทตอไป

2. โรงพยาบาลกบสาธารณสขอาเภอเปนจดตงตนการทางานแบบเครอขายเมอโรงพยาบาลกบสาธารณสขอาเภอจบมอกนทางาน และสงการใหผปฏบตงานในโรงพยาบาล

และรพ.สต. เขารบการอบรมรวมกน บรรยากาศการอบรมทดกอใหเกดความสมพนธทด ความคนเคยกลายเปนเงอนไขของการคดดวยกนทางานดวยกน การแบงปนทรพยากรและการแลกเปลยนเรยนรถายทอดประสบการณทกษะความชานาญซงกนและกนกลายเปนจดแขงของสาธารณสข และเปนจดทมศกยภาพทสามารถจะไปเชอมโยงกบชมชนและหนวยงานอน เพอใหเกดการทางานแบบเครอขายในอนาคต

3. ทมงานในพนทตองไดรบการปรบเปลยนมมมอง (paradigm shift)ผปฏบตงานสวนใหญ เปนคนด คนเกง มความมงมนทจะใหบรการทดกบประชาชน แตยง

คนชนกบการเปนผใหบรการตามแบบทเรยน ฝกฝนและปฏบตมาตลอดชวต ไมสามารถมองทะลเลยคาวา “โรค” ไปสคาวา “สขภาพ” มมมองใหมตองเกดจากวธทางานแบบใหม คอ การลงไปในชมชนคดและทางานรวมกบชมชน เพอใหเกดความเขาใจชมชน ยอมรบในศกยภาพของชมชน เลงเหนทนของชมชนโดยเฉพาะวธการจดการ/แกไขปญหาทสาธารณสขสามารถจะนามาปรบใชหรอขยายผล เชนกรณอสม.ทใชบานตนเองเปนทพงพงของเดกวยรนในหมบานเกอบ 30 คน โดยอาศยประสบการณจากการจดการปญหาทเกดกบลกสาวตนเอง แตเมอไดรบการชประเดนจากทมเยยม กทาใหเจาหนาท

50

เขาใจหลกการ แนวคดของปฐมภม และการทางานแบบมสวนรวมได มากขนและคดวานาจะปรบใช ทดลองเอาไปพฒนาตอได

4. บรบทชมชนตางกน ปญหาชมชนกตางกน วธจดการ/แกไขปญหาจงตองแตกตางกนการเปลยนแปลงอยางรวดเรวของชมชนเขตเมอง ในชวง 6-7 ปทผานมา ตงแตการขยายถนน

การตงสถานศกษาขนาดใหญ 3 แหง การอพยพเขามาของคนตางถน การเกดขนของหมบานแบบใหม (ทาวนเฮาส) การเกดขนของชมชน commuter (มทอยอาศยทนแตทางานตางถน หรออาศยทอนแตทางานทน) ลวนแตเปนสาเหตใหรปแบบการใชชวตของผคนในชมชนเปลยนแปลงไปดวยไมวาจะเปน การประกอบอาชพ การกนการอย ความสมพนธระหวางผคนในชมชน การเดนทางมารบบรการทรพ.สต. การใชชวตกลางคน ฯลฯ ปญหาสขภาพกเปลยนรปตามไปดวย เชน เดกแวนทองในวยเรยน ยาเสพตด ฯลฯ ระบบบรการสขภาพของรพ.สต.ในดานหนงตององมาตรฐานระดบ-ประเทศหรอมาตรฐานวชาชพ/วชาการ แตในขณะเดยวกนกตองพยายามปรบตามใหทนเพอปองกนปญหากอนทจะเกด อนเปนหลกการสาคญของการสงเสรมสขภาพเชงรก

สวนเขตชนบท แมจะมการเปลยนแปลงทชากวาเขตเมอง และขนกบเงอนไขชลประทานในพนท โดยพนททมนากนนาใชอดมสมบรณ ชมชนจะมความเขมแขงกวาพนททประสบปญหานาแลงไมพอกนพอใชตลอดป ตองใชสารเคมและยาฆาแมลงในปรมาณมาก มปญหาผปวยมะเรงสง พบวาในพนทกนดารจะมคานยมทสงลกหลานเรยนสงๆแลวออกนอกพนทไปประกอบอาชพอน การประกอบอาชพเกษตรกรรมคอยๆลดลง ในหมบานเหลอแตผสงอายจานวนมาก การจดบรการสขภาพของรพ.สต. ในสองพนทนจาเปนตองออกแบบใหแตกตางกน ไมเฉพาะแตการจดบรการรถรบ-สงผปวยมายงโรงพยาบาลเทานน

5. ปญหาของเจาหนาท (KPI) กบ ปญหาชาวบานแตกตางกนเราเรมตนการจดบรการสขภาพจาก KPI หรอตวชวดซงสวนกลางกาหนดมา แลวพยายามเอา

ความร/ความคด/ความเชอของเราไปสงตอใหชาวบานผานการใหบรการ การใหสขศกษา และการเยยมบาน แตชาวบานเรมดวยชวตและความอยรอด เชน นาแลง พชผลเสยหาย หนสนจากการกน/ใช/สงลกเรยน ฯลฯ เปนโลกสองใบทคขนานกน การเชอมโลกสองใบเขาดวยกน จงตองเรมจากการพจารณา “บรบทชมชน ปญหาชมชน ทนชมชน” กบ “บรบทของเรา ปญหาของเรา ทนของเรา”แลวเอามาเชอมโยงเขาดวยกน ตงโจทย/ประเดนปญหา/ประเดนพฒนารวมกน (common purpose)แบงปนและใชทรพยากรรวมกน ทางานและรบผลทเกดจากการทางานรวมกน

6. เรมจากการพฒนาระบบยอย (sub-system) คอยเคลอนไปสการพฒนาระบบใหญภายใตขอจากดดานทรพยากรของแตละพนท ไมวาจะเปนคน เงน หรอความร แตละพนท

กมจดเดนหรอจดแขงของตวเอง การพฒนาคณภาพบรการปฐมภมในทกเรองทกดานพรอมกนอาจจะเปนไปไดยาก แตหาก CUP สามารถเลอกทจะพฒนาเฉพาะระบบยอยบางระบบ ซง CUPพจารณาแลววา มความพรอมและเปนปญหาทสามารถระดมความรวมมอจากทกฝายได การพฒนา

51

ระบบยอยจะชวยใหเกดการปรบเปลยนกระบวนทศนของผคนและทมงาน มการฝกทกษะการคดและการทางานรวมกน เกดทมงานและโครงขายการทางานทเขมแขง ระบบยอยทไดรบการพฒนาแลวจะชวยเออใหเกดการพฒนาระบบยอยอนๆตามมา ซงจะนาไปสการพฒนาระบบใหญในทสด

จากบทเรยนทงหมดขางตน พบวาทมดาเนนงานของ CUP ในพนทมศกยภาพ และมความพรอมในการพฒนาตอตามหลกการ แนวคด ของ PCA ได เพยงแตทผานมา อาจจะยงไมมโอกาสในการไดคด และทาในสงทนอกเหนอจากเกณฑ KPI ของกระทรวง และยงไมมโอกาสการเรยนรในดานนมากนก ทมทางานของ PCA จงเหนวาวธการทดาเนนการทผานมานาจะเปนไปไดในการดาเนนการตอเนอง และนาจะเปนวธทเกดประโยชนตอการพฒนาคณภาพของหนวยบรการสขภาพทตอบสนองตอความตองการทางดานสขภาพของประชาชนในชมชนไดอยางแทจรง ขณะเดยวกนกตอบโจทยเชงนโยบายจากสวนกลางได

ฉะนน จงไดมขอสรปทเปนขอเสนอตอกระบวนการพฒนาใหรางวลตอเนอง ดงตอไปนสรปขอเสนอทมตอระบบการประเมนรบรองเพอใหรางวล : Primary Care Award (PCA)1. เปนระบบทกระตนใหเกดการพฒนาคณภาพระบบบรการปฐมภมอยางเปนรปธรรมและ

ตอเนอง โดยเปนไปในทศทางทสอดคลองกบหลกการและแกนคณคาของบรการปฐมภมและเปนไปตามมาตรฐานวชาชพ/วชาการ

2. มการศกษาเพอพฒนากลไกการประเมนระบบยอย (sub-system) ตลอดจนแนวทางและคมอการประเมน

3. เปนระบบประเมนซงเครอขายบรการปฐมภมทมการพฒนาระบบบรการปฐมภมสามารถขอรบการประเมนได นอกจากนยงเปนการประเมนเชงรก (proactive) ดวยการคนหาประเมน และใหรางวลแก CUP ทมการพฒนาและมศกยภาพทจะเปนแหลงเรยนร(demonstrate) เพอเปนสอทเปนรปธรรมในการสรางความเขาใจและขยายการพฒนาตอเนอง

4. มการประสานและเชอมโยงการพฒนาระบบบรการปฐมภมรวมกบกระทรวงสาธารณสขและการประเมนรบรองอนๆ