çöLyak hastalığında tanı ve tedavideki gelişmeler
-
Upload
wwwtipfakultesi-org -
Category
Documents
-
view
1.228 -
download
3
Transcript of çöLyak hastalığında tanı ve tedavideki gelişmeler
![Page 1: çöLyak hastalığında tanı ve tedavideki gelişmeler](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022013115/55a017761a28abb9648b45dd/html5/thumbnails/1.jpg)
ÇÖLYAK HASTALIĞINDA
TANI ve TEDAVİDEKİ
GELİŞMELERDr. Aydan Kansu
Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Gastroenteroloji Bilim dalı
![Page 2: çöLyak hastalığında tanı ve tedavideki gelişmeler](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022013115/55a017761a28abb9648b45dd/html5/thumbnails/2.jpg)
Çölyak Hastalığı
Genetik olarak yatkın bireylerde gluten
içeren gıdalara karşı intolerans sonucunda
immün aracılı gelişen, otoantikor pozitifliği
ve kronik inflamasyonla karakterize çoklu
sistem tutulumu olan ince barsak
hastalığıdır.
![Page 3: çöLyak hastalığında tanı ve tedavideki gelişmeler](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022013115/55a017761a28abb9648b45dd/html5/thumbnails/3.jpg)
MÖ 10000-8000→ Glutenin diyete girmesi (tarım)
MÖ 7500→ İlk tarım kökenli Neolitik şehir: Çatalhöyük
TARİHÇE
![Page 4: çöLyak hastalığında tanı ve tedavideki gelişmeler](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022013115/55a017761a28abb9648b45dd/html5/thumbnails/4.jpg)
TARİHÇE
120-200 Areteo de Cappadocia
→ Klinik bulgular
Koiliakos (barsak hastalığı)
“Coeliac Affection”
![Page 5: çöLyak hastalığında tanı ve tedavideki gelişmeler](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022013115/55a017761a28abb9648b45dd/html5/thumbnails/5.jpg)
TARİHÇE
1856 F. Adams → Coeliac
1888 Samuel Gee → Ayrıntılı belirtilerModern anlamda Çölyak tanımıTedavi → diyet
![Page 6: çöLyak hastalığında tanı ve tedavideki gelişmeler](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022013115/55a017761a28abb9648b45dd/html5/thumbnails/6.jpg)
TARİHÇE
1953 W. Dicke → Buğday-hastalık
ilişkisi
1957 J. Paulley → Tipik ince
barsak hasarlanması
1992 Marsh → Histopatolojik
tanımlama
![Page 7: çöLyak hastalığında tanı ve tedavideki gelişmeler](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022013115/55a017761a28abb9648b45dd/html5/thumbnails/7.jpg)
Gasbarrini, World J Gastroenterol 2012
![Page 8: çöLyak hastalığında tanı ve tedavideki gelişmeler](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022013115/55a017761a28abb9648b45dd/html5/thumbnails/8.jpg)
Abadie, Annu Rev Immunol 2011
![Page 9: çöLyak hastalığında tanı ve tedavideki gelişmeler](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022013115/55a017761a28abb9648b45dd/html5/thumbnails/9.jpg)
EPİDEMİYOLOJİ
6-17 y - 20.190 (62 şehir, 139 okul)489 ab + IgA tTg: 270
IgA tTg + IgA EMA: 215IgG tTg: 4
215 bx → 95 ÇH
Bx tanısı ile ÇH 1:212Bx + tanılı + tTg, EMA+ 1:58
![Page 10: çöLyak hastalığında tanı ve tedavideki gelişmeler](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022013115/55a017761a28abb9648b45dd/html5/thumbnails/10.jpg)
![Page 11: çöLyak hastalığında tanı ve tedavideki gelişmeler](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022013115/55a017761a28abb9648b45dd/html5/thumbnails/11.jpg)
![Page 12: çöLyak hastalığında tanı ve tedavideki gelişmeler](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022013115/55a017761a28abb9648b45dd/html5/thumbnails/12.jpg)
Çevresel etmenler
ÇH Genetik
Gluten
GİS enfeksiyonları– Rotavirus– Adenovirus– Astrovirus
Anne sütü
GİS mikrobiota
Mevsim?
HLA DQ2 / DQ8
Non-HLA
![Page 13: çöLyak hastalığında tanı ve tedavideki gelişmeler](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022013115/55a017761a28abb9648b45dd/html5/thumbnails/13.jpg)
Kumar, Semin Immunopathol 2012
![Page 14: çöLyak hastalığında tanı ve tedavideki gelişmeler](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022013115/55a017761a28abb9648b45dd/html5/thumbnails/14.jpg)
Kumar, Semin Immunopathol 2012
![Page 15: çöLyak hastalığında tanı ve tedavideki gelişmeler](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022013115/55a017761a28abb9648b45dd/html5/thumbnails/15.jpg)
Di Sabatino, Lancet 2009
![Page 16: çöLyak hastalığında tanı ve tedavideki gelişmeler](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022013115/55a017761a28abb9648b45dd/html5/thumbnails/16.jpg)
GİS belirtileri
GİS dışı belirtiler
Eşlik eden hastalıklar (+)
Aile öyküsü
Kimlerde Çölyak Hastalığı Düşünmeli?
![Page 17: çöLyak hastalığında tanı ve tedavideki gelişmeler](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022013115/55a017761a28abb9648b45dd/html5/thumbnails/17.jpg)
GİS Belirt i leri
Malabsorbsiyon belirtileri
Kronik-aralıklı ishal, yağlı dışkılama, iştahsızlık, karında
şişlik, aşırı gaz, kusma, kronik karın ağrısı, gelişme
geriliği, kilo kaybı
Atipik GİS belirtileri DispepsiKabızlıkKusma
![Page 18: çöLyak hastalığında tanı ve tedavideki gelişmeler](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022013115/55a017761a28abb9648b45dd/html5/thumbnails/18.jpg)
Tucker, J Gastrointestin Liver Dis 2012
![Page 19: çöLyak hastalığında tanı ve tedavideki gelişmeler](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022013115/55a017761a28abb9648b45dd/html5/thumbnails/19.jpg)
GİS Dışı Belirt i ler
Anemi (Fe, B12, FA)
Boy kısalığı
Ağızda aft-ülser
Transaminaz ↑
Diş mine boz.
Nörolojik bulgular (ataksi, epilepsi, periferik nöropati)
Osteopeni/osteoporoz, kırık
DH, psöriazis, vitiligo, AA
Artralji
Pubertede gecikme, amenore
![Page 20: çöLyak hastalığında tanı ve tedavideki gelişmeler](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022013115/55a017761a28abb9648b45dd/html5/thumbnails/20.jpg)
Eşlik Eden Hastalıklar
Tip I DM
Otoimmün tiroid hastalığı
IgA eksikliği
Otoimmün karaciğer hastalığı
Down Sendromu
Turner Sendromu
Williams Sendromu
![Page 21: çöLyak hastalığında tanı ve tedavideki gelişmeler](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022013115/55a017761a28abb9648b45dd/html5/thumbnails/21.jpg)
Abadie, Annu Rev Immunol
2011
![Page 22: çöLyak hastalığında tanı ve tedavideki gelişmeler](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022013115/55a017761a28abb9648b45dd/html5/thumbnails/22.jpg)
Aile Öyküsü
1° akrabalarda ÇH riski %10-20
2° akrabalarda ÇH riski %2-6
Monozigotik ikizlerde %75
![Page 23: çöLyak hastalığında tanı ve tedavideki gelişmeler](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022013115/55a017761a28abb9648b45dd/html5/thumbnails/23.jpg)
KLİNİK
Gluten
Çölyak Hastalığı
6. ay
![Page 24: çöLyak hastalığında tanı ve tedavideki gelişmeler](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022013115/55a017761a28abb9648b45dd/html5/thumbnails/24.jpg)
![Page 25: çöLyak hastalığında tanı ve tedavideki gelişmeler](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022013115/55a017761a28abb9648b45dd/html5/thumbnails/25.jpg)
![Page 26: çöLyak hastalığında tanı ve tedavideki gelişmeler](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022013115/55a017761a28abb9648b45dd/html5/thumbnails/26.jpg)
TANI
Belirtiler
Seroloji
Histoloji
Çocuk Gastroenteroloji
![Page 27: çöLyak hastalığında tanı ve tedavideki gelişmeler](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022013115/55a017761a28abb9648b45dd/html5/thumbnails/27.jpg)
SEROLOJİ
Antikorlar
Antidoku transglutaminaz antikoru [anti TG] IgA
Antiendomisyum antikori [EMA] IgA
Antideamide glutenpeptid antikoru [DGP]Antigliadin antikoru [AGA]’nın
tanıda değeri yok
Total serum IgA düzeyiIgA <0,2 g/l → anti TG IgG
EMA IgG
![Page 28: çöLyak hastalığında tanı ve tedavideki gelişmeler](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022013115/55a017761a28abb9648b45dd/html5/thumbnails/28.jpg)
![Page 29: çöLyak hastalığında tanı ve tedavideki gelişmeler](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022013115/55a017761a28abb9648b45dd/html5/thumbnails/29.jpg)
TANI
Belirtiler
Seroloji
Anti TG IgA > x10 UL N
EMA (+) / HLA (+)
Çocuk Gastroenteroloji
Husby, J Pediatr Gastroenterol Nutr 2012
![Page 30: çöLyak hastalığında tanı ve tedavideki gelişmeler](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022013115/55a017761a28abb9648b45dd/html5/thumbnails/30.jpg)
TEDAVİ
Ömür boyu tam glutensiz diyet
Kesin tanı koyulmadan glutensiz diyete başlanmaz
![Page 31: çöLyak hastalığında tanı ve tedavideki gelişmeler](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022013115/55a017761a28abb9648b45dd/html5/thumbnails/31.jpg)
Glutensiz Diyet
Buğday, arpa, çavdar içeren gıdalar
Bunlardan yapılanlar (un / ekmek / makarna / kurabiye / kek / yufka / şehriye / bulgur / erişte ….)
Hazır gıdalar – içecekler
İlaçlar (koruyucu / aroma / gıda boyası / yoğunlaştırıcı / aditif)
Glutensiz diyet: 10-50 mg gluten / gün
Glutensiz gıda = 20 ppm ↓Glutensiz gıda ile 2 hafta → belirtiler Ø
6-12 ay → seroloji (-)2 yıl → patoloji N
![Page 32: çöLyak hastalığında tanı ve tedavideki gelişmeler](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022013115/55a017761a28abb9648b45dd/html5/thumbnails/32.jpg)
TEDAVİ
Hastalığın aktif olduğu süreTedavisiz kaldığı süreBarsaktaki hasarın yaygınlığı
FeFolik asitB12
Ca – Vit D
Barsak mukoza hasarı → kolesistokinin ↓Pankreas enzimi
B6
SeZn
Beslenme durumunu belirliyor
![Page 33: çöLyak hastalığında tanı ve tedavideki gelişmeler](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022013115/55a017761a28abb9648b45dd/html5/thumbnails/33.jpg)
![Page 34: çöLyak hastalığında tanı ve tedavideki gelişmeler](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022013115/55a017761a28abb9648b45dd/html5/thumbnails/34.jpg)
Glutensiz DiyetSosyal yaşamı sınırlıyor
Glutensiz gıdalar daha pahalı
Tadı daha kötü
Ülkeden ülkeye değişen gıda/para yardımı
Türkiye– 0-5 y: 52.50 TL– 5-15 y: 80 TL– 15 y ↑: 72.50 TL– 1 kg un: 25 TL– 1 kg makarna: 26 TL
Diyet dengeli / uygulanabilir / çeşitliliği olan / yeterli / tadı güzel / yeterli enerji– KH: %50-60– Yağ: %30-35– Protein: %10-15– Vitamin / mineral / su / lif
3-6 öğün
![Page 35: çöLyak hastalığında tanı ve tedavideki gelişmeler](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022013115/55a017761a28abb9648b45dd/html5/thumbnails/35.jpg)
Glutensiz DiyetDoğal gıdalara önem verilmeli (süt-et-balık-yumurta-sebze-kurubaklagil-pirinç-mısır-patates)
Okul – dışarıda yemek dikkat
Mısır unu – pirinç unu dikkat
Etiketsiz gıda dikkat
İlaçlar vb. dikkat
Pişirme – hazırlık dikkat
Ergenlik dikkat
![Page 36: çöLyak hastalığında tanı ve tedavideki gelişmeler](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022013115/55a017761a28abb9648b45dd/html5/thumbnails/36.jpg)
Glutenin Yerini Alabilecek Ürünler
Pirinç
Yulaf
Mısır
Nohut
Sorghum (darı)
Buckwheat (kara buğday)
Amaranth
Quinoa
Teff
![Page 37: çöLyak hastalığında tanı ve tedavideki gelişmeler](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022013115/55a017761a28abb9648b45dd/html5/thumbnails/37.jpg)
Tanı Kesinleştikten Sonra Yapılacaklar
Vitamin-mineral eksiklikleri (FA, B12, vit D, Fe, Ferritin, Cu, Zn)Laktaz eksikliği?Kemik metabolizması (Ca, PTH, KMD)Nörolojik değerlendirmeOtoimmün tiroidit taramasıİzlemde otoimmün hastalıklara dikkat (IDDM)İzlemde transaminaz ↑ → araştırİzlemde belirtiler, fizik gelişim değerlendirilmeli, diyete uyum sorgulanmalıGlutensiz diyete uyum açısından ilk 6 ay, daha sonra yılda bir seroloji ile izlemÇölyak derneği
![Page 38: çöLyak hastalığında tanı ve tedavideki gelişmeler](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022013115/55a017761a28abb9648b45dd/html5/thumbnails/38.jpg)
Aziz, J Gastrointestin Liver Dis, 2011
![Page 39: çöLyak hastalığında tanı ve tedavideki gelişmeler](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022013115/55a017761a28abb9648b45dd/html5/thumbnails/39.jpg)
Glutensiz Diyete Uyum
Uyumu etkileyen etmenlerYetersiz / yanlış bilgilendirmeSağlık çalışanlarının farkındalığının ↓Sosyodemografik durumHastanın belirtileriUlaşılabilirlikTatPsikososyal / kültürel durumGıda etiketleme politikasıDernek üyeliğiDüzenli izlem
%36 - %96
![Page 40: çöLyak hastalığında tanı ve tedavideki gelişmeler](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022013115/55a017761a28abb9648b45dd/html5/thumbnails/40.jpg)
McAllister, Semin Immunopathol 2012
![Page 41: çöLyak hastalığında tanı ve tedavideki gelişmeler](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022013115/55a017761a28abb9648b45dd/html5/thumbnails/41.jpg)
Marietta, Semin Immunopathol 2012
![Page 42: çöLyak hastalığında tanı ve tedavideki gelişmeler](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022013115/55a017761a28abb9648b45dd/html5/thumbnails/42.jpg)
Rashtak, Aliment Pharmacol Ther 2012
![Page 43: çöLyak hastalığında tanı ve tedavideki gelişmeler](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022013115/55a017761a28abb9648b45dd/html5/thumbnails/43.jpg)
Son yıl larda Çölyak Hastalığında artış var
Buğday tüketiminde artma
Buğday genetiğinde değişme (triticum aestivum)
Emzirme alışkanlıklarında değişme
Bebeklik dönemi enfeksiyonları
Otoimmün hastalıklarda artış
GİS dışı bulguların tanımlanması
Farkındalığın artması (hekimler, toplum)
Çok çeşitli klinik bulguların tanımlanması
Serolojik testlerin yaygınlaşması
![Page 44: çöLyak hastalığında tanı ve tedavideki gelişmeler](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022013115/55a017761a28abb9648b45dd/html5/thumbnails/44.jpg)
ÇH – Neler Yapılmalı?
ÇH farkındalığı artırılmalı
Seroloji yaygınlaştırılmalı
Glutensiz gıdaya erişim daha yaygınlaşmalı
Gıda içerikleri daha iyi denetlenmeli
Genetik daha iyi ortaya koyulmalı
Tarama testi?
Çölyak Hastalığı önlenmesi?
Çölyak Hastalığı aklına getirirsen
ve bakarsan bulursun!
![Page 45: çöLyak hastalığında tanı ve tedavideki gelişmeler](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022013115/55a017761a28abb9648b45dd/html5/thumbnails/45.jpg)
Anne sütü
Glutenin diyete girme zamanı, miktarı(prevent CD)
Probiyotik / prebiyotik
Önleme
Sekretuar IgALaktoferrinLizozim
Sitokinler (TGF-β)
GİS mikrobiota
Küçük miktardaki gluten
Pasif immünite
GİS enf ↓Permeabilite ↓
İmmün modülasyon
Glutene toleransGluten: 4 ay ↔ 7 ay
![Page 46: çöLyak hastalığında tanı ve tedavideki gelişmeler](https://reader030.fdocument.pub/reader030/viewer/2022013115/55a017761a28abb9648b45dd/html5/thumbnails/46.jpg)
EskidenNadir
ŞimdiÇok sık
Bebeklik, erken çocukluk Her yaş
Barsak hastalığı Çoklu organ tutulumu
Malabs. bulguları GİS, GİS-dışı bulgular, sessiz ÇH
Glutene duyarlılık Otoimmünite
Genetik? HLA, non-HLA
Tarama testi: AGA tTg, (EMA)
Kesin tanı: ince barsak biyopsisi
Kesin tanı: ince barsak biyopsisi
Çocuk Gastroenteroloji
Glutensiz diyet Glutensiz diyet (yeni tedavi yaklaşımları arayışı)