Co to jest PKB? - Strona główna - NBP - Portal … rolne, które są przeznaczane przez...

Co to jest PKB?

Autor: Piotr Ciżkowicz

Co to jest PKB?

2 Narodowy Bank Polski

Skrócony opis lekcji

W czasie lekcji uczniowie zapoznają się z wieloma pojęciami związanymi z rachunkami narodo-

wymi i Produktem Krajowym Brutto. Poznają metody jego wyznaczania oraz interpretację

ekonomiczną.

Cele lekcji

zapoznanie uczniów z definicją, znaczeniem ekonomicznym i sposobami wyznaczania

PKB, a także innych miar aktywności gospodarczej kraju,

zapoznanie uczniów z kształtowaniem się PKB w Polsce i na świecie.

Słowa kluczowe

rachunki narodowe, PKB, PNB, wartość dodana, PKB per capita, parytet siły nabywczej,

akumulacja, konsumpcja, eksport netto.

Metody realizacji zajęć

wykład,

dyskusja,

prezentacja.

Oczekiwane rezultaty

Po zajęciach uczeń:

rozumie takie pojęcia jak: PKB, PNB, wartość dodana, PKB per capita i zna ich

ekonomiczną interpretację,

zna części składowe PKB oraz metody jego wyznaczania,

wie, jak kształtuje się PKB w Polsce na tle innych krajów świata.

Co to jest PKB?


Proponowany przebieg zajęć

1.

Na początku zapytaj uczniów, czy słyszeli określenie Produkt Krajowy Brutto (PKB)?

Poproś uczniów, aby powiedzieli, w jakim kontekście słyszeli te pojęcia.

2.

Następnie na podstawie poniższego materiału przedstaw uczniom podstawową definicję PKB

i omów jej znaczenie.

3.

Powiedz uczniom, że aby dana produkcja została wliczona do PKB musi mieć miejsce zawarcie

rejestrowanej transakcji między nabywcą a sprzedawcą. W związku z tym PKB jest miarą,

która nie uwzględnia całej produkcji gospodarki w danym okresie. Część nie jest uwzględniana

ze względu na brak takiej możliwości. Chodzi tu o produkcję, która, mimo iż tworzy wartość

dodaną, nie jest nigdzie rejestrowana. To natomiast powoduje, że „ucieka” ona urzędowi

statystycznemu. Główne typy produkcji, które nie są uwzględniane w PKB to:

produkty rolne, które są przeznaczane przez gospodarstwa rolne na zaspokojenie własnej

konsumpcji lub są dalej wykorzystywane we własnej produkcji (np. mleko spożywane

przez rolników i ich rodziny pochodzące od ich własnych krów czy pasza produkowana

z własnych upraw przeznaczana na karmę dla własnych zwierząt),

produkty wytworzone przez gospodarstwa domowe na swój własny użytek (np. stół

zrobiony przez stolarza do własnego domu),

produkty wytworzone w ramach tzw. „szarej strefy”, czyli gospodarki nierejestrowanej;

(np. usługi remontowe świadczone przez firmę budowlaną „na lewo” tzn. bez faktury).

Szczególnie istotna dla poprawnych rachunków PKB jest możliwość oszacowania produkcji

„szarej strefy”. Główny Urząd Statystyczny szacuje, że w około 13 proc. PKB w Polsce jest

wytwarzane w ramach tej części gospodarki.

Z drugiej strony, nie każda transakcja, mimo że jest rejestrowana, powinna być ujmowana

w PKB. Nie są w nim uwzględniane transakcje:

finansowe (np.: zakup czy sprzedaż akcji na giełdzie), gdyż nie tworzą one żadnej

wartości dodanej,

Co to jest PKB?


kupna i sprzedaży dóbr używanych (np. dwuletniego samochodu przez firmę) lub

wyprodukowanych i sprzedanych we wcześniejszych okresach (np. zeszłoroczne zapasy

firmy).

4.

Następnie zaznacz, że suma wartości dodanej to jedno z możliwych, lecz nie jedyne podejście

wyjaśniające istotę PKB. Aby jednak zrozumieć inne możliwe definicje (a tym samym sposoby

wyznaczania) PKB należy najpierw zrozumieć ideę obiegu okrężnego w gospodarce. Wyjaśnij

uczniom tę koncepcję i wspólnie postarajcie się naszkicować schemat obiegu okrężnego na tabli-

cy według etapów podanych w poniższym materiale.

5.

Na podstawie sporządzonego schematu przedstaw uczniom dwie pozostałe definicje PKB.

Następnie przedstaw Tabelę 1, prezentującą zestawienie PKB według poszczególnych definicji.

6.

Powiedz uczniom, że PKB jest najszerzej stosowaną, ale nie jedyną miarą aktywności

gospodarczej kraju. Na podstawie poniższych definicji omów inne miary (materiał pomocniczy

nr 1).

7.

Następnie powiedz uczniom, że wszystkie miary dochodu w gospodarce (zarówno PKB, jak

i PNB i PNN) zależą od poziomu cen, jaki ukształtuje się w gospodarce. Stąd też sam poziom

tych miar nie stanowi dobrego sposobu określania stanu rozwoju gospodarki. Zazwyczaj

interesuje nas:

po pierwsze, nie to, jaki jest poziom produkcji, lecz jak szybko on wzrasta w gospodarce,

po drugie, jak wzrosła produkcja w ujęciu realnym, czyli po wyeliminowaniu wpływ

zmian cen.

Korzystając z poniższego materiału, omów powyższe zagadnienia kładąc szczególny nacisk

na wyjaśnienie różnicy między nominalnym a realnym tempem wzrostu gospodarczego.

Co to jest PKB?


Przykład 2

Załóżmy, że gospodarka produkuje jedynie ziemniaki i pomidory. W 1 roku wyprodukowano

łącznie 200 kg ziemniaków i 200 kg pomidorów po odpowiednio 2 i 4 zł za kilogram. Stąd też

PKB w 1 roku wyniosło PKB1 = 200 * 2 zł+200 * 4 zł = 1200 zł.

Rozważmy teraz dwa scenariusze:

W 2 roku produkcja nie uległa zmianie, ale zmieniły się ceny: ziemniaki kosztowały na-

dal 2 zł, zaś pomidory podrożały do 5 zł. W efekcie PKB w tym roku wyniosło

PKB2 = 200 * 2 zł+200 * 5 zł = 1400zł

Jeśli podzielimy PKB z 2 roku przez PKB z 1 roku i odejmiemy 1 i pomnożymy razy

100% otrzymamy tempo wzrostu PKB - wielkość mówiącą nam o tym, o ile PKB zrosło

między poszczególnymi latami:

(PKB2/PKB1 – 1)*100%= (1400 zł /1200 zł – 1)*100%=16,6%

W 2 roku ceny nie uległy zmianie, ale zmieniły się wielkości produkcji: wytworzono

250 kg ziemniaków i 225 kg pomidorów. W efekcie PKB w tym roku wyniosło

PKB2 = 250 * 2 zł+225 * 4 zł = 1400zł, zaś tempo wzrostu PKB wyniosło tym razem

(PKB2/PKB1 – 1)*100%= (1400 zł /1200 zł – 1)*100%=16,6%.

Jak widać w obu scenariuszach tempo wzrostu PKB było identyczne. Jednak przyczyny wzrostu

były całkowicie odmienne. W pierwszym przypadku wzrost wynikał jedynie ze zmian cen,

w drugim zaś oznaczał rzeczywisty (lub inaczej: realny) wzrost produkcji. Oczywiście inna jest

również ocena zmian zachodzących w gospodarce dla każdego z przypadków: w scenariuszu

1 widać, że tak naprawdę gospodarka nie wytworzyła nic więcej ponad to, co w poprzednim

roku; w scenariuszu 2 natomiast widać wyraźnie, że gospodarka rzeczywiście się rozwija.

Aby móc rozróżnić te dwa przypadki statystycy wprowadzili pojęcie realnego PKB i realnego

tempa wzrostu PKB. W tym ujęciu przy obliczaniu PKB eliminuje się efekty związane

ze zmianami cen. Dla scenariusza 1 obliczenie realnego PKB w roku 2 polegałoby na jego

wyznaczeniu przy założeniu, że ceny pozostały na poziomie z roku 1. PKB realne przyjęłoby

wartość: Realne PKB2 = 200* 2 zł+200* 4zł = 1200zł a jego realne tempo wzrostu wyniosłoby 0%.

W scenariuszu 2 realne PKB byłoby równe oczywiście nominalnemu PKB (czyli wyznaczonemu

w poprzednim przykładzie), gdyż nie miały miejsca żadne zmiany cen.

Widać więc, że przy takim samym poziomie nominalnego PKB i jego tempa wzrostu,

uwzględnienie zmian cen (czyli tzw. urealnienie) może prowadzić do zupełnie odmiennych

wniosków na temat procesów gospodarczych zachodzących w danym okresie. Dlatego też eko-

nomiści posługują się realnymi tempami wzrostu PKB dla opisania tempa, w jakim rozwija się

gospodarka.

Co to jest PKB?


8.

Przejdź do omówienia miar PKB pozwalających na ocenę poziomu rozwoju gospodarczego

kraju. Uwypuklij na początku różnicę między dotychczas omówionymi miarami, opisującymi

tempo zmian poziomu rozwoju gospodarczego, a miarami per capita (łac. na głowę), opisującymi

poziom rozwoju gospodarczego. Odnosząc się do przedstawionych definicji przedstaw dane

na temat PKB per capita w różnych krajach w 2003 r. (Tabela 3). Podkreśl szczególnie miejsce

Polski na tle innych krajów (np. Unii Europejskiej oraz Europy Środkowo-Wschodniej).

Następnie poproś uczniów o przeczytanie materiału nr 5 i zapoznanie się z Tabelą 4. Poproś

jednego z nich o omówienie zawartej w nim koncepcji. Zapytaj uczniów, jakie inne dobra

mogłyby odgrywać podobną rolę co Big Mac?

9.

Podsumuj wnioski przedstawione w czasie lekcji:

PKB jest miarą aktywności gospodarczej kraju, która wyznacza jaka ilość dóbr i usług

finalnych została wyprodukowana na terenie danego kraju w danym okresie,

Nie wszystko co zostanie wyprodukowane wlicza się do PKB – na PKB składa się tak

naprawdę wartość dodana, czyli ta część wartości wyprodukowanych dóbr i usług, którą

„dodaną” na danym etapie produkcji,

PKB nie jest miarą doskonałą; pewna część produkcji, która nie jest rejestrowana,

nie wchodzi w jego skład,

Istnieje kilka możliwych definicji PKB, w zależności od tego, jak podchodzimy do jego

obliczania,

Oprócz PKB istnieją również inne miary aktywności gospodarczej, jak np. Produkt

Narodowy Brutto oraz Produkt Narodowy Netto,

Tempo wzrostu PKB (i innych miar) określa, jak szybko gospodarka się rozwija w danym

okresie,

PKB per capita określa natomiast przybliżony poziom dobrobytu, jakim cieszą się

obywatele danego kraju,

Aby poprawnie porównywać poziom dobrobytu między poszczególnymi krajami należy

uwzględniać różnice w sile nabywczej występujące między nimi; w tym celu stosuje się

przeliczenie według parytetu siły nabywczej.

Bibliografia

1. Belka M. (red.), 2003, Ekonomia stosowana, Fundacja Młodzieżowej Przedsiębiorczości,

Warszawa,

Co to jest PKB?


2. Burda M., Wypłosz Ch. (1995), Makroekonomia. Podręcznik europejski, PWE, Warszawa,

3. Rocznik Statystyczny RP, różne lata, GUS,

4. World Development Indicators, (2005), World Bank, Washington DC.

Literatura dodatkowa

1. Zienkowski L. (2000), Co to jest PKB?, Dom Wydawniczy ELIPSA, Warszawa.

Pytania sprawdzające

1. Podaj znane Ci definicje PKB. Omów krótko jedną z nich.

2. Czy każde dobro wyprodukowane w gospodarce jest wliczane do PKB? Uzasadnij

na przykładach.

3. Wyjaśnij jak wyznacza się tempo wzrostu PKB. Dlaczego nominalne tempo wzrostu nie

jest dobrą miarą rozwoju gospodarczego?

4. Jakie miary określają poziom dobrobytu w danym kraju? Omów sposób ich wyznaczania

i interpretację.

Co to jest PKB?


Materiały pomocnicze

Materiał Pomocniczy nr 1

Definicja 1 (PKB od strony tworzenia)

Produkt Krajowy Brutto (PKB) oznacza wartość rynkową wszystkich finalnych dóbr i usług

produkowanych w kraju w danym okresie. Każda z części tej definicji ma istotne znaczenie:

wartość rynkowa to wartość danego dobra wyrażona za pomocą ceny rynkowej, czyli

ceny, po jakiej dane dobro i usługa jest sprzedawane na rynku; PKB otrzymuje się więc

mnożąc liczbę wytworzonych w gospodarce dóbr i usług przez cenę płaconą na rynku

za każde z nich; niektóre dobra i usługi (jak. np. dobra publiczne, takie jak bezpieczeń-

stwo narodowe czy państwowa opieka zdrowotna) nie posiadają ceny rynkowej; w takiej

sytuacji są wliczane do PKB według kosztów ich wytworzenia,

dobra finalne to takie towary lub usługi, które są bezpośrednio sprzedawane odbiorcy

końcowemu; przykładami takich dóbr jest chleb, masło, buty czy usługa fryzjerska;

mówiąc inaczej – dobra finalne nie są dalej przetwarzane czy poddawane obróbce; są one

przeciwstawieństwem dóbr pośrednich, czyli takich towarów i usług, które wykorzystuje

się w dalszym procesie produkcyjnym; przykładem takiego dobra może być mąka

wykorzystywana do produkcji chleba lub obudowa używana do montażu komputera;

dobra pośrednie nie są wliczane do PKB, gdyż takie postępowanie prowadziłoby do ich

wielokrotnego uwzględniania w rachunku; aby tego uniknąć używa się tzw. wartości

dodanej, która w przypadku firmy oznacza różnicę między przychodem ze sprzedaży

danego produktu a kosztami dóbr pośrednich poniesionymi na jego wyprodukowanie

np. kosztami niezbędnych do jego wytworzenia materiałów i surowców; można to wyja-

śnić na następującym przykładzie.

Przykład 1

Załóżmy, że cena masła w sklepie osiedlowym wynosi 3 zł. Aby ją wyprodukować mleczarnia

zakupiła mleko od rolnika za 1 zł, opakowanie od producenta za 5 gr i zużyła energię za 45

groszy. Zarówno rolnik, jak i producent energii i opakowań wytworzyli wartość dodaną równą

cenie, jaką otrzymali za swe towary (dla uproszczenia pomijamy nakłady pośrednie poniesione

przez nich). Masło zostało sprzedane hurtowni za 2 zł, więc wartość dodana wytworzona przez

mleczarnię to 50 groszy. Hurtownia sprzedała masło sklepowi, który zapłacił za nie 2,5 zł, a więc

hurtownia wytworzyła 50 groszy wartości dodanej. Sklep sprzedając masło za 3 zł wytworzył

kolejne 50 groszy wartości dodanej. Suma wartości dodanej wytworzonej na każdym etapie

produkcji i sprzedaży (dla uproszczenia pomijamy podatki) jest więc równa cenie dobra finalne-

go (1zł+5gr+45gr+50gr+50gr+50gr = 3zł). Nie ma więc różnicy, którą z wartości weźmiemy

Co to jest PKB?


do wyznaczenia PKB. Jeśli jednak chcielibyśmy wliczyć do PKB wartość towarów wytworzonych

na każdym etapie produkcji i sprzedaży otrzymalibyśmy zupełnie inną kwotę (1zł + 5gr + 50gr

+ 2zł + 2,5zł + 3 zł = 8zł), która wcale nie mówiłabym, jaka jest wartość wytworzonego masła.

do PKB wlicza się dobra wytworzone w kraju, a więc w ramach jego geograficznych

granic; do PKB będą więc wliczone towary i usługi wyprodukowane w kraju przez firmy

zagraniczne, ale nie będą wliczone te dobra, które wytworzyły firmy polskie za granicą.

PKB obliczane jest w danym okresie (zazwyczaj kwartale lub roku), a więc nie pokazuje

jakim bogactwem dysponuje dany kraj, lecz jaka jest wartość dóbr i usług wytworzonych

tylko w tym przedziale czasowym (zagadnienie to zostanie omówionej szerzej w dalszej

części).

PKB od strony tworzenia składa się z sumy wartości dodanej oraz podatków (pomniejszonych

o dotacje) nałożonych na produkcję, gdyż pomniejszają one wartość dodaną wytworzoną

przez przedsiębiorstwa.

Definicja 2 (PKB od strony rozdysponowania)

PKB to suma wydatków, których w danym okresie dokonują gospodarstwa domowe,

przedsiębiorstwa i rząd. Ze względu na poszczególne rodzaje podmiotów można wyróżnić

następujące składowe tych wydatków:

a) Spożycie prywatne (oznaczane jako C – od ang. consumption, czyli konsumpcja) – czyli

wydatki na konsumpcję ponoszone przez gospodarstwa domowe; można je podzielić

na wydatki na zakup

dóbr trwałych np. telewizora,

dóbr półtrwałych np. butów,

dóbr nietrwałych np. chleba

usług np. montażu lampy.

b) Spożycie publiczne (oznaczane jako G od ang. government, czyli rząd)– czyli wydatki

rządowe; składają się na nie wydatki na

dobra i usługi np. samolot wielozadaniowy lub wynagrodzenie pracownika

administracji,

inwestycje kapitałowe np. budowa mostu.

c) Akumulacja (oznaczana jako I od ang. investment, czyli inwestycje) – czyli wydatki

inwestycyjne przedsiębiorstw; składają się na nie

nakłady brutto na środki trwałe, tzn. wydatki na zakup maszyn i urządzeń,

środków transportu oraz budynków,

przyrost rzeczowych środków obrotowych, czyli wzrost stanu zapasów

(np. gotowych produktów lub surowców potrzebnych do ich wytwarzania)

Co to jest PKB?


między początkiem i końcem danego okresu; wzrost stanu zapasów traktowany

jest jako inwestycja, zaś spadek stanu zapasów jako zmniejszenie inwestycji.

d) Eksport netto (oznaczany jako NX od ang. net export, czyli eksport netto) – czyli różnica

między eksportem a importem; jeśli różnica jest dodatnia oznacza to, że firmy krajowe

sprzedały za granicę więcej towarów i usług, niż podmioty krajowe zakupiły za granicą.

Stąd formuła wyznaczająca PKB to PKB = C + I + G + NX

Definicja 3 (PKB w ujęciu dochodowym)

PKB jest sumą dochodów z czynników produkcji uzyskiwanych przez podmioty gospodarcze.

Dlaczego ta definicja jest równoznaczna z poprzednimi dwiema?

suma dochodów jest równa łącznej wartości dodanej wytworzonej w gospodarce, gdyż

wartość dodana jest właśnie źródłem tych dochodów,

wydatki jakie ponosimy w bieżącym okresie są finansowane z otrzymywanych docho-

dów, oczywiście, część dochodów jest przeznaczana na oszczędności, lecz stanowią one

de facto źródło finansowania inwestycji podejmowanych przez przedsiębiorstwa

w danym okresie, wynika z tego bardzo ważne przesłanie: aby gospodarka mogła się

rozwijać i produkować więcej w przyszłości potrzebne są oszczędności, gdyż to one

są źródłem finansowania inwestycji, a więc przyszłego rozwoju; gdyby więc gospodarka

cały bieżący dochód przeznaczała na bieżącą konsumpcję stałaby w miejscu.

Co to jest PKB?


Materiał Pomocniczy nr 2

a) W każdej gospodarce występują trzy podstawowe rodzaje podmiotów gospodarczych:

gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa i rząd.

b) Gospodarstwa domowe dysponują czynnikami produkcji (swoją pracą, zgromadzonymi

oszczędnościami, ziemią itp.), które wynajmują przedsiębiorstwom; w zamian otrzymują

dochody (płace, odsetki, czynsz itd.), które albo wydają na bieżącą konsumpcję, albo osz-

czędzają. Część z wynagrodzenia przekazują rządowi w formie podatków.

c) Przedsiębiorstwa wytwarzają dobra i usługi, które sprzedają gospodarstwom domowym

i rządowi. Za dochody uzyskane ze sprzedaży opłacają czynniki produkcji wynajęte

od gospodarstw domowych (głównie pracę i kapitał przeznaczany na inwestycje) oraz

podatki należne rządowi.

d) Rząd gromadzi podatki od gospodarstw domowych i przedsiębiorstw. Część przekazuje

w formie transferów pieniężnych do innych gospodarstw i przedsiębiorstw, a za pozosta-

łą część kupuje dobra i usługi od przedsiębiorstw.

Co to jest PKB?


Materiał pomocniczy nr 3

Produkt Narodowy Brutto (PNB): Jak wskazano w materiale 1, do PKB wlicza się te dochody,

które zostają uzyskane przez firmy i obywateli pracujących na terytorium danego kraju. Oznacza

to, że wszystko, co zarobią polscy obywatele za granicą nie zostanie uwzględnione w naszym

PKB. Z drugiej strony wliczymy do niego to, co firmy będące w posiadaniu zagranicznych inwe-

storów zarobią na naszym terenie. Produkt Narodowy Brutto bazuje na odmiennej koncepcji.

Uwzględnia on tę produkcję, która jest wytwarzana przez firmy będące w posiadaniu obywateli

danego kraju. Dla przykładu, jeśli polska firma ma oddziały w Wielkiej Brytanii, ich dochody

zostaną zaliczone do polskiego PNB, mimo że zostały uzyskane na terytorium innego kraju.

Zazwyczaj różnica między PKB i PNB nie jest zbyt duża (por. Tabela 2). Co więcej, jeśli jest

stabilna w czasie nie ma wpływu na ocenę tempa rozwoju gospodarki danego kraju. Aby ocenić

tempo wzrostu gospodarczego porównuje się bowiem dwie wielkości z różnych okresów, stąd

przy stałej różnicy między PNB i PKB ocena tempa wzrostu będzie identyczna. Występują jednak

przypadki, w których różnica między PKB i PNB jest bardzo istotna, gdyż duża część dochodu

jest uzyskiwana z inwestycji zagranicznych. Taka sytuacja ma miejsce np. w Kuwejcie, gdzie

przez wiele lat dochody ze sprzedaży ropy naftowej były lokowane w firmach mających swą

siedzibę za granicą. Z drugiej strony PNB Irlandii jest zdecydowanie mniejszy niż PKB, gdyż kraj

ten posiada na swym terenie wiele przedstawicielstw zagranicznych korporacji. Generalnie jed-

nak szerzej używanym wskaźnikiem jest PKB głównie ze względu na jego większą wiarygodność

spowodowaną mniejszym stopniem skomplikowania gromadzenia danych.

W przypadku PKB urząd statystyczny musi bowiem gromadzić „jedynie” dane krajowe, zaś

do wyznaczania PNB potrzebuje również danych „zagranicznych”. Produkt Narodowy Netto

(PNN): Zarówno do PNB, jak i PKB wliczane są wszystkie dobra inwestycyjne zakupione przez

przedsiębiorstwa, rząd i gospodarstwa domowe w danym okresie. Obie miary nie uwzględniają

faktu, że część tego rodzaju dóbr zastępuje inne, już wykorzystywane w procesie produkcji, które

trzeba wymienić. Jeśli na przykład firma korzysta z maszyny do wycinania metalowych elemen-

tów nieprzerwanie od 10 lat maszyna w końcu się zepsuje, a firma będzie musiała zakupić nową.

Stara zaś zostanie oddana na złom. Tak naprawdę więc w gospodarce w wyniku tej wymiany

wcale nie przybyła nowa maszyna, lecz została jedynie zastąpiona przez nową. Całkowicie

odmienna jest sytuacja, w której firma kupuje tę samą maszynę do swojej nowej fabryki. Poszerza

więc swoje zdolności produkcyjne, a gospodarka jest „bogatsza” o nową maszynę. Z punktu

widzenia PKB i PNB obie sytuacje są nierozróżnialne: każda z tych miar jest powiększana

w równym stopniu przez zakup maszyny mający na celu zastąpienie starej maszyny nową, jak

i rozpoczęcie nowej produkcji. Produkt Narodowy Netto uwzględnia natomiast tę różnicę, gdyż

jest pomniejszany o tzw. amortyzację, czyli utratę wartości środków trwałych (maszyn, urzą-

dzeń, środków transportu i budynków) wynikającą z ich eksploatacji. Im większa różnica między

PNB a PNN, tym mniej środków trwałych jest „odtwarzanych” w danym okresie.

Co to jest PKB?



Tempo wzrostu PKB jest, co prawda, dobrą miarą zmian w poziomie rozwoju gospodarczego

kraju lub inaczej, jego dobrobytu, nie nadaje się jednak do oceny poziomu dobrobytu, czyli

ekonomicznych warunków życia obywateli. Znacznie lepszą miarą jest tu PKB per capita (PKB

na głowę), czyli realny poziom PKB podzielony przez liczbę mieszkańców danego kraju. Miara

ta mówi o tym, jaka jest wartość dóbr i usług dostępnych dla przeciętnego mieszkańca kraju lub

jaki jest przeciętny dochód uzyskiwany przez każdego mieszkańca. Wartość PKB per capita jest

zazwyczaj przeliczana z waluty krajowej na dolary lub euro, aby możliwe były międzynarodowe

porównania. Jednak i ta miara może być myląca. Dzieje się tak z trzech powodów:

po pierwsze, jeden dolar amerykański w Wielkiej Brytanii jest wart relatywnie mniej niż

np. w Gabonie, gdyż w Gabonie możemy nabyć za niego znacznie więcej dóbr niż

w Wielkiej Brytanii; aby uświadomić sobie różnicę w sile nabywczej 1 dolara wystarczy

przypomnieć sobie choćby Polskę sprzed 15 lat – wtedy za 1 dolara można było kupić

znacznie więcej dóbr, niż teraz.

po drugie, wzajemne relacje między wartością tych samych dóbr (np. chleba i biletu

autobusowego) w różnych krajach mogą być diametralnie różne; na przykład w krajach

rozwiniętych generalnie droższe są usługi niż żywność, zaś w krajach biednych

- na odwrót.

po trzecie, kursy walut (czyli ceny waluty danego kraju wyrażonej w walucie innego

kraju) różnych krajów mogą zmieniać się w przeciwnych kierunkach; w rezultacie

porównanie ich PKB per capita dla dwóch różnych okresów może dostarczyć zupełnie

różnych wniosków jedynie ze względu na zmianę kursów, nie zaś ze względu na zmianę

skali produkcji ich gospodarek.

Aby wyeliminować te niedogodność, stosuje się przeliczenie PKB per capita według parytetu siły

nabywczej (ang. purchasing power parity – PPP). Odbywa się to w następujący sposób:

konstruuje się koszyk dóbr, który jest stały dla każdego kraju np. 5 chlebów, 6 litrów

mleka, 2 kostki masła, 10 rozmów telefonicznych, 10 biletów komunikacji miejskiej itp.,

następnie porównuje się, ile tego rodzaju koszyków można nabyć za wartość równą PKB

per capita wyrażoną w walucie narodowej danego kraju,

z kolei łączną wartość koszyków przelicza się na dolary amerykańskiego lub euro.

Wzajemne relacje między tak uzyskanymi wartościami dla różnych krajów mogą służyć

do określenia poziomu życia obywateli w każdym z nich.

Co to jest PKB?



Big Mac a parytet siły nabywczej

Chodząc za granicą po sklepach, często spotykamy takie same produkty, jakie można nabyć

w Polsce. Z pewnością kupimy nawet niezbyt potrzebną nam rzecz, jeżeli jej cena będzie

znacznie niższa od krajowej, gdyż będzie to dobry interes. Kurs walutowy jest cena pieniądza

zagranicznego i za jego pomocą możemy ocenić opłacalność zakupu. Wielkość ta nie jest jednak

stała i podlega wahaniom, dlatego często możemy usłyszeć, że kurs waluty jest przewartościo-

wany lub niedowartościowany. Jedną z koncepcji próbującą określić właściwy poziom kursu, jest

teoria parytetu siły nabywczej, w skrócie PPP. Mówi ona, że w długim okresie kurs wymiany

pomiędzy walutami dwóch krajów powinien dążyć do wyrównania się poziomu cen dwóch

identycznych koszyków dóbr, nabywanych w tych krajach.

Znaczy to tyle, że za tę samą ilość jednej z walut powinniśmy kupić taką samą ilość tych samych

dóbr w obu państwach. Znany na świecie magazyn The Economist (www.economist.com)

wprowadziła w 1986 roku Big Mac Index. Zamiast opisywanego koszyka dóbr postanowił

porównać ceny hamburgerów i na tej podstawie ocenić odchylenie oficjalnych kursów walut

od ich realnej siły nabywczej. Big Mac - ten słynny hamburger – jest bardzo dobrym wzorcem,

gdyż jest sprzedawany w 120 krajach na świecie i wytwarzany według praktycznie identycznej

receptury, nadaje się więc do porównań międzynarodowych. Jak to działa? Na początku 2005

roku jego cena w Polsce wynosiła około 6,10 zł. Za 1 dolara na rynku trzeba było zapłacić 3,11 zł,

a więc cena tego hamburgera w dolarach równała się zatem 1,96. W USA Big Mac kosztował

w tym czasie 3,06 USD. Dzieląc cenę z złotych przez amerykańską w USD, otrzymujemy

hipotetyczny kurs wynoszący 2,00 zł. Porównując tę wielkość z faktycznym kursem złotego

wynoszącym 3,11 zł, możemy powiedzieć, że kurs złotego jest niedowartościowany. Oczywiście,

jest to bardzo duże uproszczenie – nie uwzględnia ono bowiem bardzo wielu istotnych czynni-

ków, np. przeciętnej płacy, podatków, konkurencji na rynku. Generalnie jednak im kraj bogatszy

tym hamburger droższy. Praktycznie zawsze występują odchylenia między kursem wyliczonym

według hamburgera a kursem faktycznym, ale pokazuje to kierunek, w którym będzie zmieniała

się wartość waluty, czyli z czasem złoty będzie się umacniał.” („Ekonomia stosowana, s.154; dane

zmienione na aktualne tj. ze stycznia 2005 r.).

Co to jest PKB?


Tabela 1. PKB dla Polski w roku 2003 według różnych definicji

Strona tworzenia

PKB 814 922

Wartość dodana w tym sektor:

708

606

przedsiębiorstw 341 408

instytucji rządowych

132 343

gospodarstw domowych

234 855

Podatki od produktów minus dotacje do produktów:

106 317

Strona rozdysponowania

PKB 814 922

Spożycie w tym: 681 313

publiczne 143 164

prywatne 538 149

Akumulacja w tym: 153 848

nakłady brutto na środki trwałe

149 962

Przyrost rzeczowych środków obrotowych:

3 886

Eksport netto z tego:

-20 239

eksport 280 731

import 300 970

Ujęcie dochodowe

PKB 814 922

Wynagrodzenia związane z zatrudnieniem:

331

786

Nadwyżka operacyjna brutto w tym:

361 491

przedsiębiorstw 131 531

instytucji rządowych 29 114

gospodarstw domowych

200 846

Podatki minus dotacje związane z produkcją i importem:

121 646

Podatki od produktów:

107 400

dotacje do produktów

-1 083

podatki od producentów

17 486

dotacje dla producentów

-2157

Źródło: Rocznik Statystyczny RP, 2005, GUS, Warszawa

Co to jest PKB?


Tabela 2. Relacja PKB i PNB dla różnych krajów (2003)

Kraj PNB PKB PKB/PNB

W mld USD

Kuwejt 45,074 41,748 -7%

Filipiny 86,607 80,574 - 7%

Hong Kong

165,306 156,679 - 5%

Szwajcaria

hhhhh

337,568 320,118 - 5%

Armenia

jjjjjj

2,896 2,805 - 3%

Belgia 308,142 301,896 - 2%

Wielka Brytania 1 830,589 0 794,878 - 2%

Japonia 4 374,440 4 300,858 - 2%

Rwanda 1,662 1,637 - 1%

Norwegia 222,258 220,854 - 1%

USA 11 003,747 10 948,547 - 1%

Wietnam 39,157 39,164 0%

Nepal 5,843 5,851 0%

Francja 1 755,017 1 757,613 0%

Szwecja 301,125 301,606 0%

Egipt 82,259 82,427 0%

Słowenia 27,671 27,749 0%

Grecja 171,714 172,203 0%

Słowacja 32,399 32,519 0%

Co to jest PKB?



Indie 597,574 600,637 1%

Niemcy 2 390,688 2 403,160 1%

Łotwa 11,013 11,073 1%

Chiny 1 409,162 1 417,000 1%

Finlandia 160,948 161,876 1%

Turcja 238,317 240,376 1%

Włochy 1 452,478 1 468,314 1%

Ukraina 48,956 49,537 1%

Austria 250,116 253,126 1%

Singapur 90,217 91,342 1%

Dania 209,098 211,888 1%

Polska 206,452 209,563 2%

Tajlandia 140,277 142,953 2%

Rumunia 55,866 56,951 2%

Meksyk 613,272 626,080 2%

Uganda 6,166 6,297 2%

Kanada 838,637 856,523 2%

Islandia 10,286 10,513 2%

Ghana 7,459 7,624 2%

Portugalia 144,516 147,899 2%

Bułgaria 19,362 19,860 3%

Co to jest PKB?



Pakistan 80,120 82,324 3%

Litwa 17,727 18,215 3%

Honduras 6,783 6,978 3%

Australia 507,396 522,378 3%

Rosja 419,684 432,855 3%

Brazylia 474,415 492,338 4%

Chorwacja 27,584 28,797 4%

Tunis 23,942 25,037 5%

Chile 69,135 72,415 5%

Czechy 85,549 89,715 5%

Węgry 78,512 82,732 5%

Nowa Zelandia 75,216 79,572 6%

Kazachstan 28,009 29,749 6%

Estonia 8,509 9,082 7%

Luxemburg 23,603 26,496 12%

Gibon 5,205 6,057 16%

Irlandia 125,894 153,719 22%

Źródło: World Development Indicators, 2005, World Bank, Washington DC.

Tabela 3. Relacja PKB per capita realnie I wg PPP (2003).

Kraj Ceny stałe Wg PPP Ceny stałe / PPP

W mld USD

Rwanda 260 1 198 361%

Nepal 241 1 341 457%

Uganda 277 1 376 398%

Pakistan 546 1 981 263%

Ghana 276 2 114 666%

Wietnam 470 2353 400%

Honduras 927 2 518 172%

Indie 511 2 732 435%

Armenia 884 3 468 292%

Egipt 1 622 3 731 130%

Filipiny 1 047 4 082 290%

Chiny 1 067 4 726 343%

Ukraina 812 5 188 538%

Gabon 3 865 6 043 56%

Kazachstan 1 673 6 302 277%

Turcja 2 977 6 398 115%

Tunis 2 214 6 765 205%

Rumunia 1 963 6 875 250%

Tajlandia 2 276 7 175 215%

Co to jest PKB?



Bułgaria 1 835 7 304 298%

Brazylia 3 510 7 360 110%

Meksyk 5 792 8 661 50%

Rosja 2 138 8 720 308%

Łotwa 4 116 9 702 136%

Chile 5 196 9 706 87%

Chorwacja 4 751 10 468 120%

Polska 4 634 10 749 132%

Litwa 4 078 11 055 171%

Słowacja 4 235 12 747 201%

Estonia 4 841 12 790 164%

Węgry 5 103 13 777 170%

Czechy 5 866 15 453 163%

Kuwejt 16 738 17 049 2%

Portugalia 10 284 17 123 67%

Słowenia 10 411 18 091 74%

Grecja 11 449 18 850 65%

Nowa Zelandia 19 243 21 333 11%

Singapur 21 941 23 127 5%

Szwecja 27 998 25 271 - 10%

Włochy 19 090 25 619 34%

Co to jest PKB?



Wielka Brytania 25 742 25 645 0%

Hong Kong 25 633 25 676 0%

Finlandia 24 225 26 091 8%

Francja 22 723 26 146 15%

Niemcy 22 868 26 221 15%

Japonia 38 222 26 420 - 31%

Belgia 22 544 26 768 19%

Australia 21 688 27 993 29%

Austria 24 217 28 429 17%

Szwajcaria 33 765 28 862 - 15%

Kanada 24 222 28 981 20%

Islandia 30 952 29 515 - 5%

Dania 30 262 29 725 - 2%

USA 35 566 35 484 0%

Norwegia 40 482 35 586 - 12%

Irlandia 27 932 35 650 28%

Luxemburg 46 067 58 852 28%

Źródło: World Development Indicators, 2005, World Bank, Washington DC.

Co to jest PKB?


Tabela 4. Indeks Big Mac’a 2005.

Kraj Big Mac price in dollars

Implied PPP of the dollar

Under (-) / over (+) valuation against the dollar, %

USA 3,06 - -

Argentyna 1,64 1,55 - 46

Australia 2,50 1,06 - 18

Brazylia 2,39 1,93 - 22

Wielka Brytania 3,44 1,63 12

Kanada 2,63 1,07 - 14

Chile 2,53 490 - 17

Chiny 1,27

3,43

3,43 - 59

Czechy 2,30 18,4 - 25

Dania 4,58 9,07 50

Egipt 1,55 2,94 - 49

Strefa euro 3,58 1,05 17

Hong Kong 2,54 3,92 - 50

Węgry 2,60 173 - 15

Indonezja 1,53 4,771 - 50

Co to jest PKB?





Japonia 2,34 81,7 - 23

Malezja 1,38 1,72 - 55

Meksyk 2,58 9,15 - 16

Nowa Zelandia 3,17 1,45 4

Peru 2,76 2,94 - 10

Filipiny 1,47 26,1 - 52

Polska 1,96 2,12 - 36

Rosja 1,48 13,7 - 52

Singapur 2,17 1,18 - 29

Afryka Południowa 2,10 4,56 - 31

Korea Południowa 2,49 817 - 19

Szwecja 4,17 10,1 36

Szwajcaria 5,05 2,06 65

Tajwan 2,41 24,5 - 21

Tajlandia 1,48 19,6 - 52

Turcja 2,92 1,31 - 5

Co to jest PKB?





Wenezuela 2,13 1,830 - 30

Aruba 2,77 1,62 - 10

Źródło: http://www.economist.com/markets/bigmac/displayStory.cfm?story_id=4065603

www.nbp.pl

Co to jest PKB? - Strona główna - NBP - Portal … rolne, które są przeznaczane przez...

Documents

Transcript of Co to jest PKB? - Strona główna - NBP - Portal … rolne, które są przeznaczane przez...