SAVUNMA SANAYİİNDE

MODSİM STANDARTLARININ

KULLANILMASINA YÖNELİK ÖNERİLER

28.03.2014

İÇİNDEKİLER

1. GİRİŞ..................................................................................................................................................... 2

2. KATKIDA BULUNANLAR......................................................................................................................... 3

3. AMAÇ.................................................................................................................................................... 3

4. KAPSAM................................................................................................................................................ 4

5. REFERANSLAR....................................................................................................................................... 4

6. STANDARTLARIN SINIFLANDIRILMASI....................................................................................................5

6.1. MODSİM METODOLOJİLERİ, MİMARİLERİ VE SÜREÇLERİ..................................................................................56.1.1. Mimari Uygulama Çatıları............................................................................................................56.1.2. Sistem Mühendisliği Süreçleri.......................................................................................................66.1.3. Doğrulama ve Geçerleme.............................................................................................................6

6.2. KAVRAMSAL MODEL VE SENARYOLAR............................................................................................................76.3. MODSİM SİSTEMLERİNİN BİRLİKTE ÇALIŞABİLİRLİĞİ.........................................................................................76.4. BİLGİ DEĞİŞİM VERİ MODELLERİ...................................................................................................................96.5. YAZILIM MÜHENDİSLİĞİ............................................................................................................................116.6. DOĞAL VE TEMSİLİ ORTAMLARIN GÖSTERİMİ................................................................................................11

6.6.1. Genel..........................................................................................................................................126.6.2. Veri Kaynakları ve Formatları.....................................................................................................126.6.3. Görselller ve 3 Boyutlu Modeller.................................................................................................126.6.4. Ortam Verilerinin Aktarımı.........................................................................................................126.6.5. Üretim Süreçleri..........................................................................................................................126.6.6. Görselleştirme............................................................................................................................12

6.7. SİMÜLASYON ANALİZİ VE DEĞERLENDİRME...................................................................................................126.8. DİĞER MODSİM ALANLARI......................................................................................................................13

7. SONUÇ................................................................................................................................................ 14

EK-1: KISALTMALAR..................................................................................................................................... 15

EK-2: TANIMLAR.......................................................................................................................................... 17

EK-3: İLGİLİ STANDARTLAR........................................................................................................................... 18

1

1. GİRİŞ

“Savunma Sanayinde Modelleme ve Simülasyon (MODSİM) Standartlarının Kullanılmasına Yönelik Öneriler” dokümanının amacı, özel sektör, kamu kurumları, araştırma enstitüleri ve üniversiteler tarafından geliştirilmiş MODSİM projelerinde, birlikte çalışabilirlik ve yeniden kullanılabilirlik oranlarının artırılması amacıyla kullanılabilecek standartlar için öneriler sunmaktır.

Dokümanın ikincil amacı da; aslında resmi standart olarak sınıflandırılmamış ancak özel sektör, kamu kurumları, araştırma enstitüleri ve üniversitelerin yaygın olarak kullandığı “de facto” standart, ürün, metodoloji ve süreçlerden ilgili olanları içererek ortak standartların kullanılmasını yaygınlaştırmaktır.

Bu doküman, NATO Standardization Agency (NSA) tarafından yayınlanan “AMSP-01 NATO Modelling and Simulation Standards Profile, Edition (B) Version 1, January 2012” dokümanı referans alınarak, ODTÜ TSK MODSİMMER tarafından koordine edilerek savunma sanayiindeki öncü firma, kurum ve kuruluşlarla birlikte hazırlanmıştır.

Önerilen standartlar ve daha önceden uygulanmış yöntemler belirlenirken, birlikte çalışabilirlik ile bileşenlerin, veri yapılarının, modellerin ve uygulanmış en iyi yöntemlerin tekrar kullanılabilirliği dikkate alınmıştır.

Dokümanda belirtilen standartlar AMSP-01 (B) dokümanından referans alınarak aşağıda belirtilmiş kategoriler halinde sınıflandırılmıştır:

1. MODSİM Metodolojileri, Mimarileri ve Süreçleri1.1. Mimari Uygulama Çatıları1.2. Sistem Mühendisliği Süreçleri1.3. Doğrulama ve Geçerleme

2. Kavramsal Model ve Senaryolar3. MODSİM Sistemlerinin Birlikte Çalışabilirliği4. Bilgi Değişim Veri Modelleri5. Yazılım Mühendisliği6. Doğal ve Temsili Ortamların Gösterimi

6.1. Genel6.2. Veri Kaynakları ve Formatları6.3. Görselller ve 3 Boyutlu Modeller6.4. Ortam Verilerinin Aktarımı6.5. Üretim Süreçleri6.6. Görselleştirme

7. Simülasyon Analizi ve Değerlendirme8. Diğer MODSİM Alanları

Dokümanda belirtilen standartların olgunluğu belirlenirken, NATO standardı olup/olmaması, mevcut yatırımlarda kullanılan standartlara uyumluluğu, teknik olgunlukları, kullanım yaygınlıkları, güncellik, uygulanabilirlik ve erişebilirlik (halka açık standart oluşu) gibi kriterler göz önünde bulundurulmuştur.

2

2. KATKIDA BULUNANLAR

Bu doküman aşağıda ismi ve iletişim bilgileri verilen kişi ve kuruluşlar tarafından hazırlanmıştır.

M. Zafer Bolat HAVELSAN zbolat@havelsan.com.trDoruk Bozağaç TÜBİTAK BİLGEM İLTAREN doruk.bozagac@tubitak.gov.trTurgay Çelik MİLSOFT tcelik@milsoft.com.trUğur Çelikkan C2TECH ugur.celikkan@ctech.com.trCeylan Dalgıç ODTÜ-TSK MODSİMMER cdalgic@metu.edu.trAli Doğru ODTÜ dogru@ceng.metu.edu.trErol Evran C2TECH erol.evran@ctech.com.trCüneyd Fırat C2TECH cuneyd.firat@ctech.com.trB. Kaan Görür ODTÜ-TSK MODSİMMER kgorur@metu.edu.trÖzlem Gür TÜBİTAK SAGE ozlem.gur@tubitak.gov.trS. Serkan Gürdal HAVELSAN serkang@havelsan.com.trM. Fatih Hocaoğlu AGENA BST hocaoglu@agenabst.comZiya İpekkan SİMBT zipekkan@simbt.com.trEsma İpekoğlu ODTÜ-TSK MODSİMMER iesma@metu.edu.trVeysi İşler ODTÜ-TSK MODSİMMER isler@ceng.metu.edu.trAhmet Kara TÜBİTAK BİLGEM İLTAREN ahmet.kara@tubitak.gov.trVedat Karaarslan ODTÜ-TSK MODSİMMER kvedat@metu.edu.trHalil Kolsuz ASELSAN hkolsuz@aselsan.com.trHalit Oğuztüzün ODTÜ oguztuzn@ceng.metu.edu.trÜmit Özkan TÜBİTAK BİLGEM İLTAREN umit.ozkan@tubitak.gov.trAlp Sürmeli TAI asurmeli@tai.com.trLevent Tanın HAVELSAN ltanin@havelsan.com.trİsa Taşdelen TÜBİTAK BİLGEM BTE isa.tasdelen@tubitak.gov.trKadir Temiz SİMSOFT kadir.temiz@simsoft.com.trİnci Yüksel ASELSAN iyuksel@aselsan.com.trOrkun Zorba METEKSAN ozorba@meteksan.com

3. AMAÇ

Bu çalışmayla, Türkiye’de MODSİM alanında Savunma Sanayiine yönelik uygulamalar geliştirilen kurum ve kuruluşlar arasında ortak standartlar geliştirilmesi ve böylece bu kurumlar arasında ortak projelerin kolaylıkla geliştirilebileceği altyapılar kurulmasına olanak sağlanması amaçlanmaktadır.

MODSİM projelerinde ortak amaç gerçekçi ve karmaşık sanal dünyalar yaratarak, gerçek parçalar elimizde olmadan ve ilgilenilen olaylar gerçekleşmeden önce sonuçları tahmin edebilmek, analiz yapabilmektir. Bu sayede maliyet önemli ölçüde düşürüldüğü gibi zaman ve kaynak israfı da önlenebilmektedir.

3

Gerçekçi ve karmaşık sanal dünyalar yaratabilmek içinse, farklı tür, dil, mekan ve platformlarda geliştirilmiş, farklı amaçlara hizmet eden simülasyon uygulamalarının birlikte çalışabilmesi ve birbirleriyle etkileşim halinde olması gerekmektedir. Örneğin, gerçekçi bir taktik ortam simülasyonunu ortaya koyabilmek için canlı varlıkların, uçuş simülatörlerinin, haritalama uygulamalarının ve bilgisayar destekli yapay zeka içeren savaş oyunlarının birlikte çalıştığı bir ortam yaratılabilir. Ancak bu kadar çok ve çeşitli öğenin bir arada çalışabilmesi için MODSİM literatüründe yer alan iki temel prensibe uymak gerekmektedir: birlikte çalışabilirlik ve yeniden kullanılabilirlik. İşte bu noktada, yeniden kullanılabilirlik ve birlikte çalışabilirlik prensiplerine uyulmasını sağlayabilmek için standartların belirlenmesi ve uygulanması ihtiyacı ortaya çıkıyor.

Bu çalışmada amaç AMSP-01 (B) belgesinde özetlenen standartlardan hangilerinin Türk Savunma Sanayiinde MODSİM alanında çalışan birimler için gerekli ve/veya faydalı olacağının belirlenmesi, projelerde uygulanacak standartlar belirlenirken dikkate alınacak kriterlerin öncelik sırasına göre listelenmesi ve bu kriterlere göre standartların gruplanmasıdır. Böylece Türkiye’de MODSİM alanında çalışan paydaşlar arasında ortak bir dil geliştirilebilecek ve bir kurumun geliştirdiği simülasyonlar diğer kurumlar tarafından da kullanılabilecektir.

Söz konusu standartların olduğu gibi alınması mümkün olabileceği gibi bize özel bir takım değişiklikler yapılması da ihtimal dahilindedir. Bu çalışmada adı geçen standartlardan bir kısmı öncelik sırasına ve geliştirilen projeyle ilgisine göre yıllara sari bir şekilde şartnamelerde zorunlu tutulabileceği gibi sadece bir öneri olarak sunulması da değerlendirilmektedir.

4. KAPSAM

Bu çalışma kapsamında değerlendirilecek standartlar ilk aşamada AMSP-01 (B) dokümanında listelenenlerle sınırlı olmakla birlikte, öneriler ve ihtiyaçlar doğrultusunda genişletilebilir. Bu standartlar teknik mimari standartları, veri değişim standartları ve önerilen uygulamalar olmak üzere 3 ana grupta toplanabilir.

Doküman boyunca bahsedilen standartlarla ilgili olarak “EK-3 İLGİLİ STANDARTLAR” başlığı altında özet bilgiler verilmiştir. Bu standartların son durumu ve standarda ulaşmak için gerekli referanslar bu özet bilgiler kullanılarak görülebilir.

5. REFERANSLAR

[1] Modelling and Simulation Standards Subgroup (MS3). Allied Modelling and Simulation Publication 01 (AMSP-01) – NATO Modelling and Simulation Standards Profile, Edition (B) Version (1). Ocak 2013.

[2] IEEE 1730 – IEEE Recommended Practice for Distributed Simulation Engineering and Execution Process (DSEEP).

4

6. STANDARTLARIN SINIFLANDIRILMASI

Bu kısımda, MODSİM alanında bulunan mevcut standartlar sınıflandırılarak birer alt grup içerisinde değerlendirilmiştir. Bu sınıflandırma AMSP-01 (B) dokümanında bulunan sınıflandırmaya göre yapılmıştır[1].

6.1. MODSİM Metodolojileri, Mimarileri ve Süreçleri

Bu kısımda MODSİM ürünleri geliştirmeye yönelik üst düzey bakış açısı sağlamayı hedefleyen ve MODSİM geliştirme süreçlerini iyileştiren genel standartlar ortaya konmaktadır. Bahsi geçen bu standartlar aslında DSEEP’te verilen tüm süreçleri kapsamaktadır[2].

6.1.1. Mimari Uygulama Çatıları

Mimari uygulama çatıları için geliştirilmiş standartlar, sistemlerin geliştirilmesini üst düzey bir bakış açısıyla ele almayı amaçlar. Bu açıdan kurumsal düzeyde standartlar olarak değerlendirilebilir. ISO, IEC ve IEEE 1471:2000 organizasyonları tarafından ele alınan standardizasyon çalışmaları mimari uygulama çatılarını da bir çalışma alanı olarak ele almaktadır.

Mimari uygulama çatılarını ele alan standartlar içerisinde bilindiği kadarıyla simülasyona yönelik geliştirilmiş bir standart yoktur. Bunun yerine daha genel amaçlı standartlar mevcuttur. Bu alanda oldukça bilinen NAF (NATO Architecture Framework), DoDAF (Department of Defense Architecture Framework) ve MODAF (The British Ministry of Defence Architecture Framework) standartları MODSİM kapsamında kullanılabilecek standartlardan bazılarıdır. Bunlara ek olarak DoDAF ve MODAF standartları birlikte ele alınarak UPDM (Unified Profile for DoDAF and MODAF) adında birleştirilmiş bir profil OMG (Object Management Group) tarafından oluşturulmuştur. Bahsi geçen bu standartlar C3I (Komuta, kontrol, iletişim ve istihbarat) dünyasında daha yaygın olarak kullanılsa da, MODSİM alanında da uygulanabilir olup geniş bir kullanım alanına sahiptir.

NATO MS3, MODSİM alanında mimari uygulama çatıları için en bilinen standartları DoDAF ve DoDAF temel alınarak geliştirilen NAF olarak değerlendirmektedir. Bu yüzden AMSP-01 dokümanında bu standartlara referans vermektedir. Bu standartların temel eksiklikleri de yine NATO MS3 tarafından AMSP-01 (B) dokümanında şu şekilde değerlendirilmektedir: “Bu mimari uygulama çatıları bir sistemin geliştirilmesi için uyumludur ancak sistemler sistemi düzeyinde bazı zayıflıkları olduğu görülmektedir. Fakat bu eksiklikler NMSG amaçları doğrultusunda önemsiz kısıtlamalar olarak değerlendirilmektedir.”

MODSİM mimarileri açısından bakıldığında mevcut standartların ülkemizde uygulanmasının yeni kazanımlar getireceği değerlendirilmektedir. MODSİM mimarileri için NATO projelerinde NAF standartlarının zorunlu olduğu görülmektedir[1]. NAF’ın kazanılması Türkiye’de MODSİM standartlarına olan ihtiyaç kapsamında değerlendirildiğinde en öncelikli alanlardan birisi olarak gözükmemektedir. Fakat yine de ülkemizdeki özel sektör kuruluşlarının NAF standartlarına aşina olması ve bu standardı kazanmaya yönelik kendi içlerinde çalışmalar başlatması gerektiği önerilmektedir.

5

6.1.2. Sistem Mühendisliği Süreçleri

MODSİM’e yönelik sistem mühendisliği çalışmaları, sistemin geliştirilmesi için takip edilmesi gereken adım ve süreçlerle ilgilenir. Bu alanda bilinen ve yaygın olarak kullanılan standartlara FEDEP ve DSEEP örnekleri verilebilir. FEDEP, birlikte çalışabilir HLA tabanlı federelerin geliştirilmesi amacıyla 2003 yılında IEEE tarafından onaylanmış bir standarttır. 2007 yılında ise SISO, FEDEP üzerinde yeniden çalışmalar gerçekleştirmiş ve DSEEP standardı ortaya çıkmıştır. FEDEP, HLA tabanlı olmasına rağmen DSEEP daha genel amaçlı olarak tasarlanmıştır.

FEDEP ve DSEEP gibi sistem mühendisliği çalışmaları konusundaki mevcut standartlar dağıtık simülasyonlara yöneliktir ve dağıtık olmayan simülasyonlara yönelik bir standart eksikliği bulunmaktadır. Bu durum, AMSP-01 (B) dokümanında da MODSİM’e yönelik sistem mühendisliği çalışmalarının eksikliklerinden biri olarak değerlendirilmiştir[1].

Sistem mühendisliği ve süreçlerin iyileştirilmesi açısından, MODSİM projelerinin geliştirilmesi aşamasında DSEEP süreçlerinin takip edilmesinin ülkemiz açısından yararlı olacağı değerlendirilmektedir. Bunun ilk nedeni DSEEP’in FEDEP ve SEDEP gibi standartları baz alarak geliştirilmiş olmasıdır. Bir diğer neden ise DSEEP’in yaygın bir şekilde kullanıldığı için uluslararası çalışmalarda sağlayacağı potansiyel kazanımdır. DSEEP, ülkemizdeki özel sektör kuruluşlarınca projelerde kullanılması gereken en önemli standartlardan birisi olarak değerlendirilmektedir.

6.1.3. Doğrulama ve Geçerleme

Doğrulama ve geçerleme çalışmaları, Modelleme ve Simülasyon sistemlerinin şartlara ve amaçlanan kullanıma uygun olarak geliştirilmesi ve gereğince dokümante edilmesi açısından büyük öneme sahiptir. Dolayısıyla doğrulama ve geçerleme ile ilgili çok sayıda çalışma yapılmış olup bu çalışmalar aşağıdaki gibi listelenmiştir:

The SISO Generic Methodology for Verification and Validation and Acceptance of Models, Simulations and Data: Geliştirilmektedir.

The European "Referential for VV&A": Kullanılmamaktadır. The "V&V Information Exchange" from the International Test Operations Procedures (ITOP)

consortium: Güncel değildir. The IEEE 1516.4 "VV&A Overlay on the HLA FEDEP": Kullanılmaktadır. The US DoD "VV&A Recommended Practice Guide": Kullanılmaktadır. The US DoD "VV&A Templates": Geliştirilmektedir.

Bu çalışmaların durumu NSA (NATO Standardization Agency) tarafından şu şekilde özetlenmiştir: Bazı standartlar eski veya güncelliğini yitirmiştir. Simülasyon girdi verilerinin doğrulanması, geçerlenmesi ve sertifikasyonunu destekleyici

uluslararası bir standart yoktur. İnsan davranış modellerinin doğrulanması ve geçerlenmesi için herhangi bir metodoloji veya

süreç bulunmamaktadır. Birçok doğrulama ve geçerleme standardı (Örneğin, US DoD RPG) ulusal kullanım amacıyla

oluşturulmuş olup diğer uluslar tarafından uyarlanmamış veya yaygın olarak kullanılmamıştır. Yalnız IEEE 1516.4 "VV&A Overlay on the HLA FEDEP" standardı, uluslararası standart olarak benimsenmiştir.

6

MODSİM alanındaki DGO çalışmalarında ise uluslararası çapta benimsenmiş tek standart VV&A Overlay to the HLA FEDEP olup, bu standarttan da faydalanılarak Türkiye'de benzer bir standart oluşturulması faydalı olacaktır. ODTÜ-TSK MODSİMMER'de bu konuda 2011 yılında çalışma başlatılmıştır. Paydaşların katkılarıyla bu çalışmanın geliştirilerek kullanıma açılması planlanmaktadır.

6.2. Kavramsal Model ve Senaryolar

Bu grupta modelleme faaliyetlerini destekleyen standartlar listelenmiştir. Bu standartların bir kısmı simülasyon sistemlerinin gereksinimlerini tamımlama ve sistem seviyesi ön tasarımlarını yapmak için kullanulabilecek genel amaçlı standartlarken, diğerleri askeri faaliyetleri farklı bakış açılarıyla destekleyen özelleşmiş standartlardır. Bu kategori altında ele alınabilecek standartlar aşağıda listelenmiştir: SISO’nun Base Object Models (BOMs) standardı– güncel; Object Modelling Group (OMG)’nin Unified Modelling Language (UML) standardı – güncel; OMG’nin XML Metadata Interchange (XMI) standardı – güncel; OMG’nin Systems Modelling Language (SysML) standardı – güncel; USA National Institute of Standards and Technology (NIST) tarafından geliştirilmiş olan

Integration Definition for Function Modelling (IDEF0) standardı– eski; SISO tarafından tanımlanan Military Scenario Definition Language (MSDL) standardı. Bu standart

senaryoların saklanması ve sistemler arasında taşınması için bilinen tek standarttır.– güncel.

SISO BOM’ları kavramsal modellemeyi destekler. Bu standart askeri gereksinimlerinden simülasyon teknik belirtimlerinin türetilmesi ve daha genel amaçlı olarak Doğrulama Geçerleme çalışmalarını desteklemek anlamında önemlidir.

UML, XMI ve SysML standartları Modelleme ve Simulasyon’a özel değildir ama modelleme anlamında önemli oldukları değerlendirilmektedir. Bu üç standart aynı zamanda Yazılım Mühendisliği kategorisinde değerlendirilebilir.

IDEF0, DODAF Operasyonel Görünümü (Operational View (OV)) Seviye-5 belirtimlerinde kullanılır ve aynı zamanda Mimari Uygulama Çatıları alt kategorisine de dahil edilebilir.

Senaryo geliştirme uzun vakit alan ve çok fazla kaynak gerektiren bir iş olduğu için, senaryoların tanımlanması, saklanması, sistemler arasında taşınması ve tekrar kullanılması için bir yöntemin tanımlanması uzun süreden beri M&S alanında oldukça önem verilen bir konudur. Bu kapsamda geliştirilen MSDL, ABD Kara Kuvvetlerinin önceki çalışmalarından türetilmiş bir standarttır. Bu standardın, Joint Consultation Command and Control Interface and Exchange Data Model (JC3IEDM) ve C-BML’deki gelişmeler ile tutarlılı biçimde gelişmesi ve daha genel amaçlı hale gelmesinin önemli olduğu değerlendirilmektedir.

6.3. MODSİM Sistemlerinin Birlikte Çalışabilirliği

Bu kategoride çeşitli standartlar mevcuttur: IEEE DIS ve HLA, US DoD TENA ve OMG CORBA bunlardan sadece birkaçıdır. Özellikle ABD’de mevcut durumu iyileştirmeye yönelik değerlendirmelerin yapılacağı bir etkinlik başlatılmıştır; Canlı, Sanal, Yapısal Mimari Yol Haritası (Live, Virtual, Contructive Architecture Roadmap, LVC AR). Yol haritasının sonuçları, belirgin bir standardın kullanımını zorunlu kılmak ya da tamamen yeni bir standart yaratmak yerine, mevcut standartları yavaş yavaş birleştirmek gibi bir yönü işaret etmektedir. Bu amaç doğrultusundaki ilk faaliyetler; “ortak veri

7

değişim modelleri” ve “federasyonlar anlaşma şablonları” geliştirilmesidir. Bu konudaki gelişmeler NATO tarafından da takip edilmekte ve NATO Modelleme ve Simülasyon Grubu üyeleri bu çalışmalara katılım konusunda teşvik edilmektedir.

Birlikte çalışabilirlik konusunda çoğu zaman birbirini tekrar eden çok sayıda standart olmasına rağmen, aşağıdaki hususların dikkate alınması gerekmektedir: Farklı standartlar farklı gereksinimleri adreslemekte ve özelleşmiş çözümler sunmaktadır.

Örneğin, bazılarının standartların gerçek-zamanlı simülasyonlar için, bazılarının gerçek-zamanlı olmayan simülasyonlar için oluşturulduğunu düşünebilir, fakat bir çok durumda farklı zaman-yönetim motorlarının birleştirilmesi gerekebilmektedir. Bugüne kadar hiçbir standart, akla gelen tüm MODSİM konularını adreslemeye çalışmamıştır.

Bir standart bazı kritik gereksinimleri ayrıntılı, bazılarını yüzeysel olarak adresleyebilir, bazılarını ise hiç adreslemeyebilir. Örneğin, HLA standart federe-RTI arayüzünü detaylı, federasyon tasarımını genel ifadelerle tanımlar, sistemlerin nasıl modelleneceğine ise hiç karışmaz. Bu nedenle, HLA standardı birlikte çalışabilirliği sağlamak için kendi başına yeterli değildir, ilave anlaşmalar ve veri model tanımlamaları da gerekebilir. Bu durum simülasyon birlikte çalışabilirlik standartlarının bir çoğu için geçerlidir.

Mevcut birlikte çalışabilirlik standartları, simülasyonlar arasındaki veri değişimi ve zaman senkronizasyonu konularıyla ilgilenen “teknik” birlikte çalışabilirliği adreslemektedir. Tüm simülasyon verilerinin uyumlu ve doğru biçimde paylaşılması ile ilgilenen “semantik” birlikte çalışabilirliği ise adreslememektedir.

Semantik birlikte çalışabilirlik, modellerin özel bir amaç için geliştirildiği zamanlarda geçerlidir. Bununla beraber, geliştiricilerin iki veya daha fazla modelin birlikte çalışabilirliğini belirlemesini sağlayacak dokümantasyon standardı bulunmamaktadır. Spesifikasyonlar aşağıdakileri tanımlamak amacıyla kullanılmalıdır: Modellenen varlıklar (örneğin özel bir gemi, tipik bir organizasyon, bir kişi, kimyasal bir

süreç, vb.), Kabul edilebilir girdi değerleri, Çıktı değerleri aralığı, Çıktıların girdilere bağlı olduğu model davranışları, Model geliştirme ve kullanma esnasında yapılan varsayımlar.Bu birlikte çalışabilirliğin sağlanması için ayrıca iyi tanımlanmış bir kavramsal modelleme standardı da kullanılmalıdır.

Bir NATO standardizasyon anlaşması olarak onaylanan tek birlikte çalışabilirlik standardı STANAG 4603’teki HLA standardıdır. Bununla birlikte, birlikte çalışabilirlik için DIS benzeri diğer standartlar da halen kullanılmaya devam etmektedir.

Gerekli efor ve maliyetler dikkate alındığında, iki sistemin birlikte çalışabilirliği için bir MODSİM standardı kullanılarak geliştirilen bir sistemin bir başkasına dönüştürülmesi yerine, çeşitli geçit kapıları da kullanılmaktadır. Bu yaklaşımın bazı önemli kısıtlamaları olup, MODSİM toplulukları tarafından aranılan birlikte çalışabilirlik seviyesi henüz sağlanamamaktadır.

Yukarıdaki gözlemler çok sayıda MODSİM birlikte çalışabilirlik standardı olduğunu göstermekle birlikte, ancak bunların bir bütün olarak MODSİM birlikte çalışabilirliği ve yeniden kullanılabilirliğini sağlamada yeterli olduğunu söylemek güçtür. Bu alanda tek bir standardın varlığı tercih edilen bir çözüm olmasına rağmen, özellikle mevcut sistemlerin yeni MODSİM sistemlerinde kullanılması durumu için farklı standartların birlikte ele alınması daha makul görünmektedir.

8

Birlikte çalışabilirlik standartları içinde bir diğer boşluk askeri MODSİM alanında yaygın olarak kullanılan olay-güdümlü (event-driven) simülasyonlarla ilgilidir. Bu konuyla ilgili olarak şu tespitleri yapmak mümkündür: Kavramlar sadece akademik ve SISO faaliyetleri ile standartlaştırılmakta, sadece NATO veya

üyelerinin ilgi alanlarını adreslememektedir. Geliştirilmesi devam eden standartlara örnek olarak DEVS, SRML ve Açık MODSİM Mimarisi verilebilir.

Çok sayıda RAHAT (COTS) ürün birlikte çalışabilir değildir. Bu boşluk SISO COTS Ayrık Olay Simülasyon Paketi Birlikte Çalışabilirliği standardı (COTS Discrete Event Simulation Package Interoperability, CSPI) tarafından ele alınmaktadır.

HLA olay güdümlü simülasyonlar ve gerçek-zamanlı uygulamalar arasındaki birlikte çalışabilirliği adreslemekte olup, bu konuda çeşitli gelişmeler olasıdır.

Ayrık olay simülasyonları ile ilgili uygun standartlar için çalışılmaktadır. Bununla birlikte, standartlardaki boşluklar birkaç yıl daha devam edecek gibidir, çünkü standartların geliştirilmesi ortalama beş yılda tamamlanmaktadır.

MODSİM sistemlerinin birlikte çalışabilirliği için oluşturulan standartların en bilinenleri IEEE DIS ve HLA, US DoD TENA ve OMG CORBA’dır. Bunlar içinde uygulamada en fazla karşımıza çıkanı ise IEEE 1516 HLA standardıdır. Günümüzde geliştirilmekte olan birçok MODSİM sisteminde bu standarda uyumluluk tavsiye edilmekte, hatta bazı ihalelerde standardın kullanımı zorunlu kılınmaktadır. Standarda uyumluluk, birlikte çalışabilirlik için önemli bir altyapı sağlamakta, ancak gerçek anlamda iki sistemin birlikte çalışabilirliğinin sağlanması için yine ilgili sistem geliştiricilerinin ortak çalışması gerekebilmektedir. Standart bir IEEE standardı olmasına rağmen, NATO ve SISO gibi kuruluşlar tarafından da tavsiye edilmektedir.

Ülkemizde geliştirilmekte olan MODSİM sistemlerinin birlikte çalışabilirliğinin sağlanması için IEEE 1516 HLA standardının kullanılması önerilebilir. Bu aynı zamanda milli geliştirilen sistemlerin uluslararası arenada benzer sistemlerle birlikte çalışabilirliğinin kurulabilmesi için de avantaj teşkil edecektir. Bu standart teknik olgunluğu, kullanım yaygınlığı, güncelliği ve uygulanabilirliği açısından benzer diğer standartlara göre oldukça öne çıkmaktadır. 15 yılı aşkın bir süredir çalışılmakta olan bu standardın en güncel versiyonu 2010 yılında yayınlanmış olup, güncelliğini hala korumaktadır. Bu standarda uyumlu geliştirilmiş koşum-zaman altyapı yazılımları, standarda uyumlulukta kullanılan en önemli araçlardır. Ülkemizde de bu konuda gerek özel sektörde, gerekse üniversitelerimizde bazı çalışmalar yapıldığı bilinmektedir.

6.4. Bilgi Değişim Veri Modelleri

Bu başlık altında Modelleme ve Simülasyon birlikte çalışabilirliğini desteklemek için gereken bazı standartlar listelenmiştir: HLA OMT (Object Model Template), HLA standardının 3 bileşeninden biridir ve günceldir. HLA

OMT, HLA’ya özel veri değişim standardıdır. Aynı zamanda BOM standardının arkasındaki meta veridir.

DIS Enumerations ve kodlanmış değerler, DIS Standardının bir bileşenidir ve günceldir. DIS Enumerations, yaşam formları, gerçek yaşamdaki araçlar ve bunun gibi nesneleri temsil eden simüle edilmiş varlıklar için tekil belirleyicilerdir. HLA Real Platform Reference Federation Object Model (örneğin RPR-FOM) kapsamında da kullanılır.

9

The SISO Realtime Platform Reference Federation Object Model (RPR-FOM) standardı günceldir. RPR-FOM, HLA kapsamında sıklıkla kullanılan bir referans nesne modelidir. OMT kurallarına uymakla beraber, DIS Enumerations’ları ile uyumludur ve HLS ve DIS temelli dağıtık simülasyon sistemleri arasında veri değişimini sağlar.

Link 16 BOM, SISO’nun simülasyon standardıdır ve günceldir. Link 11 BOM, SISO’nun simülasyon standardı geliştirmesidir ve gelişmekte olan bir standarttır.

Link 11 ve Link 16 Taktik Veri Linkleri Simülasyonları, askeri ilgi alanlarının modelleme ihtiyaçlarını kapsamaktadır. Bu iki standart, “Kavramsal Modelleme” kategorisinde de listelenebilirler.

Coalition Battle Management Language (C-BML) gelişmekte olan bir standarttır. C-BML çalışması, C3I sistemleri ile simülasyon sistemleri arasındaki birlikte çalışabilirlik sorununun çözmeyi adreslemektedir. Hala geliştirilmekte olan bir çalışmadır ve gelecekte yayınlanması beklenen bu standardın bu büyük problemi çözmesi beklenmektedir.

Joint Consultation, Command and Control Information Exchange Data Model (JC3IEDM) günceldir. JC3IEDM, Multilateral Interoperability Programme (MIP) tarafından geliştirilen ve C3I sistemleri arasında harekât planları/emirlerinin, raporların ve cari durumun paylaşıldığı bir NATO STANAG’ıdır. Modelleme ve Simülasyon grubu, JC3IEDM’i harekât verisinin tanımlaması ve değişiminde referans standart olarak benimsemiştir. Hatta C-BML ve MSDL standartları JC3IEDM ile uyumlu olacak şekilde geliştirilmiştir.

NATO STANAG 5602 Standard Interface for Multiple Platform Link Evaluation (SIMPLE) günceldir. JC3IEDM gibi SIMPLE da Modelleme ve Simülasyona özel değildir fakat Modelleme ve Simülasyon uygulaması arasında Link 11 ve Link 16 verilerinin değişilmesinde sıklıkla kullanıldığı için dâhil edilmiştir.

Bilgi Değişim Veri Modelleri kapsamında, NATO standardı olması, başka alternatif bir standart bulunmaması, NATO üyesi olan ve olmayan ülkeler tarafından uzun süredir kullanılan yaygın bir standart olması, hala üzerinde çalışan büyük ve aktif bir grup olmasıyla standardın güncelliğini koruması ve halka açık olması nedeniyle JC3IEDM modelinin kullanılması önerilmektedir.

MSDL, kullanımının herkese açık olması ve bir NATO standardı olarak belirtilmesine rağmen mevcut yazılımlarla uyumlu hale getirilmesinin kolay olmaması, henüz sadece kara senaryoları ile ilgili içeriğe sahip olması ve geliştirme aşamasının devam ediyor olmasından dolayı, teknik olgunluğunun zayıf olarak değerlendirilmesi, çoğu ticari uygulamanın kendi veri türünde senaryo bilgilerini tutuyor olmasından dolayı kullanım yaygınlığının zayıflığı, 2010 yılından beri standarda ekleme yapılmamış olmasından dolayı güncelliğinin sağlanamamış olması, sebebiyle, bu standardın kısa vadede kullanılması önerilmemektedir.

OpenFlight her ne kadar ufak revizyonlar geçirse bile teknik olgunluğu yüksek bir standart olması, yazılım geliştiriciler için geliştirilmiş olmasına rağmen model geliştiriciler tarafından da kullanılmasından dolayı geniş bir kullanıcı kitlesine hitap ediyor olması, mevcut ticari uygulamalarda da yaygın olarak kullanılıyor olmasından dolayı uygulanabilirliğinin ve entegrasyonunun mümkün olması, dokümantasyonunun ücretsiz olması, her ne kadar standardın sahibi olan Presagis tarafından uygulama geliştirme arayüzü kütüphanesi ücretli olarak sunuluyor olmasına rağmen, modelleme ve simülasyon projelerinde kullanımı önerilmektedir.

10

6.5. Yazılım Mühendisliği

Modelleme ve Simülasyon projelerinde ihtiyaç duyulan yazılım geliştirme faaliyetlerinde seçilecek olan standartların ortaklaştırılması; olası yeniden kullanım, birlikte çalışabilirlik ve veri paylaşımı faaliyetlerinde kolaylık sağlamaktadır.

Bu kapsamda bu dokümanda belirtilen standartların yazılım mühendisliği açısından değerlendirilmesi aşağıda belirtilmiştir:

CORBA: Dağıtık tasarlanan modelleme ve simülasyon yazılımlarının yeniden kullanım ve birlikte çalışabilirlik açısından ortak payda oluşturmaktadır.

IDEF1X: Yazılım içerisinde kullanılan veri modellerinin kavramsal tanımlarının belirtilmesi amacıyla kullanılmaktadır.

MDA: UML bazlı yazılım tasarım faaliyetlerinin ortaklaştırılarak gerektiğinde aynı tasarım kullanılarak farklı platformlarda yazılım geliştirilmesine olanak sağlamaktadır.

SysML: UML tasarım faaliyetlerinin sistem mühendisliği faaliyetleri kapsamında özelleştirilmiş ve gerekli yerlerde zenginleştirilmiş sürümüdür. Modelleme ve simülasyon için geliştirilecek sistemlerin tasarımı ve doğrulanmasında kullanılabilir.

UML: Yazılım analiz ve tasarım faaliyetlerinin görsel öğeler kullanılarak zenginleştirilmesi amacıyla geliştirilmiş bir modelleme dilidir. Geliştirilen modelleme yazılımlarının yeniden kullanımı amacıyla incelenmesine kolaylık sağlamaktadır.

XMI: UML vb. veri modellerinin paylaşımını ortaklaştırma standardıdır. Gerek UML çizimleri gerekse farklı modelleme verilerinin paylaşımı amacıyla kullanılabilmektedir.

XML: Dijital verilerin tanımlanması, paylaşılması, dönüştürülmesi ve doğrulanması konusunda farklı çözümler sunan genel geçer bir veri tanımlama standardıdır.

Yazılım mühendisliği açısından yazılım tasarım aşamalarında yaygın olarak kullanılan UML görsel tasarım öğelerinin kullanılması gerektiğinde yeniden kullanılabilirlik faaliyetlerinde kolaylık sağlayacaktır. Sistem mühendisliği çözümlerinde SysML yöntemi tavsiye edilmekle birlikte farklı ihtiyaçlar durumunda farklı alternatifler denenebilecektir. Yazılım veri paylaşım ihtiyaçlarında XML kullanımı olası birlikte çalışabilirlik ve yeniden kullanılabilirlik ihtiyaçlarında kolaylık sağlayacaktır. Yazılım mühendisliği kapsamında ele alınan diğer standartlar kullanıcıların ihtiyaçları doğrultusunda kullanılabilir ancak yaygın kullanımı konusunda bir öneri bulunmamaktadır.

6.6. Doğal ve Temsili Ortamların Gösterimi

Doğal ve temsili ortam veri tabanlarının geliştirilmesi, arşivlenmesi ve yeniden kullanılması, Modelleme ve Simülasyon (MODSİM) sistemlerinin çok önemli bir bölümü ve ciddi bir maliyet bileşenidir. Veri tabanı geliştirme karmaşık bir süreçtir ve temsili ortam veri tabanlarının birlikte çalışabilirliği de çok önemli bir konudur. Bu kategoride; fiili olarak kullanılan (de facto) bir çok standart bulunmaktadır, resmi standartlar ise çok az ya da yeni geliştirilmektedir. Bu konuda kullanılan standartlar, örneğin bilgisayar oyunları veya sayısal coğrafi bilgiler gibi farklı alanlarla ilişkili olduğu için birbirleri ile aynı kategoride değildir ve bunları kategorize etmek önemli bir ihtiyaç olarak görülmektedir. Bu nedenle, bu konu aşağıda görüldüğü üzere 6 alt kategoriye ayrılmıştır.

11

6.6.1. Genel

Bu kategori, çok esnek ve temsili ortamın ne şekilde önceden tanımlanacağı bilgisini gerektirmeyen standartlar içindir. Bu konuda Sentetik Çevre Veri Gösterimi ve Değişim Standartları (SEDRIS) bir örnek olarak verilebilir.

6.6.2. Veri Kaynakları ve Formatları

Bir arazi yüzeyinin kabartmalı olarak nasıl gösterileceğini tanımlamak için kullanılan Sayısal Arazi Yükseklik Verisi (DTED) gibi yapılandırılmış veri standartlarını içermektedir.

6.6.3. Görselller ve 3 Boyutlu Modeller

İki boyutlu görüntülerin nasıl tanımlanacağı ve üç boyutlu varlıkların ne şekilde depolanacağı bilgilerini içeren standartlardır. Bu konuda örnek standartlar şunlardır: GeoTIFF ve OpenFlight.

6.6.4. Ortam Verilerinin Aktarımı

Asıl amacı, temsili ortam bilgilerinin veri değişimini veya arşivlenmesini sağlamak için bir format oluşturmaktır. SEDRIS Transmittal Format (STF) örnek bir standarttır.

6.6.5. Üretim Süreçleri

Temsili ortam verilerinin nasıl üretileceğini tanımlayan standartları kapsamaktadır.

6.6.6. Görselleştirme

Görselleştirme için kullanılacak verilerin ne şekilde sunulacağını tanımlayan Ortak Görüntü Üreteci Arayüzü (CIGI) gibi standartları içermektedir.

6.7. Simülasyon Analizi ve Değerlendirme

Simülasyon analizi ve değerlendirme DSEEP süreci 6. ve 7. adımlarını içerir. Söz konusu adımlar simülasyon verisinin koşum esnasında nasıl elde edileceği ve koşum sonrası nasıl işleneceğini tanımlamayı amaçlar.

Maalesef, bu kategoride örnek bir standart mevcut değildir. Çünkü kayıt edilecek veri simülasyon-durumu bağımlıdır. Örnek olarak, hareketli bir platformun hızının hangi frekansta kayıt edileceği, platformun maksimum ivmesine bağımlıdır ve bu durum standart belirlemeyi zorlaştırmaktadır. Benzer şekilde analiz teknikleri simülasyon tipine bağlıdır ve kullanılacak tekniğin seçimi saha uzmanı görüşüne bağlıdır.

SISO Dağıtık Debrifing Kontrol Protokolü (Distributed Debrief Control Protocol (DDCP)) çalışma grubu tarafından standart geliştirmeye yönelik bir çalışma yürütülmüştür. Çalışmada standart oluşturulmasına yönelik genel bir ilgi gösterilmiş olmasına rağmen henüz aktif bir geliştirme çalışması başlatılmamıştır.

Analiz ve Değerlendirme faaliyetlerine ilişkin bir standart eksikliğinin mevcudiyeti bir dereceye kadar anlaşılabilir bir durumdur. Simülasyonlar sınırsız bir amaç kümesi ve bu amaçları sağlamaya yönelik analizler kümesi gerektirir. Simülasyon sonuçlarının genel amaçlı istatistik testlerin bir kombinasyonu ile analiz edilebilir olması, saha uzmanlık bilgisinin kullanılabilirliği ve uygulamaya özel standartların

12

kullanılabilirliği, örnek olarak, uçak acil iniş prosedürleri gibi standartların kullanılabiliyor olması, standardizasyon çalışmaları için ümit vadeden özellikler olarak karşımıza çıkmaktadır.

MODSİM uygulamalarında analiz teknikleri zaten tanımlı olduğu için, yeniden MODSİM’e özel teknikler geliştirme çabası bir ihtiyaç olarak durmamaktadır.

Tanımlanacak standardın sağlaması beklenen özellikler aşağıdaki gibi olmalıdır; Verinin ortak bir veri yapısı formatı ile kaydedilmesi, yaygın kullanılan elektronik tablo formatları

ile uyum buna örnek olabilir Simülasyon meta-verisinin kaydı ile hangi simülasyon verisinin kaydedileceği bilgisini

gösterileceği belirlenir, Veri Faaliyet Sonrası Gözden Geçirme (After-Action Review - AAR) için uygun yapıda olmalıdır.

Simülasyon işletiminde kayıt altına alınacak verilerin kavramsal model, deneysel çerçeve, model çözünürlüğüne ve mimari tasarım kararlarına olan etkisi, analiz ve değerlendirme aşamasının kavramsal model geliştirme aşamasından başlayan bir süreçle ele alınmasını gerekli kılmaktadır. Bu bakışla; Kayıt altına alınacak verilerin herhangi bir yazılım bağımlılığı olmadan (soyut arayüzler

kullanılarak) erişilebilir olması, Modellerin, kavramsal model aşamasında ele alınan kullanım amaçları dikkate alınarak, kademeli

bir çözünürlük ile geliştirilmesi, Zayıf bağımlı yazılım mimarilerinin tercih edilmesi, Deneysel çerçevelerin kavramsal model aşamasında belirlenmesi ve Standart markup dillerin kullanılması standart analiz araçlarının ve kayıt seçimlerinin uygulanmasında önemli bir esneklik sağlayacaktır.

Simülasyon koşumlarında sıklıkla büyük hacimli koşum kayıtları üretilmektedir. İşletilen senaryolar yerlerini artık, gelişen bilgisayar gücü ile, daha fazla nesne ve karmaşıklık içeren senaryolara bırakmıştır. Bu tür yüksek ilişkili veri yığınlarının anlamlı istatistik ölçüler ile yorumlanmasına imkan veren veri madenciliği teknikleri bu kapsamda faydalanılabilir önemli bir aday olarak durmaktadır.

Burada ele alınan, analiz ve değerlendirme önerileri belirli bir alana özel olarak ele alınmadan, açık kaynak görselleştiriciler kullanılarak simülasyon verisi ile simülasyon sahnelerinin ne şekilde oluşturulup tekrar gösteriminin gerçekleştirileceği, genel dokümantasyon standartları gibi genel isterler ve teknolojiler dikkate alınarak geliştirilmiştir.

6.8. Diğer MODSİM Alanları

Bu kısımda, diğer kategorilerde konumlandırılamayan standartlar değerlendirilmiştir. Bahsi geçen standartlar DSEEP’te verilen tüm süreçleri kapsayabilmektedir ya da tamamen bu süreçlerin dışında kalmaktadır.

Bu kısımda üç standart bulunmaktadır: SCORM (Sharable Content Object Reference Model) SCORM Sim (SCORM Simulation Interface Standards) Lua

13

SCORM aslında bir Modelleme ve Simülasyon standardı değildir. Advanced Distributed Learning (ADL) kavramı altında geliştirilmiş olan ve ders içeriklerinin tanımlanması ve değişimini tanımlayan bir IEEE standardıdır. Simülasyonun, uzaktan eğitim sistemlerinde entegrasyonunun ve kullanımının standartlaştırılması amacıyla SISO’nun çabalarıyla SCORM Sim adıyla SCORM Simülasyon arayüz standartları çalışması başlatılmıştır. Ancak faydalı olacağı hissi bulunsa da, kısa vadede bu çalışmanın tamamlanmasına yönelik emareler bulunmamaktadır.

Lua, simülasyon ve oyunlarda, insan davranışlarının modellenmesine uygun ve yapay zeka amacıyla kullanılabilecek olan betik bir programlama dilidir. Lua dışında, insan davranışlarının temsil edilebilmesi amacıyla kullanılabilecek bir açık standart bulunmamaktadır.

7. SONUÇ

Ülkemizde gerçekleştirilen MODSİM geliştirme yeteneğinin kurum ve kuruluşlarımızda iyi bir düzeye ulaştığı ve önemli büyüklükte bazı altyapıların oluştuğu gözlenmektedir. Bu kapsamda bazı MODSİM standartlarının ülkemizde uygulanması ile; zaman, iş gücü ve maliyet açısından önemli kazanımlar elde edilebileceği ve bu standartların ülkemizdeki bilgi birikimine nitelik kazandıracağı değerlendirilmektedir. Bununla birlikte, standartların kullanılması farklı kurum ve kuruluşlar tarafından geliştirilen farklı simülasyon uygulamalarının birlikte çalışabilirliğini ve yeniden kullanılabilirliğini sağlamak açısından da önem arz etmektedir.

Doküman boyunca bahsedildiği üzere farklı MODSİM kategorilerinde belirli standartların ön plana çıktığı ve ilgili projelerde kullanılmasının önemli olduğu görülmektedir. Bunun yanısıra bazı standartlar da NATO projelerinin şartnamelerinde yer almakta ve bu standartlara uyulması zorunlu tutulmaktadır. Türkiye açısından önemli olduğu düşünülen standartların belirlenerek MODSİM paydaşlarının bu konuda farkındalıklarının artırılması kısa vadede sağlanmalıdır. Daha uzun vadede ise belirlenecek MODSİM standartlarının, ilgili alanlarda gerçekleştirilecek projelerde uygulanmasının firmalara önerilmesi ve ilerleyen yıllarda şartnamelerde yer alabileceği değerlendirilmektedir.

MODSİM standartlarından yararlanılması amacıyla atılması gereken bazı temel adımlar şu şekilde sıralanabilir: Karar vericilerin ve ilgililerin, ilgili standartlar konusunda bilinçlendirilmesi ve eğitilmesi, Standartların uygulanması için bir yol haritasının oluşturulması, Gerektiği durumlarda standartların proje şartnamelerinde yer alması, Mevcut standartların geliştirilmesi, iyileştirilmesi ve dünyadaki standart çalışmalarına katkıda

bulunulması.

Son olarak MODSİM standartları konusunda üniversite, kamu, askeri alanlar ve özel firmalardaki bilincin artırılması amacıyla USMOS gibi ulusal MODSİM etkinliklerinde de bu konunun öneminin paylaşılması ve paneller düzenlenmesi gerektiği değerlendirilmektedir.

14

EK-1: KISALTMALAR

AAR After-Action Review

ABD Amerika Birleşik Devletleri

AMSP Allied Modelling and Simulation Publication

BOM Base Object Model

C3I Command, Control, Communications and Intelligence (Komuta, Kontrol, İletişim ve İstihbarat)

C-BML Coalition Battle Management Language

CORBA Common Object Request Broker Architecture

COTS Commercial Off-The-Shelf

CSPI COTS Simulation Package Interoperability

DDCP Distributed Debrief Control Protocol

DEVS Discrete Event System Simulation

DIS Distibuted Interactive Simulation

DoDAF Department of Defense Architecture Framework

DSEEP Distributed Simulation Engineering and Execution Process

FEDEP Federation Development And Execution Process

HLA High Level Architecture

HLS Hyper Text Transfer Protocol Live Streaming

IDEF Integration Definition

IEC International Electrotechnical Commission

IEEE Institute of Electrical and Electronics Engineers

ISO International Organization for Standardization

ITOP International Test Operations Procedures

JC3IEDM Joint Consultation, Command and Control Information Exchange Data Model

LVC AR Live, Virtual, Contructive Architecture Roadmap

M&S Modelling and Simulation

MDA Model Driven Architecture

MIP Multilateral Interoperability Programme

MODAF The British Ministry of Defence Architecture

MODSİM Modelleme ve Simülasyon

MS3 Modelling & Simulation Standards Subgroup

MSDL Military Scenario Definition Language

NAF NATO Architecture Framework

NATO North Atlantic Treaty Organization

15

NMSG NATO Modelling and Simulation Group

NSA NATO Standardization Agency

ODTÜ - TSK MODSİMMER Orta Doğu Teknik Üniversitesi – Türk Silahlı Kuvvetleri Modelleme ve Simülasyon Araştırma ve Uygulama Merkezi

OMG Object Management Group

OMT Object Model Template

RAHAT Rafta Hazır Ticari Ürün

RPG Recommended Practices Guide

RPR - FOM Real Platform Reference Federation Object Model

RTI Run-time Infrastructure

SEDEP Synthetic Environment Development Exploitation Process

SIMPLE Standard Interface for Multiple Platform Link Evaluation

SISO Simulation Interoperability Standards Organization

SysML Systems Modeling Language

SRML Simulation Reference Markup Language

STANAG Standard NATO Agreement

TENA Test and Training Enabling Architecture

UML Unified Modeling Language

UPDM Unified Profile for DoDAF and MoDAF

US DoD United States Department of Defense

USMOS Ulusal Savunma Uygulamarı, Modelleme ve Simülasyon Konferansı

XMI The XML Metadata Interchange

XML Extended Markup Language

V&V Verification and Validation

VV&A Verification, Validation and Accreditation

16

EK-2: TANIMLAR

Bu kısım bir sonraki sürümde tamamlanacaktır.

17

EK-3: İLGİLİ STANDARTLAR

Bu kısımda MODSİM alanında tanımlanmış veya MODSİM ile ilgisi olabilecek standartlara yer verilmiştir. Bu standartlar AMSP-01 (B)’den alınarak Türkçe’ye çevrilmiştir.

Tablo 1: MODSİM ile ilgili olduğu düşünülen standartlar ve bu standartların sınıflandırılması (Bu tablo AMSP-01 (B) dokümanından alınmıştır.)

18

Tablo 1 (devamı): MODSİM ile ilgili olduğu düşünülen standartlar ve bu standartların sınıflandırılması (Bu tablo AMSP-01 (B) dokümanından alınmıştır.)

19

Tablo 2 (devamı): MODSİM ile ilgili olduğu düşünülen standartlar ve bu standartların sınıflandırılması (Bu tablo AMSP-01 (B) dokümanından alınmıştır.)

20

BOMStandart Başlığı: Temel Nesne Modeli (Base Object Model, BOM)Standart Kimliği: Bu standart iki belgeden oluşur:

“BOM Taslak Şartnamesi”, SISO-STD-003-2006, “Temel Nesne Modeli (BOM) kullanım ve uygulama rehberi”, SISO-STD-003.1-2006

Sürüm Kimliği: SISO-STD-003, basım yılı: 2006Standart Geliştirme Örgütleri: SISOSTANAG Kimliği: BelirtilmemişSTANAG Durumu: BelirtilmemişÖzet: Temel Nesne Modelleri (BOM’lar) birlikte çalışılabilirlik, yeniden kullanılabilirlik ve bileşenlerine ayrıştırılabilirliğini sağlayabilmek için bir bileşen çerçevesi sağlar. BOM kavramı, modellerin, benzetimlerin ve federasyonların küçük parçalarının ayrıştırılarak model yapı taşları ya da öğeleri olarak yeniden kullanılabileceği varsayımına dayanır. Bir benzetim ya da federasyondaki etkileşimler, yeniden kullanılabilir şablonlar halinde ele alınarak sınıflandırılabilir. Bu etkileşim şablonları, benzetim elemanları arasındaki olaylar dizisidir. Etkileşim şablonları ilk BOM belgesinde tanımlanmıştır. [bkz. SISO-STD-003-2006]. “Temel Nesne Modeli (BOM) Kullanım ve Uygulama Rehberi” adlı ikinci belge ise daha büyük benzetim ortamlarında BOM’ları yaratma ve uygulama yöntemlerini sunar. Bu belgenin temel amacı okuyucunun BOM kavramına aşina olmasını sağlamak ve desteklenen benzetim uygulamalarında BOM’ların geliştirilmesi, birleştirilmesi ve kullanımı için rehberlik etmektir. [bkz. SISO-STD-003.1-2006]Teknik Olgunluk [Güncel]: Ücretsiz bir araç BOM standardını gerçekleştiriyor. İlk BOM kullanımlarının başarılı olduğu biliniyor. Uygulanabilirlik: BOM taslağı (1) olayları ve durumları içeren kavramsal bir modelin, (2) HLA OMT uyumlu bir veri alışverişi modelinin ve (3) birinci ve ikinci modeller arasındaki ilişkinin ifade edilmesine olanak sağlar. Birinci ve ikinci modeller bağımsız olarak kullanılabileceği gibi üçüncü parçayla birlikte de kullanılabilir. BOM’un ana amacı modellerin, benzetimlerin ve federasyonların yeniden kullanılabilirliğini ve küçük parçalara bölünebilirliğini iyileştirebilmektir. Uygulanmasına İlişkin Bilgiler: ABD ve Fransa’da ilk kullanımlarının başarılı olduğuna dair birtakım kanıtlar bulunmaktadır. Standardın Kısıtları: UML gibi diğer genelleştirilmiş modelleme standartlarına kıyasla daha kısa olmakla birlikte semantik içeriği de daha azdır. Hedef kitlesi modelleme ve simulasyon camiasıdır, ancak hedef kitlesi bununla sınırlı değildir. Standart Tipi: Kavramsal modelleme ve senaryolarErişime Açıklık: Standardın şartnamesine ve rehberine SISO web sitesinden ürünler başlığının altından ulaşılabilir. Erişim Adresi ve Bilgileri: http://www.sisostds.org ve http://www.boms.info Giriş tarihi: 8 Nisan 2008Son Güncelleme: 15 Kasım 2010

21

C-BMLStandart Başlığı: Koalisyon - Muharebe Yönetimi Dili (C-BML)Standart Kimliği: SISO-REF-016-2006Sürüm Kimliği: Geliştirilme aşamasındadır.Standart Geliştirme Örgütleri: SISOSTANAG Kimliği: Mevcut Değil.STANAG Durumu: Mevcut Değil.Özet : Muharebe Yönetimi Dili (BML);• Askeri operasyonlarda kuvvetlerin ve ekipmanların komuta ve kontrolü,• Durumsal farkındalığın sağlanması ve ortak taktik resmin paylaşılması maksadıyla kullanılan bir özel dildir.

Bu, Komutanın düşüncelerini sayısal hale getirilmiş olarak gerçek ve simüle edilmiş birlikler ile gelecekte robotik güçler üzerinde kullanılmasını sağlamak üzere geliştirilen standart bir gösterim olarak görülebilir. BML, özellikle karşılıklı anlayışı öngören bir ağ merkezli ortam ile özellikle ilişkilidir. Tüm koalisyon üyeleri ve Kuvvetler tarafından geliştirilen ve uygulanan bir Koalisyon - Muharebe Yönetimi Dili (C-BML) sadece C4ISR sistemleri arasında birlikte çalışabilirliği sağlamakla kalmaz, aynı zamanda kendi aralarındaki birlikte çalışabilirliği destekler.Gelecekte tek bir Kuvvet ile icra edilecek bir durumu hayal etmek neredeyse imkansız olduğundan, bu çabaların uluslararası standartları içine gömülü olması gerekir. Gelecekteki askeri operasyonlar ve eğitim önemli ölçüde müşterek olacağı için, BML geliştirme çalışmalarında müşterek Kuvvetler yaklaşımı çok önemlidir.Teknik Olgunluk [Geliştirilmekte]: Bu dil geliştirme aşamasındadır. Bu kavramın geçerliliğini kanıtlamak üzere çeşitli denemeler yapılmaktadır. Uygulanabilirlik : C4I sistemleri ve simülasyon sistemleri arsında birlikte çalışabilirliği artıracak önemli bir çalışmadır.Uygulanmasına İlişkin Bilgiler: Farklı ülkelerde bu konuda yürütülen faaliyetlerde edinilen önceki deneyimler mevcut standardizasyon çalışmasına yol göstermiştir.Standardın Kısıtları: Halen değişik yaklaşımlar gözden geçirilmektedir.Standart Tipi: Bilgi Değişim Veri ModeliErişime Açıklık : SISO web sitesi üzerinden.Erişim Adresi veya Bilgileri: http://www.sisostds.orgGiriş Tarihi: 19 Mart 2008Son Güncelleme: 17 kasım2010

22

CIGI

Standart Başlığı: Ortak Görüntü Üreteci Arayüzü (Common Image Generator Interface -CIGI)Standart Kimliği: CIGI Sürüm Kimliği: Versiyon: 3.3Standart Geliştirme Örgütleri: Ortak Görüntü Üreteci Arayüzü geliştirilmesine 2000 yılında BOEING firması tarafından başlandı. 2003 yılından bugüne kadar bir SISO Daimi Çalışma Grubunun (CIGI SSG) gözetiminde olgunlaştırılmasına devam edilmektedir.STANAG Kimliği: Mevcut değilSTANAG Durumu: Mevcut değilÖzet: CIGI bir ana bilgisayarın standart bir şekilde bir görüntü üreteci ile iletişimini düzenlemek için tasarlanmış bir arayüzdür. Bu arayüz, gerçek zamanlı olacak şekilde tasarlandığı için; bant genişliği gereksinimleri minimize edilmiştir. CIGI herhangi bir donanım arayüzü ile ilişkili değildir. CIGI sayesinde, isteğe bağlı sayıdaki görüntü üreteçlerini bir ana sisteme bağlamak mümkündür. Senkron (ana sistem ekran tazeleme hızı ile görüntü üreteçlerinin ekran tazeleme hızının uyumlu olması) veya asenkron işlem sırasında iletişim yapılabilir. Kompleks simülasyonlar oluşturmak için, adlandırılmış yapı blokları kullanılarak yüksek düzeyde soyutlama CIGI tarafından sağlanır. Bu yapı bloklarının her biri doğal olarak jeneriktir ve ilgili bir veri grubunu temsil eder. Bu yapı blokları ile, üst düzey görüntü üreteci komutları, dış pencere görüntü portalları, kişiler, özel efektler, eklemli kısımlar, atmosferik etkiler, görev fonksiyonları ve sensör simülasyonu nesneleri gibi birçok tanımlama yapılabilmektedir.Teknik Olgunluk [Güncel]: Kullanımdadır ve ticari olarak temin edilebilen çeşitli görüntü üreteçleri tarafından desteklenmektedir. CIGI’nin belirli bir dereceye kadar olgunluk seviyesinin veya muhtemel yazılım desteğinin sağlanması ihtiyacının SISO Daimi Çalışma Grubu gözetiminde olduğu unutulmamalıdır.Uygulanabilirlik: Özellikle ana bilgisayarlar ve görüntü üreteçleri arasındaki iletişimi desteklemek için tasarlanmıştır.Uygulanmasına İlişkin Bilgiler: Ticari olarak satılan bazı görüntü üreteçleri tarafından desteklenmektedirStandardın Kısıtları: Standart, belirli bir noktaya kadar özelleştirme imkanı sağlamaktadır. Bu, plug-and-play yaklaşımı yerine bir takım şeylerin yapılabilmesi ihtiyacını ifade eder. • Kullanıcı Tanımlı Veri Paketleri: CIGI’ye herkes tarafından yeni veri paketlerinin eklenmesi ücretsizdir. Kullanıcı-tanımlı veri paketleri ile bir CIGI uyumlu bir uygulama yayınlandığı zaman, alıcının orijinal kütüphaneye göre nelerin değiştiğini tam olarak bilmesi gerekir. Uyumluluk için, diğer CIGI uygulamalarının güncelleştirilmesi gerekmektedir.• IG-Uyumluluk: Paketlerin çok az bir kısmı IG bağımlı bilgileri içerir (tipik olarak, örneğin, yüzey durumunu gösteren basit bir ID). Ana sistemle uyumluluğu garantilemek için IG bağımlı bilgilerin herhangi biri ile uyumlu olunduğundan emin olunmalıdır. Tersi durumda, ana sisteme bağımlı bilgilerin varlığı da ortaya çıkabilir.Standart Tipi: Doğal ve İnsan Yapımı Çevre Gösterimi /Görselleştirme Erişime Açıklık: CIGI C++ sınıfı kütüphane veya C dili SDK/API olarak mevcuttur. GNU Lesser General Public License altında açık kaynak olarak http://cigi.sourceforge.net den ücretsiz olarak indirilebilir. Erişim Adresi veya Bilgileri: http://cigi.sourceforge.net Giriş Tarihi: 28 Eylül 2009Son Güncelleme: 22 Kasım 2010

23

CityGMLStandart Başlığı: OpenGIS® Şehir Coğrafyası Biçimlendirme Dili Kodlama StandardıStandart Kimliği: OGC 08-007r1Sürüm Kimliği: Versiyon: 1.0.0Standart Geliştirme Örgütleri: Open Geospatial Consortium (OGC)STANAG Kimliği: Mevcut değilSTANAG Durumu: Mevcut değilÖzet: OpenGIS® Kodlama Standardı sanal 3 boyutlu şehir ve yeryüzü modellerinin gösterilmesi, deoplanması ve değişimi içindir. CityGML, Coğrafya Biçimlendirme Dili versiyon 3.1.1’in (GML3) uygulama şeması olarak kullanılır. CityGML karmaşık ve coğrafi referanslı 3 boyutlu vektör verilerinin her ikisini de anlamları ile ilişkilendirilmiş olarak modeller. Diğer 3 boyulu vektör formatlarının aksine, CityGML geometri ve görünüm bilgisine ek olarak zengin, genel amaçlı bilgi modeline dayanır. Özel etki alanları için, CityGML ayrıca veriyi semantik olarak birlikte çalışmaya uygun, tanımlanabilir veriler ile zenginleştirecek bir genişleme mekanizması sunar. Hedeflenen uygulama alanları kentsel ve peyzaj planlamaları; mimari tasarım; turistik ve tatil amaçlı aktiviteler; 3 boyutlu kadastro, çevresel simülasyons; mobil telekomünikasyon; afet yönetimi; ülke güvenliği; araç ve yaya navigasyonu; tren simülatörleri ve mobil robot teknolojileridir. CityGML bir 3 boyutlu resmetme kaynak biçimi olarak kabul edilir. Modelin içinde tutulan semantik bilgi, KML/COLLADA veya X3D dosyaları olarak gösterilen bilgisayar grafiklerinin üretildiği şekillendirme işleminde kullanılabilir. Bu işlem için uygun olan OGC Betimleyici Web Hizmeti “OGC Web 3D Service”dir (W3DS).Teknik Olgunluk[Güncel]: CityGML 2002 yılından beri Almanya’da bulunan Geodata Infrastructure North Rhine-Westphalia’nın (GDI NRW) girişimlerinden Special Interest Group 3D (SIG 3D) üyeleri tarafından geliştirilmektedir. SIG 3D, birlikte çalışabilir 3 boyutlu modeller ve coğrafi görsellemelerin geliştirilmesi ve ticari işletmesi üzerine çalışan; Almanya, İngiltere, İsviçre ve Avusturya’da yer alan yetmişten fazla şirket, belediye ve araştırma enstitüsünden oluşan bir açık gruptur. SIG 3D tarafından yapılan çalışmanın diğer bir sonucu da Open Geospatial Consortium’da (OGC Doc. No. 05-019) halen tartışılıyor olan bir 3 boyutlu resmetme servisi, Web 3D Service’in (W3DS) teklif edilmesidir. CityGML daha önce birkaç pilot projede başarıyla uygulandı ve geliştirildi; Almanya’da yapılan “Pilot 3D” buna örnek gösterilebilir.Uygulanabilirlik: CityGML sanal 3 boyutlu şehir ve peyzaj modellerinin gösteriminde, depolanmasında ve değişiminde kullanılır. (Kentsel Özellik Verisi)Uygulanmasına İlişkin Bilgiler: CityGML Berlin, Stuttgart gibi birkaç şehrin resmi 3 boyutlu şehir modelinde kullanıldı.Standardın Kısıtları: Bilinmiyor.Standart Tipi: Doğal ve İnsan Yapımı Çevrelerin Gösterimi – Çevresel Veriye Müdahale EtmeErişime Açıklık: OGC web sitesinden serbestçe erişilebilir.Erişim Adresi veya Bilgileri: http://www.opengeospatial.org/standards/citygmlGiriş Tarihi: 4 Mayıs 2009Son Güncelleme: 15 Aralık 2010

24

COLLADAStandart Başlığı: COLLADA kısaltmasının açılımı “Collaborative Design Activity” (İşbirlikçi Tasarım Faaliyeti)Standart Kimliği: COLLADASürüm Kimliği: Collada 1.5.0, Ekim 2008Standart Geliştirme Örgütleri: İlk olarak Sony tarafında Playstation 3 ve playstation portable için resmi format olarak geliştirilmiştir. Khronos grubun sahipliğinde olup, şu anda Sony ile paylaşmaktadır. Khronos “müellifleri için açık standartlar geliştirme ve paralel hesaplama, grafik ve dinamik medya için hızlandırma” endüstri konsorsüyomu üyesidir. Khronos’un ilk üyeleri arasında Alias Systems Corporation, Criterion Software, Autodesk, Inc., and Avid Technology mevcuttur. STANAG Kimliği: Mevcut değilSTANAG Durumu: Mevcut değilÖzet: COLLADA 3B varlıkların uygulamalar arasında iletimi için XML-tabanlı bir şema tanımlar- farklı 3B sahipliliği ve içerik işleme araçları kullanımı, bir üretim süreç tanımı ile mümkün kılınır. Ortaseviye dil, geometri, gölge ve efektler, fizik, animasyon, kinematik ve hatta bazı varlıkların çoklu statü (sürüm) gösterimleri gibi, görsel sahnelerin kodlanmasına kapsamlı bir destek sağlar. Teknik Olgunluk [Güncel]: Pekçok grafik firması Collada’nın geliştirilmesinin başlangıcında, geniş bir kitleye ulaşabilecek bir araç geliştirmek amacıyla, Sony ile işbirliği içerisinde olmuşlardır ve halihazırda COLLADA, Khronos katılımcılarının çalışmaları ile geliştirilmeye devam edilmektedir.Uygulanabilirlik: COLLADA M&S grubu tarafından değil, oyun endüstrisi tarafından geliştirilmiştir. Yine de, simülasyon programlarına 3B içerik hazırlayıcı olarak bir destek vermektedir. Collada güçlü bir veri geçerleme yeteneği olan ve aynı zamanda, ortak saha (public domain) araçlarının veya mevcut ticari ürünlerin kullanıma imkan veren bir XML şema kullanır. COLLADA’nın öncelikli amacı, etkileşimli uygulamalar tarafından ihtiyaç duyulan tüm isterlerin gösteriminde standardizasyonun sağlanması için, tüm katılımcılarının arasında işbirliğinin sağlandığı bir çalışma grubu oluşturmaktır. Uygulanmasına İlişkin Bilgiler: Açık kaynak API ve 3B içerik üretim yazılımı ile desteklenir. Ticari oyun stüdyoları ve oyun motorları stardartlarını COLLADA’ya adepte etmiştir. Google, Google Earth veri değişim formatı olarak COLLADA’yı tercih etmiştir. Standardın Kısıtları: COLLADA veri değişiminde çok amaçlı, son gelişmeleri yansıtan bir dosya formatı geliştirmeyi hedeflemiştir ve bu sebeple işletim zamanı formatı olarak etkin bir kullanıma sahip değildir. Standart Tipi: Doğal ve insan yapımı çevrelerin gösterimi: tasviri ve 3B modeller. Erişime Açıklık: COLLADA açık bir standarttır. COLLADA DOM ve OpenCollada aktif olarak bakımı yürütülen ana API’lardır. COLLADA şema ve spesifikasyonlar Khronos Grup tarafından açık (ücrestsiz) kullanıma sunulmuştur. Erişim Adresi veya Bilgileri: http://www.kronos.org/collada. Collada grup web sitesi ayrıca bu konuda hizmet sunmaktadır (http://www.collada.org)Giriş Tarihi: 22 Agustos 2008Son Güncelleme: 23 Kasım 2010

25

CORBAStandart Başlığı: Ortak Nesne İstem Aracısı Mimarisi (CORBA)Standart Kimliği: CORBASürüm Kimliği: 3.1 – Ocak 2008 Standart Geliştirme Örgütleri: OMGSTANAG Kimliği: Uygulanabilir değilSTANAG Durumu: Uygulanabilir değilÖzet: CORBA, Ortak Nesne İstem Aracısı Mimarisi, ağ üzerinde bilgisayar uygulamalarının birlikte çalışmasını sağlayan OMG’nin açık, üreticiden bağımsız mimari ve altyapı sistemidir. Herhangi bir üretici tarafından harhangi bir işletim sistemi üzerinde herhangi bir pragramlama dili kullanılarak geliştirilmiş herhangi bir ağdaki bir CORBA tabanlı uygulama, IIOP standart protokolü ile aynı ya da farklı bir üreticinin herhangi bir işletim sistemi, programlama dili ve ağ kullanarak geliştirdiği CORBA tabanlı uygulama ile birlikte çalışabilmektedir.Teknik Olgunluk [Olgun]: CORBA, dağıtık gömülü sistemler tarafından istenen, birlikte çalışabilirlik, kararlı çalışma ve tam güvenilirliği sağlayan olgun bir standart arakatmandır.Uygulanabilirlik: Simülasyonlar için hizmete sunulmamış olmasına rağmen simülasyon birlikte çalışabilirliği için kullanılmıştır. Bazı HLA ve TENA arakatman tasarımcıları tarafından kullanılmıştır.Uygulanmasına İlişkin Bilgiler: Farklı ülke ve platformlar için yaygın kullanımı vardır. Ancak simülasyon için kullanım azdır.Standardın Kısıtları: CORBA tarihi boyunca gerçekleştirimlerindeki eksiklikler dolayısıyla sıkıntılar çekmiştir.Standart Tipi: Yazılım MühendisliğiErişime Açıklık: OMG internet sitesi yoluylaErişim Adresi veya Bilgileri: http://www.omg.org/spec/CORBA/3.1 Giriş Tarihi: 20 Mart 2008Son Güncelleme: 15 Kasım 2010

26

DISStandart Başlığı: “Dağıtık Etkileşimli Benzetim için IEEE standardı” (DIS)Standart Kimliği: DIS (IEEE 1278 serisi)Sürüm Kimliği: Mevcut resmi sürümleri:

IEEE 1278-1993 – Dağıtık Etkileşimli Benzetim Standardı – Uygulama Protokolleri IEEE 1278.1-1995 - Dağıtık Etkileşimli Benzetim Standardı – Uygulama Protokolleri IEEE 1278.1-1995 - Dağıtık Etkileşimli Benzetim Standardı – Uygulama Protokolleri –

Düzeltmeleri (Mayıs 1998) IEEE 1278.1A-1998 - Dağıtık Etkileşimli Benzetim Standardı – Uygulama Protokolleri Eki –

Sıralama işlemi ve Bit Şifreleyicili Değerler IEEE 1278.2-1995 - Dağıtık Etkileşimli Benzetim Standardı – Haberleşme Servisleri ve Profiller IEEE 1278.3-1996 - Dağıtık Etkileşimli Benzetim için önerilen uygulamalar – Egzersiz Yönetimi

ve Geri bildirim IEEE 1278.4-1997 - Dağıtık Etkileşimli Benzetim için önerilen uygulamalar – Doğrulama

Onaylama ve Yetkilendirme (VV&A)1278.1 ve 1278.2 SISO (Simulation Interoperability Standards Organization, Benzetimlerin Birlikte Çalışabilirliği Standardı Organizasyonu) tarafından gözden geçirilmektedir. 1278.3’ün yeniden doğrulanması planlanmaktadır ve sonunda yeni bir IEEE standardı ile değiştirilmesi gerekmektedir ( “IEEE P1370TM Recommended Practise for Distributed Simulation Engineering and Execution Process (DSEEP), Dağıtık Benzetim Mühendisliği ve Koşu Prosesi için Önerilen Uygulamalar ” adlı IEEE standardı Ek B ). 1278.4’ün yeniden doğrulanması planlanmaktadır ve sonunda yeni bir IEEE standardı ile değiştirilmesi gerekmektedir ( VV&A Overlay to the Distributed Simulation Engineering and Execution Process (DSEEP), Dağıtık Benzetim Mühendisliği ve Koşu Prosesi için Doğrulama, Onaylama ve Yetkilendirme Yardımcısı Ek B ).

Standart Geliştirme Örgütleri: DIS çalıştayları 1997 yılına kadar Elektrik ve Elektronik Mühendisleri Enstitüsü’nün (IEEE) standartlarla ilgili sponsoru olan SISO tarafından düzenlenmiştir. STANAG Kimliği: mevcut STANAG bulunmamakta. 4482 numaralı eski STANAG “Dağıtık Etkileşimli Benzetimler (DIS) için Standart Bilgi Teknolojileri Protokolü ” 1995 yılında yürürlüğe konuldu. 4482 numaralı STANAG’ın güncellenen sürümü 1999 yılına kadar onaylanmadı. 4482 numaralı STANAG 2010 yılında iptal edildi ve yerini HLA ile ilgili 4603 numaralı STANAG aldı. STANAG Durumu: İptal edildi. Özet: DIS, benzetim uygulamaları ve benzetimciler arasındaki belirli formatlardaki mesajların alışverişine dayanan bir birlikte çalışabilirlik standardıdır. Benzetim durum bilgisi ve ektileşimler Protokol Veri Birimi (PDU, Protocol Data Unit) olarak da bilinen mesajlar halinde şifrelenir ve mevcut Nakil Seviye Protokolleri (Transport Layer Protocols) vasıtasıyla, çoğunlukla UDP kullanılarak, bir sunucudan diğer(ler)ine taşınır. Teknik Olgunluk (Güncel): Pek çok NATO ülkesinde 15 yılı aşkın bir zamandır kullanılıyor; yüksek olgunluk seviyesinde bir teknoloji. Uygulanabilirlik: Dağıtık Etkileşimli Benzetim (DIS), birbirleriyle sıkça etkileşen benzetimlerin bulunduğu, gerçekçi, karmaşık, sanal dünyalar yaratabilmek için farklı fiziksel/sanal ortamlarda bulunan çeşitli benzetim uygulamalarını birbirlerine bağlayabilmek için geliştirilmiş bir protokoldür. Bu protokol, farklı amaçlarla geliştirilmiş, farklı zaman dilimlerindeki teknolojiler kullanılarak tasarlanmış, çeşitli firmalar tarafından üretilmiş değişik servis platformlarını biraraya getirir ve bunların birlikte çalışabilmesine olanak sağlar. DIS egzersizleri, bilgisayar tarafından davranışları

27

kontrol edilen (bilgisayar tarafından oluşturulan kuvvetler, computer generated forces, CGF) sanal öğelerin, canlı operatörleri olan sanal öğelerin (döngüde insan benzetimleri), canlı öğelerin (operasyon platformu, test ve değerlendirme sistemleri) ve yardımcı öğelerin (savaş oyunları ve diğer otomatize edilmiş benzetimler) desteklenmesi amacıyla hazırlanmıştır. Uygulanmasına İlişkin Bilgiler: Çeşitli ülkelerde pek çok operasyonel uygulama geliştirilmiştir. Bunların en iyi örneği ABD Hava Kuvvetleri Dağıtık Görev Operasyon (DMO) programıdır. Standardın Kısıtları: Bu standardın ana kısıtı sadece gerçek zamanlı benzetimlere (benzetim zamanı = duvar saati zamanı) uygulanabilmesidir ve platform seviyesinde tanımlanmış sabit bir nesne modeli vardır. Standart Tipi: Modelleme ve Benzetimlerin birlikte çalışabilirliğiErişime Açıklık: IEEE telif hakkı ve bir ücret karşılığında erişilebilirErişim Adresi veya Bilgileri: http://www.ieee.org Giriş tarihi: 28 Şubat 2008Son Güncelleme: 15 Kasım 2010

28

DODAFStandart Başlığı: DoD Architecture Framework (DODAF)Standart Kimliği: YokSürüm Kimliği: Sürüm 2.01 (28 Mayıs 2009)Standart Geliştirme Örgütleri: DoDAF Çalışma GrubuSTANAG Kimliği: Uygulanabilir değilSTANAG Durumu: Uygulanabilir değilÖzet: DoDAF mimari uygulama çatısı konseptini, mimari tanımların geliştirilmesini ve mimari verilerin yönetilmesini kapsamlı bir şekilde ele alan ve 3 cilttten oluşan bir kümedir.

- Cilt 1 (Yönetici Kılavuzu – Giriş, Genel Bakış ve Kavramlar) DoD mimari konseptlerini tanıtır ve DoD mimarilerinin geliştirme, kullanım ve yönetimine yönelik genel bir kılavuz sunar.

- Cilt 2 (Mimar Kılavuzu – Mimari Veri ve Modeller) metamodeli, veri gruplarını ve teknik bakış açısı içerisinde bu grupların ilişkili olduğu modelleri tanımlar.

- Cilt 3 (Geliştirici Kılavuzu – DoDAF Metamodel Fiziksel Değişim Belirtimi) kavramsal veri modeli yapısı, mantıksal veri modeli ilişkileri, ortak yapılar ve iş kuralları arasında, Fiziksel Değişim Belirtimini (Physical Exchange Specification) tanıtmak için bağlantı kurar. Fiziksel Değişim Belirtimi, kullanıcılar ve ilgili topluluklar arasında veri ve bilgi değişimine olanak sağlamak için ihtiyaç duyulan yapıları sağlar.[Referans: DoD Architecture Framework, Sürüm 2.0, 28 Mayıs 2009]

Teknik Olgunluk (Güncel): DoDAF 1.0 sürümü ilk olarak 30 Ağustos 2003’te onaylanmıştır. DoDAF, C4ISR Mimari Uygulama çatısının devamı niteliğindedir. DoDAF ile uyumlu dokümanlar üretilmesini sağlayan bir çok ticari yazılım bulunmaktadır.Uygulanabilirlik: DoDAF ABD Savunma Bakanlığı mimarileri için öngörülmüş bir uygulama çatısı olup, yaklaşımda önemli bir değişimi temsil eder. DoDAF öncelikle mimarinin amaç, kapsam ve bilgi gereksinimlerinin tanımlanma süreçlerine önem verir. Bunu da standart bir sözlüğe uygun bir şekilde verilerin toplanması takip eder. Mimari süreçler boyunca toplanan veriler, müşterilere ya standart modeller içerisinde ya da “Amaca Uygun (Fit for Purpose)”sunumları şeklinde iletilirler.[Referans: DoD Architecture Framework, Sürüm 2.0, 28 Mayıs 2009]Uygulanmasına İlişkin Bilgiler: ABD Savunma Bakanlığı’nın büyük tedarik programlarında gerek duyulmaktadır. Fransa bu standardı benimserken, bazı ülkeler de kendi ihtiyaçlarına göre uyarlamışlardır (İngiltere, MODAF adıyla uyarlamıştır).Standardın Kısıtları: Sistemler sistemi mimarisi için desteği kısıtlıdır.Standart Tipi: MODSİM metodolojileri, mimarileri ve süreçleri / Mimari uygulama çatıları Erişime Açıklık: Umumi (public)Erişim Adresi veya Bilgileri: http://cio-nii.defense.gov/sites/dodaf20/products/DoDAF_v2-01_web.pdf Girdi Tarihi: 8 Nisan 2008Son Güncelleme: 15 Kasım 2010

29

DSEEPStandart Başlığı: IEEE IEEE Dağıtılmış Simülasyon Mühendisliği ve Yürütme İşemi için Önerilen Uygulama (DSEEP) Standart Kimliği: IEEE 1730™Sürüm Kimliği: IEEE 1730™ (24 Ocak 2011)Standart Geliştirme Örgütleri: IEEE (Elektrik ve Elektronik Mühendisleri Ensitüsü) standartları sponsoru olarak yer alan SISO.STANAG Kimliği: Mevcut değilSTANAG Durumu: Mevcut değilÖzet: DSEEP, herhangi bir dağıtılmış simülasyon kullanıcısına özgü alt düzey sistem mühendisliği uygulamaları için bir yüksek düzey süreç yapısı olarak tasarlanmıştır ve kolaylıkla entegre edilebilir. DSEEP, uygulayacak kişiler tarafından takip edilmesi gereken, onların dağıtılmış simülasyon sistemlerini geliştirmesi ve yürütmesi için gerekli süreçleri ve prosedürleri tanımlar. Bu Önerilen uygulamanın alt-düzey yönetimi ve kullanıcı organizasyonlarına özgü sistem mühendisliği uygulamalarınının yerine geçmesi amaçlanmamıştır. Fakat, bu uygulamaların entegre edilebileceği ve belirli kullanımlar için uygun hale getirilebileceği bir üst-düzey yapı olarak tasarlanmıştır.DSEEP jenerik bir işlem olarak tasarlanmıştır ve hiçbir spesifik birlikte çalışabilirlik standardına bağlı değildir; HLA DIS ve TENA standartlarını kapsayan belirli eklentiler mevcuttur.Teknik Olgunluk[Geliştirilmekte]: Şu anda DSEEP IEEE tarafından resmi olarak onaylanmış ve arkasından Ocak 2011’de yayımlanmıştır. Hem IEEE 1516.3 FEDEP hem de European SEDEP’in tecrübelerine dayanmaktadır.Uygulanabilirlik: Önceki HLA federasyonu geliştirmelerindeki sıklıkla kullanılan FEDEP gibi, DSEEP’in de gelecekteki projelerde oldukça yaygın bir biçimde kullanılacağı muhtemeldir. DSEEP’in özelleşme ve eklenti paketleri hali hazırda SISO ve başka yerlerde ilerleme halindedir.Uygulanmasına İlişkin Bilgiler: Oldukça yakın zamanda yayımlandığı için, henüz bilinen bir uygulaması yoktur.Standardın Kısıtları: Spesifik kullanımlar ve seçilen birlikte çalışabilirlik standartları için uygun hale getirimesi gerekmektedir.Standart Tipi: Simülasyon Sistemleri MühendisliğiErişime Açıklık: Bu standardın kopyaları IEEE’den satın alınabilir. İlk versiyonu is sadece üyelerin kullanımına ücretsiz olarak sunulmaktadır.Erişim Adresi veya Bilgileri: http://www.ieee.org ve http://www.sisostds.org (sadece SISO üyeleri içindir.)Giriş Tarihi: 28 Şubat 2008Son Güncelleme: 31 Ocak 2011

30

DTED Standard Başlığı: Sayısal Arazi Yükseklik VerisiStandard Tanımlayıcısı: DTEDSürüm Kimliği: Askeri Şartname Mil-PRF-89020B, " Sayısal Arazi Yükseklik Verisi ", 23 Mayıs 2000Standart Geliştirme Örgütleri: US National Geospatial-Intelligence Agency (NGA)STANAG Kimliği: 3609STANAG Durumu: Yürürlüğe Giriş Tarihi (19 Ocak 2004)Özet: DTED düşük - yüksek çözünürlüklü arazi yükseklik verisinin ne şekilde saklanacağını belirten bir standarttır. Bu aslında uçak radar simülasyonu ve kestirim yeteneğini desteklemek için 1970'lerde geliştirilmiştir ve DLMS (Digital Land Mass System) formatından elde edilmiştir. Arazi yükseltileri, EGM96 ve WGS84 jeodezik sistemleri referans alınarak ifade edilmektedir. DTED, normal bir grid üzerindeki noktalar için seçilen DTED seviyesine uygun aralıkta bir yükseklik değeri belirtir. Bu standartda üç farklı düzey bulunmaktadır:

- DTED Seviye 0, enlem yönünde 30 ark saniye sonrası boşluk var. (900 metre civarında) - DTED Seviye 1, 3 yay saniyesi (yaklaşık 90 metre) bir post aralığına sahiptir- DTED Level 2, 1 ark saniye (yaklaşık 30 metre) bir post aralığına sahiptir.

Bu çözünürlükler (ekvator ve 50. paralel arasındaki ) ana coğrafi bölge için geçerlidir Bu alanın dışında ( Kuzey ve Güney ) dışında ,grid çözünürlüğü için dünya yüzeyinin eğrisini uyarlamak gerekmektedir . Daha yüksek çözünürlük düzeylerinin ( 3-5) standardı henüz oluşturulmamıştır. DTED meridyen ve paraleller ile uyumlu bir tek derece karelik hücreye karşılık gelir , her biri bir ya da daha fazla dosya olarak sağlanır.Teknik Olgunluk [Güncel]: Dünya çapında kullanılan eski ve olgunluk seviyesi yüksek güncel bir standarttır.Uygulanabilirlik: DTED verisi, bir arazinin daha ayrıntılı bir temsilini sağlamak üzere başka tip veriler içinde (örneğin, görüntüler) kullanılmakla birlikte, yaygın olarak askeri simülasyonlar ve operasyonel sistemlerde arazi yüksekliklerini temsil etmek için kullanılmaktadır.Uygulanmasına İlişkin Bilgiler: DTED, verinin dosyalarda ne şekilde saklanacağını belirten doğrudan bir "Veri Standardı" olması nedeniyle, uygulanması oldukça basittir.Standardın Kısıtları: Grid noktası arasındaki yükseklik değerleri, bu değerlerin doğruluğunu garanti edilemez ve gerçek yükseklik değerleri farklı DTED seviyelerine bağlı olarak önemli ölçüde daha yüksek veya daha düşük olabilir böylece interpolasyon gerekir. Ayrıca, DTED yükseklik verileri dışında başka bir bilgi sağlamaz; bir grid noktasındaki arazinin kara parçası veya su olduğunu belirtmez. Birçok uygulama sadece yükseklik verilerinden daha fazla bilgi gerektirdiği için, DTED genellikle diğer veri setleri ile birleştirilir. DTED grid noktaları diğer veri kaynaklarının ölçüm noktaları ile uyuşmuyorsa, veri korelasyon sorunları ortaya çıkar.Standart Tipi: Doğal ve İnsan Yapımı Çevre Gösterimi /Görselleştirme Erişime Açıklık: Evet. DTED verisinin erişilebilirliği ayrı bir konudur ve DTED Seviyesi arttıkça erişilebilirlik durumu azalır. Erişim Adresi veya Bilgileri: DTED verilerine aşağıdaki link üzerinden ücretsiz olarak erişilebilir.https://www1.nga.mil/ProductsServices/TopographicalTerrestrial/DigitalTerrainElevationData/Related%20Documents/89020B.pdf

31

Giriş Tarihi: 11 Aralık 2008Son Güncelleme: 24 Kasım 2010

32

DLC HLA APIStandardın Başlığı: HLA Arayüz Özellikleri için Dinamik Link Uyumlu HLA API StandartıStandart Kimliği: HLA Arayüz Özellikleri için Dinamik Link Uyumlu HLA API Standartı (IEEE 1516.1 Sürümü) [SISO-STD-004.1-2004].Sürüm Kimliği: 2006 (yayın yılı) Standart Geliştirme Örgütleri: Simülasyon Birlikte Çalışabilirlik Standartları Örgütü (Simulation Interoperability Standards Organization) STANAG Kimliği: Yok STANAG Durumu: Uygulanabilir DeğilÖzet: Bu standart Yüksek Seviye Mimari (High Level Architecture-HLA) Arayüz Özellikleri Standartına uygun olarak, Koşum Zamanı Altyapıları (Runtime Infrastructure - RTI) tarafından uygulanabilecek ve aynı standart ile uyumlu federeler tarafından kullanılabilecek, link uyumlu C++ ve Java Uygulama Programı Arayüzleri'ni (Application Programming Interface - API) tanımlamaktadır. Bu standardın birinci amacı, federelerin bu standardı ve HLA Arayüz Özellikleri Standardı’na uygun olarak geliştirilmiş RTI'ları yeniden derleme ve link gerektirmeden kullanabilmelerini sağlamaktır.Teknik Olgunluk [Güncel]: (2012 yılı itibarı ile) 4 yıldır kullanılmaktadır ve IEEE HLA Özellikleri Standartının 2010 sürümü (HLA Evolved) içine dahil edilmiştir. Bununla birlikte, HLA Özellikleri Standardı’nın 1516-2000 sürümü ile çalışanlarca halen kullanılmakta olup, SISO tarafından geçersiz olduğu ilan edilmemiştir.Uygulanabilirlik: IEEE 1516-2000 HLA Özellikleri standartına uyumlu C++ ve Java arayüzlerini kullanan HLA federeleri için kullanılabilir.Uygulanmasına İlişkin Bilgiler: NATO uygulamaları için bilinmemektedir. Standardın Kısıtları: Bu standart C++ ve Java API özelliklerini tanımlamayı amaçlamış, ancak fonksiyonel bir uyumluluk kurmayı hedeflememiştir.Standart Tipi: MODSİM Birlikte ÇalışabilirlikErişime Açıklık: SISO web sayfasından ücretsiz indirilebilir. Erişim Adresi veya Bilgileri: http://www.sisostds.org Giriş Tarihi: 21 Ağustos 2008 Son Güncelleme: 15 Kasım 2010

33

GeoTIFFStandart Başlığı: Geographic Tagged Image File Format (TIFF) Sürüm Kimliği: GeoTIFF revizyon 1.0 Spesifikasyon, Sürüm 1.8.2, son güncelleme 28 Aralık 2000Standart Geliştirme Örgütleri: Uygulamabilir değil. GeoTIFF Dr. Niles Ritter tarafından ilk olarak, NASA jet jet itki laboratuvarında çalıştığı dönemde, geliştirilmiştir. TIFF tabanlı bir Coğrafi-referans (geo-referenced) raster görüntü standardı oluşturmak için 160 üzerinde farklı uzaktan algılama, CBS, kartografi ve ilgili firma ve organizasyonların araştırılmasını içeren bir efor ile GeoTIFF geliştirilmiştir. GeoTIFF bir genel kullanım standardıdır. STANAG Kimliği: Mevcut DeğilSTANAG Durumu: Uygulanabilir DeğilÖzet: GeoTIFF Tiff görüntü resimleri içerisine Coğrafi-referans bilgisinin gömülmesine imkan veren, genel kullanıma açık, bir meta-veri standardıdır. Dosya formatının potansiyel eklentileri arasında projeksiyon bilgisi, koordinat sistemleri, elipsoidler, zaman etiketli bilgiler ve daha detaylı uzamsal bilgiye erişimi sağlayacak her türlü bilgi yeralır. Destekleyici TIFF ile ilgili olarak da (Tagged görüntü dosya formatı olarak kısaltılır), fotoğraf ve çizim resimlerini depolayan bir dosya formatı olduğu söylenebilir. TIFF formatı görüntü işleme uygulamaları, yayıncılık ve sayfa düzenleme uygulamaları, tarama, fakslama, kelime işlemci, optik karakter tanıma ve diğer uygulamalar tarafından yaygın olarak kullanılır. 2009 yılına kadar, TIFF, yayın haklarını elinde bulunduran, Adobe Sistem’in kontrolü altında kalmıştır. TIFF 1992’den bu yana dikkate değer bir değişiklik göstermemiştir. Formata yapılan küçük eklentiler için yıllar boyunca pek çok teknik not yayınlanmıştır. Bunlar arasında TIFF 6.0’ı esas alan TIFF/EP ve TIFF/IT (ISO 12639) yeralır. GeoTIFF format TIFF 6.0 ile bütünüyle uyumludur, öyle ki, özelleştirilmiş meta-verinin okunması ve yorumlanması yeteneklerine sahip olmayan yazılımlar bile GeoTIFF dosyalarını açabilmektedirler. GeoTIFF’in ana amacı kaynağı ne olursa olsun kartorafik bilgiyle ilişkili bir TIFF görüntünün tanımlanmasına imkan vermektir. Teknik Olgunluk [Güncel]: Eski ve kararlı TIFF standartlarını esas alan sürümler gerekli yetkinliğe sahiptir. Uygulanabilirlik: GIS ve görüntü sistemleri tarafından kullanılabilir. Uygulanmasına İlişkin Bilgiler: M&S dünyasında çevre veritabanı üretilmesi ve görselleştirilmesinde yaygın olarak kullanılır. Standardın Kısıtları: Herhangi bir raporlanmış sınırlama mevcut değildir. Standart Tipi: Doğal ve insan yapımı çevre gösterimi: betimleme ve 3D modellerErişime Açıklık: MümkünErişim Adresi veya Bilgileri: http://trac.osgeo.org/geotiff/ öncelikli web sitesi GeoTIFF, ayrıca spesifikasyonları için http://www.remotesensing.org/geotiff/spec/contents.html Giriş Tarihi: 28 Agustos 2009Son Güncelleme: 23 Kasım 2010

34

GMLStandard Başlığı: Geography Markup Language (Coğrafya Biçimlendirme Dili)Standart Kimliği: ISO 19136Sürüm Kimliği: ISO 19136/2007Standart Geliştirme Örgütleri: ISO/IECSTANAG Kimliği: Mevcut değilSTANAG Durumu: Mevcut değilÖzet: Geography Markup Language (GML) ISO 19100 serili Uluslararası Standartlar’da kullanılan konsept modelleme sistemine uyumlu olarak modellenen coğrafi bilgilerin taşınması ve depolanması için kullanılan, ISO 19118’e uygun bir XML kodlamasıdır. Ayrıca coğrafi özelliklerin hem mekansal hem de mekandan bağımsız niteliklerini içerir. ISO 19136/2007 XML şema sintaksını, mekanizmalarını ve kurallarını aşağıdaki gibi belirler:

XML’deki coğrafik verinin taşınması ve depolanması için gerekli coğrafi uygulama şemalarının tanımlamaları için açık, satıcıyla nötr bir iskelet(sistem) sağlar;

GML iskeletinin tanımlayıcı özelliklerinin uygun alt kümelerini destekleyen profillere izin verir; Özel alanlar ve bilgi toplulukları için coğrafi uygulama şemaları tanımlamalarını destekler; Bağlantılı coğrafi uygulama şemaları ve datasetlerinin yaratılmasına ve sürdürülmesine

olanak verir; Uygulama şemalarının ve datasetlerinin depolanmasını ve taşınmasını destekler; Kurumların coğrafi uygulama şemaları ve tarif ettikleri bilgiyi paylaşma yeteneklerini artırır.

Teknik Olgunluk [Güncel]: Bu standart 1998 yılında başlanarak Open Geospatial Consortium (OGC) tarafından geliştirildi. Geo-community içinde oldukça yaygındır ve ISO standardı olmadan önce oturmuş bir OGC standardıydı. GML’in önemi ve gerekliliği konusunda herhangi bir kuşkuya yer verilmemektedir.Uygulanabilirlik: Bu standart GML/XML tabanlı coğrafi bilgi değişiminin temeli olarak kullanılabilir. Herhangi bir web hizmeti altyapısı tabanlı OGC web hizmetinde buna ihtiyaç duyulur, bu yüzden hizmet-odaklı birlikte çalışabilir teknik ortamlarda olmazsa olmazdır.Uygulanmasına İlişkin Bilgiler: GML NATO CoreGIS (NC3A) içinde kullanılmıştır.Standardın Kısıtları: Bilinmiyor.Standart Tipi: Doğal ve İnsan Yapımı Çevrelerin Gösterimi – Çevresel Veriye Müdahale EtmeErişime Açıklık: OGC web sitesinden serbestçe erişilebilir, ayrıca ISO’dan elde edilebilir.Erişim Adresi veya Bilgileri: http://www.opengeospatial.org/standards/gml Giriş Tarihi: 4 Mayıs 2009Son Güncelleme: 15 Aralık 2010

35

GM V&VStandart Başlığı: Model, Benzetim ve Veri için Doğrulama, Geçerleme ve Onay konusunda Jenerik Metodoloji için YönergeStandartTanımlayıcısı: GM-VVSürüm Kimliği: -yok-Standart Geliştirme Örgütleri: Simulation Interoperability Standards Organization (SISO) {Benzetim için Birlikte Çalışabilirlik standartları Örgütü}STANAG Kimliği: -yok-STANAG Durumu: -yok-Özet: Bu ürün, uluslararası geçerliliği olacak bir Model, Benzetim ve Veri için Doğrulama, Geçerleme ve Onay (DGO) konusunda Jenerik Metodoloji için Yönerge sunmaktadır. Mevcut IEEE 1516.4 ‘Overlay of the HLA FEDEP’ {HLA FEDEP ile Örtüşme}, önceki REVVA 1 projesi ve önceki V&V International Test Operations Procedures (ITOP) {Uluslararası Doğrulama Geçerleme Test İşlemleri Süreçleri} çalışma grubu çıktısı, DoD VV&A Recommended Practices Guide (RPG) {ABD Savunma Bakanlığı Doğrulama Geçerleme ve Onay Önerilen Uygulamalar Rehberi} gibi diğer ulusal ve uluslararası Doğrulama Geçerleme ve Kabul girişimleri ile uyum ve onlardan yararlanma sağlanacaktır. İlk GM-VV taslak belgeleri REVVA2 konsorsiyumu tarafından üretilmiş idi. REVVA2, Fransa tarafından liderliği yapılan ve Kanada, Danimarka, Hollanda ve İsveç tarafından desteklenen REVVA1’in devamı çalışmasını oluşturmuştur. GM-VV ürünleri aşağıdakilerdir:

GM-VV Cilt 1 ‘Giriş ve Özet’, Metodolojinin üst düzeyde bir tanımını yapar, yeni okuyucuları hedefler ve metodolojinin konuşlandırılması ve yararlanılması konularını içerir.

GM-VV Cilt 2 ‘Uygulama Rehberi’, GM-VV nin nasıl uygulanacağı konusunda yöneltici bilgiler içerir.

GM-VV Cilt 3 ‘Referans Kitapçığı, Metodolojinin teknik kavramlarını ve bileşen tanımlarını içerir.

Yalnızca ilk iki belge, SISO standartları olarak oylanacaktır. Üçüncüsü ise bir destek belgesi olduğundan SISO GM-VV PDG oylamasına sunulmayacaktır.Teknik Olgunluk [Geliştirilmekte]: her 3 belge de SISO’da yorum oturumlarına tabi olmuştur.Uygulanabilirlik: GM-VV metodolojisi bazı değerlendirme (benchmarking) çalışmalarınca denenmiştir, bunlar: Kanada’da ‘MALO’ ve Avrupada ise ‘NBC çalışması’, Sürüş Benzetimi’ ve ‘Ağır Hava Durumu’ dur.Uygulanmasına İlişkin Bilgiler: Geçmiş SISO çalıştaylarında test durumları sunulmuştur.Standardın Kısıtları: Bir miktar olgunluk eksikliği: Henüz formel olarak tanımlanabilmesi için çok erken.Standart Tipi: M&S Methodology, Architecture and Processes, Verification and Validation (V&V): {Doğrulama Geçerleme metodolojisi, Mimari ve Süreçler, Doğrulama ve Geçerleme (V&V)}.Erişime Açıklık: SISO taslak standardı (SISO üyelerine genel SISO koruma koşulları ile)Erişim Adresi veya Bilgileri: http:// www.sisostds.org Giriş Tarihi: 26 Şubat 2008Son güncelleme: 7 Aralık 2010

36

HLAStandardın Başlığı: IEEE Modelleme ve Simülasyon (MODSİM) Standardı: Yüksek Seviye Mimari (HLA)Standart Kimliği: 3 doküman: IEEE 1516-2010 (Çerçeve ve Kurallar), IEEE 1516.1-2010 (Federasyon Arayüz Özellikleri), IEEE 1516.2-2010 (Nesne Modeli Şablonu) Sürüm Kimliği: 2010 (yayın yılı), Kısa ismi: “HLA Evolved” Standart Geliştirme Örgütleri: IEEE (Institute of Electrical and Electronics Engineers) standartları sponsoru olarak, Simülasyon Birlikte Çalışabilirlik Standartları Örgütü (Simulation Interoperability Standards Organization, SISO) STANAG Kimliği: 4603 STANAG Durumu: 2 Temmuz 2008 tarihinde yürürlüğe girmiştir.Özet: MODSİM için Yüksek Seviye Mimari 3 teknik doküman ile tanımlanmaktadır. Bu mimari içindeki standartlar birbirleriyle ilişkilidir ve bir ürün seti olarak değerlendirilmelidir; bir dokümandaki değişiklik muhtemelen diğer dokümanları da etkileyecektir. HLA, simülasyonlar için ortak bir mimari altyapı sağlamak amacıyla geliştirilmiş entegre bir yaklaşımdır.Çerçeve ve Kurallar dokümanı tüm ilgili HLA standartı dokümanları için bir kapak yazısı niteliğindedir. Doküman HLA'i, bileşenlerini ve tutarlı bir gerçekleştirim için HLA federelerinin ve federasyonlarının sorumluluklarını belirleyen kuralları tanımlamaktadır. Federe Arayüz Özellikleri dokümanı HLA Koşum Zaman Altyapısı (RTI) için standart hizmetleri ve arayüzleri tanımlamaktadır. Bu hizmetler dağıtık bir federasyonda yer alan simülasyonlar tarafından koordineli bir veri alışverişi gerçekleştirmek üzere kullanılmaktadır. Nesne Modeli Şablonu (Object Model Template - OMT) dokümanı, bir simülasyon uygulaması tarafından üretilen ya da ihtiyaç duyulan bilgiyi tanımlayan nesne modellerini ve karşılıklı operasyonlar için gerekli ortak veri modellerini tanımlamak için bir şartname sağlamaktadır.Teknik Olgunluk [Güncel]: İlk IEEE standardı 2000 yılında yayınlanmıştır. HLA olgun bir standart olarak kabul edilmekte ve çok sayıda ülkede kullanılmaktadır. Güncel sürüm (2010’da yayınlanan) NATO tarafından bile kullanılmaktadır (Kar Leoparı Projesi - Snow Leopard Project).Uygulanabilirlik: Yüksek Seviye Mimari simülasyon sistemlerinin ve varlıklarının yeniden kullanılabilirliklerini ve birlikte çalışabilirliklerini kolaylaştırmak için geliştirilmiş teknik bir mimari çözümdür. HLA geliştiricilere, simülasyon sistemlerini ve varlıklarını tanımlamak ve diğer simülasyon sistemleri ve varlıkları ile iletişim kurmak için genel bir çerçeve sağlamaktadır. HLA üç ana bileşenden oluşmaktadır. Standardın birinci bileşeni Çerçeve ve Kuralları, ikinicisi arayüz özelliklerini ve üçüncüsü ise Federasyon Nesne Modeli gereksinimlerini tanımlamaktadır.Uygulanmasına İlişkin Bilgiler: Gerçekleştirimi öncelikle RTI geliştiricilerce yapılmaktadır. NATO ve PfP ülkelerinde yaygın olarak standarda uygun RTI gerçekleştirimi yapılmıştır. NATO federasyonları tarafından kullanımı kısıtlıdır. Ticari, açık kaynak kodlu ve devlet destekli bir çok destek araçları bulunmaktadır ve bunların bir çoğu standartın güncel sürümünü desteklemektedir.Standardın Kısıtları: HLA "tak çalıştır" (plug and play) bir ürün tanımlamamaktadır. Standartın bazı kısımları RTI geliştiricilerinin inisiyatiflerine bırakılmıştır. Bu yüzden farklı RTI ürünlerinin birbirleri ile birlikte çalışmaları garanti edilmemektedir. Ancak HLA'in güncel sürümü ile bu durumda iyileşmeler sağlanmaktadır. Standart Tipi: MODSİM Birlikte ÇalışabilirlikErişime Açıklık: Standardın kopyası IEEE'den satın alınabilir.Erişim Adresi veya Bilgileri: http://www.ieee.org Giriş Tarihi: 8 Nisan 2008 Son Güncelleme: 16 Kasım 2010

37

HLA FEDEPStandart Başlığı: Yüksek Seviye Mimari (High Level Architecture - HLA) Federasyonu Geliştirme ve İşletme Süreci (Federation Development and Execution Process - FEDEP) için IEEE Tarafından Önerilen UygulamaStandart Tanımlayıcıları: IEEE 1516.3Sürüm Tanımlayıcı: IEEE Std 1516.3™-2003, 23 Nisan 2003Standart Geliştirme Örgütleri: IEEE (Institute of Electrical and Electronics Engineers) standartları sponsoru olarak, Simülasyon Birlikte Çalışabilirlik Standartları Örgütü (Simulation Interoperability Standards Organization, SISO) STANAG Kimliği: 4603 (FEDEP’e HLA STANAG'ından referans verilmiştir) STANAG Durumu: 2 Temmuz 2008 tarihinde yürürlüğe girmiştirÖzet: Bu IEEE dokümanı HLA 1516 ailesinin bir parçasıdır. Önerilen uygulamada, HLA kullanıcıları tarafından federasyonlar geliştirmek ve işletmek için izlenmesi gereken süreç ve usüller anlatılmaktadır. Önerilen uygulama, HLA'i kullanan kuruluşların kendi doğal alt seviye yönetim ve sistem mühendisliği süreçlerinin yerine geçmeyi değil ancak bu süreçlerinin uyarlanarak entegre edilebilecekleri daha üst seviyede bir çerçeve sunmayı amaçlamaktadır.Teknik Olgunluk [Güncel]: Bu doküman 2003 yılında yayınlanmıştır. Bu doküman, ABD Savunma Bakanlığı (US Department of Defense (DoD)) Savunma Simülasyon ve Modelleme Ofisi (Defense Simulation and Modeling Office (DMSO)) tarafından 8 Aralık 1999 tarihinde yayınlanmış olan Yüksek Seviye Mimari Federasyonu Geliştirme ve İşletme Süreci Modeli sürüm 1.5 dokümanına dayanmaktadır. Bu standartın yerine geçecek yeni bir standart IEEE tarafından onaylanmış olup, yayınlanmak üzeredir (“IEEE 1730™ Dağıtık Simülasyon Mühendisliği ve İşletme Süreci (DSEEP) Önerilen Uygulaması”). IEEE 1730 yayınlandığında FEDEP standartı geçersiz olacaktır.Uygulanabilirlik: HLA çok çeşitli fonksiyonel uygulamalar tarafından kullanılmak üzere tasarlanmıştır. Bu dokümanın amacı bir federasyon kullanıcısı veya sponsorunun ihtiyaçlarını karşılamak üzere HLA federasyonları geliştirebilmek ve işletebilmek için üst seviye bir süreci anlatmaktır. Bu dokümanda sağlanan kuralların, birçok HLA federasyonuna uygun olduğu ve bu federasyonların geliştirilmesini kolaylaştıracağı beklenmektedir.Uygulanmasına İlişkin Bilgiler: NATO ve PfP ülkelerinde yaygın olarak gerçekleştirilmiştir.Standardın Kısıtları: Öncelikle HLA uyumlu federasyonlar ile kullanım içindir. Farklı protokol veya standartlar ile gerçekleştirilmiş dağıtık simülasyon uygulamaları, bu dokümanı kendi ihtiyaçları doğrultusunda uyarlamalıdırlar. Yeni DSEEP standartı HLA uyumlu olmayan federasyonlara daha uygulanabilir olacaktır.Standart Tipi: MODSİM Metodoloji, Mimari ve Süreçleri: Sistem Mühendisliği SüreçleriErişime Açıklık: Standardın kopyası IEEE'den satın alınabilir. Erişim Adresi veya Bilgileri: http://www.ieee.org veya http://www.sisostds.org (sadece SISO üyeleri için)Giriş Tarihi: 8 Nisan 2008. Son Güncelleme: 16 Kasım 2010

38

IDEF0Standart Başlığı: İşlevsel Modelleme için Bütünleştirme Tanımı (IDEF0).Standart Kimliği: IEEE 1320.1-1998Sürüm Kimliği: -yok-Standart Geliştirme Örgütleri: Amerika Birleşik Devletleri Ulusal Standartlar ve Teknolojiler Enstitüsü (NIST)STANAG Kimliği: -yok-STANAG Durumu: -yok-Özet: IDEF0 işlevsel modelleme standardı, var olan ya da tasarlanan bir organizasyon ya da sistemdeki kararları, eylemleri ve faaliyetleri ifade edebilmek amacıyla tasarlanmış bir standarttır. IDEF0, Sistem ya da organizasyonu kavrayabilmek, bu amaçla yapılacak analizleri desteklemek, potansiyel değişiklik alanları ile ilgili mantıksal çıkarımlar yapabilmek, gereksinimleri belirleyebilmek ve sistem seviyesi tasarım ve entegrasyon aktivitelerini destekleyebilmek amacıyla sistematik ve belli bir düzen içerisinde bir arada kullanılan çizim ve bu çizime eşlik eden metinlerden oluşan bir modelleme yaklaşımıdır.IDEF0 insan, makine, materyal, bilgisayar ve çeşitli bilgi varlıkları da dahil olmak üzere çeşitli unsurlardan oluşan bir sistemi, bu unsurlar arasındaki otomatik ve otomatik-olmayan ilişkileri gösterebilecek bir modelleme dilidir. Yeni geliştirilecek sistemler için, IDEF0, sistemin gereksinimlerini tanımlamak, sistem tarafından gerçekleştirilecek işlevleri belirlemek amacıyla da kullanılabilecektir. Belirlenecek mimariye temel teşkil edecek şekilde yeni geliştirilecek sistemin gereksinimlerini karşılayacak ve işlevlerini gerçekleştirecek bir tanımlama yöntemi olarak da kullanılabilecektir. Mevcut sistemler içinse, IDEF0, işlemekte olan sistemi işlevlerini analiz etmek ve bu işlevlerin nasıl gerçekleştirildiğini tanımlamak amacıyla da kullanılabilecektir.Teknik Olgunluk [Olgun]: Standart 1993 yılında onaylanarak kullanıma girmiştir.Uygulanabilirlik: Standardın aşağıdaki kategorilere giren projelerde kullanılması uygun görülmektedir;

Bu standardın kullanımı bilgi sistemlerinin analizi, geliştirilmesi, yeniden mühendisliği (re-engineering), entegrasyonu, edinimi ile ilgili ihtiyaçların söz konusu olduğu projeler

Bir kurumsal ya da sistem modelleme tekniğinin bir iş süreci analizi ve yazılım mühendisliği metodolojisi ile ilişkilendirilmesinin hedeflendiği projeler

Uygulanmasına İlişkin Bilgiler: IDEF0 modelleme dilinin kullanımına dair örnekleri ABD Savunma Bakanlığı Mimari Çerçevesindeki Operasyonel Görünüm Diyagramlarında (DoDAF OV-5 Operational View Diagrams) bulmak mümkündür. Bazı daha eski Operasyonel Görünüm Diyagram örneklerini 15 Ağustos 2003 tarihli ABD Savunma Bakanlığı Mimari Çerçevesi’nin 1.0 sürümünde bulmak mümkündür. Bu diyagramlar farklı uluslar tarafından da kullanılmıştır.Standardın Kısıtları: IDEF0 katı bir aktivite modelleme dili olarak tanımlanmıştır. Ancak, bir süreci tanımlamak için gerekli tüm anlambilim özelliklerini taşımayan (işlemler arası bağımlılıklar ve eşzamanlılık gibi ) bir yapıdadır. Standart Tipi: Kavramsal Modelleme ve Senaryo ModellemeErişime Açıklık: Bu standart IEEE’den satın alınabilmektedir.Erişim Adresi veya Bilgileri: http://www.ieee.orgGiriş Tarihi: : 09 Nisan 2008Son Güncelleme: 15 Kasım 2010

39

IDEF1XStandart Başlığı: Bilgi Modelleme için Entegrasyon Tanımlama (IDEF0) Standart Kimliği: IEEE 1320.2-1998Sürüm Kimliği: Mevcut değilStandart Geliştirme Örgütleri: The US National Institute of Standards and Technology(NIST)STANAG Kimliği: Mevcut değilSTANAG Durumu: Mevcut değilÖzet: IDEF1X97 iki kavramsal modelleme dili içerir. Anahtar tarzı dil veri/bilgi modellemeyi destekler ve ABD hükümetinin 1993 standardı, FIPS PUB 184 ile geriye dönük olarak uyumludur. Kimlik stilli dil bildirimsel kurallar ve kısıtlamalara sahip bir nesne modeline dayanır. IDEF1X97 kimlik stili, nesne soyutlamanın ayrık fakat ilişkili bileşenleri için yapılar içerir: arayüz, istek ve gerçekleştirme. Arayüzü belirtmek için grafiklerden yararlanır; istek ve gerçeklemeler için bildirimsel, doğrudan kullanılabilir Kural ve Kısıtlama Dili tanımlar. IDEF1X97 kavramsal modelleme ilişkisel veritabanları, genişletilmiş ilişkisel veritabanları, nesne veritabanları ve nesne programlama dilleri uygulamalarını desteklemektedir. IDEF1X97 resmi olarak birinci dereceden mantık açısından tanımlanır. Herhangi geçerli IDEF1X97 modelinin birince derece mantık içinde denk bir teoriye dönüştürülebildiği durumlarda bir prosedür belirlenebilir. Bu prosedür daha sonra geçerli IDEF1X97 model seti tanımlamak için IDEF1X97 meta modeline uygulanabilir.Teknik Olgunluk[Olgun]: Bu standart 1993 yılında kabul edilmiştir. Bu standardı uygulayan birçok ürün bulunmaktadır.Uygulanabilirlik: Bu standart, bilgi modellemecilerinin IDEF1X97 modelleme tekniğini kullanmaları, geliştirme araçlarındaki uygulayıcıların bu tekniği uygulamaları ve diğer bilgisayar uzmanlarının bu standardın kesin sentaktik ve semantik kurallarını anlamalarında referans otoritesidir.Uygulanmasına İlişkin Bilgiler: Birçok ticari araç IDEF1X dilini uygulamaktadır. Bu dil, Multinational Interoperability Programme tarafından sürdürülen JC3IEDM gibi veri standartlarının dökümantasyonunda sıkça kullanılmaktadır.Standardın Kısıtları: İlişkisel veritabanlarına dayanır; nesne modellemeyi adres göstermez.Standart Tipi: Yazılım mühendisliğiErişime Açıklık: Bu standardın kopyaları IEEE’den satın alınabilir. URL veya Girmek İçin Gerekli Talimatlar: http://www.ieee.orgGiriş Tarihi: 08 Nisan 2008Son Güncelleme: 15 Kasım 2010

40

JC3IEDMStandart Başlığı: Joint Command, Control and Consultation Information Exchange Data Model (JC3IEDM). Standart Kimliği: JC3IEDM Sürüm Kimliği: 3.0.2 Standart Geliştirme Örgütleri: Multilateral Interoperability Programme (MIP)STANAG Kimliği: 5525 STANAG Durumu: OnaylanmışÖzet: JC3IEDM koalisyon veya çok uluslu harekâtlarda sistemler arasında değişilmesi gereken asgari bilgi setini tanımlamaktadır. Bu veri setleri farklı işlevsel alanlar ve farklı bakış açılarıyla değerlendirilebilmektedir. Bu mantıkla komuta kontrol ortamlarında değişilmesi gereken bilgiyi tanımlayan ortak yaklaşımdır. Temel olarak bir bilgi değişim veri modeli olmasına rağmen, uzun yıllardır farklı gereksinimlerin modellenmesiyle birçok ülke tarafında aynı zamanda veri tabanı modeli olarak da kullanılmaktadır. HAVELSAN, JC3IEDM modelini Kara Kuvvetleri için geliştirilmiş farklı sistemler arasında değişilmesi gereken asgari bilgi setini tanımlayacak şekilde Türkçeleştirmiş ve ilgili sistemlerin gereksinimlerini dâhil ederek genişletmiştir. Kara Kuvvetleri Bilgi Değişim Veri Modeli (KKBDVM) adı verilen bu model, Kara Kuvvetleri için bilgi değişim standardıdır, bu nedenle tüm uygulamaların uyumlu olmaları gereken bir veri modelidir. Aynı zamanda JC3IEDM uyumludur, böylece KKBDVM uyumlu olan herhangi bir uygulama aynı zamanda JC3IEDM uyumlu da olmaktadır. Teknik Olgunluk [Güncel]: NATO ve Türkiye’de dâhil birçok ülke tarafından kullanılmakta olan yüksek olgunlukta bir veri modelidir. 1984’den beri sürekli geliştirme halindedir ve 3.0.2 sürümü 14 Mayıs 2009 yılında yayınlanmıştır. 3.1.4 sürümü ise 12 Şubat 2012 yılında yayınlanmıştır ve şu anda yürürlükte olan modeldir.KKBDVM ise, Kara Kuvvetleri kapsamında birçok sistem tarafından kullanılmakta olan yüksek olgunlukta bir veri modelidir. İlk sürüm 2001’de yayınlanmış ve o tarihten beri sürekli geliştirme halindedir. En son sürüm KKBDVM 4.0’dır ve 26 Haziran 2012 yılında yayınlanmıştır. Uygulanabilirlik: JC3IEDM, NATO kuvvetlerinin tam uyumlu bir şekilde birlikte çalışabilirliklerinin gerektiği durumlarda NATO KKM (Komuta, Kontrol ve Muhabere) sistemlerinin ve milli sistemlerin tanımlanması için kullanılır. Farklı ülkelere ait KKBS’ler arasında hatasız ve anlamlı bilginin yakın gerçek zamanlı bir şekilde paylaşılması, standartları MIP tarafından belirlenen Bilgi Değişim Mekanizmalarının kullanılması ile sağlanmaktadır. KKBDVM ise Kara Kuvvetleri kapsamında tanımlanan milli sistemlerin hem kendi aralarında hem de NATO kuvvetleriyle tam uyumlu bir şekilde birlikte çalışabilirliklerinin gerektiği durumlarda, ilgili sistemlerin tanımlanması için kullanılır. Sistemler arasındaki bilgi paylaşımı, MIP tarafından tanımlanan bilgi değişim mekanizması standartlarına uyumlu, hem KKBDVM hem de JC3IEDM uyumlu sistemler arasında bilgi paylaşabilen ve Havelsan tarafından geliştirilen Veri Değişim Mekanizmasının (VDM) kullanılması ise sağlanmaktadır. Uygulanmasına İlişkin Bilgiler: JC3IEDM standardı NATO üyesi ve NATO üyesi olmayan ülkeler arasında kullanılmıştır ve halen kullanılmaktadır. MSDL ve C-BML gibi simülasyon veri standartlarının geliştirilmesinde temel olarak alınmıştır. Daha fazla bilgi MIP web sitesinde bulunabilir: https://mipsite.lsec.dnd.caKKBDVM standardı ADOP, HERIKKS, ATAK gibi milli sistemlerin uyuşumunda kullanılmıştır ve Kara Kuvvetleri bünyesinde tanımlanan sistemlerle birlikte çalışması gereken her sistemin uyması gereken bir veri modelidir.

41

Erişime Açıklık: MIP web sitesinden erişilebilir.Erişim Adresi veya Bilgileri: https://mipsite.lsec.dnd.ca Standardın Kısıtları: Yoktur. Standart Tipi: Bilgi Değişim Veri ModeliGiriş Tarihi: 20 Mart 2008Son Güncelleme: 15 Aralık 2010

42

KMLStandart Başlığı: Keyhole Markup Dili (KML)Standart Tanımlayıcı: OGC KMLSürüm Kimliği: version 2.2, 2007Standart Geliştirme Örgütleri: Open Geospatial Konsorsiyum (OGC)STANAG Tanımlayıcı: Mevcut değil (STANAG 7074 Sayısal Coğrafi Bilgi Değişim Standardı)STANAG Durumu: Mevcut değilÖzet: KML , Web-tabanlı, iki boyutlu haritalar ve üç boyutlu dünya tarayıcılarda coğrafi bilgi açıklaması ve görselleştirme ifade için kullanılan XML tabanlı bir dil taslağıdır. KML başlangıçta Google Earth ile kullanım için geliştirilmiştir. 2004 yılında Google tarafından satın alınan Keyhole Inc, tarafından geliştirilmiştir. Bununla birlikte, standart açık ve örneğin WorldWind veya Virtual Earth.gibi bir takım 3. parti KML ürünü bulunmaktadır.Teknik Olgunluk [Güncel]: Kullanımdadır.Uygulanabilirlik : Haritalar ve görüntülerin açıklamaları dahil olmak üzere coğrafi görselleştirme.Uygulanmasına İlişkin Bilgiler: Google Earth ve Google Maps, ArcGIS Explorer, FME tarafından kullanılır. KML de geniş bir topluluk tarafından desteklenmektedir.Standardın Kısıtları: Araştırılması gereken, en bilinen sınırlamalar Google Earth gibi tarayıcılardan gelmektedir.Standart Tipi: Doğal ve İnsan Yapımı Çevrenin Temsili: Veri Kaynakları ve Biçimleri: Erişime Açıklık: OGC Açık Standart.Erişim Adresi veya Bilgileri: http://www.opengeospatial.org/standards/kml Giriş Tarihi: 28 Ağustos 2008Son Güncelleme: 22 Kasım 2010

43

LUAStandart Başlığı: LUAStandart Kimliği: LUASürüm Kimliği: 5.1.4, 22 Ağustos, 2008Standart Geliştirme Örgütleri: Lablua, PUC-Rio (Pontifical Catholic University of Rio de Janeiro), BrezilyaSTANAG Kimliği: Mevcut Değil STANAG Durumu: Mevcut DeğilÖzet: LUA bir uzantı ya da script dili olarak kullanılması amaçlanan dinamik olarak yazılan, ana platformlara sığacak şekilde kompakt ve yapılandırma, komut dosyası ve hızlı prototipleme için ideal bir dildir. Bu özellikler, örneğin, simülasyonlar ve oyunlar (insan) davranışı (AI) modelleme için çok uygundur. Örneğin, LUA birçok ticari eğlence oyunları ve ilgili ara katman ürünlerde kullanılmaktadır. LUA, gerektiğinde tek bir paradigma için daha karmaşık ve katı özellikler gibi sağlamak yerine farklı problem türlerine uygun genel özellikleri küçük bir çözüm kümesi sağlar. LUA, sadece minimum bir veri türünü içermesi nedeniyle, güç ve büyüklük arasında bir denge sağlamaya çalışır.Teknik Olgunluk [Güncel]: Son Olgunluk Seviyesi oldukça iyi, 1993 yılından bu yana kullanılmakta ve düzenli olarak güncellenmektedir. Son sürümü 5.1.4 22 Ağustos 2008’de yayınlandı. Uygulanabilirlik: Yazılım/simülasyon ve oyunlar davranış/sistem modellemesi. Uygulanmasına İlişkin Bilgiler: Lua, 1993 yılından beri pek çok endüstriyel uygulamalar ve araştırmacılar arasında kullanılıyor. Lua (ticari) bilgisayar oyunları için en çok kullanılan bir script dilidir.Standardın Kısıtları: BilinmiyorStandart Tipi: Çeşitli M&SErişime Açıklık: Ticari ve kısıtlama olmaksızın kullanım için ücretsiz. Telif hakkı PUC-Rio’ya aittir.Erişim Adresi veya Bilgileri: http://www.lua.org Giriş Tarihi: 14 Eylül 2009Son Güncelleme: 23 Kasım 2010

44

MDAStandart Başlığı: Model Driven ArchitectureStandart Tanımlayıcı: MDATM

Sürüm Kimliği: 1.0.1Standart Geliştirme Örgütleri: OMGSTANAG Kodu: Uygulanabilir değilSTANAG Durumu: Uygulanabilir değilÖzet: MDATM Object Management Group (OMG) tarafından 2001 yılında ortaya çıkarılmış bir yazılım tasarım yaklaşımıdır. Model Güdümlü Geliştirme’nin (MDE - model driven engineering) farklı bir türüdür.MDA prensibi, iş mantığını ve şartnamedeki kuralları tanımlayan bir sistemin PBM, o modelin olası gerçekleştirimini dikkate almadan yaratmaktır. Sonrasında ise model dönüşümlerini tanımlamak ve PBM’lerden, gerçekleştirim ayrıntısını içeren PÖM’lere geçişi sağlamaktır. PÖM’lerin model dönüşümünden sonra tamamlanması gerekebilir. PÖM’lerin mümkün olduğunca çok gerçekleştirimi vardır. Dolayısıyla, ortaya çıkan PÖM daha sonra daha ayrıntılı başka PÖM’lere veya metinlere (kod veya doküman gibi) dönüştürülebilir.MDA ilgi alanlarını ayırdığı (separation of concerns) için bir PBM yaratmak için teknik bir uzmanlık gerekmez, sadece alana özgü uzmanlık bilgisi gerekir. Oluşturulan PÖM için ise alana özgü uzmanlık yerine teknik bir uzmanlık bilgisi gerekir. Model dönüşümleri MDA süreçleri için anahtar özelliktedir ve teknik olarak kanıtlanmış en iyi gerçekleştirim uygulamalarını ele alır.MDA, iyi bilinen şu OMG standartları üzerine kurulmuştur:

Unified Modeling Language (UML®): Yazılım endüstrisindeki hemen hemen her büyük şirket tarafından desteklenen ve kullanılan bir modelleme dilidir.

XML Metadata Interchange (XMI®): XML kullanarak modelleri depolamak ve değişmek amacıyla kullanılan bir standarttır.

Query View Transformation (QVT): Model dönüşümlerini ifade etmek için kullanılan bir standarttır.

MDA’in ana amaçları ise şu şekildedir: Taşınabilirlik, Platformdan Bağımsızlık, İlgi alanına özellik (ilgi alanına özel modellerle), Üretkenlik

Teknik Olgunluk [Güncel]: Özellikle web geliştirme konusunda yazılım tabanlı mimariler için etkinliği kanıtlanmıştır.Uygulanabilirlik: Yazılım tasarımı ve mühendisliğiUygulanmasına İlişkin Bilgiler: Bir çok çeşitli projede kullanımdadır. Hem ticari hem de devlet malı olan çok sayıda simülasyon uygulama çatısı (framework) vardır. Standardın Kısıtları: MDA’nın en büyük dezavantajı tersine mühendislikte platformdan bağımsız modellerin Platforma Bağımlı Modellerle/Kodla uyumlu tutulması konusundadır. Mühendislik süreçlerinin, MDA teorisinin katı bir şekilde uygulanmasını zorlaştıran yinelemeli (iterative) bir doğası vardır.Standart Tipi: Yazılım Mühendisliği

45

Erişime Açıklık: OMG web sitesi ile. Ücretsiz araçlar da dahil olmak üzere bir çok UML aracı bu yaklaşıma uyuyor.Erişim Adresi veya Bilgileri: http://www.omg.org/mda Girdi Tarihi: 20 Mart 2008Son Güncelleme: 15 Kasım 2010

46

MSDLStandart Başlığı: Military Scenario Definition Language (MSDL). Standart Kimliği: SISO-STD-007-2008. Sürüm Kimliği: Version 1.2 (approved 14 Oct 2008) Standart Geliştirme Örgütleri: SISO. STANAG Kimliği: Not applicable. STANAG Durumu: Not applicable. Özet: Military Scenario Definition Language (MSDL) (Askeri Senaryo Tanımlama Dili), hangi uygulama ile oluşturulduğundan ya da hangi uygulama tarafından kullanılması düşünüldüğünden bağımsız olarak askeri senaryolar oluşturmak için bir mekanizma sunar. Standart MSDL, bir XML şeması kullandığı için senaryonun bütününü veya bir kısmını komuta kontrol planlama araçları, simülasyon ve senaryo geliştirme araçları arasında değişimine olanak sağlar. XML tabanlı senaryoların standart şemaya uygunluğu kolaylıkla kontrol edilebilir. MSDL’in kapsamı tek bir zaman dilimindeki durumla, o durumda yapılması gereken davranışla sınırlandırılmıştır. MSDL’in amacı genel veya duruma özgü bilgileri ve o durumla ilgili yapılacak davranışı (course of action COA) içermektir. COA’nın tanımı SISO’nun Coalition Battle Management Language (C-BML) konusudur. (Komuta edenin niyetini, canlı ve otomatik sistemler için kesin ve açık bir şekilde tanımlayan bir dil)Teknik Olgunluk [Güncel]:USA OneSAF tarafından geliştirilen MSDL Specification Version .01günümüzdeki MSDL’in temelini oluşturur. MSDL Specification Version .01’un olgunlaşması Close Combat Tactical Trainer Commander’s Exercise Initialization Toolkit, OneSAF Objective System (OOS) and the OneSAF Testbed Baseline (OTB), vegünümüzde de USA MATREX federasyonunun ve MSDL PDG önerileri ile gelişmeye devam etmektedir.Ayrıca MSDL PDG, MSDL’i gözden geçirmek için bir disiplin oluşturmuştur. Bu gözden geçirmeler sonucu değişiklik istekleri MSDL’e yansıtılır. Bu gözden geçirmeler neticesinde, MSDL’in uzun süre gelişmeye devam etmesi ve geçerliliğini koruması beklenmektedir. MSDL 1.2 resmi bir SISO standartıdır –14 Ekim 2008 tarihinde onaylanmıştır.Uygulanabilirlik: MSDL modelleme ve simülasyon dünyasına askeri senaryoların farklı simülasyonlar arasında paylaşılabilmesine olanak verir. Ayrıca MSDL bağımsız ve federasyon halindeki simülasyonların, senaryoları tekrar kullanabilmelerine olanak sağlar.

Pek çok askeri simülasyon ürünün birlikte çalışabilirliğini sağlar. Aynı başlangıç değerlerini sağladığı için farklı ürünlerin karşılaştırılmasına olanak verir. Gerçek dünyadan toplanan verilerin askeri senaryolara aktarımını kolaylaştırır. Askeri senaryoları oluşturmak için üçüncü parti ürünlerin kullanımına olanak verir.

Uygulanmasına İlişkin Bilgiler: Genellikle OneSAF Programında kullanılmıştır. Standardın Kısıtları: Genellikle kara operasyonları için kullanılmıştır. Müşterek operasyonlar için geliştirilmesi gerekmektedir. Standart Tipi: Conceptual Modelling and Scenarios. Erişime Açıklık: Via SISO web site. Erişim Adresi veya Bilgileri: http://www.sisostds.org Giriş Tarihi: 19 March 2008 Son Güncelleme: 05 November 2010

47

NAFStandart Başlığı: NATO Architecture Framework (NAF)Standard Tanımlayıcısı: NAFSürüm Kimliği: Sürüm v3 (2007)Standart Geliştirme Örgütleri: NATO C3 Board (NC3B)STANAG Kimliği: Uygulanabilir değilSTANAG Durumu: Uygulanabilir değilÖzet: NAF, mimari çekirdek verilerinin (architecture core data) geliştirilmesi için modellerin kullanımını destekler ve bu verileri mimari uzmanlara sağlar. NAF gibi mimari bir uygulama çatısının (framework) amacı; operasyonel bağlamın (organizasyonlar, kanunlar, süreçler, bilgi akışları vs.), sistem mimarisinin (arayüzler, veri spesifikasyonları, protokoller vs.) ve kurumu (enterprise) tanımlamak için gerekli olan belge ve desteklenen standartların tanımlanmasıdır. Bir mimari uygulama çatısı tarafından sunulan bilgi bazı mantıksal gruplamalar ile ayrılır. Bu gruplamalar çoğunlukla “Views” olarak adlandırılır. Benzer sistem veya iş ögeleri birden çok view içerisinde yer alabilir. Fakat her bir view’in amacı birbirinden farklı olup; her biri bilgi üzerinde farklı bir bakış açısı sağlar. NAF view’leri ve alt view’ler uzman olmayan kişilerin yararlanabilmesi için mimari çekirdek verilerini baz alarak oluşturulmuştur. NAF şu view’lerden oluşur: Yetenek view’leri(Capability Views), Servis Odaklı view’ler (Service Oriented Views) ve Program view’leri (Programme Views). NAF, MODAF (ve DoDAF) Enterprise Architectures ile benzer olup bunlardan daha ileridedir. NAF’ın son versiyonu (v3) yetenek geliştirme desteğini artırmak, NATO Ağ Destekli Yetenek (NNEC) konseptince gereksinim duyulan servis odaklılığı sağlamak ve NATO Dönüşümlerini (NATO transformations) için bazı uzantılara sahiptir. NAF v3 “Paydaş” (Stakeholders) kavramını da destekler. Bu sayede karar vermede (decision making) önceliklerin mantıklı bir şekilde gerekçelendirilmesini sağlamak amacıyla geniş çaplı analizler yapılabilir. NAF v3, sistem tabanlı paradigmadan servis tabanlı paradigmaya geçişe olanak sağlamak ve NATO sistem federasyonları içindeki ilişkilerin karmaşıklığını bütünsel bir yöntemle ele alabilmek için NNEC ve NATO Dönüşümleri’nin başarımına sağladığı desteği genişletmiştir. NAF Meta-Model’i (NFF) ve havuzu (repository); geliştirme, birlikte çalışabilirlik, tedarik ve teknik gözden geçirmenin desteklenmesi için gerekli analizin yapılmasını sağlamak amacıyla paydaşlara ve kullanıcılara mimari bilgilerin çıkarılması ve takas edilebilmesi iznini verir.Teknik Olgunluk [Güncel]: NAF v3 Kasım 2007’de NC3B tarafından onaylanmıştır.Uygulanabilirlik: NAF v3 tüm NATO programları tarafından zorunlu tutulmaktadır.Uygulanmasına İlişkin Bilgiler: Onaydan hemen sonra başlamıştır.Standardın Kısıtları: YokStandart Tipi: MODSİM metodolojileri, mimarileri ve süreçleri / Mimari uygulama çatıları Erişime Açıklık: Umumi (public)Erişim Adresi veya Bilgileri: http://www.nhqc3s.nato.int/HomePage.aspGiriş Tarihi: 22 Eylül 2008Son Güncelleme: 22 Kasım 2010

48

OpenFlightStandart Başlığı: OpenFlight Scene Description Database Specification ® (Açık Uçuş Gösterimi Tanımlama Veritabanı Belirtimi)Standart Kimliği: OpenFlight ® Sürüm Kimliği: 16.4 Standart Geliştirme Örgütleri: None – Sahibi olan Presagis USA tarafından kontrol edilmektedir.STANAG Kimliği: N/A STANAG Durumu: N/A Özet: OpenFlight, 3 Boyutlu sahne ve sanal oyuncuları tanımlamak için kullanılan bir dosya formatıdır. OpenFlight dosya formatının sahibi olan Presagis, 3 Boyutlu sahneleri oluşturmak ve göstermek için birçok yazılım uygulaması sattığı gibi, OpenFlight dosya formatı hali hazırda bir format olduğu için, diğer birçok üretici de bu dosya formatını kullananan yazılımlar geliştirmektedirler. OpenFlight gerçek zamanlı sistemlerde kullanılmak üzere tasarlanmıştır ve aynı zamanda ses, animasyon dizileri, gerçek zamanlı çizilecek nesnelerin sınırlarının belirlenmesi ve bu sınırın arkasında kalan nesnelerin ayıklanması, ışıklandırma efektleri, saydamlık, doku eşlemesi, materyal özellikleri ve birçok diğer özellikler için, birden fazla seviyede detayları içerir.Bkz. OpenFlight® Scene Description Database Specification. Version 16.4, Revision A, June 2009. © Presagis USA 1997-2009. Teknik Olgunluk [Güncel]: Periyodik olarak ufak revizyonlar geçirmesine rağmen OpenFlight yüksek olgunluk seviyesinde bir standarttır.Uygulanabilirlik: OpenFlight her ne kadar yazılım geliştiriciler için geliştirilmiş olsa da, model geliştiriciler (görsel sanatçılar) tarafından da, hangi görsel efektlerin modellenebileceği ve nasıl sunulacaklarına karar verebilme kabiliyetine sahip olduğundan kullanılmaktadır. Uygulanmasına İlişkin Bilgiler: OpenFlight standardı, çok geniş bir son kullanıcı kitlesi tarafından (uçuş simülatörleri gibi) ve Presagis ile diğer üreticilerin geliştirdiği yazılım geliştirme araçları tarafından kullanılmaktadır. Birçok büyük ticari firma da OpenFlight standardını kendi ürünlerine entegre etmiştir.Standardın Kısıtları: OpenFlight’ın sahibi Presagis’tir ve Presagis tarafından kontrol edilmektedir. Standart olması ya da açık kaynak kullanım özelliği her an değişebilir. Telif hakkı ve ticari marka patenti Amerika Birleşik Devletleri tarafından korunmaktadır. Standart Tipi: Doğal ve Yapay Ortamların Gösterimi / Görüntü ve 3 Boyutlu ModellerErişime Açıklık: Aşağıda da bahsedildiği üzere, ürün ile ilgili dokümantasyon ücretsiz olarak sunulmaktadır. Ancak dokümantasyon ücretsiz olarak edinilebilmesine rağmen, Presagis OpenFlight uygulama geliştirme arayüzü kütüphanesini (API) ücretli olarak sunmaktadır. Yazılım geliştiriciler, kendileri uygulama geliştirmek istediklerinde ya da 3. Parti bir aracın OpenFlight verisini kendi programlarına dahil etmek istediklerinde bu arayüz kütüphanesine ihtiyaç duyacaktırlar. Presagis OpenFlight API’sini satın alma ile ilgili bilgilere aşağıdaki linkten erişilebilir:http://www.presagis.com/products_services/standards/openflight/more/introduction_to_openflight_apis Erişim Adresi veya Bilgileri: OpenFlight standardı spesifikasyonu aşağıdaki web sayfasından ücretsiz olarak edinilebilir. http://www.presagis.com/files/standards/OpenFlight16.4.pdfGiriş Tarihi: 29 Nisan 2008 Son Güncelleme: 24 Kasım 2010

49

RPR FOMStandart Başlığı: Gerçek Zamanlı Platform Seviyesinde Referans Federasyon Nesne Modeli (RPR FOM)Standart Kimliği: SISO-STD-001.1-1999.Sürüm Kimliği: 1.0 (Versiyon 2.0 taslak 18 halen onaylanmadı)Standart Geliştirme Örgütleri: SISOSTANAG Kimliği: BilinmiyorSTANAG Durumu: BilinmiyorÖzet: HLA standardı federelerin nasıl veri alışverişi yapacağını belirtir, ancak belirli bir federasyonda hangi verinin nakledileceğini Federe Nesne Modeli (FOM) belirtir. HLA herhangi bir FOM’un kullanmaya zorlamaz, ancak pek çok “referans FOM” birlikte çalışabilirliği önceden sağlayabilmek için geliştirilmiştir. Haberleşebilmek için pek çok federenin her şeyden önce ortak bir FOM üzerinde karar kılmaları gerekir ve referans FOM’lar sayesinde çok çeşitli araçlar ve federeler tarafından desteklenen hazır FOM’lar sağlamak mümkün olur. Referans FOM’lar olduğu gibi kullanılabilir, ya da belirli bir federasyona ya da benzetim alanına özgü kavramları içerecek şekilde genişletilebilir. RPR FOM, gerçek zamanlı, platform seviyesindeki benzetimlere uygun, HLA sınıfları, özellikleri ve parametreleri tanımlayan bir referans FOM’dur. Daha önce DIS’i kullanan (ya da kullanmayı düşünen) uygulamalar, çoğunlukla RPR FOM’u ya da onun bir türevini kullanırlar. RPR FOM, SISO Ürün Geliştirme Grubu (PDG) tarafından geliştirilmiştir. Bu grubun ana hedefi, HLA nesne ve etkileşim sınıfları içerinde DIS Protokol Veri Birimlerini (PDU) uygulamaktan ziyade DIS’te kullanılan kavramların zekice HLA ortamına çevrilmesini sağlamaktır. Yardımcı bir diğer belge olan GRIM (Guidance, Rationale, and Interoperability Mappings) RPR FOM için dokümantasyon sağlar. Bu belge SISO-STD-001-1999 olarak da bilinir. Teknik Olgunluk [Güncel]: RPR FOM 1.0, DIS standardının IEEE 1278.1-1995 versiyonu baz alınarak hazırlanmıştır ve 1999 yılında bir SISO standardı olmuştur. ABD Savunma Bakanlığı tarafından yayınlanan HLA 1.3’e tekabül eder. RPR FOM 2.0 ise HLA’in IEEE 1516 sürümüne karşılık gelecektir. Uygulanabilirlik: Gerçek zamanlı federasyonlara, platforma özgü benzetimlere uygulanabilir. Çoğunlukla DIS kullanıcılarının HLA’e uyumlu olmasını sağlar. Uygulanmasına İlişkin Bilgiler: Pek çok HLA federasyonunda kullanılıyor. Standardın Kısıtları: Çoğunlukla öğe (entity) seviyesindeki benzetimler için tasarlanmıştır. Operasyon seviyesinde kullanıma uygun değildir. Standart Tipi: Bilgi Alışverişi Veri ModeliErişime Açıklık: SISO web sitesi üzerindenErişim Adresi veya Bilgileri: http://www.sisostds.org Girdi tarihi: 19 Mart 2008Son Güncelleme: 17 Kasım 2010

50

S-57Standart Başlığı: IHO Dijital Hidrografi Verisi Taşıma StandardıStandart Kimliği: Özel Yayın No: 57Sürüm Kimliği: S-57 Sürüm 3.1.1 Ocak 2007Standart Geliştirme Örgütleri: Uluslararası Hidrografi Organizasyonu (IHO)STANAG Kimliği: U/DSTANAG Durumu: DondurulmuşÖzet: “S-57 IHO Dijital Hidrografi Verisi Taşıma Standardı” dijital hidrografi verilerinin ulusal hidrografi ofislerinin üretici, denizci ve diğer kullanıcılar ile veri paylaşımını belirten bir standarttır. Örneğin, ECDIS verilerinin sunumu amacıyla bu standart kullanılmaktadır. Bu verilerin sunumu amacıyla kullanılan taşıma ve dağıtım yöntemleri verinin anlamında herhangi bir kayba sebep olmamalıdır. Bu standart, Uluslararası Hidrografi Organizasyonu’nun (IHO) Bilgi Sistemlerinde Hidrografi Gereksinimleri Komitesi (CHRIS) tarafından hazırlanmıştır. 19. Uluslararası Hidrografi Konferansında bu standart resmi IHO standardına dönüştürülmüştür. (Monaco, 14-15 Mayıs 1992)Teknik Olgunluk [Güncel]:

Sürüm 3.0 - Kasım 1996 Sürüm 3.1 – Kasım 2000 Sürüm 3.1.1 – Ocak 2007

Uygulanabilirlik: S-57 formatı NATO ve ticari denizcilikte yön bulma amacıyla, ECDIS ve WECDIS içinde ENC için taşıyıcı format olarak kullanılmaktadır.Uygulanmasına İlişkin Bilgiler: NATO, S-57’yi NATO-AML için taşıyıcı format olarak kullanmaktadır. (NATO STANAG 7170)Standart Tipi: Doğal ve insan yapısı ortamların belirtiminde, veri kaynağı ve formatıErişime Açıklık: ÜcretsizErişim Adresi veya Bilgileri: http:// www.iho.shom.fr Giriş Tarihi: 4 Mayıs 2009Son Güncelleme: 15 Aralık 2010

51

SEDRISSEDRIS, aşağıdakileri adresleyen sekiz ISO standardından oluşan bir dizi standarttır:

(a) Çevresel verinin temsili ve (b) Çevresel veri setlerinin değişimi.

SEDRIS (Sentetik Çevre Verisi Temsili ve Değişim Özellikleri), birinci maddeyi sağlayabilmek için, kendi çevresel veri kodlama özellikleri (EDSC) ve uzaysal referans modeli (SRM) ile birlikte bir veri temsil modeli (Data Representation Model – DRM) önerir. Böylece, bir kişi aynı temsil modelini kullanarak diğerlerinin verisini açık olarak anlamak için kullanırken, diğerinin çevresel verisini açıkça yorumlar. Bu bakımdan, SEDRIS’in veri temsil özelliği anlam ve semantiği yakalamak ve bunlar üzerinden iletişim kurmaya ilişkindir.

Veri temsil modeli, bir standart için gerekli bir bileşen olsa da standardın etkin kullanımı için yeterli değildir. Bu nedenle, SEDRIS’in ikinci özelliği veri değişimini adresler. SEDRIS’te veri değişimi, SEDRIS Uygulama Programı Arayüzü (API) ve bir iletim formatı (SEDRIS Transmittal Format - STF) ile standartlaştırılır. İletim formatı ve API, veri temsil modeli ile anlam bilim olarak birleştirilmiştir. SEDRIS, birbiri ile ilişkili olan onay aşamasındaki 3 adet STANAG (4662-4664) ile sunulur:

STANAG 4664 -- SEDRIS Fonksiyonel Özellikleri ve Soyut İletim Formatı

Bölüm 1: Fonksiyonel Özellikler (DRM, API’ler ve STF)Standart Kimliği: ISO/IEC 18023-1:2006(E)Sürüm Kimliği: 2006 (yayın yılı)Özet: ISO/IEC 18023’nin bu bölümü, çevresel verinin temsili ve değişimi için kavramları, söz dizilimi ve anlam bilimi adresler. Bu bölüm,

(a) çevresel veriyi ifade etmek için veri temsil modelini, (b) birlikte veri temsil modelini oluşturan veri yapıları ve sınıflarını, (c) veri temsil modelini kullanarak çevresel verinin depolanmasını ve geri alınmasını destekleyen bir API’yi açıkça belirtir.

STANAG Kimliği: STANAG 4664’ün BölümüSTANAG Durumu: Onay süreci devam ediyor.

Bölüm 2: Soyut İletim Formatı Standart Kimliği: ISO/IEC 18023-2:2006(E)Sürüm Kimliği: 2006 (yayın yılı)Özet: SEDRIS – Bölüm 2, SEDRIS iletimlerini kodlamak için kullanılan soyut anlam bilim ve soyut yapıyı tanımlar. Soyut İletim Formatı (ATF), değişimin en az yük ile gerçekleşebilmesi için sağlam kodlamaların nasıl geliştirilmesi gerektiğini tanımlar. ATF, aynı zamanda, SEDRIS API uygulamalarının iletim kodlamasından bağımsız olarak tutarlı davrandığını garanti altına alır.STANAG Kimliği: STANAG 4664’ün BölümüSTANAG Durumu: Onay süreci devam ediyor.

Bölüm 3: İletim Formatı İkili KodlamasıStandart Kimliği: ISO/IEC 18023-3:2006(E)Sürüm Kimliği: 2006 (yayın yılı)Özet: SEDRIS İletim İkili Kodlaması, Veri Temsil Modeli nesneleri için ikili kodlamayı tanımlar.

52

STANAG Kimliği: STANAG 4664’ün BölümüSTANAG Durumu: Onay süreci devam ediyor.

Bölüm 4: Dil Bağlayıcıları: CStandart Kimliği: ISO/IEC 18024-4:2006(E)Sürüm Kimliği: 2006 (yayın yılı)Özet: SEDRIS dil bağlayıcısı, C programlama dili için 18023-1 Uygulama Programı Arayüzünü (API) temel alan, dile bağımlı bir katman tanımlar. STANAG Kimliği: STANAG 4664’ün BölümüSTANAG Durumu: Onay süreci devam ediyor.

STANAG 4662 – SEDRIS – Çevresel Veri Kodlama Özellikleri (EDCS)Standart Başlığı: Çevresel Veri Kodlama Özellikleri (EDCS)Standart Kimliği: ISO/IEC 18025:2005(E)Sürüm Kimliği: 2006 (yayın yılı)Özet: EDCS çevresel kavramları modellemek için kullanılan nesneleri belirler. EDCS çevresel kavramları, nesneleri, öznitelikleri ve nesnelerin niceliksel ölçütlerini tanımlayan dokuz sözlükten oluşan bir koleksiyonu içerir. EDCS hem gerçek ve hem sanal olmak üzere fiziksel çevrelerle ilgili niceliksel ve niteliksel bilginin kodlama ve iletişimini destekler. Bu, çevresel kavramları içeren dokuz EDCS sözlüğünün belirlenmesi ve ECDS uygulama programı arayüzü ile başarılır. ECDS, kavramları tanımlamanın standart bir yolunu sağlamak amacıyla etiketleri ve kodları ve çevresel fenomeni belirler.STANAG Kimliği: STANAG 4662’nin BölümüSTANAG Durumu: Onay süreci devam ediyor.Çevresel Veri Kodlama Özellikleri (EDCS) Dil Bağlayıcıları Bölüm 4: CStandart Kimliği: ISO/IEC 18041-4:2007(E)Sürüm Kimliği: 2007 (yayın yılı)Özet: ECDS dil bağlayıcısı, ISO 18023-6’de tanımlanan Uygulama Programı Arayüzünün (API) C programlama diline bağlanmasını belirler. STANAG Kimliği: STANAG 4662’nin BölümüSTANAG Durumu: Onay süreci devam ediyor.

STANAG 4663 – SEDRIS – Uzaysal Referans Modeli (SRM)Standart Başlığı: Uzaysal Referans ModeliStandart Kimliği: ISO/IEC 18026: 2009(E)Sürüm Kimliği: 2009 (yayın yılı)Özet: SRM, yerleşimin uzaysal konumlandırılması, yön, uzaklık, harita, çizim, jeodezi, betimleme, topoloji, vb. için özellikleri sağlar. SRM, uzaysal referans çerçeveleri içindeki veya arasındaki geometrik özelliklerin tanımlanması, değişimi veya dönüştürülmesi için gereksinimleri sağlar. SRM, ayrıca, konumların, yönlerin, uzaklıkların ve uzaysal bilgiyle ilgili zamanların özelliklerini destekler. SRM, diğer SEDRIS bileşenlerinden bağımsız olarak kullanılabilir, kullanılagelmiştir.STANAG Kimliği: STANAG 4663’nin BölümüSTANAG Durumu: Onay süreci devam ediyor.SRM Dil Bağlayıcıları Bölüm 4: CStandart Kimliği: ISO/IEC 18042-4:2006(E)

53

Sürüm Kimliği: 2006 (yayın yılı)Özet: ISO/IEC 18041-4’ün bu bölümü, C programlama dili için ISO/IEC 18026’de tanımlanan Uygulama Programı Arayüzünü (API) temel alan, dile bağımlı katmanı belirler.STANAG Kimliği: STANAG 4663’nin BölümüSTANAG Durumu: Onay süreci devam ediyor.

Standart Geliştirme Örgütleri: Uluslararası Standart Organizasyonu (ISO), Uluslararası Elektroteknik Komisyon (IEC) Müşterek Teknik Komite 1 (ISO/IECJTC 1) Alt Komite 24 (SC 24).Mevcut Teknik Olgunluk [Güncel]: -Uygulanabilirlik: SEDRIS (ISO/IEC 18023) (a) arazi, (b) okyanus, (c) atmosfer ve (d) uzayı içeren herhangi bir çevresel verinin temsili için uygulanabilir.Uygulamanmasına İlişkin Bilgiler: ABD’de yaygın olarak kullanılır, en yaygın kullanımı kara kuvvetleri tarafından. Diğer uluslarda bir takım kullanımlar (örneğin, Fransa).Standardın Kısıtları: Herhangi bir kısıt tanımlanmamıştır.Standart Tipi: Doğal ve İnsan Tarafından Yapılmış Çevrenin Temsili: Genel, Çevresel Verinin DeğişimiErişime Açıklık: Bu standarda http://iso.org web sitesinden erişilebilir.Erişim Adresi veya Bilgileri: http://standards.sedris.orgGiriş Tarihi: : 09 Nisan 2008Son Güncelleme: 15 Kasım 2010

54

SHAPE DOSYASIStandart Başlığı: Shape dosyası uzaysal veri formatı (Shapefile spatial data format) Standart Kimliği: Shape dosyası (Shapefile) Sürüm Kimliği: 16.3 Standart Geliştirme Örgütleri: U/D. Bu format Amerikalı şirket Environmental Systems Research Institute, Inc (ESRI) tarafından Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) alanında kullanılmak üzere geliştirilmiştir.STANAG Tanımlayıcısu: U/DSTANAG Durumu: U/D Özet: Shape dosyası coğrafi bilgi sistemleri yazılımlarında kullanılmak üzere geliştirilen popüler geospatial vektör veri formatıdır.Bir Shape dosyası bir veri seti içindeki topolojik olmayan geometriyi ve uzaysal özellikler için öznitelik bilgisini tutmaktadır. Bir özelliğe ait geometri, bir vektör koordinatları kümesini içeren shape dosyası olarak tutulmaktadır. Shape dosyaları içiçe geçen ya da birbirine yakın olmayan basit özellikleri ele almaktadırlar. Nokta, çizgi ve alan özelliklerini destekleyebilmektedirler. Alanlar, kapalı döngü veya çift dijitli poligonlar olarak temsil edilmektedir. Öz nitelikler bir dBASE® format dosyasında tutulmaktadır. Her bir öznitelik kaydı ilgili shape kaydı ile bire-bir ilişkiye sahiptir.Teknik Olgunluk [Güncel]: Shape dosyası 1990’lardan beri var olan olgun bir formattır.Uygulanabilirlik: Mevcut spesifikasyon, yazılım geliştiriciler tarafından vektör coğrafik verileri okuma/yazmada en sık kullanılan kullanılan spesifikasyondur.Uygulanmasına İlişkin Bilgiler: Shape dosyası varsayılan yer değiştirebilir CBS formatı olarak kullanılmaktadır. Öyle ki, simülasyon uygulamaları için sentetik ortam veritabanları üretmede kullanılan kaynak vektör verileri için fiili standarttır.Standardın Kısıtları: Format ESRI firmasına ait olup, ticari ve mülki hakları ABD yasalarınca korunmaktadır. Bazı teknik kısıtlamaları mevcuttur: Örneğin öznitelik dosyalarının tanımlanmasında eski dBASE® formatının kullanımı önemli kısıtlamalar içermektedir.Standart Tipi: Doğal ve İnsan Yapımı Ortamların Temsili: Veri Kaynakları ve Formatları. Erişime Açıklık: Dosya formatı teknik tanımlaması ESRI’nin web sayfasından indirilebilir.Erişim Adresi veya Bilgileri: http://www.esri.com/library/whitepapers/pdfs/shapefile.pdf Giriş Tarihi: 08 Aralık 2008 Son Güncelleme: 23 Kasım 2010

55

SysMLStandart Başlığı: Sistem Modelleme Dili (The Systems Modeling Language)Standart Kimliği: SysMLSürüm Kimliği: OMG SysML v1.2 (Haziran 2010)Standart Geliştirme Örgütleri: SysML girişimi Ocak 2001’de Uluslararası Sistem Mühendisliği Konsorsiyumu tarafından başlatılmıştır. Standart OMG tarafından yayınlanmıştır.STANAG Kimliği: U/DSTANAG Durumu: U/DÖzet: SysML sistem mühendisliği alanına özel bir modelleme dili olup halihazırda sistem mühendisleri tarafından kullanılan çeşitli modelleme dillerini ortaklaştırmayı amaçlamaktadır. Geniş bir alana yayılmış olan karmaşık sistemlerin belirtimi, analizi, tasarımı, doğrulaması ve geçerlemesini desteklemektedir. SysML, UML modelleme dilinin profil mekanizması kullanılarak UML’in bir genişletmesi olarak tanımlanmıştır. UML 2’nin bir altkümesi yeniden kullanan SysML, sistem mühendisliği ihtiyaçlarına uygun çeşitli eklentiler ile UML’i zenginleştirmektedir. SysML tahsis ilişkilerinden dinamik olarak üretilebilen atama tablolarını da desteklemektedir.SysML OMG’nin XMI değiş-tokuş yöntemi ile model verisinin araçlar arasına paylaşımını kullanmakta ve ISO 10303-233 sistem mühendisliği veri değişimi standardını desteklemektedir.Teknik Olgunluk [Güncel]: Çeşitli modelleme araçları SysML desteğini sunmakta ya da uyum için güncellenmektedir.Uygulanabilirlik: Modelleme ve simülasyonların gereksinim oluşturma ve kavramsal modellemesinde uygulanabilir.Uygulanmasına İlişkin Bilgiler: Örnek bir gerçeklenmesi henüz bilinmiyor.Standardın Kısıtları: Sistemlerin yalnızca tasarım aşamasında uygulanabilir.Standart Tipi: Kavramsal modellemeErişime Açıklık: OMG SysML v1.2, Ocak 2010’da “Resmi Belirtim” olarak yayınlanmıştır. Belirtim dokümanları ve şema dosyaları http://www.omg.org/spec/sysml/1.2 internet sitesinde bulunabilir. SysML açık kaynak belirtim projesi olarak başlatılmış ve açık kaynak dağıtım ve kullanım lisansına sahiptir.Erişim Adresi veya Bilgileri: http://www.omgsysml.org Giriş Tarihi: 28 Temmuz 2008Son Güncelleme: 23 Kasım 2010

56

TENAStandart Başlığı: Test ve Eğitim Amaçlı Mimari Referans BelgesiStandart Kimliği: YokSürüm Kimliği: 2002 (Yayınlanma tarihi)Standart Geliştirme Örgütleri: Merkezi Test ve Değerlendirme Yatırım Programı (CTEIP) altında ABD Savunma Bakanlığı Test Yönetimi Kaynak Merkezi STANAG Kimliği: Mevcut değilSTANAG Durumu: Mevcut değilÖzet: TENA, Merkezi Test ve Değerlendirme Yatırım Programı (CTEIP) sponsorluğunda gerçekleştirilen Kurumsal Teşebbüs 2010 (FI 2010) projesinin ürünüdür. TENA’nın özünde TENA Ara Katmanı, TENA Depo ve TENA Mantıksal Alan Veri Arşivi yer alır. TENA aynı zamanda mantıksal bir alanın hızlı ve verimli bir şekilde yaratılabilmesi için gerekli olan araçları da belirtir. Alan enstrümentasyon sistemleri (alan kaynak uygulamaları da denir) ve bütün araçlar, TENA nesne modeli aracılığıyla ortak altyapıyla etkileşirler. TENA nesne modeli, bir alan olayı sırasında sistemler arasında taşınan tüm verileri şifreler. Tüm TENA uygulamaları haberleşmek için ortak bir dil kullanırlar. Teknik Olgunluk [Güncel]: ABD alan topluluğu tarafından yaygın olarak kullanılmaktadır ve Mimari Yönetim Takımı tarafından yönetilmektedir. Uygulanabilirlik: Canlı Alanda Birlikte Çalışabilirlik, LVC (Canlı, sanal, yapısal) Birlikte Çalışabilirlik ve Test Birlikte ÇalışabilirliğiUygulanmasına İlişkin Bilgiler: TENA’nın ilk gerçeklemesinde amaç ABD Ulusal Test ve Eğitim Alanlarının birlikte çalışabilirliğini sağlamaktır. USJFCOM’da canlı ve alan varlıklarının LVC (Canlı, sanal, yapısal) Eğitim egzersizlerine dahil edilebilmesi için kullanılmıştır. Programda kullanımının detaylı listesi için bkz. https://www.tena-sda.org/display/intro/news Standardın Kısıtları: Şu anda sadece gerçek zamanlı uygulamalar için tasarlanmıştır. Standart Tipi: Modelleme ve Benzetim Birlikte ÇalışabilirlikErişime Açıklık: Detaylı bilgi için bkz. https://www.tena-sda.org . ABD vatandaşı olmayanlar için bazı kısıtlamalar vardır. (ABD kesin kısıtlama/piyasaya sürme kurallarını belirleyecektir) Erişim Adresi veya Bilgileri: Bu standarda ulaşmak için: https://www.tena-sda.org . Bazı bilgiler için bir hesap açmak gereklidir. Giriş tarihi: 8 Nisan 2008Son Güncelleme: 15 Kasım 2010

57

UMLStandart Başlığı: Ortaklaştırılmış Modelleme Dili (The Unified Modeling Language - UML)Standart Kimliği: UMLSürüm Kimliği: Sürüm 2.3 (Mayıs 2010)Standart Geliştirme Örgütleri: OMGSTANAG Kimliği: U/DSTANAG Durumu: U/DÖzet: UML nesne modellemesi için standartlaşmış bir belirtim dilidir. UML, genel amaçlara uygun bir modelleme dili olup görsel simgeleme ile bir sistemin kuramsal modelinin, UML modeli olarak da bilinir, üretilmesini sağlamaktadır.UML, resmi olarak OMG tarafından, UML meta modeli (bir tür MOF) ile tanımlanmıştır. Diğer MOF tabanlı belirtimlerde olduğu gibi, UML meta modeli ve UML modelleri XMI ile taşınabilmektedir. UML, yazılım ağırlıklı sistemlerin belirtimi, görselleştirimi, geliştirimi ve dokümantasyonu amacıyla tasarlanmıştır. UML, model tabanlı geliştirim teknolojilerinde (model bazlı geliştirme (MDD), model bazlı mühendislik (MDE) ve model bazlı mimari (MDA)) bir katalizör olmuştur. UML, profil ve sterotip mekanizmaları ile genişlemeye açıktır. Profil bazlı genişleme semantikleri UML 2.0 ana sürümü ile daha da geliştirilmiştir. UML 2.0 ile birlikte UML belirtimleri birbirini tamamlayan iki belirtime ayrılmıştır: Altyapı ve Üstyapı. UML altyapı belirtimi UML 2.3 için gerekli temel dil kalıplarını tanımlamaktadır. UML üstyapı belirtimi, kullanıcı seviyesi kalıplar ile bu belirtimi tamamlamaktadır. Birbirini tamamlayan bu belirtimler, UML 2 modelleme dili belirtimini oluşturmaktadır.Teknik Olgunluk [Güncel]: UML 1.1 sürümünden itibaren belirgin bir olgunluğa erişmiştir. Çeşitli ara sürümler (1.3, 1.4 ve 1.5) ilk sürümdeki hata ve noksanlıklarını gidermiş ve UML 2.0 ile ana sürümüne geçilmiştir. Halihazırda sürüm 2.3 kullanılabilmektedir (Mayıs 2010).Uygulanabilirlik: Simülasyonlara özel değil fakat Modelleme ve Simülasyon alanında yaygın olarak kullanılıyor.Uygulanmasına İlişkin Bilgiler: Çok çeşitli ticari ve ücretsiz araçları bulunuyor.Standardın Kısıtları: Çok özelleşmiş, detaylı anlatım gerektiriyor.Standart Tipi: Kavramsal modellemeErişime Açıklık: OMG internet sitesi üzerindenErişim Adresi veya Bilgileri: Giriş Tarihi: 20 Mart 2008Son Güncelleme: 10 Aralık 2010

58

V&V INFORMATION EXCHANGEStandart Başlığı: Modelleme ve Simülasyon için Doğrulama ve Geçerleme bilgi alışverişi genel prosedür.Standart Kimliği: ITOP 1-1-002Sürüm Kimliği: 1-1-002Standart Geliştirme Örgütleri: Uluslararası Test İşlemler ProsedürüSTANAG Kimliği: STANAG yok.STANAG Durumu: UygulanamazÖzet: Bu ITOP Dokümanı, modelleme ve simulasyonların, doğrulama ve geçerleme genel prosedürlerini tanımlar. Doküman, bu prosedürü onaylayan uluslar arasında doğrulama geçerleme bilgi alışverişini destekleyen standartlaştırılmış metodoloji sağlar. Doküman, Modelleme ve Simulasyona ilişkin Doğrulama ve Geçerlemenin planlama, uygulama ve belgeleme çalışmaları için prosedür ve rehberliği kapsar. REVVA konsorsiyumun çalışmalarından etkilenmiştir.Teknik Olgunluk [Olgun]: Dokümanın şimdiki versiyonu 2004 'den bu yana bulunmaktadır. ITOP Grup, 2006 yılında dağılmıştır.Uygulanabilirlik: T&E'deki savunma teknolojilerinin geliştirme ve üretimi için sözleşmelerin bir parçası olarak kullanılır.Uygulanmasına İlişkin Bilgiler: Bu standart dört ayrı ülkenin program ve ürünlerinde kullanılmaktadır. Daha fazla bilgi ITOP internet sitesinde bulunabilir.Standardın Kısıtları: 4 ülke arasında anlaşma ile sınırlandırılmıştır.(Kanada, Fransa, İsveç, Hollanda olduğu tahmin edilmektedir.)Standardın Tipi: Doğrulama ve GeçerlemeErişime Açıklık: 4 ülke arasında yapılan anlaşma ile sınırlandırılmıştır.Giriş Tarihi: 20 Mart 2008Son Güncelleme: 15 Aralık 2010

59

VMAPStandard Başlığı: Vector Map (VMAP)Standart Kimliği: MIL-STD-2407Sürüm Kimliği: VMAP-1 (Gelecek versiyon VMAP 2i)Standart Geliştirme Örgütleri: US Defence Mapping AgencySTANAG Kimliği: Mevcut değilSTANAG Durumu: Mevcut değilÖzet: Dünya hakkındaki coğrafi bigi sistemi (GIS) verilerinin vektör tabanlı olarak farklı detay seviyelerinde toplanması. ABD Ulusal Görüntüleme ve Haritalama Kurumu’na (NIMA) ait Digital Chart of the World (DCW) verisinin güncellenmeiş ve geliştirilmiş versiyonu.Ayrıca Vector Smart Map olarak bilinir; önceden Digital Chart of The Wolrd-DCW olarak biliniyordu.Vektör haritasu ürünü üç tipte gelir: düşük çözünürlük (seviye 0), orta çözünürlük (seviye 1) ve yüksek çözünürlük (seviye 2).Teknik Olgunluk [Olgun]: 1993 yılından beri uluslar ve NATO tarafından kullanılmaktadır.Uygulanabilirlik: Sentetik doğal ortamlar gibi uygulamalar üzerinde Coğrafi Bilgi Sistemi için arazileri temsil etmek için kullanıldı.Uygulanmasına İlişkim Bilgiler: Daha modern alternatifler artık daha çok tercih edilse de VMAP kullanımı son derece yaygındır.Standardın Kısıtları: Bilinmiyor.Standart Tipi: Doğal ve İnsan Yapımı Çevrelerin Gösterimi: Veri Kaynakları ve BiçimleriErişime Açıklık: Erişim serbestErişim Adresi veya Bilgileri: Mevcut değilGiriş Tarihi: 28 Ağustos 2008Son Güncelleme: 17 Kasım 2010

60

GM V&VStandart başlığı: Federasyonlar için Doğrulama, Geçerleme ve Onay konusunda Önerilen Uygulamalar – HLA FEDEP: Yüksek Düzey Mimari Federasyon Geliştirme ve Çalıştırma Süreci için bir UyumlamaStandart Kimliği: IEEE Std 1516.4 – 2007Sürüm Kimliği: IEEE Std 1516.4 – 2007Standart Geliştirme Örgütleri: NATO NMSG Görev grubu 019 ile IEEE ye destekleyici olarak yer alan SISO tarafından geliştirilmiştir.STANAG Kimliği: Henüz hazır değil (Yeni bir AP olabilir ya da STANAG 4603 (HLA) nın yeni versiyonunun bir parçası olarak yer alabilir.STANAG Durumu: -yok-Özet: Bu önerilen uygulamalar belgesi, Yüksek Düzey Mimari (HLA) Federasyon Geliştirme ve Çalıştırma Süreci (FEDEP) kullanılarak geliştirilen federasyonların Doğrulama Geçerleme ve Onay (DGO) süreçlerinin uygulanması için takip edilecek işlemler ve süreçleri tanımlamaktadır. Bu önerilen uygulamalar mevcut Doğrulama Geçerleme ve Onay politikalarını, süreçlerini veya yönermelerinin yerine geçmek maksadı taşımamakta olup, federasyonların DGO ilişkili özelliklerine yoğunlaşmak maksadındadır. Bu tür uygulamaların özel kullanımlara uyarlandığı daha üst seviyeli bir çerçeve sunmaktadır. Teknik Olgunluk [Geliştirilmekte]: 10 yıllık pratik deneyimden yararlanmakla birlikte göreceli olarak yeni bir önerilen uygulamalar belgesidir.Uygulanabilirlik: Esas olarak HLA ve FEDEP tabanlı benzetim ve benzetim bütünleştirmeleri konusunda çalışan kulanıcılar, geliştiriciler ve DGO personelini hedeflemektedir. HLA ve FEDEP tabanlı olmayan benzetim ve benzetim bütünleştirmesi üzerinde çalışan DGO kullanıcıları, geliştiricileri ve personeli de bu belgedeki rehberlikten yararlanabilirler, çünkü bu uyum belgesindeki işlemler herhangi bir türden benzetim uygulaması için uyumlandırılabilir.Uygulanmasına İlişkin Bilgiler: ABD ve Kanada dahil bir çok ülkede federasyonlara uygulanmıştır.Standardın Kısıtları: DGO çalışanları için uygulama düzeyinde rehberlik sunulmaktadır. Fakat, federasyonlar için gereken DGO süreçlerinin çalıştırılması için kullanılabilecek bireysel teknikler tanımlanmamaktadır. Bireysel benzetimler (federe) için geçerli olacak DGO süreçlerine değil, federasyonlar için uygulanacak DGO süreçlerine odaklanılmaktadır. Yine de bireysel düzeydeki oluşturulan bilgilerin kullanımı hesaba katılmıştır.Standart Tipi: Doğrulama Geçerleme Metodolojisi ve Süreçler: Doğrulama ve Geçerleme.Erişime Açıklık: IEEE kopyala ve ücreti ile erişime açık.Erişim Adresi veya Bilgileri: http://www.ieee.org Giriş Tarihi: 19 Mart 2008Son Güncelleme: 29 Kasım 2010 B-43 – Edition (B) version (1)

61

VV&A RPGStandart Başlığı: Doğrulama, Geçerleme & Onaylama (DGO) Önerilen Uygulamalar KılavuzuStandart Kimliği: VV&A RPG Build 3.0Sürüm Kimliği: RPG Build 3.0, September 2006Standart Geliştirme Örgütleri: U.S. Department of DefenseSTANAG Kimliği: Uygulanabilir değilSTANAG Durumu: Uygulanabilir değilÖzet: Bu standart, nasıl, ne zaman ve hangi durumlarda resmi DG&O prosedürlerinin işletilmesi gerektiğine dair genel yönergeler sağlar.

DG&O’yı oluşturan birbirleriyle ilişkili süreçleri tanımlar Katılımcıların rol ve sorumluluklarını tanımlar DG&O ile ilgili özel konuları tanımlar Araç ve yöntemleri tanımlar İlgili alanlardaki çalışmalara referans olabilecek materyaller sağlar

Bu belgeler bütünü aynı zamanda DG&O ‘daki temel kavramlar üzerine resmi olmayan tartışmalar içerir: prensipler, gerekçeler, terminoloji, modeller ve simülasyonlarda DG&O yürütme yöntemi. DG&O’nun uygulanabilirliğini göstermek üzere günlük yaşamdan benzetimler sağlar. Fayda ve maliyet özeti ve diğer önerilen uygulamalar kılavuzlarının (recommended practices guide) kısa tanıtımı ile standart sonlanır.Teknik Olgunluk [Geliştirilmekte]: ABD’de birçok uygulamada kullanılmıştır. Son revizyon tarihi: 15 Eylül 2006Uygulanabilirlik: Bu kılavuz modeller ve simülasyonların tüm doğrulama, geçerleme ve onaylama faaliyetlerindeki planlama, yürütme ve dokümantasyonda kullanılabilir. İçeriğindeki öneriler M&S uygulamalarının gereksinimlerine bağlı olarak uyarlanmalıdır.Uygulanmasına İlişkin Bilgiler: Bu kılavuzun kullanımı isteğe bağlıdır, fakat önerilmektedir.Standardın Kısıtları: Yoktur.Standart Tipi: M&S metodolojisi, mimarileri ve süreçleri: Doğrulama & GeçerlemeErişime Açıklık: Aşağıdaki web sitelerinden ücretsiz olarak erişilebilir.Erişim Adresi veya Bilgileri: http://www.msco.milGiriş Tarihi: 27 Ağustos 2008Son Güncelleme: 15 Kasım 2010

62

VV&A TemplatesStandart Başlığı: B.M. Savunma Departmanı Standard Uygulaması, Modeller ve Simülasyonlar için Doğrulama, Geçerleme ve Onaylama (DG&O)Standart Kimliği: [U.S. Dept. Of Defence], kod: MIL-STD-3022Destekleyici Öge Tanımlayıcıları:Kod: DI-MSSM-81750, Accreditation PlanKod: DI-MSSM-81751, V&V PlanKod: DI-MSSM-81752, V&V ReportKod: DI-MSSM-81753, Accreditation ReportSürüm Kimliği: U.S. Dept. Of Defence MIL-STD-3022, 28 January 2008Standart Geliştirme Örgütleri: U.S. DoDSTANAG Kimliği: Uygulanabilir değilSTANAG Durumu: Uygulanabilir değilÖzet: Bu standart M&S doğrulama, geçerleme ve onaylama faaliyetlerinin 4 ana ürünü için (Accreditation Plan; V&V Plan; V&V Report, and Accreditation Report) şablonlar ortaya koyar. Amacı fazlalık oluşturan bilgiyi minimize eden ve bilginin tekrar kullanımını maksimize eden tutarlı bir dokümantasyon sağlamaktır. Standart, genelde farklı birimler tarafından hazırlanan dokümanlar için ortak bir çerçeve yaratma imkanı sağlar.Teknik Olgunluk [Geliştirilmekte]: B.M. Savunma Departmanı tarafından Ocak 2008’de onaylanmıştır.Uygulanabilirlik: Bu standard tüm B.M. Savunma Departmanı bölümlerince kullanılmak üzere onaylandı.Uygulanmasına İlişkin Bilgiler: BilinmiyorStandardın Kısıtları: BilinmiyorStandart Tipi: M&S metodolojisi, mimarileri ve süreçleri: Doğrulama & GeçerlemeErişime Açıklık: US Dept. of Defense MIL-STD-3022 ‘den ulaşılabilir.Erişim Adresi veya Bilgileri: http://www.assistdocs.comGiriş Tarihi: 27 Ağustos 2008Son Güncelleme: 15 Kasım 2010

63

X3DStandart Başlığı: X3D – Extensible three-dimensional Standart Kimliği: ISO/IEC 19775 Information Technology – Computer Graphics and Image Processing – Extensible 3D Part 1: Architecture and Base Components - ISO/IEC 19775-1:2008 Part 2: Scene Access Interface - ISO/IEC 19775-2:2010 ISO/IEC 19776 Information Technology – Computer Graphics and Image Processing – Extensible 3D - Encodings Part 1: XML Encoding - ISO/IEC 19776-1:2009 Part 2: Classic VRML Encoding - ISO/IEC 19776-2:2008 Part 3: Compressed Binary Encoding - ISO/IEC 19776-3:2007 ISO/IEC 19777 Information Technology – Computer Graphics and Image Processing – Extensible 3D – Language Bindings Part 1: ECMA Script - ISO/IEC 19777-1:2006 Part 2: Java - ISO/IEC 19777-2:2006 Sürüm Kimliği: See Most Recent Year of Publication Standart Geliştirme Örgütleri: ISO/IEC, Joint Technical Committee 1, Subcommittee-24 STANAG Kimliği: U/DSTANAG Durumu: U/D Özet: X3D 3B bilgisayar grafiklerini tanımlamak için kullanılan bir XML tabanlı ISO standartıdır ve Virtual Reality Modelling Language (VRML)’in yerine geliştirilmiştir. X3D VRML üzerine eklentiler bulundurmaktadır (e.g. İnsan animasyonu, NURBS, GeoVRML vb.). Ayrıca sahnenin XML sözdizimi kuralları ile kodlanmasına izin vermektedir. X3D gerçek zamanlı, interaktif 3B sahnelerin ve nesnelerin tanımlanmasına ve paylaşılmasına izin veren ölçeklenebilir bir açık standart dosya formatı ve mimarisidir. Teknik Olgunluk [Geliştirilmekte]: Açık kaynak kodlu projelerde kullanılmaktadır fakat tescilli yazılımlarda kullanımı henüz yaygınlaşmamıştır. Uygulanabilirlik: X3D dosyalarını okuyabilen birçok uygulama bulunmaktadır. http://www.web3d.org/cgi-bin/tools/search.cgi Uygulanmasına İlişkin Bilgiler: Web sitesinde bilgi bulunmaktadır: http://www.web3d.org/ Standardın Kısıtları: Web sitesinde tanımlanmıştır -- http://www.web3d.org Standart Tipi: Doğal ve insan yapımı ortamların, hayal edilebilir ve 3B modellerin tanımlanması, Erişime Açıklık: EvetErişim Adresi veya Bilgileri: http://www.web3d.org Giriş tarihi: 28 Ağustos 2008 Son Güncelleme: 15 Kasım 2010

64

XMIStandart Başlığı: XML Model Interchange (XMI) Standart Kimliği: Meta Object Facility (MOF) 2.0/XMI Mapping 2.1.1 Sürüm Kimliği: Versiyon 2.1.1 Standart Geliştirme Örgütleri: Object Management Group (OMG) STANAG Kimliği: U/DSTANAG Durumu: U/DÖzet: XMI, XML veri ve nesnelerinin tanımlanması, transfer edilmesi, değiştirilmesi ve bütünleştirilmesi için model tabanlı bir XML bütünleştirme altyapısıdır. XMI tabanlı standartlar veri bütünleştirme araçlarında, kütüphanelerde, uygulamalarda ve veri ambarlarında kullanılmaktadır. XMI, MOF (Meta Object Facility) tabanlı XMI uyumlu metamodellerin şemalarının üretilebilmesi için kurallar tanımlar ve MOF’dan XML’e aktarım yapılmasını sağlar. MOF ve XML teknolojilerinin gelişmesi ile XMI aktarımı’da en son versiyonlara uyacak şekilde güncellenmiştir. XMI güncellemeleri varolan XML şema tanımlaması ile tutarlı olacak şekilde yapılmıştır. Teknik Olgunluk [Güncel]: XMI versiyon 2.0.1 ISO/IEC 19503:2005 olarak ilan edilmiştir.Uygulanabilirlik: UML model transferinde ve modelleme araçları arasında veri aktarımında yaygın olarak kullanılmaktadır.Uygulanmasına İlişkin Bilgiler: NATO uygulamalarında kullanımı konusunda bilgi bulunmamaktadır.Standardın Kısıtları: Belirtilmemiştir.Standart Tipi: Kavramsal modelleme ve senaryolarErişime Açıklık: OMG sitesinden indirilebilmektedir.Erişim Adresi veya Bilgileri: http://www.omg.org Giriş tarihi: 21 Ağustos 2008 Son Güncelleme: 15 Kasım 2010

65

XMLStandart Başlığı: Genişletilebilir İşaretleme Dili(XML)Standart Kimliği: XML 1.0 ve 1.1Sürüm Kimliği: Sürüm 1.0 ve Sürüm 1.1 (İkinci Yayın) Standart Geliştirme Örgütleri: W3CSTANAG Kimliği: Uygulanabilir değilSTANAG Durumu: Uygulanabilir değilÖzet: Genişletilebilir İşaretleme Dili(XML) genel amaçlı işaretleme dilidir. Kullanıcılarına kendi elementlerini tanımlama imkanı verdiğinden genişletilebilir bir dil olarak sınıflandırılır. XML’in öncelikli amacı, yapısal verinin farklı bilgi sistemleri arasında özellikle de internet üzerinden taşınması, belgelerin kodlanması ve verinin seri hale getirilmesidir.XML, World Wide Web konsorsiyumu tarafından önerilen ücretsiz açık bir standarttır. W3C’nin önerileri dilbilgisi ve ayrıştırma gereksinimlerini belirlemektedir. Teknik Olgunluk [Güncel]: XML’in iki güncel versiyonu bulunmaktadır.Bunlardan ilki (XML 1.0) 1998 yılında tanımlanmıştır. Bu yıldan sonra sürüm numarasında değişikliğe uğramadan küçük revizyonlara uğramıştır. 26 Kasım 2008 tarihinde 5. basımı yayınlanmıştır. XML 1.0 halen genel amaçlı olarak önerilmektedir ve halen yaygın olarak gerçekleştirilmektedir.İkinci versiyonu (XML 1.1) ilk olarak 4 Şubat 2004 tarihinde, güncel olan 2. basımı ise 16 Ağustos 2006’da yayınlanmıştır. Bu versiyonda belli bazı durumlar için XML’in daha kolay kullanımı amaçlanmıştır. EBCDIC platformlarında satır sonu karakterinin kullanımı, Unicode 3.2’de bulunmayan karakter ve yazının kullanımı gibi özellikleri barındırmaktadır. Gerçekleştirimi yaygın değildir.XML, HLA gibi bir çok simülasyon standardında kullanılmaktadır. Uygulanabilirlik: Yapısal verinin farklı bilgi sistemleri arasında özellikle de internet üzerinden taşınması, belgelerin kodlanması ve verinin seri hale getirilmesi içindir.Uygulanmasına İlişkin Bilgiler: XML 1.0 - yaygın geçekleştirilmiş. XML 1.1 - yaygın geçekleştirilmemiş.Standardın Kısıtları: Uygulanabilir değil.Standart Tipi: Yazılım MühendisliğiErişime Açıklık: W3C internet sitesi yoluylaErişim Adresi veya Bilgileri: http://www.w3.org/TR/xml11/#sec-xml11 Giriş Tarihi: 20 Mart 2008Son Güncelleme: 10 Aralık 2010

66