Community Media

ΤΙΤΛΟΣ ΕΡΓΟΥ:

"Com.Media"

ΑΝΑΠΤΥΞΗ, ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΚΑΙ ΠΡΟΩΘΗΣΗ

ΤΩΝ ΠΟΛΥΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΩΝ ΜΕΣΩΝ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ

COMMUNITY MEDIA

Συγκριτική ΜελέτηΘεσµικού Πλαισίου Λειτουργίας

των ΠολυπολιτισµικώνΜέσων Ενηµέρωσης (Community Media)σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο

∆ράση 1:

ΟΜΑ∆Α ΕΡΓΑΣΙΑΣ COMMUNITY MEDIA

Υπουργείο Απασχόλησης Κοινοτική Ευρωπαϊκό& Κοινωνικής Προστασίας Πρωτοβουλία Κοινωνικό Ταµείο

Το έργο συγχρηµατοδοτείται στα πλαίσια της Κοινοτικής Πρωτοβουλίας

Equal από το Ευρωπαϊκό Κοινοτικό Ταµείο κατά 75% και το Υπουργείο

Απασχόλησης και Κοινωνικής Προστασίας κατά 25%

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η ραδιοφωνία του µέλλοντος

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Community Media: Βασικοί συντελεστές λειτουργίας

1.1. Ευρωπαϊκές και διεθνείς εµπειρίες

1.2. AMARC, ο διεθνής κόµβος

1.3. ∆ιεθνή παραδείγµατα

2. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ Η ευρωπαϊκή εµπειρία: Ολλανδία, Γαλλία, Ιρλανδία

2.1. Η γενική εικόνα των τριών χωρών

2.2. Στάση απέναντι στην έκφραση

2.3. Επισκόπηση ειδικής νοµοθεσίας

2.4. Γενική θέση Community Media

2.5. Πρόγραµµα - συντελεστές

2.6. Νοµική υπόσταση - Οργάνωση

2.7. Τα οικονοµικά δεδοµένα

2.8. Τα συµπεράσµατα

Η διεθνής εµπειρία: Η περίπτωση της Αυστραλίας

3. ΑΠΟΤΥΠΩΣΗ ∆Ε∆ΟΜΕΝΩΝ Η ραδιοφωνία στην Ελλάδα: Υπάρχον πλαίσιο

3.1. Νοέµβριος 1973- Μάιος 1987

3.2. Η “άνοιξη” κράτησε λίγο...

3.3. Τα αίτια της ραδιοφωνικής κρίσης

3.4. Τα σηµερινά δεδοµένα

3.5. Το νοµοθετικό πλαίσιο

4. ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ - ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ Πολυπολιτισµικά µέσα στην Ελλάδα

4.1. Οι κοινότητες ξένης καταγωγής

4.2. Η αντιπροσωπευτικότητα

4.3. Νοµιµότητα - εγκυρότητα

4.4. Κανόνες δοµής και λειτουργίας

4.5. Ειδικές προτάσεις - επιλογές

4.6. Σχέδιο Κώδικα αντιρατσιστικής δεοντολογίας

4.7. Αντί συµπερασµάτων

Αναζητήσεις στο διαδίκτυο για τα Community Media

3

4

5

6

8

10

10

13

15

17

19

20

21

22

25

27

27

28

29

30

31

39

40

41

41

43

44

45

46

48

Com.Media - ΑΝΑΠΤΥΞΗ, ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΚΑΙ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΩΝ ΠΟΛΥΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΩΝ ΜΕΣΩΝ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ (COMMUNITY MEDIA)

ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΣΥΜΠΡΑΞΗ: "ComMedia.Net" - ∆ΙΚΤΥΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΩΝ ΠΟΛΥΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΩΝ ΜΕΣΩΝ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ

2

Στην παρούσα µελέτη διε-ρευνάται η προοπτική ορ-γάνωσης και λειτουργίαςΜέσων Ενηµέρωσης γιατους πολίτες ξένης κατα-γωγής που ζουν στην Ελ-λάδα και η δηµιουργία πο-λύγλωσσης ραδιοφωνίας.

Η υπάρχουσα κατάστασησυγκρίνεται µε άλλες ευ-ρωπαϊκές χώρες, από τις

οποίες αντλούνται χρήσιµαστοιχεία.

Εντάσσεται στη ∆ράση 1του έργου:"Com.Media" Α-ΝΑΠΤΥΞΗ, ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΚΑΙΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΩΝ ΠΟΛΥ-

ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΩΝ ΜΕΣΩΝ Ε-ΝΗΜΕΡΩΣΗΣ και έχει ωςστόχο να αναδειχτούν οι

οµοιότητες και οι διαφορέςτων πολυπολιτισµικών

µέσων ενηµέρωσης, νακαταγραφούν προτεινόµε-νες πολιτικές, και να ανα-

πτυχθεί το βέλτιστοµοντέλο θεσµοθέτησης για

τη δηµιουργία καιλειτουργία των Community

Media στην Ελλάδα.

ΟΜΑ∆Α ΕΡΓΑΣΙΑΣ Ε.Σ.Η.Ε.Μ.-Θ.

Ευδοξία ΛυµπέρηΠαύλος Νεράντζης Χρυσή Πολυµένη

Παναγιώτα ΣωτηροπούλουΑλέξανδρος Τριανταφύλλου

Μάρνη Χατζηεµµανουήλ

ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ:

Λάζαρος Χατζηνάκος

∆ράση 1: Συγκριτική Μελέτη Θεσµικού Πλαισίου Λειτουργίας των Community Media σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο

3

Οι πλέον πρόσφατες διεθνείς έρευνες επικυρώνουνότι το ραδιόφωνο δεν θα µείνει ανεπηρέαστο από τις τε-χνολογικές εξελίξεις. "Το µέλλον του ραδιοφώνου θα εί-ναι ψηφιακό και αµφίδροµο" επιγράφεται η εισήγηση τουΓκερντ Λεονάρντ, που είναι ειδικός στις διεθνείς τάσειςτων µέσων ενηµέρωσης, ένας "µελλοντολόγος" που έχεικριθεί για τις έγκυρες προβλέψεις του. Τον φιλοξένησε ηUNESCO στο συνέδριο "RadioAsia 2006" στη Σιγκαπούρηκαι οι τεκµηριωµένες απόψεις του πήραν ευρεία δηµοσιό-τητα.

Σύµφωνα µε τον κ. Λέοναρντ οι ακροατές θα διαπιστώ-σουν τα επόµενα χρόνια ότι το ραδιόφωνο δεν θα µείνειστο περιθώριο των εξελίξεων, που έχουν στο επίκεντροτην τηλεόραση. Χάρη στο Internet, έχει ήδη ανατραπεί ησχέση των ραδιοσταθµών που εκπέµπουν µέσω του δια-δικτύου µε τους συµβατικούς που εκπέµπουν µέσω επί-γειων κεραιών. Ο ερευνητής εντόπισε 30.000 παραδοσια-κούς ραδιοσταθµούς έναντι 47.500 που µεταδίδουν ρα-διοφωνικά προγράµµατα µέσω Internet.

Το αµέσως επόµενο βήµα θα είναι η αµφίδροµη σχέσηακροατή και ραδιοσταθµού. Το πρόγραµµα θα είναι µιαβάση δεδοµένων, από την οποία ο ακροατής θα συλλέγειτις προσωπικές του προτιµήσεις. Η εποχή που το ραδιό-φωνο ήταν το πιο απλό, οικονοµικό και άµεσο µέσο ενη-µέρωσης έχει ξεπεραστεί και τα δεδοµένα της ραδιοφω-νικής "αγοράς" θα αλλάξουν ραγδαία.

Σήµερα, στην Ελλάδα, η κοινή γνώµη βλέπει την "κυρί-αρχη" τηλεόραση να εξελίσσεται, να παρέχει -µε συνδρο-µή βέβαια- πρωτόγνωρες υπηρεσίες µε τον τηλεθεατή να"κερδίζει" σε επιλογές προγραµµάτων, συνδυασµούς εκ-ποµπών, ταινιών και καναλιών.

Η ραδιοφωνία δεν έχει δείξει το νέο της πρόσωπο, κα-θώς ο αριθµός των χρηστών του Internet αναλογικά µεάλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.) είναι ακόµηµικρός.

Σε αυτή την Συγκριτική Μελέτη η επιρροή των διεθνώνεξελίξεων είναι ευµετάβλητη και το διεθνές τοπίο της ρα-διοφωνίας χαρακτηρίζεται από ρευστότητα. Καθώς τα ό-σα περιγράφονται για τα ισχύοντα σε χώρες της Ε.Ε. δενείναι στατικά και ανελαστικά:

Η ενσωµάτωση νέων νοµοθετικών ρυθµίσεων, η σταδια-κή ανατροπή των οικονοµικών δεδοµένων, η αναπροσαρ-µογή των προγραµµάτων είναι προ των πυλών. Παρόλααυτά, η σύγκριση των προωθηµένων πλαισίων λειτουργί-ας της ραδιοφωνίας στις χώρες αναφοράς (Γαλλία, Ιρλαν-

δία, Ολλανδία) µε τα ισχύοντα στην Ελλάδα παραµένειπροκλητική. Καθώς σε καίριους τοµείς του θεσµικού µαςπλαισίου έχουµε πολύ δρόµο να τρέξουµε για να υπάρξειένα διαυγές, αποτελεσµατικό και λειτουργικό περιβάλλον,τόσο για τους υπάρχοντες ραδιοσταθµούς, όσο και για ταCommunity Media, τους ραδιοσταθµούς που απευθύνο-νται στους πολίτες ξένης καταγωγής καλύπτοντας γλωσ-σικές, καλλιτεχνικές και πληροφοριακές τους ανάγκες καιιδιαιτερότητες.

∆εν είναι του παρόντος να υπεισέλθουµε σε κοινωνιο-λογικές αναλύσεις για τους πολίτες ξένης καταγωγήςστην Ελλάδα.

Προϋπόθεση για την αρµονική ανάπτυξη των Communi-ty Media είναι µια κοινωνία, που µπορεί να είναι ανοικτήσε ακούσµατα, ικανή να αποδέχεται και να αφοµοιώνειδηµιουργικά τις πολιτισµικές αποχρώσεις, να µετατρέπεισε παραγωγική και πνευµατική ισχύ την παρουσία των µε-ταναστών, όπως ο ίδιος ο ΟΗΕ πρεσβεύει σήµερα(πρωτοβουλία Κόφι Ανάν). Και τα ελληνικά δεδοµένα δενκαλύπτουν πλήρως αυτή την προϋπόθεση.

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Η ραδιοφωνία του µέλλοντος

Οι ραδιοφωνικές εκποµπές µέσω Internet κερδίζουνσυνεχώς έδαφος, ανατρέποντας

το παραδοσιακό τοπίο του ραδιοφώνου.

Το διεθνές τοπίο της ραδιοφωνίας

χαρακτηρίζεται από ρευστότητα.

Η ενσωµάτωση νέων νοµοθετικών

ρυθµίσεων, η σταδιακή ανατροπή των

οικονοµικών δεδοµένων, η αναπροσαρµογή των

προγραµµάτων είναι προ των πυλών.

4

Ενα ερώτηµα προκύπτει κάθε φορά που γίνεται ανα-φορά στα ηλεκτρονικά µέσα µαζικής ενηµέρωσης (ΜΜΕ):η διεθνοποίηση και ο συγκεντρωτισµός τους σε ολιγο-πώλια οδηγεί στον περιορισµό του πλουραλισµού καιστη συρρίκνωση της ελεύθερης έκφρασης;

Οι πιθανές απαντήσεις δεν είναι µονοσήµαντες. Τα δε-δοµένα αλλάζουν από χώρα σε χώρα, εξαρτώνται από τοβαθµό της δηµοκρατικής ολοκλήρωσης, τις κυρίαρχες τά-σεις σε κοινωνικό, οικονοµικό και εκδοτικό επίπεδο.

Πολλοί αναλυτές θεωρούν ότι η παρούσα κατάστασηστο χώρο των µέσων µαζικής ενηµέρωσης διαµορφώνεισυνθήκες, που χαρακτηρίζονται από τη χειραγώγηση τηςσκέψης, την παθητικοποίηση του πολίτη και την οµοιο-µορφία. Στην καθηµερινότητα τα ηλεκτρονικά ΜΜΕ κυ-ριαρχούν, επιβάλλουν µοντέλα ενηµέρωσης και ψυχαγω-γικές συνήθειες. Ακολουθούν σε ένα βαθµό διεθνείς τά-σεις, υιοθετώντας πετυχηµένα µοντέλα θεαµατικότηταςκαι ακροαµατικότητας. Σε πολλές περιπτώσεις η χυδαιό-τητα, το αντιαισθητικό και αντιπαιδαγωγικό περιεχόµενοσυµβαδίζουν µε υψηλές επιδόσεις τηλεθέασης, ακόµη καιστα δελτία ειδήσεων.

Η ανάπτυξη ηλεκτρονικών ΜΜΕ ήρθε να ικανοποιήσειτις ανάγκες της σύγχρονης κοινωνίας για ταχύτερη καιπληρέστερη ενηµέρωση, καθώς και άµεση µετάδοση - α-ξιοποίηση των πληροφοριών, ανοίγοντας νέους διαύλουςεπικοινωνίας. Αλλά είναι εξίσου βέβαιο ότι η ανάπτυξηαυτή δεν ευνόησε αναλόγως την πολυφωνία και τις ανά-γκες επικοινωνίας του µέσου πολίτη. Αντίθετα, καθιστάδύσκολη την πρόσβαση στις πηγές πληροφοριών και πα-θητικοποιεί τον δέκτη. Και αυτό διότι:

- η πληροφορία δεν είναι µόνο κοινωνικό αγαθό, αλλά στοπλαίσιο του κυρίαρχου συστήµατος της ελεύθερης αγο-ράς, προϊόν µε υψηλό κόστος.

- το ύψος της επένδυσης για την εγκατάσταση και τη λει-τουργία ενός ηλεκτρονικού µέσου µαζικής ενηµέρωσης, ε-κτός από τους ραδιοσταθµούς, είναι απαγορευτικό, στοβαθµό τουλάχιστον που φιλοδοξεί να γίνει ανταγωνίσιµοστην αγορά.

- τα προσφερόµενα προγράµµατα είναι πολυσυλλεκτικά.Σε µια προσπάθεια να ικανοποιήσουν τις επιθυµίες τουευρύτερου κοινού και ουσιαστικά να πετύχουν υψηλούςδείκτες ακροαµατικότητας και διαφήµισης, "ισοπεδώ-νουν" το µήνυµα σε βάρος της ποιότητας. Επιπλέον για τοκοινό λειτουργούν περισσότερο εκτονωτικά, παρά επι-µορφωτικά.

- το θεσµικό και νοµοθετικό πλαίσιο δεν ανταποκρίνεταιστην ανάπτυξη των ηλεκτρονικών µέσων ενηµέρωσης,που εξελίσσονται ταχύτατα.

Τα προβλήµατα αυτά επισηµάνθηκαν σε πάµπολλα διε-θνή συνέδρια την τελευταία 25ετία και εξακολουθούν νααποτελούν αντικείµενο µελέτης όχι µόνο επικοινωνιολό-γων, αλλά και όσων χαράσσουν την πολιτική των µέσωνµαζικής ενηµέρωσης. Παρά τις προσπάθειες, ζητούµενοπαραµένει πώς τα ηλεκτρονικά ΜΜΕ και κυρίως η τηλεό-ραση θα λειτουργήσουν σε όφελος της κοινωνίας των πο-λιτών και όχι των κέντρων εξουσίας, πολιτικών, οικονοµι-κών και πολιτισµικών.

Χαρακτηριστική είναι η πορεία του ραδιοφώνου, του πρώ-του και απλούστερου ηλεκτρονικού µέσου µαζικής ενηµέ-ρωσης, που σήµερα θεωρείται "ο φτωχός συγγενής" των υ-πολοίπων. Στο πρώιµό του στάδιο οι πάσης φύσεως µηχα-νισµοί εξουσίας και κυρίως τα ολοκληρωτικά καθεστώτααξιοποίησαν την ισχυρή επιρροή του και το κατέστησαν µέ-σο προπαγάνδας. Σήµερα, η εικόνα είναι εντελώς διαφορε-τική, καθώς η κυριαρχία της τηλεόρασης είναι απόλυτη.



Τα Community Media δεν έχουν τη δυνατότητα νακινηθούν µε υψηλούς προϋπολογισµούς και η βιωσιµότητά τους είναι µια δύσκολη υπόθεση.

Η ενεργός συµµετοχή της κοινότητας είναι

ο κύριος συντελεστής επιτυχίας ενός

Community Media. Ωστόσο, υπάρχει ένας

δεύτερος συντελεστής που θα κρίνει κυρίως

τη βιωσιµότητά του: ο επαγγελµατισµός

σε όλες τις ειδικότητες του προγράµµατος.

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Community Media: Βασικοί συντελεστές λειτουργίας

Ωστόσο για τη Ραδιοφωνία υπάρχει "φως στην άκρη τουτούνελ", γεγονός που αποδεικνύεται µε την εµφάνισηποικίλων µορφών εναλλακτικής κοινοτικής ραδιοφωνίαςσε παγκόσµια κλίµακα.

∆ύο είναι οι λέξεις κλειδιά: αποκέντρωση και κοινωνι-κή συµµετοχή σε τοπικό επίπεδο και µε οποιαδήποτεµορφή. Η συµµετοχή της κοινότητας είναι ο κύριος συ-ντελεστής επιτυχίας για το κοινοτικό µέσο (communitymedia), που µπορεί να λειτουργήσει:

- ως συλλογική έκφραση µιας ετερογενούς οµάδας πολι-τών που ζουν σ' έναν κοινό τόπο - δήµο.

- ως βήµα προσέγγισης µιας οµάδας µε ιδιαίτερα εθνοτι-κά, κοινωνικά, πολιτισµικά χαρακτηριστικά µε την υπόλοι-πη κοινωνία.

Με ελάχιστες εξαιρέσεις -κυρίως πιλοτικές, χρηµατο-δοτούµενες εφαρµογές- τα κοινοτικά µέσα δεν έχουν τηδυνατότητα να κινηθούν µε υψηλούς προϋπολογισµούς,που χαρακτηρίζουν τα ΜΜΕ πανεθνικής εµβέλειας. Στησυντριπτική τους πλειοψηφία εντοπίζονται στο χώρο τηςΡαδιοφωνίας, µε πιθανή παρουσία στο Internet και στονέντυπο Τύπο.

Στην παρούσα µελέτη η έµφαση δίνεται στη Ραδιοφω-νία, δίχως αυτό να σηµαίνει ότι η παράλληλη ανάπτυξησυγγενών δραστηριοτήτων είναι αµελητέα. Σε πολλές πε-ριπτώσεις επιχειρηµατικά σχέδια υψηλού ρίσκου έχουνπετύχει, αντιστρέφοντας µάλιστα την παραδοσιακή οδό:ενώ το σύνηθες είναι ένας εκδότης να επεκτείνεται σταηλεκτρονικά ΜΜΕ, υπάρχουν και στην Ελλάδα παραδείγ-µατα ιδιωτών, που ξεκίνησαν από την τηλεόραση (Κρήτη)και το ραδιόφωνο (Θεσσαλονίκη) και δηµιούργησαν στησυνέχεια πετυχηµένες εφηµερίδες.

Προφανώς τα εγγενή προβλήµατα της Ραδιοφωνίας θασυνεχίσουν να υπάρχουν. Ο πολλαπλασιασµός των ραδιο-σταθµών δεν αποτελεί από µόνος του εγγύηση πλουραλι-σµού και πολυφωνίας. Άλλωστε, ο δέκτης - υποκείµενο,όλοι εµείς δηλαδή, διαθέτουµε ένα ισχυρότατο όπλο άµυ-νας: την ελευθερία επιλογής. Αρκεί µια απλή κίνηση γιανα αλλάξουµε συχνότητα, αναζητώντας το διαφορετικόστην µπάντα των ερτζιανών.

1.1. Ευρωπαϊκές και διεθνείς εµπειρίες

Ηλεκτρονικά µέσα ενηµέρωσης που αποτελούν εστίεςεναλλακτικής πληροφόρησης έχουν εµφανιστεί, τουλάχι-στον στην Ευρώπη, από τη δεκαετία του ΄70, φτάνονταςµέχρι τις ηµέρες µας µε την αξιο-ποίηση του διαδικτύου. Η λει-τουργία αυτών των -ηλεκτρονι-κών- ΜΜΕ δεν υπακούει σε κά-ποια ανεξέλεγκτα κέντρα εξουσί-ας, αλλά εξυπηρετεί πρωτίστωςτις ανάγκες του κοινού όχι µε τηνπροσφορά "µαζικής κουλτού-ρας", αλλά σεβόµενη τις ιδιαιτε-

ρότητές της. Παρεµβαίνει στο κοινωνικό γίγνεσθαι, αλλάκαι δέχεται παρεµβάσεις.

Ενδεικτικά αναφέρονται κάποια περιστατικά από τονχώρο του ραδιοφώνου, που υποδηλώνουν αφενός τη δύ-ναµη των ηλεκτρονικών έναντι των άλλων µέσων µαζικήςενηµέρωσης µε εξαίρεση την τηλεόραση και αφετέρου τησυµµετοχική διαδικασία σε τοπικό επίπεδο.

1938, Κρόβερ Μιλ (Ηνωµένες Πολιτείες). Το ραδιόφω-νο κρατά συντροφιά στους κατοίκους ενός χωριού. Ξαφνι-κά ο εκφωνητής διακόπτει το πρόγραµµα για να διαβάσειµια δραµατική αναγγελία: "Ιπτάµενοι δίσκοι από τον Άρηεθεάθησαν στον ουρανό του Νιου Τζέρσεϊ και ορισµένοιήδη προσγειώθηκαν στην περιοχή του Κρόβερ Μιλ". Η α-ντίδραση είναι άµεση. Το νέο διαδίδεται σε λίγα λεπτά σεόλη την Πολιτεία. Οι κάτοικοι φεύγουν πανικόβλητοι για νασωθούν από την επιδροµή των Αρειανών. Στο ραδιοσταθµό,όµως, ο Όρσον Ουέλς και η οµάδα του θεάτρου Μέρκου-ρι συνεχίζουν την παρουσίαση του έργου "Πόλεµος τωνκόσµων". Το περιστατικό της επιδροµής ήταν φανταστικό,αλλά µεταφερόµενο στα ερτζιανά έγινε τόσο αληθινό πουέπεισε αµέσως τους ακροατές. Το ραδιόφωνο δηµιούργη-σε εικόνες συνδυάζοντας την τέχνη του λόγου και τη φα-ντασία.

1977, Μπολόνια (Ιταλία). Τα ειδικά σώµατα ασφαλείαςτης Αστυνοµίας και οι καραµπινιέροι διαλύουν βίαια µιαφοιτητική διαδήλωση. Ένας φοιτητής της Ιατρικής Σχολής,ο Φραντσέσκο Λορούσο δολοφονείται εν ψυχρώ απόσφαίρα αστυνοµικού, ενώ προσπαθεί να ξεφύγει. Στον τόποτης δολοφονίας βρίσκεται το κινητό συνεργείο του RadioAlice. Είναι ένας κοινοτικός ραδιοσταθµός, από τους πρώ-τους ελεύθερους ραδιοσταθµούς της Ευρώπης, διαχει-ριζόµενος από οργανώσεις του φοιτητικού κινήµατος.

Το νέο µεταδίδεται αστραπιαία. Η κινητοποίηση είναι ά-µεση. Σε λιγότερο από δύο ώρες το κέντρο της πόλης, ό-που βρίσκεται το πανεπιστήµιο, έχει αποκλειστεί µε οδο-φράγµατα. Ακολουθούν πορείες διαµαρτυρίας και βίαιεςσυγκρούσεις. Η Μπολόνια βρίσκεται "επί ποδός πολέµου"και το Radio Alice πρωταγωνιστεί. ∆ιοργανώνει στρογγυ-λά τραπέζια. Συζητά µε εκπροσώπους κοµµάτων. ∆ίνει τοµικρόφωνο στους ακροατές, µεταµορφώνοντας µια µεγα-λούπολη σε “ηλεκτρονικό χωριό”.

Τρεις µέρες αργότερα άντρες της αντιτροµοκρατικής υ-πηρεσίας περικυκλώνουν το κτίριο όπου στεγάζεται ο

σταθµός και εισβάλλουν στα γρα-φεία του. Χιλιάδες ακροατές ακούνστους δέκτες τους την αγωνιώδηφωνή του εκφωνητή που καλεί σεβοήθεια, αλλά και τις φωνές τωνπάνοπλων αστυνοµικών, που απει-λούν τους "οχυρωµένους" ότι θααρχίσουν να πυροβολούν, αν δεντους επιτρέψουν την είσοδο.


5

Το ραδιόφωνο βρίσκεται µέσα

στα γεγονότα, µεταδίδει πληροφορίες

και ειδήσεις σχεδόν ταυτόχρονα µε

τα δρώµενα, προσφέρει τη δυνατότητα

συµµετοχής του κοινού σε όλα τα στάδια

επικοινωνίας µεταξύ ποµπού και δέκτη.

Το ραδιόφωνο βρίσκεται µέσα στα γεγονότα, µεταδίδειπληροφορίες και ειδήσεις σχεδόν ταυτόχρονα µε τα δρώ-µενα, προσφέρει τη δυνατότητα συµµετοχής του κοινούσε όλα τα στάδια επικοινωνίας µεταξύ ποµπού και δέκτη.Η αµφίδροµη επικοινωνία, αφορά είτε τη διαµόρφωσηπρογραµµάτων, είτε την ανταλλαγή απόψεων.

1988, σύνορα Νικαράγουας - Ονδούρας. Στο χωριό ΕλΤσίλε, 100 κατοίκων, που δέχεται συχνά επιθέσεις των"Κόντρας", ο µοναδικός δάσκαλος της περιοχής εκπέµπειαπό έναν ποµπό ΑΜ, στηµένο σε µια καλύβα.

∆ιδάσκει στα παιδιά, µια και σχολεία δεν υπάρχουν. Πα-ράλληλα είναι υπεύθυνος για την ασφάλεια της επιχειρη-σιακής ζώνης. Πρέπει να ειδοποιήσει αµέσως το πλησιέ-στερο φυλάκιο σε περίπτωση που επιτεθούν οι αντάρτεςαπό τη γειτονική Ονδούρα.

Ο δάσκαλος αυτός είναι ένας από τους χιλιάδες εθελο-ντές, εργαζόµενους σε συνδικάτα, αγροτικούς συνεταιρι-σµούς, σχολεία, που έχουν τη διάθεση και το χρόνο για ναπροσφέρουν τις υπηρεσίες τους. Ο ρόλος των λαϊκών α-νταποκριτών, όπως λέγονται στη Λατινική Αµερική, είναιδιπλός. ∆ίνουν πληροφορίες από τους χώρους εργασίας,συντάσσουν ειδήσεις αλλά και επιµορφώνουν το ακροα-µατικό κοινό.

2006, νησί Σιµελού (Σουµάτρα). Το νησί, λίγες δεκάδεςµίλια µακριά από το επίκεντρο του ρήγµατος, που προκά-λεσε το τσουνάµι, έχει κυριολεκτικά ισοπεδωθεί από τονκαταστροφικό σεισµό 8,9 Ρίχτερ της 28ης Μαρτίου 2005.

Οι κάτοικοι του νησιού δεν έχουν δει λευκό από το1939, µε την αποχώρηση των Ολλανδών αποικιοκρατών.Σχεδόν ταυτόχρονα µε την παροχή ανθρωπιστικής βοή-θειας, µη κυβερνητικές οργανώσεις στήνουν µε τη βοή-θεια κατοίκων το "Radio Smong" (Ράδιο Τσουνάµι), πουταυτόχρονα µε το µουσικό πρόγραµµα και ειδήσεις απότην “Ντόιτσε Βέλε”, µεταδίδει συνεχώς πληροφορίες καιµαθήµατα κυρίως για θέµατα υγείας και εκπαίδευσης.

Ο ραδιοσταθµός διαχειρίζεται από µια σταθερή επταµε-λή οµάδα εθελοντών, η οποία πλαισιώνεται από εκπαιδευ-τικούς και γιατρούς της τοπικής κοινωνίας.

1.2. AMARC, ο διεθνής κόµβος

Το 1930 ο Μπρεχτ σε µια οµιλία του είχε υπογραµµίσειπως το ραδιόφωνο είναι το πλέον αποτελεσµατικό µέσοδηµόσιας επικοινωνίας. Ένα τεράστιο σύστηµα που φέρ-νει σε επαφή τους ανθρώπους. ∆ιότι δεν εκπέµπει µόνοµηνύµατα, αλλά και δέχεται. ∆ιότι οι ακροατές δεν ακούνµόνον, αποµονωµένοι, αλλά έχουν τη δυνατότητα και ναεκφραστούν. Το ερώτηµα, όµως, παραµένει:

Αρκεί η συµµετοχή της κοινότητας για να διαµορφω-θεί ένα µοντέλο κοινοτικής ραδιοφωνίας, που µπορεί ναεφαρµοστεί σε κάθε χώρα;

Ποια κοινά σηµεία µπορεί να έχει ένας δηµοτικός ρα-διοσταθµός στην Ευρώπη µε το "Radio Freedom" του Ε-θνικού Αφρικανικού Κογκρέσου;

Τα "περιφερόµενα µεγάφωνα" της Βραζιλίας µε ταCommunity Radio του Βελγίου, της Ολλανδίας και τηςΒρετανίας;

Το ερώτηµα τέθηκε για πρώτη φορά στο 3ο ΠαγκόσµιοΣυνέδριο Κοινοτικής Ραδιοφωνίας, που πραγµατοποιήθη-κε στη Νικαράγουα (1988), µια δεκαετία µετά την εµφά-νιση της ελεύθερης κοινοτικής ραδιοφωνίας στην Ευρώ-πη.

∆ιοργανωτής η AMARC (World Association of Com-munity Radio Broadcasters), ένας διεθνής οργανισµός,που υπάγεται στην UNESCO µε έδρα στο Βανκούβερ τουΚαναδά. Στόχος της AMARC, που διοργάνωσε δύο ανάλο-γα συνέδρια στο Μόντρεαλ και στο Βανκούβερ (1983,1985) και εκδίδει το τρίγλωσσο περιοδικό Interadio, ήτανη ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά µε τον τρόπο οργάνω-σης και λειτουργίας, το περιεχόµενο των προγραµµάτων,την υλικοτεχνική υποδοµή, καθώς και τα προβλήµατα καιτην προοπτική της κοινοτικής ραδιοφωνίας σε διάφορεςχώρες.

Τριακόσιοι πενήντα εκπρόσωποι κοινοτικών ραδιοσταθ-µών και Εθνικών Ενώσεων απ΄ όλον τον κόσµο συναντή-θηκαν για να συζητήσουν το ζήτηµα της κοινοτικής ρα-διοφωνίας σε όλα τα µήκη και πλάτη της γης. Ανάµεσάτους διευθυντές, δηµοσιογράφοι και "ραδιοφωνατζήδες"από παράνοµους ραδιοσταθµούς στο Ελ Σαλβαντόρ, τωνµαύρων της Νότιας Αφρικής, από "πειρατικούς" ραδιο-σταθµούς της Βρετανίας, "πολυεθνικούς" και πανεπιστη-µιακούς του Καναδά και των Ηνωµένων Πολιτειών, απόκοινοτικούς και ελεύθερους ραδιοσταθµούς της ΛατινικήςΑµερικής και της Ευρώπης.

Ο αυξηµένος σε σχέση µε τις προηγούµενες διοργανώ-σεις αριθµός συµµετοχών εξέφρασε το άµεσο ενδιαφέ-ρον και την ανάγκη συντονισµού όλων αυτών που λει-τουργούν στο πλαίσιο ενός δηµοκρατικού και εναλλακτι-κού συστήµατος επικοινωνίας, µε βασικό άξονα την κοι-νωνική κοινοτική συµµετοχή.

Στα µέσα της δεκαετίας του ΄80 η εγκαθίδρυση δηµο-κρατικών καθεστώτων και η δράση απελευθερωτικών κι-νηµάτων στον Τρίτο Κόσµο λειτουργούσαν αµφίδροµα µετην ανάπτυξη της ραδιοφωνίας. Χαρακτηριστικό είναι ότιορισµένες κυβερνήσεις, όπως της Κολοµβίας, είχαν δη-λώσει την αντίθεσή τους στη διοργάνωση ενός τέτοιουσυνεδρίου και ο εκπρόσωπος της Γιουγκοσλαβίας δενσυµµετείχε στις εργασίες του συνεδρίου, γιατί του είχε α-παγορευτεί η έξοδος από τη χώρα του.

Ποια είναι όµως τα χαρακτηριστικά ενός κοινοτικού ρα-διοσταθµού; Σε ποιο βαθµό πέρα από την αλληλοενηµέ-ρωση µπορούν να αξιοποιηθούν οι εµπειρίες άλλων ρα-διοσταθµών; Σε τελική ανάλυση ποιος µπορεί να είναι οουσιαστικός ρόλος ενός παγκοσµίου µη κυβερνητικού ορ-γανισµού, όπως είναι πλέον η ΑΜΑRC, στο συντονισµότων ραδιοσταθµών; Στα ερωτήµατα αυτά που τέθηκαν εξαρχής η απάντηση ήταν σαφής:



6

Η ιδιοµορφία του κάθε ραδιοσταθµού, που αντανακλάουσιαστικά την πραγµατικότητα της χώρας, στην οποίαεκπέµπει και εξυπηρετεί τις ανάγκες του κοινού που α-πευθύνεται, καθιστά αδύνατη την αναγωγή σε ένα µονα-δικό µοντέλο κοινοτικού ραδιοφώνου.

- Στη Βρετανία και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες κοινο-τικό ραδιόφωνο (community radio) χαρακτηρίζεται το ρα-διόφωνο κατ΄ αρχήν µε τη διοικητική σηµασία του όρουκαι κατά προέκταση, εφόσον παρέχει βήµα σε φυλετικές,πολιτισµικές, κοινωνικές οµάδες πληθυσµού.

- Στην Ιταλία είναι η πληθώρα των ραδιοσταθµών, πουεκπέµπουν σε τοπικό επίπεδο και στηρίζονται από φορείςκαι συλλόγους.

- Σε άλλες χώρες κοινοτικό ραδιόφωνο θεωρείται το µέ-σο που παρέχει βήµα έκφρασης σε εθνοτικές και µειονο-τικές οµάδες µε την προϋπόθεση ότι µετέχουν στο πρό-γραµµα βάση συγκεκριµένων κριτηρίων.

- Στην Αυστραλία, όπου η πολυπολιτισµικότητα αποτε-λεί βασική συνιστώσα της κοινωνικής ζωής, το κοινοτικόραδιόφωνο, αλλά και η τηλεόραση συνδέονται περισσότε-ρο µε τις εθνικές µειονότητες των µεταναστών και των α-βορίγινων (ιθαγενών της Αυστραλίας).

Πέρα, όµως, από τις ιδιοµορφίες της κοινοτικής ραδιο-φωνίας σε κάθε χώρα, υπάρχει ένας κοινός παρονοµα-στής: η υποστήριξη του ραδιοφωνικού εγχειρήµατος απότην κοινότητα ή την κοινωνία των πολιτών. Αλλωστε, εκτων πραγµάτων το κοινοτικό ραδιόφωνο σε αντίθεση µετο κρατικό ή ιδιωτικό προήλθε από κινήσεις πολιτών, οι ο-ποίες και το στηρίζουν.

Συνεπώς η ίδρυση και λειτουργία του δεν είναι απόρ-ροια κρατικής παρέµβασης ή της επιχειρηµατικής πρωτο-βουλίας ενός ιδιώτη, µιας δηλαδή εκ των άνω κίνησης,αλλά πρωτίστως βήµα της κοινότητας. Η συµµετοχή τουκοινού, του δήµου, της κοινωνικής οµάδας σε όλα τα στά-δια λειτουργίας του µέσου, αλλά και της επικοινωνίας α-νάµεσα στον ποµπό και στο δέκτη. Είτε αυτή η επικοινω-νία αφορά στη διαµόρφωση προγραµµάτων και την υλικο-τεχνική υποδοµή, είτε στην ανταλλαγή ιδεών και την ανά-πτυξη ενός δικτύου πληροφοριών.

Η AMARC, ως παγκόσµιος διασυνοριακός κόµβος, µπο-ρεί να συµπεριλάβει στους κόλπους της κάθε ραδιοσταθ-µό που κινείται προς αυτή την κατεύθυνση. Σαφέστεροςήταν ο επικοινωνιολόγος Άρµαντ Μάτερλατ από το Βέλγιοπου ερεύνησε ιδιαίτερα τη δοµή των µέσων µαζικής ενη-µέρωσης στη Λατινική Αµερική, όπου και έζησε για πολλάχρόνια, καθηγητής σήµερα σε πανεπιστήµιο της Γαλλίας. ΟΜάτερλατ προσεγγίζοντας το θέµα από τη θεωρητική τουπλευρά διέκρινε τρεις φάσεις στην ανάπτυξη της κοινοτι-κής ραδιοφωνίας από τα µέσα της δεκαετίας του '50.

Η ιστορία των κοινοτικών ραδιοσταθµών που εκφράζουντην ανάγκη για µια άλλου τύπου πληροφόρηση συνδέεταιάµεσα µε την ιστορία των νέων κοινωνικών υποκειµένωνκαι τον απελευθερωτικών κινηµάτων. Η κοινοτική ραδιο-

φωνία στοχεύει στην προώθηση της συναίνεσης µέσα α-πό τη συµµετοχή και την αντιπαράθεση των απόψεων α-νάµεσα στα µέλη µιας κοινωνίας. Ελευθερία, συνεπώς,στην έκφραση, αµφίδροµη επικοινωνία, διαφορετικόςτρόπος παραγωγής, έµφαση στην ανάδειξη τοπικών στοι-χείων αλλά και αλληλεγγύη στη διεθνή κοινότητα.

Με αυτά τα δεδοµένα διοργανώθηκαν συζητήσειςστρογγυλής τράπεζας και διαλέξεις για 23 συνολικά θε-µατικές ενότητες, όπως: "το πολυεθνικό και το εκπαιδευ-τικό ραδιόφωνο, οι σχέσεις κοινοτικών ραδιοσταθµών µετα κινήµατα απελευθέρωσης και τις µειονότητες, η σηµα-σία της λαϊκής συµµετοχής, της ανταλλαγής πληροφοριώνκαι της συνεργασίας ανάµεσα σε σταθµούς, η εκπαίδευ-ση των συντελεστών ενός προγράµµατος, η ποιότητα καιτο είδος της µουσικής, τα οικονοµικά και νοµοθετικά προ-βλήµατα, καθώς και αυτά της υλικοτεχνικής υποδοµής, ηανάπτυξη ενός διεθνούς δικτύου πληροφόρησης και οισχέσεις των κοινοτικών ραδιοσταθµών µε τα άλλα µέσα ε-νηµέρωσης".

Η κοινοτική ραδιοφωνία επιχειρεί να ικανοποιήσει τις α-νάγκες της κοινωνίας των πολιτών, κοινωνικών οµάδων µειδιαίτερα χαρακτηριστικά, υπηρετεί και συνεισφέρει στηνανάπτυξη των τοπικών κοινωνιών µε τον εκδηµοκρατισµότης επικοινωνίας και τη συµµετοχή.

∆εκαοκτώ χρόνια µετά, η AMARC έχει πλέον καταξιωθείως ο διασυνοριακός κόµβος της κοινοτικής ραδιοφωνίας,το δίκτυο, στο οποίο κάνουν αναφορά εναλλακτικοί ρα-διοσταθµοί απ΄ όλον τον κόσµο. Η Amarc είναι πλέον έ-νας διεθνής µη κυβερνητικός οργανισµός, που προωθείτον συντονισµό των κοινοτικών ραδιοσταθµών σε παγκό-σµια κλίµακα µέσα από συγκεκριµένες πρωτοβουλίες.


7

H AMARC έχειπαρουσία σε όλες τις ηπείρους,προσφέρονταςυποστήριξη καιανταλλαγή εµπειριών και τεχνογνωσίας.

Η ιδιοµορφία του κάθε Community Media

αντανακλά ουσιαστικά την πραγµατικότητα της

χώρας, στην οποία εκπέµπει.

Eξυπηρετεί τις ανάγκες του κοινού

που απευθύνεται. Γι αυτό δεν µπορεί να γίνει α-

ναγωγή σε ένα µοναδικό µοντέλο,

σε µια “συνταγή” για όλα τα ακούσµατα.

Η AMARC αριθµεί τρεις χιλιάδες µέλη σε 160 χώρες. Το9ο συνέδριο της AMARC πραγµατοποιήθηκε στο Αµµάντης Ιορδανίας από τις 11 ως τις 17 Νοεµβρίου 2006) µετην παρουσία 300 συνέδρων από 94 χώρες.

1.3. ∆ιεθνή παραδείγµατα

Στις Ηνωµένες Πολιτείες και στον Καναδά λειτουργούν"πολυεθνικοί" ραδιοσταθµοί που απευθύνονται σε εθνικέςµειονότητες και Ινδιάνους.

Το Radio Centre Ville του Μόντρεαλ εκπέµπει καθηµε-ρινά προγράµµατα σε έξι γλώσσες. Σε κάθε ζώνη µεταδί-δονται προγράµµατα σε µία µόνο γλώσσα και το πρό-γραµµα διαµορφώνεται από άτοµα που προέρχονται απότις µειονότητες. Το ίδιο γίνεται και στις περισσότερες πό-λεις της Αυστραλίας, αν και στα πλαίσια της πολυπολιτι-σµικής πολιτικής της κυβέρνησης οι αβορίγινοι εξακο-λουθούν να δέχονται διακρίσεις σε βάρος τους, όπως µαςείπε η Έστερ Μοντγκόµερι, υπεύθυνη προγράµµατοςστο Σίδνεϊ. Ραδιοσταθµοί ιθαγενών λειτουργούν σε πολ-λές χώρες. Στον Ισηµερινό µάλιστα υπάρχει κάποιος πουτον διαχειρίζονται εξ ολοκλή-ρου οι κάτοικοι της περιοχής.

∆ιαφορετικά τα προβλήµα-τα του Γκάι Στούκενς από τοRadio Air Libre των Βρυξελ-λών, το οποίο προκειµένου ναδιατηρήσει την ακροαµατικό-τητά του, όταν µεταδίδειπρογράµµατα σε άλλη γλώσσα κάνει ταυτόχρονη µετά-φραση. Το πρόβληµα της γλώσσας επηρεάζει άµεσα τηνανταλλαγή πληροφοριών.

Στα πανεπιστήµια των Ηνωµένων Πολιτειών από τα τέ-λη της δεκαετίας του '60 έχουν ανθίσει 1.000 κεραίες.Χαρακτηριστικό στοιχείο των περισσότερων προγραµµά-των, επισήµανε ο Τζον Μέρφι, συντονιστής 100 περίπουραδιοσταθµών, είναι ο πειραµατισµός και η non stop µε-τάδοση µουσικής.

Στο Σινσινάτι (Οχάιο, ΗΠΑ) λειτουργούσε ο WVCG-FMπου µετέδιδε τραγούδια του Έλβις Πρίσλεϊ σε 24ωρηβάση. Μέσα σε λίγες εβδοµάδες οι διαφηµίσεις είχαν αυ-ξηθεί κατά 700%. Στην ίδια πόλη ένας άλλος µη εµπορι-κός σταθµός, ο WVXU-FM είχε αυξήσει την ακροαµατι-κότητά του από τότε που χώρισε το πρόγραµµα σε ζώνες.Εφάρµοσε, δηλαδή, ένα µοντέλο που για πολλά χρόνια ε-θεωρείτο ξεπερασµένο στις Ηνωµένες Πολιτείες.

Στην Αυστραλία λειτουργούν εδώ και χρόνια κρατικοί,εµπορικοί και κοινοτικοί ραδιοσταθµοί, που απευθύνονταισε µεταναστευτικές οµάδες. Η κρατική ραδιοτηλεόρασηSBS (Special Broadcasting Services) εκπέµπει περισσότε-ρες από 650 ώρες προγράµµατος την εβδοµάδα σε 68γλώσσες και στα αγγλικά (BBC από τα µεσάνυχτα µέχριτις 6.00 το πρωί).

Μετά το 1996 οι µεγάλες µεταναστευτικές κοινότητες

της Αυστραλίας (ελληνική, ιταλική, κινεζική) δηµιούργη-σαν µε ιδιωτικοοικονοµικά κριτήρια και όρους λειτουργί-ας δικούς τους ραδιοσταθµούς στα µεγάλα αστικά κέντραΣίδνεϊ και Μελβούρνη (free to air ή µε κωδικοποιητή).Μεγαλύτερη ακρόαση φαίνεται να έχει το κοινοτικό ρα-διόφωνο, προποµπός του οποίου υπήρξε το 3ΖΖ στηΜελβούρνη.

Από τα τέλη της δεκαετίας του ΄80 δηµιουργήθηκανάλλοι πέντε ραδιοσταθµοί, που απευθύνονται αποκλειστι-κά σε εθνοτικές µεταναστευτικές οµάδες και εκπέµπουνστις πέντε µεγαλύτερες πόλεις της Αυστραλίας. Ζώνεςπρογραµµάτων, που απευθύνονται σε εθνοτικές οµάδεςυπάρχουν ακόµη σε 95 τουλάχιστον κοινοτικούς, κυρίωςαγγλόφωνους, ραδιοσταθµούς, που εκπέµπουν συνολικά1.700 ώρες προγράµµατος σε 70 γλώσσες.

Ιδιαίτερα προβλήµατα αντιµετώπιζαν τη δεκαετία του΄70 µέχρι τα µέσα του ΄80 οι παράνοµοι σταθµοί των α-πελευθερωτικών κινηµάτων στην Αφρική και την ΚεντρικήΑµερική. Το Radio Freedom (RF) ήταν ο ραδιοσταθµόςτου κινήµατος για την απελευθέρωση της Νότιας Αφρικήςκαι του Εθνικού Αφρικανικού Κογκρέσου (ΕΑΚ), µας πλη-

ροφορεί ο Σόλι Ρειζµπόστα.

Άρχισε να εκπέµπει το 1961 παρά-νοµα µέσα στην Νότια Αφρική, αλλάµετά τη σύλληψη του Νέλσον Μαντέ-λα και της ηγετικής οµάδας του ΕΑΚµετέδιδε προγράµµατα µε ειδήσεις,πολιτικές αναλύσεις και µουσική, πουεκπέµπονταν από τις εγκαταστάσεις

πέντε ανεξάρτητων γειτονικών χωρών. Στόχος του RF ή-ταν η κινητοποίηση των Νοτιοαφρικανών εναντίον του α-παρτχάιντ.

Ανάλογη ήταν η εικόνα στο Ελ Σαλβαντόρ. Στη διάρκειατου εµφυλίου, στις αρχές της δεκαετίας του ΄80, η ανα-µετάδοση του προγράµµατος του ραδιοσταθµού του Με-τώπου Farabundo Marti ήταν δύσκολη, παρότι οι ποµποίτου εγκατεστηµένοι σε φορτηγά, µετακινούνταν συνεχώς,διότι οι κυβερνητικοί εξέπεµπαν παράσιτα σε διάφορεςσυχνότητες. Η λειτουργία του Radio Venceremos στοΜοραζάν και ένα χρόνο αργότερα του Radio FarabundoMarti στηρίχθηκε εν πολλοίς σ΄ένα δίκτυο λαϊκών αντα-ποκριτών, ακόµη και µέσα στο Σαν Σαλβαντόρ.

Ο θεσµός αυτών των λαϊκών ανταποκριτών είναι ιδιαί-τερα αναπτυγµένος σε πολλές χώρες της Λατινικής Αµε-ρικής. Από τον εκπρόσωπο του Radio Habana πληροφο-ρηθήκαµε ότι για πρώτη φορά εφαρµόστηκε στην Κούβατο 1968. Η ιδέα, ωστόσο, ήταν του Τσε Γκεβάρα, πουαρκετά χρόνια πριν είχε αντιληφθεί τη σηµασία του ρα-διοφώνου στην εξέγερση των καταπιεσµένων. Η CIA εξέ-πεµπε τότε προπαγανδιστικά προγράµµατα από το RadioSwan, γι' αυτό και πολύ σύντοµα ιδρύθηκε το RadioInsurreccion, που εξέπεµπε από τα βουνά της Σιέρα Μα-έστρα: Στηριζόταν σε λαϊκούς ανταποκριτές.

Ποια είναι όµως η ιδιότητά τους; Είναι εθελοντές ερ-



8

H πολυγλωσσία , η ταυτόχρονη

µετάφραση, η εξειδίκευση , τα δίκτυα

των λαϊκών ανταποκριτών: παραλλαγές

της ίδιας ανάγκης για έκφραση!

γαζόµενοι σε συνδικάτα, αγροτικούς συνεται-ρισµούς, σχολεία, άλλους ραδιοσταθµούς αλ-λά και οπουδήποτε, απλοί άνθρωποι, που έ-χουν τη διάθεση και το χρόνο να εργαστούνσε έναν ραδιοσταθµό. Ο ρόλος τους είναι δι-πλός. Αφενός να δίνουν πληροφορίες στη σύ-νταξη και αφετέρου να ευαισθητοποιούν καιάλλους σ' αυτή τη δραστηριότητα.

Πρόκειται για µια δύσκολη δουλειά που α-παιτεί χρόνο και εκπαίδευση µε στόχο την α-νάπτυξη ενός στοιχειώδους δικτύου πληρο-φόρησης.

Αξιοσηµείωτο είναι ότι πολλοί στην αρχή δενείχαν καµιά διάθεση να εργαστούν, διότι πί-στευαν ότι ο σταθµός είναι εµπορικός. Ότανόµως διαπίστωσαν ότι µε την συµµετοχή τουςδιαµορφώνεται το πρόγραµµα άλλαξαν γνώµη,όπως µας είπε η Μερσέντες Αγκιλάρ, διευ-θύντρια του Radio Cutivalu la Voz delDesierto από το Περού, που για πολλά χρόνιακατείχε την πρώτη θέση στην κλίµακα ακροα-µατικότητας.

Από την Λατινική Αµερική προέρχεται και ηπλέον παράξενη εµπειρία. Είναι το Radio-NonRadio (Ραδιόφωνο-Μη Ραδιόφωνο), όπως τοονοµάζουν οι κάτοικοι µερικών φτωχών συνοι-κιών στο Σάο Πάολο της Βραζιλίας. Στα µέσατης δεκαετίας του ΄80, µετά την άρνηση τωναρχών να δώσουν µια συχνότητα, οι υπεύθυ-νοι του ραδιοσταθµού εγκατέστησαν ένα δί-κτυο µεγαφώνων στους κεντρικότερους δρό-µους. Ο ποµπός ήταν εγκατεστηµένος σ΄έναφορτηγό, που είχε επίσης µεγάφωνα και µετα-κινούνταν συνεχώς, ενώ οι ανταποκριτές µετέ-διδαν ειδήσεις µέσω ραδιοτηλεφώνου.

Πλούσια είναι η εµπειρία της Γηραιάς Ηπεί-ρου, της Ευρώπης µε τους ελεύθερους νόµι-µους, ηµιπαράνοµους και πειρατικούς ραδιο-σταθµούς της. Για πρώτη φορά στο 3ο Συνέ-δριο της AMARC συµµετείχαν µέλη της γραµ-µατείας της Ευρωπαϊκής Οµοσπονδίας Ελευ-θέρων Ραδιοφώνων Ferl, από το Radio OndaVerde, το Radio Cero της Μαδρίτης, το RadioPopolare του Τορίνου, το Radio Fiord τηςΣουηδίας, κ.ά. Συνολικά 44 εκπρόσωποι ρα-διοσταθµών και Εθνικών Ενώσεων.

Σήµερα σε κάποιες ευρωπαϊκές χώρες έχειαναπτυχθεί ιδιαίτερα ο θεσµός των communi-ty media. Ειδικές συχνότητες παραχωρούνταιεκ των προτέρων σε οργανωµένα communitymedia, ενώ έχει διαµορφωθεί ένα καθεστώςειδικής οργάνωσης των community media κυ-ρίως µε την µορφή Μη Κυβερνητικών Οργα-νώσεων.


Εκδοση για τα ραδιόφωνατων ανταρτών. Σηµειώστε ότιστο εξώφυλλο φιλοξενείταιρήση του Νόαµ Τσόµσκι!Η αµφισβήτηση τηςκυριαρχίας ενός άχρωµουκαι ουδέτερου ραδιοφώνουείναι υπαρκτή.ΚΑΤΩ: ∆εν απαιτείταιπάντοτε στούντιο για ναγίνει εκποµπή!

Ως Community Media δεν µπορεί να οριστεί απλώς

ένα πολύγλωσσο ραδιόφωνο. Η “πολιτική” του άποψη,

η εµπορικότητα και ο επαγγελµατισµός είναι

τα τρία στοιχεία που προσδιορίζουν την εµβέλεια,

την ικανότητά του να υπερβαίνει τα στενά όρια

µιας κοινότητας.

Στην Ιταλία το Radio Popo-lare χαρακτηρίζεται απόµια συγκεκριµένη οπτικήτων µουσικών επιλογώνστο πρόγραµµά του.Έτσι, φυσιολογικά, ηπαραγωγή µουσικών CDήρθε να ενισχύσει τηβιωσιµότητά του.

To Radio Venceremos εν ώρα εκποµπής...

9

ΗΕλλάδα, ως χώρα µέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης,έχει κάθε λόγο να αναπροσαρµόσει και να συµπληρώσει τοθεσµικό της πλαίσιο για την ίδρυση Community Media,αξιοποιώντας κατά κύριο λόγο την εµπειρία που διαθέ-τουν οι εταίροι της. Γιατί στο άµεσο µέλλον είναι πιθανόνα υπάρξουν νοµοθετικές παρεµβάσεις από την Ε.Ε., πουθα έχουν ως κύριο υπόβαθρο τις βέλτιστες πρακτικές πουεντοπίζονται σε χώρες µέλη, τη σύνθεση των θεσµικώνπλαισίων, που ισχύουν σε κράτη µε αξιόπιστη καιπολύχρονη λειτουργία Community Media.

Στο πλαίσιο αυτής της Συγκριτικής Μελέτης επιλέχθηκαντρεις χώρες µέλη, που εκπληρώνουν αυτές τις προϋπο-θέσεις. Η Γαλλία, η Ολλανδία και η Ιρλανδία τις εκπλη-ρώνουν και παράλληλα προσφέρουν στη χώρα µας κίνητρακαι έτοιµες δοµές για να ξεκινήσει µια συστηµατικήπροσπάθεια αναµόρφωσης και ολοκλήρωσης του θεσµικούτης πλαισίου.

Προφανώς για την άντληση χρήσιµων συµπερασµάτωναξιοποιήθηκε και η διεθνής εµπειρία. Η Αυστραλία, οιΗνωµένες Πολιτείες και άλλες ευρωπαϊκές χώρες (Ι-ταλία, Βρετανία) αποτέλεσαν κατά κύριο λόγο τις χώρεςαναφοράς για την ιεράρχηση των δεδοµένων, που προ-έκυψαν από τις τρεις χώρες.

2.1. Η γενική εικόνα των τριών χωρών

Στη συνέχεια περιγράφεται η κατάσταση στη χώρα απότην άποψη του πληθυσµού, των πληθυσµιακών οµάδων,της πολιτικής κατάστασης, των µέσων ενηµέρωσης, τωντρόπων επικοινωνίας, της ελευθεροτυπίας, της κυκλοφο-

ρίας ή ακροαµατικότητας των µέσων µαζικής ενηµέ-ρωσης, του προφίλ του προς ενηµέρωση κοινού, τουισχύοντος νοµοθετικού πλαισίου περί Τύπου και Ενηµέ-ρωσης, µε ειδικές αναφορές στα Community Media.

ΟΛΛΑΝ∆ΙΑ

Μικροµεσαία σε µέγεθος για τα ευρωπαϊκά δεδοµένα,εµφανίζει υψηλό επίπεδο ανάπτυξης, µε το 10% του πλη-θυσµού των 16,4 εκατοµµυρίων να προέρχεται από πρώ-ην Ολλανδικές αποικίες, την Εγγύς Ανατολή, το Μαρόκοκ.α.

Πολιτική: Υπάρχουν τρία µεγάλα Κόµµατα (Χριστιανο-δηµοκρατικό, Εργατικό, Φιλελεύθερο), δύο βουλές, µε θη-τεία τεσσάρων ετών, αυτοδιοικητική και περιφερειακήσυγκρότηση της χώρας και συµµαχικές συνήθως εθνικέςκυβερνήσεις. Η Κάτω Βουλή είναι το ισχυρότερο από τα2 σώµατα, µε νοµοθετικές εξουσίες που χρειάζονται τηνέγκριση της Άνω Βουλής, τα 75 µέλη της οποίας εκλέγο-νται από τα µέλη των περιφερειακών κοινοβουλίων.



10

2. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ

Η ευρωπαϊκή εµπειρία: Ολλανδία, Γαλλία, Ιρλανδία

Η Γαλλία, µε πρωταγωνιστικό ρόλο στην Ε.Ε., η Ολλανδία, που είναι αισθητά πάνω από το µέσοόρο και η ανερχόµενη Ιρλανδία είναι οι χώρες µετις οποίες συγκρίνεται η κατάσταση στην Ελλάδα.

Το επίπεδο ανάπτυξης κάθε χώρας

συσχετίζεται µε τη θεσµική της θωράκιση σε

ζητήµατα δηµοκρατικής ολοκλήρωσης.

Οι ελληνικές περιφέρειες είναι στην ερυθρά

ζώνη των λιγότερο ανεπτυγµένων περιοχών.

ΜΜΕ: Υπάρχουν περίπου 10 εκ. γραµµές σταθερής τηλε-φωνίας, 8,5 εκατοµµύρια χρήστες του διαδικτύου, καλω-διακά µέσα που φτάνουν στο 93% των νοικοκυριών (τη-λεόραση και ραδιόφωνο, µε υποχρεωτική παροχή τουλά-χιστον 15 καναλιών και 25 ραδιοφωνικών σταθµών απότον κάθε παροχέα). Όλα τα νοικοκυριά έχουν τουλάχιστονένα ραδιόφωνο και µία τηλεόραση.

Από τα καλωδιακά µέσα εκπέµπουν ανάµεσα σε άλλα 3κρατικά εθνικά κανάλια, 6 ελεύθερα εµπορικά ξένα, περι-φερειακά και τοπικά κανάλια.

Η κρατική ραδιοφωνία έχει παγκόσµια, εθνική, περιφε-ρειακή και τοπική-κοινοτική διάσταση. Πέντε σταθµοίκαλύπτουν όλη την επικράτεια, ενώ, πέρα από τις κλασι-κές εξειδικεύσεις (ενηµερωτικά, χρηστικά µε νέα και ψυ-χαγωγία, µουσικά) υπάρχουν µέσα για τις µειονότητες,τους πολίτες ξένης καταγωγής και ειδικά ακροατήρια.

Η ιδιωτική ραδιοφωνία ξεκίνησε το 1992, αναπτύσσεταιγρήγορα, έχει 10 σταθµούς εθνικής εµβέλειας, καθώς ε-πίσης και πολλούς περιφερειακής και τοπικής εµβέλειας.

Υπάρχουν 3 µε-γάλα εκδοτικά συ-γκροτήµατα, 20 η-µερήσιες εφηµε-ρίδες, µε συνολικήηµερήσια κυκλο-φορία που ξεπερ-νάει τα 4 εκατοµ-µύρια φύλλα (απότις υψηλότερες α-ναγνωσιµότητεςστον κόσµο ανά 1.000 κατοίκους) και οικονοµική υποστή-ριξη από Ειδικό Ταµείο Τύπου για µικρής κυκλοφορίας έ-ντυπα.

ΙΡΛΑΝ∆ΙΑ

Μικρή και αναπτυσσόµενη νησιωτική χώρα, µε πληθυσµό4 εκατοµµυρίων κατοίκων κελτικής και αγγλικής καταγω-γής και µεγάλη διασπορά στις ΗΠΑ, στην Αγγλία, στηνΑυστραλία.

Τα 4/5 της έκτασης του νησιού αποτελούν την καθολικήστο θρήσκευµα δηµοκρατία της Ιρλανδίας (η Βόρεια Ιρ-λανδία, το υπόλοιπο 1/5 του νησιού, ανήκει στο ΗνωµένοΒασίλειο), που απέκτησε την ανεξαρτησία της από τηΒρετανία το 1921. Περίπου το 43% του πληθυσµού µι-λάει Κέλτικα, κυρίως στις παραθαλάσσιες δυτικές περιο-χές, που είναι η πρώτη επίσηµη γλώσσα της Ιρλανδίας καιη οποία πρέπει να προωθείται από τα ΜΜΕ της χώρας,σύµφωνα µε τη σχετική νοµοθεσία.

Πολιτική: Υπάρχουν 2 µεγάλα κόµµατα το "Fianna Fail"και το " Fine Gail" και αρκετά µικρότερα όπως το Εργατι-κό, οι Πράσινοι, το Προοδευτικό ∆ηµοκρατικό, κ.α. Υπάρ-χουν 2 Βουλές. Η Κάτω Βουλή, µε τα µέλη της να εκλέγο-νται µε απλή αναλογική και να καθορίζουν την κυβέρνη-

ση της χώρας και η Γερουσία τα µέλη της οποίας µερικώςδιορίζονται από τον εκάστοτε πρωθυπουργό και µερικώςεκλέγονται από την πανεπιστηµιακή και άλλες επαγγελ-µατικές κοινότητες της χώρας.

ΜΜΕ: Υπάρχουν 3 εκατοµµύρια γραµµές σταθερής τηλε-φωνίας, 3,4 εκατ. κινητά τηλέφωνα, και 1,8 εκατ. χρήστεςτου διαδικτύου. Σχεδόν κάθε νοικοκυριό έχει ένα ή πε-ρισσότερα ραδιόφωνα και τουλάχιστον µια συσκευή τηλε-όρασης. Υπολογίζεται ότι το 2001, πρόσβαση σε καλω-διακές υπηρεσίες (υπάρχουν 2 εταιρίες παροχής, NTL καιChorus) είχε το 51% των νοικοκυριών της χώρας.

Υπάρχουν 6 εθνικής κυκλοφορίας ηµερήσιες εφηµερί-δες, 5 κυριακάτικες και περίπου 60 περιφερειακές και το-πικές, χωρίς να υπολογίζονται οι ελεύθερα διανεµόµενεςεφηµερίδες. Περίπου 80% της ηµερήσιας κυκλοφορίαςτων 600.000 φύλλων ελέγχεται από εφηµερίδες που ανή-κουν µερικώς ή ολικώς στην Independent Newspaper plc.

Υπάρχουν 3 κρατικά εθνικά τηλεοπτικά δίκτυα (RTE1,RTE, TGV), ένα ιδιωτικό (TV3), που λειτουργεί από το 1998και περίπου 70% των νοικοκυριών µπορεί να παρακολου-θήσει βρετανικά κανάλια (ελεύθερα, δορυφορικά, καλω-διακά, κ.α.). Η κρατική ραδιοτηλεόραση λειτουργεί 4 εθνι-κής εµβέλειας ραδιοσταθµούς, το Ράδιο 1, µε παραδοσια-κό ραδιοφωνικό φορµάτ, το 2FM που εκπέµπει συνεχώςµουσική, το Lyric FM µε καλλιτεχνικά προγράµµατα καικλασική µουσική και ραδιοφωνικό σταθµό που εκπέµπειστα Κέλτικα.

Υπάρχουν 55 ανεξάρτητοι ραδιοφωνική σταθµοί. Έναςείναι εθνικής εµβέλειας, ο Today FM, ένας περιφερεια-κός ιδιωτικός ρα-διοσταθµός, τοBeat FM, 26 τοπι-κοί ιδιωτικοί-ε-µπορικοί σταθµοί,19 κοινοτικοί, ένας µη κερδοσκοπικός σταθµός στο ∆ου-βλίνο ειδικών ενδιαφερόντων, ο Anna Livia, και 6 νοσο-κοµειακοί σταθµοί.


11

ΓΑΛΛΙΑ

Η Γαλλία είναι µια από τις πέντε χώρες µόνιµα µέλη τουΣυµβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, ιδρυτικό και ηγετικό µέ-λος της Ε.Ε., είναι χώρα µε πυρηνικό οπλοστάσιο, έχει µιααπό τις πιο ανεπτυγµένες οικονοµίες του κόσµου, συµµε-τέχει και έχει λόγο και ρόλο σε όλους τους µεγάλους ορ-γανισµούς της υφηλίου και υπήρξε πρώην αποικιοκρατι-κή δύναµη στην Αφρική, στη Μέση και Άπω Ανατολή καιστο Ν. Ειρηνικό (όπου εξακολουθεί να έχει παρουσία). Οπληθυσµός της ξεπερνάει τα 60,4 εκατ. κατοίκους και ηέκτασή της είναι 547.000 τ. χλµ.

Μειοψηφίες από Κέλτες, Γερµανούς, Βάσκους, Βορειο-αφρικανούς, Ινδοκινέζους, Κορσικανούς, και λατινογενείςπληθυσµοί δηµιουργούν το µωσαϊκό της. Άλλες µειοψη-φικές γλώσσες, πέρα από τις τοπικές διαλέκτους που µι-λιούνται από τους προαναφερόµενους πληθυσµούς στηΒρετάνη, στην Κορσική, στη χώρα των Βάσκων, στην Αλ-σατία κ.α. είναι η Αραβική, τα Αρµένικα, τσιγγάνικεςγλώσσες κ.α. Ο γλωσσικός και πολιτισµικός πλουραλισµόςαναγνωρίζεται στη ραδιοτηλεόραση, όλοι όµως οι κάτοι-κοι της χώρας θεωρούνται πολίτες της Γαλλικής ∆ηµο-κρατίας (5ης µε το Σύνταγµα της Προεδρικής ∆ηµοκρατί-ας του 1958), χωρίς αναγνώριση και αναφορές στις πολι-τισµικές και άλλες τους καταβολές.

Πολιτική: Το Σοσιαλιστικό Κόµµα της Γαλλίας (PS), τοκυβερνών Συντηρητικό (UMP), και το Εθνικιστικό-ακρο-δεξιό Εθνικό Μέτωπο του Λεπέν, (FN) είναι σήµερα τα 3κυριότερα κόµµατα, µε πολλά άλλα µικρότερα, όπως τοΚοµµουνιστικό, Κόµµατα Τροτσκισκικών αποχρώσεων,Πράσινοι κ.α.

ΜΜΕ: Στη Γαλλία υπάρχουν 34 εκατοµµύρια γραµµέςσταθερής τηλεφωνίας, 43 εκατοµµύρια χρήστες της κινη-τής τηλεφωνίας και 22 εκατοµµύρια χρήστες του διαδι-κτύου (υπολογισµοί 2005). Σχεδόν κάθε νοικοκυριό έχειένα ή περισσότερα ραδιόφωνα και τουλάχιστον µια συ-σκευή τηλεόρασης. Περίπου το 36% των νοικοκυριών έ-χει ηλεκτρονικό υπολογιστή. Το 2004 υπήρχαν στη χώρα2,4 εκατοµµύρια παροχείς φιλοξενίας ιστοσελίδων καισχεδόν κάθε θεσµός, επιχείρηση και κυβερνητική υπηρε-σία έχει σήµερα τη δική της ιστοσελίδα.

Υπάρχουν 7 εθνικής κυκλοφορίας εφηµερίδες και περί-που 160 περιφερειακής και τοπικής κυκλοφορίας (ηµερή-σιες και εβδοµαδιαίες). Η πολιτεία προσφέρει άµεση καιέµµεση οικονοµική βοήθεια σε εφηµερίδες χαµηλής κυ-κλοφορίας και διαφηµιστικών εσόδων λιγότερο από το20% και εγγυάται την παρουσία τους στα περίπτερα καιστους "πάγκους". Η έµµεση βοήθεια έχει τη µορφή µειω-µένων ταχυδροµικών τελών για συνδροµές, µειωµένηςχρέωσης σε τηλεφωνικές υπηρεσίες, στη φορολόγησητου χαρτιού κ.α. φορολογικά οφέλη.

Υπάρχουν περισσότερα από 130 τηλεοπτικά κανάλιαστη χώρα. Τέσσερα από αυτά είναι κρατικά (δύο γενικήςφύσης-TF2 και TF3, ένα Γαλλογερµανικό µε έµφαση στον

πολιτισµό και ένα εκπαιδευτικό. Υπάρχουν 3 εθνικής εµ-βέλειας ιδιωτικά κανάλια τo TF1, το M6 και το συνδροµη-τικό Canal Plus και 2 διεθνή (TV5 Canal France Interna-tional). Το 40% των νοικοκυριών είναι συνδεδεµένα σεένα καλωδιακό τηλεοπτικό δίκτυο και έχουν πρόσβαση σε20 ή περισσότερα εθνικής ή τοπικής εµβέλειας καλωδια-κά κανάλια. Πολυκαναλικά δορυφορικά πακέτα είναι δια-θέσιµα από το Canal Satellite-∆ορυφορικό Κανάλι και α-πό το TPS. Η µεταφορά από τις αναλογικές στις ψηφια-κές επίγειες υπηρεσίες αναµένεται να αυξήσει σηµαντικάτον αριθµό των τηλεοπτικών καναλιών (συµπεριλαµβανο-µένου και των τοπικών).

Το Ράδιο Γαλλία (Radio France), είναι η προγραµµατικήοµπρέλα για τους πέντε κρατικούς ραδιοσταθµούς(France Inter, France Info, France Culture, Radio Bleueκαι FIP). Το Radio France International, η “Φωνή τηςΓαλλίας” σε ελεύθερη µετάφραση, είναι το παγκόσµιο ρα-διοφωνικό δίκτυο.

Η ιδιωτική ραδιοφωνίαείναι ανεπτυγµένη, µε 3κύρια εθνικής εµβέλειαςδίκτυα (RTL, Europe1και Radio Monte Carlo)και µε περίπου 3.000περιφερειακούς και το-πικούς σταθµούς.



12

Η “Περιπέτεια τουΡάδιο Μόντε Κάρλο”

γράφηκε από τον ΖακΛουντό. Μισός

αιώνας!

2.2. Στάση απέναντι στην έκφραση

Σχετικά µε την αναγνώριση, ίδρυση και λειτουργία καιδράση εθνικών, εθνοτικών, φυλετικών αλλά και άλλων κοι-νωνικών συλλόγων που αναζητούν έκφραση, έξοδο προςτο κοινωνικό σύνολο, προβολή και ενηµέρωση.

ΟΛΛΑΝ∆ΙΑ

Το 1947, µονάχα 1,1% του συνολικού πληθυσµού ήταν αλ-λοδαποί, ευρωπαϊκής καταγωγής, στην Ολλανδία. Η υπερ-προσφορά εργατικών χεριών στη χώρα, οδήγησε στη µε-τανάστευση περισσότερους από 450.000 Ολλανδούς. Με-τά την ανεξαρτησία πρώην Ολλανδικών αποικιών (π.χ. Ιν-δονησία, Σουρινάµ) και την µεταπολεµική ανάπτυξη, ανει-δίκευτοι µετανάστες (Ιταλοί, Ισπανοί, Τούρκοι, Μαροκινοί,Πορτογάλοι, Έλληνες κ.α.), βρέθηκαν να εργάζονται στηνΟλλανδία µε την ιδιότητα του επισκέπτη εργάτη στη βιο-µηχανία και στα ορυχεία της.

Το 1974 εκδηλώθηκαν ρατσιστικές επιθέσεις κατά τωνµεταναστών, γεγονός που υποχρέωσε τις κυβερνήσεις τηςχώρας να διαµορφώσουν, κατά τη δεκαετία του ‘80, ένα νέονοµοθετικό πλέγµα που καθιέρωσε την ιδιότητα της µόνι-µης εγκατάστασης. Προέκυψε έτσι η σταδιακή ενσωµάτωση750.000 µεταναστών στην ολλανδική κοινωνία, µε δικαίωµααπόκτησης της ιθαγένειας και δικαίωµα ψήφου στις εκλογέςτης τοπικής αυτοδιοίκησης, από το 1985.

Περίπου το 25-40% των διάφορων µεταναστευτικών ο-µάδων είναι δεύτερης γενιάς, ενώ το 45% από αυτούς ζειστις 4 µεγαλύτερες πόλεις (Άµστερνταµ, Ρότερνταµ, Χάγηκαι Ουτρέχτη) και ένα άλλο 15% σε πόλεις µε πληθυσµόάνω των 100.000 κατοίκων.

Τη δεκαετία του 1960 οι µεταναστευτικές κοινότητεςαυτοοργανώθηκαν µε σκοπό να βρουν το δρόµο τους στηνευρύτερη κοινωνία, έχοντας όµως τον προσανατολισµότους κυρίως στις χώρες καταγωγής.

Τις δύο τελευταίες δεκαετίες, η οργανωτική τους στό-χευση, µε αναφορές στην καταγωγή, στο θρήσκευµα, στονπολιτικό προσανατολισµό είναι η καλύτερη ενσωµάτωση, ηκοινωνική κινητικότητα, ο επηρεασµός του ευρύτερου πε-ρίγυρου. Ανάλογα µε τα χαρακτηριστικά της κάθε κοινό-τητας, ο συνδετικός της ιστός είναι ενδοκοινοτικός ή ανα-φέρεται στη σχέση της κοινότητας µε την ευρύτερη κοι-νωνία. Εντοπίζονται συλλογικές οργανώσεις, µε πολιτικέςαναφορές στα όσα συµβαίνουν στη χώρα προέλευσης (π.χ.Τούρκοι - Κούρδοι), θρησκευτικές (σε σχέση µε την υπό-λοιπη κοινωνία) και συνδικαλιστικές αναφορές.

Ως παράδειγµα, η συνδικαλιστική οργάνωση των κοι-νοτήτων τα πρώτα χρόνια είχε εθνικό χαρακτήρα (π.χ. Έ-νωση Μαροκινών, Τούρκων ή Ισπανών εργατών Ολλανδί-ας). Σήµερα οι περισσότερες ενώσεις εκφράζονται κυρίωςµέσα από τα ολλανδικά συνδικάτα. Ένα σηµαντικό κοµµά-τι της µεταναστευτικής πολιτικής που χρηµατοδοτείται α-πό την τοπική αυτοδιοίκηση, τις περιφερειακές κυβερνή-σεις και την εθνική κυβέρνηση, υλοποιείται από ιδιωτικέςκαι µεταναστευτικές οργανώσεις. Τα δίκτυα των µετανα-

στευτικών οργανώσεων έχουν κυρίως συµβουλευτικό ρόλοπρος την ολλανδική πολιτεία, που προτάσσει πολιτικέςενσωµάτωσης και όχι γκετοποίησης.

Οι µεγάλες µεταναστευτικές οµάδες (Τούρκοι, Μαροκι-νοί) εξακολουθούν να αντιµετωπίζουν οικονοµικά, µαθη-σιακά κ.α. προβλήµατα, έχουν όµως πολιτική παρουσία ωςεκλεγµένα άτοµα στην τοπική αυτοδιοίκηση. και µικρή πα-ρουσία σε σχέση µε τα αριθµητικά τους δεδοµένα στηνκεντρική πολιτική σκηνή.

Σε σχέση µε άλλες ευρωπαϊκές χώρες (π.χ. Γαλλία, Βρε-τανία, Γερµανία) η Ολλανδία έχει πιο ενεργητικό ρόλο σεπρωτοβουλίες υποστήριξης του γλωσσικού και πολιτισµι-κού πλουραλισµού της χώρας. Έτσι χρηµατοδοτεί την ί-δρυση Ισλαµικών Κέντρων, Σχολείων για Ινδούς κ.α.

ΙΡΛΑΝ∆ΙΑ

Η ιρλανδική περίπτωση εµφανίζει σαφείς ιδιοµορφίες. ∆ενπρέπει να αγνοείται ότι η χώρα βρίσκεται πολύ µακριά απότα “µέτωπα” της µαζικής µετανάστευσης (Βόρεια Αφρική,Ανατολική Ευρώπη) κι έτσι µπορεί να είναι ανοικτή στηνπροσέλκυση µεταναστών.

Με χαρακτηριστική άνεση η Ιρλανδία και κατά δεύτερολόγο η Βρετανία πρόσφεραν πλήρη δικαιώµατα στην ερ-γασία και τα επιδόµατα στα 73 εκατοµµύρια Ανατολικο-ευρωπαίους πολίτες, οι χώρες των οποίων εντάχθηκαν στηνE.E. µε την τελευταία διεύρυνση. Άλλες χώρες ύψωσανφράγµατα γι' αυτούς που θα θελήσουν να µεταναστεύσουναπό τις δέκα νέες χώρες - µέλη. Η Ιρλανδία δεν συµµερί-στηκε τις ανησυχίες για µαζική εισροή µεταναστών και γιατον πρόσθετο λόγο ότι η αναπτυσσόµενη ραγδαία οικονο-µία της έχει ανάγκη την ενσωµάτωση µεταναστών σε καί-ριους τοµείς της παραγωγής.

Ενδεικτικό του κλίµατος που επικρατεί στη χώρα είναιτο απόσπασµα οµιλίας του Ιρλανδού πρωθυπουργούΜπέρτι Αχερν, στην ιρλανδική Βουλή των Αντιπρο-σώπων, το 2002: “Εκείνο που µε ενοχλεί περισσότεροόταν ακούω ότι µετανάστες θα κατακλύσουν τις ακτές µας,είναι ότι η επίκριση αυτή δεν εκπροσωπεί, δεν εκφράζειτον ιρλανδικό λαό. Ναι, δεν επιθυµούµε να χτίσουµε έναντοίχο γύρω από το νησί και να πούµε σε όλους τουςάλλους ότι δεν θα είναι ποτέ ευπρόσδεκτοι. Είµαστε τοέθνος της µεγάλης Ιρλανδικής ∆ιασποράς. Οι µετανάστεςπου έφυγαν από τη χώρα και οι απόγονοί τους έγιναν


Το θεσµικό πλαίσιο λειτουργίας για

τα Community Media σε κάθε χώρα είναι

συνυφασµένο µε τη δηµόσια εικόνα και

το ρόλο των µεταναστών. Η Ιρλανδία, χώρα

µε µεγάλη ∆ιασπορά, χρειάζεται σήµερα χέρια

και εγκεφάλους. Αντίθετα η Ολλανδία είναι

“κορεσµένη” και φοβάται άνοδο της ανεργίας.

13

ηγέτες και δηµιουργοί εθνών σε όλο τον κόσµο. ∆ενυπάρχει κανένας απολύτως βάσιµος λόγος να πιστέψουµεότι η διεύρυνση θα συνοδεύεται από µεγάλες µετακινή-σεις πληθυσµών”. Και συνέχισε:

”Ο καλύτερος τρόπος να εξασφαλίσουµε, και σήµερα καιστο µέλλον, ότι η Ιρλανδία δεν θα προσελκύσει µεγάλοαριθµό µεταναστών είναι να κάνουµε τις άλλες ευρω-παϊκές χώρες οικονοµικά ισχυρότερες, όχι ασθενέστερες.Ο καλύτερος δρόµος είναι να βελτιώσουµε το επίπεδότους µαζί µε το δικό µας και να τους επιτρέψουµε νασυµπορευτούν µε εµάς σε µια νέα εποχή ανάπτυξης καιευκαιριών. Αυτό έκανε η Ευρώπη για την Ιρλανδία. Το ίδιοθα κάνει και για τις χώρες που θα ενταχθούν σε αυτή”.

Σήµερα στην Ιρλανδία λειτουργούν 19 κοινοτικοί ραδιο-φωνικοί σταθµοί και υπάρχουν αιτήσεις για ακόµη περισ-σότερους. Λαµβάνοντας υπόψη τον πληθυσµό της Ιρλαν-δίας - µόλις τέσσερα εκατοµµύρια κάτοικοι- καταλαβαί-νουµε πόσο διαδεδοµένο µέσο ενηµέρωσης είναι.

Το κοινοτικό ραδιόφωνο ξεκίνησε στην Ιρλανδία από τοπειρατικό ραδιόφωνο την δεκαετία του '70. Τη δεκαετίατου '90 µία ρυθµιστική διάταξη άλλαξε το ραδιοφωνικότοπίο και το 1998 δόθηκαν οι πρώτες άδειες για τα κοινο-τικά ραδιόφωνα.

ΓΑΛΛΙΑ

Θα χρειάζονταν δεκάδες σελίδες για να περιγραφεί µειστορικές αναφορές η εξέλιξη της θέσης των µεταναστώνστη Γαλλία. Αυτή η µεγάλη ευρωπαϊκή χώρα έχει απο-τελέσει µοντέλο για τις δοµές δηµοκρατικής ενσωµά-τωσης των µεταναστών και έχει πρωτοπορήσει σχετικά µετην αναγνώριση, ίδρυση και λειτουργία κοινοτικών οµάδωνπου αναζητούν έκφραση, προβολή και ενηµέρωση.

Σήµερα αποτελεί δείκτη της ευρωπαϊκής ξενοφοβίας, πουαρχικά εκφράστηκε µε την άνοδο του Ζαν Μαρί Λεπέν καιστη συνέχεια µε τις πολιτικές επιλογές του υπουργούΕσωτερικών και υποψηφίου Προέδρου Νικολά Σαρκοζί.Σε γενικές γραµµές η Γαλλική κυβέρνηση εµφανίζεται σή-µερα να θέλει να προσελκύσει την «αφρόκρεµα» των µε-ταναστών και να δυσκολέψει τη ζωή των υπόλοιπων!

Ενδεικτική είναι διάταξη νοµοσχεδίου, που προβλέπει ότιτα κατώτατα όρια εισοδήµατος που πρέπει να έχουν οι µε-

τανάστες για να φέρουν συζύγους στη χώρα πρέπει ναείναι εξ ολοκλήρου προϊόντα µόχθου και να µην προ-έρχονται από κρατικά επιδόµατα!

Οι ξένοι θα πρέπει επίσης να τηρήσουν το λεγόµενο«συµβόλαιο καλωσορίσµατος και ενσωµάτωσης», τοοποίο τους υποχρεώνει να µάθουν γαλλικά και να σεβα-στούν τους νόµους της χώρας. Στην αρχική του µορφή, ονόµος έκανε λόγο για ποσοστώσεις καθιερώνοντας τησύνταξη ετήσιας έκθεσης που, µετά από «ανάλυση ανάτοµέα» θα δείχνει πόσες άδειες παραµονής και πόσεςβίζες χρειάζεται να χορηγήσει η Γαλλία. Το µέτρο αυτό δενπέρασε από το υπουργικό συµβούλιο και ο νόµος τέθηκεπρος ψήφιση χωρίς αυτό...

«Η Γαλλία, όπως οι εταίροι της, δεν µπορεί να µείνει έξωαπό τις παγκόσµιες µετακινήσεις ταλέντων και ικανο-τήτων», έγραψε ο Σαρκοζί σε άρθρο στην εφηµερίδα“Φιγκαρό”. Σε ό,τι αφορά τους «µετανάστες µε προσό-ντα», ο νόµος προβλέπει τη χορήγηση τριετούς ανανεώ-σιµης βίζας. Επίσης, διευκολύνει την είσοδο ξένωνφοιτητών στα γαλλικά πανεπιστήµια, µε τον όρο ότι αυτοίθα δεσµευθούν να επιστρέψουν στη συνέχεια στις χώρεςτους. Σύµφωνα µε τον Σαρκοζί, το µέτρο αυτό συµβάλλειστο να µην στερηθούν για πάντα οι αναπτυσσόµενεςχώρες τους ανθρώπους µε προσόντα και επίσης, στο ναδηµιουργηθεί «φιλογαλλική ελίτ» στις αναπτυσσόµενεςχώρες...

Πολλές οργανώσεις για την προστασία των µεταναστώνχαρακτήρισαν το νόµο ριζική παραβίαση των ανθρωπίνωνδικαιωµάτων. Οι σοσιαλιστές επέκριναν επίσης τη«χρησιµοθηρική» λογική του νόµου: «Θα έχουµε καλούςµετανάστες που απολαµβάνουν πλήρη δικαιώµατα καικακούς µετανάστες που δεν θα έχουν κανένα»...

Υπ’ αυτό το πρίσµα το γαλλικό µοντέλο έχει τεθεί σεσκληρή δοκιµασία και δεν αποκλείεται να υπάρξουνπεριοριστικές διατάξεις και για τα Community Media.

Στη Γαλλία λειτουργούν περίπου 570 κοινοτικοί ραδιο-σταθµοί (Radios associatives), πολλοί εκ των οποίων µετα-δίδουν πρόγραµµα θρησκευτικού περιεχοµένου, ενώ έναποσοστό 40% αυτοπροσδιορίζονται ως "radio libres" µεπιο πλουραλιστικό πρόγραµµα και έµφαση στα ανθρώπιναδικαιώµατα. Οι σταθµοί αυτοί λειτουργούν σύµφωνα µετους κανονισµούς του Ανώτατου ΟπτικοακουστικούΣυµβουλίου (Conseil Superieur Audiovisuel-CSA). Και



14

Μπέρτι Αχερν: Ο Ιρλανδός πολιτικόςµπορεί να µιλά µε άνεση για τουςµετανάστες. Η χώρα του τους χρει-άζεται και γνωρίζει ότι η... µεγαλό-νησος βρίσκεται στο χάρτη πολύµακριά από τα “µέτωπα” τηςλαθροµετανάστευσης.

Νικολά Σαρκοζί: Ο φιλόδο-ξος Γάλλος πολιτικός έχειγίνει “κόκκινο πανί” για τουςµετανάστες σε όλη τηνΕυρώπη. Η δηµοφιλία τουωστόσο δείχνει την έξαρσητης ξενοφοβίας...


µόνον η ιστοσελίδα του CSA στο διαδίκτυο φανερώνει τοεύρος της δραστηριότητας και της οργάνωσής του(www.csa.fr). Ωστόσο, υπό το βάρος πολιτικών πιέσεων,είναι πιθανή η υιοθέτηση περιοριστικών ρυθµίσεων από τοCSA.

2.3. Επισκόπηση ειδικής νοµοθεσίας

Στην ενότητα αυτή φιλοξενείται µια επισκόπηση της ειδι-κής νοµοθεσίας για τη δηµιουργία και λειτουργία Com-mynity Media.

ΟΛΛΑΝ∆ΙΑ

Στη χώρα υπάρχει συνταγµατική κατοχύρωση της ελευθε-ρίας του Τύπου. Στο Κεφάλαιο 1, άρθρο 7 (2) αναφέρο-νται τα ακόλουθα για τις ραδιοτηλεοπτικές εκποµπές: "Οικανονισµοί ραδιοτηλεοπτικών εκποµπών θα ρυθµίζονταιµε νόµο της Βουλής. ∆εν θα υπάρχει επίβλεψη, από πριν,στο περιεχόµενο µιας ραδιοφωνικής ή τηλεοπτικής εκπο-µπής".

Το νοµικό πλαίσιο για εκποµπές ραδιοτηλεόρασης ανα-φέρεται στο νόµο των ΜΜΕ του 1987. Ο νόµος ορίζει τηδηµιουργία ενός Συµβουλίου Μέσων Ενηµέρωσης (Com-missariaat voor de Media), που δηµιουργήθηκε τo 1988.Υπάρχουν 3 Επίτροποι που διορίζονται µε βασιλική από-φαση, µετά από πρόταση του Υπουργού Παιδείας, Πολιτι-σµού και Επιστηµών.

Το Συµβούλιο έχει ευθύνη για την παρακολούθηση τωνπρογραµµάτων της κρατικής και ιδιωτικής ραδιοτηλεόρα-σης συµπεριλαµβανοµένης και της συµµόρφωσής τους µετους κανονισµούς που διέπουν τη διαφήµιση και την οι-κονοµική υποστήριξη. Επίσης, επιβλέπει τη χρηµατοδό-τηση της κρατικής ραδιοτηλεόρασης, τον προγραµµατικόκαταµερισµό και από το 2001 έχει αρµοδιότητες παρακο-λούθησης και επίβλεψης της συγκέντρωσης των ΜΜΕστην Ολλανδία.

Οι εκποµπές στη δηµόσια εθνικής εµβέλειας ραδιοτηλε-όραση, µοιράζονται σε Ενώσεις Ραδιοτηλεοπτικών Εκπο-µπών µε κοινωνικές, πολιτισµικές και θρησκευτικές ανα-φορές, που πρέπει να έχουν τουλάχιστον 300.000 µέλη.Αυτή τη στιγµή υπάρχουν 7 τέτοιες Ενώσεις η Προτεστα-ντική NCRV, η Καθολική KRO, η Ευαγγελική EO, η Σοσιαλ-δηµοκρατική VARA, η Κοινωνικής Κριτικής VPRO, και δύοάλλες γενικού ενδιαφέροντος (AVRO, TROS).

Το Ολλανδικό Ίδρυµα Εκποµπών NOS, έχει την ευθύνηγια το συντονισµό και για την αντιµετώπιση κοινών ζητη-µάτων των παραπάνω Ενώσεων Ραδιοτηλεοπτικών Εκπο-µπών, σύµφωνα µε νόµο του 2000, που στόχο έχει να δια-σφαλίσει προγραµµατική ποικιλία µε υψηλή ποιότητα, γιατο ευρύτερο κοινό και για ειδικές οµάδες. Το ΝΟS παρά-γει επίσης, ένα σηµαντικό κοµµάτι ειδησεογραφικών καιαθλητικών εκποµπών.

Το Ολλανδικό Ίδρυµα Προγραµµάτων (NSP), είναι µιαάλλη ξεχωριστή δηµόσια υπηρεσία, µε θεσµικό ρόλο τονεµπλουτισµό των προγραµµάτων που προσφέρονται στηδηµόσια-κρατική ραδιοτηλεόραση, µε ειδικά προγράµµα-τα για τον πολιτισµό και τις εθνικές µειονότητες. Επιπλέ-ον, το Ολλανδικό Ταµείο για την Προώθηση ΠολιτιστικώνΕκποµπών (STIFO) δίνει επιπρόσθετα κονδύλια για πολιτι-στικού περιεχοµένου ραδιοτηλεοπτικά προγράµµατα τηςεθνικής και περιφερειακής εµβέλειας ραδιοτηλεόρασης.

Επίσης, 4 άλλοι διαφορετικής φύσης οργανισµοί (εκκλη-σίες και άλλα θρησκευτικά δόγµατα, εκπαιδευτικά ιδρύµα-τα, πολιτικά κόµµατα, και µια κρατική υπηρεσία παροχήςπληροφοριών) έχουν το δικαίωµα να εκπέµπουν µέσω τουκρατικού-δηµόσιου συστήµατος ραδιοτηλεόρασης.

Η χρηµατοδότηση της κρατικής ραδιοτηλεόρασης, γίνε-ται κυρίως µέσα από ειδική επιχορήγηση, που χρηµατοδο-τείται από τη γενική φορολογία. Η διαφήµιση, που δενµπορεί να ξεπερνάει το 6,5% του συνολικού χρόνου εκπο-µπών, είναι µια άλλη πηγή χρηµατοδότησης. Η πώλησηδιαφηµιστικού χρόνου, η συλλογή και η διάθεση των εσό-δων που προέρχονται από διαφηµίσεις, γίνεται κεντρικάαπό την Ένωση Ραδιοτηλεοπτικής ∆ιαφήµισης (STER). Ε-πίσης, κάθε δήµος, (υπάρχουν 60 που το κάνουν), έχει το

15

Αυτοί είναι οι τρεις επίτροποιπου ρυθµίζουν τα θέµατα τωνΜέσων Ενηµέρωσης στηνΟλλανδία. Επάνω οι κυρίεςΤίνεκε Μπάλχµαν και ΙνγκεΜπράκµαν και αριστερά ο κ.Γιάν Βαν Κουιλενµπέργκ.Σηµειώστε ότι ορίζονται απότον Υπουργό Παιδείας,Πολιτισµού και Επιστηµών...

δικαίωµα να επιβάλλει τέλος 1€ για κάθε νοικοκυριό,µε σκοπό να υποστηρίξει την τοπική δηµόσια ραδιοτηλεό-ραση. Η Κοινοτική Ραδιοτηλεόραση, γνωστή στην Ολλαν-δία ως Τοπική Ραδιοτηλεόραση (locale omroepen), καθορί-ζεται από το νόµο των Μέσων Ενηµέρωσης του 1987, καιορίζεται ως: "Να διαθέτει προγραµµατικές υπηρεσίες γιαγενικούς ραδιοτηλεοπτικούς σκοπούς, στο βαθµό πουστοχεύουν στην ικανοποίηση κοινωνικών, πολιτισµικών,θρησκευτικών ή ιδεολογικών αναγκών του ευρύτερου κοι-νού ενός δήµου ή µιας περιφέρειας, ή µιας περιοχής µιαςπεριφέρειας που εξυπηρετείται από το κατεστηµένο µετρόπο που µπορεί να θεωρηθεί ότι εξυπηρετεί το δηµόσιοσυµφέρον; και έχει ένα σώµα που αποφασίζει την προ-γραµµατική πολιτική. Η σύνθεση του σώµατος θα είναι τέ-τοια ώστε να είναι αντιπροσωπευτική των κύριων κοινωνι-κών, πολιτιστικών, θρησκευτικών και ιδεολογικών κινηµά-των του δήµου ή της περιφέρειας".

Ο νόµος των Μέσων Ενηµέρωσης έχει και άλλα προ-γραµµατικά προαπαιτούµενα για την τοπική δηµόσια ρα-διοτηλεόραση. Αυτά συµπεριλαµβάνουν την υποχρέωσηότι τουλάχιστον 50% των προγραµµάτων πρέπει να είναιπληροφοριακά, πολιτιστικά ή εκπαιδευτικά για το κοινότου δήµου που προορίζονται. Επιπλέον, υπάρχει ένα µίνι-µουµ ποσοστό προγραµµάτων, (συνήθως 50%), που πρέ-πει να παράγεται από ή αποκλειστικά για την τοπική υπη-ρεσία.

ΙΡΛΑΝ∆ΙΑ

Οι άδειες για τα κοινοτικά ραδιόφωνα δίνονται για πέντεχρόνια και ανανεώνονται. Για την χορήγηση αδειών πρέπειπρώτα η ρυθµιστική αρχή να ζητήσει εκδήλωση ενδιαφέ-ροντος και έπειτα οι ενδιαφερόµενες οµάδες να αιτηθούνγια µία συγκεκριµένη περιοχή.

Ο νόµος είναι ξεκάθαρος στον µη κερδοσκοπικό χαρα-κτήρα του ραδιοφώνου ενώ η συµµετοχή ενθαρρύνεταιγια όλα τα στάδια της δηµιουργίας του σχεδίου.

Οι σταθµοί µπορούν να χρηµατοδοτούνται από εισφορέςτων µελών τους, από παροχή υπηρεσιών, από πώληση δια-φηµιστικού χρόνου ή από εράνους και από δάνεια. Τα έ-σοδα από τις διαφηµίσεις δεν πρέπει να ξεπερνούν το 50τοις εκατό των εσόδων ενώ ο χρόνος διάρκειας των δια-φηµιστικών µηνυµάτων δεν πρέπει να ξεπερνά τα 6 λεπτάτην ώρα. Οι αναφορές µάλιστα θα πρέπει να αφορούνδραστηριότητες της περιοχής που καλύπτει ο σταθµός.

Στην Ιρλανδία υπάρχει ένας εθνικός οργανισµός, το ∆ί-κτυο Κοινοτικών Μέσων Ενηµέρωσης (Community Median e t w o r k ,CMN), που α-σχολείται µεόλα τα Κοινο-τικά Μέσα. Μεπερικοπές ό-µως που έγιναν λόγω µείωσης κεφαλαίων, τώρα απασχο-λεί µόνο ένα άτοµο πλήρους και δύο άτοµα, µερικής απα-

σχόλησης τα οποία στηρίζουν κυρίως την ανάπτυξη τηςκοινοτικής τηλεόρασης του ∆ουβλίνου.

Η Ιρλανδική Επιτροπή Ραδιοτηλεόρασης (BroadcastingCommission of Ireland) επιχορηγεί τα κοινοτικά ραδιό-φωνα µέσω του Community Radio Support (ΚεφάλαιοΚοινοτικών Ραδιοφώνων). Ενδεικτικά, το ποσό που δόθηκεγια δεκαοκτώ µήνες έως τον Ιούνιο του 2005 ήταν125.000 ευρώ. Επίσης δηµιούργησε και στηρίζει οικονοµι-κά τον οργανισµό CRAOL, για τον οποίο γίνεται διεξοδικήαναφορά στη συνέχεια.

ΓΑΛΛΙΑ

Η γαλλική νοµοθεσία περί Ραδιοτηλεόρασης εδράζεταιστην ίδια τη ∆ιακήρυξη για τα ∆ικαιώµατα του Ανθρώπουκαι του Πολίτη, που ψήφισε η Εθνοσυνέλευση στις 26Αυγούστου 1789! Στο ενδέκατο από τα 17 άρθρα της ∆ια-κήρυξης, που αποτελεί την ενσάρκωση των ιδανικών του∆ιαφωτισµού, γίνεται αναφορά στην “ελεύθερη ανταλ-λαγή των ιδεών και των απόψεων, που αποτελεί ένα απότα πλέον σηµαντικά ανθρώπινα δικαιώµατα. Εποµένως,κάθε πολίτης έχει τη δυνατότητα να οµιλεί, να γράφει, καινα τυπώνει τα έργα του ελεύθερα, αρκεί να µην κάνεικατάχρηση αυτής της ελευθερίας σε περιπτώσεις πουορίζονται σαφώς από το νόµο”.

Από το 1982 καταργήθηκε µε νόµο το κρατικό µονοπώλιοστη ραδιοφωνία. Την προηγούµενη χρονιά, το 1981, είχεεκλεγεί Πρόεδρος της ∆ηµοκρατίας ο Φρανσουά Μιττε-ράν, έχοντας στην προµετωπίδα των προγραµµατικών τουδηλώσεων την ελεύθερη ραδιοφωνία. Η πρώτη άδεια λει-τουργίας Community Media δόθηκε στο Radio Zema στηΛοζέρ.

Ωστόσο από τη δεκαετία του ‘70 είχαν εµφανιστεί “πειρα-τικοί” ραδιοσταθµοί, που µετατράπηκαν σε ιδιωτικά καικοινοτικά ραδιόφωνα. Νωρίτερα οι “πρωτοπόροι” της γαλ-λικής ραδιοφωνίας αντιµετώπιζαν προφυλακίσεις και κα-τασχέσεις των µηχανηµάτων τους.

Η πολυφωνία επέβαλε και τη ρύθµιση των συχνοτήτων. Το1986 ο νόµος για την Ελευθερία της Επικοινωνίας προέ-βλεψε τη δηµιουργία του CSA, που σταδιακά δηµιούργησεένα συµπαγές θεσµικό πλαίσιο για να εγγυηθεί και ναπροωθήσει την αξιοπιστία των εκποµπών. Το CSA δι-οικείται από 9µελές συµβούλιο, που συγκροτείται απόπρόσωπα που προτείνονται (ανά τρία) από τον Πρόεδροτης ∆ηµοκρατίας, την Εθνοσυνέλευση και τον πρόεδρο τηςΓερουσίας.

Πρόκειται για ένα πανίσχυρο συµβούλιο, που αποφασίζειγια το σύνολο των ζητηµάτων των ηλεκτρονικών ΜΜΕ:από τη χορήγηση αδειών σε όλα τα µέσα, µέχρι τις εγγυ-ήσεις για την πολυφωνία και την έκφραση ιδεών και από-ψεων. Ιδιαίτερη είναι η προσοχή του CSA στη χρήση τηςγαλλικής γλώσσας, ενώ επιβάλλει αυστηρότατες κυρώσειςσε περιπτώσεις παραβίασης των κανόνων ισονοµίας σεπροεκλογικές περιόδους.



16

Από το 1989 το CSA καθόρισε πέντε κατηγορίες ιδιω-τικών ραδοφωνικών σταθµών. Στην πρώτη κατηγορίαανήκουν αυτά που παρέχουν µη εµπορικές υπηρεσίες καιυποστηρίζονται από το “Κεφάλαιο υποστήριξης τηςραδιοφωνικής έκφρασης” (Fond de Soutien a l’ Expres-sion Radiophonique - FSER). Εδώ υπάγονται και τα Com-munity Media, καθώς και ραδιοσταθµοί µε πολιτιστικό,θρησκευτικό και εκπαιδευτικό περιεχόµενο. Στις άλλεςκατηγορίες κατατάσσονται ραδιοφωνικοί σταθµοί µεεµπορικό πρόγραµµα, ανάλογα µε το αν εκπέµπουν τοπικά,περιφερειακά ή σε εθνική εµβέλεια.Στις 14σέλιδες αιτήσειςγια την ένταξη ενός ραδιοσταθµού στην κατηγορία Α,πρέπει να δηλώνεται η σχέση του αιτούντα µε µια κοινό-τητα, οι τοπικοί υποστηρικτές του και οι ανάγκες (τοπικές,κοινωνικές) που έρχεται να καλύψει. Ορίζεται µάλισταότι πρέπει να υπάρχει ένας ελάχιστος πληθυσµός6.000.000 κατοίκων στην εµβέλειά του και δεσµεύσειςγια την εκπαιδευτική ή πολιτιστική του συνεισφορά: έναπλαίσιο αξιών.

2.4. Γενική θέση Community Media

Στην ενότητα αυτή εντοπίζονται γενικά στοιχεία τουκοινοτικού ραδιοφώνου και ζητήµατα σχετικά µε τηνοργάνωσή τους σε εθνικό επίπεδο, που έχουν σχέση µετην ίδρυση, την εµβέλεια, τους σκοπούς και τις επιδιώξειςτους.

ΟΛΛΑΝ∆ΙΑ

Οι πρώτοι πειραµατικοί τοπικοί ραδιοσταθµοί άρχισαν ναεκπέµπουν στην Ολλανδία τη δεκαετία του 1970 µε άδειεςπου χορηγούνταν σε ad hoc βάση. Η τοπική ραδιοτηλεό-ραση αναγνωρίστηκε το 1983 ως ειδικό τµήµα της δηµό-σιας ραδιοτηλεόρασης και υιοθετήθηκαν ενιαίοι κανονι-σµοί για την αδειοδότηση νέων τοπικών σταθµών.

Το 1981, 15 από αυτούς τους σταθµούς δηµιούργησαντην Ολλανδική Οργάνωση Τοπικών Ραδιοτηλεοπτικών Μέ-σων (OLON). Από ένα σύνολο 299 µη εµπορικών σταθµώνµε νόµιµη άδεια, η συντριπτική πλειοψηφία, 293 (το 98%!)είναι µέλη της OLON. Η OLON προσφέρει ένα µεγάλοφάσµα υπηρεσιών στα µέλη του, η συνδροµή των οποίωνκαθορίζεται από το µέγεθος του πληθυσµού στην περιοχή,όπου εκπέµπουν. Συγκεκριµένα, παράγει και διανέµει:

1. Ενηµερωτική επιστολή κάθε µήνα.2. Ενηµερωτικό δελτίο µέσω ηλεκτρονικού ταχυδροµείουκάθε δυο εβδοµάδες.3. Συλλογικές διαδικασίες και διευθετήσεις - ρυθµίσειςθεµάτων πνευµατικής ιδιοκτησίας.4. Υπηρεσίες ειδήσεων από εθνικά δίκτυα και 10% έκπτω-ση από εµπορικά ενηµερωτικά δίκτυα.5. ∆ιανοµή δωρεάν CD και DVD.6. ∆ωρεάν διανοµή ανά δυο εβδοµάδες CD µε ολλανδικήµουσική.7. ∆ιοργάνωση φεστιβάλ Community Media κάθε δυοχρόνια και απονοµή βραβείου στον καλύτερο σταθµό.8. ∆ιοργάνωση επιµορφωτικών εργαστηρίων και σεµινα-ρίων.9. Εκπαίδευση σε θέ-µατα διοικητικά, εκπαί-δευσης εθελοντών καιδηµοσίων σχέσεων.10. ∆ιεξαγωγή ερευ-νών για τις προτιµήσεις των ακροατών.11. ∆ιεξαγωγή ερευνών σχετικά µε τις τεχνολογικές εξε-λίξεις.12. Συµβουλευτικές παροχές µέσω τηλεφώνου και ηλε-κτρονικού ταχυδροµείου.Σήµερα εκτιµάται ότι οι 299 κοινοτικοί ραδιοφωνικοί

σταθµοί ακούγονται από το 90% του συνολικού πληθυ-σµού της χώρας. Χρηµατοδοτούνται από διαφηµίσεις, χο-ρηγίες, συνεισφορές ακροατών και τοπικών φο-ρέων.

Ευρύτερα, η τοπική ραδιοφωνία, µε κοινοτικά χαρακτη-ριστικά, στοχεύει στην ανάδειξη του τοπικού πλουραλι-σµού. Προφανώς οι επιρροές στη διαµόρφωση του προ-γράµµατος έχουν σχέση µε τη σύνθεση του πληθυσµού σε


17

ΓΑΛΛΙΑ: Η πολυχρωµία στα σήµατα των ραδιοφωνικώνσταθµών είναι αντίστοιχη µε την πολυφωνία τωνπρογραµµάτων τους. Ένας ολοκληρωµένος σχεδιασµός σεένα αυστηρό θεσµικό πλαίσιο.

κάθε περιοχή. Οι σταθµοί στελεχώνονται από έναν µικρόαριθµό έµµισθου προσωπικού και πολλαπλάσιους εκπαι-δευµένους εθελοντές.

ΙΡΛΑΝ∆ΙΑ

Η κοινοτική ραδιοφωνία γνωρίζει ανάπτυξη στη χώρα καιπολύ σύντοµα αναµένεται ο αριθµός των CommunityMedia να ξεπεράσει τους 25. Αυτή τη στιγµή λειτουργούν19 ραδιοφωνικοί σταθµοί και ακόµα περισσότεροι προε-τοιµάζονται ή βρίσκονται στη διαδικασία της αδειοδότη-σης.

Οι πρώτες άδειες για την κοινοτική ραδιοφωνία δόθηκαντο 1998, αν και "πειρατικοί" ραδιοσταθµοί άρχισαν να λει-τουργούν από τα τέλη του 1970. Χρηµατοδοτούνται απόσυνδροµές µελών, πωλήσεις υπηρεσιών, εράνους, εκδη-λώσεις χρηµατικής ενίσχυσης και διαφηµίσεις που δεν ξε-περνούν τα 6 λεπτά για κάθε ώρα εκποµπής και το 50%των συνολικών εσόδων ενός σταθµού. Υπάρχει ένας µι-κρός αριθµός έµµισθων στελεχών και πολλαπλάσιοι εθελο-ντές. Και εδώ στοχεύουν στην ενηµέρωση των τοπικώνκοινωνιών και ειδικών πληθυσµιακών οµάδων.

Ο CRAOL είναι ο αντιπροσωπευτικός οργανισµός των 19κοινοτικών ραδιοφώνων της Ιρλανδίας. Η λέξη είναι ιρλαν-δική και σηµαίνει εκποµπή ραδιοτηλεοπτικού σήµατος.Μέλη του CRAOL µπορούν να είναι µόνο οργανισµοί πουέχουν άδειες κοινοτικών ραδιοφώνων παρόλο που οCRAOL στηρίζει κάθε υποψήφιο σταθµό. Από άποψηεταιρικού δικαίου καθορίζεται ως συνεργατικός, µε κάθεµέλος - ραδιόφωνο ναέχει µερίδια. Κάθε πλή-ρες µέλος πληρώνει 65ευρώ τον χρόνο και κά-θε υποψήφιο µέλος 25ευρώ το χρόνο.

Ο CRAOL ξεκίνησε τηλειτουργία του το 1994 µε πρωτοβουλία της ΙρλανδικήςΡαδιοτηλεόρασης που αργότερα συγκροτήθηκε σε Ιρλαν-δική Επιτροπή Ραδιοτηλεόρασης (BCI).

O CRAOL υποστηρίζεται από το BCI και συγκεκριµένα α-πό το γραφείο Υποστήριξης και Ανάπτυξης του οργανι-

σµού. O CRAOL παρέχει υποστή-ριξη στα κοινοτικά ραδιόφωνα καιστους υποψήφιους παρουσια-στές, οργανώνοντας ετήσια προ-γράµµατα εκπαίδευσης και δρά-σεων που στηρίζονται σε εθελο-

ντική βάση, καθώς ο CRAOL δεν απασχολεί έµµισθο προ-σωπικό.

Ο CRAOL προσφέρει τις παρακάτω υπηρεσίες:

1. Σχεδιάζει το πλάνο ενεργειών του Community RadioSupport, που ιδρύθηκε από την Επιτροπή Ραδιοτηλεόρα-σης της Ιρλανδίας (BCI) και στηρίζει οικονοµικά τα κοινο-τικά ραδιόφωνα.

2. Προσφέρει δυνατότητες εκπαίδευσης. Ο CRAOL διορ-γανώνει κάθε χρόνο το Τraining Feile, ένα µοναδικό γεγο-νός της Ιρλανδικής Ραδιοτηλεόρασης που παρακολουθούνπερισσότεροι από 100 άνθρωποι. ∆ιεξάγεται σε δύο µέρεςκαι περιλαµβάνει εργαστήρια που αφορούν όλες τις δρά-σεις των κοινοτικών ραδιοφώνων, από την εξεύρεση πό-ρων έως τη σύνταξη εκποµπών και ειδήσεων, αποτελώνταςµία εξαιρετική ευκαιρία για εκµάθηση του Μέσου. Η φιλο-ξενία και τα έξοδα ταξιδιού για τους συµµετέχοντες καλύ-πτονται από το Σχήµα Στήριξης Κοινοτικού Ραδιοφώνου:κάθε σταθµός διαθέτει τον ίδιο προϋπολογισµό που αντι-στοιχεί στα έξοδα περίπου 4 έως 7 ατόµων προκειµένουαυτοί να παρακολουθήσουν τα εργαστήρια. Οι σταθµοίπου βρίσκονται στο στάδιο της αίτησης για άδεια και λει-τουργία καλούνται επίσης να παρακολουθήσουν το Feileωστόσο οι οµάδες που τους αποτελούν, καλύπτουν µόνοιτους τα έξοδά τους. Επίσης ο CRAOL, αναπτύσσει πρόγραµµα διαπίστευσης

εκπαιδευτών µέσα από τους εκπαιδευόµενους. Έως τηστιγµή που συντάχθηκε το κείµενο 24 άνθρωποι από 12διαφορετικά κοινοτικά ραδιόφωνα είναι αρµόδιοι εκπαι-δευτές.

3. Εξασφαλίζει µία συνεκτική φωνή για τον τοµέα των κοι-νοτικών ραδιοφώνων. Ο CRAOL εκπροσωπεί τον τοµέαστο BCI, στο υπουργείο Επικοινωνίας και άλλους οργανι-σµούς ραδιοτηλεόρασης και κοινοτικών Μέσων σε παγκό-σµιο επίπεδο.4. Παρέχει ευκαιρίες δικτύωσης. Ο CRAOL οργανώνει εκ-δηλώσεις που διευκολύνουν τους σταθµούς στην επιτυχήδικτύωση καθώς και να αλληλεπιδράσουν µε διαφορετι-κούς ραδιοφωνικούς σταθµούς σε επίσηµες αλλά και ανε-πίσηµες κατευθύνσεις. Αυτό µπορεί να οδηγήσει σε ανε-κτίµητες επαφές που εξασφαλίζουν νέες ευκαιρίες εκπαί-δευσης και χρηµατοδότησης. 5. Στηρίζει υποψήφια κοινοτικά ραδιόφωνα. Ο CRAOLσυµβουλεύει και στηρίζει τους υποψήφιους σταθµούς µέ-σω της ιστοσελίδας του, απαντώντας στα τηλεφωνήµατακαι στα ηλεκτρονικά τους µηνύµατα. Η προαγωγή του κοι-νωνικού θεσµού, όπως είναι το κοινοτικό ραδιόφωνο είναιπολύ σηµαντικό για τον CRAOL. Απώτερο στόχο του αποτελεί η διασφάλιση, ότι οι υποψή-φιοι σταθµοί έχουν κατανοήσει σε ποια σηµεία διαφέρειτο κοινοτικό από το εµπορικό ραδιόφωνο. Έχει επιφορτι-στεί µε µία έκθεση που εξετάζει τον ρόλο του ΚοινοτικούΡαδιοφώνου στην Ανάπτυξη της Κοινότητας.

Ο CRAOL δεν απασχολεί έµµισθο προσωπικό. Όλη η ερ-γασία εκπονείται από µία εκλεγµένη κεντρική επιτροπήκαι αρκετές θεµατικές οµάδες. Τα µέλη της επιτροπής, ό-πως και τα µέλη όλων των άλλων εργαζόµενων - υποο-µάδων λειτουργούν σε εθελοντική βάση. Σε παράλληλη διαδροµή κινείται και το ∆ίκτυο Κοινοτι-

κών Μέσων Ενηµέρωσης (CMN), το οποίο στηρίζει τηνανάπτυξη όλων των Κοινοτικών Μέσων συµπεριλαµβανο-µένων του βίντεο, της τηλεόρασης, του ραδιοφώνου τηςφωτογραφίας, καθώς και τη χρήση του ∆ιαδικτύου.



18

ΓΑΛΛΙΑ

Όπως αναλύθηκε προηγουµένως τα Community Mediaτης χώρας λειτουργούν σύµφωνα µε τους κανονισµούςτου Ανώτατου Οπτικοακουστικού Συµβουλίου (ConseilSuperieur Audiovisuel) και υπάγονται στην κατηγορία Ατων µη κρατικών ραδιοσταθµών.

Η Εθνική Ένωση Ελεύθερης Ραδιοφωνίας (SyndicatNational de Radios Libres - SNRL) απαρτίζεται από 307κοινοτικούς ραδιοσταθµούς - µέλη. ∆ηµιουργήθηκε τονΝοέµβριο του 2004, αντικαθιστώντας την Εθνική Συνοµο-σπονδία Ελεύθερης Ραδιοφωνίας (Confederation Nation-al des Radios Libres - CNRL), που προϋπήρχε από το 1984.Η SNRL εκπρο-σωπεί τους πιοφιλελεύθερουςκοινοτικούς ρα-διοσταθµούς της Γαλλίας και η λειτουργία της είναι βασι-σµένη στις αρχές του ουµανισµού, της ανεξιθρησκίας καιτης ελευθερίας της ενηµέρωσης.

Η SNRL εκπροσωπεί τους ραδιοσταθµούς απέναντι στακυβερνητικά όργανα σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό ε-πίπεδο, συνεργάζεται µε διεθνείς οργανισµούς καιυπουργεία (Πολιτισµού, Νεολαίας, Υγείας).

Παράλληλα, συµµετέχει στην οργάνωση ραδιοφωνικώνεκποµπών και εκστρατειών, στο συντονισµό εκπαιδευτικώνπρογραµµάτων και διατηρεί ιστοσελίδα µε πληροφορίεςκαι ειδήσεις από τον κλάδο.

Από τον Ιούνιο του 2005, η SNRL δεν απασχολεί έµµισθοπροσωπικό και λειτουργεί αποκλειστικά µε εθελοντές. Πα-λαιότερα, απασχολούσε πέντε άτοµα και προσέφερε µεγά-λο εύρος υπηρεσιών στα µέλη της, όπως τακτική έκδοσηπεριοδικού, διάφορες εκδηλώσεις και συνέδρια.

Ένας δεύτερος συλλογικός φορέας είναι το ΕθνικόΣυµβούλιο Κοινοτικών Ραδιόφωνων (CNRA). ∆έχεται ωςµέλη όλους τους ραδιοσταθµούς που κατέχουν την άδειατου Κοινοτικού Ραδιόφωνου.

Η πλειοψηφία των µελών του είναι χριστιανικοί ραδιο-σταθµοί. Τα µέλη του προέρχονται από όλες τις περιοχέςτης Γαλλίας, συµπερι-λαµβανοµένων 15 ρα-διοφωνικών οµοσπον-διών, εκ των οποίωνορισµένες είναι περι-φερειακές οµοσπον-δίες και άλλες είναιθρησκευτικής κατεύ-θυνσης (χριστιανικέςκαι εβραϊκές).

Συνολικά, είναι εξουσιοδοτηµένο να εκπροσωπεί 245 απότα 576 Κοινοτικά Ραδιόφωνα της Γαλλίας. Το CNRA εκτι-µά ότι υπάρχουν περίπου 10.000 εθελοντές και 1.200 έµ-µισθοι υπάλληλοι που απασχολούνται στους σταθµούςαυτούς.

Μεταξύ άλλων συνεργάζεται µε διάφορους φορείς πουπαρέχουν υπηρεσίες στον κλάδο, όπως το AFDAS που πα-ρέχει οικονοµική υποστήριξη στα κοινοτικά ραδιόφωνα.Παρέχει πληροφόρηση και συµβουλευτικές υπηρεσίες µέ-σω ιστοσελίδας.

Η ιστοσελίδα αυτή διαθέτει µεγάλο εύρος πληροφοριών,όπως µισθολογικές κλίµακες, οδηγούς συµβάσεων προ-σωπικού και πληροφόρηση για αιτήσεις στο Εθνικό Ταµεί-ο Κοινοτικών Ραδιόφωνων.

Το CNRA λειτουργεί αποκλειστικά µε εθελοντές και δενδιαθέτει έµµισθο προσωπικό.

2.5. Πρόγραµµα - συντελεστές

Εξετάζονται στην ενότητα αυτή µε συνοπτικό τρόποζητήµατα σχετικά µε την κατάρτιση προγράµµατος, τις ώ-ρες, το περιεχόµενο των εκποµπών, την ειδησεογρα-φίακαι τις πηγές ενηµέρωσης.

ΟΛΛΑΝ∆ΙΑ

Τα δηµογραφικά, κοινωνικά και πολιτισµικά χαρακτηριστι-κά των τοπικών κοινωνιών λαµβάνονται υπόψη στηνκατάρτιση του προγράµµατος. Tα κοινοτικά ραδιό-φωναλειτουργούν σε 24ωρη βάση, παίζοντας µουσική από τιςµεταµεσονύχτιες ώρες µέχρι το πρωί, έχοντας ζωντανάπρογράµµατα για το υπόλοιπο της µέρας, και µερικά προηχογραφηµένα (εσωτερικές παραγωγές). Ορισµένες κοι-νωνικές οµάδες κάνουν τις δικές τους εξωτερικές παρα-γωγές (π.χ. ηλικιωµένοι) και "απλώς" βγάζουν τα προγράµ-µατά τους στον αέρα στις εγκαταστάσεις των κοινοτικώνσταθµών.

Τα προγράµµατα παράγονται και εκφωνούνται στη συ-ντριπτική τους πλειοψηφία από εθελοντές, υπάρχουν ελά-χιστοι επαγγελµατίες εκφωνητές και στελέχη. Κατά τηδιάρκεια της µέρας ο προγραµµατισµός είναι "ευρύτερηςαποδοχής", στις µουσικές και άλλες του επιλογές, µε τοπι-κές και εθνικού ενδιαφέροντος ειδήσεις, ενώ στις βραδι-νές ζώνες (6 µε 11 µ.µ.) και τα Σαββατοκύριακα, ειδικέςκοινωνικές και πολιτισµικές οµάδες παράγουν και εκφω-νούν τα δικά τους εξειδικευµένα προ-γράµµατα και παίζουντη “δική τους” µουσική.

Η ειδησεογραφία συµπεριλαµβάνει εθνικά και τοπικά νέ-α σε τακτά χρονικά διαστήµατα (π.χ. κάθε ώρα για µεγα-λύτερους σταθµούς). Πηγή της εθνικής ειδησεογραφίαςείναι συνήθως τα κρατικά ΜΜΕ και πρακτορεία ή άλλα µέ-


19

Και στις τρεις ευρωπαϊκές χώρες,

ανεξάρτητα από το µέγεθός τους και τον αριθµό

των Community Media, υπάρχει υψηλό επίπεδο

συλλογικής οργάνωσης και µηχανισµοί

υποστήριξης από τις κυβερνήσεις.

σα. Έµφαση δίνεται στην τοπική ειδησεογραφία, µε στέλε-χος του σταθµού να συντονίζει τους εθελοντές.

ΙΡΛΑΝ∆ΙΑ

Στον προγραµµατισµό των εκποµπών λαµβάνονται υπόψηοι τοπικές, κοινωνικές και άλλες ιδιαιτερότητες και ανα-δεικνύονται τα γλωσσικά (βλ. Κέλτικα), τα µουσικά, τα θρη-σκευτικά, τα αθλητικά, τα ενηµερωτικά, τα κοινωνικά και ταεργασιακά (βλ. ανακοινώσεις εξεύρεσης εργασίας) ενδια-φέροντα των τοπικών ακροατηρίων.

Σε τακτά χρονικά διαστήµατα γίνεται κριτική αποτίµησητων προγραµµάτων, τα οποία παράγονται εσωτερικά καιεκφωνούνται σχεδόν αποκλειστικά από εκπαιδευµένουςεθελοντές. Οι ώρες λειτουργίας σχετίζονται µε τα µεγέθητων σταθµών, όπως επίσης και τα ζωντανά τους προγράµ-µατα.

Η εθνική και διεθνής ειδησεογραφία παρέχεται δωρεάναπό τα κρατικά µέσα, ενώ στη διαµόρφωση της τοπικής ει-δησεογραφίας (µε ειδήσεις και ρεπορτάζ) συµµετέχουν ε-νεργά φίλοι, υποστηριχτές και εθελοντές "ρεπόρτερ-δη-µοσιογράφοι".

ΓΑΛΛΙΑ

Περίπου 40% από τους υπάρχοντες κοινοτικούς ραδιοφω-νικούς σταθµούς έχουν έναν παρεµβατικό, ανθρωπιστικόκαι “ακτιβίστικο” χαρακτήρα και αυτοχαρακτηρίζονται ως"ελεύθερα ραδιόφωνα". Στο σύνολό τους ανήκουν στην

SNRL και έχουν υιοθετήσει τη “Χάρτα του Συνδικάτου”,στοιχεία της οποίας φιλοξενούµε και στη συνέχεια.

Τα προγράµµατα προετοιµάζονται από εθελοντές ή από ε-θελοντικές ενώσεις και στη συντριπτική τους πλειοψηφίαείναι εσωτερικές παραγωγές, µε αναφορές σε τοπικές µε-ταναστευτικές, κοινωνικές, πολιτισµικές, εργασιακές, εκ-παιδευτικές και νεολαιίστικες κ.α. οµάδες.

Κοινοτικοί σταθµοί σε µεγάλα αστικά κέντρα µε µετανάστεςπαράγουν, εκπέµπουν, αλλά και ανταλλάσσουν προγράµµα-τα σε µεταναστευτικές γλώσσες, µέσα από ένα δίκτυο πε-ρίπου100 σταθµών. Ο προγραµµατισµός συνήθως µοιράζε-ται ανάµεσα στο λόγο και στη µουσική.

Έµφαση δίνουν στην τοπική και εξειδικευµένη ειδησεο-γραφία µε κοινωνικά και πολιτιστικά χαρακτηριστικά.Στους σταθµούς της δεύτερης εθνικής οργάνωσης, τηςCNRA, κυριαρχούν οι εκποµπές θρησκευτικού περιεχό-µένου.

2.6. Νοµική υπόσταση - Οργάνωση

Εξετάζονται στην ενότητα αυτή τα κυριότερα ζητήµαταδιοίκησης και δοµής των Community Media και περι-γράφονται πρακτικές προβολής της λειτουργίας και τουέργου τους.

ΟΛΛΑΝ∆ΙΑ

Οι σταθµοί είναι µη κερδοσκοπικοί οργανισµοί µεδιοικητικά συµβούλια στα οποία εκπροσωπούνται διαφο-ρετικές κοινωνικές, γλωσσικές κ.α. οµάδες. Οι διοικήσειςείτε διορίζονται είτε είναι “αποδεκτές” από την τοπικήαυτοδιοίκηση. Ο χώρος ευθύνης των συµβουλίων είναι οιπρογραµµατικές και στρατηγικές προτεραιότητες του κάθεσταθµού.

Υπάρχει ολιγάριθµος αριθµός στελεχών, µε ∆ιευθυντήγενικής ευθύνης, και υπεύθυνους προγράµµατος, εθελο-ντών, τεχνικών εγκαταστάσεων, ειδησεογραφίας και µου-σικών παραγωγών. Επιδοτούµενα από την κυβέρνησηπρογράµµατα κατάρτισης ανέργων, µπορούν να ενισχύ-σουν περιοδικά τους κοινοτικούς σταθµούς.

Οι εθελοντές που συµµετέχουν σε διάφορους τοµείς τηςζωής των σταθµών και στην παραγωγή και παρουσίασηπρογραµµάτων είναι πολλαπλάσιοι των µόνιµων στελεχών:σε πολλές περιπτώσεις η αναλογία στελέχους µε εθελο-ντές είναι 1 προς 10. Υποχρεώνονται να ακολουθούν ένανκώδικα συνεργασίας και δεοντολογίας που υπάρχει σεδιάφορους σταθµούς.

Αυτή η εθελοντική συνεισφορά είναι που κρατάει στηζωή τους ραδιοφωνικούς σταθµούς. Οι εθελοντές υποστη-ρίζονται από το µόνιµο προσωπικό, εκπαιδεύονται µέσα α-πό άτυπες ή τυπικές διαδικασίες.

Η απήχηση και η ελκυστικότητα του µέσου ενηµέρωσηςκαθιστά σχετικά ευκολότερη, σε σχέση µε άλλες εθελοντι-κές οργανώσεις, τη "στράτευση" εθελοντών µέσα από ει-



20

Εθελοντές καλούνται να σταθούν µπροστά στοµικρόφωνο. Η εκπαίδευσή τους είναι διαρκής.

Παρά την καθοριστική συµµετοχή των

εθελοντών, ο σεβασµός της δηµοσιογραφικής

δεοντολογίας και ο αντιρατσιστικός τους

προσανατολισµός αποτελούν το κύριο

χαρακτηριστικό στη φιλοσοφία του

προγράµµατος των Community Media.

δικές εκστρατείες κ.α. Υπάρχουν διαδικασίες εσωτερικήςεκπαίδευσης από έµµισθο-επαγγελµατικό προσωπικό, ήκαι από έµπειρους εθελοντές, για τους νεότερους, πουπροέρχονται από το ακροατήριο στο οποίο απευθύνεται ηκοινοτική ραδιοφωνία της χώρας.

Στα µέσα προβολής της λειτουργίας τους συγκατα-λέγονται συνεργασίες µε άλλα τοπικά ΜΜΕ, µε κοινοτι-κούς οργανισµούς, η συµµετοχή και προβολή τοπικών εκ-δηλώσεων, ενώ από λίγους σταθµούς γίνονται και εκπο-µπές από κινητά βαν-στούντιο.

ΙΡΛΑΝ∆ΙΑ

Η νοµική υπόσταση των σταθµών είναι αυτή των αστικώνµη κερδοσκοπικών νοµικών προσώπων. Οι περισσότεροιέχουν επιλέξει µορφές Ε.Π.Ε. µη κερδοσκοπικού χα-ρακτήρα. Υπάρχουν ∆ιοικητικά Συµβούλια στα οποία συµ-µετέχουν συνήθως µέλη, εργαζόµενοι και εθελοντές τουσταθµού σε διαφορετικές αναλογίες. Υπάρχουν υποεπι-τροπές (π.χ. προγραµµατικές, οικονοµικές, κ.α.) για τα επι-µέρους τµήµατα των σταθµών.

Ολιγάριθµα εξειδικευµένα στελέχη ολικής ή µερικής απα-σχόλησης (π.χ. διευθυντής, τεχνικός, υπεύθυνος εθελο-ντών κ.α.) συνεργάζονται, συντονίζουν και βοηθούν τουςπολυάριθµους εθελοντές. Παρατηρούµε παρόµοια χαρα-κτηριστικά µε αυτά της Ολλανδίας. Ολιγοµελές έµµισθο ε-παγγελµατικό προσωπικό, υποστηριχτικό ως προς τουςπολλαπλάσιους εθελοντές που εκπαιδεύονται σε τακτικάχρονικά διαστήµατα. Υπάρχει γραπτή δέσµευση αµοιβαί-ας ευθύνης ανάµεσα στους κοινοτικούς ραδιοσταθµούςκαι τους εθελοντές. Οργανώνονται κοινωνικές εκδηλώσειςαλληλογνωριµίας όλων των εθελοντών ενός σταθµού, καιπρογράµµατα συνεχούς εκπαίδευσης. Αρκετοί εθελοντέςσυνεχίζουν αργότερα την ενασχόλησή τους µε τα ραδιοτη-λεοπτικά µέσα ως επαγγελµατίες.

Υπάρχει µεγάλη έµφαση στην ουσιαστική ενθάρρυνσητων εθελοντών, που είναι η ραχοκοκαλιά της κοινοτικήςραδιοφωνίας. Οι εθελοντές προέρχονται από την τοπικήκοινωνία ή ακόµη κι από κοινωνικά περιθωριοποιηµένες ο-µάδες, εκπαιδεύονται σε τακτά χρονικά διαστήµατα απότους σταθµούς και συµµετέχουν σχεδόν σε όλες τις πτυ-χές της καθηµερινότητας του κοινοτικού ραδιοφώνου.Συµµετέχουν σε παραγωγή, εκφώνηση, προγραµµατισµό,επικοινωνία, έχουν την ιδιότητα του µέλους µε συµβολικήετήσια συνδροµή, συµµετέχουν σε διοικητικά όργανα. Οισταθµοί προβάλλουν το έργο τους συνεργαζόµενοι µε κοι-νωνικές και κοινοτικές οµάδες, συµµετέχουν καισυνδιοργανώνουν τοπικά φεστιβάλ.

ΓΑΛΛΙΑ

∆ιοικητικά συµβούλια και εκτελεστικές επιτροπές, που ε-κλέγονται από τα µέλη, άτοµα ή οργανώσεις, των κοινοτι-κών ραδιοσταθµών, έχουν την ευθύνη της καθηµερινήςλειτουργίας των σταθµών. Η νοµική υπόσταση των σταθ-µών, βάση της σχετικής γαλλικής νοµοθεσίας είναι ίδια µε

αυτή άλλων εθελοντικών και κοινοτικών οργανώσεων τηςχώρας. Επιφανείς πολίτες-φίλοι του σταθµού µπορούν νασυγκροτήσουν συµβουλευτικά σώµατα.

Παρότι οι κοινοτικοί ραδιοσταθµοί λειτουργούν κυρίωςσε εθελοντική βάση στον τοµέα παραγωγής και προγραµ-µάτων, οι περισσότεροι απασχολούν ένα µικρό αριθµό έµ-µισθων στελεχών µε διοικητικές αρµοδιότητες. Ολιγάριθ-µα στελέχη, µερικά µέσα από κυβερνητικά προγράµµαταεκπαίδευσης ή µετεκπαίδευσης, λειτουργούν υποστηρικτι-κά για τους εθελοντές.

Υιοθετούνται διαδικασίες παρόµοιες µε αυτές της Ολ-λανδίας και Ιρλανδίας. Οι εθελοντές (άτοµα ή εκπρόσωποιεθελοντικών κοινοτικών, κοινωνικών και άλλων οργανώσε-ων, που επιθυµούν να έχουν µια αυτόνοµη και ανεξάρτη-τη ραδιοφωνική "τεχνογνωσία"), προέρχονται από τις κοι-νωνικές οµάδες στις οποίες απευθύνονται οι κοινοτικοίραδιοσταθµοί της Γαλλίας.

Φοιτητές και σπουδαστές των ΜΜΕ ή άνεργοι νέοι σε ε-πιδοτούµενα από την πολιτεία προγράµµατα µετεκπαίδευ-σης και επαγγελµατικής κατάρτισης επίσης τροφοδοτούντην εθελοντική βάση των σταθµών, κάνοντας "πρακτική ε-ξάσκηση".

Στις επικοινωνιακές τους πολιτικές κυριαρχούν ειδικές συ-νεργασίες µε σχολεία, οι συνεργασίες µε κοινοτικές καικοινωνικές οργανώσεις, η συµµετοχή σε εκδηλώσεις, η α-ναπαραγωγή και αποστολή προγραµµάτων σε άλλους κοι-νοτικούς σταθµούς.

2.7. Τα οικονοµικά δεδοµένα

Εξετάζονται τα στοιχεία που συγκροτούν το οικονοµικόπροφίλ των Community Media.

ΟΛΛΑΝ∆ΙΑ

Ως µέλη των εθνικών ενώσεων ραδιοφωνικών σταθµών, ταCommunity Media διασφαλίζουν πρόσβαση σε πληροφο-ρίες (ειδήσεις, ανακοινώσεις κ.α.) και υπηρεσίες (π.χ. εκ-παίδευση, συλλογικέςεκπτώσεις για πνευ-µατικά δικαιώµατα, α-γορά οπτικοακουστι-κού υλικού, συµβου-λευτικές υπηρεσίεςκ.α.). Τα έσοδα προ-έρχονται κυρίως απόεπιχορηγήσεις της


21

Αφίσα τουκινεζικού

ραδιοφώνου τηςΟλλανδίας: Τα

έσοδα έρχονται καιµε την οργάνωση

πάρτυ!

τοπικής αυτοδιοίκησης, διαφηµίσεις και ενισχύσεις. Η µι-σθοδοσία του ολιγάριθµου προσωπικού, τα πάγια και άλλαλειτουργικά έξοδα (π.χ. εξοπλισµός, πνευµατικά δικαιώµα-τα) αποτελούν τις κύριες κατηγορίες εξόδων. Η εθελοντι-κή "εργασία" και οι ισοσκελισµένοι προϋπολογισµοί δια-σφαλίζουν τη βιωσιµότητα των σταθµών.

ΙΡΛΑΝ∆ΙΑ

Πηγές εσόδων αποτελούν: οι επιχορηγήσεις (κρατικές γιαµέρος της µισθοδοσίας και την πραγµατοποίηση εκπαι-δευτικών προγραµµάτων, ή αυτοδιοικητικές), οι διαφηµί-σεις (όπου αυτό δε θεωρείται “εκτροπή” από τηθεσµοθετηµένη φυσιογνωµία του σταθµού), η χρηµατο-δότηση-ενίσχυση συγκεκριµένων προγραµµάτων απόκοινοτικούς οργανισµούς µε την ίδια φιλοσοφία, οι εκ-στρατείες οικονοµικής ενίσχυσης (συναυλίες, ραδιοέρα-νοι κ.α.). Τα έξοδα των σταθµών επιµερίζονται όπως καιστην Ολλανδία.

ΓΑΛΛΙΑ

Οι κοινοτικοί ραδιοφωνικοί σταθµοί της Γαλλίας χρηµατο-δοτούνται εν µέρει από το δηµόσιο (Ειδικό Ταµείο ΚοινοτικήςΡαδιοφωνίας - Fond de soutien a l'expression Radiphonique- FSER) και µε πόρους που προέρχονται από τέλη στα δια-φηµιστικά έσοδα των εµπορικών µέσων ενηµέρωσης. Τούψος της οικονοµικής υποστήριξης που παρέχει το FSERστους κοινοτικούς ραδιοσταθµούς εξαρτάται άµεσα απότην ποιότητα των προγραµµάτων και υπηρεσιών τους, κα-θώς και από τις επιχορηγήσεις που λαµβάνουν οι σταθµοίαπό άλλες πηγές.

Στα έσοδα προστίθενται διαφηµίσεις, χορηγίες µελών ήοργανώσεων παρεµφερών µε τους κοινοτικούς σταθµούςπροσανατολισµούς, κυβερνητικές χορηγίες για επιδοτού-µενες θέσεις από προγράµµατα εξεύρεσης εργασίας καιαπό "πωλήσεις" προγραµµάτων, CD κλπ. Η µισθοδοσίαπροσωπικού και τα πάγια λειτουργικά έξοδα των σταθµώναποτελούν τα αποκλειστικά έξοδα ισοσκελισµένων συνή-θως προϋπολογισµών.

Τα διαφηµιστικά έσοδα ή οι χορηγίες δεν πρέπει να ξε-περνούν το 20% των συνολικών εσόδων ενός κοινοτικούσταθµού.

2.8. Τα συµπεράσµατα

Πέρα από τα στοιχεία που ήδη εκτέθηκαν, η Οµάδα Ερ-γασίας, πριν καταλήξει στα συµπεράσµατα, που ακολου-θούν, συνεκτίµησε πετυχηµένα µοντέλα Community Mediaστις χώρες αναφοράς και διεθνή δεδοµένα από χώrες µεµεγάλη παράδοση στην αυτόνοµη έκφραση των κοινοτή-των τους, όπως η Αυστραλία. Η περίπτωσή της εξετάζεταιστη συνέχεια για να επικυρώσει τα συµπεράσµατα πουακολουθούν. Γιατί επίσης αποτελεί πολύτιµη πηγήάντλησης εµπειριών: η ελληνική κοινότητα της Αυστραλίαςέχει αξιοποιήσει στο έπακρο τις δυνατότητες τωνπολυπολιτισµικών µέσων.

Παρά τις µεγάλες αριθµητικές διαφορές του κοινούστο οποίο απευθύνονται, όλοι οι επιτυχηµένοι κοινοτικοίραδιοφωνικοί σταθµοί µοιράζονται κοινά χαρακτηριστικά,χάρη στα οποία εξασφαλίζουν τη συνέχιση τηςλειτουργίας τους για πολλά χρόνια.

1. Έχουν επίγνωση του ρόλου τους

Όλοι ανεξαιρέτως θεωρούν αδιαπραγµάτευτο σκοπό τουςνα υπηρετούν την κοινότητα στην οποία απευθύνονται.Και εξίσου αδιαπραγµάτευτα πιστεύουν ότι το ραδιόφωνοείναι από τους πιο αποτελεσµατικούς τρόπους για ναεκπληρώσουν τον σκοπό αυτό. Κάνουν ραδιόφωνοζωντανό και ψυχαγωγικό, συνήθως µε πολλή µουσική, σεκάθε δραστηριότητά τους όµως είναι προσηλωµένοι στοκοινωνικό όφελος. ∆εν θεωρούν ότι είναι απλώςραδιοφωνικοί σταθµοί, αλλά οργανώσεις που προωθούντην ανάπτυξη της κοινότητας στην οποία απευθύνονται.Ξεκαθαρίζουν πάντα σε ποιες κοινότητες στοχεύουν καικαθιστούν σαφή αυτήν τη στόχευση σε εθελοντές,προσκεκληµένους και ακροατές.

2. ∆ιαθέτουν ρίζες στην κοινότητά τους

Όλοι οι επιτυχηµένοι κοινοτικοί ραδιοσταθµοίανακύπτουν µέσα από τις κοινότητες στις οποίεςαπευθύνονται. ∆ιοίκηση, προσωπικό και εθελοντέςγνωρίζουν άριστα τι απασχολεί τις συγκεκριµένεςκοινότητες: αυτά που απασχολούν και τους ίδιους.

Η δοµή τους είναι τέτοια ώστε η κοινότητα ναεκπροσωπείται σε υψηλό επίπεδο (διοικητικό καιεκτελεστικό).

3. Πρωτοπορούν στην κοινότητά τους

Συµµετέχουν ενεργά σε τοπικού ενδιαφέροντος δρα-στηριότητες, εµπλέκονται σε συλλογικές δράσεις, επι-σήµως ή ατύπως, είναι παρόντες σε συναντήσεις,συνεργάζονται µε άλλες οργανώσεις και γενικώς έχουνµια εξαιρετικά ζωηρή και διακριτή παρουσία στηνκοινότητα. Κάποιοι σταθµοί διατηρούν και εξωτερικά



22

Στις τρεις ευρωπαϊκές χώρες είναι διαυγείς

οι κανόνες χρηµατοδότησης.

Κοινά χαρακτηριστικά έχει και η προσπάθεια για

να µη δηµιουργηθούν προβληµατικοί σταθµοί µε

υπέρογκα έξοδα και ελάχιστα έσοδα. Η

βιωσιµότητα των community media εδράζεται

σε σύγχρονες τεχνικές πωλήσεων, προβολής και

προώθησης προϊόντων.

στούντιο ή κινητές µονάδες για εξωτερικές µεταδόσεις.Επίσης εκτελούν δραστηριότητες µε συγκεκριµένεςοµάδες εντός της κοινότητας, όπως άτοµα µε ειδικέςανάγκες, και τα ενθαρρύνουν να εµπλακούν στο έργο τουραδιοσταθµού.

4. Απασχολούν έµµισθο προσωπικό

Στα πιο πολλά κοινοτικά ραδιόφωνα το έµµισθο προσωπι-κό είναι µεγαλύτερο απ' ό,τι σε άλλους ραδιοσταθµούςαναλόγου µεγέθους. Αυτό επιτρέπει να γίνεταιολοκληρωµένο έργο αλλά και ανεβάζει το επίπεδο τηςεθελοντικής υποστήριξης. Επιπλέον είναι ευκολότερο γιαέναν σταθµό που απασχολεί έµµισθο προσωπικό και δενβασίζεται αποκλειστικά σε εθελοντές να βρει πηγέςχρηµατοδότησης. Για τον ίδιο λόγο είναι ευκολότερο καινα παρέχει υπηρεσίες που προσελκύουν χρηµατοδότες.

5. ∆ίνουν προτεραιότητα στα τοπικά νέα

Οι περισσότεροι κοινοτικοί ραδιοσταθµοί διαπίστωσαν ότιη παροχή τακτικής ενηµέρωσης τοπικού ή εξειδικευµέ-νου ενδιαφέροντος εξυπηρετεί την κοινότητα στην οποίααπευθύνονται. Πολλοί µάλιστα έχουν στήσει (ή ετοιµά-ζουν) δίκτυα ανταποκριτών: µέλη της κοινότητας, εγκατε-στηµένα σε διαφορετικές περιοχές, εκπαιδεύονται στηδηµοσιογραφία και τροφοδοτούν τον σταθµό µε τοπικέςειδήσεις.

6. Οι εθελοντές είναι ευπρόσδεκτοι

Οι κοινοτικοί ραδιοσταθµοί γνωρίζουν ότι οι εθελοντέςέχουν ζωτική σηµασία για την ύπαρξή τους και δείχνουνιδιαίτερη φροντίδα γι' αυτούς, ενώ παράλληλαπροσπαθούν να τονίζουν ότι η εθελοντική απασχόλησησε έναν τέτοιο σταθµό είναι ευχάριστη, ακόµα καιδιασκεδαστική. Πολλοί οργανώνουν τακτικά πάρτυ ήάλλες εκδηλώσεις για τους εθελοντές, ώστε να γνωρι-στούν αυτοί καλύτερα µεταξύ τους. Επίσης προσπαθούννα τους βοηθήσουν να βρούνε δουλειά ή να τουςεξασφαλίσουν δυνατότητες εκπαίδευσης.

7. Προκρίνουν εκπαίδευση - επιµόρφωση

Η εκπαίδευση είναι κρίσιµο κοµµάτι της δραστηριότηταςτων κοινοτικών ραδιοφώνων και δεν περιορίζεται απλώςστην κατάρτιση εθελοντών ώστε να κάνουν εκποµπές.Πολλοί σταθµοί εκτελούν προγράµµατα επιµόρφωσηςχρηµατοδοτούµενα από εξωτερικές πηγές. Με τον τρόποαυτόν εξασφαλίζουν και την ανάπτυξη της υλικοτεχνικήςυποδοµής τους αλλά και τη βελτίωση του ανθρώπινουδυναµικού τους. Παράλληλα, έχουν τη δυνατότητα ναπροσφέρουν εργασία σε άτοµα µε αναπηρία.

8. Θέλουν να ξέρουν το ακροατήριό τους

Για πολλούς κοινοτικούς σταθµούς η επιτυχία δεν µε-τριέται µε τον αριθµό των ακροατών, αλλά από το µέ-γεθος και την ποιότητα της ανταπόκρισης από το κοινόακόµη και της πιο µικρής σε ακροαµατικότητα εκποµπήςτους. Κάποιοι σταθµοί κατόρθωσαν να χρηµατοδοτήσουνανεξάρτητες έρευνες κοινού και όλοι επιθυµούν ναέχουν πρόσβαση σε έρευνες που θα τους έδινανπληροφορίες για τους ακροατές τους. Μέληµά τους είναιο σταθµός να µεταφέρει αποτελεσµατικά τα κοινήςωφέλειας µηνύµατά του.

9. Αναλαµβάνουν κινήσεις ευθύνης

Όλοι οι κοινοτικοί ραδιοσταθµοί λειτουργούν µε περιορι-σµένα κεφάλαια, συνεπώς αποφεύγουν την υπερβολικήπίεση σε προσωπικό και εθελοντές. Αν χρειαστεί να µει-ώσουν τις ώρες προγράµµατος ή να περιορίσουν τονχρόνο της δουλειάς εθελοντών, θα το κάνουν, εκτιµώνταςρεαλιστικά τις δυνατότητές τους σε συνδυασµό µε τηνοικονοµική τους κατάσταση.

10. Αναζητούν χρήµατα από παντού

Οι κοινοτικοί ραδιοσταθµοί ανέπτυξαν στρατηγικές α-ναζήτησης χρηµατοδοτήσεων από πολλές και διαφο-ρετικές µεταξύ τους πηγές. Η πολύπλευρη χρηµατο-δότηση άλλωστε προβλέπεται και στη σχετική νοµοθε-σία των περισσότερων χωρών, ώστε να αποφευχθεί ηυπερβολική εξάρτηση από µία µόνο πηγή.


23

Η σχέση των Community Media µε το κοινό τουςπρέπει να είναι δυναµική και διαδραστική.

Η δηµιουργικότητα, η φαντασία και

η κοινή προσπάθεια για διαρκή βελτίωση

είναι το µίγµα ενός επιτυχηµένου Community

Media. Μόνον έτσι εξασφαλίζεται η “έξυπνη”

βιωσιµότητά τους, η απήχηση και τελικά

η θετική συνεισφορά στην τοπική κοινωνία.

11. Επιδιώκουν πρακτικές λύσεις

Για να κάνουν τη ζωή όλων πιο εύκολη, οι κοινοτικοίραδιοσταθµοί καταρτίζουν πρακτικούς κανονισµούς (γιατους εθελοντές, για τις εκποµπές, ακόµη και κανονισµόδιατύπωσης παραπόνων), τους οποίους αναθεωρούν σετακτική βάση, ώστε να παραµένουν αποτελεσµατικοί.

12. Προσέχουν τα λεφτά τους

Επειδή χρηµατοδοτούνται από διάφορες πηγές, οι κοι-νοτικοί ραδιοσταθµοί, έχουν ανάγκη από καλή οικονο-µική διαχείριση. Οι προσεγγίσεις δεν είναι κοινές:κάποιοι αναθέτουν σε εθελοντές την διαχείριση τουταµείου, άλλοι προσφεύγουν σε εξωτερικές υπηρεσίεςκαι κάποιοι απασχολούν προσωπικό µε αυτήν τηναρµοδιότητα.

2.9. Χρηµατοδότηση - υποστήριξη

Στις χώρες που εξετάστηκαν υπάρχει το βασικό νοµο-θετικό πλαίσιο για τη λειτουργία κοινοτικών ραδιοφώνων.Οι προσεγγίσεις όµως είναι διαφορετικές όσον αφοράστην χρηµατοδότηση και την υποστήριξη.

1. Ειδική χρηµατοδότηση

Το να έχεις επιτυχηµένη κοινοτική ραδιοφωνία κοστίζει:σταθµοί που εξετάστηκαν στη Γαλλία και στην Ολλανδίαέχουν ετήσιο κόστος λειτουργίας από 130.000 έως485.000 ευρώ. Ωστόσο οι υψηλοί τους προϋπολογισµοίανταποκρίνονται στις απαιτήσεις των ακροατών, στηναγοραστική τους δύναµη, στο επίπεδο ανάπτυξης τωνδύο χωρών, που διαθέτουν εκτεταµένα ραδιοφωνικάδίκτυα, µακρόχρονη εµπειρία και δοκιµασµένουςχρηµατοδοτικούς µηχανισµούς.

2. Κεντρική χρηµατοδότηση

Η κεντρική χρηµατοδότηση µπορεί να εξασφαλίσει τηναντοχή των ραδιοσταθµών στον χρόνο, όπως δείχνουν οιπεριπτώσεις της Γαλλίας και της Ολλανδίας. Αυτού τουτύπου η χρηµατοδότηση παρέχει στους σταθµούς ταθεµέλια πάνω στα οποία µπορούν να χτίσουν, καθώςέχουν τη δυνατότητα να απασχολήσουν τουλάχιστον έναάτοµο, το οποίο µπορεί να υποστηρίξει εθελοντές, ναεγείρει απαιτήσεις χρηµατοδότησης για επιπλέονπροσωπικό και να αναπτύξει δραστηριότητες πουαπευθύνονται στην κοινότητα.

3. Ίσα δικαιώµατα στις συχνότητες

Η ανάπτυξη της κοινοτικής ραδιοφωνίας στην Ολλανδίαυποστηρίχθηκε µε την παραχώρηση συχνοτήτων στα FM.Μόνο στην Αγγλία ισχύουν περιορισµοί για ταπολυπολιτισµικά ραδιόφωνα, ώστε η ανάπτυξή τους ναµη θίγει τα συµφέροντα των εµπορικών ραδιοσταθµών.

4. Αποτελεσµατική εκπροσώπηση

Αν και τα συλλογικά όργανα εκπροσώπησης του τοµέαστις υπό εξέταση χώρες διαφέρουν σε µέγεθος και δοµή,όλα αποδείχτηκαν αποτελεσµατικά στην εκπροσώπησητων µελών τους έναντι των κυβερνητικών οργάνων, τωνανεξάρτητων αρχών και των άλλων συντελεστών(δηµόσιων και ιδιωτικών) στον τοµέα της ενηµέρωσης.

5. Χρηµατοδοτούµενα συλλογικά όργανα

Τα συλλογικά όργανα που µπορούν να χρηµατοδοτηθούνκαι απασχολούν προσωπικό υπηρετούν καλύτερα τασυµφέροντα των µελών τους. Η περίπτωση του OLONστην Ολλανδία είναι χαρακτηριστική. Απαραίτητηπροϋπόθεση: οι διαυγείς και αξιοκρατικές δοµές.



24

Η συγκριτική προσέγγιση των πολυπολι-

τισµικών µέσων δεν µπορεί να είναι πλήρης αν

δεν υπάρχει παράλληλη αξιολόγηση κρίσιµων

δοµών και λειτουργιών του δηµόσιου τοµέα.

Ζητήµατα όπως η ρύθµιση του

ραδιοτηλεοπτικού χάους και η θεσµική

πρόβλεψη για διαρκή χρηµατοδότηση της

πολυπολιτισµικής - κοινωνικής ενηµέρωσης

είναι συνυφασµένα µε την ανάπτυξη της

πολυπολιτισµικής ραδιοφωνίας.


Η Αυστραλία των περίπου 7.500.000 ατόµων του1945 (περισσότερα από 95% αγγλικής και ιρλανδικής κα-ταγωγής) και των 7.850.000 τετραγωνικών χιλιοµέτρων,αποφάσισε µε διακοµµατικές και άλλες συναινέσεις κορυ-φής να ανοίξει µεταπολεµικά τα σύνορά της στη µαζικήµετανάστευση, για λόγους δηµογραφικούς και εθνικούς.Στόχος: η επιτάχυνση της οικονοµικής ανάπτυξης.

Η χώρα έβγαινε µε οδυνηρές µνήµες από το Β' Παγκό-σµιο Πόλεµο (φόβος ιαπωνικής εισβολής τότε) καιπαρέµεινε “φοβική”: τα πληθυσµιακά µεγέθη της γειτο-νικής Ινδονησίας, της ανερχόµενης Κίνας και των άλλωνχωρών της Νοτιοανατολικής Ασίας παρέµειναν “απειλές”.

Με τη σταδιακή εξοικείωση της κοινωνίας της µε τα νέαµεταναστευτικά - πληθυσµιακά - γλωσσικά - πολιτισµικάδεδοµένα της χώρας, οι µετανάστες άρχισαν να διεκ-δικούν και να αποκτούν δικαιώµατα στην εργασία, στηνεκπαίδευση, στην πολιτική εκπροσώπηση, στα ΜΜΕ κ.α.

Αποτέλεσµα της µεταναστευτικής πολιτικής της Αυ-στραλίας είναι η δηµιουργία σήµερα µιας πλούσιας χώρας20.000.000 κατοίκων, όπου ένας στους τέσσερις κα-τοίκους της έχει έναν γονέα που γεννήθηκε σε µία απόπερισσότερες από 150 χώρες του κόσµου. Σύµφωνα µετην απογραφή του 2001 σχεδόν 3 εκατοµµύρια κάτοικοιµιλούν στον σπίτι τους και µια µεταναστευτική - κοινοτικήγλώσσα.

Η δηµιουργία της πολυεθνικής-πολυγλωσσικής-µετα-ναστευτικής ραδιοφωνίας στην Αυστραλία είχε κοινοτική-εθελοντική µορφή στην αρχή (3ΖΖ στη Μελβούρνη το1973), ενώ το 1975 δηµιουργήθηκαν οι πρώτοι κρατικοίµεταναστευτικοί ραδιοφωνικοί σταθµοί, το 3ΕΑ-EthnicAustralia και το 2ΕΑ, στη Μελβούρνη και στο Σίδνεϋ, στιςδύο µεγαλύτερες πόλεις της χώρας και "έδρες" τωνµεταναστών.

Η δηµιουργία της µεταναστευτικής ραδιοφωνίας στηνΑυστραλία ήταν αποτέλεσµα της πολιτικής βούλησης τωνκυβερνήσεων της χώρας για κοινωνική ενσωµάτωση καιµεσοπρόθεσµη-µακροπρόθεσµη αφοµοίωση των µετα-ναστευτικών κοινοτήτων, καθώς επίσης και αποτέλεσµατων διεκδικήσεων και της αποδοχής των µεταναστών µετάαπό περίπου 30 χρόνια συνεχούς παρουσίας τους στηχώρα.

1. Κρατικό µεταναστευτικό ραδιόφωνο

Η κρατική ραδιοτηλεόραση SBS (Special BroadcastingServices), εκπέµπει σήµερα περισσότερες από 650 ώρεςπρογράµµατος την εβδοµάδα, σε 68 µεταναστευτικές γλώσ-σες και στα Αγγλικά (BBC από τα µεσάνυχτα µέχρι τις 6το πρωί), σε δύο συχνότητες στη Μελβούρνη και στοΣίδνεϋ και σε ένα εθνικό δίκτυο που απευθύνεται στουςµετανάστες που κατοικούν στα υπόλοιπα αστικά κέντρατης Αυστραλίας.

25

2. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ

Η διεθνής εµπειρία: Η περίπτωση της Αυστραλίας

Στιγµιότυπο από τις διαδηλώσεις των Αυστραλών στηΜελβούρνη, µετά το κλείσµο του 3ΖΖ, του πρώτου

“πειρατικού” σταθµού. Εξέπεµψε για πρώτη φορά τον Απρίλιο του 1973,αλλά τον Ιούλιο του 1977 “µπήκε λουκέτο”...

Η ελληνική ιστοσελίδα του κρατικού ραδιοφώνουSBS. Ο ακροατής - αναγνώστης µπορεί να ακούσειµέσω Internet εκποµπές και συνεντεύξεις σχετικά

µε την ελληνική οµογένεια.

Τα προγράµµατα στις διάφορες µεταναστευτικέςγλώσσες περιέχουν ειδήσεις (από τις χώρες καταγωγής,από την Αυστραλία και ∆ιεθνή), µουσική, συνεντεύξεις,ανακοινώσεις από τους συλλόγους των µεταναστευτικώνκοινοτήτων, αθλητικά, µουσική κ.α.).

To SBS Radio xρηµατοδοτείται από την οµοσπονδιακήκυβέρνηση και ενισχύει τα έσοδά του αξιοποιώντας τοπροσωπικό του (δηµόσιοι υπάλληλοι ολικής ή µερικήςαπασχόλησης) για µεταφράσεις, παραγωγή και εκποµπήδιαφηµιστικών εκστρατειών του κράτους ή µεγάλωνεταιρειών που θέλουν να προσεγγίσουν τη µεταναστευ-τική αγορά κ.α. Μαζί µε το παναυστραλιανό τηλεοπτικότου δίκτυο, που εδώ και χρόνια έχει χάσει το µετα-ναστευτικό του χαρακτήρα, απασχολεί συνολικά περίπου1.000 άτοµα.

Η δοµή του είναι αυτή ενός δηµόσιου ραδιοτηλεοπτικούφορέα και η δεοντολογία του ελέγχεται από το αντίστοιχοΡαδιοτηλεοπτικό Συµβούλιο της Αυστραλίας, από την ABA(Australian Broadcasting Authority) το οποίο είναι περισ-σότερο ισχυρό, αξιόπιστο και ανεξάρτητο από το ελληνι-κό...

2. Κοινοτικό Μεταναστευτικό Ραδιόφωνο

Προποµπός του υπήρξε το 3ΖΖ στη Μελβούρνη. Από τατέλη της δεκαετίας του 1980 δηµιουργήθηκαν άλλοι 5αποκλειστικής µεταναστευτικής χροιάς ραδιοφωνικοίσταθµοί στις πέντε µεγαλύτερες πόλεις της Αυστραλίας.Ζώνες µεταναστευτικών προγραµµάτων υπάρχουν σεπερισσότερους από 95 κοινοτικούς κυρίως αγγλόφωνουςραδιοφωνικούς σταθµούς σε ολόκληρη την Αυστραλία,όπου εκπέµπουν 1.700 συνολικά ώρες προγράµµατος σεπερισσότερες από 70 µεταναστευτικές γλώσσες.

Το συντονιστικό τουςόργανο το NEMBC (Na-tional Ethnic and Multi-cultural BroadcastingCommission) είναι τοενιαίο όργανο, συνοµι-λητής για το χώρο µε τηνκυβέρνηση, τις διαφη-µιστικές εταιρίες κ.α.

Η κοινοτική ραδιοφωνία, µε δοµή αντίστοιχη αστικών µηκερδοσκοπικών εταιρειών στην Ελλάδα, χρηµατοδοτείταιαπό µια χαµηλή ετήσια συνδροµή των µελών της π.χ. 10ευρώ (άτοµα και µεταναστευτικές οργανώσεις), από τηνοµοσπονδιακή κυβέρνηση. ‘Εχει το δικαίωµα να εκπέµπειδιαφηµίσεις επί πληρωµή (4 λεπτά για κάθε ώρα) και ναπραγµατοποιεί από έναν ετήσιο ραδιοέρανο.

Στελέχωση: Ο κάθε σταθµός έχει ολιγοµελές προσωπικό(π.χ. 2 τεχνικοί, λογιστής, διαφηµιστής, 2-3 άτοµα στηγραµµατεία, ∆ιευθυντής, Υποδιευθυντής κ.α.) και ταπρογράµµατά του (µε παρόµοια θεµατική µε αυτήν τηςκρατικής µεταναστευτικής ραδιοφωνίας) παράγονται καιπαρουσιάζονται από εκπαιδευµένους εθελοντές (άτοµα ή

οργανώσεις) ή από τυπικά εθελοντές (πληρώνει η µετα-ναστευτική κοινότητα όχι ο ραδιοφωνικός σταθµός).

Υπάρχουν επίσης προγραµµατικές επιτροπές για τηνκατανοµή του ραδιοφωνικού χρόνου (µε κριτήρια: τοµέγεθος της µεταναστευτικής κοινότητας, τον αριθµό τωνοικονοµικά ενεργών µελών της κάθε κοινότητας, τοραδιοέρανο κ.α.).

Κάθε µεταναστευτική κοινότητα έχει τη δική της ΕΓΣ καιτη δική της Προγραµµατική Επιτροπή.

Η ABA (αντίστοιχο ΕΣΡ) ελέγχει και εδώ τη δεοντολογίατων προγραµµάτων, ανανεώνει τις ραδιοφωνικές άδειεςκ.α.

3. Εµπορικό Μεταναστευτικό Ραδιόφωνο

Μετά το 1996, οι µεγάλες µεταναστευτικές κοινότητεςτης Αυστραλίας (ελληνική, ιταλική, κινέζικη), µε ιδι-ωτικοοικονοµικά κριτήρια και πλαίσια λειτουργίας δη-µιούργησαν δικούς τους ραδιοφωνικούς σταθµούς σταµεγάλα αστικά - µεταναστευτικά κέντρα Σίδνεϋ καιΜελβούρνη (free to air, ή µε κωδικοποιητή).



26

Οι εκδόσεις για τη Ραδιοφωνία είναι ιδιαίτεραδηµοφιλείς στην Αυστραλία. Το ενδιαφέρον τωνεθελοντών και των δηµοσιογράφων είναι µεγάλο.


Στην Ελλάδα, µέχρι την κατάργηση του κρατικού µο-νοπωλίου και την απελευθέρωση των ερτζιανών στα τέλητης δεκαετίας του΄80, λειτουργούσαν πολλοί πειρατικοίραδιοσταθµοί, ορισµένοι από τους οποίους στα µεγάλα α-στικά κέντρα, Αθήνα και Θεσσαλονίκη, "έγραψαν ιστορία".Παρά τις συνεχείς διώξεις της αστυνοµίας, που προχω-ρούσε σε κατασχέσεις εξοπλισµού και σε φυλακίσεις ρα-διοπειρατών, ορισµένοι -χωρίς να υπολογίζουν κόστοςκαι κούραση- εξέπεµπαν σε 24ωρη βάση, πρόγραµµα µεµουσική και ειδήσεις. Χαρακτηριστικό δείγµα τους ήτανεπίσης η αµφίδροµη επικοινωνία µε το κοινό, γεγονόςπου τους έκανε ιδιαίτερα δηµοφιλείς. Το µεράκι και τοπείσµα δηµιουργούσαν µύθους.

3.1. Νοέµβριος 1973 - Μάιος 1987

Η ιστορία της ελεύθερης ραδιοφωνίας σηµατοδοτήθηκεακόµη από τη λειτουργία του ραδιοσταθµού, που εξέπε-µπε στην Αθήνα, στο κτίριο του υπό κατάληψη Μετσό-βειου Πολυτεχνείου, το Νοέµβριο του 1973. "Εδώ Πολυ-τεχνείο, εδώ Πολυτεχνείο. Εκπέµπουµε στους 1050 χιλιό-κυκλους". Με αυτό το σήµα κλήσης ο σταθµός µετέδιδετα γεγονότα εκείνων των ηµερών. Η λειτουργία του σταθ-µού κράτησε 34 ώρες, από τις 5 το απόγευµα της Πέ-µπτης, 15 Νοεµβρίου µέχρι τις 3 τα ξηµερώµατα τουΣαββάτου, 17 Νοεµβρίου 1973. "Τώρα µπαίνουν … τουςβλέπω.. Ζήτω η Ελλάδα…". Αυτές ήταν οι τελευταίες φρά-σεις, που ακούστηκαν από τον ποµπό του Πολυτεχνείου,καθώς το τανκ των συνταγµαταρχών εισέβαλε στον πανε-πιστηµιακό χώρο, στρέφοντας το πυροβόλο του προςτους πολιορκηµένους φοιτητές.

Η απόφαση για τη λειτουργία του ραδιοσταθµού ανήκεστη Συντονιστική Επιτροπή, που κατηύθυνε τον αγώνατων φοιτητών µέσα στη Σχολή και στην πρώτη του εκπο-µπή ακούστηκε η φωνή µιας κοπέλας, που ανήγγειλε: "Ε-δώ Πολυτεχνείο, εδώ Πολυτεχνείο. Σας µιλά ο ραδιοφωνι-κός σταθµός των ελεύθερων αγωνιζόµενων φοιτητών, τωνελεύθερων αγωνιζόµενων Ελλήνων…".

∆εκατέσσερα χρόνια αργότερα, στις 31 Μαΐου 1987,το κρατικό µονοπώλιο καταργείται και επισήµως. Ο υ-πουργός Προεδρίας ανακοινώνει ότι όσοι δήµοι της χώ-ρας έχουν δηµιουργήσει ή προτίθενται να δηµιουργήσουνπειραµατικό ραδιοφωνικό σταθµό µπορούν να πάρουνπροσωρινή άδεια λειτουργίας.

Είχε προηγηθεί µια σκληρή αντιπαράθεση µεταξύ τηςτότε κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ και της Νέας ∆ηµοκρατίας.Ο τότε δήµαρχος Θεσσαλονίκης Σωτήρης Κούβελας, ε-γκατέστησε παράνοµα κεραίες για τη λειτουργία δηµοτι-κού ραδιοφώνου και τηλεόρασης. Η επέµβαση των ειδι-

27

3. ΑΠΟΤΥΠΩΣΗ ∆Ε∆ΟΜΕΝΩΝ

Η ραδιοφωνία στην Ελλάδα: Το υπάρχον πλαίσιο

Οι κεραίες της ραδιοφωνίας έγιναν στην Ελλάδαπεδίο αντιπαράθεσης: ενώ το 1987 τα ΜΑΤ

επενέβησαν για να τις καταστρέψουν, τα επόµεναχρόνια χρειάστηκε να τις προστατέψουν από τιςδιαµαρτυρίες κατοίκων για την ανεξέλεγκτη

εγκατάσταση και την εκπεµπόµενη ακτινοβολία.

Η Ραδιοφωνία, ως κορυφαία µορφή

ελεύθερης έκφρασης, απέκτησε στην Ελλάδα

συµβολικό περιεχόµενο µε τη λειτουργία του

ραδιοσταθµού του Πολυτεχνείου το 1973.

Ο εκφωνητής∆ηµήτρης

Παπαχρήστοςκρύβει το

πρόσωπό του.

Πηγή: Μουσείο Ραδιοφωνίας / www.athina984fm.gr/mouseio

Ο Γιώργος Κυρλάκης,κατασκευαστής τουποµπού.

κών δυνάµεων καταστολής δεν έφερε κανένα αποτέλε-σµα, διότι το αίτηµα για τη δηµιουργία µη κρατικών ηλε-κτρονικών ΜΜΕ είχε ωριµάσει κοινωνικά και το ιδιωτικόκεφάλαιο πίεζε προς την ίδια κατεύθυνση. Ωστόσο, οι πε-ρισσότεροι ραδιοπειρατές εµφανίζονται αδύναµοι ν΄α-νταποκριθούν στο στοίχηµα, κάποιοι απ΄ αυτούς κλείνουντους ποµπούς τους ή αφοµοιώνονται από ιδιώτες, που ε-πιλέγουν την τηλεόραση ως προνοµιακό πεδίο παρέµβα-σης στα κοινά.

Η κοινωνία των πολιτών, οι οργανωµένοι δηλαδή φορείςκαι τα αδύναµα κοινωνικά κινήµατα, δεν αντιλαµβάνονταιεγκαίρως τη δύναµη του ραδιοφώνου. Μεµονωµένεςοµάδες πολιτών στην Ελλάδα άρχισαν σοβαρά να απαιτούντο δικαίωµα να δηµιουργήσουν ραδιοφωνικούς σταθµούς,ιδρύοντας σηµαντικούς παράνοµους σταθµούς όπως οΑντίλαλος (του περιοδικού Αντί), που εξέπεµψε φανεράγια 24 ώρες το 1983, και το Κανάλι 15, το οποίο κάλυψετις εθνικές εκλογές του 1985. Και τους δύο, εντούτοις,τους έκλεισε η αστυνοµία. Οι συντελεστές τους ερµήνευαντην ελεύθερη ραδιοφωνία ως την ικανότητα να γίνονταιεκποµπές, όπως το Σύνταγµα προέβλεπε, για να προσφέ-ρουν εκποµπές µε ποιότητα, αντικειµενικότητα, και γιαπολιτιστική ανάπτυξη. Ερµήνευαν την ελεύθερη ραδιοφω-νία πρωτίστως ως "το ραδιόφωνο των πολιτών".

Την πρωτοβουλία των κινήσεων ανέλαβε η Τοπική Αυτο-διοίκηση, µέσω των προσωρινών αδειών λειτουργίας.Στην Αθήνα εκπέµπουν ο 9.84 του ∆ήµου Αθηναίων καιο "∆ίαυλος 10", στον οποίο συµµετέχουν δήµοι της δυ-τικής Αττικής, ενώ στη Θεσσαλονίκη λειτουργεί ο ∆ιαδη-µοτικός Σταθµός "Ενατο Κύµα".

Σχεδόν ταυτόχρονα µε την ανακοίνωση της κυβέρνησηςγια απελευθέρωση των ερτζιανών, εικοσιεπτά δήµαρχοιετοιµάζονται να υποβάλλουν αίτηση, συστήνοντας πα-ράλληλα επιτροπές. Ο δήµος Αθηναίων εκπέµπει το πανη-γυρικό του πρόγραµµα, χωρίς να έχει ζητήσει προηγου-µένως άδεια λειτουργίας και ανάλογες ενέργειες, που κα-λύπτονται από πλήρη µυστικότητα, γίνονται και στη Θεσ-σαλονίκη.

Κοντολογίς, µε βάση τα δεδοµένα της εποχής - τέλη δε-καετίας του ΄80 -, αλλά και τις προθέσεις πολιτικών πα-ραγόντων, η δηµοτική ραδιοφωνία φάνταζε ως το εναλ-λακτικό µοντέλο κοινοτικής ραδιοφωνίας στην Ελλάδα.Ενδεικτικό είναι ότι ορισµένοι ραδιοσταθµοί το 1988στέλνουν αντιπροσώπους τους στο 3ο Παγκόσµιο Συνέ-δριο της AMARC.

3.2. Η “άνοιξη” κράτησε λίγο...

Τρία χρόνια αργότερα, το 1990, η εικόνα είναι εντελώςδιαφορετική. Μετά την “άνοιξη”, στη διάρκεια της οποί-ας άνθισαν χίλιες κεραίες, οι τοπικοί ραδιοσταθµοί εισήλ-θαν σε... χειµέρια νάρκη. Η αντίστροφη πορεία είχε αρχί-σει νωρίτερα µε κύρια χαρακτηριστικά τη συρρίκνωση τουπεριεχοµένου των προγραµµάτων, τις αλλαγές στη µορφή

τους και τους περιορισµούς στις δαπάνες. Από τους 60ραδιοσταθµούς, που λειτουργούσαν στην Αθήνα και τους42 στη Θεσσαλονίκη, ήταν αµφίβολο αν µέσα σ΄ ένανχρόνο θα παρέµειναν οι µισοί, ενώ στην πρωτεύουσα ηδιαφηµιστική αγορά µπορούσε να συντηρήσει, σύµφωναµε τους επαΐοντες, µόνο 5 έως 7 ραδιοσταθµούς. Μιαπροοπτική δυσοίωνη παρά τις µεγαλόστοµες εξαγγελίεςπερί ελεύθερης ραδιοφωνίας και τις πάµπολλες ηµερίδεςκαι τα συνέδρια, που είχαν διοργανωθεί στη διάρκεια τηςραδιοφωνικής άνοιξης.

Ας σηµειωθεί ότι η Ελληνική Εταιρεία Τοπικής Ανά-πτυξης και Αυτοδιοίκησης (Ε.Ε.Τ.Α.Α.), ύστερα από έναχρόνο εντατικής µελέτης, είχε παρουσιάσει µια ολοκλη-ρωµένη πρόταση για τη δηµιουργία τοπικών ραδιο-

σταθµών, µια στρατηγική για τη συµβολή του θεσµού τηςτοπικής αυτοδιοίκησης στην ανάπτυξη της τοπικής κοι-νοτικής ραδιοφωνίας. Οι διαπιστώσεις και οι προτάσεις ε-κείνες "έµειναν στο ράφι", νεκρό γράµµα στα συρτάριατων δηµοτικών αρχόντων.

Το µοντέλο της δηµοτικής κοινοτικής ραδιοφωνίας πουτόσο προβλήθηκε ως αντίπαλο δέος της κρατικής, αντιµε-τώπιζε οξύτατα προβλήµατα στην χρηµατοδότηση, τοπρόγραµµα, την ακροαµατικότητα και κυρίως στο image,παραπαίοντας ανάµεσα σε διαγωνισµούς και στην υπό νέ-ους όρους εµφάνιση των κρατικών, που αναπροσάρµοσαντα προγράµµατά τους, λόγω του ανταγωνισµού.

Το κυριότερο όµως είναι ότι δεν κατόρθωσαν να προω-θήσουν σε βαθµό τουλάχιστον ικανοποιητικό, τον βασικόστόχο των µέσων µαζικής επικοινωνίας µε τοπική εµβέ-λεια: την ανάδειξη των ιδιαίτερων χαρακτηριστικώντης τοπικής κοινωνίας µέσα από την προβολή και τηνκινητοποίηση των µελών της και δεύτερον τον κοινω-νικό έλεγχο στη ροή των πληροφοριών. Αν κρίνουµε,βεβαίως, µε βάση την πολυµορφία των µηνυµάτων, έστωκαι κακής ποιότητας, η κατάσταση ήταν σαφώς καλύτερηαπό την περίοδο που το ραδιόφωνο λειτουργούσε κάτωαπό την αυστηρή κηδεµονία της κυβέρνησης. Ο πολλα-πλασιασµός, ωστόσο, των ραδιοσταθµών, δεν αποτέλεσεαπό µόνος του εγγύηση πλουραλισµού και πολυφωνίας.Συχνά µάλιστα χρησιµοποιείται ως πρόφαση για την οµο-γενοποίηση της κοινωνίας.

Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της "µάζας των ρα-διοσταθµών", οι οποίοι διαφέρουν µόνο ως προς το όνο-µα και την συχνότητα εκποµπής και µεταδίδουν πανο-



28

µοιότυπα προγράµµατα, που απευθύνονται στον µέσο α-κροατή. Πρόκειται για κακότεχνες µικρογραφίες της “πο-λιτιστικής βιοµηχανίας”, που επιβάλλουν µία οµοιοµορφί-α στον τρόπο ζωής, σκέψης και δηµιουργίας, χωρίς να υ-φίσταται κάποιος υπαρκτός πολιτιστικός δεσµός µε τηνκοινωνία στην οποία απευθύνονται.

Οι λόγοι της αποτυχίας των ραδιοσταθµών της ΤοπικήςΑυτοδιοίκησης γίνονται αντιληπτοί από µία σύγκριση τουµοντέλου τοπικής ραδιοφωνίας που είχε προταθεί και τηςραδιοφωνικής πραγµατικότητας. Εκ των υστέρων έγινεσαφές ότι υποβαθµίστηκε ένας παράγοντας. Το ραδιόφω-νο, ως θεσµός, είναι το δοχείο που συσσωρεύει, ο καθρέ-φτης που αντικατοπτρίζει και προβάλλει όλα τα χαρακτη-ριστικά του πολιτικού συστήµατος και του κοινωνικού γί-γνεσθαι σε µία χώρα. Σε µια εποχή, συνεπώς, οικονοµικήςκρίσης, παρατεταµένης πολιτιστικής υποβάθµισης µε έ-ντονα τα στοιχεία του αµοραλισµού, του λαϊκισµού καιτης κοµµατικοποίησης, σε µία χώρα όπου τα κινήµατακοινωνικής κριτικής δύσκολα αναπτύσσονται, είναι ευνό-ητο ότι η δηµοτική -και όχι µόνο- ραδιοφωνία θα έφτανεσ΄ αυτό το αποτέλεσµα.

3.3. Τα αίτια της ραδιοφωνικής κρίσης

Επιγραµµατικά αναφέρουµε τους παράγοντες που οδήγη-σαν σε αυτήν την ραδιοφωνική κρίση:

1. Ατελές νοµοθετικό πλαίσιο

Το κράτος, παρά τις διακηρύξεις για αποκέντρωση καιτους πανηγυρικούς για την ελεύθερη ραδιοφωνία, όχι µό-νο αδιαφόρησε αλλά είχε µια σαφέστατη εχθρική στάσηµε την επιβολή φόρων στα διαφηµιστικά έσοδα. Το νοµο-θετικό πλαίσιο ήταν ατελές και το προεδρικό διάταγµαπου καθόριζε τους κανόνες εκποµπής και λειτουργίαςτων ραδιοσταθµών είχε χαρακτηριστεί διάτρητο. Οι επι-τροπές δεοντολογίας δεν λειτούργησαν ουσιαστικά ποτέ,διότι κανείς δεν γνώριζε ποιες αρµοδιότητες έχουν καιποιες κυρώσεις δύνανται να επιβάλλουν.

2. Υψηλό κόστος -απουσία τεχνογνωσίας

Η έλλειψη τεχνογνωσίας από τους επίδοξους ιδιοκτήτεςραδιοσταθµών, παράλληλα µε την εµφάνιση "αετονύχη-δων" στην αγορά, που προσέφεραν προϊόντα συχνά δίχωςπροδιαγραφές, είχε οδηγήσει στα ύψη το αρχικό κεφά-λαιο επένδυσης.

Επιπλέον, τα υψηλά λειτουργικά έξοδα, λόγω του αντα-γωνισµού (αθρόες προσλήψεις παραγωγών, δηµοσιογρά-φων, ονοµάτων από τον χώρο της τέχνης, που έκαναν µε-ταγραφές από τον έναν ραδιοσταθµό στον άλλο κατά ταποδοσφαιρικά πρότυπα) και το µοίρασµα της "διαφηµι-στικής πίτας" σε βαθµό τέτοιο, που για κάθε ραδιοσταθ-µό αντιστοιχούσαν ψιχία σε συνδυασµό µε τον τρόπολειτουργίας του διαφηµιστικού κυκλώµατος και την το-ποθέτηση ανθρώπων ασχέτων στα αρµόδια τµήµατα έ-φερε την οικονοµική δυσπραγία.

3. Κηδεµονία και κοµµατικός έλεγχος

Ο αναγελλόµενος κοινωνικός έλεγχος στους δηµοτικούςραδιοσταθµούς αντικαταστάθηκε στην πράξη από τηνκοµµατική κηδεµονία και την ελεγχόµενη πολυφωνία.Στους διαδηµοτικούς κυριάρχησαν οι ισορροπίες των πο-λιτικών δυνάµεων µε αποτέλεσµα να εκπέµπονται ευνου-χισµένα µηνύµατα του τρικοµµατικού συστήµατος, ενώ οιπερισσότεροι δηµοτικοί ραδιοφωνικοί σταθµοί µεταβλή-θηκαν σε φερέφωνα των δηµάρχων και των πλειοψηφιώνστα δηµοτικά συµβούλια.

Η εικόνα, βεβαίως, δεν ήταν διαφορετική µε την συµ-µετοχή προσωπικοτήτων στις διοικήσεις και την προσφο-ρά ορισµένων ωρών από το πρόγραµµα σε ανθρώπουςτων γραµµάτων και σε εκπροσώπους κοινωνικών φορέων.

4. Ανύπαρκτη η συµµετοχή των ακροατών

Η κοινωνική συµµετοχή περιορίστηκε στη µετάδοση τη-λεφωνηµάτων ακροατών. Η αµφίδροµη επικοινωνία, µίααπό τις βασικότερες αρχές της ελεύθερης ραδιοφωνίας,που, χάρη στο µέσο, µπορεί να µετατρέψει µια µεγαλού-πολη σε µια τεράστια πλατεία, όπου θα συζητούνται τακοινά και θα ασκείται κριτική στα κέντρα εξουσίας, εκφυ-λίστηκε, πριν ακόµα εφαρµοστεί.

Η πλατεία έγινε ζούγκλα όπου "ραδιοφωνατζήδες" και"πλανόδιοι" ακροατές εκτονώνονταν µε ανούσια ερωτή-µατα, π(ολιτ)ικάντικες φλυαρίες και επίπεδους προβληµα-τισµούς, προβάλλοντας ή απορρίπτοντας από θέση ισχύ-ος απόψεις, που δεν συµφωνούν µε τη γραµµή του σταθ-µού. Ελάχιστες φορές τηρήθηκαν οι κανόνες της ραδιο-φωνικής δηµοκρατίας.

Το ζήτηµα της σχέσης ανάµεσα στον ραδιοφωνικόπλουραλισµό, τη χρήση των τεχνικών µέσων και την υ-πεύθυνη πληροφόρηση έχει απασχολήσει ιδιαίτερα τουςελεύθερους ραδιοσταθµούς της Ευρώπης.

Στην αµφίδροµη επικοινωνία πρέπει να αποφεύγεται ηµονόδροµη ροή των πληροφοριών, το φιλτράρισµα και οεξουσιαστικός λόγος, αλλά από την άλλη πλευρά ο συ-ντελεστής του προγράµµατος πρέπει να παρεµβαίνει α-ποστασιοποιηµένα µε τη διαµόρφωση του πλαισίου καιτου θέµατος µέσα στο οποίο θα κινθεί η συζήτηση.

5. Αδιαφορία για τις τοπικές ιδιοµορφίες

Τα προγράµµατα των ραδιοσταθµών τοπικής εµβέλειας ή-ταν ευθύς εξαρχής καταδικασµένα να αποτύχουν, εάν ε-πιχειρούσαν να ανταγωνιστούν την πολυσυλλεκτικότητατων προγραµµάτων των κρατικών ραδιοσταθµών που εκ-πέµπουν σε εθνικό δίκτυο, ή έστω των ιδιωτικών των α-στικών κέντρων. Η αντιγραφή, όµως, επιδιώχθηκε από τηνπρώτη µέρα εκποµπής τους, ενώ περιχαρείς οι δήµαρχοιγια το νέο απόκτηµά τους υπογράµµιζαν την ίδια στιγµήότι θα προβάλλουν τα τοπικά στοιχεία. Και όταν οι δυσκο-λίες από την έλλειψη σε µέσα, κεφάλαια και στελεχικόδυναµικό έφεραν το αδιέξοδο, εµφανίστηκε το φαινόµε-


29



νο της παράνοµης δικτύωσης και της αποστολής ετοιµο-παράδοτων ταινιών από το κέντρο στην επαρχία.

Για τους κρατικούς και τους ιδιωτικούς ραδιοσταθµούςτων µεγάλων συγκροτηµάτων, που εκ των πραγµάτων α-πευθύνονται σ΄ ένα ετερογενές κοινό µε έντονες πολιτι-στικές, µορφωτικές και κοινωνικές διαφορές, η προσαρ-µογή των µηνυµάτων τους στο "µέσο όρο" είναι αναγκαί-ο κακό. Για τους τοπικούς όµως, ραδιοσταθµούς ήταν η α-χίλλειος πτέρνα. Αντί να διαµορφώσουν τα προγράµµα-τά τους µε βάση τις τοπικές ιδιαιτερότητες, παρασυ-ρόµενοι από το κυνήγι της ακροαµατικότητας, εκπέ-µπουν ένα ποικίλο πρόγραµµα, που απευθύνεται στονµέσο ακροατή, αλλά δεν ικανοποιεί κανέναν.

6. Αναξιοκρατία στη στελέχωση

Οι ραδιοσταθµοί στελεχώθηκαν από άτοµα, που όχι µόνονδεν είχαν σχέση µε το µέσο (αυτό µπορεί να είναι αποδε-κτό, όταν ξεκινάει ένας νέος θεσµός), αλλά δεν ενδιαφέρ-θηκαν να µάθουν τι σηµαίνει παραγωγή προγράµµατος. Οιιδιοκτήτες προσέλαβαν ανθρώπους µε κριτήρια κάθε άλ-λο παρά αξιοκρατικά.

Το αποτέλεσµα: µια κακόγουστη, λαϊκιστική παραφωνίαµε κύρια χαρακτηριστικά το βιασµό της ελληνικήςγλώσσας και την µουσική οµοιοµορφία.

3.4. Τα σηµερινά δεδοµένα

∆ιανύοντας πλέον τη δεκαετία του 2000, στο ραδιοφωνι-κό τοπίο έχουν αποµείνει ελάχιστοι δηµοτικοί ραδιοσταθ-µοί, που και αυτοί σε µικρό βαθµό συµπεριλαµβάνουν στοποικίλο πολυσυλλεκτικό τους πρόγραµµα τοπικά νέα ήπληροφορίες και πολιτιστικά στοιχεία,που αφορούν κοινωνικές οµάδες µε ι-διαίτερα εθνοτικά και πολιτισµικά χα-ρακτηριστικά. Η δηµοτική ραδιοφωνί-α λειτουργεί πλέον µε ιδιωτικοοικονο-µικά, εµπορικά κριτήρια, χάνοντας τονκοινοτικό της χαρακτήρα.

Από την άλλη πλευρά η έλευση ε-κατοντάδων χιλιάδων µεταναστώνκαι προσφύγων από εµπόλεµες ζώ-νες και υποανάπτυκτες χώρες, απότα Βαλκάνια και την πρώην Σοβιετι-κή ΄Ενωση έως την Κεντρική Ασίακαι την Αφρική, έχει δηµιουργήσεινέα δεδοµένα και ανάγκες στο πε-δίο της ενηµέρωσης και ψυχαγωγί-ας. Παρόλα αυτά ελάχιστες πρωτο-βουλίες προέρχονται από τα ίδια ταµέλη µειονοτικών οµάδων. Μεταξύαυτών το Ράδιο Φιλία στην Αθήνα,που εκπέµπει µε ευθύνη του ∆ικτύ-ου Μεταναστών και ορισµένοιτουρκόφωνοι ραδιοσταθµοί στη

Θράκη, που µέχρι πρόσφατα διώκονταν από το κράτος.

Για άλλη µια φορά το κράτος και η Τοπική Αυτοδιοίκησηπαρεµβαίνει εκ των άνωθεν. Η κρατική ραδιοφωνία της Α-θήνας (ΕΡΑ 5) µεταδίδει καθηµερινά (16.00 - 22.00) ηµί-ωρες εκποµπές σε 12 γλώσσες (αγγλικά, γαλλικά, γερµανι-κά, ισπανικά, ρωσικά, αραβικά, βουλγαρικά, αλβανικά, σερ-βοκροατικά, πολωνικά, τουρκικά, ρουµανικά). Καλύπτει ό-λα τα προγράµµατα και τις δραστηριότητες που σχετίζο-νται µε τους πολιτικούς πρόσφυγες και τους οικονοµικούςµετανάστες, ενηµερώνει για τις δραστηριότητες των µηκυβερνητικών αντιρατσιστικών οργανώσεων και διατηρείανοικτή επικοινωνία µε τους αλλοδαπούς ακροατές.

Η ΕΡΑ 5 ακόµη µεταδίδει ωριαίες εκποµπές των οποίωντην ευθύνη φέρουν οι κοινότητες των µεταναστών (Πακι-στάν, Μπαγκλαντές, Πολωνία, Αλβανία, Φιλιππίνες, κ.ά.),που ζουν στην Ελλάδα, καθώς και µουσικό πρόγραµµα µεµουσική από την πολιτιστική παράδοση των χωρών προέ-λευσης. Εκπέµπει στα βραχέα (9420, 15630 και 7475) µεπρόγραµµα συνεχούς ροής για 23 ώρες και στα µεσαίαγια περίπου 10 ώρες.

Η εµπειρία και η υποδοµή της ΕΡΑ 5 αξιοποιήθηκε γιανα ξεκινήσει το πρόγραµµα «Φιλία» στους 665 χιλιόκυ-κλους στα µεσαία και στους 107 µεγάκυκλους στα FM.Στόχος του “είναι να επιτρέψει στους µετανάστες από121 χώρες συνολικά να διατηρήσουν την επαφή µε τοντόπο προέλευσής τους και να ενηµερώνονται σε καθηµε-ρινή βάση στην δική τους γλώσσα”. Οι συντελεστές τουπρογράµµατος θεωρούν ότι “λειτουργεί ως µέσο εξάλει-ψης των προκαταλήψεων και των ξενοφοβικών αντιλήψε-ων που συχνά οδηγούν σε φαινόµενα ρατσισµού όπωςσυµβαίνει σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες”.

Η ΝΕΤ 105,8 µεταδίδει σε εβδο-µαδιαία βάση εκποµπή µε τίτλο "Α-σκώ τα δικαιώµατά µου", που ανα-φέρεται στις διαδικασίες άσκησηςτων ατοµικών δικαιωµάτων. Μια άλ-λη εκποµπή µε τίτλο "Υπάρχουµε καισυνυπάρχουµε" συντάσσεται και εκ-φωνείται από τον πρόεδρο τουforum των Αλβανών στην Ελλάδα σεσυνεργασία µε Ελληνα δηµοσιογρά-φο.

Η ΕΡΑ Ανατολικής Μακεδονίαςκαι Θράκης (περιφερειακός σταθµόςΚοµοτηνής) µεταδίδει στα τουρκικάκαθηµερινά δελτίο ειδήσεων και σεεβδοµαδιαία βάση ωριαία ενηµερω-τική εκποµπή, το “Helicon”, και µου-σικές πολιτιστικές εκποµπές, που συ-ντάσσονται και εκφωνούνται από δη-µοσιογράφους της µειονότητας.

Η ΕΤ3, το τρίτο κανάλι της δηµό-σιας τηλεόρασης µε έδρα τη Θεσσα-λονίκη, την περίοδο 1997 - 2000 µε-

30


τέδιδε ένα εβδοµαδιαίο ενηµερωτικό πρόγραµµα, διάρ-κειας µιας ώρας, στα αλβανικά και στα ρωσικά. Η ΕΤ3 έ-χει ακόµη εκποµπές αντιρατσιστικού περιεχοµένου(“Mixer”, “Μητρόπολη του Κόσµου”, “Αληθινά Σενά-ρια”).

Στον ∆ήµο Αθηναίων, το Athens International Radioείναι ξενόγλωσσο πρόγραµµα του “ΑΘΗΝΑ 9.84” που µε-ταδίδεται 24 ώρες το 24ωρο, αποτελεί πλέον σηµείο α-ναφοράς για την πολυπολιτισµική Αθήνα. Ενηµερώνει καιψυχαγωγεί, στις γλώσσες τους, τους ξένους µονίµουςκατοίκους της πόλης, τις µεταναστευτικές κοινότητέςτης, αλλά και τους επισκέπτες της. Τα προγράµµατα τουAIR 104,4 FM µεταδίδονται σε δώδεκα γλώσσες.

Για τις ξενόγλωσσες κοινότητες της Αθήνας µεταδίδο-νται καθηµερινά εκποµπές στα αγγλικά, γαλλικά, γερµα-νικά, ισπανικά, ιταλικά και αραβικά, ενώ για τους µετανά-στες που ζουν και εργάζονται στην πρωτεύουσα, σε συ-νεργασία µε την εκδοτική εταιρεία ∆ιεθνές ∆ίκτυο Μέ-σων, ο AIR εκπέµπει καθηµερινά προγράµµατα στα αλβα-νικά και στα ρωσικά, καθώς και εβδοµαδιαία στα βουλγα-ρικά, ρουµανικά, πολωνικά και φιλιππινέζικα.

3.5. Το νοµοθετικό πλαίσιο

Ενώ διανύουµε τη δεύτερη δεκαετία από την κατάργησητου κρατικού µονοπωλίου, το ραδιοτηλεοπτικό τοπίο στηνΕλλάδα παραµένει άναρχο, µε σοβαρά νοµοθετικά κενάκαι συνεχείς διαµαρτυρίες για αποφάσεις που αφορούντη ραδιοφωνία.

Χαρακτηριστικό παράδειγµα είναι η διαδικασία αδειοδό-τησης των ραδιοφωνικών σταθµών που δεν έχει υλο-ποιηθεί ακόµη παρά τις υποσχέσεις των εκάστοτε κυβερ-νήσεων.

Τα όσα αναφέρονται στο κεφάλαιο αυτό αποτελούν µιασύνοψη των νόµων που θεσπίστηκαν την πρώτη περίοδοτης ελεύθερης ραδιοφωνίας, τις συµπληρώσεις και τιςαλλαγές που σηµειώθηκαν τα επόµενα χρόνια, καθώς καιενέργειες που γίνονται προς τη κατεύθυνση µιας ανεξάρ-τητης ραδιοφωνίας.

Στο Σύνταγµα της Ελλάδας, δεν κατοχυρώνεται η ελευ-θερία στην ραδιοτηλεόραση σε αντίθεση µε την έντυποΤύπο όπου διακηρύσσεται η ελευθερία ως ατοµικό δικαί-ωµα αλλά και ως θεσµός.

Στην παράγραφο 2 του άρθρου 15 του Συντάγµατος

(1987) αναφέρεται ότι "η ραδιοφωνία και η τηλεόρασητελούν υπό τον άµεσο έλεγχο του Κράτους", ενώ στηνπαράγραφο 1 του ίδιου άρθρου, τονίζεται πως εξαιρού-νται από τις προστατευτικές διατάξεις, όπως η απαγόρευ-ση της λογοκρισίας.

Περιορισµοί δεν τίθενται για την ίδρυση και λειτουργίαµη κρατικών ραδιοφωνικών σταθµών, καθώς από το 1987µε το νόµο 1730 καταργήθηκε το κρατικό µονοπώλιο κιεκπέµπουν δεκάδες ιδιωτικοί ραδιοσταθµοί, πάντα όµωςυπό τον άµεσο κρατικό έλεγχο. Για παράδειγµα µπορεί""……νναα µµηηνν εεππιιττρρέέππεεττααιι ηη µµεεττάάδδοοσσηη εειιδδήήσσεεωωνν πποουυ αα-φφοορροούύνν ττηηνν εεξξωωττεερριικκήή πποολλιιττιικκήή,, ττηηνν εεθθννιικκήή άάµµυυνναα κκααιιττηη δδηηµµόόσσιιαα υυγγεείίαα"" (τρίτο εδάφιο της παρ. 9 του άρθρου2 του νόµου 1730/87.

Οι πρώτες προϋποθέσεις λειτουργίας

Οι άδειες ίδρυσης και λειτουργίας ιδιωτικών ραδιοφωνι-κών σταθµών τοπικής ισχύος προβλέπονται από το νόµο1730/87 και σύµφωνα µε το Προεδρικό ∆ιάταγµα (Π∆)25/88, που ακολούθησε, µπορούν να εκπέµπουν σε ορι-σµένη συχνότητα καθ΄ όλο το 24ωρο.

Σύµφωνα µε το άρθρο 1 παρ. 2 Π.∆. 25/88 οι άδειες χο-ρηγούνται για το δηµόσιο συµφέρον και αποτελούνδηµόσιο αγαθό. Οι άδειες ισχύουν έως δύο έτη και ανα-νεώνονται κάθε φορά άµα τη λήξη τους.

Απαγορεύεται οποιοσδήποτε ιδιωτικός φορέας να εκ-πέµψει, καθώς τούτο θεωρείται ποινικό αδίκηµα και τιµω-ρείται µε φυλάκιση τριών µηνών (ελάχιστη ποινή). Επίσηςδιατάσσεται η δήµευση των µηχανηµάτων υπέρ της ΕΡΤΑ.Ε. (Ν. 1730/87, άρθρο 16 παρ. 1-2).

Οι κυριότερες κανονιστικές ρυθµίσεις προβλέπουν ταακόλουθα:

Απαγορεύεται νοµικό ή φυσικό πρόσωπο να κατέχειπερισσότερες από µία άδειες (Ν. 1730/87 άρθρο 2 παρ.4, Π∆ 25/88 άρθρο 4 παρ. 1).

Οποιοδήποτε φυσικό πρόσωπο που δεν κατέχει άδειαραδιοφωνικού σταθµού µπορεί να έχει την ιδιότητα τουµετόχου, εταίρου, διαχειριστή, διευθύνοντος συµβούλου,προέδρου ή µέλους ∆Σ µιας µόνο εταιρείας η οποία είναικάτοχος ή έχει κάνει αίτηση για άδεια ίδρυσης και εγκα-τάστασης ραδιοφωνικού σταθµού (Π∆ 25/88, άρθρο 4,παρ. 2).

Στο Π∆ 5/88 (άρθρο 4, παρ.3) αναφέρεται ότι κάθε φυ-σικό ή νοµικό πρόσωπο µπορεί να καλύπτει τις δαπάνεςλειτουργίας σε ποσοστό άνω του 5%, µε την προϋπόθε-ση, ενός µόνου σταθµού.

Από τη λήξη του οικονοµικού έτους κι εντός έξι µηνώνθα πρέπει να δηµοσιευθεί ο ισολογισµός και απολογισµόςκάθε τοπικού ραδιοφωνικού σταθµού σε δύο καθηµερινέςεφηµερίδες, η µία µάλιστα να εκδίδεται στην περιφέρειατου σταθµού (Π∆ 25/88, άρθρο 13, παρ. 1).

∆εν επιτρέπεται η υπέρβαση του 5% των δαπανών λει-

31

τουργίας ή είσπραξη εσόδων.Ως έσοδα διευκρινίζεται ότιµπορεί να προέρχονται απόχαριστική αιτία ή διαφηµίσειςκαι µπορεί να είναι ένα ή λίγαπρόσωπα που έχουν συγγένειαή άµεση οικονοµική εξάρτησηή υπαλληλική σχέση.

Στο πρώτο στάδιο της ελεύ-θερης ραδιοφωνίας καθιερώ-θηκε η "Επιτροπή για την Το-πική Ραδιοφωνία" ως το αρµόδιο όργανο που προτείνειστον υπουργό Προεδρίας ποιες άδειες θα χορηγηθούν,θα ανανεωθούν ή θα ανακληθούν. Η επιτροπή απαρτίζε-ται από πέντε µέλη και είναι τριετής η θητεία της. Στιςαρµοδιότητές της είναι και ο έλεγχος στοιχείων που αφο-ρούν την ίδια τη λειτουργία των σταθµών (αρχές λειτουρ-γίας εκποµπών και διαφηµίσεις).

Προβλέφθηκε επίσης, να µπορούν ορκωτοί λογιστές ναδιενεργούν ελέγχους αν ένα πρόσωπο είναι κάτοχος πε-ρισσοτέρων ραδιοφωνικών σταθµών ή για να διαπιστώ-σουν αν τηρείται η επιτρεπόµενη δικτύωση µετά από πα-ραγγελία της Επιτροπής.

Όσον αφορά το τεχνικό µέρος των ραδιοσταθµών την ε-ποπτεία έχει το υπουργείο Μεταφορών και Επικοινω-νιών (Π.∆. 25/88, άρθρο 14).

Στην εποπτεία των ραδιοφωνικών σταθµών εµπλέκεταικαι η Ειδική Υπηρεσία Μαζικών Μέσων Επικοινωνίας(ΕΥΜΜΕ). Ο ρόλος της ΕΥΜΜΕ είναι ο έλεγχος των απα-ραίτητων δικαιολογητικών που υποβάλλονται από τουςενδιαφερόµενους για την χορήγηση άδειας.

Το Εθνικό Ραδιοτηλεοπτικό Συµβούλιο

Το νοµοθετικό πλαίσιο µε την πάροδο του χρόνου δια-πιστώθηκε ότι δεν επαρκούσε λόγω των ραγδαίων εξελί-ξεων στα ηλεκτρονικά µέσα ενηµέρωσης. Στο έντονοκλίµα της περιόδου 1989-1994 αποφασίστηκε το ρόλοτης “Επιτροπής για την Τοπική Ραδιοφωνία”να αναλάβειµια Ανεξάρτητη Αρχή, η οποία δεν θα λειτουργούσε υπότην κηδεµονία της κεντρικής εξουσίας µε σκοπό τον έ-λεγχο των ραδιοτηλεοπτικών µέσων.

Με το νόµο 1866/89 δηµιουργήθηκε το Εθνικό Συµ-βούλιο Ραδιοτηλεόρασης (ΕΣΡ) και τέσσερα χρόνια αρ-γότερα, µε το νόµο 2173/93 έγινε προσπάθεια ώστε ναγίνει πιο ευέλικτο και άρα πιο αποτελεσµατικό. Το ΕΣΡλειτουργεί ως ανεξάρτητο όργανο: αν και υπάγεται στονυπουργό Προεδρίας δεν υπόκειται σε διοικητικό έλεγχοκαι τα µέλη του λειτουργούν ανεξάρτητα.

Σύµφωνα µε την παράγραφο 10 του άρθρου 3 του Ν.1866/89, όπως τροποποιήθηκε µε το Ν. 2173/93 "άδειεςπου χορηγήθηκαν εξακολουθούν να ισχύουν και µε τηνπάροδο του χρόνου ισχύος τους, εφ΄ όσον υποβλήθηκεαίτηση ανανέωσης”. Η άδεια παύει να ισχύει, εάν η αίτη-

ση ανανέωσης απορριφθείρητά από τη ∆ιοίκηση. Σε αυτότο “ιδιότροπο” νοµοθετικόπλαίσιο έγινε υποχρεωτική µιασειρά ρυθµίσεων που οδήγη-σαν σε καθεστώς µεταβατικήςνοµιµότητας των ραδιοσταθ-µών... Μέχρι και σήµερα πα-ραµένει στην αρµοδιότητα τουυπουργού Προεδρίας της κυ-βέρνησης η έκδοση, ανανέω-

ση και ανάκληση των αδειών εγκατάστασης και λειτουρ-γίας των ραδιοτηλεοπτικών σταθµών. Προβλέπεται όµωςη σύµφωνη γνώµη του ΕΣΡ.

Έργο του ΕΣΡ είναι να εξασφαλίσει την ελευθερία τηςέκφρασης και της πολυφωνίας, την τήρηση της δηµοσιο-γραφικής δεοντολογίας και την προαγωγή της ποιότηταςτων ραδιοτηλεοπτικών προγραµµάτων (Ν. 1866 /89 άρ-θρο 1).

Η αδειοδότηση και η νοµιµότητα

Σήµερα, η αδειοδότηση των ραδιοφωνικών σταθµών γί-νεται µε βάση το άρθρο 7 του Ν. 2328/95, µε τον οποίοτροποποιήθηκαν διατάξεις του προηγούµενου Ν. 1730/87. Σύµφωνα και µε το ισχύοντα νόµο οι άδειες χορηγού-νται για το δηµόσιο συµφέρον, η χρήση τους συνιστά δη-µόσια λειτουργία και αφορούν ραδιοφωνική εκποµπή σεσυγκεκριµένη συχνότητα (87,5 - 107,7 Μεγακύκλους σταFM).

∆ύο είναι οι κατηγορίες αδειών ραδιοφωνικών σταθµών:

α) Τοπικός ραδιοφωνικός σταθµός (Ν. 2328/95 άρθρο 6παρ.1).

β) Ερασιτεχνικός ραδιοφωνικός σταθµός (Ν. 2328/95άρθρο 6 παρ. 9).

Η διάρκεια της άδειας είναι τεσσάρων ετών και κάθεφορά ανανεώνεται για ίσο χρονικό διάστηµα.

Η νοµοθεσία δεν προβλέπει µεταβίβαση της άδειαςαλλά επιτρέπει την µεταβίβαση της επιχείρησης που κα-τέχει την άδεια ραδιοφωνικού σταθµού, αν αυτή λειτουρ-γεί µε την µορφή ατοµικής επιχείρησης ή εταιρείας. Στηνπερίπτωση αυτή πρόκειται για ολοκληρωτική µεταβίβασηκαι περικλείει το σύνολο των βαρών, σύµφωνα µε το Ν.2328/95 άρθρο 6 παρ. 11.

Οι ραδιοφωνικοί σταθµοί που λειτουργούσαν την 1η Νο-εµβρίου 1999, θεωρούνται ως νοµίµως λειτουργούντες,µέχρι την έκδοση, µέχρι την έκδοση της απόφασης του υ-πουργού Τύπου και ΜΜΕ, η οποία προβλέπεται στο άρθρο7, παρ. 2 του Ν. 2328/95, για την προκήρυξη συγκεκριµέ-νων θέσεων αδειών λειτουργίας τοπικών ραδιοφωνικώνσταθµών".

Αυτό είναι το ισχύον νοµοθετικό πλαίσιο, αλλά η διαδι-κασία για την έκδοση αδειών δεν έχει υλοποιηθεί µε απο-



32

Η εφαρµογή της νοµοθεσίας που διέπει

τα ραδιοτηλεοπτικά µας πράγµατα βρίσκεται

ακόµα σε κατάσταση νηπιακής ηλικίας.

∆εν έχει ρυθµιστεί το ακανθώδες ζήτηµα της

αδειοδότησης, ενώ παράλληλα ατόνησαν

διατάξεις περί κοινωνικής προσφοράς.

Η αδράνεια της Πολιτείας είναι διαχρονική...

τέλεσµα τα προβλήµατα που προκύπτουν να αντιµετωπί-ζονται µε την διάταξη του άρθρου 53 του νόµου 2778/99.Η προσωρινή λύση όπως είναι φυσικό επακόλουθο επιτεί-νει τα προβλήµατα στη ραδιοφωνία.

Άδειες ίδρυσης και λειτουργίας τοπικών ραδιοφωνικώνσταθµών µπορούν να κατέχουν σύµφωνα µε το Ν.2328/95

ΟΤΑ ή επιχειρήσεις των ΟΤΑ.

Νοµικά Πρόσωπα ∆ηµοσίου ∆ικαίου ή σε εταιρείες πουιδρύουν.

Επιχειρήσεις ατοµικές Ελλήνων υπηκόων ή υπηκόωνκρατών-µελών της ΕΕ.

Εταιρείες που δηµιουργήθηκαν και πληρούν την νοµο-θεσία του κράτους µέλους της ΕΕ κι έχουν έδρα ή η διοί-κηση της εταιρείας βρίσκεται στην ΕΕ.

Σύµφωνα µε το άρθρο 24 του νόµου 1746/88 οι µετο-χές των ανωνύµων εταιρειών που υποβάλουν αίτηση πρέ-πει να είναι ονοµαστικές µέχρι φυσικού προσώπου. Αλλο-δαπός εκτός ΕΕ µπορεί να συµµετέχει µε ποσοστό έως25% στο συνολικό κεφάλαιο της εταιρεία.

Άδειες για ερασιτεχνικό ραδιοφωνικό σταθµό χορηγού-

νται σε σωµατεία, αστικές µη κερδοσκοπικές εταιρείες ε-νώ µε την τροποποίηση του άρθρου 6 παρ. 9 του Ν.2328/95 παρέχονται σε Νοµικά Πρόσωπα ∆ηµοσίου ∆ι-καίου καθώς και σε ιδρύµατα (άρθρο 108 του ΑστικούΚώδικα).

Άδειες συνδροµητικών ραδιοφωνικών και τηλεοπτι-κών υπηρεσιών έχουν δικαίωµα µόνον ανώνυµες εται-ρείες µε έδρα και διοίκηση εντός της ΕΕ. Οι µετοχές πρέ-πει να είναι ονοµαστικές.

Αν άλλη ανώνυµη εταιρία είναι µέτοχος, τότε θα πρέπειοι µετοχές να είναι ονοµαστικές και να ανήκουν υποχρε-ωτικά σε φυσικά πρόσωπα.

Από την υποχρέωση αυτή εξαιρούνται, οι µεγάλες αλλο-δαπές εταιρείες που έχουν υψηλή οικονοµική φερεγγυό-τητα και δραστηριοποιούνται αποδεδειγµένα στο χώροστο χώρο των ραδιοτηλεοπτικών τουλάχιστον για µιατριετία καθώς και εταιρείες που είναι εισηγηµένες στοΧρηµατιστήριο (ακόµη και του εξωτερικού) ή οργανισµοίµε συλλογικές επενδύσεις σε κινητά ή εταιρείες επενδύ-σεων χαρτοφυλακίων.

Οι “αυστηροί” κανόνες διαφάνειας

Με στόχο τον περιορισµό της συγκέντρωσης των ΜΜΕστα χέρια ορισµένων προσώπων κινούνται οι διατάξειςτης ελληνικής νοµοθεσίας µε αποτέλεσµα να υιοθετού-νται συνεχώς αυστηρότερες ρυθµίσεις. Μάλιστα επιχει-ρείται για πρώτη φορά να περιοριστεί η παράλληλη δρα-στηριοποίηση συγγενικών προσώπων που να κατέχουν ά-δεια ΜΜΕ.

Επίσης στοχοποιείται "η οικονοµική αυτοτέλεια" τωνσυγγενών καθώς υπήρξε έντονη διαµάχη µεταξύ των δύ-ο µεγαλύτερων κοµµάτων και τίθεται ως βασικός περιορι-σµός η κατοχή δύο εκ των τριών ΜΜΕ (ραδιόφωνο, εφη-µερίδα, τηλεόραση). Ετσι απαγορεύεται να κατέχει το ίδιοπρόσωπο άδεια δύο ραδιοφώνων. Βέβαια στην πράξη ηρύθµιση αυτή είναι ανεφάρµοστη και σήµερα υπάρχει καιη περίπτωση κατόχου έξι (6) ραδιοφωνικών αδειών:Απλώς δεν εµφανίζεται το ίδιο πρόσωπο ως ιδιοκτήτης!

Για λόγους διαφάνειας, εκτός από την υποχρέωση ονο-µαστικοποίησης, θεσπίζεται για όλους τους ιδιοκτήτες καιτους µετόχους σε έλεγχο των περιουσιακών τους στοιχεί-ων ("πόθεν έσχες" Ν. 2429/96 άρθρο 6 παρ. 8 τελευταίοεδάφιο). Υπάρχουν και περιορισµοί ανά κατηγορία αδειών:

Ειδικά για τα τοπικά ραδιόφωνα ισχύει ότι:

- Μία µόνο άδεια ίδρυσης, εγκατάστασης και λειτουργίαςραδιοφωνικού σταθµού µπορεί να κατέχει ένα φυσικό ήνοµικό πρόσωπο ή να συµµετέχει σ΄ αυτή. Τα ίδια ισχύ-ουν αν κάποιο πρόσωπο είναι µέλος της διοίκησης της ε-ταιρείας ή διευθυντικό της στέλεχος.

- Επίσης κάποιο πρόσωπο µπορεί να µετέχει δύο κατηγο-ριών Μέσων Μαζικής Ενηµέρωσης (ραδιόφωνο, εφηµερί-δα, τηλεόραση).


33

ΕΣΡ: Σε αυτά τα χαρτοκιβώτια φιλοξενούνται τα δικαιολογητικά για την αδειοδότηση τωντηλεοπτικών σταθµών εθνικής εµβέλειας!



- Άτοµα που δεν µπορούν να αποδείξουν την οικονοµικήτους αυτοτέλεια σε σχέση µε το συγγενικό τους πρόσωποτο οποίο κατέχει άδεια ραδιοφωνικού σταθµού, δεν µπο-ρούν να κατέχουν άλλη άδεια (π.χ. ο ή η σύζυγος καθώςκαι συγγενείς εξ αίµατος ή εξ αγχιστείας µέχρι τετάρτουβαθµού).

- Όποιος κατέχει άδεια ραδιοφωνικού σταθµού δεν µπο-ρεί να είναι µέτοχος σε εταιρία που αναλαµβάνει δηµόσιαέργα ή να έχει την ιδιότητα του διαφηµιστή ή να µετέχεισε εταιρία ερευνών - µετρήσεων για την ραδιοφωνική α-γορά.

- Απαγορεύεται η χορήγηση δανείων από τον επιχειρηµα-τία ή τους εταίρους (µετόχους) προς την επιχείρηση καιγια ποσό µεγαλύτερο του 5% του κεφαλαίου της.

- Τις υποχρεώσεις µιας ανώνυµης εταιρείας ως προς τηνδηµοσίευση του ισολογισµού, έχουν όσοι είναι κάτοχοι ά-δειας ραδιοφωνικού σταθµού (ΟΤΑ, ΝΠ∆∆ καθώς και οικάθε µορφής εταιρείες ή ατοµικές επιχειρήσεις). Αντί-γραφο του ισολογισµού αποστέλλουν στο υπουργείο Τύ-που-ΜΜΕ και στο ΕΣΡ.

Οι αδειοδοτήσεις ανά νοµό

Για να αδειοδοτηθεί ένας τοπικός ραδιοφωνικόςσταθµός, µε βάση το νόµο 2328/95 ακολουθούνται τυ-πικά τα ακόλουθα:

α) Σύµφωνα µε παρ. 2 του άρθρου 7 του νόµου 2328/95η διαδικασία προκήρυξης για άδειες ανά νοµό ξεκινά µετην απόφαση του υπουργού Τύπου και δηµοσιεύεται σετρεις εφηµερίδες των Αθηνών και µία της Θεσσαλονίκης.

β) Οι ενδιαφερόµενοι θα πρέπει µέσα σε έναν µήνα α-πό την τελευταία δηµοσίευση της προκήρυξης να υπο-βάλλουν αίτηση για να τους χορηγηθεί άδεια τοπικού ρα-διοφωνικού σταθµού στο υπουργείο Τύπου και ΜΜΕ.Στην αίτηση ο ενδιαφερόµενος θα πρέπει να δηλώνει όλατα στοιχεία του (επωνυµία, καταστατικό, σύνθεση µετό-χου και οργάνων διοίκησης) καθώς και το περιεχόµενοτου σταθµού, το νοµό, τις συχνότητες που επιθυµεί να εκ-πέµψει, τις τεχνικές προδιαγραφές, τα οικονοµικά στοι-χεία της επιχείρησης και πως αυτά αποκτήθηκαν. Η αίτη-ση θα πρέπει αν συνοδεύεται από στοιχεία πλήρους τε-χνικής µελέτης.

γ) Αν ο φάκελος είναι πλήρης εξετάζεται από την αρµό-δια υπηρεσία του υπουργείου Τύπου ενώ την τεχνική µε-λέτη ελέγχει η αρµόδια υπηρεσία του υπουργείου Μετα-φορών και Επικοινωνιών. Μέσα σε 30 ηµέρες από την η-µέρα που υποβάλλεται η αίτηση, οι υπηρεσίες εκδίδουντις σχετικές βεβαιώσεις, αν δηλαδή είναι νόµιµες οι αιτή-σεις.

δ) Από την πλευρά του το ΕΣΡ κάνει την δική του αξιο-λόγηση. Η αξιολόγηση γίνεται µε το σύστηµα της βαθµο-λόγησης και διαχωρίζεται σε τέσσερις κατηγορίεςκριτηρίων: 1 Ο χρόνος λειτουργίας 2 Το προσωπικόπου απασχολεί ο σταθµός 3 Η πραγµατική επένδυση

και η πληρότητα εξοπλισµού που διαθέτει ο σταθµός4 Η προγραµµατική πληρότητα.

Ο νόµος είναι αυτός που καθορίζει τα µόρια. Αξίζει νααναφερθεί ότι οι τρεις πρώτες κατηγορίες ως κλίµακα µο-ρίων ευνοεί τους σταθµούς που ήδη λειτουργούν. Επίσηςοι υποψήφιοι σταθµοί γενικής στόχευσης έχουν ένα προ-βάδισµα σε σχέση µε τους ειδικούς σταθµούς και τούτογιατί οι µεν πρώτοι είναι στην κλίµακα από ένα έως 12 µο-ρίων ενώ οι δεύτεροι στην κλίµακα από ένα έως 8.

Το ΕΣΡ ανακοινώνει εντός δύο µηνών τη δική του από-φαση και την διατυπώνει στον υπουργό Τύπου - ΜΜΕ.

ε) Με βάση την σύµφωνη γνώµη του ΕΣΡ ο υπουργόςΤύπου εκδίδει τις άδειες. Να επισηµάνουµε ότι δεν προ-βλέπεται συγκεκριµένη προθεσµία για την έκδοση ή όχιτης απόφασης από τον υπουργό.

Ο Ν. 2644/98 αφορά µόνον στη χορήγηση άδειας γιασυνδροµητικά ραδιόφωνα και τηλεοπτικές υπηρεσίες µετην χρήση όµως επίγειων ποµπών.

Ορισµένες διαφοροποιήσεις που µπορούν να αναφερ-θούν είναι ότι δεν είναι απαραίτητος ο χρόνος λειτουργί-ας του προγράµµατος και δεν λαµβάνεται υπόψη η ειδικήστόχευση του προγράµµατος. Το ΕΣΡ δύναται να καλέσειτους ενδιαφερόµενους σε δηµόσια ακρόαση (Ν. 2644/98άρθρο 5).

∆εν προβλέπεται διαγωνιστική διαδικασία για την έκδο-ση άδειας συνδροµητικών υπηρεσιών µέσω δορυφόρου ήδικτύων καλωδίωσης.

Σχετική αίτηση υποβάλλουν οι ενδιαφερόµενοι στο υ-πουργείο Τύπου όπου περιγράφουν λεπτοµερώς τα στοι-χεία τους όπου διαφαίνεται η οικονοµική βιωσιµότητα, ηοικονοµική κατάσταση και η προέλευση των χρηµάτων, τοχρονοδιάγραµµα ανάπτυξης, η τήρηση της νοµοθεσίας ό-σον αφορά το πρόγραµµα του σταθµού καθώς και ποιατεχνολογία θα χρησιµοποιηθεί. Οι φάκελοι εξετάζονται α-πό το ΕΣΡ και αν πληρούν τις προϋποθέσεις τότε διατυ-πώνει την σύµφωνη γνώµη του προς τον υπουργό Τύπουεντός 45 ηµερών (Ν. 2644/98 άρθρο 6).

Το πρόγραµµα

Σύµφωνα µε το Ν. 2328/95, άρθρο 6, παρ. 1 πρέπει οι ρα-διοφωνικοί σταθµοί να διαµορφώνουν το πρόγραµµά τουςκαι "να µεριµνούν για την ποιότητά του, την αντικειµε-νική ενηµέρωση, την διασφάλιση της πολυφωνίας καιγια την προαγωγή του πολιτισµού µε την µετάδοση εκ-ποµπών λόγου και τέχνης".

Επίσης στην παρ. 1 του άρθρου 8 του Ν. 2328/95 ο νο-µοθέτης κάνει ιδιαίτερη αναφορά στο πρόγραµµα καιστον τοπικό χαρακτήρα που πρέπει να διαµορφώσει µετην παρουσία της κοινωνικής, οικονοµικής και πολιτιστι-κής δραστηριότητας της περιφέρειας απ΄ όπου εκπέµπειο σταθµός καθώς και να αναδεικνύει την πολιτιστική φυ-σιογνωµία σε συνδυασµό µε την ιστορική µνήµη της πε-ριοχής.

34

Το περιεχόµενο των εκποµπών που µεταδίδονται αποτε-λεί και το κριτήριο για την διάκριση των σταθµών σεσταθµούς γενικής στόχευσης και ειδικούς σταθµούς.Ως ειδικοί σταθµοί χαρακτηρίζονται εκείνοι που το πρό-γραµµά τους στρέφεται είτε προς την ενηµέρωση,είτε την ψυχαγωγία, είτε στην επιµόρ-φωση ή σε κάποιες µορφές τουλόγου ή της τέχνης (άρθρο 7,παρ. 6, του Ν 2328/95).Υπάρχει ρητή πρόβλεψη έτσιώστε οι ειδικοί σταθµοί ναµην µεταδίδουν ειδήσεις.Τούτη η πρόβλεψη γίνεται γιατην εξασφάλιση της καλύτερης δυ-νατής ενηµέρωσης από ραδιοφωνικούςσταθµούς που διαθέτουν εξειδικευµένο δηµοσιο-γραφικό προσωπικό. Το παράδοξο είναι ότι ένας ειδικόςσταθµός που χαρακτηρίζεται ενηµερωτικός δεν µπορεί ναµεταδώσει ειδήσεις, γεγονός που έρχεται σε αντίθεση µετις διατάξεις περί "αντικειµενικής ενηµέρωσης".

Αρχές και κανόνες λειτουργίας

Υποχρέωση του σταθµού είναι να µεταδίδει το λιγότεροανά µισή ώρα την επωνυµία του και το ηχητικό του σήµα.

Ό,τι προβλέπει ο νόµος για τα τηλεοπτικά προγράµµατασχετικά µε τις διαφηµίσεις το ίδιο ισχύει και για τα ραδιό-φωνα.

Σύµφωνα µε το Π.∆. 25/88, καθώς και σύµφωνα µε τοάρθρο 3 του Ν. 2328/95 ο διαφηµιστικός χρόνος φτάνειτα 12 λεπτά την ώρα ή το 15% του συνολικού ηµερήσιουπρογράµµατος που µεταδίδεται. ∆ιαφηµίσεις που απαγο-ρεύονται είναι τα είδη καπνού και φαρµάκων που χορη-γούνται µε ιατρική συνταγή ενώ δεν ισχύει πλέον η απα-γόρευση παιδικών παιχνιδιών.

Για τις διαφηµίσεις απαραίτητο θεωρείται ηµερολόγιο,το οποίο είναι θεωρηµένο από την ∆ΟΥ, όπου αναγράφο-νται καθηµερινά τα διαφηµιστικά µηνύµατα. Η µετάδοσηοποιασδήποτε διαφήµισης δεν επιτρέπεται αν προηγου-µένως δεν εκδοθεί τιµολόγιο όπου αναγράφεται το ποσότου αγγελιοσήµου που αναλογεί (Ν. 2328/95 άρθρο 12).

Προκειµένου οι τοπικοί ραδιοφωνικοί σταθµοί να ενι-σχυθούν οικονοµικά το άρθρο 18 παρ. 1 του Ν. 2644/98ορίζει: όσοι σταθµοί λειτουργούν εκτός Αττικής και Θεσ-σαλονίκης δεν καταβάλλουν αγγελιόσηµο αν αυτός πουδιαφηµίζεται και το προϊόν του διατίθεται εντός των ορί-ων όπου λειτουργεί νόµιµα ο ραδιοφωνικός σταθµός αλ-λά και δεν υπάρχει άλλη σύνδεση µε άλλον οικονοµικόφορέα που εδρεύει στις δύο παραπάνω περιοχές.

Ο νόµος 2644/98 στο άρθρο 11, προκειµένου να απο-φευχθεί ο αποκλεισµός µεγάλης µερίδας του κοινού σεγεγονότα που κρίνονται µεγάλης σηµασίας και σε συµ-µόρφωση µε την τροποποιηµένη οδηγία 89/552/ΕΟΚ γιατην Τηλεόραση Χωρίς Σύνορα (ισχύει και για τα ραδιόφω-

να) αναφέρει ότι δεν επιτρέπεται να ασκούν δικαιώµαταπου ενδεχοµένως έχουν αποκτήσει για την αποκλειστικήµετάδοση εκδηλώσεων που θεωρούνται ότι έχουν µείζο-να σηµασία για την ελληνική κοινωνία ή την κοινωνία άλ-

λου κράτους που είναι µέλος της ΕΕ που να εµπο-δίζει την πρόσβαση σ΄ αυτές. Μια εκ-

δήλωση µπορεί να χαρακτηριστείµείζονος σηµασίας µε κριτήριοτον ειδησεογραφικό χαρα-κτήρα του ή το ενδιαφέρονπου παρουσιάζει για το κοινόστην ελληνική επικράτεια ή σε

σηµαντικό αριθµό πολιτών.

Αξίζει να σηµειωθεί και ο νόµος1178/81, που αφορά την αστική ευθύνη

του Τύπου. Ως “εκδότης” θεωρείται ο νόµιµος εκπρόσω-πος του σταθµού, διευθυντής ο υπεύθυνος προγράµµατοςκαι συντάκτης ο παραγωγός ή ο δηµοσιογράφος που συ-ντονίζει την εκποµπή.

Το ελάχιστο ποσό χρηµατικής ικανοποίησης για τουςραδιοφωνικούς σταθµούς που είναι µε δικτύωση σε πε-ρισσότερους του ενός νοµούς φτάνει τα 50.000.000δραχµές (147.000 ευρώ), ενώ για τους ραδιοφωνικούςσταθµούς που δεν διαθέτουν δικτύωση φτάνει το ποσότων 20.000.000 δραχµών (58.700 ευρώ) - Ν.2328/95 άρ-θρο 3, παρ. 10 επ.).

Ο Ν. 2328/95 επιτρέπει να λειτουργούν µε δικτύωση σεδιαφορετικές περιοχές µετά από άδεια του ΕΣΡ και µε τηνπροϋπόθεση να έχουν νόµιµη άδεια λειτουργίας οι συγκε-κριµένοι σταθµοί που το επιθυµούν και υποβάλλουν αντί-γραφο ότι υπήρξε συµφωνία για τη δικτύωση.

Σύµφωνα µε την απόφαση οι σταθµοί που επιθυµούν ναείναι δικτυωµένοι µπορούν να µεταδίδουν πρόγραµµασυνολικής διάρκειας πέντε ωρών το 24ωρο. Αν υπάρξειπαράβαση τότε ανακαλείται η άδεια του σταθµού που α-ναµεταδίδει το πρόγραµµα (Ν. 2328/95 άρθρο 6 παρ.15).

Επίσης ανάκληση της άδειας λειτουργίας του σταθµούµπορεί να τη συναντήσουµε και στην περίπτωση τουΝ.2328/ 95 άρθρο 6 παρ. 10, καθώς αναφέρεται ρητά πωςκάθε φυσικό ή νοµικό πρόσωπο που του χορηγείται άδειαλειτουργίας ραδιοφωνικού σταθµού έχει την υποχρέωσηνα διαχειρίζεται και να εκµεταλλεύεται απευθείας και µό-νον ο ίδιος τον σταθµό.

Τέλος ανάκληση της άδειας µπορεί να επέλθει αν ανα-τεθεί η εκµετάλλευση του σταθµού ή ανάθεση της παρα-γωγής ή της διαχείρισης του συνόλου του προγράµµατοςή µέρος αυτού σε ποσοστό που υπερβαίνει το 30%.

Η υποχρεωτική χρονική διάρκεια για διατήρηση σε αρ-χείο µαγνητοφωνήσεων όλων των εκποµπών των ραδιο-φωνικών σταθµών έχει µειωθεί στους τρεις τουλάχιστονµήνες από την ηµέρα µετάδοσης (ν. 2328/95 άρθρο 3παρ. 12). Η πρόβλεψη αυτή έχει σκοπό να διευκολύνει θι-


35

γόµενα πρόσωπα ώστε να απαντήσουν ή να προσφύγουνστη ∆ικαιοσύνη.

Η περίοδος 2000-2006: Βασικός µέτοχος...

Από το 2000 και µέχρι τα τέλη του 2006 διανύουµε µιαµεταβατική περίοδο, που χαρακτηρίστηκε από την είσο-δο στην ψηφιακή τεχνολογία τόσο στο ραδιόφωνο όσοκαι στην τηλεόραση. Θεσµοθετήθηκε επίσης ένα πλήθοςκανονιστικών διατάξεων, που µολονότι είχαν στόχο να α-πεµπλακεί η τηλεοπτική αγορά από την άναρχη ανάπτυξη,η αποτελεσµατικότητά τους ήταν ελάχιστη σε σχέση µετις ρυθµιστικές απαιτήσεις ενός ευνοµούµενου ευρωπαϊ-κού κράτους.

Στην αρχή τα προβλήµατα χρεώνονταν στο Εθνικό Ρα-διοτηλεοπτικό Συµβούλιο που όµως είχε περιορισµένεςαρµοδιότητες. Οι πρώτες αυξηµένες αρµοδιότητες δόθη-καν µε το Ν. 2863/2000 και µετά από έναν χρόνο θεσµο-θετήθηκαν συνταγµατικά, µε την αναθεώρηση του 2001.

Για να εξασφαλιστεί η διαφάνεια προωθήθηκαν διάφο-ρες νοµοθετικές ρυθµίσεις που στόχο είχαν το ασυµβίβα-στο µεταξύ ιδιοκτησίας ΜΜΕ και ανάληψης δηµοσίων έρ-γων και προµηθειών. Ο “βασικός µέτοχος” θα προκαλέσειεντάσεις εντός και εκτός της Βουλής.

Οι νέες ρυθµίσεις συµπληρώνουν και βελτιώνουν το νο-µικό καθεστώς που ισχύει µε το Ν. 2328/95 ο οποίος ε-ξακολουθεί να αποτελεί σηµείο αναφοράς όσον αφοράστην οργάνωση και τη λειτουργία ραδιοφωνικών και τηλε-οπτικών σταθµών.

Για όλες τις κατηγορίες αδειών διατηρήθηκαν οι νόµοι2328/95 και 2644/98 µε την εξής προσθήκη του νόµου3166/2003 άρθρο 22 παρ.8, ότι "η άδεια ίδρυσης, εγκα-τάστασης και λειτουργίας ραδιοφωνικού σταθµού ελεύθε-ρης λήψης, ο οποίος µεταδίδει το πρόγραµµά του απευ-θείας προς το κοινό µέσω δορυφόρου ή καλωδιακού δι-κτύου και µε οποιαδήποτε τεχνική µέθοδο επεξεργασίαςτου ραδιοτηλεοπτικού σήµατος".

Το ΕΣΡ εξέδωσε την οδηγία 4/2003 όπου ορίζονται δύ-ο κατηγορίες σταθµών:

α) ραδιοφωνικοί σταθµοί που µεταδίδουν προγράµµαταή δεδοµένα αποκλειστικά µέσω δορυφόρου ή καλωδια-κού δικτύου και υπάγονται στη δικαιοδοσία του ελληνι-κού κράτους,

β) ραδιοφωνικοί σταθµοί ελεύθερης λήψης που η ά-δειά τους είναι µε βάση του άρθρου 6 του Ν. 2328/95 ήθεωρούνται ότι λειτουργούν νόµιµα και αναµεταδίδουνµέσω δορυφόρου ή καλωδιακού δικτύου αυτούσια ταπρογράµµατά τους.

Η διάρκεια της άδειας καθορίζεται για την πρώτη περί-πτωση από 5-15 έτη ενώ για τη δεύτερη ισχύει ό,τι και γιατους τοπικούς ραδιοφωνικούς σταθµούς.

Παρέµεινε επίσης σε ισχύ η εφαρµογή του τεκµηρίου"νόµιµης άδειας" του άρθρου 53 του Ν. 2778/99, καθώς

τα προβλήµατα δεν ελαχιστοποιήθηκαν παρά την πληθώ-ρα νόµων για την αδειοδοτική διαδικασία και τούτο δια-φαίνεται από την λειτουργία περισσοτέρων ραδιοφωνικώνσταθµών από τις συχνότητες που προβλέπονται.

Η µετατροπή που έγινε στη ρύθµιση του άρθρου 53 ωςβασική διάταξη για την οργάνωση της ραδιοφωνίας ευνό-ησε µια άτυπη “αγορά” για την απόκτηση ραδιοσυχνότη-τας: οι εξαγορές ραδιοφωνικών σταθµών που διέθετανβεβαίωση λειτουργίας πραγµατοποιήθηκαν σε συνθήκεςπλήρους αδιαφάνειας για τους πραγµατικούς µετόχους.Τα φαινόµενα υπερσυγκέντρωσης έγιναν ορατά στην “αγο-ρά”, αλλά έµειναν εκτός της εµβέλειας του ΕΣΡ, ιδίως στηνπεριφέρεια. Είναι σχετικά πρόσφατη η παραίτηση τουυφυπουργού Αδάµ Ρεγκούζα, που συνοδεύτηκε απόαποκαλύψεις για την υπερσυγκέντρωση και τα φαινόµεναεκτροπής από κάθε κανόνα νοµιµότητας στο τηλεοπτικότοπίο της Θεσσαλονίκης (7 Οκτωβρίου 2005).

Όπως προκύπτει από στοιχεία του ΕΣΡ, ως τον Ιούνιοτου 2005 εκδόθηκαν συνολικά 687 βεβαιώσεις νοµίµουλειτουργίας επαρχιακών ραδιοφωνικών σταθµών (εκτόςνοµού Αττικής). Από αυτές τις 376 έχει εκδώσει έως τις 3Ιουνίου 2002 το υπουργείο Τύπου και ΜΜΕ και τις 311 τοΕΣΡ.

Η µόνη προσπάθεια ρύθµισης που έγινε για το νοµόΑττικής οδήγησε σε νέο κύκλο αντιπαραθέσεων. Μετάτην ολοκλήρωση της διαγωνιστικής διαδικασίας χορηγή-θηκαν 35 άδειες. Ειδικότερα, στην πρώτη φάση χορηγή-θηκαν 20 άδειες και στη συνέχεια, µε συµπληρωµατικήπροκήρυξ,η χορηγήθηκαν οι υπόλοιπες 15, που όµως µεαπόφαση του Συµβουλίου της Επικρατείας ακυρώθηκαν.Με το νόµο 3310/2005 άρθρο 12 παρ. 29 δόθηκε παρά-ταση στην ισχύ των αδειών ραδιοφωνικών σταθµών πουείχε λήξη τον Μάρτιο του 2005. Ο υπουργός ΕπικρατείαςΘόδωρος Ρουσόπουλος ανακοίνωσε παράταση τωναδειών λειτουργίας των ραδιοφωνικών σταθµών της Αττι-κής έως τις 30 Ιουνίου 2006, διευκρινίζοντας ότι ο χρό-νος θεσµοθέτησης θεµάτων που αφορούν στα κριτήρια α-δειοδότησης αποτελεί συνάρτηση µε το ζήτηµα που εκ-κρεµεί, του βασικού µετόχου. Οι διαρκείς αυτές εµπλοκέςέχουν τελικά αναιρέσει την ίδια την κοινωνική προσφοράτης ραδιοφωνίας, καθώς είναι αδύνατον να διασωθούνποιοτικές ή καινοτόµες προσπάθειες, µέσα σε ένα αδια-µόρφωτο πλαίσιο πλήρους εµπορευµατοποίησης.

Σε αυτό το θολό περιβάλλον η παράθεση διατάξεων πουείναι σήµερα σε ισχύ γίνεται µόνον για τυπικούς λόγους.



36

Οι διαρκείς αναβολές και οι δυσχέρειες

που προκύπτουν στις αδειοδοτήσεις των

σταθµών έχουν οδηγήσει σε µακροχρόνιες

στρεβλώσεις, σε εκτροπές από τη νοµιµότητα,

σε υπερσυγκέντρωση µέσων και τελικά στην

πλήρη ασυδοσία των “κρυφών” ιδιοκτητών.

Το ζήτηµα του βασικού µετόχου έχειπαραπεµφθεί στις καλένδες και έχεισυµπαρασύρει οποιαδήποτε ουσια-στική πρωτοβουλία για έξοδο απότην χαώδη πραγµατικότητα τηςραδιοφωνίας.

Υπενθυµίζεται ότι µε βάση τουςνόµους 3021/2002 και 3310/2005επιχειρήθηκε να ελεγχθεί η παράλ-ληλη επιχειρηµατική ενασχόλησηστα µέσα µαζικής επικοινωνίας καιανάληψης δηµοσίων έργων. Στόχοςτων παραπάνω νόµων ήταν η "δια-σφάλιση συνθηκών πλήρους διαφά-νειας και υγιούς ανταγωνισµού". Τααρµόδια όργανα της Ευρωπαϊκής Ε-πιτροπής εξέφρασαν την αντίθεσήτους µε αποτέλεσµα να υπάρξει ανα-στολή του νόµου για τον "βασικό µέ-τοχο" και η όποια νέα ρύθµιση είναι ακόµη στο στάδιοενός άχαρου και άτονου διαλόγου...

Οι ισχύουσες διατάξεις

Το ΕΣΡ είναι αυτό πλέον που εκδίδει τις προκηρύξεις πουαφορούν τις διαδικασίες προκειµένου να λάβουν άδεια οιραδιοφωνικοί σταθµοί (Ν. 3051/2002 άρθρο 19) µε βάσητις προϋποθέσεις αλλά και τις διαδικασίες που προβλέπο-νται από το Ν. 2328/95 και το Π∆ 235/2003. Ανάκληση ήκατάργηση των προκηρύξεων µπορεί να υπάρξει µόνονµετά από ενστάσεις, που υποβάλλονται πριν ή µετά τηνπροθεσµία που υποβάλλονται οι αιτήσεις (άρθρο 19 τουΠ∆ 235/2003).

Η διαγωνιστική διαδικασία για την αδειότηση των ρα-διοφωνικών σταθµών παραµένει η ίδια µε τη διαφορά ότιοι φάκελοι µε τις αιτήσεις κατατίθενται στο ΕΣΡ.

Με το άρθρο 21 του Ν. 3166/2003, γίνεται επανακα-θορισµός των προϋποθέσεων όσων αφορά στη µεταβίβα-ση µετοχών αλλά και δανείων ή αλληλόχρεων λογαρια-σµών. Η αλλαγή που επήλθε αφορούσε τις συµβάσεις ε-νεχυρίασης µετοχών ή εταιρικών µεριδίων που υπέρβαι-ναν το 5% του µετοχικού ή εταιρικού κεφαλαίου. Εκχω-ρείται πλέον στον ενεχυρούχο δανειστή το δικαίωµα ψή-φου στη γενική συνέλευση της εταιρείας.

Με το νόµο 3213/2003 οι υπόχρεοι για την υποβολήδήλωσης περιουσιακής κατάστασης την υποβάλλουν κά-θε χρόνο.

Το ΕΣΡ εξέδωσε την 6/2002 οδηγία όπου καθορίζει τηνδιαδικασία για τη χορήγηση άδειας ειδικής που αφοράτην δικτύωση. Προηγήθηκαν οι νόµοι 3021 άρθρο 7 παρ.1 και ο νόµος 2328/95 άρθρο 6 παρ. 15 όπου αναφέρο-νται οι όροι και οι προϋποθέσεις περί δικτύωσης ραδιο-φωνικών σταθµών και η ισχύ τους τέθηκε σε εφαρµογή α-πό 1 Ιανουαρίου 2001, σύµφωνα πάντα µε το άρθρο 53του νόµου 2778/99.

Ο ορισµός του προγράµµατος ενηµε-ρωτικού χαρακτήρα στο οποίο περιλαµ-βάνονται η µετάδοση ειδήσεων για πο-λιτικά, οικονοµικά, κοινωνικά, πολιτιστι-κά και αθλητικά θέµατα καθώς και εκ-δηλώσεις, σχόλια και συνεντεύξεις ορί-ζονται µε το Ν. 3021/02 άρθρο 8 παρ.2.

Οι κάτοχοι ραδιοφωνικών σταθµώνελεύθερης λήψης που µεταδίδουν πρό-γραµµα µε ενηµερωτικό χαρακτήρατουλάχιστον για 12 ώρες την ηµέρα καιαπασχολούν περισσότερα από 35 άτο-µα που είναι εγγεγραµµένα σε αναγνω-ρισµένη ένωση συντακτών, υποχρεού-νται να καλύπτουν το νοµό για τον ο-ποίο έλαβαν άδεια λειτουργίας. Σε πε-ρίπτωση που η ιδιοµορφία του εδάφουςδεν επιτρέπει την επαρκή κάλυψη τότε

το υπουργείο Μεταφορών και Επικοινωνιών εγκρίνει τηντοποθέτηση ποµπών.

Σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης οι σταθµοί υποχρεού-νται να µεταδίδουν δωρεάν και για όσο χρόνο χρειαστείτα µηνύµατα και τις πληροφορίες που οι αρχές επιθυµούννα απευθυνθούν στους πολίτες. Αν δεν τηρηθεί η παρα-πάνω υποχρέωση που αφορά την προστασία του κοινωνι-κού συνόλου η ποινή που προβλέπεται είναι αναστολή εκ-ποµπών µέχρι τρεις µήνες, ακόµη και ανάκληση της ά-δειας.

Με βάση το Π∆ 77/2003 κυρώθηκε, σύµφωνα µε τοάρθρο 3 παρ. 15 του Ν. 2328/95, ο "Κώδικας δεοντολογί-ας ειδησεογραφικών και άλλων δηµοσιογραφικών και πο-λιτικών εκποµπών" που κατήρτισε το ΕΣΡ. Οι κανόνες αυ-τοί ισχύουν για όλες τις ειδησεογραφικές, δηµοσιογραφι-κές και πολιτικές εκποµπές τόσο στο ραδιόφωνο όσο καιστη τηλεόραση.

Με κοινή υπουργική απόφαση ενσωµατώθηκε η οδη-γία 2003/33/ΕΚ, που αφορά την ρητή απαγόρευση προϊ-όντων καπνού από όλα τα ραδιόφωνα και τις τηλεοράσεις.

Η αυτορρύθµιση

Το ΕΣΡ µε βάση το νόµο 2863/2000 άρθρο 8, υποχρεώνειτους ραδιοφωνικούς σταθµούς µέσα σε έξι µήνες να προ-σχωρήσουν σε πολυµερείς συµβάσεις όπου αυτοδεσµεύ-ονται για "το περιεχόµενο και τον τρόπο παρουσίασης καιπροβολής των κάθε είδους ενηµερωτικών και ψυχαγωγι-κών ραδιοφωνικών και τηλεοπτικών προγραµµάτων".

Σε περίπτωση παραβίασης επιβάλλεται ακόµη και ανά-κληση της άδειας λειτουργίας ή τρίµηνης αναστολής. Θαπρέπει να αναφερθεί ότι οι συµβάσεις αυτές προβλέπουνειδικούς όρους και τον έλεγχο διενεργεί η ειδική Επιτρο-πή ∆εοντολογίας.

Στο πλαίσιο αυτής της αυτορρύθµισης καθιερώθηκε καιτο δικαίωµα επανόρθωσης (άρθρο 9, Π∆ 100/2000). Σύµ-


37

φωνα πάντως µε το άρθρο 9 του Ν. 2863/2000, "οι κάτο-χοι άδειας λειτουργίας τηλεοπτικού ή ραδιοφωνικούσταθµού ελεύθερης λήψης ή παροχής συνδροµητικώνραδιοφωνικών και τηλεοπτικών υπηρεσιών υποχρεούνταινα συγκροτήσουν εσωτερικές επιτροπές, που απαρτίζο-νται από αναγνωρισµένου κύρους προσωπικότητες και α-νώτερα στελέχη τους, για την εξέταση των αιτήσεων επα-νόρθωσης που προβλέπονται στο άρθρο 9 του Π∆ 100/2000 (ΦΕΚ 98 Α΄).

Τι προβλέπει το Σύνταγµα του 2001

"Η ραδιοφωνία και η τηλεόραση υπάγονται στον άµεσο έ-λεγχο του κράτους. Ο έλεγχος και η επιβολή διοικητικώνκυρώσεων υπάγονται στην αποκλειστική αρµοδιότητα τουΕθνικού Συµβουλίου Ραδιοτηλεόρασης που είναι ανεξάρ-τητη αρχή, όπως ο νόµος ορίζει. Ο άµεσος έλεγχος τουκράτους, που λαµβάνει και τη µορφή του καθεστώτος τηςπροηγούµενης άδειας, έχει ως σκοπό την αντικειµενικήκαι µε ίσους όρους µετάδοσης πληροφοριών και ειδήσε-ων, καθώς και προϊόντων του λόγου και της τέχνης, την ε-ξασφάλιση της ποιοτικής στάθµης των προγραµµάτωνπου επιβάλλει η κοινωνική αποστολή της ραδιοφωνίας καιτης τηλεόρασης και η πολιτική ανάπτυξη της χώρας, κα-θώς και τον σεβασµό της αξίας του ανθρώπου και τηνπροστασία της παιδικής ηλικίας και της νεότητας. Νόµοςορίζει τα σχετικά µε την υποχρεωτική και δωρεάν µετά-δοση των εργασιών της βουλής και των επιτροπών της,καθώς και προεκλογικών µηνυµάτων των κοµµάτων απότα ραδιοτηλεοπτικά µέσα".

Τα παραπάνω αναφέρονται στην επαναδιατύπωση τουάρθρου 15 παράγραφος 2 του Συντάγµατος µετά την α-ναθεώρηση του 2001, όπου φαίνεται ξεκάθαρα ότι τοΕΣΡ είναι ο µόνος εκφραστής του άµεσου ελέγχου τουκράτους στη ραδιοφωνία που "λαµβάνει και τη µορφήτου καθεστώτος της προηγούµενης άδειας". Θα πρέπειαν αναφερθεί επίσης ότι υπήρξε ενσωµάτωση στις συ-νταγµατικές διατάξεις προηγούµενων νόµων.

Ακόµη στην παράγραφο 9 του άρθρου 14 τίθεται ως κα-νόνας η διαφάνεια στο ιδιοκτησιακό καθεστώς, την οικο-νοµική κατάσταση και η χρηµατοδότηση των Μέσων Ενη-µέρωσης η οποία πρέπει να γνωστοποιείται.

Στο άρθρο 14 παρ. 9 Σ, ρητά αναφέρεται η απαγόρευσησυγκέντρωσης ελέγχου περισσότερων Μέσων Μαζικής Ε-νηµέρωσης ενώ ταυτόχρονα θεσπίζεται συνταγµατικά καιτο ασυµβίβαστο της ιδιότητας του ιδιοκτήτη, βασικού µε-τόχου, εταίρου, διευθυντικού στελέχους κλπ να αναλαµ-βάνει από τον ευρύτερο δηµόσιο τοµέα την εκτέλεση έρ-γων ή προµηθειών.

Ειδικότερα στο άρθρο αναφέρεται: "Το ιδιοκτησιακό κα-θεστώς, η οικονοµική κατάσταση και τα µέσα χρηµατοδό-τησης των µέσων ενηµέρωσης πρέπει να γίνονται γνωστά,όπως νόµος ορίζει. Νόµος προβλέπει τα µέτρα και τουςπεριορισµούς που είναι αναγκαίοι για την πλήρη διασφά-λιση της διαφάνειας και της πολυφωνίας στην ενηµέρω-

ση. Απαγορεύεται η συγκέντρωση του ελέγχου περισσό-τερων µέσων ενηµέρωσης της αυτής ή άλλης µορφής. Α-παγορεύεται ειδικότερα η συγκέντρωση περισσότερωντου ενός ηλεκτρονικών µέσων ενηµέρωσης της αυτήςµορφής, όπως νόµος ορίζει. Η ιδιότητα του ιδιοκτήτη, τουεταίρου, του βασικού µετόχου ή του διευθυντικού στελέ-χους επιχείρησης των µέσων ενηµέρωσης είναι ασυµβί-βαστη µε την ιδιότητα του ιδιοκτήτη, του εταίρου, του βα-σικού µετόχου ή του διευθυντικού στελέχους επιχείρησηςπου αναλαµβάνει έναντι του ∆ηµοσίου ή νοµικού προσώ-που του ευρύτερου δηµόσιου τοµέα την εκτέλεση έργωνή προµηθειών ή την παροχή υπηρεσιών. Η απαγόρευσητου προηγούµενου εδαφίου καταλαµβάνει και κάθε εί-δους παρένθετα πρόσωπα, όπως σύζυγος, συγγενείς, οι-κονοµικά εξαρτηµένα άτοµα ή εταιρείες. Νόµος ορίζει τιςειδικότερες ρυθµίσεις, τις κυρώσεις που µπορεί να φθά-νουν µέχρι την ανάκληση της άδειας ραδιοφωνικού ή τη-λεοπτικού σταθµού και µέχρι την απαγόρευση σύναψης ήτην ακύρωση της σχετικής σύµβασης, καθώς και τουςτρόπους ελέγχου και τις εγγυήσεις αποτροπής των κατα-στρατηγήσεων των προηγούµενων εδαφίων".

Στο άρθρο 15 παρ. 2 του Συντάγµατος, εκτός από τοπρόγραµµα, τους στόχους που διασφαλίζει ο έλεγχος τουκράτους προστέθηκαν ο σεβασµός της αξίας του ανθρώ-που και η προστασία της παιδικής ηλικίας και της νεότη-τας. Επίσης κατοχυρώθηκε συνταγµατικά η υποχρεωτικήκαι δωρεάν µετάδοση των εργασιών της Βουλής και τωνεπιτροπών που την απαρτίζουν καθώς και προεκλογικάµηνύµατα των κοµµάτων.

Στο άρθρο 57 παρ.1 περ. γ) του Συντάγµατος αναφέρε-ται επίσης ότι βουλευτής δεν δύναται να κατέχει ή ναδιαχειρίζεται ραδιοφωνικό ή τηλεοπτικό σταθµό ή να εκ-δίδει εφηµερίδα πανελλήνιας κυκλοφορίας.



38


39

Η δηµιουργία ενός πολυπολιτισµικού µέσου ενη-µέρωσης (Community Media) στην Ελλάδα παρουσιάζειαρκετές δυσκολίες όσον αφορά την ευρωπαϊκού τύπουλειτουργία του, στα πρότυπα δηλαδή των τριών κρατώνπου εξετάστηκαν στα πρώτα κεφάλαια.

Οι λόγοι είναι συγκεκριµένοι:

∆εν υπάρχει ακόµη σαφής νοµοθετική ρύθµιση γιαδηµιουργία ειδικά από κοινοτικές οµάδες µεταναστών ήπαρεµφερείς οµάδες πολιτών ξένης καταγωγής. Ευνόητοείναι ότι δεν υπάρχει νοµοθετική προπαρασκευή σεευαίσθητα ζητήµατα δηµοκρατικής οργάνωσης, όπως εί-ναι η αυτοδιαχείριση και η ανεξάρτητη λειτουργία τουµέσου.

Είναι εξίσου ασαφές µέσω ποιών φορέων θα µπο-ρούν οι µετανάστες να διαχειρίζονται µέσα µαζικής ενη-µέρωσης και να αξιοποιούν τους ευεργετικούς νόµους γιαεξασφάλιση ειδικής άδειας και συχνότητας εκποµπής.

Είναι επιβεβληµένο να ξεκαθαριστούν οι συνθήκες µετις οποίες θα µπορούν οι διάφορες κοινότητες ή κοινοτι-κές οµάδες να δηµιουργήσουν ένα ραδιοφωνικό σταθµό.Αν θα υπάρξει δηλαδή χώρος στα ερτζιανά για ώριµες καιεπαγγελµατικές προσπάθειες, για καινοτοµίες και έξυπ-νες προσεγγίσεις του κοινού.

Η ορθολογική αντιµετώπιση του ζητήµατος απαιτείδιαυγή νοµοθετική ρύθµιση που να δίνει την ευκαιρίαστις διάφορες κοινωνικές οµάδες που ζουν και εργάζο-νται στην Ελλάδα να παρουσιάζουν και να προβάλλουνµέσω προγραµµάτων στα µέσα ενηµέρωσης τον πολιτισµότους, τη µουσική τους, τα προβλήµατά τους, τα δικαιώµα-τα και τις υποχρεώσεις τους, είτε στη γλώσσα τους είτεστα Ελληνικά.

Οι συνθήκες που επικρατούν σήµερα δεν επιτρέπουντην ανεξάρτητη και αυτόνοµη δοµή των CommunityRadio, µε βάση την αυτοδιαχείριση, την αυτονοµία, τηνοικονοµική αυτοτέλεια, όπως συµβαίνει µε τα ανάλογαπολυπολιτισµικά µέσα στις ευρωπαϊκές χώρες, παρά τηδιάθεση κονδυλίων από τα ευρωπαϊκά προγράµµατα γιατη δηµιουργία τους. Βέβαια υπήρξαν κατά το παρελθόνπροσπάθειες δηµιουργίας κοινοτικών µέσων ενηµέρωσης,κυρίως όµως σε ένα πλαίσιο φιλοξενίας σε δηµοτικά ήκρατικά µέσα.

Είναι σαφές ότι η έξωθεν ρύθµιση της πολυφωνίας, η εκτων άνω επιβολή µοντέλων ενηµέρωσης, δίχως τηνενεργό συµµετοχή των κοινωνικών οµάδων στις οποίεςαπευθύνεται ένα πολυπολιτισµικό µέσο, ενέχει κιν-

δύνους όχι µόνο στο επίπεδο της δηµοκρατικής τουσυγκρότησης, αλλά και σε ό,τι αφορά στη βιωσιµότητάτου. Αν το υπό δηµιουργία µέσο δεν προχωρήσει σε επι-κοινωνιακές πρωτοβουλίες για την επαφή του µε το ευ-ρύ κοινό, δεν µπορεί να προσδοκά σε πρόσθετα έσοδα καισε προσέλκυση εθελοντών, που θα το καταστήσουνεύρωστο οικονοµικά.

Πολιτιστικές εκδηλώσεις, δηµιουργικές παρεµβάσειςστα δρώµενα των κοινοτήτων, έρευνες και κινήσειςκοινωνικής - ανθρωπιστικής προσφοράς είναι τα εργαλείατης επιτυχίας και για τα ελληνικά δεδοµένα. Η ελληνικήπερίπτωση επιβάλλει και σαφείς ορισµούς για ναπροσδιοριστούν µε επάρκεια:

Ποιες είναι οι οµάδες των µεταναστών και τωνσυγκροτηµένων κοινοτήτων τους που ζουν και εργά-ζονται στην Ελλάδα;

Ποιες κατηγορίες πολιτών ξένης καταγωγής συ-νιστούν πληθυσµιακά επαρκές κοινό για να διαθέτουνλόγο και ρόλο στα ραδιοφωνικά πράγµατα;

4. ΟΙ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ

Πολυπολιτισµικά µέσα ενηµέρωσης στην Ελλάδα

∆εν είναι τεχνικό, ούτε οικονοµικό το υπ’ αριθµόν1 πρόβληµα των Community Media στην Ελλάδα:

Είναι η ίδια η φιλοσοφία λειτουργίας τους, είναι έναπρόβληµα ∆ηµοκρατίας.

Πολυπολιτισµικά µέσα ενηµέρωσης:

Η σύγκλιση της χώρας µας µε τα ισχύοντα

στις ευρωπαϊκές χώρες είναι µια δύσκολη

υπόθεση: τα κενά στη νοµοθεσία, η

υποτυπώδης εκπροσώπηση των µεταναστών

και η έξωθεν ρύθµιση της πολυφωνίας δεν

επιτρέπουν αισιόδοξες προβλέψεις.

Μπορεί να υπάρχει συγκρότηση φορέων διαχείρι-σης σε αντιπροσωπευτική βάση, όταν δεν υπάρχουνσυγκροτηµένα σωµατεία και σύλλογοι πολιτών ξένηςκαταγωγής µε µεγάλο αριθµό ενεργών µελών;

Tα κεφαλαιώδη αυτά ερωτήµατα απαντώνται στη συνέ-χεια µε κωδικοποιηµένο τρόπο. Παράλληλα µε την αξιο-ποίηση της διεθνούς εµπειρίας, µε παραδείγµατα και α-ναπόφευκτες συγκρίσεις, επιχειρείται µια πρώτη αποτύ-πωση των αρχών λειτουργίας των Community Mediaστην Ελλάδα.

4.1. Οι κοινότητες ξένης καταγωγής

Οι αλλαγές που σηµειώθηκαν µετά το 1990 στην Ευρώπη,στα Βαλκάνια και στην Ασία (από τη Μέση Ανατολή µέχριτην Κίνα) ανέτρεψαν και στην Ελλάδα την πληθυσµιακή,κοινωνική και µεταναστευτική πραγµατικότητα. Οικονοµι-κοί µετανάστες, πρόσφυγες και λαθροµετανάστες έφθα-σαν στη χώρα µας, µέσω χερσαίων και θαλάσσιων οδών,αναζητώντας καλύτερη µοίρα.

Σε όλη αυτή την περίοδο των 16 ετών η εισροή µετα-ναστών είχε θετική επιρροή στην οικονοµία, µε την προ-σφορά φθηνών εργατικών χεριών, επέφερε κοινωνικές ε-ντάσεις και φαινόµενα ρατσισµού, επηρέασε δοµές καιπρακτικές του ελληνικού κράτους: το εκπαιδευτικό σύ-στηµα ενσωµάτωσε τα παιδιά των µεταναστών, οι αστυ-νοµικές αρχές εκσυγχρονίστηκαν για να αντιµετωπίσουνφαινόµενα εγκληµατικότητας, οι διοικητικές υπηρεσίεςεγκαινίασαν µηχανισµούς υποδοχής και νοµιµοποίησηςµεταναστών.

Σήµερα, ενώ το µεταναστευτικό ρεύµα προς τη χώραµας συνεχίζεται, υπάρχει µια σχετικά σαφής εικόνα γιατις απαιτήσεις ραδιοφωνικής ενηµέρωσης στα δύο µεγά-λα αστικά κέντρα, Αθήνα και Θεσσαλονίκη.

Στο χώρο της ραδιοφωνίας, είναι χαρακτηριστική η πε-ρίπτωση του Athens International Radio (104.4 FM) πουανέπτυξε ραδιοφωνικό πρόγραµµα σε 12 γλώσσες, αρχι-κά για τις ανάγκες των Ολυµπιακών Αγώνων του 2004 καιστη συνέχεια για την κάλυψη των αναγκών ενηµέρωσηςτων κοινοτήτων ξένης καταγωγής στην Αθήνα. Οι γλώσ-σες είναι:

Αγγλικά

Γαλλικά

Γερµανικά

Ιταλικά

Πολωνικά

Ισπανικά

Αξίζει να γίνουν τρεις παρατηρήσεις:

1. Παρά την ευρεία πολυγλωσσία, µένουν δίχως ραδιοφω-νική κάλυψη πολυάριθµες κοινότητες της πρωτεύουσας,όπως η Σερβοκροατική, η Αφρικανική (µε την πολυγλωσ-σία της) και η Πακιστανική.

2. Ο ραδιοσταθµός δεν ανήκει σε αυτούς που έχουν α-δειοδοτηθεί από το Εθνικό Συµβούλιο Ραδιοτηλεόρασης!

Πρόκειται για ένα ακόµη παράδοξο της ελληνικής “οπτι-κής” για τη Ραδιοφωνία, µια ακόµη ένδειξη του χάους πουεπικρατεί στα ερτζιανά. Η αναφορά γίνεται για να τεκµη-ριωθεί -για πολλοστή φορά- το ελάχιστο ενδιαφέρον πουεπιδεικνύουν οι εκάστοτε κυβερνήσεις για την κοινωνικήπροσφορά του ραδιοφώνου.

3. Ο 104,4 FM είναι πολυγλωσσικός και όχι πολυπολιτι-σµικός σταθµός. Προωθεί µόνον τη διάχυση πληροφοριώνσε διάφορες γλώσσες και δεν έχει συγκροτηθεί µε τουςκανόνες που διέπουν τα Community Media.

Οι συνθήκες που επικρατούν στην ελληνική ραδιο-φωνία περιορίζουν τον προβληµατισµό για τη δηµιουρ-γία Community Radio µόνο στην Αθήνα και στη Θεσσα-λονίκη, αν και ανάγκες τοπικής - περιφερειακής ενη-µέρωσης υπάρχουν και σε άλλες περιοχές, όπως η Πά-τρα και η Κρήτη. Στη Θράκη η ραδιοφωνική έκφραση τηςµουσουλµανικής µειονότητας θεωρείται δεδοµένη.

Σε αντιστοιχία µε την Αθήνα η οµάδα εργασίας τηςΕ.Σ.Η.Ε.Μ.-Θ. προτείνει για τη Θεσσαλονίκη την ανάπτυ-ξη ραδιοφωνικού προγράµµατος στις ακόλουθες γλώσ-σες, µε δύο κριτήρια: την πληθυσµιακή σύνθεση των ε-θνοτήτων - µεταναστών και την ιστορική - πολιτική θέσητης πόλης στο βαλκανικό περιβάλλον:

Ρωσικά

Αλβανικά

Σερβοκροατικά (συµπ. το ιδίωµα της Π.Γ.∆.Μ.)

Βουλγαρικά

Αγγλικά

Γερµανικά

Ο χαρακτήρας αυτής της µελέτης δεν εµπεριέχει ανα-φορές στο καθεστώς της παρουσίας των επιµέρους κοι-νωνικών - εθνοτικών οµάδων. Οι επιλογές των γλωσσώνέγινε µε βάση τα πραγµατικά στοιχεία της πληθυσµιακήςτους παρουσίας στο πολεοδοµικό συγκρότηµα της Θεσ-σαλονίκης και όχι µε γνώµονα το καθεστώς παραµονής.

Για παράδειγµα, οι ρωσόφωνοι της πόλης (Ελληνοπό-ντιοι και µη) έχουν επιτύχει την ταχεία ενσωµάτωσή τουςστον κοινωνικό ιστό µε ευνοϊκούς όρους, σε αντίθεση µετους αλβανόφωνους, που δεν έχουν τη δυνατότητα από-κτησης της ελληνικής ιθαγένειας, παρά το πολυετές τηςπαρουσίας τους.

Η δοκιµαστική ενσωµάτωση και άλλων γλωσσών στοραδιοφωνικό πρόγραµµα θα µπορούσε να προκύψει χά-ρη στην παρουσία επαρκούς δυναµικού. Η ωριµότητακοινοτικών οµάδων να αναλάβουν πρωτοβουλίες, αλλάκαι κινήσεις που µπορεί να προέρχονται από το χώρο τουΠανεπιστηµίου, όπου σπουδάζουν Αφρικανοί ή Άραβεςφοιτητές, θα καθορίσουν στο µέλλον τις προοπτικές τηςπολυπολιτισµικής Ραδιοφωνίας.



40

Αλβανικά

Ρωσικά

Ρουµανικά

Φιλιππινέζικα (Ταγκαλόγκ)

Αραβικά

Βουλγαρικά

4.2. Η αντιπροσωπευτικότητα

Όπως προαναφέρθηκε, υπάρχει µια εγγενής αντίφασηστην πρωτοβουλία για τη δηµιουργία Community Media:Μπορεί να υπάρξει αξιόπιστο ραδιοφωνικό πρόγραµµα, ό-ταν η κοινότητα των πολιτών ξένης καταγωγής δεν είναιοργανωµένη σε συλλόγους, σωµατεία ή δοµές συνδικά-των και φορέων µε διακριτή παρουσία;

Στην Ελλάδα το κενό αυτό καλούνται -µέσω της πρωτο-βουλίας Equal- να καλύψουν µεταξύ άλλων οι κεντρικοίδήµοι της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης, που έχουν πο-λύπλευρη ραδιοφωνική παρουσία και κοινή ιστορική δια-δροµή.

Λόγω των Ολυµπιακών Αγώνων, αλλά και του έντονουανταγωνισµού µεταξύ των ραδιοφωνικών σταθµών τηςπρωτεύουσας, ο ∆ήµος Αθηναίων επέτυχε ταχύτερα νααναπτύξει τόσο την πολυπολιτισµική ραδιοφωνία, όσοκαι ένα πλαίσιο δεοντολογίας υψηλού επιπέδου.

Ο ∆ήµος Θεσσαλονίκης πρωτοπόρησε στη δηµιουργίαδηµοτικής τηλεόρασης, αλλά δεν έχει µετρήσιµη εµπει-ρία σε πολύγλωσσα προγράµµατα. Παράλληλα, βάλλεταισε επίπεδο διοίκησης -και όχι δηµοσιογραφικού δυναµι-κού- για τη µη τήρηση κανόνων δεοντολογίας, µε έµφα-ση στα ζητήµατα της πολιτικής πολυφωνίας, που προκά-λεσαν σχετική παρέµβαση και συστάσεις από το ΕθνικόΣυµβούλιο Ραδιοτηλεόρασης στην προεκλογική περίοδοτων δηµοτικών - νοµαρχιακών εκλογών του 2006.

Η εκ των άνω προώθηση της πολυφωνίας µπορεί να α-ποτελεί µονόδροµο σε αυτή τη φάση ανάπτυξης τωνCommunity Media. Απαιτείται ωστόσο η σταδιακή παρα-

χώρηση διακριτών ρόλων στις κοινότητες των πολιτώνξένης καταγωγής.

4.3. Νοµιµότητα - εγκυρότητα

Μέσα από τις προβλεπόµενες από τη ∆ράση 1 διαδι-κασίες η οµάδα εργασίας της Ε.Σ.Η.Ε.Μ.-Θ. προώθησετην άντληση δεδοµένων για τις ελληνικές ιδιοµορφίες.Μέσα από συνεντεύξεις και συζητήσεις µε υπεύθυνους(πολιτικούς, επιτροπές, ελεγκτικά όργανα) και επαγγελ-µατίες των Community Media προέκυψαν σηµαντικά ευ-ρήµατα, που πιστοποιήθηκαν µέσα από έρευνα µε ηµιδο-µηµένη συνέντευξη που απευθύνθηκε σε πολιτικούς, ε-λεγκτικά όργανα κι επιτροπές, καθώς και σε επαγγελµα-τίες του εξωτερικού.

Όλη αυτή η δραστηριότητα επικυρώθηκε µε συνάντησηεργασίας, που πραγµατοποιήθηκε στην Ενωση ΣυντακτώνΗµερησίων Εφηµερίδων Μακεδονίας -Θράκης την 27η

Ιουνίου 2006. Τα κυριότερα συµπεράσµατα της διε-ξοδικής αυτής διαδικασίας ήταν:

1. Το κενό νοµιµότητας που υπάρχει στην Ελλάδα γιατη λειτουργία ενός Community Media αποτελεί και ζή-τηµα κοινωνικής δυναµικής. Για να υπάρξει νοµοθετικήρύθµιση για την πολυπολιτισµική ραδιοφωνία πρέπει ναέχει καταστεί ώριµη κοινωνικά η απαίτηση για τη ρύθ-µιση των θεµάτων της. Υπό το πρίσµα αυτό η πιλοτικήπροσπάθεια που επιχειρείται µέσω του προγράµµατοςEqual είναι αυτή που µπορεί να αναδείξει τις κοινωνι-κές ανάγκες ενηµέρωσης, τις ιδιαίτερες απαιτήσειςπροσέγγισης και ανάδειξης των στοιχείων που χαρα-κτηρίζουν κάθε οµάδα πολιτών ξένης καταγωγής, την ί-


41

Στιγµιότυπο από τη συνάντηση εργασίας της Θεσσαλονίκης. ∆ιακρίνονται δεξιά οι τρεις πανεπιστηµιακοί δάσκαλοι κ.κ.

Μανωλεδάκης, Παρασκευόπουλος και Τσιάκαλος. Συντονιστής ήταν ο δηµοσιογράφος Παύλος Νεράντζης.



δια τη φυσιογνωµία των µελλοντικών Community Media.

2. Η παρουσία ενός Συλλόγου Αλβανών (Νοµού Θεσσαλο-νίκης) δεν εγγυάται από µόνη της την απήχηση στην κοι-νότητα των πολιτών αλβανικής καταγωγής. Ούτε είναι δε-δοµένο ότι µπορεί ένα µέλος συλλόγου να "κάνει ραδιό-φωνο".

Είναι θετική η συνδικαλιστική - κοινωνική δραστηριότη-τα, αλλά δεν σηµατοδοτεί την επάρκεια για µια ραδιοφω-νική εκποµπή. Όπως κατέδειξε η “Εβδοµάδα κατά τουΡατσισµού στα µέσα ενηµέρωσης” αξιόλογες πολιτιστικέςπρωτοβουλίες µαθητών αλβανικής καταγωγής δεν έχουνως “οµπρέλα” έναν φορέα εκπροσώπησης. Κι όµως θα ήταντο πλέον επιτυχηµένο ραδιοφωνικό πρόγραµµα!

Η πολυδιάσπαση που χαρακτηρίζει την εκπροσώπησηκοινωνικών οµάδων µε κοινά γλωσσικά στοιχεία (Ελληνο-πόντιοι, Αλβανοί, πρώην κάτοικοι της ενιαίας Γιουγκοσλα-βίας κ.α.) περιορίζει τις δυνατότητες για ισχυρή πολυπο-λιτισµική Ραδιοφωνία. Καθώς η µεγάλη ακροαµατικότητα,η σύνδεσή της µε τις πραγµατικές ανάγκες και το µεγάλοκοινό, προϋποθέτει και ισχυρούς δεσµούς µε την πλειο-νότητα της κάθε κοινοτικής οµάδας.

3. Η διαµόρφωση ενός έ-γκυρου προγράµµατος επι-βάλλει τη διαρκή δοκιµασίαεναλλακτικών προσεγγίσεων.Σε καµιά περίπτωση η εκφώ-νηση ενός ξενόγλωσσουδελτίου ειδήσεων δεν µπο-ρεί να καλύψει τις ποικιλό-µορφες ανάγκες του κοινού.

Για παράδειγµα η ενηµέρω-ση της δεύτερης γενιάς µε-ταναστών που έχει αρχίσεινα ενσωµατώνεται στον κοι-νωνικό ιστό µπορεί να είναιελκυστική, µόνον µε έναν ρα-

διοφωνικό λόγο που θα κινείται υπεράνω στερεοτύπων,µε βαθιά συνείδηση των δεδοµένων γειτνίασης µε τη χώ-ρα προέλευσης (ιδίως στην περίπτωση των βαλκανικώνγλωσσών), των λαογραφικών, ιστορικών και πολιτισµικώνσχέσεων, των κοινωνικών τάσεων που αναπτύσσονται σεσχέση µε τους µετανάστες.

4. Η δυναµική της πολυπολιτισµικής ραδιοφωνίας θα κρι-θεί από την έµπρακτη διαµόρφωση των κανόνων δεοντο-λογίας και τη διαρκή ενασχόληση µε τις νοµοθετικέςπρωτοβουλίες που θα συνθέσουν ευρύτερα το νέο τοπίοτης ραδιοφωνίας.

5. Η ελληνική γλώσσα µπορεί να συνυπάρξει µε τιςγλώσσες του προγράµµατος για να µην αναπτυχθούν λο-γικές "γκέτο". Έτσι η εκφώνηση και στα ελληνικά των τί-τλων ενός τραγουδιού, η µετάφραση κάποιων θεµατικώνεκποµπών, οι διάλογοι για σηµαντικά θέµατα υπενθυµί-ζουν στον ακροατή την ανάγκη για αρµονική ένταξη στακοινωνικά δρώµενα και διευρύνουν αποτελεσµατικά τηνακροαµατικότητα. Αλλιώς το Community Media στοχο-ποιείται και φορτίζεται αρνητικά από µια µερίδα του κοι-νού, που αποξενώνεται ακόµη περισσότερο από τις ουµα-

νιστικές αξίες του προγράµ-µατος.

6. To Community Media δενµπορεί να σύρεται από τιςκυρίαρχες τάσεις στο χώροτων ερτζιανών. ∆εν µπορείνα ακολουθεί το ρεύµα τηςεµπορευµατοποίησης, να κά-νει εµπορικές "εκπτώσεις" µεακούσµατα που θα παρακο-λουθούν τις τρέχουσες τά-σεις. Είναι υποχρεωτικό νακινηθεί "ενάντια στο ρεύµα",καθώς η κοινωνία ποτέ απόµόνη της δεν θα είναι ώριµη

42

Από αριστερά προς τα δεξιά: Οι καθηγητές κ.κ. Ιωάννης Μανωλεδάκης (Νοµική ΑΠΘ), Νίκος Παρασκευόπουλος (Νοµική

ΑΠΘ), Γιώργος Τσιάκαλος (Παιδαγωγικό ΑΠΘ) και η κυρία Αλκµήνη Φωτιάδου, ∆ρ. Συνταγµατικού ∆ικαίου

Ο συγγραφέας Γκάζµεντ Καπλάνι και ο τότε διευθυντής

του Athens International Radio Πάνος Πολυζωίδης.

για να υιοθετήσει προωθηµένα µοντέλα επικοινωνίας.Χρειάζονται ρήξεις και πρωτοβουλίες, κοινωνική κριτικήκαι τολµηρά βήµατα για να κερδηθεί το στοίχηµα µιαςβιωσιµότητας, που δεν θα έχει στο κέντρο της τις πιθανέςεπιδοτήσεις, αλλά την υψηλή ακροαµατικότητα.

7. Σε αυτό το πλαίσιο δοµής και λειτουργίας δεν αντέ-χουν ερασιτεχνισµοί, διαρκείς διοικητικές παρεµβάσειςκαι ασφυκτικός έλεγχος των εκποµπών. Ούτε βεβαίως ηασυδοσία στο µικρόφωνο και η επανάληψη στερεοτύπωνπου χαρακτηρίζουν τόσο τους γηγενείς, όσο και τους ξέ-νης καταγωγής πολίτες. Ο αλληλοσεβασµός, η ισονοµία, ηίδια η δυναµική της παραγωγικής - πολιτισµικής ένταξηςτων µεταναστών είναι οι κινητήριες δυνάµεις µιας υγιούςκαι βιώσιµης πρωτοβουλίας.

8. Ποιος παρέχει τις εγγυήσεις για την τήρηση αυτώντων αρχών; Στο χώρο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης είναιορατές “εκτροπές” από τους κανόνες της πλουραλιστικήςενηµέρωσης, που έχουν τη ρίζα τους και στη µα-κρόχρονη αδιαφορία των κεντρικών της οργάνων (ΚΕ∆ΚΕ)για τη δηµιουργία µηχανισµών υποστήριξης και ανάπτυ-ξης της κοινοτικής ραδιοφωνίας. Με απόντα κάθε προ-βληµατισµό για την εξυγίανση και την καινοτοµία, τη βιω-σιµότητα και την ανάπτυξη νέων υπηρεσιών, δεν µπορείνα υπάρξει προοπτική για το σχεδιασµό ολοκληρωµένωνλύσεων πολυπολιτισµικής ραδιοφωνίας.

Η παρουσία ανεξάρτητων φορέων, που έχουν και τη θε-σµική υπόσταση να αξιολογούν το επίπεδο και τους προ-σανατολισµούς ενός ραδιοφωνικού προγράµµατος και ησυµµετοχή έµπειρων στελεχών της πολυπολιτισµικής ρα-διοφωνίας, που κοµίζουν δεδοµένα άλλων, προηγµένωνραδιοφωνικά κρατών, αποτελούν στοιχειώδεις προϋποθέ-σεις ανάπτυξης ενός Community Media. Αυτές τις προα-παιτήσεις σεβάστηκε πλήρως ο ∆ήµος Αθηναίων στα επι-τυχή πολύγλωσσα ανοίγµατά του, αξιοποιώντας ένα δηµο-σιογραφικό και στελεχιακό δυναµικό µε προϋπηρεσία στοBBC και σε άλλους σταθµούς πολύγλωσσης ραδιοφωνίας.

4.4. Κανόνες δοµής-λειτουργίας

Το θολό νοµοθετικό τοπίο µέσα στο οποίο κινείται η ελ-ληνική ραδιοφωνία δεν επιτρέπει µια σε βάθος συγκριτι-κή ανάλυση µε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπου έχουναναπτυχθεί ραδιοφωνικά προγράµµατα µε εκποµπέςσχετικές µε τα προβλήµατα και τα δικαιώµατα των πολι-τών ξένης καταγωγής, µε αναφορές στον πολιτισµό, σταήθη και τα έθιµα της κάθε οµάδας, µε παραγωγή ειδήσε-ων στη γλώσσα της κάθε κοινοτικής οµάδας.

∆εν υπάρχουν ούτε οι χρηµατοδοτικοί µηχανισµοί ούτεοι προϋποθέσεις για να µπορεί ένα Community Media νααποτελεί εφαλτήριο για την διοργάνωση πολιτισµικώνεκδηλώσεων στον τόπο όπου λειτουργεί το µέσον, δίνο-ντας την ευκαιρία στους κατοίκους της πόλης να έρθουνσ' επαφή και να γνωρίσουν από κοντά τα τεκταινόµενατης κάθε κοινοτικής οµάδας.

Με την κατάλληλη συστηµατική επιµόρφωση θα µπο-ρούσε να λειτουργήσει ένα πρότυπο community radioστην Ελλάδα που να βασίζεται καθαρά στην αυτοδιαχεί-ριση και αυτοδιοίκηση από τους ίδιους τους συντελεστέςτου ραδιοφώνου, λειτουργώντας χωρίς την επιστασίακρατικών φορέων. Άλλωστε, αυτή είναι και η φιλοσοφίαλειτουργίας των Community Media, που έχουν πολυετήπαρουσία στη Βρετανία, στις Κάτω Χώρες, στη Γαλλία,στην Αυστραλία και στις ΗΠΑ.

Η επικοινωνιακή και πολιτισµική συνεισφορά αυτώντων µέσων έδωσαν τη δυνατότητα στους κατοίκους τηςκάθε χώρας να γνωρίσουν ήθη, έθιµα και παραδόσεις τωνοµάδων που εµπλέκονταν στα µέσα αυτά. Ανατρέχονταςστα προηγούµενα κεφάλαια της µελέτης προκύπτουν ταακόλουθα δεδοµένα για τη νοµοθετική προπαρασκευή ε-νός πλαισίου δοµής και λειτουργίας των πολυπολιτισµι-κών µέσων στην Ελλάδα:

1. Ένα Community Media δεν πρέπει να αποσκοπεί στοκέρδος, αλλά στην εξασφάλιση πόρων για τη λειτουρ-γία του από πολλές πηγές, χωρίς βέβαια να αποκλείεταιη αµοιβή των εργαζοµένων σε αυτό. Το µίγµα εργαζοµέ-νων - εθελοντών δεν µπορεί να προκαθοριστεί, πριν απότη σύνταξη αναλυτικής τεχνικοοικονοµικής µέλετηςβιωσιµότητας, που θα εξειδικεύεται στις συνθήκες κάθεπεριοχής.

2. Με την αποσπασµατική λειτουργία ενός πρότυπουπολυπολιτισµικού ραδιοφώνου, υπό τη σκέπη ενός δηµο-τικού ή κρατικού φορέα για εκποµπές λίγων ωρών, δενσηµαίνει ότι εξυπηρετούνται οι ανάγκες των κοινωνικώνοµάδων που δικαιούνται να αρθρώνουν το δικό τους λό-γο σε µια κοινωνία στην οποία είναι ενταγµένοι, στηνοποία έχουν δικαιώµατα και υποχρεώσεις, µε τηνπροϋπόθεση να λειτουργούν σε πλαίσιο διαφάνειας καινοµιµότητας.

3. Με νοµοθετικές ρυθµίσεις µπορεί να καθοριστεί ηαυτόνοµη λειτουργία κοινοτικών ραδιοφωνικών σταθµώνείτε µιας είτε περισσοτέρων οµάδων σε διάφορες πόλειςκαι ακριτικές περιοχές της Ελλάδας.

4. Οι συντελεστές αυτών των σταθµών θα ανήκουν στιςοµάδες αυτές και θα υποστηρίζονται από εξειδικευµένοπροσωπικό που θα στελεχώνει το πολυπολιτισµικό ρα-διόφωνο σε όλους τους τοµείς.

Βέβαια κατ' αρχήν θα λειτουργήσουν πολυπολιτισµικάραδιόφωνο σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη στο πλαίσιο τηςλειτουργίας δηµοτικών, κρατικών ακόµη και ιδιωτικώνραδιοσταθµών που θα παραχωρήσουν ώρες για εκποµπή,χωρίς αυτό να αποτελεί και το τελικό σχέδιο λειτουργίαςµε βάση τα πρότυπα των εν λειτουργία Community Radioτου εξωτερικού.

5. Η εύρυθµη λειτουργία ενός πολυπολιτισµικού ρα-διοφωνικού σταθµού στην Ελλάδα, πρέπει να βασιστείστις συνθήκες που επικρατούν στη χώρα µας, δίνονταςφωνή σε κοινοτικές οµάδες που θα ενδιαφερθούν και


43

µετά από µια επαρκή επιµόρφωση των στελεχών του.

∆εν θα πρέπει να ενταχθούν στα ήδη υπάρχοντα ραδιό-φωνα δηµοτικά ή-κρατικά, αλλά να λειτουργήσουν µε τιςδικές τους δυνάµεις και βέβαια µε τη βοήθεια και στήρι-ξη επιστηµόνων που ασχολούνται µε ανάλογα θέµατα.∆ηλαδή να δηµιουργηθούν χώροι όπου θα αναπτυχθούντεχνικά και λειτουργικά τα µέσα αυτά µε δικά τους stu-dio, γραφεία παραγωγής και ό,τι άλλο απαιτείται για τηνλειτουργία ενός σύγχρονου αυτοδιαχειριζόµενου ηλε-κτρονικού µέσου ενηµέρωσης.

6. Η ανάγκη δηµιουργίας community radio πηγάζει απότο ίδιο το ενδιαφέρον των οµάδων µεταναστών καισυνοδεύεται µε την αξιοποίηση των γνώσεων ανθρώπωνπου ασχολούνται µε τον πολιτισµό, τα γράµµατα και τιςτέχνες, µε κύριο σκοπό την ενηµέρωση των ανθρώπωνπου ανήκουν σ' αυτές τις οµάδες και κατ' επέκταση καιτων κατοίκων κάθε πόλης.

7. Η προσαρµοσµένη στις συνθήκες κάθε περιοχής εκ-παίδευση των συντελεστών από εξειδικευµένους συµ-βούλους και επιστηµονικούς συνεργάτες θα συµβάλλειστην οργάνωση ενός σπονδυλωτού καθηµερινού προ-γράµµατος, που θα κατανεµηθεί ισότιµα στους ενδιαφε-ρόµενους. Το πρόγραµµα δεν περιορίζεται στους µε-τανάστες, αλλά επεκτείνεται στο σύνολο των ευαίσθη-των- ευπαθών οµάδων του πληθυσµού.

4.5. Ειδικές προτάσεις - επιλογές

Οι πολυπολιτισµικοί ραδιοσταθµοί είναι µικρής εµβέ-λειας, στηριζόµενοι στον ηµιεπαγγελµατισµό. Προτείνε-ται για το λόγο αυτό να µπορούν να αναπτύξουν ένα δί-κτυο ανταλλαγής πληροφοριών και προγραµµάτων. Τοπεριεχόµενο του προγράµµατος δεν πρέπει να είναι απλάψυχαγωγικό, αλλά κατ΄ εξοχήν ενηµερωτικό, αφού αυτόαναζητούν οι οµάδες στις οποίες το πρόγραµµα απευθύ-νεται. Τα ίδια τα µέλη της κοινότητας, µέσω των φορέωντους, πρέπει να έχουν την ευθύνη του προγράµµατος. Ηγοητεία του ραδιοφωνικού µηνύµατος δεν εξαρτάται µό-νο από το περιεχόµενο, αλλά και από τον τρόπο µετάδο-σης. Έτσι δεν αρκεί η µετάδοση εκποµπών µέσω Internet,όπου η πρόσβαση είναι απαγορευτική για τη συντριπτικήπλειοψηφία των µεταναστών.

Για το νοµικό πλαίσιο που θα διαµορφωθεί από την Πο-λιτεία σε σχέση µε τη µελλοντική εξέλιξη της ραδιοφω-νίας, προτείνεται το µοντέλο της Ολλανδίας, όπου έγκαιρακαι ολοκληρωµένα διαµορφώθηκαν οι όροι ανάπτυξης τηςπολυπολιτισµικής ραδιοφωνίας.

Όπως προκύπτει από τα διεθνή δεδοµένα, υπάρχουνκοινά χαρακτηριστικά που προτείνεται να υιοθετηθούνκαι στην Ελλάδα. Η ανάδειξη τοπικών και κοινωνικά πε-ριθωριοποιηµένων ή ευπαθών οµάδων, η ουσιαστικήσυµ-µετοχή των εθελοντών σε κάθε πτυχή της καθηµε-ρινότητας του µέσου (προγραµµατισµός, διοίκηση, παρα-γωγή και εκφώνηση), τα ολιγάριθµα "επαγγελµατικά"στελέχη, η ενηµερωτική και ψυχαγωγική φύση τωνεκποµπών είναι ορισµένα από αυτά.

Ειδικότερα, µε γνώµονα τις ελληνικές ιδιαιτερότητες,προτείνεται το Ιρλανδικό µοντέλο, που προσφέρει σταπολυπολιτισµικά ραδιόφωνα την εθνική ειδησεογραφίααπό κρατικές πηγές και το Ολλανδικό µοντέλο ως προςτο συντονισµό της ειδησεογραφίας από επαγγελµατίεςδηµοσιογράφους για τα τοπικά, περιφερειακά καικοινωνικά νέα.

Οι γλωσσικές, πολιτισµικές, τοπικές ιδιαιτερότητες α-ναδεικνύονται στα πλαίσια των κανόνων που έχει ήδηυιοθετήσει το Εθνικό Συµβούλιο Ραδιοτηλεόρασης, αλλάκαι των κανόνων δεοντολογίας, που συνδυάζονται µεκαταστατικές αρχές των Ενώσεων Συντακτών.

Σχετικά µε την εσωτερική δοµή ένα σχήµα µε ολιγάριθ-µα στελέχη µε συγκεκριµένες θεµατικές αρµοδιότητεςκαι πολλαπλάσιοι εκπαιδευµένοι εθελοντές είναικατάλληλο για υιοθέτηση στην Ελλάδα. Η επιδοτούµενηµετεκπαίδευση, όπως υλοποιείται στην Ολλανδία, µπορείνα βοηθήσει σηµαντικά ειδικά στο πρώτο στά-διοανάπτυξης των µέσων.

Με βάση τα χαρακτηριστικά γνωρίσµατα των µετανα-στευτικών κοινοτήτων της τελευταίας δεκαπενταετίαςστην Ελλάδα, προτείνεται η άντληση και εκπαίδευση εθε-λοντών από τις κυριότερες ανά περιοχή κοινότητες, µεγνώµονα την ισόρροπή συµµετοχή της πρώτης και τηςδεύτερης γενιάς µεταναστών, τόσο στη στελέχωση, όσοκαι στην εκπροσώπησή τους.

Είναι επίσης θεµιτή η καθιέρωση δίγλωσσων εκπο-µπών, που θα δίνουν έµφαση στην ενσωµάτωση, αλλάταυτόχρονα και στην ανάδειξη του γλωσσικού και πολιτι-σµικού πλούτου των µεταναστών. Προτείνονται τακτικάεκπαιδευτικά προγράµµατα για τη φύση και το ρόλο τηςπολυπολιτισµικής ραδιοφωνίας, όπως επίσης και για τηδιαρκή βελτίωση της τεχνογνωσίας. Η τακτική ανανέωσητων εθελοντών προσφέρει τη δυνατότητα και σε µέληάλλων κοινοτήτων να αποκτούν ραδιοφωνική γνώση καιεµπειρία.

Υιοθετείται επίσης η δηµιουργία νοµικών προσώπων µηκερδοσκοπικού χαρακτήρα, µε συµµετοχή όλων των άµεσαεµπλεκοµένων φορέων, ατόµων και κοινοτήτων και η κρα-



44

Η πιλοτική λειτουργία ενός

πολυπολιτισµικού ραδιοφώνου στο Internet

δεν µπορεί να καλύψει πραγµατικές ανάγκες

ενηµέρωσης. Η µικρή διάδοση του διαδικτύου

στην Ελλάδα σε σχέση µε την υπόλοιπη

Ευρωπαϊκή Ενωση, αλλά και το ελάχιστο

ποσοστό µεταναστών µε πρόσβαση στον

ιστοχώρο, επιβάλλουν τη θεσµική παραχώρηση

ραδιοφωνικής συχνότητας.


τική βοήθεια από Ειδικό Ταµείο, όπως πρεσβεύει το Γαλλικόµοντέλο. Τα έσοδα του Ταµείου µπορούν να προκύψουναπό ποσοστό των τελών της ΕΡΤ, από ειδικά προγράµ-µατα διαφηµιστικών υπηρεσιών, συνδροµές, χορηγίεςκαι κοινοτικές πρωτοβουλίες υποστήριξης.

Στο ίδιο πλαίσιο η χάραξη ενιαίας µεταναστευτικής πο-λιτικής και η λήψη µέτρων κοινωνικής συνοχής µπορεί νααποδώσει έµµεσους πόρους και να καθιερώσει κίνητραγια την αύξηση της διαφηµιστικής δαπάνης προς ταπολυπολιτισµικά µέσα. Αλλωστε η παρουσία τωνµεταναστών στην αγορά, στο ευρύτερο πεδίο τωνοικονοµικών συναλλαγών διευρύνεται συνεχώς. Το ίδιοκαι το ενδιαφέρον των διαφηµιζοµένων.

Με βάση τη διεθνή εµπειρία και τα ελληνικά δεδοµένα,προτείνεται η συλλογική εκπροσώπηση των κοινοτικώνσταθµών µε µεταναστευτικά χαρακτηριστικά σε δύο επί-πεδα.

Πρώτον, σε µια πιθανή εθνική ένωση κοινοτικών ρα-διοσταθµών ή µεταναστών δηµοσιογράφων.

∆εύτερον, σε µια πανελλαδική οργάνωση-ένωση πουθα αποτελεί “οµπρέλα” µη κυβερνητικών οργανώσεωνκαι µεταναστευτικών Κοινοτήτων. Στόχος αυτής της προ-

τεινόµενης διττής εκπροσώπησης είναι η διασφάλιση τηςκοινοτικής-πολυγλωσσικής-πολυπολιτισµικής διάστασηςτου µέσου και η εξασφάλιση της µέγιστης δυνατής δη-µοσιογραφικής ανεξαρτησίας.

Στο ευρύ αυτό πλαίσιο διαµόρφωσης του θεσµικούπλαισίου λειτουργίας των πολυπολιτισµικών µέσων στηνΕλλάδα πρέπει διαρκώς να είναι στην πρώτη γραµµή τασυµπεράσµατα της παραγρ. 2.8. για τα χαρακτηριστικάτων πετυχηµένων πολυπολιτισµικών µέσων του εξω-τερικού.

4.6. Νέος κώδικας δεοντολογίας

Το σχέδιο κώδικα αντιρατσιστικής δεοντολογίας που ακο-λουθεί, προτάθηκε στην Οµάδα Εργασίας [εισηγητής:Παύλος Νεράντζης] ως βάση συζήτησης από τα αρµόδιαόργανα της Ε.Σ.Η.Ε.Μ.-Θ. (Συµβούλιο Τιµής και ∆εοντο-λογίας, ∆ιοικητικό Συµβούλιο). Μέχρι την έκδοση τουτεύχους της µελέτης δεν είχε ολοκληρωθεί η συζήτηση,που έγινε σε πρώτη φάση στο Συµβούλιο Τιµής και ∆ε-οντολογίας. Το κείµενο συντάχθηκε µε βάση αντίστοι-χους κώδικες των Ενώσεων Συντακτών του Βελγίου καιτης Ολλανδίας.

45

1. Οι δηµοσιογράφοι έχουν την υποχρέωση να συµπερι-φέρονται προς όλους τους πολίτες µε βάση τις αρχές τηςισοτιµίας και ισονοµίας, χωρίς να κάνουν διακρίσεις µεβάση την εθνοτική καταγωγή, το φύλο, το χρώµα, τη θρη-σκεία, τις πολιτικές πεποιθήσεις, την οικονοµική κατάστα-ση ή την κοινωνική θέση.

2. ∆εν πρέπει να παρουσιάζεται ένα άτοµο µε τρόπο πουµπορεί να το οδηγήσει σε κοινωνικό αποκλεισµό ή σε βά-ρος του διάκριση λόγω φυλής, εθνικότητας ή γλώσσας.

3. Η εθνικότητα, η θρησκεία, ο πολιτισµός, η χώρα κατα-γωγής πρέπει να µνηµονεύονται µόνον αν είναι απολύτωςαπαραίτητο στο πλαίσιο του ρεπορτάζ ή του άρθρου. Μό-νο δηλαδή αν είναι οφθαλµοφανές ότι ένα από τα παρα-πάνω στοιχεία είναι κρίσιµα για το ρεπορτάζ, οπότε και θαπρέπει ν’ αναφέρεται για ποιους λόγους είναι κρίσιµα.

4. Στερεότυπα, γενικεύσεις και πολώσεις, ακόµη κι ότανεκφράζουν το λαϊκό αίσθηµα, πρέπει ν΄ αποφεύγονται. Α-

παξιωτικοί χαρακτηρισµοί, όπως λαθροµετανάστες, µπο-ρούν ν΄ αντικαθίστανται µε το µετανάστες ή πρόσφυγες.΄Η "η γλώσσα µας" µε το "ελληνική γλώσσα".

5. ∆εδοµένου ότι η ελληνική πολιτεία αναγνωρίζει µόνοντην ύπαρξη µουσουλµανικής µειονότητας, ενώ ελληνικέςκαι διεθνείς µη κυβερνητικές οργανώσεις υποστηρίζουνότι υπάρχουν εθνοτικές, γλωσσολογικές και θρησκευτικέςµειονότητες στην Ελλάδας, οι δηµοσιογράφοι οφείλουννα προσεγγίζουν µε ευαισθησία ανάλογα θέµατα.

6. Πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή όταν αναφέρο-νται αριθµοί, στατιστικά στοιχεία και γεγονότα, που αφο-ρούν τη µετανάστευση και την παρουσία µεταναστώνστην Ελλάδα.

7. Σε θέµατα που εµπλέκονται µετανάστες ή πρόσφυγεςπρέπει να επιδιώκεται και η καταγραφή των απόψεων τους.

8. Οι δηµοσιογράφοι υποδεικνύουν µια κριτική στάση έ-ναντι του ρατσισµού. Συνεπώς πρέπει να καθιστούν σα-φές ποιος, τι και γιατί εκφράζει µια άποψη ρατσιστικούκαι ξενόφοβου περιεχοµένου.

9. Ο δηµοσιογραφικός λόγος, το περιεχόµενο, η γλώσσακαι το ύφος σε ρεπορτάζ και άρθρα, πρέπει να κινείταιπρος την κατεύθυνση άµβλυνσης των αντιθέσεων, και όχιόξυνσης και αντιπαράθεσης µε τις εθνοτικές και µετανα-στευτικές οµάδες. ∆εδοµένου ότι η πολιτισµική ποικιλο-µορφία είναι πλούτος για έναν τόπο, στόχος πρέπει να εί-ναι η ένταξή τους στην ελληνική κοινωνία, χωρίς να χά-σουν τις ιδιαιτερότητές τους.

10. Πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή όχι µόνο στακείµενα, αλλά και στους τίτλους και τις φωτογραφίες ώ-στε να µη στιγµατίζονται πρόσωπα, οµάδες, να µην παρα-ποιούνται γεγονότα και δηµιουργούνται λανθασµένες ε-ντυπώσεις.

4.7. Αντί συµπερασµάτων

Η οµάδα εργασίας της Ε.Σ.Η.Ε.Μ.-Θ. επεξεργάστηκε έ-να ογκώδες υλικό, µε ξένη και ελληνική βιβλιογραφία,πηγές του διαδικτύου, συνεντεύξεις και πρακτικά συνα-ντήσεων. Η µικρή σε όγκο Συγκριτική Μελέτη που κρα-τάτε στα χέρια σας και η συνοπτική ανάπτυξη προτάσε-ων για τη συγκρότηση των Community Media στην Ελλά-δα δεν είναι αντιπροσωπευτική του παραχθέντος έργου.

Ο λόγος είναι ένας: η ίδια η ελληνική πραγµατικότη-τα. Η έκπτωση κάθε έννοιας κοινωνικής προσφοράς, τοχαώδες τοπίο στα ραδιοτηλεοπτικά πράγµατα και το έλ-λειµµα σε δοµές εκπροσώπησης και κοινωνικής συνοχήςδηµιουργούν ένα τοπίο ασφυξίας που πνίγει κάθε προσ-δοκία ορθολογικής ανάπτυξης των Community Media.

Αντίθετα ο αναγνώστης διαπιστώνει -χάρη και στα έν-θετα συµπεράσµατα που φιλοξενούνται από την αρχήτης Μελέτης- ότι οι ευρωπαϊκές χώρες µε τις οποίες ε-πιχειρήθηκε η σύγκριση έχουν αυστηρές, δοκιµασµένεςστο χρόνο δοµές, πλούσιο απόθεµα σε τοµείς κοινωνικήςσυνοχής και έκφρασης, που ενισχύουν και δεν καθηλώ-



46

Ελληνικά νοµικά κείµεναπου προστατεύουν τα δικαιώµατα των µειονοτήτωνείναι:

Σύνταγµα του 1975/1986, Αρθρα 2,5,9,13,14,15.

Νόµος 927/1979 (όπως τροποποιήθηκε µε τοννόµο 1419/1984) περί κολασµού πράξεων ή ενερ-γειών αποσκοπουσών σε φυλετικές διακρίσεις.

Νόµος 2472/1997 για την Προστασία του ατόµουαπό την επεξεργασία δεδοµένων προσωπικού χαρα-κτήρα.

Εθνικό Συµβούλιο Ραδιοτηλεόρασης - Κώδικαςδηµοσιογραφικής δεοντολογίας, Αρθρο 5.

Κώδικες δηµοσιογραφικής ηθικής:

Απόφαση 1003 (1993) του Συµβουλίου της Ευ-ρώπης σχετικά µε την ηθική στη δηµοσιογραφία

Ενωση Συντακτών Ηµερησίων Εφηµερίδων Αθη-νών: Κώδικας επαγγελµατικής ηθικής και κοινωνικήςευθύνης των δηµοσιογράφων µελών της ΕΣΗΕΑ

Κώδικας δεοντολογίας της Ελληνικής Ραδιοφω-νίας Τηλεόρασης (ΕΡΤ-Α.Ε.)


νουν τη συλλογική πρωτοβουλία. Η µικρή αναφορά στηνΑυστραλία, µε την ελληνική οµογένεια συµπαγή, ζώσακαι ενεργή, απλώς κατέδειξε ότι και εκτός της Ε.Ε. υπάρ-χει γόνιµο έδαφος για την ανεξάρτητη και δηµιουργικήέκφραση των πολιτών ξένης καταγωγής.

Θα χρειάζονταν ολόκληροι τόµοι για να περιγραφεί ηελληνική κακοδαιµονία. Και οι ευθύνες για αυτή την ά-θλια κατάσταση στον τοµέα των µέσων ενηµέρωσης δενβαραίνουν µόνον τις εκάστοτε κυβερνήσεις. Όλοι οι ε-µπλεκόµενοι (εκδότες, καναλάρχες, ανεξάρτητες αρχές,δηµοσιογράφοι, αυτοδιοικητικές αρχές, συνδικάτα καισύλλογοι) έχουν µερίδια ευθύνης.

Όταν στην ελληνική Βουλή γίνονται αναφορές για "ι-σορροπία τρόµου στη λειτουργία του ραδιοτηλεοπτικούσυστήµατος" και µάλιστα από τον προηγούµενο Πρόε-δρό της κ. Απόστολο Κακλαµάνη.

Όταν η Ένωση Περιφερειακών Καναλιών καταγγέλλειότι γίνεται προσπάθεια φίµωσης των τοπικών σταθµώνµε πρόσχηµα την ανακατανοµή των τηλεοπτικών συχνο-τήτων και το δικαίωµα των "µεγάλων καναλιών" της Αθή-νας να εκπέµπουν και από άλλες συχνότητες.

Όταν το Νοµοσχέδιο περί Βασικού Μετόχου έµεινεστις ελληνικές καλένδες και δεν γίνεται καµιά προσπά-θεια εναρµόνισης µε τις οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένω-σης, που προωθεί την αποκέντρωση και πολυφωνία τωνµέσων ενηµέρωσης.

Όταν ο ίδιος ο πρόεδρος του Εθνικού Συµβουλίου Ρα-διοτηλεόρασης (ΕΣΡ) κάνει συχνά πυκνά λόγο για ασά-

φεια διατάξεων της ισχύουσας νοµοθεσίας, σηµειώνο-ντας µάλιστα ότι όσα πρόστιµα και κυρώσεις κι αν επι-βληθούν στους παραβάτες, τα προβλήµατα δεν αντιµε-τωπίζονται αποτελεσµατικά.

Όταν εν ενεργεία υπουργός µιλώντας για εκποµπέςπου εξευτελίζουν ψυχικά άρρωστους ανθρώπους δηλώ-νει πως "φτάσαµε στη Ρωµαϊκή Αυτοκρατορία και στο Κο-λοσσαίο, όπου θυσιάζονταν άνθρωποι και από κάτω χει-ροκροτούν οι θεατές. Ντρέποµαι".

Τότε ναι. Σε αυτή τη χώρα οι πολίτες ξένης καταγωγήςθα καλούνται να "προσαρµοστούν" στα ισχύοντα. Και τοµόνο που έχουµε να τους προσφέρουµε στον τοµέα τηςΠολυπολιτισµικής Ραδιοφωνίας είναι τα όσα ισχύουν ε-κτός συνόρων.

Τότε ναι. Στα γελαστά πρόσωπα των παιδιών αλβανικήςκαταγωγής, µέλη παιδικού θιάσου (φωτογραφία), πουγνώρισαν στην Ε.Σ.Η.Ε.Μ.-Θ. τις πραγµατικές στοχεύσειςτης κοινοτικής πρωτοβουλίας EQUAL και τον χάρτη τηςΕυρώπης των περιφερειών, συναντάµε περισσότερεςπροσδοκίες για την άδολη συλλογική έκφραση.

Τότε ναι. Η ανάπτυξη των συνοπτικών µας προτάσεωνθα συνεχίσει να επαφίεται στον "πατριωτισµό των Ελλή-νων", στη δοκιµασία νέων καινοτόµων µοντέλων.

Είναι βέβαιο ότι οι προτάσεις θα καρποφορήσουν µό-νον όταν γίνει συνείδηση η ανάγκη για βαθιές τοµές σεόλες τις δοµές και τις λειτουργίες της Πολιτείας, των µέ-σων ενηµέρωσης και των φορέων που καλούνται να υλο-ποιήσουν αντίστοιχες πρωτοβουλίες.

47



48

Ευρωπαϊκοί φορείς, ενώσεις και συµβούλια

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ:ec.europa.eu/employment_social/equal

Broadcasting Commitee of Europe:europa.eu.int/ISPO/spectrumgp/sgpcomment.htm

Ειδικό Ταµείο Κοινοτικής Ραδιοφωνίας -Fond de soutiena l’ expression Radiophonique (FSER):www.senat.fr/rap/r05-233/r05-2336.html

∆ίκτυο Κοινοτικών Μέσων Ενηµέρωσης CommunityMedia Net CMN: www.cmntv.org

Εθνική Ενωση Ελεύθερης Ραδιοφωνίας SyndicatNational de Radios Libres SNRL: www.snrl.org/index.php

Εθνική Συνοµοσπονδία Ελεύθερης Ραδιοφωνίας Con-federation National des Libres CNRL:www.acrimed.org/article1157.html

Εθνικό Συµβούλιο Κοινοτικών Ραδιοφώνων CNRA:www.cnra.asso.fr/

Κεφάλαιο Κοινοτικών Ραδιοφώνων Community RadioSupport: www.bci.ie

Conseil Superieur Audiovisuel -CSA:www.csa.fr

Commissariaat voor de media - Συµβούλιο Μέσων Ενη-µέρωσης www.cvdm.nl/pages/home.asp?flash=5

Radio Free Europe/ Radio Liberty RFE/RL - ΕυρωπαικήΟµοσπονδία Ελευθέρων Ραδιοφώνων:www.rferl.org/about/organization/brief.asp

Χρήσιµες διευθύνσεις ανά χώρα

ΙΡΛΑΝ∆ΙΑΙρλανδική Επιτροπή Ραδιοτηλεόρασης - Broadcasting

Commission of Ireland: www.bci.ie

CRAOL Ιρλανδία: www.craol.ie

Ιρλανδική Επιτροπή Ραδιοτηλεόρασης BCI: www.irtc.ie/

Today FM Ιρλανδία: www.todayfm.com/

Beat FM Ιρλανδία: www.vtuner.com/vtunerweb/static

ΟΛΛΑΝ∆ΙΑΟλλανδικό Ιδρυµα Προγραµµάτων NSP:

www.nspweb.net

Ολλανδικό Ιδρυµα Εκποµπών NOS: www.nos.nl/

Ολλανδικό Ταµείο για την Προώθηση Πολιτιστικών Εκ-ποµπών STIFO:www.stimuleringsfonds.nl/page.ocl?pageID=1&mode=&version=&MenuID=0

Ολλανδική Οργάνωση Τοπικών Ραδιοτηλεοπτικών Μέ-σων OLON: www.olon.nl

ΓΑΛΛΙΑFond de Soutien a l Expression Radiophonique FSER:

www.senat.fr/rap/r05-233/r05-2336.html

Radio France: www.radiofrance.fr/ &

France Inter: www.radiofrance.fr/franceinter/accueil/

France Culture: www.radiofrance.fr/chaines/france-cul-ture2/sommaire/

Radio France International RFI: www.rfi.fr/

RTL: www.rtl.de/index.php

Europe1: www.europe1.fr/

Radio Monte Carlo: www.radiomontecarlo.net/

ΙΤΑΛΙΑRadio Popolare Τορίνου: www.arpnet.it/rnotizie/

Radio Alice Ιταλία:www.connexions.org/CxLibrary/Docs/CX5139-RadioAlice.htm και www.radioalice.org

ΣΟΥΗ∆ΙΑRadio Swan: cuban-exile.com/doc_226-

250/doc0241.html

ΒΕΛΓΙΟRadio Air Libre Βρυξέλλες: www.radioairlibre.be/

ΙΣΠΑΝΙΑRadio Cero Μαδρίτης: www.fmcero.com.ar/fm

ΕΛΛΑ∆ΑΕλληνική Εταιρεία Τοπικής Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκη-

σης: www.eetaa.gr

Εθνικό Συµβούλιο Ραδιοτηλεόρασης: www.esr.gr

Χρήσιµες διευθύνσεις ανά τον κόσµο

AMARC World Association of Community Radio Broad-casters: www.amarc.org/

Συνέδριο "RadioAsia2006":www.indiantelevision.com/headlines/y2k6/apr/apr288.htm

Radio Centre Ville Μόντρεαλ:www.radiocentreville.com/pages/contenugr1.htm

SBS Special Broadcasting Service Αυστραλία:www.sbs.com.au

Australia Communication Authority (ACA):www.acma.gov.au/ACMAINTER.1638528:NONSTD::pc=PC_9233

Radio Cutivalu la Voz del Desierto Περού: www.jesuit-asperu.org/pags/index.asp?id=96

Radio Onda Verde: www.radioondaverde.com/

Radio Zema Λοζέρ: hit.ma-radio.com/TopRadioparde-partement.asp

Αναζητήσεις στο ∆ιαδίκτυο για τα Community Media

UNESCO: portal.unesco.org/ci/en/ev.php-URL_ID=1263&URL_DO=DO_TOPIC&URL_SECTION=201.html

Community Media

Documents

Transcript of Community Media