Coeliakie · 2015-07-20 · Coeliakie Geschiedenis 1908: dr. Herter Kinderen met coeliakie kunnen...
Transcript of Coeliakie · 2015-07-20 · Coeliakie Geschiedenis 1908: dr. Herter Kinderen met coeliakie kunnen...
Frank Kneepkens – kinder-MDL VUmc
CoeliakieAlles wat je altijd al wilde
vragen
Zitzaksessie, Amsterdam, 4 april 2009
Een stukje geschiedenis
4 april 2009
CoeliakieGeschiedenis
Tweede eeuw na Christus: Aretaeus van Cappadocia‘Kοιλιακος’ (De darmlijder)
Beschrijving van een ziekte met chronische diarree
1888: Samuel Gee 1839-1911‘The coeliac affection’
(De coeliakieziekte)
Eerste goede beschrijving van coeliakie bij kinderen
4 april 2009
CoeliakieGeschiedenis
1908: dr. HerterKinderen met coeliakie kunnen beter tegen vetten
dan tegen koolhydraten
1918: dr. StillZe worden ziek van de koolhydraten in brood
1921: dr. HowlandJe moet dus geen koolhydraten geven
1924: dr. HaasUitvinder van het bananendieet
4 april 2009
CoeliakieGeschiedenis
Utrecht, 1950
Dr. Dicke promoveert op het proefschrift
‘Coeliakie – Een onderzoek naar de nadelige invloed van sommige graansoorten op de lijder aan coeliakie’
4 april 2009
Vetbalans
TarwebloemTarwemeel
Het onderzoek vandr. Dicke
4 april 2009
Eén jaar in het ziekenhuis!
CoeliakieSinds dr. Dickes onderzoek weten we het
Gluten uit tarwe, rogge, gerst (en haver) is
nadelig voor mensen met coeliakie
WK Dicke, HA Weijers, JH van de Kamer. Acta Paediatr Scand 1953;59:361-3.
4 april 2009
Vraag 1Wat is coeliakie?
4 april 2009
Coeliakie is in de eerste plaats een ziektevan de dunne darm
Darmvlokken raken ontstoken4 april 2009
Maar ook andere organen kunnen ziek worden
4 april 2009
De darm kan zijn werk minder goed doen Er kan dan van alles gebeuren
4 april 2009
Bijvoorbeeld
Je gaat minder goed groeien
Je moet spugen
Je krijgt buikpijn
Je krijgt diarree
Je bent alsmaar moe
Enzovoorts
Vraag 2Waarom heb IK coeliakie?
Je wordt niet met coeliakie geboren
Maar wel met de aanleg voor coeliakie
4 april 2009
Eerste feitNiet iedereen kan coeliakie krijgen
Je moet een bepaalde erfelijke factor hebbenErfelijke factoren
noemen we genen
Die genen zitten op 2x23 chromosomen
Het coeliakie-gen zit op chromosoom 6
Van elke 5 kinderen hebben er 2 het gen
4 april 2009
Het coeliakie-gen
Het gen heet HLA-DQ2 (of DQ8)Je erft het van je vader of je moeder
Geen DQ2 (of DQ8): dan zeker geen coeliakie
Mogelijk zijn er nog meer coeliakie-genenOp andere chromosomen (bijvoorbeeld 19)
Lang niet iedereen met het coeliakie-gen krijgt ook echt coeliakie(Gelukkig niet!)
Maar we weten nog niet hoe dat komt
4 april 2009
Vraagje tussendoorWaarom bestaat het coeliakie-gen eigenlijk?
Het zorgt voor de afweer
Om ziekte te voorkomen
Als er een virus of bacterie langskomt: actie!
Stukjes virus passen in het afweereiwit
Net als de sleutel past in het slot
4 april 2009
Virus
Stukjes gluten passen toevallig ook heel goed in het DQ2-eiwit
4 april 2009
Stukjes gluten worden dan beschouwd als ziektekiemen
Dus gaat het slot open en worden er glutenantistoffen gemaakt
Foutje, bedankt!
4 april 2009
Tweede feitZonder gluten geen coeliakie
Gluten (‘lijm’) is een taaie, kleverige stof in tarwe en andere graanproducten
Gluten bestaat uit verschillende typen eiwitten
‘Gliadines’
(40 verschillende typen)
‘Glutenines’
‘Albumine’
‘Globulines’
4 april 2009
0
100
200
150
250
50
1975 1980 1985 1990 1995
0-1.9 jaar2-4,9 jaar
5–14,9 jaar
Ivarsson A, et al. Acta Paediatr 2000; 89: 165-71.
Epidemie in Zweden (per 100.000 per jaar)Te veel gluten en te vroeg beginnen is slecht
Pap met veel tarwe! Toch geen goed idee!
4 april 2009
x4
Vraag 3Hoe vaak komt coeliakie voor?
Bij één kind op de duizend!
4 april 2009
Best vaak…
(maar eigenlijk nog 5x zo vaak!)
CoeliakieDe ijsberg
De mensen met coeliakie die we kennen (‘patiënten’)
De mensen met coeliakie die we nog niet kennen
De mensen die coeliakie zouden kunnen krijgen
4 april 2009
Vraag 4Hoe weet je of iemand coeliakie heeft?
4 april 2009
Onderzoek naar coeliakieHoe doen we dat?
Antistoffen in het bloedBij de ontsteking worden afweereiwitten gevormd
Tegen ‘transglutaminase type 2’ en ‘endomysium’
Die kun je vinden bij onderzoek van het bloed
Maar dat is niet betrouwbaar genoegWant de behandeling (dieet) is geen pretje
En dat moet levenslang doorgaan
Dus moet daarna nóg een onderzoek gebeurenDunnedarmbiopsie!
4 april 2009
DunnedarmbiopsieHoe gaat dat?
Met een ‘scopie’ (betekent: kijken)Via de mond
Onder verdoving
Zo klaar!
4 april 2009
1 mm
We kijken naar de veranderingen in de dunne darm
4 april 2009
Onder de microscoop zie je dit
Te korte vlokken
Soms geen vlokken meer
Te veel ontstekingscellen
4 april 2009
Maar die ‘vlokatrofie’ geneest als je een glutenvrij dieet hebt
Zo was het Zo wordt het weer
4 april 2009
Vraag 5Wat gebeurt er als ik smokkel?
Als je gluten eet, raakt je darm weer ontstoken
Eerst een klein beetje (gauw over)
Maar bij veel smokkelen gaat het echt weer mis
4 april 2009
Maar ik merk niets als ik eens smokkel!
Dan bof je
Want een foutje wordt niet direct afgestraft
Maar eigenlijk heb je pech
Want nou moet je er helemaal zelf aan denken
4 april 2009
Vraag 6Kan coeliakie genezen?
Stom genoeg is daar maar één antwoord op…
Je hebt het je leven lang…
4 april 2009
Laatste vraagIs er nog steeds niks beters?
Nee, maar wel meer keuze
En misschien een medicijn
An-pep’
Wordt gemaakt door een schimmel
Kan gluten heel snel afbreken
Maar niet in plaats van het dieet
Alleen als hulpmiddel
Bijvoorbeeld als je uit eten gaat
Dat wordt nu onderzocht
4 april 2009
4 april 2009