Ciepłownictwo w Polsce · 2019-12-16 · Ciep1ownictwo w Polsce 6 Ciepłownictwo – definicja i...
Transcript of Ciepłownictwo w Polsce · 2019-12-16 · Ciep1ownictwo w Polsce 6 Ciepłownictwo – definicja i...
Ciepłownictwo w PolsceEdycja 2019
www.forum-energii.eu
Ciepłownictwo w Polsce
2
OPRACOWANIE:
Rafał Macuk, Forum Energii
WSPÓŁPRACA:
dr Joanna Maćkowiak-Pandera, Andrzej Rubczyński, Forum Energii
REDAKCJA:
Aleksandra Zieleniec
OPRACOWANIE GRAFICZNE:
Karol Koszniec
PODZIĘKOWANIA
Serdecznie dziękujemy Instytutowi Badań Strukturalnych, Izbie Gospodarczej Ciepłownictwo Polskie oraz Krajowej Agencji Poszanowania Energii za współpracę i pomoc w pozyskaniu danych niezbędnych do przygotowania tej publikacji.
DATA PUBLIKACJI:
grudzień 2019
Forum Energii to think tank działający w obszarze energetyki. Naszą misją jest tworzenie fundamentów efektywnej, bezpiecznej, czystej
i innowacyjnej energetyki w oparciu o dane i analizy.
Wszystkie analizy i publikacje Forum Energii są udostępniane nieodpłatnie i mogą być powielane pod warunkiem wskazania źródła i autorów.
Ciepłownictwo w Polsce
3
Wstęp (dr Joanna Maćkowiak-Pandera) 05
Ciepłownictwo – definicja i dostęp do danych 06
Główne wnioski 07
Największa ilość ciepła jest wytwarzana w indywidualnych gospodarstwach domowych 08
Budynki i efektywność energetyczna 09
W produkcji ciepła dominują urządzenia na paliwa stałe 10
Największa liczba budynków została wybudowana do 1988 r. 11
Standard energetyczny budynków w Polsce jest niski 12
Najwięcej energii w gospodarstwach domowych zużywamy do ogrzewania pomieszczeń 13
Paliwa i emisje 14
W ciepłownictwie dominuje węgiel 15
Emisja CO2 jest nadal wysoka 16
Głównym źródłem smogu jest spalanie paliw stałych w gospodarstwach domowych ogrzewanych indywidualnie 17
Gospodarstwa domowe w Polsce zużywają najwięcej węgla w Unii Europejskiej 18
Ubóstwo energetyczne 19
Definiowanie ubóstwa energetycznego 20
Najwięcej ubogich energetycznie mieszka w budynkach jednorodzinnych z lat 1961−1995 21
Najwięcej ubogich energetycznie mieszka w domach jednorodzinnych na wsi 22
GRUDZIEŃ 2019
Ciepłownictwo w Polsce
4
Ciepłownictwo systemowe, sytuacja obecna i wyzwania 23Głównym odbiorcą ciepła z sieci są gospodarstwa domowe 24
Jedynie 66% ciepła wytwarzane jest z kogeneracji 25
Nie podjęto działań prowadzących do zmiany miksu paliwowego ciepłownictwa 26
Aż 80% systemów ciepłowniczych w Polsce jest nieefektywne 27
Mniejsze miasta − niższa efektywność 28
Ciepłownictwo dostosowuje się do bieżących wyzwań, ale te najpoważniejsze dopiero nadejdą 29
Sprzedaż ciepła spada pomimo wzrostu liczby odbiorców 30
Ciepłownictwo systemowe, aspekty finansowe 31
Średnie ceny sprzedaży ciepła z jednostek niekogeneracyjnych 32
Duże systemy ciepłownicze w miastach obniżają średnie ceny ciepła dla województwa 33
Cena ciepła z węgla jest coraz mniej konkurencyjna 34
Koszty wytwórców ciepła przewyższają dochody 35
Ciepłownictwo systemowe w Unii Europejskiej 36
W Polsce jest najwięcej odbiorców ciepła systemowego spośród wszystkich krajów UE 37
Jesteśmy na drugim miejscu w Europie, jeżeli chodzi o ilość zużytego ciepła wyprodukowanego w systemach ciepłowniczych 38
Mimo rozległego systemu ciepłowniczego udział kogeneracji w Polsce na tle UE jest relatywnie nieduży 39
Od przeszło 30 lat miks wytwórczy w UE intensywnie się zmienia 40
Struktura paliw w wybranych krajach UE w latach 1990−2017 41
Struktura paliw w wybranych krajach UE w latach 1990−2017 42
GRUDZIEŃ 2019
Ciepłownictwo w Polsce
5
Wstęp
Polska dusi się smogiem, szczególnie zimą. Aby jakość powietrza zaczęła się poprawiać, najpierw na ciepłownictwo trzeba spojrzeć szeroko, bo to
zarówno sieci ciepłownicze jak i zaopatrzenie w ciepło gospodarstw domowych. Aż 70% ciepła powstaje w indywidualnych instalacjach grzewczych.
Pozostałe 30% jest wytwarzane w systemach ciepłowniczych – w ramach jednej z najlepiej rozwiniętych sieci ciepłowniczych w Europie. Teraz grozi
jej stopniowa degeneracja i utrata szans na zapewnienie zewnętrznego bodźca rozwojowego. Aż 80% systemów ciepłowniczych w Polsce nie spełnia
wymogów dyrektywy o efektywności energetycznej, co eliminuje możliwości wsparcia ze środków unijnych.
Jedną z głównych barier dla czystego ciepła jest nie tylko brak kompleksowej strategii dla tego obszaru, ale przede wszystkim brak powszechnie
dostępnych danych, które opisywałyby stan tego sektora. Uderzające, że zaopatrzenie w ciepło, które jest dużym problemem środowiskowym
i społecznym Polski jest tak mało opisane i rozpoznane. Brakuje danych na temat stanu efektywności energetycznej budynków, indywidualnych źródeł
ciepła i wielu innych. Fragmentarycznie informacje są zbierane przez Główny Urząd Statystyczny, Urząd Regulacji Energetyki i Agencję Rynku Energii.
Nie są one jednak łatwo dostępne. Brak wiedzy na temat sektora, skutkuje niewielkim zainteresowaniem kluczowych instytucji, a i trudno proponować
rozwiązania naprawcze skoro problem nie jest dobrze zdiagnozowany.
Przedstawiamy niniejszy raport, żeby podzielić się zebranymi danymi w przystępnej formie i wesprzeć dyskusję na temat strategii zaopatrzenia
w czyste ciepło polskich domów.
Zapraszam do lektury,
Dr Joanna Maćkowiak-Pandera
Prezes Forum Energii
Ciepłownictwo w Polsce
6
Ciepłownictwo – definicja i dostęp do danych
Ciepłownictwo definiujemy szeroko – zarówno jako ciepłownictwo systemowe, obejmujące systemy ciepłownicze wraz z źródłami wytwarzania,
jak i ciepłownictwo niesystemowe, czyli indywidualne instalacje grzewcze w gospodarstwach domowych.
Raport powstał w oparciu o najbardziej aktualne dane i materiały publikowane przez: Główny Urząd Statystyczny, Agencję Rynku Energii,
Urząd Regulacji Energetyki, Krajową Agencję Poszanowania Energii, Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami, Izbę Gospodarczą
Ciepłownictwo Polskie, Eurostat i inne.
Przygotowując niniejszą publikację, dostrzegliśmy problemy, które mogą być barierą nie tylko przy tworzeniu obiektywnego i pełnego obrazu
ciepłownictwa w Polsce, ale także przy wprowadzaniu potrzebnych zmian w tym sektorze. Należą do nich:
• brak dostępu do danych − albo nie są one zbierane, albo nie są podawane do publicznej wiadomości.
• w publikowanych danych brak spójności metodycznej − instytucje statystyczne stosują własną metodę, co uniemożliwia stworzenie spójnego
obrazu badanego zagadnienia.
Ujęte w tym raporcie dane URE na temat ciepła systemowego dotyczą tylko przedsiębiorstw koncesjonowanych o mocy większej niż 5 MW. Dlatego
pominięto w nim przedsiębiorstwa o mniejszych mocach.
Brak danych jest barierą transformacji sektora energii w Polsce. Zaopatrzenie w ciepło jest domeną publiczną i dotyczy każdego polskiego gospodarstwa
domowego. Dane dotyczące np. efektywności energetycznej, emisji zanieczyszczeń, form ogrzewania powinny być regularnie zbierane i powszechnie
udostępniane.
Ciepłownictwo w Polsce
7
Główne wnioski
• Politycy przez lata nie angażowali się w problem ciepłownictwa, postrzegając go jako trudny (rozproszona struktura), społecznie wrażliwy
(koszty ciepła) i polityczny (presja na spalanie węgla zamiast wykorzystywanie czystszych form wytwarzania ciepła).
• Efektem zaniechania działań na rzecz poprawy jakości ciepłownictwa jest najgorsze w całej UE powietrze wskutek emisji zanieczyszczeń
z ponad czterech milionów domów ogrzewanych własnymi źródłami ciepła na paliwo stałe. Krajowe gospodarstwa domowe zużywają 87%
węgla konsumowanego przez wszystkie gospodarstwa domowe w Unii Europejskiej.
• Ze względu na skalę problemu i rozproszenie indywidualnych źródeł ciepła odpowiedzialność za zmiany w ciepłownictwie rozkłada się
pomiędzy różne szczeble administracji rządowej i lokalnej. Brak koordynatora ujmującego kwestię ciepłownictwa całościowo zaowocował
nie tylko złą jakością powietrza, ale i niską efektywnością energetyczną budynków, dużymi stratami energii pierwotnej, a także brakiem
impulsów rozwojowych dla małych i średnich przedsiębiorstw współpracujących z budownictwem i ogrzewnictwem.
• Brakuje zarówno długoterminowej polityki w zakresie efektywności energetycznej, jak i modernizacji ciepłownictwa oraz wskazania krajowemu
przemysłowi kluczowych technologii będących fundamentem transformacji ciepłownictwa i jednocześnie źródłem rozwoju biznesowego.
• Nie do końca przemyślana polityka prywatyzacji sektora ciepłownictwa w latach 90. XX w. stała się co prawda dla dużych przedsiębiorstw
ciepłowniczych impulsem rozwojowym, ale pozostawiła swojemu losowi niedokapitalizowane małe systemy ciepłownicze. W efekcie obecnie
około 80% przedsiębiorstw ciepłowniczych w Polsce (odpowiedzialnych za produkcję 38% ciepła systemowego) zaliczanych jest do kategorii
nieefektywnych.
• Brak wizji rozwoju ciepłownictwa, jak też jego długoterminowych celów doprowadził do tego, że administracja rządowa koncentruje się
niemal wyłącznie na kontroli cen ciepła w systemach ciepłowniczych.
• Niesprecyzowanie polityki energetycznej państwa, w połączeniu z utrzymywaniem cen ciepła na możliwie najniższym poziomie, zatrzymało
modernizację ciepłownictwa i skumulowało problemy.
• Nieskuteczna polityka socjalna, która miałaby zapobiegać ubóstwu energetycznemu (dotyczy ono około 12% społeczeństwa), blokuje
modernizację ciepłownictwa.
• Konieczne jest postawienie celów modernizacyjnych przed ciepłownictwem w perspektywie roku 2030 oraz opracowanie mechanizmów
wsparcia ich realizacji oraz modeli biznesowych wprowadzających zmiany.
Ciepłownictwo w Polsce
8
Największa ilość ciepła jest wytwarzana w indywidualnych gospodarstwach domowych
• Ciepło systemowe stanowi ¼ strumienia ciepła.
• Polityka energetyczna i polityka środowiskowa państwa powinny obejmować zarówno ciepło systemowe, jak i niesystemowe.
CIEPŁO NIESYSTEMOWE: 76%
GOSPODARSTWA DOMOWE: 49%
GOSPODARSTWA DOMOWE: 17%
HANDEL, USŁUGI I INNE: 7%
HANDEL, USŁUGI I INNE: 2%
PRZEMYSŁ I BUDOWNICTWO: 20%
PRZEMYSŁ I BUDOWNICTWO: 5%
CIEPŁO SYSTEMOWE: 24%
ZUŻY
CIE
CIEP
ŁA: 1
00
%
Wykres 1. Struktura zużycia ciepła w PolsceŹródło: Opracowano na podstawie danych KAPE, GUS, URE.
Ciepłownictwo w Polsce
9
Budynki i efektywność energetyczna
Ciepłownictwo w Polsce
10
W produkcji ciepła dominują urządzenia na paliwa stałe
• Aż w około 3,5 miliona budynków do ogrzewania wykorzystuje się nieefektywne źródła ciepła na paliwa stałe.
Wykres 2. Sposób ogrzewania w gospodarstwach domowych według nośnika energii w 2015 r.Źródło: Opracowano na podstawie danych GUS.
ENERGIA ELEKTRYCZNA2%
GAZ ZIEMNY9%
CIEPŁO SIECIOWE 41%
PALIWA STAŁE47%
INNE1%
Ciepłownictwo w Polsce
11
Największa liczba budynków została wybudowana do 1988 r.
• Do roku 1988 efektywność energetyczna miała marginalne znaczenie w budownictwie. Przekłada się to na obecnie wysokie zużycie energii
dla celów grzewczych.
0
1500
1000
500
przed 1918
Tysią
c bu
dynk
ów
1918–1944 1945–1970 1971–1978 1979–1988 1989–2002 2003–2007 2008–2011 w budowie nieustalone
Wykres 3. Struktura wiekowa zasobów mieszkaniowych według stanu na rok 2012Źródło: Opracowano na podstawie: Narodowego spisu powszechnego ludności i mieszkań 2011, GUS, Warszawa.
Ciepłownictwo w Polsce
12
Standard energetyczny budynków w Polsce jest niski
• Prawie 2/3 budynków w Polsce charakteryzuje się niską efektywnością energetyczną.
• Źle wykonywana termomodernizacja blokuje na wiele lat poprawę efektywności energetycznej.
Wykres 4. Standard izolacyjności cieplnej budynków w Polsce w 2017 r.Źródło: Opracowano na podstawie danych Instytutu Ekonomii Środowiska.
BARDZO WYSOKI1%
WYSOKI11%
ŚREDNI25%
BARDZO NISKI41%
NISKI22%
Ciepłownictwo w Polsce
13
URZĄDZENIA ELEKTRYCZNE10%
OGRZEWANIE POMIESZCZEŃ66%
OGRZEWANIE WODY15%
GOTOWANIE POSIŁKÓW9%
Najwięcej energii w gospodarstwach domowych zużywamy do ogrzewania pomieszczeń
• Relatywnie wysoki udział energii do ogrzewania pomieszczeń wynika z niskiej efektywności energetycznej budynków oraz strefy klimatycznej,
w której leży Polska.
• Obserwowany w ostatnich latach stały wzrost średnich dobowych temperatur wpłynie na zmniejszenie zużycia energii grzewczej.
Wykres 5. Struktura zużycia energii w gospodarstwach domowych w 2017 r.Źródło: Opracowano na podstawie danych GUS.
Ciepłownictwo w Polsce
14
Paliwa i emisje
Ciepłownictwo w Polsce
15
OLEJE0,5%
POZOSTAŁE6,0%
WĘGLOWE47,7%
POZOSTAŁE1,1%
WĘGLOWE72,5%
GAZOWE31,1%
GAZOWE8,6%
OLEJE4,8%
BIOMASA I INNE OZE8,1%
BIOMASA I INNE OZE
19,6%
OGRZEWANIE INDYWIDUALNE2017
CIEPŁOWNICTWO SYSTEMOWE2018
W ciepłownictwie dominuje węgiel
• Zużycie węgla do celów grzewczych wynosi 24 mln ton, z czego aż 12 mln ton jest spalane w gospodarstwach domowych ogrzewanych
indywidualnie i przez innych drobnych odbiorców węgla.
Wykres 6. Zużycie paliw do celów grzewczych Źródło: Opracowano na podstawie danych KAPE, GUS i URE.
Ciepłownictwo w Polsce
16
GOSPODARSTWA DOMOWE CIEPŁOWNICTWO SYSTEMOWE
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
Mili
on to
n CO
2
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017
Wykres 7. Emisja CO2 przez ciepłownictwo, w tym przedsiębiorstwa ciepłownicze i gospodarstwa domoweŹródło: Opracowano na podstawie danych EEA, URE.
Emisja CO2 jest nadal wysoka
• Emisja CO2 wynikająca z indywidualnego ogrzewania gospodarstw domowych utrzymuje się na stałym wysokim poziomie.
• Jednostkowa emisja CO2 w przeliczeniu na GJ ciepła systemowego zmniejszyła się od 2007 r. o około 10%, co świadczy o braku inwestycji
prowadzących do wymiany źródeł wytwórczych.
Ciepłownictwo w Polsce
17
Głównym źródłem smogu jest spalanie paliw stałych w gospodarstwach domowych ogrzewanych indywidualnie
• Inne znaczące źródła zanieczyszczeń powietrza to przemysł i transport.
PM2.5
16%
2%
10%
4%
21%
47%
PM10
16%
12%
8%
5%
13%
46%
BENZO(A)PIREN I INNE WWA*
12%2%
1%0,1%
0,9%
84%
PROCESY SPALANIA W PRZEMYŚLE
PROCESY SPALANIA W SEKTORZE PRODUKCJI I TRANSFORMACJI ENERGII
PROCESY SPALANIA W OGRZEWNICTWIE INDYWIDUALNYM
ROLNICTWO POZOSTAŁE
TRANSPORT DROGOWY
Wykres 8. Źródła zanieczyszczeń powietrza w 2017 r.Źródło: Opracowano na podstawie danych KOBiZE. *WWA – wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne
Ciepłownictwo w Polsce
18
0%
10%
20%
30%
40%
UE POLSKA
GAZ ZIEMNY
ENERGIA ELEKTRYCZNA
BIOMASA STAŁA
LEKKI OLEJ OPAŁOWY
CIEPŁO Z SIECI
WĘGIEL KAMIENNY
LPG POMPY CIEPŁA
ENERGIA SOLARNA
POZOSTAŁE
Wykres 9. Porównanie struktury zużycia energii w gospodarstwach domowych w UE i Polsce w 2017 r.Źródło: Opracowano na podstawie danych Eurostat i GUS.
Gospodarstwa domowe w Polsce zużywają najwięcej węgla w Unii Europejskiej
• Polskie gospodarstwa domowe zużywają 87% węgla spalanego w gospodarstwach domowych w UE, co bezpośrednio przekłada się na
zanieczyszczenie powietrza i powstawanie smogu.
• Pozytywnie należy ocenić wysoki udział ciepła systemowego w ogrzewaniu krajowych gospodarstw domowych.
• Polska wyróżnia się na tle UE stosunkowo niskim udziałem gazu ziemnego i energii elektrycznej w zużyciu końcowym w gospodarstwach
domowych.
Ciepłownictwo w Polsce
19
Ubóstwo energetyczne
Ciepłownictwo w Polsce
20
Rysunek 1. Definicja ubóstwa energetycznego Źródło: IBS.
UBÓSTWOENERGETYCZNE
NISKIE DOCHODYGOSPODARSTW DOMOWYCH
WYSOKI KOSZT ENERGII
NISKA EFEKTYWNOŚĆ ENERGETYCZNA
Definiowanie ubóstwa energetycznego
• 4,6 mln osób, czyli 12% mieszkańców Polski, jest ubogich energetycznie.
Gospodarstwo domowe jest ubogie energetycznie wówczas, gdy ma trudności w zaspokojeniu swoich potrzeb energetycznych z powodu
niskiego dochodu lub charakterystyki mieszkania. Potrzeby energetyczne to całkowite zużycie energii cieplnej, jak też elektrycznej, niezbędne
do godnego poziomu życia, a więc: ogrzewania mieszkania, podgrzewania wody, oświetlenia, przygotowywania posiłków i korzystania
z podstawowych sprzętów RTV i AGD. Jeżeli koszt zaspokojenia potrzeby energetycznej jest tak wysoki, że członkowie gospodarstwa
domowego stają przed dylematem, czy ograniczać tę potrzebę, czy też oszczędzać na innych dobrach, np. żywności, lekach czy edukacji,
to mówimy o ubóstwie energetycznym.
Ciepłownictwo w Polsce
21
JEDNORODZINNE WIELORODZINNE
Tysią
c go
spod
arst
w d
omow
ych
0Do 1960 1961-1995 po 1995
100
200
300
400
500
Wykres 10. Liczba gospodarstw ubogich energetycznie wg typu i wieku budynku w 2018 r.Źródło: IBS.
Najwięcej ubogich energetycznie mieszka w budynkach jednorodzinnych z lat 1961−1995
• Według obecnych regulacji jedynie ubodzy energetycznie mieszkający w budynkach wielorodzinnych mogą uzyskać dodatek energetyczny.
• Konieczne jest wsparcie wszystkich ubogich energetycznie.
Ciepłownictwo w Polsce
22
Najwięcej ubogich energetycznie mieszka w domach jednorodzinnych na wsi
• W miastach problem dotyczy budynków wielorodzinnych.
BUDYNEKWIELORODZINNY
WIEŚ6%
BUDYNEKJEDNORODZINNY
WIEŚ50%
BUDYNEKWIELORODZINNYMIASTA28%
BUDYNEKJEDNORODZINNYMIASTA16%
Wykres 11. Występowanie ubóstwa energetycznego według typu budynku i lokalizacji w 2016 r.Źródło: Opracowano na podstawie danych IBS.
Ciepłownictwo w Polsce
23
Ciepłownictwo systemowesytuacja obecna i wyzwania
Ciepłownictwo w Polsce
24
Głównym odbiorcą ciepła z sieci są gospodarstwa domowe
W TYM W KOGENERACJI
238 617,4 TJ
PRODUKCJA CIEPŁA
376 010,2 TJ
CIEPŁO DOSTARCZONE DO ODBIORCÓW PRZYŁĄCZONYCH
DO SIECI
233 674,2 TJ
CIEPŁO ODDANE DO SIECI
267 222,2 TJ
ZUŻYCIE CIEPŁA NA POTRZEBY WŁASNE ORAZ PRZEMYSŁU
144 419,2 TJ
STRATY 33 548,0 TJ
CIEPŁO Z ODZYSKU
35 631,2 TJ
Rysunek 2. Produkcja i rozdysponowanie ciepła w 2018 r.Źródło: Opracowano na podstawie danych URE.
Ciepłownictwo w Polsce
25
Jedynie 66% ciepła wytwarzane jest z kogeneracji
• Niska skuteczność mechanizmów wsparcia kogeneracji stosowanych w przeszłości spowodowała, że udział ciepła z tych jednostek utrzymuje
się od lat na niezmienionym poziomie.
PJ
0
500
400
300
200
100
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2015 2016 2017 20182013 2014
KOGENERACJA OGÓŁEM
Wykres 12. Produkcja ciepła w kogeneracji w strumieniu ciepłaŹródło: Opracowano na podstawie danych URE.
Ciepłownictwo w Polsce
26
Nie podjęto działań prowadzących do zmiany miksu paliwowego ciepłownictwa
• W ciągu ostatniej dekady wykorzystanie gazu wzrosło o 3,5 p.p., a OZE o 3 p.p.
0%
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
OLEJ OPAŁOWY GAZ ZIEMNY BIOMASA I INNE OZE ODPADY POZOSTAŁEWĘGIEL
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2015 2016 2017 20182013 2014
Wykres 13. Struktura paliwowa w ciepłownictwieŹródło: Opracowano na podstawie danych URE.
Ciepłownictwo w Polsce
27
SYSTEMY EFEKTYWNE
SYSTEMY NIEEFEKTYWNE
Aż 80% systemów ciepłowniczych w Polsce jest nieefektywne
• Wysoki udział systemów nieefektywnych oraz brak presji na zmianę sytuacji stanowią zagrożenie dla funkcjonowania ciepłownictwa
systemowego w Polsce.
• Prawne ograniczenie udzielania pomocy publicznej dla nieefektywnych systemów ciepłowniczych utrudnia ich modernizację i przejście na
niskoemisyjne technologie.
Efektywny system ciepłowniczy i chłodniczy to system, w którym do produkcji ciepła lub chłodu wykorzystuje się co najmniej 50% energii ze
źródeł odnawialnych lub co najmniej w 50% ciepło odpadowe, lub co najmniej w 75% ciepło pochodzące z kogeneracji, lub co najmniej w 50%
połączenie takiej energii ciepła.
Rysunek 3. Występowanie efektywnych i nieefektywnych systemów ciepłowniczych w Polsce w 2015 r.Źródło: IGCP.
Ciepłownictwo w Polsce
28
Mniejsze miasta − niższa efektywność
• Wyzwaniem jest duży udział systemów nieefektywnych w produkcji ciepła dla małych i średnich miast.
99,4%
70,9%
46,0%
27,5%13,8%
29,1%
54,0%
72,5%86,2%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
powyżej 500 tys. 200-499 tys. 100-199 tys. 20-99 tys. poniżej 20 tys.
POPULACJA MIASTA
0,6%
SYSTEM NIEEFEKTYWNYSYSTEM EFEKTYWNY
Wykres 14. Udział ciepła dostarczanego z systemów efektywnych w miastach o różnej wielkości w 2016 r.Źródło: Opracowano na podstawie danych ARE (uwzględniających moce wytwórcze od 1MW), Forum Energii.
Ciepłownictwo w Polsce
29
Mili
ony
ton
0
50
40
30
20
10
CO2
0
50
100
150
200
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
SO2 NOX PYŁY
Tysią
ce to
n
Ciepłownictwo dostosowuje się do bieżących wyzwań, ale te najpoważniejsze dopiero nadejdą
• Przedsiębiorstwa ciepłownicze skierowały główny wysiłek inwestycyjny na dostosowanie do zaostrzanych norm emisji gazów (SOx, NO
x)
i pyłów.
• Nieliczne inwestycje w nowe źródła wytwórcze na gaz i biomasę doprowadziły do relatywnie niewielkiego spadku emisji CO2 w minionej
dekadzie.
• Przez duży udział węgla w produkcji ciepła polskie ciepłownictwo będzie zmuszone ponosić coraz wyższe koszty zakupu uprawnień do emisji
CO2.
Wykres 15. Emisje gazów i pyłów przez przedsiębiorstwa ciepłowniczeŹródło: Opracowano na podstawie danych URE.
Ciepłownictwo w Polsce
30
Sprzedaż ciepła spada pomimo wzrostu liczby odbiorców
• Strategicznym wyzwaniem dla ciepłownictwa jest obsłużenie rynku, którego efektywność energetyczna nieustannie wzrasta.
• Pomimo rosnącej długości sieci ciepłowniczej i wzrostu ogrzewanej powierzchni budynków spada wolumenu sprzedawanego ciepła.
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
SPRZEDAŻ CIEPŁA Z SIECI POWIERZCHNIA BUDYNKÓW DŁUGOŚĆ SIECI
0
0,2
0,4
0,6
0,8
1
1,2
1,4
Wykres 16. Sprzedaż ciepła na tle powierzchni budynków i długości sieci (wartości indeksowane względem 2007 r.)Źródło: Opracowano na podstawie danych URE i GUS.
Ciepłownictwo w Polsce
31
Ciepłownictwo systemoweaspekty finansowe
Ciepłownictwo w Polsce
32
Średnie ceny sprzedaży ciepła z jednostek niekogeneracyjnych
• Ceny ciepła w niewielkim stopniu odzwierciedlają szybkie w ostatnim czasie zmiany cen paliw i uprawnień do emisji CO2.
• Brak współspalania biomasy w elektroenergetyce zwiększył atrakcyjność cenową biomasy w ciepłownictwie. Można przypuszczać,
że w przypadku powrotu do współspalania cena ciepła z biomasy zacznie rosnąć.
zł/GJ
0
200
150
50
100
WĘGLOWE GAZOWE OLEJOWE OZE
2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
Wykres 17. Średnie ceny sprzedaży ciepła jednostek niekogeneracyjnych (bez przesyłu) według paliwŹródło: Opracowano na podstawie danych URE.
Ciepłownictwo w Polsce
33
Duże systemy ciepłownicze w miastach obniżają średnie ceny ciepła dla województwa
• Na poziomie województw widać dużą dysproporcję między średnią maksymalną a minimalną ceną ciepła – około 30%.
• Wpływ na cenę ciepła ma duży udział nieefektywnych systemów ciepłowniczych.
50,44 zł/GJ 65,45 zł/GJ
POMORSKIE65,45 zł/GJ WARMIŃSKO−MAZURSKIE
56,93 zł/GJ
ŁÓDZKIE54,38 PLN/GJ
LUBELSKIE54,05 zł/GJ
PODKARPACKIE63,54 zł/GJ
ŚWIĘTOKRZYSKIE60,06 zł/GJ
MAŁOPOLSKIE57,99 zł/GJ
PODLASKIE61,25 zł/GJ
MAZOWIECKIE50,44 zł/GJ
KUJAWSKO−POMORSKIE61,16 zł/GJ
WIELKOPOLSKIE60,91 zł/GJ
DOLNOŚLĄSKIE59,29 zł/GJ
OPOLSKIE58,58 zł/GJ
ŚLĄSKIE62,66 zł/GJ
LUBUSKIE63,48 zł/GJ
ZACHODNIOPOMORSKIE59,85 zł/GJ
POLSKA − 58,04 zł/GJ
Rysunek 4. Średnia cena jednoskładnikowa ciepła sprzedanego z sieci ciepłowniczej według regionu w 2018 r.Źródło: Opracowano na podstawie danych URE.
Ciepłownictwo w Polsce
34
Cena ciepła z węgla jest coraz mniej konkurencyjna
• Trend wzrostu ceny ciepła z węgla będzie się pogłębiał ze względu na rosnący koszt uprawnień do emisji CO2 i coraz bardziej
restrykcyjne standardy środowiskowe.
zł/G
J
GAZ ZIEMNY WYSOKOMETANOWY
BIOMASA WĘGIEL KAMIENNY INNE ODNAWIALNE ŹRÓDŁA ENERGII
ODPADY KOMUNALNE STAŁE
SZACUNKOWY KOSZT CO2
CENA CIEPŁAŚREDNIA OPŁATA PRZESYŁOWA
ŚREDNIA CENA JEDNOSKŁADNIKOWA CIEPŁA
0
10
20
30
40
50
60
70
80
Wykres 18. Średnia cena jednoskładnikowa ciepła systemowego z różnych paliw w 2018 r.Źródło: Opracowano na podstawie danych URE.
Ciepłownictwo w Polsce
35
Koszty wytwórców ciepła przewyższają dochody
• Trwały brak rentowności wytwarzania uniemożliwia inwestycje w czyste technologie.
• Przychody z dystrybucji pozwalają na sukcesywny rozwój sieci.
ZYSK
WYTWARZANIE PRZESYŁANIE I DYSTRYBUCJA
PRZYCHODY OGÓŁEM KOSZTY OGÓŁEM
-0,5 -0,8 -0,6 -0,8 -0,6-1,0
0,0
-0,4
1,10,5
-0,4
-2
0
2
4
6
8
10
12
0,6 0,7 1,0 0,7 1,0 1,1 0,9 0,9 1,0 1,1 1,0
-2
0
2
4
6
8
10
12
Mili
ard
zł
Mili
ard
zł
Wykres 19. Przychody i koszty ogółem oraz zysk przedsiębiorstw ciepłowniczych w 2018 r. według rodzaju działalnościŹródło: Opracowano na podstawie danych URE.
Ciepłownictwo w Polsce
36
Ciepłownictwo systemowe w Unii Europejskiej
Ciepłownictwo w Polsce
37
W Polsce jest najwięcej odbiorców ciepła systemowego spośród wszystkich krajów UE
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
Polsk
a
Nie
mcy
Fran
cja
Szw
ecja
Czec
hy
Wło
chy
Dan
ia
Rum
unia
Finl
andi
a
Aus
tria
Serb
ia
Słow
acja
Litw
a
Węg
ry
Bułg
aria
Zjed
nocz
one
Król
estw
o
Hol
andi
a
Łotw
a
Chor
wac
ja
Esto
nia
Szw
ajca
ria
Isla
ndia
Słow
enia
Irlan
dia
Mili
on o
sób
Wykres 20. Liczba ludności korzystającej z ciepła systemowego w Europie w wybranych krajach europejskich w 2015 r.Źródło: Opracowano na podstawie danych: Euroheat and Power, Komisja Europejska.
Ciepłownictwo w Polsce
38
Jesteśmy na drugim miejscu w Europie, jeżeli chodzi o ilość zużytego ciepła wyprodukowanego w systemach ciepłowniczych
0
10
20
30
40
50
60
70
80N
iem
cy
Polsk
a
Szw
ecja
Finl
andi
a
Dan
ia
Fran
cja
Czec
hy
Aus
tria
Zjed
nocz
one
Król
estw
o
Słow
acja
Wło
chy
Isla
ndia
Węg
ry
Hol
andi
a
Litw
a
Esto
nia
Serb
ia
Łotw
a
Szw
ajca
ria
Bułg
aria
Chor
wac
ja
Słow
enia
Irlan
dia
TWh
Wykres 21. Zużycie ciepła systemowego w wybranych krajach europejskich w 2015 r.Źródło: Opracowano na podstawie danych: Euroheat and Power, Komisja Europejska.
Ciepłownictwo w Polsce
39
Mimo rozległego systemu ciepłowniczego udział kogeneracji w Polsce na tle UE jest relatywnie nieduży
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%Niemcy
Polska
Szwecja
Rumunia
Finlandia
Dania
Czechy
Austria
Słowenia
Włochy
Islandia
Litwa
Estonia
Łotwa
Szwajcaria
Bułgaria
Chorwacja
Irlandia
Wykres 22. Udział kogeneracji w produkcji paliw wykorzystywanych do produkcji ciepła systemowego w Unii Europejskiej w 2017 r. Źródło: Opracowano na podstawie danych: Euroheat and Power, Komisja Europejska.
Ciepłownictwo w Polsce
40
Wykres 23. Struktura paliw wykorzystywanych do produkcji ciepła systemowego w Unii EuropejskiejŹródło: Opracowano na podstawie danych Eurostatu i Komisji Europejskiej.
OLEJ GAZ ATOM OZE ODPADY NIEODNAWIALNE POZOSTAŁEPALIWA STAŁE
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017
Od przeszło 30 lat miks wytwórczy w UE intensywnie się zmienia
• W ostatnich latach najbardziej dynamicznie rozwijają się OZE.
Ciepłownictwo w Polsce
41
CZECHY
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%DANIAPOLSKA
20
16
19
90
19
92
19
94
19
96
19
98
20
00
20
02
20
04
20
06
20
08
20
10
20
12
20
14
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
20
16
19
90
19
92
19
94
19
96
19
98
20
00
20
02
20
04
20
06
20
08
20
10
20
12
20
14
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
20
16
19
90
19
92
19
94
19
96
19
98
20
00
20
02
20
04
20
06
20
08
20
10
20
12
20
14
OLEJ GAZ ATOM OZE ODPADY NIEODNAWIALNE POZOSTAŁEPALIWA STAŁE
Wykres 24. Struktura paliw wykorzystywanych do produkcji ciepła systemowego w Polsce, Czechach oraz Danii Źródło: Opracowano na podstawie danych Eurostatu i Komisji Europejskiej.
Struktura paliw w wybranych krajach UE w latach 1990−2017
Ciepłownictwo w Polsce
42
Struktura paliw w wybranych krajach UE w latach 1990−2017
LITWANIEMCY SŁOWACJA
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
20
16
19
90
19
92
19
94
19
96
19
98
20
00
20
02
20
04
20
06
20
08
20
10
20
12
20
14
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
20
16
19
90
19
92
19
94
19
96
19
98
20
00
20
02
20
04
20
06
20
08
20
10
20
12
20
14
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
20
16
19
90
19
92
19
94
19
96
19
98
20
00
20
02
20
04
20
06
20
08
20
10
20
12
20
14
OLEJ GAZ ATOM OZE ODPADY NIEODNAWIALNE POZOSTAŁEPALIWA STAŁE
Wykres 25. Struktura paliw wykorzystywanych do produkcji ciepła systemowego w Niemczech, Słowacji i na LitwieŹródło: Opracowano na podstawie danych Eurostatu i Komisji Europejskiej.
Ciepłownictwo w PolsceEdycja 2019