ĐỀ CƯƠNG ÔN TẬP

THI TỐT NGHIỆP

NGANH NGHỀ : TIỆN-PHAY-BAOHinh thưc thi: vân đap

Nôi dung ôn tâp : 1. Cac môn cơ sơ

Cơ KT

Vât liêu KL

Dung sai

Ve KT

2. Ly thuyêt Nghê

Tiên

Phay

Bao

CNC Tiên - Phay

I. DUNG SAI

CÂU 1 Cho kích thước lắp ghép của trục la Ø46❑0.025 mm va kích thước lắp ghép của lổ la

Ø46−0.025−0.009 mm.

- Xac định kiểu lắp.

- Tính S, N nếu có.

Đáp án

- es= 0.025; ei = 0 ; ES= -0.009 ; EI= - 0.025;

Ma ei > ES => Kiểu lắp trên la kiểu lắp chặt.

- Nmax = es – EI = 0025 – (-0.025) = 0.05 (mm)1

Nmin= ei – ES = 0 – (-0.009) = 0.009 (mm).

Câu 2: Cho kích thước lắp ghép của trục la Ø58❑0.03 mm va kích thước lắp ghép của lổ la Ø580.053

0.072

mm.

- Xac định kiểu lắp.

- Tính S, N nếu có.

- Giải thích cac ký hiêu sau:CD90; 80W18CrV2Mo; 90W9V2

Đáp án:

- es= 0.03; ei = 0 ; ES= 0.072; EI= 0.053;

Ma EI > es => Kiểu lắp trên la kiểu lắp lỏng.

- Smax = ES - ei = 0.072 – 0 = 0.072 (mm)

Smin= EI – es = 0.053 -0.03 = 0.023 (mm).

Câu 3: Cho kích thước lắp ghép của trục la Ø120−0.01750.0175 mm va kích thước lắp ghép của lổ la Ø

120−0.022❑ mm.

- Xac định kiểu lắp.

- Tính S, N nếu có.

Đáp án:

- es= 0.0175; ei = -0.0175 ; ES= 0 ; EI= - 0.022;

Ma ei < ES

EI < es

=> Kiểu lắp trên la kiểu lắp trung gian.

- Smax = ES – ei = 0 – (-0.0175) = 0.0175 (mm)

Nmax= es – EI = 0.0175 – (-0.022) = 0.0395 (mm).

Câu 4: Cho lắp ghép trong đó kích thước của lỗ la Ø56❑0.03 mm. Đô hơ giới hạn của lắp ghép la:

Smax=136µm, Smin=60µm. Tính sai lêch giới hạn của trục

Giải:

Ta có: ES = 0.03 ; EI = 0

Smax=136µm = 0.136 mm ; Smin=60µm=0.06mm.

Smax = ES – ei => ei =ES – Smax = 0.03 – 0.136 = - 0.106 (mm)

min = EI – es => es = EI – Smin = 0 – 0.06 = -0.06 (mm)

2

Vậy kích thước trục là : Ø56−0.106−0.06

Câu 5: Cho lắp ghép trong đó kích thước của lỗ la Ø56❑0.03 mm. Đô dôi giới hạn của lắp ghép la:

Nmax=51µm, Nmin=2µm. Tính sai lêch giới hạn của trục.

Giải:

Ta có: ES = 0.03 ; EI = 0

Nmax=51µm = 0.051 mm ; Nmin=2µm=0.002mm.

Nmax = es – EI=> es =Nmax + EI = 0.051 + 0 = 0.051 (mm)

Nmin = ei – ES => ei = ES + Smin = 0.002 + 0.03 = 0.032 (mm)

Vậy kích thước trục là : Ø560.0320.051

Câu6 : Giải thích các loại dấu hiệu sau:

Dấu hiệu Giải thích

- Dung sai đô phẳng của bề mặt la 0.05 mm.

- Dung sai đô thẳng la 0.1 mm trên toan bô chiều dai.

- Dung sai đô trụ bề mặt la 0.01 mm.- Dung sai đô tròn la 0.03 mm

- Dung sai đô đảo hướng kính của bề mặt la 0.01 mm so với đường tâm 2 mặt A va B.

Dấu hiệu Giải thích

3

- Dung sai đô song song của bề mặt B so với bề mặt A la 0.1 mm trên chiều dai 100mm.

- Dung sai đô vuông góc của mặt C so với A la 0.1 mm.

- Dung sai đô đảo mặt B so với đường tâm mặt A la 0.04 mm.

Câu 7: Cho chuổi kích thước như hinh ve:

Trinh tự công nghê gia công la A1, A3

Trong đó: A1= Ø100−0.1 mm; A3= Ø45−0.150.15 mm.

Giải chuổi kích thước tim kích thước khâu A2.

Đáp án

- Khâu tăng: A1

- Khâu giảm: A2

- Kích thước danh nghĩa khâu khép kín

A2 = A1 – A3 = 100 -45 = 55(mm)

- Sai lênh trên

ES2 = ES1- ei3 = 0 –(-0.15)= 0.15 (mm)

- Sai lêch dưới

EI2 = EI1 – es3= -0.1 – 0.15= -0.25

Vây kích thước khâu A2 = Ø55−0.250.15 mm

II. VẬT LIỆU CƠ KHÍ

4

Caâu 2: (2 ñieåm) Nêu thanh phần va sự ảnh hương của cac nguyên tố: C,Mn,Si,P,S đến cơ

tính của thép cac bon .

- Giải thích kí hiêu vât liêu: C45; 90W9Cr4VMo; TiC15Co6

Đáp án

1/ ảnh hương của cac bon ( C):

Khi thay đổi thanh phần C trong thép thi cơ tính của thép thay đổi nhiều, vi C tăng đô cưng, đô bền, đô chịu ma sat va mai mòn nhưng giảm đô dẻo dai. Đô bền của thép cao nhât ưng với cac bon từ 0,8 – 1%. Do vây cac bon có trong thép < 1,4%, nếu lớn hơn thi thép qua giòn.

2/ Ảnh hương của Mn

Mangan được đưa vao thép để khử oxy va s la cac tạp chât có hại trong thép. Mặc khac Mn còn hòa tan vao pha ferit lam tăng đô bền va đô cưng cho pha nay, do đó lam tăng đô bền va đô cưng cho thép. Tuy nhiên do lượng Mn ít nên tac dụng nay không lớn lắm Mn ≤ 0,8%.

3/ ảnh hương của Si

Silic cũng giống như Mn được đưa vao thép để khử oxy, tac dụng khử oxy của Si mạnh hơn Mn. Ngoai ra còn có tac dụng tăng cơ tính của thép, nhưng vi Si có trong thép ít nên tac dụng nay không lớn lắm Si ≤ 0,5%.

4/ Ảnh hương của Phốt pho ( P)

P la nguyên tố tạp chât có hại trong thép, lam cho thép giòn nguôi va cơ tính giảm. Do vây ham lượng P trong thép ≤ 0,05%. Tuy nhiên, P cũng có tac dụng khi cần tăng tính giòn của thép, lượng P có thể lên tới 0,15% để dễ gia công cắt gọt.

5/ Ảnh hương của S

S la tạp chât có hại nhât trong thép, nó lam cho thép giòn nóng, do đó khó can, rèn va dâp. lưu huỳnh chỉ có lợi khi cần tăng tính giòn để gia công cắt gọt, nó được đưa vao thép tự đông với lượng 0,3%S.

Giải thích kí hiêu:

- C45: la thép cacbon kết câu chât lượng tốt, ham lượng cac bon có trong thép 0,45%.

- 90W9Cr4VMo: 0,8%Cacbon, 9%Wonfram 4%Crom, 2% Vanadi 1% Môlipdden đây la

thép gió dùng lam dao cắt có tốc đô cắt tốt, Vc=30 đến 50 m/ph, nhiêt đô cắt chịu được

khoảng 7500 C, chịu va đâp.

T15K6: 15% Cacbit Titan, 6% chât kết dính Côban, Còn lại 89% la Cacbit Wonfram. loại nay

thường dùng để gia công thép, vât liêu dẻo

5

Câu 2: Hợp kim cưng dùng để cắt gọt có mây nhóm? Nêu công dụng của từng nhóm? Cho ví dụ va giải thích?

- Giải thích kí hiêu vât liêu: 60Cr; TT7K12; 90W9V2?

Đáp án:Người ta chia HKC ra lam 3 nhóm

- Nhóm 1 Cacbit- Nhóm 2 Cacbit- Nhóm 3 Cacbit

Nhóm 1 Cacbit+ Tổ chưc: WC + Co+ Ký hiêu: BK (con số sau chữ K chỉ lượng Coban còn lại la lượng WC).

Ví dụ: BK8 (có 8%Co: 92%WC)+ Nhóm BK dẻo hơn cả nên chịu va đâp tốt hơn, chịu nhiêt thâp nên thường dùng gia

công gang va hợp kim loại mau.Nhóm 2 Cacbit

+ Tổ chưc: WC + TiC +Co+ Ký hiêu: TK (con số sau chữ T chỉ lượng TiC, con số sau chữ K chỉ lượng

Coban, còn lại la lượng WC). Ví dụ: T15K6 (có 15% TiC, 6% Co, 79%WC).

+ Nhóm TK có đô cưng va tính chịu nhiêt tốt hơn, đồng thời ơ nhiêt đô cao thi hêsố ma sat giảm. Thường dùng gia công thép.

Nhóm 3 Cacbit+ Tổ chưc: WC + TiC + TaC + Co+ Ký hiêu: TTK (con số sau chữ TT chỉ lượng TiC+TaC, con số sau chữ K chỉ lượng Coban, còn lại la lượng WC).

Ví dụ: TT7K12 (có 7% TiC+TaC, 12%Co, 81%WC).+ Nhóm TTK dùng gia công vât liêu có đô cưng va đô bền cao.

- Để tiết kiêm, HKC thường được chế tạo thanh cac mảnh có kích thước nhât định sau đó gắn lên thân dao bằng phương phap han hoặc ghép cơ khí. Loại lắp ghép có ưu viêt la thuân lợi thay đổi lưỡi cắt khi bị mòn.

- Khuyết điểm chính của hợp kim cưng la sưc bền uốn kém nên khi lam viêc có va đâp dễ bị mẻ.

- 60Cr: Đây la thép hợp kim ,thanh phần gồm: 6% Crôm, còn lại la cac thanh phần khac

như C, Si, v.v... loại nay dùng lam những chi tiêt may quan trọng như banh răng chịu lực,

trục chịu uốn tốt v.v...

- WCCo10: 10% Côban, còn lại la 90% la Cacbit Wonfram va chât kết dính; loại nay

thường dùng để gia công gang, vât liêu giòn, chịu va đâp.

90W9V2: 0, 9%Cacbon, 9%Wonfram, 2% Vanadi; đây la thép gió dùng lam dao cắt có tốc đô

cắt trung binh, Vc=20 đến 50 m/ph, nhiêt đô cắt chịu được khoảng 650 đôC,

chịu va đâp.

Caâu 3: Trinh bay những đặc tính cơ bản của thép gió?

6

Thép gió cũng la loại thép hợp kim dụng cụ nhưng ham lượng hợp kim Vonfram cao từ 5 - 20%, nên tính năng của nó đặc biêt va tính chịu mòn va tính chịu nhiêt tăng cao. Thép gió được sử dụng rông rãi vi tốc đô cắt có thể nâng cao gâp 2 - 4 lần, tuổi bền nâng cao từ 8 - 15 lần so với thép cacbon va thép hợp kim dụng cụ. Người ta còn thêm Vanadi va Coban để nâng cao đô chịu nhiêt va dùng gia công cac loại thép hợp kim có đô cưng cao.+ Đô cưng ơ trạng thai tôi: 60 - 70 HRC.+ Thép gió có thể cắt ơ tốc đô: từ 25 – 35 m/phút.+ Đô bề nhiêt: 400- 6000 C.+ Mac thép gió tiêu chuẩn Nga (roct 19265-73): P9, P18, P95….P9K5, P9K10,

P10K55….+ Mac thép gió theo tiâu chuẩn Mỹ (Hê thống ký hiêu AISI): M1, M2, M3…(Thép gió

Molipden): T1, T2, T4,…(Thép gió Vonfram).+ Mac thép gió theo tiêu chuẩn Đưc:

S12-1-4-5, S10-4-3-10,…(hay HS12-1-4-5…)+ Mac thép gió theo tiêu chuẩn Nhât (JISG4403-83): SKH2, SKH3

Caâu 4: Nhiêt luyên la gi? Qua trinh nhiêt luyên được đặc trưng bơi những thông số nao?

Ảnh hương của chúng đến qua trinh nhiêt luyên như thế nao?Cho ví dụ?

Đap an:

- Nhiêt luyên la qua trinh nung nóng kim loại đến nhiêt đô cần thiết,giữ nhiêt trong thời

gian nhât định rồi lam nguôi trong môi trường thích hợp.

- Những thông số đặc trưng cho qua trinh nhiêt luyên:nhiêt đô nung nóng(Tn);thời gian giữ

nhiêt(Tgn) va tốc đô lam nguôi(Vng).

- Những thông số nay ảnh hương đến sự thay đổi tổ chưc tế vi,đô bền,đô cưng,đô dẻo,đô

dai,đô công vênh,biến dạng của kim loại.

- Ví dụ: Nhiêt đô tôi cang cao thi đô cưng kim loại cang cao.

(thép C45 tôi ơ t°=740°C -21.8HRC ơ t°=900°C -25HRC).

Caâu 5: Nêu sự ảnh hương của cac nguyên tố hợp kim thường có trong thép?

Đap an

1./ Crôm (Cr): có trong thép khoảng 1,5 đến 2,5%, ca biêt tăng thanh phần Cr trên 30%.C rôm có tac dụng tăng đô cưng va đô bền phần nao lam giảm đô dẻo dai của thép, khả năng chống mai mòn cao. Thép chưa Cr > 12% có thể lam thép không gỉ va có từ tính ổn định.

2/ Niken ( Ni): lam tăng đô chịu ăn mòn, tăng đô bền, đô dẻo va lam tăng khả năng chịu va đâp của thép.

3/ Vonfram(W): W có trong thép tạo nên cac WC rât cưng, chịu mai mòn cao va lam viêc được ơ nhiêt đô cao ( 600-6500c ), gia thanh đắt.

7

4/ Vanidi(V): lam nhỏ hạt thép, lam tăng đô cưng va đô bền của thép nhưng giảm đô dẻo dai.

5/ Silic (Si): có trong thép hợp kim thường lớn hơn 1% có tac dụng lam tăng đô bền, tăng từ tính, tăng đô đan hồi, tăng tính chống oxy hóa nhưng lam giảm đô dẻo dai.

6/ Mangan ( Mn): có trong thép hợp kim lớn hơn 1%, có tac dụng lam tăng tính chịu mai mòn, chịu va đâp nhưng giảm đô dẻo dai.

7/ Coban ( Co) : có tac dụng lam tăng tính chịu nhiêt, sưc chịu va đâp va tăng từ tính của thép.

8/ Molipden ( Mo): có tac dụng lam tăng tính chịu nhiêt, tính đan hồi, giới hạn bền kéo, tính chống ăn mòn va tính chống oxy hóa ơ nhiêt đô cao của thép

Caâu 6: Trinh bay cac tổ chưc môt pha va hai pha có trong giản đồ trạng thai

Fe-C.

Đáp án

Có 3 tổ chưc môt pha có trong giản đồ :Ferit ,Austenit,Xementit.Ferit: ký hiêu(Feα ):la pha tồn tại ơ nhiêt đô thường,do chưa cacbon không đang kể nên cơ tính của Ferit chính la của sắt nguyên chât: dẻo, dai mềm va kém bền. Tổ chưc tế vi của Ferit trinh bay ơ hinh sau có dạng hạt sang, đa cạnh.

Austenit: Ký hiêu la γ ,nó chỉ tồn tại ơ nhiêt đô cao hơn 727oC, austenit có vai trò quyết định trong biến dạng nóng va nhiêt luyên.Với tính dẻo cao va rât mềm ơ nhiêt đô cao nên biến dạng nóng thép bao giờ cũng được thực hiên ơ trạng thai austenit đồng nhât ( thường trên dưới 1000oC). Vi thế có thể tiến hanh biến dạng nóng mọi hợp kim Fe-C với C<2,14% dù ơ nhiêt đô thường thể hiên đô cưng va tính dòn kha cao. Tổ chưc tế vi của austenit có cac hạt sang, có thể với mau đâm nhạt .

Xementit: Ký hiêu bằng Xe công thưc Fe3C va thanh phần 6,67%C. Xementit la cưng va giòn, cùng với ferit nó tạo nên cac tổ chưc khac nhau của hợp kim Fe-C. Người ta phân biêt bốn loại xemetit: + Xementit thư nhât :được tạo thanh do giảm nồng đô cacbon trong hợp kim lỏng, chỉ có ơ hợp kim có > 4,3%. Do tạo thanh ơ nhiêt đô cao nên xementit thư nhât có dạng thẳng, thô to đôi khi có thể thây được bằng mắt thường. + Xementit thư hai: được tạo thanh do giảm nồng đô cacbon trong austenit, thường thây rât rõ ơ hợp kim có >0,8%C đến 2,14%C. Do tạo thanh ơ nhiêt đô tương đối cao >727oC, nên xementit thư hai lam giảm mạnh tính dẻo va dai của hợp kim. + Xementit thư ba: Được tạo thanh do giảm nồng đô cacbon trong ferit, với số lượng tỷ lê rât nhỏ nên thường được bỏ qua. + Xementit cùng tính: được tạo thanh do chuyển biến cùng tính peclit.

Cac tổ chưc hai pha :+ Peclit: La hỗn hợp cùng tích của Feα va Xê tạo thanh từ phản ưng cùng tích. Trong P có 88% Feα va 12% Xê phân bố đều.

8

Peclit tâm : Feα va Xê đều ơ dạng tâm nằm xen kẻ nhau.Peclit hạt : Xê thu gọn lại thanh dạng hạt nằm phân bố đều trên nền Feα, peclit hạt có đô bền, đô cưng thâp, đô dẻo , đô dai cao hơn đôi chút. + Lêđêburit : La hỗn hợp của peclit tâm trên nền xementit sang. Lêđêburit cưng va giòn vi tỷ lê

Xê cao va chỉ có trong gang trắng.

Caâu 7: Trinh bay cac phương phap ram thép cacbon? Ưng dụng trong thực tế? Cho ví dụ cụ thể?Đáp án

Ram la môt phương phap nhiêt luyên cac kim loại va hợp kim gồm nung nóng chi tiết đã tôi đến nhiêt đô thâp hơn nhiêt đô tới hạn (Ac1), sau đó giữ nhiêt môt thời gian cần thiết để mactenxit va austenit dư phân hoa thanh cac tổ chưc thích hợp rồi lam nguôi.

Ram được phân thanh 3 loại: Ram thâp, Ram trung binh va Ram cao.Ram thâp la phương phap nhiêt luyên gồm nung nóng thép đã tôi trong khoảng 150 đến

250 đô C tổ chưc đạt được la mactenxit ram. Khi Ram thâp hầu như đô cưng không thay đổi (có thay đổi thi rât ít: từ 1-3 HRC).Ưng dụng: ap dụng cho cac loại dao cắt,dao dâp chi tiết sau khi thâm cacbon….

Ram trung binh la phương phap nung nóng thép đã tôi trong khoảng 300-450 đô C, tổ chưc đạt được la trustit ram. Khi ram trung binh đô cưng của thép tôi tuy có giảm nhưng vẫn còn kha cao, khoảng 40-45 HRC, ưng suât bên trong giảm mạnh, giới hạn đan hồi đạt được gia trị cao nhât, đô dẻo, đô dai tăng lên.Ưng dụng: ap dụng cho cac chi tiết như lò xo,nhíp khuân rèn,khuân dâp nóng,…cần đô cưng tương đối cao va đô đan hồi tốt

Ram cao la phương phap nung nóng thép đã tôi trong khoảng 500-650 đô C, tổ chưc đạt được la xoocbit ram. Khi ram cao đô cưng của thép tôi giảm mạnh, đạt khoảng 15-25 HRC, ưng suât trong bị khử bỏ, đô bền giảm đi còn đô dẻo, đô dai tăng lên mạnhƯng dung: ap dụng cho cac chi tiết chịu tải trọng đông va tính lớn như thanh truyền,banh răng trục…

Ram mau va tự ram -khi nung nóng ơ nhiêt đô thâp 200-300 đô C , trên bề mặt thép xuât hiên lớp oxit mỏng có mau đặc trưng:+Mau vang: 220-240 đô C +Mau nâu: 255-265 đô C+Mau tím: 285-295 đô C +Mau xanh:310-330 đô C

Ảnh hương của thời gian ram: thời gian giư nhiêt cũng ảnh hương tới chuyển biến khi ram va có tac dụng như tăng nhiêt đôVí dụ cụ thể: ram búa ơ chế đô ram thâp………Caâu 8 : Trinh bay định nghĩa, mục đích va cac phương phap tôi thép? Ưng dụng trong thực tế, cho ví dụ?Đáp án * Định nghĩa: la phương phap nung thép lên cao qua nhiêt tới hạn A1 để đạt được pha γ ,giữ nhiêt rồi lam nguôi nhanh để tạo thanh Mactenxit hay cac tổ chưc không ổn định khac với đô cưng cao.

*Mục đích: -Tôi lam tăng đô bền, tăng khả năng chịu tải của chi tiết. Áp dụng cho mọiloại thép có %C = 0,15 – 0,65 -Lam tăng đô cưng: tăng khả năng chống mai mòn của chi tiết. Áp dụng

9

cho thép có %C khac nhau.

*Cac phương phap tôi thép : +Tôi trong môt môi trường:la phương phap sau khi nung đến nhiêt đô tôi va lam nguôi trong môt môi trường

- Cac môi trường nguôi như: dung dịch, nước, nước với dầu, dầu nhớt, không khí.- Nguyên tắc: Vnguôi (môi trường nguôi)=Vth +(30-50)oC.- Ưu: đơn giản, dễ thực hiên.- Khuyết: do nguôi nhanh trong vùng chuyển biến Mactenxit, ưng suât sinh

ra lớn tăng nguy cơ pha hủy.- Áp dụng cho cac chi tiết có hinh dang đơn giản lam bằng thép hợp kim va thép cacbon co

%C thâp va trung binh.

+Tôi trong môt hai trường -Môi trường 1 có Vng>Vth va môi trường 2 có Vng cang châm cang tốt -Đầu tiên cho nguôi ơ môi trường 1, tới gần nhiêt đô chuyển biến M thi chuyểnsang môi trường (2) nguôi tới nhiêt đô thường. -Ưu: khắc phục được nhược điểm của phương phap tôi trong môt môitrường va ít xảy ra cong vênh hoặc nưt va giảm được ưng suât nhiêt -Khuyết: khó xac định được nhiêt đô tại tA để chuyển từ môi trường (1)sang môi trường (2) va khó xac định được thời điểm chuyển chi tiết sang môi trường thư hai .Đòi hỏi có kinh nghiêm, khó cơ khí hóa, tự đông hóa. -Áp dụng cho thép cacbon cao va năng suât thâp - Kết hợp hai môi trường tôi như nước với dầu hay ,nước pha muối va dầu….

+Tôi phân câp: -Môi trường tôi la muối nóng chảy -Cho đô cưng cao ,ưng suât dư nhỏ ,ít bị biến dạng,năng suât thâp ,ap dụng cho thép có Vth nhỏ.

+Tôi đẳng nhiêt: -Môi trường tôi la muối nỏng chảy -Thời giản giử nhiêt lâu -Sau tôi không phải ram ,năng suât thâp

+Gia công lạnh: -La phương phap lam nguôi chi tiết sau khi tôi xuống dưới oC (-70 oC) -Lam tăng đô cưng của thép cacbon cao tăng tính chống mai mòi -Được ap dụng cho thép dụng cụ hợp kim ,%C cao va được hợp kim hóa.

+Tôi tự ram: La phương phap tôi không triêt để,sử dụng nhiêt của phần lõi để ram +Tôi bô phân: : la phương phap tôi phần lam viêc của chi tiết,gồm 2 cach:nung nóng bô phân cần tôi ,rồi lam nguôi toan bô hay bô phân va nung nóng toan bô rồi lam nguôi bô phân ap dụng cho cac dụng cụ  :đục ,búa

10

*Ưng dụng trong thực tế:Trong thực tế người ta thường dụng phương phap tôi để tôi cac chi tiết may móc cơ khí,dụng cụ ,chi tiết lam viêc đồi hỏi cơ tính cao nhằm lằm tăng tính chịu tải ,chịu mai mòi va đạt được đô cưng cao góp phần tăng tuổi thọ của chi tiết.Ví dụ như để tọa ra môt loại dao sắc bắn ma ít bị mòn va biến dạng thi bắt buôc người chế tạo ra nó phải sử dụng phương phap tôi để đam bảo chât lượng sản phẩm,tôi dao người ta thương sử dụng phương phap tôi trong môt môi trường(dầu hoặc nước..).

III. LÝ THUYẾT NGHỀ

Caâu 1: Trình baøy khaùi nieäm veà caùc beà maët hình thaønh khi gia coâng chi tieát. Veõ hình minh hoïa?

Ñaùp Aùn:

Treân chi tieát khi ñang gia coâng ta phaân bieät caùc beà maët sau :- Maët chöa gia coâng (1 ) laø beà maët chi tieát bò caét ñi moät lôùp

kim koaïi dö thöøa. Lôùp kim loaïi bò taùch ra khoûi chi tieát goïi laø phoi .

- Maët ñaõ gia coâng (2 ) laø beà maët chi tieát ñöôïc taïo thaønh sau khi caét ñi moät lôùp kim loaïi .

- Maët dang gia coâng (3 ) laø beà maët chi tieát noái tieáp giöõa maët chöa gia coâng vaø maët ñaõ gia coâng. Trong quaù trình caét maët ñang gia coâng luoân tieáp xuùc vôùi löôõi caét chính cuûa dao.

Caâu 2: Neâu caùc yeâu caàu cô baûn ñối vôùi vaät lieäu laøm duïng cuï caét?

Đáp án11

Những yêu cầu cơ bản đối với vât liêu lam dụng cụ cắt:- Đô cưng- Đô bền cơ học- Đô chịu nhiêt- Đô chịu mai mòn- Tính công nghê- Tính kinh tế

a) Đô cưngVât liêu lam dao phải có đô cưng cao hơn vât liêu gia công. Đô cưng của vât liêu lam dao

phải từ 62- 65HRcb) Đô bền cơ học

Phải chịu được những lực cơ học lớn trong qua trinh cắt. Chịu được rung đông do hê thống công nghê không đủ cưng vững để dao lam viêc lâu dai.c) Đô chịu nhiêt

La tính năng quan trọng nhât của vât liêu lam dụng cụ cắt. Khi bị nung nóng đô cưng tuy có bị giảm nhưng tổ chưc không bị thay đổi, khi nguôi đô cưng của vât liêu se được phục hồi. Vât liêu lam dao còn cần tính dẫn điên tốt vi như vây se giảm nhiêt đô sinh ra ơ vùng cắt.d) Đô chịu mai mòn

Trong qua trinh cắt, mặt trước của dao chịu ma sat của phoi khi thoat ra, mặt sau tiếp xúc với mặt đang gia công nên dao chóng mòn. Do hiên tượng chảy dính giữa vât liêu gia công va vât liêu lam dao khi tiếp xúc với nhau. Do đó yêu cầu vât liêu lam dao phải có đô chảy dính cao.e) Tính công nghê

Vât liêu lam dụng cụ cắt phải dễ rèn,dâp, dễ cắt gọt hay nói cach khac la dễ tạo dang. Thuân tiên cho viêc phục hồi tính năng của dụng cụ cắt trong sản xuât.f) Tính kinh tế

+ Gia cả phù hợp. Tính đa dạng+ Dễ tim kiếm.

Caâu 3: Trình baøy khaùi nieäm cô baûn cuûa dao tieän ngoaøi ñaàu thaúng? Veõ hình minh hoïa?

12

Dao tieän ngoaøi ñaàu thaúng coù keát caáu ñôn giaûn goàm hai phaàn chính :

- Phaàn laøm vieäc ( Phaàn caét ) laø phaàn tröïc tieáp laøm nhieäm vuï caét goït kim loaïi.

- Phaàn thaân duøng ñeå gaù vaøo baøn dao .Treân phaàn caét cuûa dao coù caùc maët cô baûn sau ñaây :+ Maët tröôùc (1) laø maët phoi seõ tieáp xuùc vaø theo ñoù thoaùt ra trong quaù trình caét .+ Maët sau chính (2) laø maët dao ñoái dieän vôùi maët chi tieát ñang gia coâng .+ Maët sau phuï (3) laø maët dao ñoái dieän vôùi maët chi tieát ñaõ gia coâng .Caùc maët naøy coù theå phaúng hoaëc cong. Giao tuyeán cuûa chuùng taïo thaønh caùc löôõi caét cuûa dao. Treân phaàn caét goàm caùc löôõi caét sau :+ Löôõi caét chính (5 ) laø giao tuyeán cuûa maët tröôùc vaø maët sau chính, giöõ nhieäm vuï tröïc tieáp caét goït ra phoi trong quaù trình caét .+ Löôõi caét phuï ( 6 ) laø giao tuyeán cuûa maët tröôùc vaø maët sau phuï. Dao coù theå coù moät maët sau phuï hay nhieàu maët sau phuï, do ñoù coù theå coù moät hay nhieàu löôõi caét phuï.+ Phaàn noái tieáp giöõa caùc löôõi caét goïi laø muõi dao ( 4 ), muõi dao coù theå nhoïn hoaëc coù baùn kính ( r = 0.1 2 mm )Caâu 4: Xaùc ñònh thoâng soá hình hoïc cuûa lôùp caét (a,b,F )? Veõ hình minh hoïa?Ñaùp Aùn

Khi löôõi caét thaúng vaø gaù dao ñuùng theo thieát keá thì tieát dieän cuûa lôùp caét laø moät hình bình haønh coù ñaùy laø löôïng chaïy dao vaø chieàu cao laø chieàu saâu caét . Thoâng soá hình hoïc cuûa lôùp caét bao goàm :

- Chieàu roäng caét b ( mm ) laø khoaûng caùch giöõa beà maët ñaõ gia coâng vaø beà maët chöa gia coâng ño theo löôõi caét ( hay chieàu daøi löôõi caét tham gia caét goït ).

- Chieàu daøy caét a ( mm ) laø khoaûng caùch hai vò trí lieân tieáp cuûa löôõi caét.

13

Thoâng soá hình hoïc cuûa lôùp caét ñöôïc xaùc ñònh bôûi coâng thöùc sau :

b= tsin ϕ ( mm )

a=S∗sin ϕ ( mm )Dieän tích lôùp caét F ( mm ) ñöôïc tính :

F = 12

s∗t+ 12

s∗t =

s∗t= asin ϕ

∗b∗sin ϕ=a∗b

F = a∗b=s∗t

Caâu 5: Trình baøy caùc daïng phoi vaø hình thaønh cuûa noù khi tieän? Ñaùp Aùn

Phoi caét coù yù nghóa raát thöïc teá vì tuøy töøng loaïi vaät lieäu gia coâng, hình daùng hình hoïc cuûa dao, cheá ñoä caét, ta seõ thu ñöôïc hình daïng phoi caét khaùc nhau. Do ñoù caên cöù vaøo phoi caét ta ñaùnh giaù duïng cuï caét toát hay xaáu, söï tieâu hao naêng löôïng nhieàu hay ít, beà maët gia coâng coù boùng hay khoâng? Phoi caét chia ra caùc loaïi sau :

Phoi vuïn : thöôøng gaëp khi gia coâng vaät lieäu goøn nhö gang ñoàng thau cöùng… Sôû dó nhö vaäy laø vì caùc vaät lieäu naøy ít bieán daïng deûo, neân öùng suaát` ñaït ngay tôùi giôùi haïn ñöùt neân vaät lieâu vuïn ra. Trong tröôøng hôïp naøy löïc caét vaø nhieät ñoä taäp trung ôû muõi dao daãn ñeán dao choùng bò moøn, söï hình thaønh phoi caét khoâng lieân tuïc neân löïc caét bieán ñoåi gaây rung ñoäng ñöa ñeán ñoä boùng beà maët gia coâng khoâng cao.

14

Phoi xeáp : Thöôøng gaëp khi gia coâng vaät lieäu deûo nhö theùp, ñoàng thau meàm… ôû toác ñoä thaáp, chieàu daøy caét lôùn vaø goùc caét cuûa dao coù giaù trò töông ñoái lôùn. Phoi coù daïng töøng maûnh xeáp leân nhau. Maët phoi keà maët tröôùc cuûa dao boùng coøn maët kia coù nhöõng gôïn neû. Khi caét ra phoi naøy, löïc caét thay ñoåi ít hôn do ñoù rung ñoäng ít hôn, beà maët gia coâng boùng hôn tröôøng hôïp nhaän ñöôïc phoi vuïn .

Phoi daây : Thöôøng gaëp khi gia coâng vaät lieäu deûo ôû toác ñoä caét cao, chieàu daøy caét beù, phoi daøi lieân tuïc, beà maët phoi keà maët tröôùc cuûa dao raát boùng coøn maët kia hôi gôïn. Khi caét taïo phoi daây löïc caét ñôn vò beù vaø ít bieán ñoåi vaø ñoä boùng beà maët seõ cao hôn khi nhaän phoi xeáp .

Caâu 6: Ñònh nghóa caùc yeáu toá cuûa cheá ñoä caét khi tieän?Ñaùp Aùn:

Khi tieän ta coù caùc yeáu toá cheá ñoä caét sau ñaây : Toác ñoä caét : kí hieäu VToác ñoä caét V laø quaõng ñöôøng ñöôïc xaùc ñònh bôûi moät ñieåm treân maët caét caùch xa taâm quay nhaát so vôùi muõi dao trong moät ñôn vò thôøi gian ( m/phuùt ).Toác ñoä caét phuï thuoäc vaøo toác ñoä quay vaø döôøng kính cuûa phoâi. Toác ñoä caét ñöôïc xaùc ñònh baèng coâng thöùc :

V = Π∗D∗n1000 ( m/phuùt )

Trong ñoù : D laø ñöôøng kính lôùn nhaát cuûa maët caét N laø soá voøng quay cuûa phoâi trong 1 phuùt Chieàu saâu caét t : laø chieàu daøy lôùp kim loaïi bò boùc ñi sau moät

laàn chaïy dao theo phöông vuoâng goùc vôùi beà maët gia coâng.Khi tieän maët truï ngoaøi :

t= D−d2 mm

tieän loã thi t baèng moät nöûa hieäu döôøng kính loã ñaõ gia coâng vaø ñöôøng kính loã tröôùc khi gia coâng.Xeùn maët ñaàu thì t baèng chieàu daøy lôùp kim loaïi bò boùc ñi sau moät laàn chaïy dao ño theo phöông vuoâng goùc vôùi maët ñaàu cuûa chi tieát gia coâng.Khi caét ñöùt thì t baèng chieàu roäng raûnh caét do dao taïo thaønh.

15

Löôïng chaïy dao : SLöôïng chaïy dao laø ñoä dòch chuyeån cuûa löôõi caét sau moät voøng quay cuûa chi tieát gia coâng. Coù 3 loaïi chaïy dao :- Löôïng chaïy dao doïc coù höôùng tieán doïc theo ñöôøng taâm cuûa

chi tieát gia coâng.- Löôïng chaïy dao ngang coù höôùng tieán vuoâng goùc vôùi ñöôøng

taâm cuûa chi tieát gia coâng .- Löôïng chaïy dao xieân coù höôùng tieán xieân so vôùi ñöôøng taâm

cuûa chi tieát gia coâng

Caâu 7: Trình baøy thoâng soá hình hoïc cuûa dao trong traïng thaùi tónh? Veõ hình minh hoïa? Ñaùp Aùn ÔÛ traïng thaùi tónh thoâng soá hình hoïc cuûa dao ñöôïc xeùt trong tieát dieän chính N – N vaø tieát dieän phuï N1 – N1, trong hai tieát dieän naøy ta coù caùc thoâng soá hình hoïc cô baûn sau :

- Goùc tröôùc chính laø goùc giöõa maët tröôùc vaø maët ñaùy ño trong tieát dieän chính. Goùc tröôùc coù theå döông hoaëc baèng 0 ( coøn coù teân goïi laø goùc thoaùt phoi )

- Goùc sau chính laø goùc giöõa maët sau chính vaø maët caét ño trong tieát dieän chính. Goùc luoân döông vaø coù aûnh höôûng ñeán vaán ñeà ma sat khi caét ( = 6 0 12 0 thöôøng laáy 8 0 )

- Goùc saéc chính laø goùc giöõa maët tröôùc vaø maët sau chính ño trong tieát dieän chính . ( + + = 90 0 )

- Goùc caét chính laø goùc giöõa maët tröôùc vaø maët caét ño trong tieát dieän chính .

- Goùc nghieâng chính laø goùc giöõa hình chieáu cuûa löôõi caét chính treân maët daùy vaø phöông chaïy dao .

- Goùc nghieâng phuï 1 laø goùc giöõa hình chieáu cuûa löôõi caét phuï treân maët ñaùy vaø phöông chaïy dao .

- Goùc tröôùc phuï 1 laø goùc giöõa maët tröôùc vaø maët ñaùy ño trong tieát dieän phuï. Goùc coù theå aâm, döông hoaëc baèng khoâng .

- Goùc sau phuï 1 laø goùc giöõa maët sau phuï vaø maët phaúng hôïp bôûi löôõi caét phuï vaø truïc Z taïi ñieåm ñang xeùt ño trong tieát dieän phuï. Goùc 1 luoân döông .

- Goùc saéc phuï 1 laø goùc giöõa maët tröôùc vaø maët sau phuï ño trong tieát dieän phuï .

- Goùc caét phuï 1 laø goùc giöõa maët tröôùc vaø maët phaúng hôïp bôûi löôõi caét phuï vaø truïc Z taïi ñieåm ñang xeùt ño trong tieát dieän phu ( 1+1+1 = 900 )

- Goùc muõi dao laø goùc giöõa hình chieáu cuûa löôõi caét chính vaø löôõi caét phuï treân maët ñaùy .

16

- Goùc naâng laø goùc ño giöõa löôõi caét chính vaø hình chieáu cuûa noù treân maët phaúng ñaùy( khi löôõi caét chính thaúng ), goùc naâng cuõng coù theå döông,aâm hoaëc baèng khoâng .

Caâu 8: Neâu caùc phöông phaùp xaùc ñònh löôïng dòch chuyeån ngang thaân uï ñoäng ñeå gia coâng beà maët coân?Ñaùp Aùn :

Ñeå dòch chuyeån ngang thaân uï ñoäng phaûi thaùo loûng caàn hoaëc ñai oác duøng ñeå haõm chaët thaân uï ñoäng vôùi baêng maùy, sau ñoù caên cöù vaøo höôùng nghieâng cuûa maët coân ñeå vaën vít ñieàu chænh ngang ñeå dòch chuyeån thaân uï ñoäng.

Dòch chuyeån ngang thaân uï ñoäng theo vaïch chia ñoä treân thaân vaø ñeá uï ñoäng. Phöông phaùp naøy chæ söû duïng khi treân ñeá vaø thaân uï ñoäng co khaéc vaïch chia ñoä, sau khi xaùc ñònh ñöôïc löôïng dòch chuyeån cuûa thaân uï ñoäng theo phöông ngang duøng chìa vaën ñeå vaën vít ñieàu chænh ñeå thaân uï ñoäng dòch chuyeån ngang cho tôùi khi vaïch chuaån treân thaân uï ñoäng truøng vôùi vaïch coù giaù trò baèng löôïng dòch chuyeån ngang caàn ñieàu chænh ñeå tieän coân.

Tröôøng hôïp treân maët ñaàu cuûa ñeá khoâng khaéc vaïch chia, coù theå dòch chuyeån ngang thaân uï ñoäng söû duïng thöôùc ño chieàu daøi

17

Löông dòch chuyeån ngang cuûa thaân uï ñoäng coù theå xaùc ñònh baèng thöôùc laù ño khoaûng caùch giöõa muõi taâm tröôùc vaø muõi taâm ôû noøng uï ñoäng ñöôïc dòch chuyeån.

Dòch chuyeån ngang thaân uï ñoäng caên cöù vaøo chæ soá treân thang chia ñoä caûu ñoàng hoà so.

Söû duïng vaïch chia ñoä cuûa du xích chaïy dao doïc vaø dao ngang.

Caâu 9: Neâu caùc thoâng soá cô baûn cuûa ren tam giaùc ?

Ñaùp Aùn

- Traéc dieän ren: ñöôïc khaûo saùt taïi maët caét ñi qua truïc cuûa bulong hoaëc ñai oác.

- Böôùc ren S: laø khoaûng caùch giöõa hai ñænh ren cuûa hai voøng ren keà nhau ño theo phöông song song vôùi ñöôøng taâm cuûa bulong hoaëc ñai oác. Ñoái vôùi ren heä anh ñöôïc ño baèng mm coøn ren heä anh ñöôïc thay baèng soá voøng ren treân 1 inch.

- Goùc traéc dieän ren ε : laø goùc giöõa caù caïnh beâncuûa raêng ño tr0ng maët phaúng ñi qua ñöôøng taâm cuûa bulong hoaëc ñai oác.

+ Ñoái vôùi ren heä meùt ε = 60º + Ñoái vôùi ren anh ε = 55º + Ñôùi vôùi ren thang coù traéc dieän laø hình thang caân goùc

ñænh laø 30º- Ñöôøng kính ngoaøi d cuûa ren ngoaøi laø ñöôøng kính lôùn nhaát ñöôïc

ño theo caùc ñænh ren trong maët phaúng thaúng goùc vôùi ñöôøng taâm ren. Ñöôøng kính ngoaøi D cuûa ren trong laø ñöôøng kính lôùn nhaát ño theo raõnh ren trong maët phaúng thaúng goùc vôùi ñöôøng taâm ren.

- Ñöôøng kính trong d1 cuûa ren ngoaøi laø ñöôøng kính nhoû nhaát giöõa caùc raõnh ren ño theo phöông vuoâng goùc vôùi ñöôøng taâm cuûa ren. Ñöôøng kính trong D1 cuûa ren trong laø ñöôøng kính nhoû nhaát giöõa caùc ñænh ren ñoái dieän nhau ño theo phöông vuong goùc vôùi ñöôøng taâm ñai oác.

- Goùc naâng ren:(m) laø goùc giöõa ñöôøng xoaén cuûa ren vôùi maët phaúng vuoâng goùc vôùi ñöôøng taâm ren. Goùc naâng caøng nhoû thì khaû naêng nôùi loûng cuûa moái laép ren caøng nhoû

- Chieàu saâu ren : t = (d- d1)/2.Caâu 10: Trình baøy caùch choïn chieàu saâu caét hôïp lyù vaø soá voøng quay cuûa truïc chính thöïc teá? Cho ví duï? Ñaùp Aùn

Trong quaù trình caét neáu ta choïn chieàu saâu caét khoâng hôïp lyù daãn ñeán naêng suaát caét khoâng cao, vì vaäy khi gia coâng caàn phaûi choïn chieàu saâu caét hôïp lyù nhö sau :

18

- Khi gia coâng thoâ neân choïn chieàu saâu caét caøng lôùn caøng toát, toát nhaát laø chieàu saâu caét baèng löôïng dö gia coâng cuûa böôùc tieän thoâ, nhö vaäy ta chæ caàn aên dao moät laàn

- Khi gia coâng baùn tinh, neáu löôïng dö gia coâng lôùn hôn 2 mm thì neân caét hai laàn:

+ Laàn thöù nhaát : t1 = ( 23

34 )* h

+ Laàn thöù hai : t2 = ( 14

13 )* h

- Khi gia coâng tinh caàn ñaït ñoä boùng cao coù theå caét 3 ñeán 4 laàn

Sau khi ta xaùc ñònh ñöôïc vaän toác caét, löôïng chaïy dao, chieàu saâu caét hôïp lyù, ta tieán haønh tính soá voøng quay cuûa truïc chính baèng coâng thöùc :

n=1000∗Vπ∗D ( voøng/ phuùt )

Soá voøng quay tính ñöôïc caàn phaûi ñem so saùnh vôùi soá voøng quay thöïc trong maùy, ta coù theå gaëp tröôøng hôïp :

n1 maùy n n2 maùy

Neáu n coù giaù trò saùt n2 maùy thì ta choïn n2 maùy nhöng phaûi giaûm löôïng chaïy ñi moät caáp ( Smaùy – 1 )Neáu n coù giaù trò saùt n1 maùy thì ta choïn n1 maùy vaø giöõ nguyeân Smaùy ñaõ choïn .

Caâu 11: Trình baøy caùc loaïi dao phay? Nêu cac đặc điểm khac so với dao tiên?

Ñaùp Aùn

Tuyø theo yeâu caàu taïo hình beà maët chi tieát, ÑKGC vaø caáu taïo dao phay maø ta phaân loaïi dao döïa theo caùc daïng sau:- Döïa theo caùc bieân daïng raêng caét ta phaân thaønh: Dao phay

raêng nhoïn vaø dao phay raêng hôùt löng.- Döïa theo boá trí raêng caét ta phaân thaønh 2 loaïi: dao phay maët

truï vaø maët ñaàu- Döïa theo caùc gaù dao ta phaân thaønh 2 loaïi: dao phay chuoåi lieàn

caø chuoåi laép.

19

- Döïa theo beâ maët gia coâng hoaëc hình daïng dao tao coù theå phaân thaønh caùc loaïi sau:

+ Dao phay mp+ Dao phay ngoùn+ Dao phay vai vuoâng+ Dao phay ñóa+ Dao phay ñòa hình+ Dao phay goùc+ Dao phay raõnh chöõ T+ Dao phay laên raêng+ Dao phay raûnh then.Dao phay laø 1 loaïi duïng cuï coù nhieàu löôõi caét neân trong quaù trình caét ngoaøi nhöõng ñieåm gioáng quaù trình caét khi tieän , noù coøn coù nhöõng ñieåm rieâng sau:- Naêng xuaát khi phay cao hôn baøo nhieàu laàn do coù moät soá löôõi

caét cuøng tham gia caét cuøng luùc.- Dieän tích lôùp caét khi phay luoân thay ñoåi, do ñoù löïc caét thay

ñoåi gaây rung ñoäng trong quaù trình caét.- Do löôõi caét laøm vieäc giaùm ñoaïn neân khi phay seõ xaûy ra hieän

töôïng va ñaäp vaø rung ñoäng, chính vì vaäy khaû naêng toàn taïi leïo dao laø raát ít.

- Caâu 12: Haõy xaùc ñònh soá voøng quay cuûa tay quay vaø caùc baùnh raêng thay theá khi gia coâng baùnh raêng coù Z= 69; N=40?

- Ñóa chia coù caùc haøng loã nhö sau: Maët 1:24 25 28 30 34 37 38 39 41 42 43

-                                               Maët 2: 46 47 49 50 53 54 57 58 59 62 64

- Ñaùp Aùn :

- Ta coù ntq=NZ =

4069 . Treân ñóa chia khoâng coù haøng loå 69.ta tieán

haønh chia vi sai nhö sau:

- Choïn X=68.khi ñoù i=4068 (68-69)= -

4070

20

-                                  i=Z1

Z 2 .Z 3

Z 4 =-8070 .

50100

- Vaäy boä baùnh raêng thay theá ta choïn nhö sau: Z1=80, Z2=70, Z3=50, Z4=100.

- Soá voøng quay cuûa tay quay ñöôïc xaùc ñònh theo coâng thöùc nhö sau:

-                            ntq=NX =

4068 =

2034

- Ta laáy voøng troøn coù loã 34 treân ñóa chia. Moãi laàn quay tay quay ta quay20 khoaûng caùch giöõa caùc loã treân ñóa chia ñoä.

- Câu 13: Tính bô banh rang thay thế để tiên ren Anh có 9 đầu ren trong 1 inch trên may tiên 1K62 có Svm = 12? Bô banh rang thay thế gồm có

- Z= 20,25,30,……110,115,120 vaø 127.- Đáp An

Ta có itt = S/Svm= (25,4/8)/12=(127/80)(20/120)

- Thử lại điều kiên ăn khớp: 127+80 ≥20+15

-                                              20+120 ≥80+15

- Vây bô banh rang thay thế ta chọn gồm: Z1 = 127; Z2 =80; Z3 =20, Z4 =120

Câu 14: Tính bô banh rang thay thế để tiên ren hê mét có S= 2.5mm trên may 1k62 có Svm= 12? Bô banh rang thay thế gồm có Z= 20,25,30,…

…110,115,120 vaø 127.

Đáp An

Ta có ù: itt = S/Svm  = 2.5/12=25/120=(20/80). (50/60)

Thư lai điều kiên ăn khớpđđ: 20+80 ≥50+15                                              50+60 ≥80+15Vây bô banh rang thay thế ta chọn gồm : Z1 = 20; Z2 =80; Z3 =50, Z4 =60.

Phươc Lôc 1-6-2013

Khoa Cơ Khi Chê Tao Máy

21

22