CENTRALNI NERVNI SISTEM

CENTRALNI NERVNI SISTEM

CENTRALNI NERVNI SISTEM REPETITORIJ

Autor:Draen RadanoviMedicinski fakultet Univerzitet BeogradSADRAJ:UPUSTVO ZA KORITENJE......................................................................................................................... 8KAO NEKI UVOD........................................................................................................................................................ 9

NEURON I NEUROGLIJA............................................................................................................................................ 9NEKI BITNI TRANSMITERI.................................................................................................................................... 18PODJELA I ORGANIZACIJA NERVNOG SISTEMA............................................................................. 21GRAA CENTRALNOG NERVNOG SISTEMA.......................................................................................... 27 ORIJENTACIJA U NEUROANATOMIJI........................................................................................................... 31RAZVOJ CENTRALNOG NERVNOG SISTEMA....................................................................... 32Razvoj medullae spinalis....................................................................................................................................................... 34Razvoj motornih, senzitivnih i vegetativnih nucleusa nn. craniales.......................................... 35Razvoj cerebellum-a.................................................................................................................................................................. 35Razvoj mesencephalon-a...................................................................................................................................................... 36Razvoj diencephalon-a........................................................................................................................................................... 36Razvoj telencephalona............................................................................................................................................................ 37Razvoj limbikog sistema.................................................................................................................................................... 38Razvoj modane kore (neocortex s. pallium)................................................................................................... 38

MEDULLA SPINALIS................................................................................................................................................ ... 39Morfologija........................................................................................................................................................................ 39NN. SPINALES.............................................................................................................................................................. 40Unutranja organizacija / graa medullae spinalis.................................................. 421.) SIVA MASA............................................................................................................................ 48a.) Motorni neuroni.............................................................................................. 48b.) Simpatiki neuroni....................................................................................... 49c.) Parasimpatiki neuroni............................................................................. 50d.) Interneruroni..................................................................................................... 51e.) Propriospinalni neuroni........................................................................... 51f.) Neuroni I................................................................................................................... 52g.) Neuroni II................................................................................................................ 542.) BIJELA MASA..................................................................................................................... 55Nervni putevi............................................................................................................... 56Omotai medullae spinalis.................................................................................................................................. 59Vaskularizacija................................................................................................................................................................ 60a.) Arterije.......................................................................................................................................................... 60b.) Vene................................................................................................................................................................. 60TRUNCUS CEREBRI MODANO STABLO.............................................................................. 61Graa i izgled rhombencephalon............................................................................................................... 61Podjela i granice.......................................................................................................................................................... 62Medulla oblongata................................................................................................................................... 63Pons........................................................................................................................................................................ 70Mesencephalon........................................................................................................................................... 73Ventralna strana truncusa cerebri-a........................................................................................................ 81 Bone strane truncusa cerebri-a.................................................................................................................. 82Dorzalna strana truncusa cerebri-a.......................................................................................................... 83Fossa rhomboidea...................................................................................................................................................... 84Lamina tecti s. Lamina quadrigemina................................................................................................... 86Siva masa truncus cerebri-a............................................................................................................................. 86Kranijalni nc. .................................................................................................................................................................. 87Kranijalni nc .................................................................................................................................................. 88a.) n. hypoglossus.................................................................................................................... 88b.) n. accessorius....................................................................................................................... 89c.) n. vagus....................................................................................................................................... 90d.) n. glossopharyngeus...................................................................................................... 94e.) n. vestibulocochlearis................................................................................................... 95 -nc. cochelaris........................................................................................................... 95 -nc. vestibularis..................................................................................................... 96f.) n. facialis.................................................................................................................................. 97g.) n. abducens........................................................................................................................... 99h.) n. trigeminus...................................................................................................................... 100i.) n. trochlearis........................................................................................................................ 103 j.) n. oculomotorius.............................................................................................................. 104- refleks zijenice na svijetlost.................................................................... 105- refleks irenja zijenice.................................................................................. 106- refleks akomodacije........................................................................................ 107- kontrola pokreta oiju.................................................................................. 107Retikularna formacija truncus cerebri-a........................................................................... 108Podjela retikuarne formacije....................................................................................... 109Retikularna formacija medullae oblongatae................................................ 115Retikularna formacija ponsa....................................................................................... 116Retikularna formacija mesencephalona.......................................................... 117Relejni nucelus-i (jezgre/jedra) truncus cerebri-a.................................................................... 122 Relejni nc. medullae oblongatae............................................................................................... 122Nc. olivaris inferior................................................................................................................................ 124 Relejni nc. pons-a.................................................................................................................................... 125 Relejni nucleus-i mesencephalon-a....................................................................................... 126

Area pretectalis........................................................................................................................................................... 129Bijela masa...................................................................................................................................................................... 130Fasciculus longitudinalis medialis......................................................................................... 130Tractus tegmentalis centralis...................................................................................................... 131Putevi truncus cerebri-a (sistematizacija)....................................................................................... 132Cerebellum Mali mozak.................................................................................................................................................. 134Morfologija...................................................................................................................................................................... 135Graa cerebellum-a................................................................................................................................................ 140Siva masa.......................................................................................................................................................................... 140Kora cerebellum-a.................................................................................................................................. 140Nucleus-i cerebellum-a..................................................................................................................... 142Funkcionalna organizacija i podjela cerebellum-a................................................. 145Bijela masa...................................................................................................................................................................... 146Krakovi cerebellum-a........................................................................................................................................... 146Putevi malog mozga............................................................................................................................................... 150Aferentni putevi......................................................................................................................................................... 150 Ererentni putevi......................................................................................................................................................... 150upljine modanog stabla................................................................................................................................ 152IV modana komora Ventriculus quatrus................................................................................... 152 Zidovi komore............................................................................................................................................................. 152Aqueductus cerebri SYLVII...................................................................................................................... 154

Diencephalon meumozak............................................................................................................................. 155Thalamus.......................................................................................................................................................................... 156Morfologija.................................................................................................................................................... 156Ncc. thalami................................................................................................................................................ 157Bijela masa thalamus-a..................................................................................................................... 164Epithalamus................................................................................................................................................. 165 Glandula pinealis pinealna ljezda................................................................................... 166 Commissura posterior........................................................................................................................ 167 Metathalamus............................................................................................................................................. 168Subthalamus................................................................................................................................................ 170

Hypothalamus............................................................................................................................................................. 173Podjela............................................................................................................................................................... 173 Nc. hypothalami....................................................................................................................................... 174Veze i odnosi................................................................................................................................................ 178Uloga................................................................................................................................................................... 179

Hypophysis..................................................................................................................................................................... 181Neurohypophysis.................................................................................................................................... 181 Adenohypophysis.................................................................................................................................. 183Vaskularizacija i veze.......................................................................................................................... 185III. Modana komora Ventriculus tertius.................................................................................... 186Telencephalon s. cerebrum Veliki mozak................................................................................... 188Vanjski (spoljni) izgled hemisfera........................................................................................................... 189Siva masa hemisfera............................................................................................................................................. 190Cortex cerebri............................................................................................................................................ 190Lobus frontalis........................................................................................................................ 195Lobus parietalis..................................................................................................................... 196Lobus occipitalis................................................................................................................... 198Lobus temporalis.................................................................................................................. 199Insula.............................................................................................................................................. 201Graa cortex cerebri-a...................................................................................................................... 204Laminacija kore..................................................................................................................... 205 Organizacija kolumni....................................................................................................... 206Veze cortex cerebri-a........................................................................................................ 208Funkcijske zone cortex cerebri-a............................................................................................ 210Organizacija kore................................................................................................................. 211 Neuroimaging u prouavanju cortex cerebri-a....................................... 215Limbiki sistem.......................................................................................................................................................... 215Limbiki reanj.......................................................................................................................................................... 216Limbika kora.............................................................................................................................................................. 218Medijalni dio limbike kore......................................................................................................... 218Bazolateralni dio limbike kore................................................................................................ 218Veze limbike kore................................................................................................................................ 219Subkortikalni limbiki nucleus-i............................................................................................. 221Amigdaloidni kompleks................................................................................................................... 220Bazalni telencephalon........................................................................................................................ 221Regio septalis............................................................................................................................................. 222Habenule........................................................................................................................................................ 222

Subkortikalne sive mase Nuclei basales....................................................................................... 223Corpus striatum....................................................................................................................................... 223Nucleus caudatus................................................................................................................................... 224Putamen.......................................................................................................................................................... 225Globus pallidus......................................................................................................................................... 225Claustrum...................................................................................................................................................... 226Funkcionalna anatomija ncc. basales................................................................................. 227

Bijela masa telencephalon s. cerebrum-a........................................................................................ 227Centrum semiovale.............................................................................................................................. 227Corona radiata.......................................................................................................................................... 227 Capsulae.......................................................................................................................................................... 228Capsula extrema.................................................................................................................... 228Capsula externa..................................................................................................................... 228Capsula interna...................................................................................................................... 228Asocijativna vlakna.............................................................................................................................. 230Modane spojnice (commissurae velikog mozga) ................................................. 230Corpus callosum.................................................................................................................... 230 Commissura cerebri anterior.................................................................................... 231 Commissura fornicis s. commissura hippocampi................................. 231Ventriculus lateralis............................................................................................................................. 231Putevi CNS-a............................................................................................................................................................................ 233Asocijativni putevi.................................................................................................................................................................... 233Komisuralni putevi................................................................................................................................................ 233Projekcijski putevi.................................................................................................................................................. 235Motorni putevi............................................................................................................................................................ 236Tractus corticospinalis...................................................................................................................... 236Tractus corticonuclearis.................................................................................................................. 237Tractus frontopontinus.................................................................................................................... 238 Tractus parieto-occipito-temporopontinus.................................................................. 238 Senzitivni putevi....................................................................................................................................................... 238Tractus spinothalamicus Edinger..................................................................................... 239Lemniscus medialis.............................................................................................................................. 240ulni putevi................................................................................................................................................................... 241Optiki put.................................................................................................................................................... 241Akustini put.............................................................................................................................................. 242Vestibularni put....................................................................................................................................... 243Gustativni put............................................................................................................................................ 244 Autonomni nervni sistem................................................................................................................................ 245Bol i njegovo prenoenje................................................................................................................. 247Modani omotai i liquor cerebrospinalis....................................................................................... 248Liquor cerebrospinalis........................................................................................................................................ 248 Dura mater..................................................................................................................................................................... 249Arachnoidea.................................................................................................................................................................. 250Pia mater.......................................................................................................................................................................... 250Vaskularizacija mozga................................................................................................................................................. 251Arterije............................................................................................................................................................................... 251 Circulus arteriosus cerebri Willisi.................................................................................... 251a. carotis interna..................................................................................................................................... 253aa. cerebri...................................................................................................................................................... 254a. vertebralis................................................................................................................................................ 254a. basilaris...................................................................................................................................................... 254Venski sinusi................................................................................................................................................................ 257

Neurotransmiteri i neuromodulatori

Noradrenergini sistem..................................................................................................................................... 111 Dopaminergini sistem...................................................................................................................................... 112 Holinergini sistem................................................................................................................................................. 113Serotonergini sistem.......................................................................................................................................... 113 Adrenergini sistem.............................................................................................................................................. 114

DodatakZanimljivosti o spavanju i snovima........................................................................................ 258Literatura .................................................................................................................................................................................... 262

UPUSTVO ZA KORITENJEProblem bilo kojeg djela, bilo knjievnog ili pak strunog rada jeste zapoeti pisanje predgovora. to da Vam kaem osim da ne znam to mi trenutno pada na um te se pitam trebam li zapoeti kao sa opisivanjem to je napisano u ovom radu/skripti, koji sve vie lii nekakvom repetitoriju, emu slui, kako najbolje primjeniti isti; to bi bilo ekvivalent opisivanju nekog umjetnikog djela tipa dva portreta Starog prijatelja autora Josipa Raia u akvarelu i ulju gdje portreti govore da nema ni traga teke zbilje, a kamoli provincijalnoga i bijednoga okruja. Olimpijski mir superiornoga bia emanira iz akvarelne studije.

Zapravo najbolje bi bilo da kaem da je ovo udo namjenjeno svima za lake uenje CNS-a, sa svim potrebnim informacijama, tovie i odreenim dodatnim zanimljivostima i podacima koji su posebno istaknuti. Skripta takoer sadri odreene podatke iz podruja histologije i embriologije, te neurofiziologije, radi boljeg objanjavanja nervnog sistema. Isti ovi podaci mogu posluiti prilikom uenja nervnog sistema ne samo u anatomiji, za koju je primarno napisana, ve i za histologiju.

Namjenjujem ovaj rad ujedno i svima onima koji su voljni kako da ga proitaju tako i da proire svoje vidike glede najmistinijeg organa MOZGA te da ujedno i proire svoju opu kulturu.

Svima vama elim puno sree i koncentriranog i ugodnog itanja ovog uda to vidite ispred sebe, te elim samo napomenuti da je napisano hrvatsko-srpskim jezikom.

NAPOMENA!!!

Sav tekstualni dio pokriven je u odreenim dijelovima odgovarajuim fotografijama, to ne znai da moe zamijeniti neuroatlas. Fotografije koje su uzete kao primjer slue svrsi radi to lakeg razumjevanja teksta prilikom itanja. Beograd Slatina 2012.Autor

KAO NEKI UVODSve ima svoj poetak, pa tako i kraj ili bolje reeno sve ima svoje temelje, zidove, krov, dimnjake, antene itd. Tako i centralni nervni sistem ima svoje temelje.NEURON: Osnovna kako morfoloka tako i funkcionalna jedinica CNS-a Ima sposobnost podraljivosti i prenoenja ili zaustavljanja podraaja kako na druge neurone tako i na druge vrste stanica (elija) Sastoji se od: Soma tijelo Dendrita kratki nervni produetak Aksona dugi nervni produetakTijelo (soma, perkarion) karakteristike: Sadri jedan nucleus (jedro/jezgru) i organele Nucleus je velik i zauzima poprilino veliki dio some i najee je u sredini Citoplazma sadri: Granulirani i glatki endoplazmatski retikulum Ribosome Bazofilne granule Nisslova tijelaca koja sadre kromatin Mitohondrije Sistem neurotubula i neurofibrila Golgi-ev kompleks Lizozome Citoplazma je obavijena membranom iz koje izlaze kao dendriti i aksoni Prima informacije iz drugih neurona Nisslova supstanca ne postoji u/na aksonskom breuljkuDendriti (gr. grana ili drvo) karakteristike: Primaju informacije iz drugih nervnih stanica (elija) Direktni produeci citoplazme te prenose informaciju centripetalno prema tijelu neurona Svojim grananjem u manje produetke se samo stanjuju Brojnost im je varijabilna (neki neuroni nemaju uope, a neki po 20) Znatno su krai od aksona, to ne mora uvijek biti i tono S obzirom na produetke dijele neurone na unipolarne, bipolarne, multipolarne i pseudounipolarne neurone

Aksoni (gr. osovina) karakteristike:- Sastavni dio svake stanice (elije)- U funkcionalnom smislu predstavlja odvodni dio neurona- Provodi podraaje centrifugalno od some neurona- Razliitih su duina- esto su nazivani nervna vlakna- Zapoinje na mjestu aksonski breuljak- Aksonski breuljak se identificira tako to ga ne okruuje Nisslova sup.- Akson, kao inicijalni segment je ili mijeliziran ili amijeliziran- esto daje kolateralne i terminalne ogranke- Krajevi ogranaka sadre zavrno zadebljanje sa mitohondrijima i vezikulama koji pak sadre neurotransmitere- Zadebljanja formiraju kontakte sa drugim neuronima- Kontakti se zovu SINAPSESinapse karakteristike:- Dijele se na kemijske i elektrine (kod ovjeka su kemijskog tipa)- Formiraju se izmeu aksonskih zavretaka jednog neurona i dendrita drugog neurona- Prema tipu su neuroneuralne - neuromiine - neuroepitelijalne- Svaka sinapsa se sastoji od: - presinaptike membrane zatamnjena- sinaptike pukotine r=20 nanometara- postsinaptike membrane subsinaptika mrea- Kod ovjeka su sinapse kemijskog tipa te se neurotransmiteri oslobaaju na zavrecima jedne stanice (elije) te stimuliraju staninu (elijsku) membranu druge i izmjenjuju njenu sposobnost za propusnost razliitih iona (jona)- Kod elektrinih sinapsi ne dolazi do oslobaanja neurotransmitera, ve putem direktnih kanala ioni (joni) omoguuju direktnu komunikaciju stanica (elija) te se tako vri meusoban podraaj- Sinapse mogu biti aksosomatske- aksodendritske- aksoaksonske- dendro-dendritske

- Prijenos podraaja

a.) Podraajem jednog neurona nastaje promjena njegoveelektrine aktivnosti

b.) Prilikom promjene elektrine aktivnosti dolazi do elektrinih pranjenja akcijskih potencijala

c.) Akcijski potencijali se ire u vidu valova (talasa) depolarizacijedu membrane aksona i uzrokuju promjene na zavrnim zadebljanjima aksonad.) Vezikule se spajaju sa presinaptikom membranom i aljuneurotransmiter u sinaptiku pukotinue.) Neurotransmiter se vee za receptore te zapoinje cikluspromjena koje dovode do ekscitacije ili inhibicije neuronakojem pripada postsinaptika membrana

- zbog gore navedenoga dijelimo ih na ekscitatorne i inhibitorne transmitere- U svakom sinaptikom spoju postoji kao to je ve reeno presinaptiki i postsinaptiki dio izmeu kojih se pak nalazi sinaptika pukotina- Presinaptiki dio lociran u zavrnom dijelu aksona - zadebljanje u kojem se nalazi sadri neuroplazmu ispunjena mitohondrijima i vezikulama - do povrine zadebljanja ne dopir neurofilamenti i neurotubuli - povrina zadebljanja je usmjerena prema sinaptikoj pukotini - plazmolema je zadebljana i gradi presinaptiku membranu - vezikule sadre transmitere acetil-holin - noradrenalin - dopamin - serotonin - glutamat - glicin - histamin - gamaaminobuterna kiselina - neuroaktivni peptidi - transmiteri prelaze u sinaptiku pukotinu i djeluju na postsinaptiku membranu koja pak ili prenosi ili zaustavlja prijenos podraaja na postsinaptike dijelove drugog neuronaNeurone moemo podijeliti u tri osnovne grupe, koje smo ve spomenuli, te emo ih sada detaljnije elaborirati.Unipolarni neuroni:- najjednostavniji oblik neurona koji nema dendrite, ali zato imaju tijelo i akson- tijelo unipolarnih neurona prima i obrauje informacije- akson je jedini nastavak ovih neurona te se grana u vie grana- funkcija im je da reguliraju rad endokrinih lijezda i glatkih miia

Bipolarni neuroni:- sadre dva nastavka koji pak polaze sa razliitih dijelova tijela neurona- proces prenoenja informacije poinje sa jednog kraja, od onog nastavka koji ima ulogu dendrita te putuje preko tijela neurona do drugog kraja koji je aksonski nastavak- podvrsta je pseudounipolarni neuron koji se najee nalazi u spinalnim ganglionima- kod pseudounipolarnih neurona je za vrijeme embriolokog razvitka dolo do fuzioniranja dva nastavka u jedan u obliku slova T, te periferni krak vodi podraaj centripetalno i ponaa se kao dendrit, dok drugi krak je centralni i ponaa se kao akson i vodi podraaj centrifugalno- bipolarni neuroni su i senzitivni i ulni

Multipolarni neuroni:- tijelo (soma) im je zvijezdastog oblika- sadre mnotvo dendrita i samo jedan akson- najvie ih je u mozgu i meduli spinalis- oni koji zavravaju u udaljenim dijelovima zovu se projekcijski neuroni- zbog projekcijskih neurona dolazi do komunikacije razliitih dijelova mozga, to je zapravo osnova za sva prouavanja u humanoj neuroanatomiji jer se najveim dijelom ovi neuroni prouavaju- mogu biti duine do 1m to je ako pogledamo 50.000 puta pomnoena njihova irina tijela- dugi aksoni su podloni oteenjima- primjer oteenja paraliza i pareza koje su uzrokovane mehanikom traumom odreenog dijela nervnog sistema- multipolarni neuroni se dijele jo i na interneurone- interneuroni se zavravaju u istoj regiji gdje i stanino (elijsko) tijelo- interneuroni sudjeluju u procesu prenoenja neuronalne informacije lokalno, u predjelima u kojima se nalazeZanimljiost!Gore navedeni tipovi neurona su po prvi puta opisani od strane uvenoga panjolskog morfologa, kojem pripadaju brojne zasluge glede otkria u strukturi nervnog sistema. Santiago Ramna y Cajala (1852 1934)

NEUROGLIJA:Ponajprije potrebito je objasniti to je to neuroglija.Neuroglija su potporne stanice (elije) nervnog sistema.Porijeklo vuku iz epiderma, dok su izuzetak mikroglije, ije je porijeklo pak iz mezenhima.Neuroglija se moe reporducirati procesom diobe.Postoje podjela na etiri grupe glija stanica (elija) astrociti - oligodendrociti - mikroglija - ependimneASTROCITI:- Najvee glija stanice (elije)- Zvijezdastog su oblika- Nalaze se u svim dijelovima CNS-a- Najvie ih je u sivoj masi gdje se nazivaju satelitskim neuronima- U bijeloj masi formiraju mijelinski omota PNS Schwann-ove stanice (elije); CNS oligodendrociti formiraju mijelinski omota- Nastavci astrocita se se pruaju ka krvnim kapilarima i stvaraju perivaskularnu membranu tako to svojim zavrecima pokrivaju povrinu kapilara- Perivaskularna membrana ima ulogu barijere izmeu nervnog tkiva sa cerebrospinalnom tekuinom i kvi- Funkcionalna barijera se nalazi izmeu nervnog tkiva i krvi leei na razini (nivou) endotela odgovarajuih kapilaraOLIGODENDROCITI:- Manji su od astrocita te imaju manji broj nastavaka- Nalaze se i u sivoj i bijeloj masi- Unutar sive mase se nalaze neposredno uz tijelo neurona- U bijeloj masi su rasporeeni u vidu nizova izmeu te du nervnih vlakana- Za vrijeme razvitka CNS-a, oni se obaviju oko aksona i mijelinizirajuIz histolokog kuta (ugla) gledanjaSvaki produetak oligodendrocita formira mijelinski omota oko jednog aksona, preciznije oko jednog njegovog, internodalnog segmenta. Izmeu dva takva segmenta, pokrivena mijelinskim omotaem, nalazi se dio aksona koji nije obavijen mijelinom. Na tom mijestu akson je proiren (Ranivijerov nodus).U razini (nivou) nodusa plazmalema aksona sadri veliki broj voltano-zavisnih ionskih kanala za natrij. Na ovaj nain mijelinski omota omoguava bri prijenos impulsa (akcijskog potencijala) jer on skae sa jednog na drugi Ranvijeov nodus (tzv. saltatorna kondukcija akcijskog potencijala). Vano je naglasiti da se u nivou nodusa mogu primjetiti zavrna stopala astrocita.Imajui u vidu gore navedeno, razumljivo je zato mijelinska nervna vlakna bre sprovode impulse nego amijelinska vlakna. Na brzinu prijenosa impulsa utie i debljina mijelinskog omotaa to je omota deblji, tj. to je vei broj namotaja produetka oligodendrocita, impuls se bre prenosi.Osim ovih, tzv. interfascikularinh oligodendrocita koji formiraju mijelinski omota oko najveeg dela nervnih vlakana CNS-a (dajui tom dijelu nervnog sistema sedafasto bijelu boju bijela masa) postoje i satelitski oligodendrociti koji su primarno smijeteni u sivoj masi gdje ostvaraju bliski kontakt sa tijelima neurona. Ovo nam govori da oligodendrociti osim formiaranja mijelinskog omotaa imaju i druge uloge.MijelinizacijaProces zapoinje jo intrauterino i nastavlja se postnatalno. Nakon prvog punog namotaja vanjske (spoljne) povrine membrane produetaka se spajaju i formiraju unutranji mezakson. Tijekom daljne spiralizacije produetaka njihova citoplazma se istiskuje, a unutranje strane plazmaleme se meusobno spajaju formirajui duplikature plazmaleme koje se na elektronskoj mikroskopiji vide kao glavne guste linije.Izmeu njih se uoavaju tzv. intraperiodne linije koje predstavljaju mijesto bliskog kontakta, ali ne i spajanja, spoljanjih strana plazmaleme susedna navoja. Intraperodna linija zapoinje u nivou unutranjeg mezaksona i spiralno se prua sve do spoljanjeg mezaksona, mijesta na kojem se spajaju vanjske (spoljanje) strane plazmaleme posljednjeg navoja i ostatka produetka oligodendricita koji sadri citoplazmu.Na pojedinim mijestima citoplazma zaostaje izmeu plazmalema produetka i ova mesta se na dunom preseku nervnog vlakna vide kao Schmit-Lantermanovi usijeci.Zanimljivost!Pojedini nervni putevi u prefrontalnom delu mozga (odgovornom za vie intelektualne funkcije) mijeliniziraju se tek nakon 20-te godine ivota.MIKROGLIJA:- Po brojnosti manje je ima od drugih glija- Porijeklo vodi iz pericita stanica (elija) modanih prekapilara, koji pak vre ulogu makrofaga (proces fagocitoze) kod odreenih upala i oboljenja CNS-a(Zamislite sebe u ulozi filma The Godfather ili Kiss Kiss Bang Bang gdje istai igraju veliku ulogu.)- Produeci su im razgranati i sadre trnolike izdanke.EPENDIMNE STANICE (ELIJE):- Nisu u sastavu stereotipne neuroglije- Oblau zidove komora i centralni kanal medullae oblongatae et medullae spinalis- Odreene slinosti na ependimne stanice (elije) imaju HOROIDNE stanice (elije) koje pak oblau horodine pleksuse u komorama- Horodine stanice (elije) produciraju liquor cerebrospinalis- One su ljubiaste boje, cilindrinog oblika te ujedno i sa svojim poloajem ascoriraju na epitelne stanice (elije) Na apikalnom dijelu ependimocita se su primjetni brojni mikrovili kao i jedna ili vie kinocilija. Na lateralnim dijelovima susjedni ependimociti su spojenih dezmozomima i neksusima. U bazalnom dijelu stanice (elije) su u kontinuitetu sa diskontinuiranom bazalnom laminom i stopalastim produecima astrocita.Taniciti posebna vrsta epidemnih stanica (elija)- specijalizirani ependimociti koji na bazalnom dijelu posjeduju produetak. Ovaj produetak se prua izmeu susjednih astrocita sve do krvnog suda gdje se, kao i u sluaju astrocita, zavrava zavrnim stopalom.- Taniciti su naroito prisutni u podu III. modane komore, u predjelu hipotalamusa. Smatra se da ove stanice (elije) igraju ulogu u transportu pojedinih molekula iz cerebrospinalne tekuine koja ispunjava modane komore u krvne sudove. U prilog tome govori, izmeu ostalog, i pristnost okludentnih veza u apikalnom dijelu lateralne domene tanicita.Horoidni pleksus- U pojedinim dijelovima modanih komora (na krovu III i IV komore, kao i du horoidnih fisura lijeve i desne lateralne komore) nalaze se jako razgranate i bogato vaskularizirane evaginacije (nabori) mekane modane opne tela choroidea- Ependimalne stanie (elije) koje oblau ove nabore su specijalizirane i pokazuju sve odlike sekretornih stanica (elija) koje zajedno sa meningealnim krvnim sudovima formiraju horoidni pleksus.- Na apikalnom dijelu ove stanice (elije) imaju brojne mikrovile.- Za razliku od ostalih ependimalnih stanica (elija) ove karakterizira prisutnost okludentnih meustaninih (meuelijskih) spojeva u gornjim dijelovima lateralne domene, kao i brojne bazolateralne interdigitacije.- Dodatnu specifinost predstavljaju i kapilari horoidnog pleskusa.- Dok su u svim ostalim dijelovima CNS-a prisutni kontinuirani (somatski) kapilari, u horoidnom pleskus se nalaze fenestrirani kapilari sa dijafragmom.- Horoidni pleksus sudjeluje u produkciji liquor cerebrospinalisZanimljivost !

Hidrocephalus internus je prekomjerno nakupljanje cerebrospinalne tekuine (ve spomenute liquor cerebrospinalis).

Prekomjerno nakupljanje moe biti uroen problem, tada je dolo ili do nedovoljne ili potpune nerazvijenosti otvora i kanala putem kojih modane upljine iliti komore meusobno komuniciraju.

Takoer problem moe biti i steen, tj. nastati kao posljedica nekog oboljenja, to je najee encefalitis u pitanju ili pak trauma glave.

Bitno je za naglasiti da je uroeni hidrocephalus je tei sluaj prilikom neurokirurkog zahvata kako za neurokirurga tako i za male pacijente.

NEKI BITNI TRANSMITERI

Kratki uvod:Kada si postavimo pitanje kako neuroni komuniciraju, naslovnam daje odgovor putem TRANSMITERA.Opisano je da imamo presinaptike i postsinaptike neurone te sinaptiku pukotinu putem koje neuroni komuniciraju. Ali kada pogledamo detaljnije, da bi neku informaciju proslijedili ka postsinaptikom neuronu potrebni su nam transmiteri.Presinaptiki neuroni lue posebne supstance neurotransmitere u sinaptiku pokotinu gdje obavljaju dvije funkcije simultantno.Neurotransmiteri (1)[footnoteRef:2] se veu za odreena mjesta na membrani (receptorima) i (2)[footnoteRef:3] ujedno mijenjaju propusnost membrane postsinaptikog neurona za odreene ione (jone). Ishod ovog ina je poveana propusnost Na iona (jona) u sluaju depolarizacije. Natrijevi ioni (joni) prilikom tog procesa pak ulaze u stanicu (eliju) i prouzrokuju razliku u bioelektrinim potencijalima unutar stanice (elije) i okoline iste. Minigalvanska karakteristika koja uzrokuje poetak svakog impulsa. [2: Prvi oblik funkcije] [3: Drugi oblik funkcije]

Kod procesa hiperpolarizacije, poveana permeabilnost membrane neurona je namjenjena Cl ionima (jonima).Gore dvije navedene pojave uzrokuju podjelu transmitera na EKSCITATORNE i INHIBITORNE.EKSCITATORNI TRANSMITERI glutamat - acetil-holinINHIBITORNI TRANSMITERI GABA gama amino buterna kiselina - glicin

ACETILHOLIN (Ach)

- Jednostavna molekula- Nastaje iz HOLIN- ACETIL- TRANSFERAZA- Izluuje se kada se povea koncentracija Ca++- Izluen Ach se vee za receptore i omoguuje ulazak Na+ u stanicu (eliju), a izlazak K+- Ima dvije vrste receptora Muskarionske i nikotinske- Uloga u CNS-u Smatra se da je vezan za proces pamenja

ADRENALIN (A)NORADRENALIN (NA)DOPAMIN (da)

- Nastaju iz fenil-alanina i tirozina F-ALA hidroksilaza- Uzrokuju ekscitaciju PNS-a - respiratornu stimulaciju - povienje psihomotorne aktivnosti- Noradrenalin se lui uglavnom u CNS-u

DOPAMIN (da)

- Razlikuje se od noradrenalina samo po jednoj hidroksilnoj skupini- Sudjeluje u 4 puta - od mesencephalona do bazalnih ganglija motorika - od mesencephalona do frontalne kore orijentacija i panja - od mesencephalona do limbikog sistema kontrola emocionalnog odgovora kratak put koji vodi do oslobaanja hormona hipofize Poznato 5 vrsta; D1 D5

GABAGamma Amino Butyric Acid

- Dobiva se sintezom iz glutaminske aminokiseline glutamat dekarboksilaza + B6- U CNS-u inhibitiorna uloga je da modulira 2 tipa receptora GABAA vezani za CL- GABAB vezani za Na+ i K+

SEROTONIN(5 HIDROKSI-TRIPTAMIN 5 HT)

- Sintetizira se iz aminokiseline triptofana- Najvea koncentracija u- GIT-u[footnoteRef:4] - Trombocitima - CNS-u

- Poznato 7 vrsta 5-HT receptora i vie podvrsta- 5-HT2 receptori igraju ulogu u agregaciji trombocita i kontrakcijama glatkih miia- 5-HT2C receptori koji kod mieva reguliraju uzimanje hrane- 5-HT6 i 5-HT7 receptori locirani u limbikom sistemu- 5-HT6 receptori koji posjeduju veliki afinitet za antidepresive

- Najvea akitvnost u CNS-u je u medijalnom forontalnom korteksu - hipotalamusu - occipitalnom korteksu [4: Gastrointestinalni trakt]

Zanimljivosti:Sinteza odreenih receptora se smanjuje procesom starenja (po autorima Roth i Joseph, 1994.) Kao primjer moemo navesti sintezu u sistemu regulacije di-oksi fenil-alanina (DOPA), tj. njenog amina - dopamina (DA), koji pak regulira MOTORNU AKTIVNOST te i druge mnogobrojne psihike funkcije.Smanjenje luenja DA se klasificira kao Parkinsonova bolest.Najjai prirodni stimulator DA je delta 9 tetrahidrokanabinol supstanca koja se izolira iz popularne nam marihuane.Stariji ljudi upravo zbog prethodno navedenoga izgube finu motornu regulaciju (pisanje, okretanje listova, dranje ae, predstavlja problem).Kod Alzheimerove bolesti postoji neto slino, a to je da kod oboljelih postoji manjak receptora za rast neurona, a posljedica je otean rast i razvoj i preivljavanje neurona Meinertovog bazalnog nucleusa, tj. u tom predjelu, neuroni bre izumiru (po autorima Hefti i Mash 1989.)

PODJELA I ORGANIZACIJA NERVNOG SISTEMAUvod:Nervni sistem je jedna funkcionalna i morfolka cijelina koja se sastoji od odreenih dijelova koji su meusobno direktno ili indirektno povezani.Morfoloka podjela nervnog sistema je na centralni i periferni.CENTRALNI NERVNI SISTEM- 2 osnovna dijela mozak (encephalon) i kraljenika (kimena) modina (medulla spinalis)Mozak sastoji se od vie dijelova u zadnjoj lubanjskoj jami nalazi se RHOMBENCEPHALON- medulla oblongata- pons- isthmus rhombencephali- cerebellum- ventriculus quatrus (IV. kom.) u zadnjem dijelu srednje lubanjske jame lei MESENCEPHALON TRUNCUS CEREBRI sastavljen od medulla oblongata - pons - isthmus rhombencephali - mesencephalon Na granici izmeu MESENCEPHALONA i DIENCEPHALONA (koji lei iznad sele turcike) se nalazi prijelazna zona, odnosno pretektalna zona AREA PRETECTALIS PROSENCEPHALON ispunjava fossa cranii anterior et media, te ujedno i cijeli prostor iznat tentorium cerebelli-a[footnoteRef:5]- sastoji se od diencephalon-a i telencephalon s. cerebrum-a [5: 4 ator malog mozga]

U centralnim dijelovima CNS-a postoje odreene upljine nazvane komorama- ventriculus lateralis- ventriculus tertius- aqueductus cerebri- ventriculus quatrus- komore su meusobno povezane u modani komorni sistem ispunjen cerebrospinalnom tekuinom liquor cerebrospinalis- sredinom medullae spinalis prua se canalis centralis koji je povezan sa IV komoromPERIFERNI NERVNI SISTEM

- ine ga ivci i ganglioni[footnoteRef:6] [6: Nervni vor]

- Mozak je ponosan vlasnik 12 pari kranijalnih ivaca (nn. craniales)- Kranijalni ivci donose informacije iz tijela i okoline u CNS te iz CNS-a ka perifernim tkivima i organima- Impulsi koje prenose najee izazivaju miine kontrakcije i sekreciju lijezda- Medulla spinalis je pak ponosni vlasnik 31 para spinalnih ivaca- PNS se grubom podjelom dijeli na somatski i autonomni

SOMATSKI SISTEM- obuhvaa spinalne i kranijalne ivce te njihove ganglione- sadre dvije osnovne vrste vlakana: senzitivna i motorna vlakna

1) SOMATOSENZITIVNA VLAKNA- tzv. Aferentna- prenose podraaje sa periferije u CNS- neuroni ovih vlakana se nalaze u senzitivnim ganglionima- postoje dvije podgrupe opa i posebna somatozentivna vlakna

A) OPA SOMATOSENZITIVNA VLAKNA- tzv. Aferentna- najvei broj vlakana pripada upravo njima- prenose podraaje sa koe, dubokih tkiva i organa ka senzitivnim centrima u CNS-u- neuroni ovih vlakana su locirani u spinalnim ganglionima- neuroni takoer pripadaju i senzitivnim ganglionima kranijalnih ivaca- ganglion trigeminale V- ganglion geniculi VII- ganglion superius et inferius IX, X

B) POSEBNA SOMATOSENZITIVNA VLAKNA- Samo u n. vestibulocochlearis (VIII)

2.) SOMATOMOTORNA VLAKNA

- tzv. Eferentna vlakna- vre prijenos informacija iz CNS-a na periferiju, tj. do poprenoprugastih miiavlakna potiu od neurona koji se nalazie u sivoj masi medullae spinalis ili u motornim nucleusima kranijalnih ivaca

- postoje dvije vrste stanica (elija):

- motoneuroni vre inervaciju poprenoprugastih miia- opa somatska eferentna vlakna brojnija- ima ih u svim spinalnim ivcima- u III, IV, VI, VII kranijalnim- posebna visceralna eferentna vlakna manje ih je- V, VII, IX, X, XI kranijalni- inervacija: popreno prgasti miii- vilice- lica- larinksa- farinksa

- motoneuroni vre inervaciju neuromiinog vretena

AUTONOMNI NERVNI SISTEM

- za razliku od somatskog sistema ima drugaiju vrstu neurona te funkcionira bez utjecaja nae volje (najee bez)- vri inervaciju svih unutranjih organa- u suradnji sa endokrinim lijezdama sudjeluje u vitalnim funkcijama organa, bez posebnog vidljivog utjecaja kore velikoga mozga- morfoloki je podijeljen na dva centralni i periferni dio- funkcionalno je podijeljen simpatiki i parasimpatikiCENTRALNI DIO- ine ga centri u medulla spinalis i truncus cerebri-u

PERFIERNI DIO- ine ga ganglioni i vlakna- sadre veliki broj gangliona- postoje razlike u morfologiji i funkciji gangliona- sadre multipolarne ganglijske stanice (elije)- sadre i potporne i vezivne stanice (elije)- sadre brojna vlakna i krvne sudove

a) SIMPATIKI- lei u lateralnim kolumnama sive mase medullae spinalis od C8 L2- sadri nekoliko grupa gangliona:- PARAVERTEBRALNI-predstavljaju grupu koja ulazi u sastav truncus sympathicus-a- PREVERTEBRALNI- nalaze se ispred kraljenikog (kimenog) stuba- pripadaju velikim vegetativnim spletovima- Ganglioni koji su minorne veliine te sainjavaju treu grupu gangliona i nalaze neposredno uz unutranje organe ili pak u zidovima istih tzv. intramuralni ganglion- ima aferentna i eferentna vlakna- aferentna polaze iz unutranjih organa- drugo ime im je opa viscerosenzitivna vlakna- vlakna pripadaju neuronima koji se nalaze u ganglionima spinalnih ivaca- neuroni ovih vlakana se nalaze u senzitivnim ganglionima kranijalnih ivaca V, VII, IX, X- eferentna vre inervaciju glatkih miia i odreenih lijezda- polaze iz simpatikog centra (C8 L2)- zovu se jo i opa visceromotorna vlakna- podraaj uvijek prenose najmanje 2 neurona- prvi neuron lei u simpatikom centru- akson prvog neurona predstavlja preganglijsko vlakno koje se zavrava u simpatikim ganglionima (gore opisani) i sintetiziraju acetil-holin kao svoj neuro transmiter- Drugi neuron je unutar gangliona koji formiraju postganglijska vlakna koja odlaze ka organima te sintetiziraju noradrenalin kao svoj neurotransmiterb) PARASIMPATIKI

- takoer ima aferentna i eferentna vlakna

- kranijalni parasimpatiki centar lei u truncus cerebrii-u i grade ga:

III.- nc. oculumotorius accesorius s. autonomius Edinger-WestphalVII.- nc. salivatorius superiorIX.- nc. salivatorius inferiorX.- nc. dorsalis nervi vagi

- spinalni parasimpatiki centar lei u lateralnim kolumnama sive mase mudullae spinalis- prostire se od drugog do petog sakralnog segmenta S2-S5

- vegetativni parasimpatiki ganglioni lee u blizini organa i pridodani su granama V. kranijalnog ivca ganglion ciliareSvaki od ovih gangliona ima dovodna i odvodna postganglijska vlakna

- ganglion pterygopalatinum- ganglion oticum- ganglion submandibulare

a) AFERENTNA PARASIMPATIKA VLAKNA

- dijele se na dvije grupe

1.) OPA VISCERALNA AFERENTNA VLAKNA- sadri najvei broj vlakana

- pripadaju neuronima smijetenima uganglionima spinalnih i sakralnih segmenata

2.) POSEBNA VISCERALNA AFERENTNA VLAKNA

- vlakna koja polaze samo iz gustativnih papila jezika

- zbog gore navedenoga zovu se i gustativna vlakna

b) EFERENTNA PARASIMPATIKA VLAKNA

- tzv. GVA vlakna = opa visceralna eferentna vlakna

- pripadaju:PREGANGLIJSKIM PARASIMPATIKIM NEURONIMA

lee u sivoj masi sakralnih segmenata te u parasimpatikim nucleusima kranjalnih ivaca

POSTGANGLIJSKIM PARASIMPATIKIM NEURONIMA

nalaze se u parasimpatikim ganglionima - tijela npr. ganglion pelvicum- glave ganglion ciliare- ganglion pterygopalatinum- ganglion oticum- ganglion submandibulare

! Oba tipa neurona, preganglijski i postganglijski, pdocusiraju acetilholin !

Kratki osvrt:

Kada pogledamo somatski i autonomni nervni sistem, moemo zakljuiti da nisu meusobno odvojeni kako u anatomskom, tako i u funkcionalnom smislu. Dodatan prilog tome jest injenica da je veina perifernih neurona mijeovitog tipa, tj. sadri i somatska i autonomna vlakna. Sastav svakog neurona moe sadravati ili jednu ili vie vrsta vlakana- alfa-motorna vlakna GSE, GVE- postganglijska sipmatika i parasimpatika vlakna GVE- somatska aferentna vlakna GSA, SSA- autonomna aferentna vlakna GVA, SVA

GRAA CENTRALNOG NERVNOG SISTEMA

Nekada davno u naem edukacijkom ivotu, tj. ivotu obrazovnog sistema, jer educiramo se dok smo ivi, uili smo da u nervnom sistemu postoje dvije boje siva i bijela.

Te dvije boje su dakle siva masa = substantia grisea i bijela masa = substantia alba.

Poto smo sada na fakultetu, bavit emo se detaljnije neto ovim strukturama, pa za poetak emo opisati sivu masu, pa onda bijelu.

SIVA MASA

- Grade ju tijela neurona sa dendritima i poetnim dijelovima aksona, zavreci aksona i njihove sinapse, te glijalne stanice (elije)

- Sadri i astrocite i oligodendrocite te krvne sudove

- U funkcionalnom smislu predstavlja centre nervnog sistema koji su funkcionalno dobro definirani i lokalizirani, ujedno ti isti centri vre obradu koordinaciju i intergraciju pridolih podraaja

- Siva masa je organizirana na sljedei nain

- cortex (kora) nalazi se na povrini i velikog i malog mozga

- nuclei (nucleusi) nalaze se dublje u sivoj masi i to su formirani otoci (ostrva) od strane iste te su pokriveni bijelom masom- graeni su uniformno te ne pokazju prisustvo lamina

- U meduli spinalis siva masa gradi columnae grisae

- Rasporeena je i u vidu lamina, te ujedno kora zbog toga pokazuje laminarnu iliti slojevitu strukturu

- Lamina moe takoer biti i u okviru jednog sloja, ali onda se termin lamina odnosi na grupu neurona koji se nalaze pak jedan uz drugi-Brodmanova polja su zapravo lamine, te lamine imamo i u meduli spinalis

BIJELA MASA

- ine ju mijelinizirani aksoni

- Bijela masa sadri znatno manje neurona i krvnih sudova spram sive mase

- Bijela masa je sistematizirana u puteve CNS-a

- Vlakna aksona su grupirana prema namjeni te formiraju puteve tracuts nervosi

- Putevi (opisani u posebnom poglavlju) se dijele na:- projekcijske = prolaze cijelom duinom CNS-a (Tr. corticospinalis)- asocijativne = kratki i povezuju centre na istoj strani mozga (FLM)- komisuralne = spajaju iste strukture na lijevoj i desnoj hemisferi

- Mijelinizirana vlakna kada polaze od truncusa cerebrii-a ili pak medullae spinalis formiraju ivce nn. craniales et nn. spinales

RETIKULARNA FORMACIJA

- Sastavljena od manjih ili veih otoia (ostrvca) sive mase, koji su meusobno razdvojeni brojnim snopovima bijele mase

- Velike grupacije retikularne formacije grade retikularne nucleuse (jezgre/jedra)

- Prostire se od medullae spinalis do mesencephalona

- Nucelusi retikularne formacije su meuseobno povezani, te isto tako i mnogim sinaptikim vezama sa nucelusima kranijalnih ivaca

- Viestrukim vezama retikularna formacija spaja razliite dijelove CNS-a u jednu funkcionalnu cijelinu

- U retikularnoj formaciji su smjeteni najvii vegetativni centri- disanje- cirkulacija- gutanje- optika orijentacija u prostoru

- Retikularna formacija je sa svojim brojnim centrima odgovorna za koordinirano obavljanje funkcija velikog broja organa

PUTEVI CENTRALNOG NERVNOG SISTEMA

Nervni putevi kao to smo ve napomenuli kod bijele mase su, ponovimo jo jednom, vlakna aksona koja grupirana prema namjeni.

Putevi imaju odreeni poloaj i pravac pruanja, dok se zavravaju u drugom dijelu CNS-a i pripadaju istom funkcionalnom sistemu te stoga nose ime tractus nervosi.

Ukoliko jedan snop vlakana u CNS-u sadri aksone razliitog porijekla, koji pripadaju i razliitim funkcionalnim sistemima, onda takav put nazivamo FASCICULUS (npr. FLM = fasciculus longitudinalis medialis)

Druga definicija puta je biokemijska i ona nam govori da nervni put predstavlja snp alspma lpko sadre ostomeurotransmiter (npr. nigro-strijatni snop, on sadri dopamin)

Putevi se dijele na dva naina:

1.)- projekcijske = prolaze cijelom duinom CNS-a (Tr. corticospinalis)- asocijativne = kratki i povezuju centre na istoj strani mozga (FLM)- komisuralne = spajaju iste strukture na lijevoj i desnoj hemisferi

2.)- senzitivni- aferentni/ushodni- motorni- eferentni/nishodni- vegetativni/autonomni

Senzitivni putevi

- Donose CNS-u informacije sa periferije, poto na organizam djeluju odreeni podraaji iz vanjske (spoljne) sredine, te su podjeljeni u tri grupe neurona

NEURON INEURON IINEURON III

- Periferni neuroni/neuroni prvog reda/primarni aferentni neuroni ili ganglijski neuroni

- Nalaze se u senzitivnim ganglionima spinalih i kranijalnih ivaca

- Prenose informaciju do senzitivnih centara- Sekundarni neuroni/ centralni neuroni/ projekcijski neuroni

- Aksoni neurona II grade senzitivni put u najuem smislu

- Aksoni odlaze do senzitivnih nucleusa thalamusa- Tercijerni neuroni/ Neuroni treeg reda/ kortikalni neuroni

- Smjeteni u thalamusu

- Aksoni se zavravaju u kori mozga, do najviih kortikalnih senzitivnih polja

Motorni putevi

- Eferentni/nishodni

- Polaze iz kore velikog mozga te iz drugih sivih masa CNS-a

- Prenose podraaj preko dva ili vie neurona, a najee imaju dvije grupe neurona

GORNJI MOTORNI NEURONIDONJI MOTORNI NEURONI

- nalaze se u kori velikog mozga- tzv. centralni neuroni

- aksoni grade motorne snopove koji se zavravaju na donjim motornim neuronima tzv. i motoneuronima

- aksoni dakle grade motorni put u najuem smislu- nalaze se u IX lamini medullae spinalis- nalaze se i u motornim nuc. nn. craniales- tzv. periferni neuroni- predstavljaju i motoneurone

- njihovi aksoni ine motorna vlakna perifernih ivaca te zavravaju u poprenoprugastim miiima

Autonomni/vegetativni putevi

- Polaze iz najviih centara autonomnog nervnog sistema kao to su limbiki dio kore velikog mozga, hipotalamus i truncus cerebrii

- Reciprono povezuju unutranje organe i autonomne centre u mozgu

- Aferentni/ushodni autonomni nervni putevi prenose informacije iz organa u truncus cerebrii, hipotalamus i neke druge dijelove CNS-a

- Eferentni/nishodni autonomni nervni putevi prenose informacije iz limbike kore velikog mozga, hipotalamus i truncus cerebrii te se zavravaju u parasimpatikim nucelusima kranijalnih ivaca, te simpatikih i parasimpatikih nucleusa medullae spinalis

- Aksoni neurona koji lee u ovim centrima formiraju preganglijska vlakna koja pak zavravaju u perifernim ganglionima autonomnog nervnog sistema, iz kojih onda polaze postganglijska vlakna do organa. Postganglijska vlakna vre regulaciju kontrakcije glatke muskulature u organima i krvnim sudovima, te kontrakciju miokarda i sekreciju raznih lijezda.

! VEINA AUTONOMNIH PUTEVA U CNS-u JE POLISINAPTIKOG TIPA !

ORIJENTACIJA U NEUROANATOMIJI

Uvod:

Kao to hodamo nekud ili pak putujemo, moramo se orijentirati da bi doli do zadanog cilja. Drimo se nekih smijernica, znamo to je naprijed, to nazad, to lijevo, a to desno. Tako i u neuroanatomiji imamo odreene parametre koji se koriste prilikom to bolje i lake orijentacije, neki su ak preuzeti i iz veterinarske anatomije radi to boljeg opisivanja nervnog sistema, odnosno CNS-a.

Orijentacijski parametri

- Najvanija orijentacijska linija je uduna osovina CNS-a NEURAXIS.Ona prati vertikalnu organizaciju CNS-a koja je dominantno longitudinalna.

- Dijelovi mozga koji su iza, odnosno iznad neuroaxis-a lee DORZALNO.

- Dijelovi koji su ispred ili ispod lee VENTRALNO

- Dijelovi u smijeru prednjeg kraja neuroaxisa nalaze se ROSTRALNO

- Dijelovi u smijeru zadnjeg kraja neuraxisa nalaze se KAUDALNO

- Dijelovi koji su bono od neuraxisa nalaze se LATERALNO

RAZVOJ CENTRALNOG NERVNOG SISTEMA

Uvod

Centralni nervni sistem je najsloeniji i najkompliciraniji organski sustav u naem organizmu, te isto tako ima sloen ali i nedovoljno poznat razvoj.Razvoj CNS-a se odvija u nekoliko osnovnih neurogenetskih procesa, no ponajprije se mora uzeti u obzir jedan od osnovnih postulata razvoja CNS-a, a to je da se funkcionalno vii dijelovi razvijaju pod uticajem niih (npr. razvoj thalamusa inducira daljnji razvoj hemisfera velikoga mozga).

Cijeli nervni sistem je nastao od EKTODERMA tj. njegovog dijela koji se zove NEUROEKTODERM.

Neurogenetski procesi

1.) Proliferacija2.) Migracija3.) Diferencijacija4.) Stvaranje meustaninih (elijskih) spojeva i veza5.) Selektivna degeneracija i izumiranje

Gore navedeni procesi se uglavnom odvijaju istovremeno, ali ne i pod istim intenzitetom u svim dijelovima nervnog sistema, odnosno neke pojedine faze su specifine za odreene vremenske intervale razvitka pojedinih dijelova nervnog sistema.

Proliferacija

- Kod ovjeka se proliferacija neurona zavrava prije roenja te je tim procesom ve stvoren funkcionalan i stabilan broj neurona koji je od velikog znaaja za mnogobrojne sloene funkcije, posebice kod uenja i pamenja.

Ostali procesi se odvijaju poslije roenja, te vjerojatno i tijekom itavog ivota iliti bitka jedne jedinke.

Prilikom razvijanja, selektivna degeneracija i izumiranje stanica (elija) je ujedno i sastavni dio neurogeneze te obuhvaa od 25% do 75% prvobitnih neurona u brojnim dijelovima nervnog sistema.

Odreeni podaci govore kako se glija stanice (elije) stvaraju samo od jedne vrste prvobitnih bipotencijalnih ili multipotentnih stanica (elija).

Postoji miljenje da tijekom razvoja mora se producirati oko 250.000 neurona u vremenskom intervalu od jedne minute, kako bi se razvoj nervnog sistema zavrio na vrijeme i u kompletu sa odgovarajuim brojem neurona.(Kao kada ne doete na spoj na vrijeme, onda propadne razvitak jednog ljubavnog sistema.)

Ljudski organizam raspolae ukupno sa 105 gena, koje ima kao genetsku informaciju na raspolaganju, te ta cifra nije dovoljna da odredi cijelokupni postojei broj nervnih veza, kojih je oko 1015.

Ontogenetski razvoj ukljuuje i epigenetske utjecaje kako vanjske (spoljanje) tako i unutranje koji pak uvjetuju razvoj nervnog sistema.

Vanjski (spoljanji) ishrana, uenje, socijalizacija, sportska aktivnost itd.Unutranji horomoni, metaboliti itd.

Spolni hormoni, preciznije steroidni hormoni, najee se manifestiraju u odreenim periodima razvitka, koji su pak nazvani kritini periodi. Manifestacija, tj. ispoljavanje uticaja ovih hormona se dogaa na onim dijelovima nervnog sistema koji sadri stanice (elije) koje su vlasnici odgovorajuih receptora za hormone.

EMBRIOLOKI RAZVOJ U III. I IV. TJEDNU (NEDELJI)

III. TJEDAN

- Pojavljuju se neuralni nabori cristae neurales- Izmeu nabora nazire neuralni lijeb sulcus neuralis- Krajem treeg tjedna dolazi do spajanja nabora formira se neuralna cijev tubus neuralis- Na gornjem i donjem kraju ostaju otvori neuroporusi (neuroporus cranialis et caudalis)

IV. TJEDAN

- Dolazi do zatvaranja neuroporusa- Zatvaranjem se inducira poetak razvoja vaskularne mree iz mezenhima- Na mjestu spajanja dorzalnih rubova (ivica) nabora nastaje crista neuralis- Na gornjem kraju, koji je predvien za budui dio mozga, izdiu se nabori, kasnije mjehuri vesiculae encephalicae- Od vesiculae encephalicae se razvijaju svi ostali elementi nervnog sistema- Jasno razlikovanje tri osnovna sloja - ventrikularni - intermedijarni - marginalni

RAZVOJ MEDULLAE SPINALIS

- Razvija se od kaudalnog dijela nervne cijevi, te je u poetku podjednako dugaka k0liko i canalis spinalis.

- U daljnjem rastu i razvoju poinje zaostajati u uzdunom rastu za zidovima canalis spinalis-a, te zbog toga krajem fetalnog razvoja dosee tijelo L3 prljena, a poslije roenja pak tijelo L2 prljena.

- Unutar epitela dolazi do formiranja graninog lijeva koji pak dijeli dva unutranja sloja na dva dijela ventrolateralni od njega se razvija columna ventralis et lateralis- intermedijerni predstavlja porijeklo interneurona

- Dorzalna strana se formira kasnije te je njeno zavrno formiranje vezano za prodor nervnih zavretaka sa periferije do primitivnih centara u dorzalnom dijelu medullae spinalis u procesu formiranja.

- Zavrno formiranje ventralnih kolumni iliti prednjih rogova je u XIV. tjednu (nedelji) embriolokog razvoja.

- Spinalni ganglioni se takoer u XIV. tjednu (nedelji) formiraju iz neuralnog grebena, a prodorom jihovih nastavaka u podjelkeni neuroepitel, dolazi do formiranja dorzalne kolumne, koja je pak na horizontalnom presjeku nazvana i dorzalna lamina columna dorsalis, cornu dorsale s. posterius, iliti zadnji rogovi.

- Bijela masa nastaje mijelinizacijom od strane Schwann-ovih stanica (elija), na periferiji, dok od strane potpornih glija stanica (elija) oligodendrocita bijela masa nastaje u CNS-u (rekli jednom, pa ajmo jo jednom)

Upravo gore navedeno je razlog zato se na periferiji tkivo obnavlja, a u mozgu su promjene trajne, jer se razvoj glije zavrava sa sazrijevanjem neurona.

- Proces nastajanja bijele mase mijelinizacijom poinje u III. mjesecu ivota fetusa- Vlakna tr. corticospinalisa se formiraju u V.mjesecu

- Proces mijelinizacije se odvija i nakon roenja dijeteta

RAZVOJ MOTORNIH, SENZITIVNIH I VEGETATIVNIH NUCLEUSA NN. CRANIALES

Motorni i vegetativni nucleusi su porijeklom iz posebnih neuralnih masa koje nose naziv rombomere.

Senzitivni nucleusi su slino kao i kod medule spinalis razliitog porijekla te nastaju iz dorzalne lamine, tj. njenog produkta labium mesencephalicum.

Mijelinizacija ushodnih i nishodnih vlakana poinje u IV. mjesecu ivota fetusa.

RAZVOJ CEREBELLUM-a

Cerebellum se razvija iz dorzolateralnih dijelova alarnih ploa koji se savijaju i zadebljavaju u rombaste usne.

Razvoj poinje u IV tjednu (nedelji) te se poklapa sa razvojem ostalih encefalikih elemenata.

U VIII tjednu (nedelji) rombaste usne se spajaju u srednjoj liniji te od tog spoja nastaje vermis.

Lobus floculonodularis i fissura posterolateralisarcheocerebellum

Lobus anteriorapaleocerebellum

Lobus posterior i nuc. dendatusneocerebellum

Poetkom III. Mjeseca, formiraju se dijelovi koji lie na definitivne elemente makro-morfoloke strukture cerebeluma.

RAZVOJ MESENCEPHALON-a

Razvoj je vezan za poseban mesencefalini mijehur. Malo se mienja tijekom razvitka u usporedbi sa ostalim strukturama mozga. Razvoj mu je postepen te u poetku sadri uplljinu, iz koje se razvija aqueductus cerebri Sylvii.

Od stanica (elija) bazalne ploe nastaju neuroni III i IV kranijalnog ivca (n. oculomotorius et n. trochlearis).

Od stanica (elija) alarne ploe nastaje lamina tecti i retikularna formacija.Tektalni dio mesencephalona se razvija iz dorzalne lamine, prvo u vidu parnih tijela corpora biogemina, koja e se kasnije definirati u gornje i donje kolikuluse.

U sedmom tjednu (nedelji) trudnoe razvija se III kranijalni ivac, a IV se dorzalno kria.U treem mjesecu trudnoe se formira Westphal Edingerov nucleus, kada se jasno moe vidjeti nucleus ruber.

Substantia nigra se pojavljuje u X tjednu (nedelji) trudnoe.

U drugoj polovici trudnoe, upljina mesencephalona se suava te nastaje spomenuti aqueductus cerebri.

RAZVOJ DIENCEPHALON-a

Njegov razvoj nije jedinstve, te se razvija diobom prosencephalinog mijehura na dva sekundarna dijela: prednji, telencefalini i zdanji, diencefalini. Dva dijela su podjelljena sulcus hypothalamicus-om.

Iz dorzalnog dijela razvijaju se thalamus dorsalis, metahalamus, epithalamus.

Iz ventralnog dijela razvijaju se ostatak thalamusa, hypothalamus, infuibulum hypophysis i optike vezikule, te neurohypophysis.

Neurohipofiza se prikljuuje adenohipofizi, koja je ektodermalnog porijekla oko rimitivnog usnog otvora, koji se nastavlja u tzv. Rhatkeov recessus.

RAZVOJ TELENCEPHALON-a

Najrazvijeniji dio ovjekova mozga, te je ujedno i najsloeniji. U poetku svoga razvoja neparan telencephlaon impar je sastavljen od dva divertikuluma spojena na sredini. Smatra se da njegov razvoj poinje zatvaranjem rostralnog neuroporusa tankom tkivnom ploicom lamina terminalis.

Tijekom V tjedna (nedelje) trudnoe, od divertikuluma se razvijaju modani mjehuri vesiculae telencephalicae s. cerebrales, od kojih nastaju hemisfere, a zajedno sa njima i foramen interventriculare (Monroi).

Tijekom VI tjedna (nedelje) trudnoe, bazalni dio hemisfernih vezikula u visini foramena interventriculare-a zadebljava se u ganglijski breuljak zvan colliculus ganglionaris, koji je pak osnova za budui corpus striatum, corpus amygdaloideum, claustrum i pulvinar.

Globus palidus nastaje od diencephalon-a.

U poetku hemisfera velikog moza ima dva pola i tri renja. Polovi su frontalni i okcipitalni, dok renjevi su: forontalni, parijetalni i okcipitalni. Kasnije, sa razvojem mijelinizacije primarni okcipitalni reanj se pomie rostroventralno, povlaei sa sobom rep nuc. caudatusa cauda nuc. caudati i drufim strukturama. Na taj nain eto nama svima poznati temporalni reanj, koji je sredite emocionalnog ivota.

Bona komora ventriculus lateralis ima identian put razvoja, koja pak sa razvjem temporalnog renja dobiva svoj definitivni oblik.

Tijekom V tjedna (nedelje) trudnoe, takoer se na donjoj strani pojavljuje lijeb, koji se nastavlja i udubljuje u divertikulum, do kojeg dopiru aksoni iz olfaktivnih plakoda (tzv. mirisne ploe, kasnije se razvijaju u receptore za miris). Na taj nain nastaje bulbus olfactorius koji se nastavlja u rhinencephalon iliti mirisni mozak.

Hemisfere tijekom rasta prvo rotiraju kaudalno i ventralno, zatim temporalnim polom opet rostralno, te tako obuhvaaju kaudalne dijelove mozga diencephalon i mesencephalon.

Horizontalna osovina rotacije hemisfera nalazi se u visini i neto iza foramena interventricularea. Zbog te iste rotacije, brojne strukture imaju izgled luka, slian slovu C, kao npr. nuc. caudatus, ventriculi laterales, fornix, corpus callosum, gyrus cinguli.

Spajanjem diencefalona i telencefalona, nastaje usko podruje, kroz koje prolaze aferentna nervna vlakna, koja najveim dijelom pak vuku porijeklo iz thalamusa. Vlakna dijelomino sudjeluju u kasnijoj izgradnji capsulae internae i nazivaju se fetalna kapsula interna.

U krovu diencefalona, tanki velum transversum zajedno sa mezenhimom se izboi u upljinu lateralnih komora, u vidu relativno razvijenoga plexus choroideusa.Pukotina izmeuhemisfera, postaje dublja, a iz mezenhima nastaje falx cerebri.

RAZVOJ LIMBIKOG SISTEMA

Razvoj je specifian.

Kada dolazi do prodora neuroblasta i formiranja corpus striatuma isti proces se odigrava u supratriatnom dijelu kore.

Mogua je opcija da neuroblasti nastanjuju subpijalni prostor, prema tome se onda formira kortikalni dio koji je ogranien konveksnou horoidne fisure, prvobitnom laminom terminalis, Monroovim otvorom i protee se sve do olfaktivnog predjela.

Pierre-Paul Broca (1824-1880) je opisao i nazvao gore navedeni predio lobus limbicus.

Tim nainom nastala je kora koja ima tri sloja alocortex primitivus, koji se dijeli na archeocortex (hippocampus primitivus)- paleocortex (okolo olfaktivnog trakta)

Zbog prodora i kretanja neuroblasta, te njihovom proliferacijom, nastaje jedna struktura, jer se spomenuti dijelovi zadebljavaju i savijaju nadolje, tako da nastala struktura nosi naziv hippocampus. Vizualno asocira na nilskog konja iliti Hippopotamusa

Struktura oko hipokampusa, daljnjom proliferacijom, tj. nastanjivanjem neuroblasta, dobiva zupasti izgled, te postaje gyrus dendatus.

Obadvije strukture prate zakrivljenost horoidne fisure i savijaju se u pravcu njenog prostiranja. Jedan broj neuroblasta dopire kroz terminalnu laminu i formira nucleuse septalnog podruja, dok se drugi neuroblasti spajaju sa hipotalamikim strukturama, pogotovo sa mamilarnim tijelima prvobitni subiculum.

RAZVOJ MODANE KORE NEOCORTEX S. PALLIUM

Odvija se iz dva sloja: stratum ependimale i stratum marginale, gradei dalje slojee proliferacijom neuroblasta, koji pak popunjavaju primarni kortekst od dubljih slojeva ka onima bliim povrini. Izuzetak je najpovrniji sloj, koji nastaje prvi.

Razvoj kore se nastavlja i poslije roenja, intezivnom mijelinizacijom. Najrpije se mijeliniziraju senzitivni, pa motorni putevi.Beba primjerice, najprije upoznaje i ispituje svijet tako da sve gura u usta, jer tu su najrazvijeniji Vater-Paccinijevi i Meissnerovi korpuskili, koji su pak taktilna tjelaca. Kasnije beba vri adekvatne motorne pokrete prilagoavanja okolini, puzanje, pa hodanje, a da bi hodalo, najprije mora se razviti senzitivni sistem da osjeti tvrdu podlogu ispod sebe.Prvi od sistema koji se mijelinizira je olfaktivni, te se smatra da doivljaj majke u stvari mirisna senzacija objekta hranjjenja, tako da prva faza u razvoju nije oralna, ve kako nam stari svima znani Freud kae, olfaktivna.

MEDULLA SPINALIS

Morfologija:

- Medulla spinalis je kaudalni dio centralnog nervnog sistema, te je duguljasta cilindrina formacija, 10mm deboljine te je spljotena u sagitalnom smijeru, a zadebljana u blizini svojih krajeva i ujedno lei u canalis spinalis-u te zauzima gornje dvije treine canalis spinalis-a- Kod prosjenog mukarca duga je oko 45cm i teka oko 30g- U sagitalnom pravcu gradi blage krivine- Nalazi se kao to je ve reeno u sredinjem ijelu kanala, a izmeu medullae spinalis i zidova kanala je prostor koji ispunjavaju modani omotai, krvni i limfni sudovi, te vezivno i masno tkivo- Rostralno se prostire do gornjeg ruba (ivice) prednjeg luka C1 (atlasa) te se nastavlja kao medulla oblongata- Kaudalno se zavrava izmeu L1 i L2, no kod ena postoji varijacija, te se moe nalaziti i izmeu donje treine tijela T12 sve do intervertebralnog diskusa izmeu L2 i L3 (lumbalnog prljena)- Zauzima oko 2% ukupnog CNS-a- Vri motornu i senzitivnu inervaciju dijelova tijela, izuzetak su oni dijelovi koji su pod inervacijom kranijalnih ivaca- Sadri 31 par ivaca- Kod zaea se u prva 3 mjeseca prostire cijelom duinom kraljenog (kimenog) stuba atlas baza sakralne kosti- Zavrni dio filium terminale, dugaak je oko 20cm (gornji filum terminale internum je dugaak 15cm obavijen durom i piom mater, a donji filium terminale externum 5cm i srastao je sa durom mater te dopire do dorzalnog dijela prvog kokcigealnog segmenta) i okruen je krsnim ivcima te u cijelini formira cauda equina-uNN. SPINALES:- Uglavnom postoji 31 par- Korijenovi izlaze du bonih strana itave medullae spinalis- Zbog uniformnog izgleda, parove spinalnih ivaca smo podijelili u segemente- Postoje 8 cervikalnih, 12 torakalnih, 5 lumbalnih, 5 sakralnih, 1 kokcigealni segment- Zbog disproporcije u razvoju medullae spinalis i canalis spinalis-a postoji razlika u poziciji prljenova, segmenata i korijenova spinalnih ivaca to vidimo iz primjera da 1. lumbalni segment lei najee u visini 11. torakalnog prljena te isto tako korijenovi lijevog i desnog spinalnog ivca iz 1. lumbalnog segmenta prostiru do granice izmeu 1. i 2. lumbalnog prljena- Svaki spinalni ivac sadri vlakna morfoloki i funkcionalno vezana za odreene dijelove tijela- Dermatom povrina koe inervirana senzitivnim vlaknima- Miotom dio miine mase koji je inerviran motornim vlaknima- Svaki spinalni ivac ima prednji i zadnji korijen, osim prvog i poslijednjeg ivca, kod njih u 50% sluajeva nedostaje zadnji korijen

Korijenovi spinalnog ivca- Korijenovi su ventralni i dorzalni te izbijaju kroz sulcus anterior lateralis et posterior lateralis (skraeno anterolateralis et posterolateralis)- Radix anterior s. ventralis- Nastaju iz snopia koji izlaze kroz sulcus anterolateralis- Sadre:- eferentna (motorna) vlakna- opa somato eferentna vlakna (alfa-motorna i beta-motorna)- opa visceralna eferentna vlakna (preganglijska simpatika i parasimpatika)- centralne produetke senzitivnih ganglija

Radix posterior s. dorsalis- snopovi ulaze kroz sulcus posterolateralis u medulu spinalis- svaki korijen sadri dorzalni ganglion- ganglijske stanice (elije) spinalnih gangliona imaju samo po jedan akson- centralni produeci aksonagrade snopove zadnjeg korijena- mali broj snopova ulazi i u prednji korijen- dorzalni korijenovi sadre uglavnom senzitivna (aferentna) vlakna- dorzalni korijenovi sadre i mali broj autonomnih eferentnih vlakana koja su pak namjenjena za efekat irenja krvnih sudova vazodilatacijaPrednji i zadnji korijen spinalnog ivca idu ka dolje kroz canalis spinalis te se spajaju u predjelu odgovarajueg foramena unterverebrale i tako grade spinalni ivac.Prednje grane spinalnog ivca- najvee i najdeblje grane- tipini mjeoviti ivci- spajaju se i grade nervne spletove plexus cervicalis- plexus brachialis- plexus lumbalis- plexus sacralis- plexus cocygeusZadnje grane spinalnog ivca- tanke i kratke- inervacija jednog dijela koe i muskulature leaKomunikacijske grane- omoguuju komunikaciju sa truncus sympathicus-om- rr. Communicantes albi sadre preganglijska simpatika vlakna- rr. Communicantes grisei sadre postganglijska simpatika vlaknaMeningealne grane sadre senzitivna vlakna i vraaju se i canalis spinalis te vre inervaciju dure mater, krvnih sudova medule spinalis i dio kraljenikog (kimenog) stubaUNUTRANJA ORGANIZACIJA /GRAA MEDULLAE SPINALISSastavljena je od sive i bijele mase- siva unutra sastavljena u vidu tri para kolumni- bijela izvana sadri mijelinizirana vlakna, nastavke neurona, nemijelinizirane aksone, glija stanice

SIVA MASA- Izgleda poput leptira ili slova H- Sadri cornu anterius - cornu posterius - cornu lateralis - zona s. pars intermediaCornu anterius (prednji rogovi)- kratki i iroki te je njihov prednji kraj udaljen od povrineCornu posterius (zadnji rogovi)- dui, ui, te je njihov kraj dosegao skoro do povrine medullae spinalisColumna anterior s. ventralis prednji stubovi- nastaju iz nazalne lamine- oni su motorni stubovi- sadre motorna vlakna, aksoni motoneurona iz ovih kolumni vre inervaciju poprenoprugastih miiaColumna posterior s. dorsalis zadnji stubovi- nastaju iz alarne lamine- pripadaju im senzitivni puteviColumnae laterales boni stubovi- sadre autonomne, vegetativne neurone- torakalni dio C8 L2- CENTRUM SYMPATHICUM- neuroni grupirani u dugi uzduni boni stub- sakralni dio S2 S5- CENTRUM PARASYMPATHICUM- najbolje se vidi izmeu T2 i L1 sadri simpatiki nucleus nuc. intermediolateralis- lateralne kolumne sadre pojedine jasno razgraniene centre te obuhvaaju nekoliko segmenataC8 T1 CENTRUM CILIOSPINALE BUDGE centar za refleksno irenje zijeniceT2 T4 Centar za rad srca i disanja

Sivu masu dijelimo u etiri razliita funkcionalna dijela:- Columna anterior s. cornu anterius1.) Somatomotorni centri (eferentni neuroni)- Zona intermedia2.) Prednji dio visceromotorni3.) Zadnji dio viscerosenzitivni- Columna posterior s. cornu posterius4.) Pripadaju somatosenzitivnom sistemu (aferentni neuroni)

Siva masa je najvie rasporeena u vratnom i lumbalnom predjelu, gdje se nalazi veliki broj neurona.Izmeu prednjeg i zadnjeg roga se nalazi retikularna formacija.Retikularna formacija je mreasta sivo-bijela struktura koja predstavlja nejasan prijelaz sive i bijele mase u dorzalnm kolumnama, zbog ispreplitanja mijelinskih vlakana lateralne kolumne i neurona baze dorzalnih kolumni.Oko sive mase se nalaze funiculi, vrpce bijele mase:- funiculus anterior- funiculus posterior- funiculus lateralisNjih sainjavaju mijelinizirana vlakna velikih puteva

Siva masa je sistematizirana u nucleuse koji se sastoje od vee ili manje grupe neurona.Siva masa je ujedno podjeljena u lamine.Laminarna organizacija predstavlja osnovu funkcioniranja sive mase.Prema laminarnoj strukturi, neuroni sline veliine i pozicije, imaju slinu funkciju (Ako jedna dama nosi jedan model izmica, nosi ih jer i druge nose iste, ali druge boje.)

Medulla spinalis ima prema Rexedu (1952.g.) 9 lamina + lamina X koja je pridodata neto kasnije lamilarnoj konstrukciji.- u zadnjim rogovima se nalaze lamine 1-6, dok je 7 lamina sredinja zona- 8 i 9 lamina pripadaju prednjem rogu- lamina X je oko centralnog kanala! Lamine ne prate strogo segmentaln podijelu medullae spinalis. !BROJ LAMINEGDJE SE NALAZIOPIS I FUNKCIJA

IDorzalna kolumna- uzana povrina na vrhu zadnjeg roga- sadri nc. marginalis- neuroni prenose podraaj bola i termike senzacije kontralateralne strane tr. spinothalamicus

IIDorzalna kolumna- lei neposredno ispred lamine I- Rolandova masa (substantia gelatinosa)- regulacija senzibiliteta- predstavljaju integracijski centar za senzitivne podraaje koji dolaze preko nemijelinizieanih vlakana- sadre nc. spinalis n. trigemini - do njega se rostralno prua od 2. Vratnog segmenta, substantia gelatinosa - nucleus se nastavlja u medulu oblongatu i pons

III IVDorzalna kolumna- prostiru se du cijele medullae spinalis- u zadnjem rogu grade nuc. proprius- u nuc. propriusu se vri integracija velikog broja podraaja sa informacijama koje dolaze iz viih senzitivnih centara

V VIDorzalna kolumna, u blizini njene baze- ine bazu zadnjeg roga- stanice (elije) ovih lamina su srednje veliine-lamina VI se nalazi u vratnim i lumbalnim segmentima, dok je nema u torakalnim- lamine imaju ulogu u integraciji odgovora na razliite podraaje sa informacijama koje dolaze iz viih segmenata, tj. centara

BROJ LAMINEGDJE SE NALAZIOPIS I FUNKCIJA

VIIZona intermedia- pripada zoni intermediji- prostire se cijelom duinom medullae spinalis- sadre stanice (elije) srednje veliine, razliitog oblika- u sredinjem dijelu se nalazinc. thoracicus posterior Clarck - prostire se od C8 C3 - smjeteni neuroni tr. spinocerebellatis posteriora- Fleichsig- u vanjskom (spoljanjem) dijelu zone, lamina sadri vegetativne preganglijske neurone grade nuc.intermediolateralis T1 L2S2 S5

VIII IXU bazi motornih rogova- uglavnom se nalaze u prednjim rogovima- lamina 8 zauzima unutranji dio - sadri stanice (elije) koje asociraju na motoneurone- lamina 9 zauzima vei, vanjski dio prednjeg roga - nalaze se motorni neuroni za inervaciju skeletnih miia

XOko centralnog kanala- siva masa oko centralnog kanala- po sastavu je substantia gelatinosa centralis- za sada nedovoljno poznata ???

Prednje kolumne- sadre tijela motoneurona iji aksoni dolaze do poprenoprugastih miia- sadre 2 tipa motoneurona- motoneuroni velika stanina (elijska) tijela ulaze u miina vlakna- motoneuroni mala stanina (elijska) tijela ulaze u miino vreteno- sadre nuceluse koji su poprilino masivni u cervikalnom i lumbalnom dijelu

Unutranje kolumne- prostiru se itavom duinommedullae spinalis- vre inervaciju miia vrata i trupa

Vanjske (spoljanje) kolumne- sadre nucleuse za miie ekstremiteta- nalaze se u cervikalnom i lumbalnom dijelu

a.) MOTORNI NEURONIAlfa-motoneuroni- imaju velika, multipolarna tijela, koja formiraju nekoliko manje ili vie paralelnih sttubia u okviru prednje kolumne sive mase- na transverzalnom presjeku ovi stubovi predstavljaju motorne nucleuse ili laminu IXMotorni nucleusi su precizno grupirani i prostorno rasporeeni u prednjoj kolumni.Unutranju grupu ine dva nucleusa- nc. anteromedialis- nc. posteromedialisInervacija vratnih, lenih, interkostalnih i trbunih miia

Vanjska (spoljanja) grupa sadri tri nucleusa- nc. anterolateralisInervacija za rameni pojas, nadlakat

- nc. posterolateralisInervacija podlakat, aka

- nc. retroposterolateralisInervacija kratkih miia ake

Motoneuroni za ekstenzore se nalaze u prednjim dijelovima ventralnog stuba sive mase, dok se neposredno iza njih nalaze motoneuroni za fleksore.Gama-motoneuroni- nalaze se u neposrednoj blizini alfa-motoneurona, te imaju potpuno isti put- motoneuroni mala stanina (elijska) tijela ulaze u miino vreteno

b.) SIMPATIKI NEURONI

- Pripadaju autonomnom nervnom sistemu.- Postoje dvije v