Chuyen de 02 PT BPT HPT N.M.hieu Mathvn.com
-
Upload
minh-vuong -
Category
Documents
-
view
18 -
download
2
Transcript of Chuyen de 02 PT BPT HPT N.M.hieu Mathvn.com
-
Chuyn 2
Phng Trnh - Bt Phng Trnh & HPhng Trnh i S
1. Phng Trnh - Bt Phng Trnh Khng Cha CnBi tp 2.1. Gii cc bt phng trnh sau
a) x2 6x + 6 > 0. b) 4x2 + x 2 0.c) x4 4x3 + 3x2 + 8x 10 0. d) x4 + x2 + 4x 3 0.
Li gii.
a) Ta c x2 6x + 6 > 0[x > 3 +
3
x < 33 . Vy tp nghim S =(; 33) (3 +3; +).
b) Ta c = 31 < 0 4x2 + x 2 < 0,x R. Vy bt phng trnh v nghim.c) Bt phng trnh tng ng vi
x4 + 3x2 10 4x3 + 8x 0 (x2 2) (x2 + 5) 4x (x2 2) 0 (x2 2) (x2 4x + 5) 0 x2 2 0 2 x 2
Vy bt phng trnh c tp nghim S =[2;2].
d) Bt phng trnh tng ng vi
x4 + 2x2 + 1 x2 4x + 4 (x2 + 1)2 (x 2)2 (x2 + x 1) (x2 x + 3) 0 x2 + x 1 0 [ x 1+52
x 15
2
Vy bt phng trnh c tp nghim S =(; 1
5
2
][1+5
2 ; +).
Bi tp 2.2. Gii cc bt phng trnh sau
a)x 2
x2 9x + 8 0. b)x2 3x 2
x 1 2x + 2.
c)x + 5
2x 1 +2x 1x + 5
> 2. d)1
x2 5x + 4 0
x2 12x + 362x2 + 9x 5 > 0.
Ta c bng xt du
x 5 12 6 +x2 12x + 36 + | + | + 0 +2x2 + 9x 5 + 0 0 + | +
VT + || || + 0 +Vy bt phng trnh c tp nghim S = (;5) ( 12 ; 6) (6; +).d) Bt phng trnh tng ng vi
x2 7x + 10 x2 + 5x 4(x2 5x + 4) (x2 7x + 10) < 0
2x + 6(x2 5x + 4) (x2 7x + 10) < 0.
Ta c bng xt du
x 1 2 3 4 5 +2x + 6 + | + | + 0 | |
x2 5x + 4 + 0 | | 0 + | +x2 7x + 10 + | + 0 | | 0 +
VT + || || + 0 || + || Vy bt phng trnh c tp nghim S = (1; 2) (3; 4) (5; +).
Bi tp 2.3. Gii cc phng trnh saua) x3 5x2 + 5x 1 = 0. b) x3 33x2 + 7x3 = 0.c) x4 4x3 x2 + 16x 12 = 0. d) (x 3)3 + (2x + 3)3 = 18x3.e)(x2 + 1
)3+ (1 3x)3 = (x2 3x + 2)3. f) (4 + x)2 (x 1)3 = (1 x) (x2 2x + 17).
Li gii.
a) Ta c x3 5x2 + 5x 1 = 0 (x 1) (x2 4x + 1) = 0 [ x = 1x = 23 .
Vy phng trnh c ba nghim x = 1, x = 23.b) Ta c x3 33x2 + 7x3 = 0 (x3) (x2 23x + 1) = 0 [ x = 3
x =
32 .Vy phng trnh c ba nghim x =
3, x =
32.
c) Ta c x4 4x3 x2 + 16x 12 = 0 (x 1) (x3 3x2 4x + 12) = 0 x = 1x = 3x = 2
.
Vy phng trnh c ba nghim x = 1, x = 3, x = 2.d) Phng trnh tng ng vi
(x 3 + 2x + 3)3 3(x 3)(2x + 3)(x 3 + 2x + 3) = 18x3 9x3 9x (2x2 3x 9) = 0 9x (7x2 + 3x + 9) = 0 x = 0
Vy phng trnh c nghim duy nht x = 0.e) Phng trnh tng ng vi(
x2 + 1 + 1 3x)3 3(x2 + 1)(1 3x)(x2 + 1 + 1 3x) = (x2 3x + 2)3 3(x2 + 1)(1 3x)(x2 3x + 2) = 0
x = 13x = 1x = 2
Vy phng trnh c ba nghim x = 13 , x = 1, x = 2.f) Phng trnh tng ng vi
(4 + x)2
= (x 1)3 (x 1) (x2 2x + 17) (4 + x)2 = (x 1) (x2 2x + 1 x2 + 2x 17) = 0 x2 + 8x + 16 = 16x + 16 x2 + 24x = 0
[x = 0x = 24
Vy phng trnh c hai nghim x = 0, x = 24.
2
www.MATHVN.com
www.MATHVN.com
-
Chuyn 2. Phng Trnh - Bt Phng Trnh & H Phng Trnh i S
Bi tp 2.4. Gii cc phng trnh saua)(x2 4x + 3)2 (x2 6x + 5)2 = 0. b) x4 = (2x 5)2.
c) x4 + 3x2 + 3 = 2x. d) x4 4x 1 = 0.e) x4 = 6x2 12x + 8. f) x4 = 2x3 + 3x2 4x + 1.
Li gii.
a) Ta c(x2 4x + 3)2 (x2 6x + 5)2 = 0 (2x2 10x + 8) (2x 2) = 0 [ x = 1
x = 4.
Vy phng trnh c hai nghim x = 1, x = 4.b) Ta c x4 = (2x 5)2 (x2 + 2x 5) (x2 2x + 5) = 0 x = 16.Vy phng trnh c hai nghim x = 16.c) Ta c x4 + 3x2 + 3 = 2x (x2 + 2)2 = (x + 1)2 (x2 + x + 3) (x2 x + 1) = 0.Vy phng trnh v nghim.d) Ta c x4 4x 1 = 0 (x2 + 1)2 = 2(x + 1)2 (x2 +2x + 1 +2) (x2 2x + 12) = 0.Vy phng trnh c hai nghim x =
2
4
2 22
.
e) Ta c x4 = 6x2 12x + 8 (x2 1)2 = (2x 3)2 (x2 + 2x 4) (x2 2x + 2) = 0 x = 15.Vy phng trnh c hai nghim x = 15.f) Ta c x4 = 2x3 + 3x2 4x + 1 (x2 x)2 = (2x 1)2 (x2 + x 1) (x2 3x + 1) = 0 [ x = 152
x = 35
2
.
Vy phng trnh c bn nghim x =15
2, x =
352
.
Bi tp 2.5. Gii cc phng trnh saua) (x + 3)4 + (x + 5)4 = 2. b) (x + 1)4 + (x + 3)4 = 16.c) (x + 3)4 + (x 1)4 = 82. d) x4 + (x 1)4 = 418 .
Li gii.a) t x + 4 = t. Phng trnh tr thnh
(t 1)4 + (t + 1)4 = 2 2t4 + 12t2 = 0[t2 = 0t2 = 6 (loi) t = 0
Vi t = 0 x = 4. Vy phng trnh c nghim duy nht x = 4.b) t x + 2 = t. Phng trnh tr thnh
(t 1)4 + (t + 1)4 = 16 2t4 + 12t2 14 = 0[t2 = 1t2 = 7 (loi) t = 1
Vi t = 1 x = 1; t = 1 x = 3. Vy phng trnh c hai nghim x = 1, x = 3.c) t x + 1 = t. Phng trnh tr thnh
(t + 2)4
+ (t 2)4 = 16 2t4 + 48t2 50 = 0[t2 = 1t2 = 25 (loi) t = 1
Vi t = 1 x = 0; t = 1 x = 2. Vy phng trnh c hai nghim x = 0, x = 2.d) t x 12 = t. Phng trnh tr thnh(
t +1
2
)4+
(t 1
2
)4=
41
8 2t4 + 3t2 5 = 0
[t2 = 1t2 = 52 (loi)
t = 1
Vi t = 1 x = 32 ; t = 1 x = 12 . Vy phng trnh c hai nghim x = 32 , x = 12 .Bi tp 2.6. Gii cc phng trnh sau
a) (x + 1) (x + 2) (x + 3) (x + 4) = 3. b)(x2 1) (x + 3) (x + 5) + 16 = 0.
c) (x 1) (x 2) (x 3) (x 6) = 3x2. d) (x2 2x + 4) (x2 + 3x + 4) = 14x2.Li gii.
a) Phng trnh tng ng vi
(x + 1) (x + 4) (x + 2) (x + 3) = 3 (x2 + 5x + 4) (x2 + 5x + 6) = 3t x2 + 5x + 4 = t. Phng trnh tr thnh t (t + 2) = 3
[t = 1t = 3 .
3
www.MATHVN.com
www.MATHVN.com
-
Nguyn Minh Hiu
Vi t = 1 x2 + 5x + 4 = 1 x = 5
13
2; t = 3 x2 + 5x + 4 = 3 (v nghim).
Vy phng trnh c hai nghim x =513
2.
b) Phng trnh tng ng vi
(x 1) (x + 5) (x + 1) (x + 3) + 16 = 0 (x2 + 4x 5) (x2 + 4x + 3)+ 16 = 0t x2 + 4x 5 = t. Phng trnh tr thnh t (t + 8) + 16 = 0 t = 4.Vi t = 4 x2 + 4x 5 = 4 x = 25. Vy phng trnh c hai nghim x = 25.c) Nhn thy x = 0 khng phi l nghim phng trnh. Vi x 6= 0, phng trnh tng ng vi
(x 1) (x 6) (x 2) (x 3) = 3x2 (x2 7x + 6) (x2 5x + 6) = 3x2(x 7 + 6
x
)(x 5 + 6
x
)= 3
t x 7 + 6x = t. Phng trnh tr thnh t (t + 2) = 3[t = 1t = 3 .
Vi t = 1 x 7 + 6x = 1 x2 8x + 6 = 0 x = 4
10;t = 3 x 7 + 6x = 3 x2 4x + 6 = 0 (v nghim).
Vy phng trnh c hai nghim x = 410.d) Nhn thy x = 0 khng phi l nghim phng trnh. Vi x 6= 0, phng trnh tng ng vi(
x 2 + 4x
)(x + 3 +
4
x
)= 14
t x 2 + 4x = t. Phng trnh tr thnh t (t + 5) = 14[t = 2t = 7 .
Vi t = 2 x 2 + 4x = 2 x2 4x+ 4 = 0 x = 2; t = 7 x 2 + 4x = 7 x2 + 5x+ 4[x = 1x = 4 .
Vy phng trnh c ba nghim x = 2, x = 1, x = 4.Bi tp 2.7. Gii cc phng trnh sau
a) x4 4x3 + 6x2 4x + 1 = 0. b) 2x4 + 3x3 9x2 3x + 2 = 0.c) 2x4 + 3x3 27x2 + 6x + 8 = 0. d) x4 5x3 + 8x2 10x + 4 = 0.
Li gii.a) Nhn thy x = 0 khng phi l nghim phng trnh. Vi x 6= 0, phng trnh tng ng vi
x2 4x + 6 4x
+1
x2= 0 x2 + 1
x2 4
(x +
1
x
)+ 6 = 0
t x +1
x= t x2 + 1
x2= t2 2. Phng trnh tr thnh t2 2 4t + 6 = 0 t = 2.
Vi t = 2 x + 1x
= 2 x2 2x + 1 = 0 x = 1.Vy phng trnh c nghim duy nht x = 1.b) Nhn thy x = 0 khng phi l nghim phng trnh. Vi x 6= 0, phng trnh tng ng vi
2x2 + 3x 9 3x
+2
x2= 0 2
(x2 +
1
x2
)+ 3
(x 1
x
) 9 = 0
t x 1x
= t x2 + 1x2
= t2 + 2. Phng trnh tr thnh 2(t2 + 2
)+ 3t 9 = 0
[t = 1t = 52
.
Vi t = 1 x 1x
= 1 x2 x 1 = 0 x = 1
5
2.
Vi t = 52 x 1
x= 5
2 2x2 + 5x 2 = 0 x = 5
41
4
Vy phng trnh c bn nghim x =15
2, x =
5414
.
c) Nhn thy x = 0 khng phi l nghim phng trnh. Vi x 6= 0, phng trnh tng ng vi
2x2 + 3x 27 + 6x
+8
x2= 0 2
(x2 +
4
x2
)+ 3
(x +
2
x
) 27 = 0
4
www.MATHVN.com
www.MATHVN.com
-
Chuyn 2. Phng Trnh - Bt Phng Trnh & H Phng Trnh i S
t x +2
x= t x2 + 4
x2= t2 4. Phng trnh tr thnh 2 (t2 4)+ 3t 27 = 0 [ t = 5
t = 72.
Vi t = 5 x + 2x
= 5 x2 + 5x + 2 = 0 x = 5
17
2.
Vi t =7
2 x + 2
x=
7
2 2x2 7x + 4 = 0 x = 7
17
4.
Vy phng trnh c bn nghim x =517
2, x =
7174
.
d) Nhn thy x = 0 khng phi l nghim phng trnh. Vi x 6= 0, phng trnh tng ng vi
x2 5x + 8 10x
+4
x2= 0 x2 + 4
x2 5
(x +
2
x
)+ 8 = 0
t x +2
x= t x2 + 4
x2= t2 4. Phng trnh tr thnh t2 4 5t + 8 = 0
[t = 4t = 1
.
Vi t = 4 x + 2x
= 4 x2 4x + 2 = 0 x = 2
2.
Vi t = 1 x + 2x
= 1 x2 x + 2 = 0 (v nghim).Vy phng trnh c hai nghim x = 22.
Bi tp 2.8. Gii cc phng trnh saua)(x2 + 5x
)2 2 (x2 + 5x) 24 = 0. b) (x2 + x + 1) (x2 + x + 2) = 12.c)(x2 2x 2)2 2x2 + 3x + 2 = 0. d) (4x + 3)2 (x + 1) (2x + 1) = 810.
Li gii.
a) t x2 + 5x = t. Phng trnh tr thnh t2 2t 24 = 0[t = 6t = 4 .
Vi t = 6 x2 + 5x = 6[x = 1x = 6 . Vi t = 4 x
2 + 5x = 4[x = 1x = 4 .
Vy phng trnh c bn nghim x = 1, x = 4, x = 6.b) t x2 + x + 1 = t. Phng trnh tr thnh t(t + 1) = 12
[t = 3t = 4 .
Vi t = 3 x2 + x + 1 = 3[x = 1x = 2 . Vi t = 4 x
2 + x + 1 = 4 (v nghim).Vy phng trnh c hai nghim x = 1, x = 2.c) Phng trnh tng ng vi (x2 2x 2)2 (x2 2x 2) x2 + x = 0.t x2 2x 2 = t. Phng trnh tr thnh
t2 t x2 + x = 0 (t x)(t + x) (t x) = 0 (t x)(t + x 1) = 0[t = xt = 1 x
Vi t = x x2 2x 2 = x x = 3
17
2; t = 1 x x2 2x 2 = 1 x x = 1
13
2.
Vy phng trnh c bn nghim x =317
2, x =
1132
.
d) Phng trnh tng ng vi(16x2 + 24x + 9
) (2x2 + 3x + 1
)= 810 [8(2x2 + 3x + 1) + 1] (2x2 + 3x + 1) = 810
t 2x2 + 3x + 1 = t. Phng trnh tr thnh (8t + 1) t = 810[t = 10t = 818
.
Vi t = 10 2x2 + 3x + 1 = 10[x = 3x = 32
. Vi t = 818 2x2 + 3x + 1 = 818 (v nghim).Vy phng trnh c hai nghim x = 3, x = 32 .
Bi tp 2.9. Gii cc phng trnh sau
a)1
2x2 x + 1 +1
2x2 x + 3 =6
2x2 x + 7 . b)4x
4x2 8x + 7 +3x
4x2 10x + 7 = 1.
c)x2 + 1
x+
x
x2 + 1= 5
2. d)
(x 1x + 2
)2+x 3x + 2
2(x 3x 1
)2= 0.
e) x2 +(
x
x + 1
)2= 3. f)
(1
x2 + x + 1
)2+
(1
x2 + x + 2
)2=
13
36.
5
www.MATHVN.com
www.MATHVN.com
-
Nguyn Minh Hiu
Li gii.a) t 2x2 x + 1 = t (t > 0). Phng trnh tr thnh
1
t+
1
t + 2=
6
t + 6 (t + 2) (t + 6) + t (t + 6) = 6t (t + 2) 4t2 2t 12 = 0
[t = 2t = 32 (loi)
Vi t = 2 2x2 x + 1 = 2[x = 1x = 12
.
Vy phng trnh c hai nghim x = 1, x = 12 .b) Nhn thy x = 0 khng phi l nghim phng trnh. Vi x 6= 0, phng trnh tng ng vi
4
4x 8 + 7x+
3
4x 10 + 7x= 1
t 4x 8 + 7x = t. Phng trnh tr thnh
4
t+
3
t 2 = 1 4 (t 2) + 3t = t (t 2) t2 9t + 8 = 0
[t = 1t = 8
Vi t = 1 4x 8 + 7x = 1 4x2 9x + 7 = 0 (v nghim).Vi t = 8 4x 8 + 7x = 8 4x2 16x + 7 = 0
[x = 12x = 72
.
Vy phng trnh c hai nghim x = 12 , x =72 .
c) iu kin: x 6= 0.t
x2 + 1
x= t. Phng trnh tr thnh t + 1t = 52
[t = 2t = 12
.
Vi t = 2 x2 + 1
x= 2 x2 + 2x + 1 = 0 x = 1.
Vi t = 12 x
2 + 1
x= 1
2 2x2 + x + 2 = 0 (v nghim).
Vy phng trnh c nghim x = 1.d) iu kin: x 6= 1, x 6= 2.t
x 1x + 2
= u,x 3x 1 = v. Phng trnh tr thnh u
2 + uv 2v2 = 0[u = vu = 2v .
Vi u = v x 1x + 2
=x 3x 1 x
2 2x + 1 = x2 x 6 x = 7.
Vi u = 2v x 1x + 2
= 2.x 3x 1 x
2 2x + 1 = 2x2 + 2x + 12 3x2 4x 11 = 0 x = 2
37
3.
Vy phng trnh c ba nghim x = 7, x =237
3.
e) iu kin: x 6= 1. Phng trnh tng ng vi(x x
x + 1
)2+ 2x.
x
x + 1= 3
(x2
x + 1
)2+ 2
x2
x + 1 3 = 0
tx2
x + 1= t. Phng trnh tr thnh t2 + 2t 3 = 0
[t = 1t = 3 .
Vi t = 1 x2
x + 1= 1 x2 x 1 = 0 x = 1
5
2.
Vi t = 3 x2
x + 1= 3 x2 + 3x + 3 = 0 (v nghim).
Vy phng trnh c hai nghim x =15
2.
f) Phng trnh tng ng vi(1
x2 + x + 1 1x2 + x + 2
)2+ 2.
1
x2 + x + 1.
1
x2 + x + 2=
13
36
(
1
(x2 + x + 1) (x2 + x + 2)
)2+
2
(x2 + x + 1) (x2 + x + 2) 13
36= 0
t1
(x2 + x + 1) (x2 + x + 2)= t (t > 0). Phng trnh tr thnh t2 + 2t 13
36= 0
[t = 16t = 136 (loi)
.
6
www.MATHVN.com
www.MATHVN.com
-
Chuyn 2. Phng Trnh - Bt Phng Trnh & H Phng Trnh i S
Vi t =1
6 1
(x2 + x + 1) (x2 + x + 2)=
1
6 (x2 + x + 1) (x2 + x + 2) = 6.
t x2 + x + 1 = u (u > 0). Phng trnh tr thnh u (u + 1) = 6[u = 2u = 3 (loi) .
Vi u = 2 x2 + x + 1 = 2 x = 1
5
2.
Vy phng trnh c hai nghim x =15
2.
Bi tp 2.10. Gii cc phng trnh saua) |x 1| = x2 3x + 1. b) x2 + 4x 5 = x2 + 5.c)x2 5x + 4 x = 4. d) x2 + 4x + 4 = 5 x2.
e)x2 5x + 4 = x2 + 6x + 5. f) x2 5x + 5 = 2x2 + 10x 11.
Li gii.
a) Ta c |x 1| = x2 3x + 1 [ x 1 = x2 3x + 1x 1 = x2 + 3x 1
x = 22x = 0x = 2
.
Vy phng trnh c bn nghim x = 22, x = 0, x = 2.
b) Ta cx2 + 4x 5 = x2 + 5 [ x2 + 4x 5 = x2 + 5
x2 + 4x 5 = x2 5 x = 52x = 0x = 2
.
Vy phng trnh c ba nghim x = 52 , x = 0, x = 2.c) Vi x2 5x + 4 0
[x 4x 1 , phng trnh tr thnh x
2 5x + 4 x = 4[x = 0x = 6
(tha mn).
Vi x2 5x+ 4 < 0 1 < x < 4, phng trnh tr thnh x2 + 5x 4 x = 4 x2 4x+ 8 = 0 (v nghim).Vy phng trnh c hai nghim x = 0, x = 6.d) Phng trnh tng ng vi |x + 2| = 5 x2.Vi x + 2 0 x 2, phng trnh tr thnh x + 2 = 5 x2 x2 + x 3 = 0
[x = 1+
13
2
x = 113
2 (loi)
Vi x + 2 < 0 x < 2, phng trnh tr thnh x 2 = 5 x2 x2 x 7 = 0[x = 1+
29
2 (loi)x = 1
29
2
Vy phng trnh c hai nghim x =1 +13
2, x =
1292
.
e) Vi x2 5x + 4 0[x 4x 1 , phng trnh tr thnh x
2 5x + 4 = x2 + 6x + 5 x = 111 (tha mn).Vi x2 5x + 4 < 0 1 < x < 4, PT tr thnh x2 + 5x 4 = x2 + 6x + 5 2x2 + x + 9 = 0 (v nghim).Vy phng trnh c hai nghim x = 111 .
f) Vi x2 5x+ 5 0[x 5+
5
2
x 55
2
, PT tr thnh x2 5x+ 5 = 2x2 + 10x 11 x = 1533
2 (tha mn).
Vi x2 5x + 5 < 0 55
2 < x 0). Phng trnh tr thnh3
t2 t 2 = 0 t3 + 2t 3 = 0 t = 1.
Vi t = 1 x + 12x 1
= 1 |x + 1| = |2x 1| [ x + 1 = 2x 1x + 1 = 2x + 1 [x = 2x = 0
.
7
www.MATHVN.com
www.MATHVN.com
-
Nguyn Minh Hiu
Vy phng trnh c hai nghim x = 2, x = 0.
c) Ta cx2 + 3x 10+ x2 4 = 0 { x2 + 3x 10 = 0
x2 4 = 0 [x = 2x 5
x = 2 x = 2.
Vy phng trnh c nghim duy nht x = 2.
d) Ta cx2 + 3x 4+x2011 + 2011x 2012 = 0 { x2 + 3x 4 = 0
x2011 + 2011x 2012 = 0 [x = 1 (tha mn)x = 4 (loi)
x2011 + 2011x 2012 = 0.
Vy phng trnh c nghim duy nht x = 1.
Bi tp 2.12. Gii cc bt phng trnh sau
a) |x 2| < |2x + 1|. b)2x 3x 3
1.c)x2 5x + 4 x2 + 6x + 5. d) x2 2x+ x2 4 > 0.
Li gii.
a) Ta c |x 2| < |2x + 1| (x 2)2 < (2x + 1)2 3x2 + 8x 3 > 0[x > 13x < 3 .
Vy bt phng trnh c tp nghim S = (;3) ( 13 ; +).b) iu kin: x 6= 3. Bt phng trnh tng ng vi
|2x 3| |x 3| (2x 3)2 (x 3)2 3x2 6x 0 0 x 2 (tha mn)Vy bt phng trnh c tp nghim S = [0; 2].
c) Vi x2 5x + 4 0[x 4x 1 , bt phng trnh tr thnh
x2 5x + 4 x2 + 6x + 5 x 111 S1 =
[ 1
11; 1
] [4; +)
Vi x2 5x + 4 < 0 1 < x < 4, bt phng trnh tr thnhx2 + 5x 4 x2 + 6x + 5 2x2 + x + 9 0 (ng x (1; 4)) S2 = (1; 4)
Vy bt phng trnh c tp nghim S = S1 S2 =[ 111 ; +).
d) Vi x2 2x 0[x 2x 0 , bt phng trnh tr thnh
x2 2x + x2 4 > 0[x > 2x < 1 (tha mn) S1 = (;1) (2; +)
Vi x2 2x < 0 0 < x < 2, bt phng trnh tr thnhx2 + 2x + x2 4 > 0 x > 2 (loi) S2 =
Vy bt phng trnh c tp nghim S = S1 S2 = (;1) (2; +).Bi tp 2.13. Gii cc phng trnh sau
a) |9 x| = |6 5x|+ |4x + 3|. b) x2 5x + 4+ x2 5x = 4.c) |7 2x| = |5 3x|+ |x + 2|. d) |x 1| 2 |x 2|+ 3 |x 3| = 4.e)x2 2x + 1 +x2 + 4x + 4 = 5. f)
x + 2
x 1 +
x 2x 1 = 2.
Li gii.a) Ta c bng xt du
x 34 65 9 +9 x + | + | + 0 6 5x + | + 0 | 4x + 3 0 + | + | +
Vi x (; 34], phng trnh tr thnh 9 x = 6 5x 4x 3 x = 34 (tha mn).Vi x ( 34 ; 65], phng trnh tr thnh 9 x = 6 5x + 4x + 3 9 = 9 (ng ,x ( 34 ; 65]).Vi x ( 65 ; 9], phng trnh tr thnh 9 x = 6 + 5x + 4x + 3 x = 65 (loi).Vi x (9; +), phng trnh tr thnh 9 + x = 6 + 5x + 4x + 3 x = 34 (loi).Vy phng trnh c tp nghim S =
[ 34 ; 65].b) Ta c bng xt du
8
www.MATHVN.com
www.MATHVN.com
-
Chuyn 2. Phng Trnh - Bt Phng Trnh & H Phng Trnh i S
x 0 1 4 5 +x2 5x + 4 + | + 0 0 + | +x2 5x + 0 | | 0 +
Vi x (; 0], phng trnh tr thnh x2 5x + 4 + x2 5x = 4[x = 0 (tha mn)x = 5 (loi)
.
Vi x (0; 1], phng trnh tr thnh x2 5x + 4 x2 + 5x = 4 4 = 4 (ng ,x (0; 1]).Vi x (1; 4], phng trnh tr thnh x2 + 5x 4 x2 + 5x = 4
[x = 4 (tha mn)x = 1 (loi)
.
Vi x (4; 5], phng trnh tr thnh x2 5x + 4 x2 + 5x = 4 4 = 4 (ng ,x (4; 5]).Vi x (5; +), phng trnh tr thnh x2 5x + 4 + x2 5x = 4
[x = 0 (loi)x = 5 (loi) .
Vy phng trnh c tp nghim S = [0; 1] [4; 5].c) Ta c bng xt du
x 2 53 72 +7 2x + | + | + 0 5 3x + | + 0 | x + 2 0 + | + | +
Vi x (;2], phng trnh tr thnh 7 2x = 5 3x x 2 x = 2 (tha mn).Vi x (2; 53], phng trnh tr thnh 7 2x = 5 3x + x + 2 7 = 7 (ng ,x (2; 53]).Vi x ( 53 ; 72], phng trnh tr thnh 7 2x = 5 + 3x + x + 2 x = 53 (loi).Vi x ( 72 ; +), phng trnh tr thnh 7 + 2x = 5 + 3x + x + 2 x = 2 (loi).Vy phng trnh c tp nghim S =
[2; 53].d) Ta c bng xt du
x 1 2 3 +x 1 0 + | + | +x 2 | 0 + | +x 3 | | 0 +
Vi x (; 1], phng trnh tr thnh x + 1 2 (x + 2) + 3 (x + 3) = 4 x = 1 (tha mn).Vi x (1; 2], phng trnh tr thnh x 1 2 (x + 2) + 3 (x + 3) = 4 4 = 4 (ng ,x (1; 2]).Vi x (2; 3], phng trnh tr thnh x 1 2 (x 2) + 3 (x + 3) = 4 x = 2 (loi).Vi x (3; +), phng trnh tr thnh x 1 2 (x 2) + 3 (x 3) = 4 x = 5 (tha mn).Vy phng trnh c tp nghim S = [1; 2] {5}.e) Phng trnh tng ng vi |x 1|+ |x + 2| = 5.Ta c bng xt du
x 2 1 +x 1 | 0 +x + 2 0 + | +
Vi x (;2], phng trnh tr thnh x + 1 x 2 = 5 x = 3 (loi).Vi x (2; 1], phng trnh tr thnh x + 1 + x + 2 = 5 3 = 5 (v l).Vi x (1; +), phng trnh tr thnh x 1 + x + 2 = 5 x = 2 (tha mn).Vy phng trnh c nghim x = 2.f) Phng trnh tng ng vi
x 1 + 1 + x 1 1 = 2.
Vix 1 1 0 x 2, PT tr thnh x 1 + 1 +x 1 1 = 2 x 1 = 1 x = 2 (tha mn).
Vix 1 1 < 0 1 x < 2, PT tr thnh x 1 + 1x 1 + 1 = 2 2 = 2 (ng x [1; 2)).
Vy phng trnh c tp nghim S = [1; 2].
2. Phng Trnh - Bt Phng Trnh Cha CnBi tp 2.14. Gii cc phng trnh sau
a) xx 1 7 = 0. b) 2x + 9 = 4 x +3x + 1.c)
3x 35 x = 2x 4. d)
2x +
6x2 + 1 = x + 1.e) 3
2x 1 + 3x 1 = 33x + 1. f) 3x + 1 + 3x + 2 + 3x + 3 = 0.
9
www.MATHVN.com
www.MATHVN.com
-
Nguyn Minh Hiu
Li gii.a) Phng trnh tng ng vi
x 1 = x 7
{x 7x 1 = x2 14x + 49
x 7[ x = 5 (loi)x = 10
x = 10
Vy phng trnh c nghim duy nht x = 5.b) iu kin: 13 x 4. Phng trnh tng ng vi
2x + 9 = 4 x + 3x + 1 + 2
(4 x) (3x + 1) 4 = 23x2 + 11x + 4
3x2 + 11x + 4 = 4[x = 0x = 113
(tha mn).
Vy phng trnh c hai nghim x = 0, x = 113 .c) iu kin: 2 x 5. Phng trnh tng ng vi
3x 3 = 5 x +2x 4 3x 3 = 5 x + 2x 4 + 2
(5 x) (2x 4)
2x 4 = 2
(5 x) (2x 4) (2x 4)2 = 4 (5 x) (2x 4)
(2x 4) (2x 4 20 + 4x) = 0[x = 2x = 4
(tha mn).
Vy phng trnh c hai nghim x = 2, x = 4.d) Phng trnh tng ng vi
{x + 1 02x +
6x2 + 1 = x2 + 2x + 1
{
x 16x2 + 1 = x4 + 2x2 + 1
x 1 x = 0x = 2x = 2 (loi)
[x = 0x = 2
Vy phng trnh c hai nghim x = 0, x = 2.e) Phng trnh tng ng vi
2x 1 + x 1 + 3 3
(2x 1) (x 1) ( 32x 1 + 3x 1) = 3x + 1 3
(2x 1) (x 1) (3x + 1) = 1 6x3 7x2 = 0[x = 0x = 76
Th li ta thy x = 0 khng phi l nghim phng trnh. Vy phng trnh c nghim duy nht x = 76 .f) Phng trnh tng ng vi
3x + 1 + 3
x + 2 = 3x + 3 x + 1 + x + 2 + 3 3
(x + 1) (x + 2)
(3x + 1 + 3
x + 2
)= x 3
3
(x + 1) (x + 2) (x + 3) = x + 2 (x + 1) (x + 2) (x + 3) = x + 2 x = 2Th li ta thy x = 2 l nghim phng trnh. Vy phng trnh c nghim duy nht x = 2.
Bi tp 2.15. Gii cc bt phng trnh saua)x2 4x 12 > 2x + 3. b) x2 4x 12 x 4.
c) 3
6x 9x2 < 3x. d) x3 + 1 x + 1.Li gii.
a) Bt phng trnh tng ng vi{
2x + 3 < 0x2 4x 12 0{2x + 3 0x2 4x 12 > 4x2 + 12x + 9
x <
32[
x 6x 2{
x 323 < x < 73
x 2
Vy bt phng trnh c tp nghim S = (;2].b) Bt phng trnh tng ng vi x 4 0x2 4x 12 0
x2 4x 12 x2 8x + 16
x 4[x 6x 2
x 7 6 x 7
Vy bt phng trnh c tp nghim S = [6; 7].c) Bt phng trnh tng ng vi 6x 9x2 < 27x3 27x3 + 9x2 6x > 0. Ta c bng xt du
10
www.MATHVN.com
www.MATHVN.com
-
Chuyn 2. Phng Trnh - Bt Phng Trnh & H Phng Trnh i S
x 23 0 13 +VT 0 + 0 0 +
Vy bt phng trnh c tp nghim S =( 23 ; 0) ( 13 ; +).
d) Bt phng trnh tng ng vi
{
x + 1 < 0x3 + 1 0{x + 1 0x3 + 1 x2 + 2x + 1
{
x < 1x3 1 (v nghim) x 1[ 1 x 0x 2
[ 1 x 0x 2
Vy bt phng trnh c tp nghim S = [1; 0] [2; +).Bi tp 2.16. Gii cc bt phng trnh sau
a) (C-09)x + 1 + 2
x 2 5x + 1. b) (A-05) 5x 1x 1 > 2x 4.
c)
2x +
6x2 + 1 > x + 1. d) (A-04)
2 (x2 16)x 3 +
x 3 > 7 x
x 3 .
Li gii.a) iu kin: x 2. Bt phng trnh tng ng vi
x + 1 + 4 (x 2) + 4
(x + 1) (x 2) 5x + 1 x2 x 2 4 2 x 3Kt hp iu kin bt phng trnh c tp nghim S = [2; 3].b) iu kin: x 2. Bt phng trnh tng ng vi
5x 1 > x 1 +2x 4 5x 1 > x 1 + 2x 4 + 2
(x 1) (2x 4)
x + 2 >
(x 1) (2x 4) x2 + 4x + 4 > 2x2 6x + 4 0 < x < 10
Kt hp iu kin bt phng trnh c tp nghim S = [2; 10).c) Bt phng trnh tng ng vi
{x + 1 < 0
2x +
6x2 + 1 0{x + 1 02x +
6x2 + 1 > x2 + 2x + 1
{
x < 16x2 + 1 2x{
x 16x2 + 1 > x4 + 2x2 + 1
{
x < 16x2 + 1 4x2 (ng,x R) x 1[ x < 2
0 < x < 2
[x < 10 < x < 2
Vy bt phng trnh c tp nghim S = (;1) (0; 2).d) iu kin: x 4. Bt phng trnh tng ng vi
2 (x2 16) + x 3 > 7 x
2 (x2 16) > 10 2x
10 2x < 0{ 10 2x 02x2 32 > 100 40x + 4x2
x > 5{ x 5
1034 < x < 10 +34[x > 5
1034 < x 5 x > 10
34
Kt hp iu kin bt phng trnh c tp nghim S =(1034; +).
Bi tp 2.17. Gii cc phng trnh saua) (D-05) 2
x + 2 + 2
x + 1x + 1 = 4. b)
x 1 + 2x 2
x 1 2x 2 = 1.
c) x +x + 12 +
x + 14 = 9. d)
x + 2
x 1 +
x 2x 1 = x + 3
3.
Li gii.a) Phng trnh tng ng vi 2
(x + 1 + 1
)x + 1 = 4 x + 1 = 2 x = 3.Vy phng trnh c nghim x = 3.
11
www.MATHVN.com
www.MATHVN.com
-
Nguyn Minh Hiu
b) Phng trnh tng ng vix 2 + 1 x 2 1 = 1 x 2 x 2 1 = 0
Vix 2 1 0 x 3, PT tr thnh x 2x 2 + 1 = 0 1 = 0 (v l).
Vix 2 1 < 0 2 x < 3, PT tr thnh x 2 +x 2 1 = 0 4(x 2) = 1 x = 94 (tha mn).
Vy phng trnh c nghim x = 94 .c) Phng trnh tng ng vi
x +
x +
1
4+
1
2= 9
x +
1
4=
17
2 x
{
172 x 0x + 14 =
2894 17x + x2
x
172[
x = 12 (loi)x = 6
x = 6
d) Phng trnh tng ng vix 1 + 1 + x 1 1 = x+33 .
Vix 1 1 0 x 2, phng trnh tr thnh
x 1 + 1 +x 1 1 = x + 3
3 6x 1 = x + 3
{
x + 3 036(x 1) = x2 + 6x + 9
{x 3x = 15 65 x = 15 6
5
Vix 1 1 < 0 1 x < 2, phng trnh tr thnh
x 1 + 1x 1 + 1 = x + 3
3 6 = x + 3 x = 3 (loi)
Vy phng trnh c nghim x = 15 65.Bi tp 2.18. Gii cc bt phng trnh sau
a)
x4 +x 4 8 x. b) (D-02) (x2 3x)2x2 3x 2 0.
c) (x 2)x2 + 4 < x2 4. d) (x + 2)9 x2 x2 2x 8.e)x2 3x + 2 +x2 4x + 3 2x2 5x + 4. f) x2 + x 2 +x2 + 2x 3 x2 + 4x 5.
Li gii.a) Bt phng trnh tng ng vi
x + 4x 4 16 2x x 4 + 2 16 2x x 4 14 2x
{
14 2x < 0x 4 0{14 2x 0x 4 196 56x + 4x2
{
x > 7x 4{x 7254 x 8
[x > 7254 x 7
x 254
Vy bt phng trnh c tp nghim S =[254 ; +
).
b) Bt phng trnh tng ng vi
2x2 3x 2 = 0{ 2x2 3x 2 > 0x2 3x 0
x = 2x = 12[x > 2x < 12[x 3x 0
x = 2x = 12x 3x < 12
x = 2x 3x 12
Vy bt phng trnh c tp nghim S =(; 12] [3; +) {2}.
c) Bt phng trnh tng ng vi
(x 2)x2 + 4 < (x 2) (x + 2) (x 2)
(x2 + 4 x 2
)< 0
{
x 2 > 0x2 + 4 < x + 2{
x 2 < 0x2 + 4 > x + 2
{
x > 2x2 + 4 < x2 + 4x + 4{x < 2x2 + 4 > x2 + 4x + 4
[x > 2x < 0
12
www.MATHVN.com
www.MATHVN.com
-
Chuyn 2. Phng Trnh - Bt Phng Trnh & H Phng Trnh i S
Vy bt phng trnh c tp nghim S = (; 0) (2; +).d) Bt phng trnh tng ng vi
(x + 2)
9 x2 (x + 2) (x 4) (x + 2)(
9 x2 x + 4) 0
{
x + 2 09 x2 x 4{
x + 2 09 x2 x 4
x 2x 4 09 x2 09 x2 x2 8x + 16
(v nghim)
{x 29 x2 0
3 x 2
Vy bt phng trnh c tp nghim S = [3;2].e) iu kin:
[x 4x 1 . BPT tng ng vi
(x 1) (x 2) +(x 1) (x 3) 2(x 1) (x 4).
Nhn thy x = 1 l nghim ca bt phng trnh.Vi x 4, bt phng trnh tr thnh x 1 (x 2 +x 3 2x 4) 0 x 2+x 3 2x 4.Vx 2 > x 4 v x 3 > x 4 nn bt phng trnh nghim ng x [4; +).
Vi x < 1, bt phng trnh tr thnh
1 x (2 x +3 x 24 x) 0 2 x+3 x 24 x.V
2 x < 4 x v 3 x > 4 x nn bt phng trnh v nghim.Vy bt phng trnh cho c tp nghim S = [4; +) {1}.f) iu kin:
[x 1x 5 . BPT tng ng vi
(x 1) (x + 2) +(x 1) (x + 3) 2(x 1) (x + 5).
Nhn thy x = 1 l nghim ca bt phng trnh.Vi x > 1, bt phng trnh tr thnh
x 1 (x + 2 +x + 3x + 5) 0 x + 2 +x + 3 x + 5
x + 2 + x + 3 + 2
(x + 2) (x + 3) x + 5 2
(x + 2) (x + 3) x (v nghim)
Vi x 5, bt phng trnh tr thnh
1 x (x 2 +x 3x 5) 0 x 2 +x 3 x 5 x 2 x 3 + 2
(x + 2) (x + 3) x 5 2
(x + 2) (x + 3) x
Vy bt phng trnh cho c nghim x = 1.
Bi tp 2.19. Gii cc phng trnh saua) (D-06)
2x 1 + x2 3x + 1 = 0. b)
7 x2 + xx + 5 = 3 2x x2.
c)
2x2 + 8x + 6 +x2 1 = 2x + 2. d) 3
(2 +x 2) = 2x +x + 6.
e) x2 + 3x + 1 = (x + 3)x2 + 1. f)
x2 7
x2+
x 7
x2= x.
Li gii.a) Phng trnh tng ng vi
2x 1 = x2 + 3x 1
{ x2 + 3x 1 02x 1 = x4 + 9x2 + 1 6x3 + 2x2 6x
{ x2 + 3x 1 0
x4 6x3 + 11x2 8x + 2 = 0 { x2 + 3x 1 0
(x 1)2 (x2 4x + 2) = 0
x2 + 3x 1 0 x = 1x = 2 +2 (loi)x = 22
[x = 0
x = 22
Vy phng trnh c hai nghim x = 0, x = 22.b) Ta c
7 x2 + xx + 5 =
3 2x x2 7 x2 + xx + 5 = 3 2x x2
xx + 5 = 2x 4 x2 (x + 5) = 4x2 + 16x + 16[x = 1x = 4
13
www.MATHVN.com
www.MATHVN.com
-
Nguyn Minh Hiu
Th li ta thy x = 4 khng phi l nghim phng trnh. Vy phng trnh c nghim x = 1.
c) iu kin:
x 1x = 1x 3
. Phng trnh tng ng vi
2 (x + 1) (x + 3) +
(x 1) (x + 1) = 2(x + 1)
Nhn thy x = 1 l nghim ca phng trnh.Vi x 1, phng trnh tr thnh
x + 1
(2x + 6 +
x 1 2x + 1) = 0 2x + 6 +x 1 = 2x + 1
2x + 6 + x 1 + 2
(2x + 6) (x 1) = 4 (x + 1) 2
2x2 + 4x 6 = x 1
4 (2x2 + 4x 6) = x2 2x + 1 7x2 + 18x 25 = 0 [ x = 1x = 257 (loi)
Vi x 3, phng trnh tr thnhx 1 (2x 6 +1 x 2x 1) = 0 2x 6 +1 x = 2x 1
2x 6 + 1 x + 2
(2x + 6) (x 1) = 4 (x 1) 2
2x2 + 4x 6 = 1 x
4 (2x2 + 4x 6) = x2 2x + 1 7x2 + 18x 25 = 0 [ x = 1 (loi)x = 257
d) iu kin: x 2. Phng trnh tng ng vi
3x 2x + 6 = 2x 6 9 (x 2) (x + 6)
3x 2 +x + 6 = 2x 6
8 (x 3) = 2 (x 3) (3x 2 +x + 6) 2 (x 3) (3x 2 +x + 6 4) = 0[x = 33x 2 +x + 6 = 4
[x = 3
9 (x 2) + x + 6 + 6(x 2) (x + 6) = 16[x = 3
3x2 + 4x 12 = 14 5x
x = 314 5x 09(x2 + 4x 12) = 196 160x + 25x2
x = 3x 145
16x2 196x + 304 = 0[x = 3
x = 4920972 (loi)
Vy phng trnh c nghim duy nht x = 3.e) Ta c phng trnh h qu
x4 + 9x2 + 1 + 6x3 + 2x2 + 6x =(x2 + 6x + 9
) (x2 + 1
) x4 + 6x3 + 11x2 + 6x + 1 = x4 + 6x3 + 10x2 + 6x + 9 x = 2
2
Th li ta thy x = 22 l nghim phng trnh. Vy phng trnh c hai nghim x = 22.f) Ta c phng trnh h qu
x2 7x2
= xx 7
x2 x2 7
x2= x2 + x 7
x2 2x
x 7
x2
x(
1 2x 7
x2
)= 0 2
x 7
x2= 1 4
(x 7
x2
)= 1
4x3 x2 28 = 0 x = 2
Th li ta thy x = 2 l nghim phng trnh. Vy phng trnh c nghim duy nht x = 2.
Bi tp 2.20. Gii cc bt phng trnh sau
a)11 4x2
x< 3. b)
121 4x + x2x + 1
0.
c)2x
2x + 1 1 > 2x + 2. d)x2(
1 +
1 + x)2 > x 4.
14
www.MATHVN.com
www.MATHVN.com
-
Chuyn 2. Phng Trnh - Bt Phng Trnh & H Phng Trnh i S
Li gii.a) iu kin x [ 12 ; 12] \ {0}. Phng trnh tng ng vi
1 (1 4x2)x(1 +
1 4x2) < 3 4x < 3 + 31 4x2 31 4x2 > 4x 3V 4x 3 < 0,x [ 12 ; 12] \ {0} nn bt phng trnh nghim ng x [ 12 ; 12] \ {0}.Vy bt phng trnh c tp nghim S =
[ 12 ; 12] \ {0}.b) iu kin: x 6= 1. Bt phng trnh tng ng vi
1 (21 4x + x2)(x + 1)
(1 +
21 4x + x2) 0 x2 + 4x 20x + 1 0 x + 1 < 0 x < 1Kt hp iu kin bt phng trnh c tp nghim S = (;1).c) iu kin: x 12 , x 6= 0. Bt phng trnh tng ng vi
2x + 1 + 1 > 2x + 2 2x + 1 > 2x + 1 2x + 1 > 4x2 + 4x + 1 1
2< x < 0
Kt hp iu kin bt phng trnh c tp nghim S =( 12 ; 0).
d) iu kin: x 1. Nhn thy x = 0 l nghim ca bt phng trnh.Vi x 6= 0, bt phng trnh tng ng vi(
1x + 1)2 > x 4 1 + x + 1 2x + 1 > x 4 x + 1 < 3 x < 8Kt hp iu kin bt phng trnh c tp nghim S = [1; 8).
Bi tp 2.21. Gii cc phng trnh saua) (x + 5) (2 x) = 3x2 + 3x. b)
(x + 1) (2 x) = 1 + 2x 2x2.
c)x + 1 +
4 x +(x + 1) (4 x) = 5. d) 3x 2 +x 1 = 4x 9 + 23x2 5x + 2.
Li gii.a) Phng trnh tng ng vi x2 3x + 10 = 3x2 + 3x x2 + 3x + 3x2 + 3x 10 = 0.tx2 + 3x = t (t 0). Phng trnh tr thnh t2 + 3t 10 = 0
[t = 2t = 5 (loi) .
Vi t = 2 x2 + 3x = 2 x2 + 3x 4 = 0[x = 1x = 4 .
Vy phng trnh c hai nghim x = 1, x = 4.b) Phng trnh tng ng vi
2 + x x2 = 1 + 2 (x x2).
t
2 + x x2 = t (t 0). Phng trnh tr thnh t = 1 + 2 (t2 2) 2t2 t 3 = 0 [ t = 1 (loi)x = 32
Vi t = 32
2 + x x2 = 32 4(2 + x x2) = 9 4x2 4x + 1 = 0 x = 12 .
Vy phng trnh c nghim duy nht x = 12 .c) iu kin: 1 x 4. t x + 1 +4 x = t (t 0)(x + 1) (4 x) = t252 . Phng trnh tr thnh
t +t2 5
2= 5 t2 + 2t 15 = 0
[t = 3t = 5 (loi)
Vi t = 3 x2 + 3x + 4 = 2 x2 + 3x + 4 = 4[x = 0x = 3
(tha mn).
Vy phng trnh c nghim x = 0, x = 3.d) iu kin: t 1. t 3x 2 +x 1 = t (t 0) 4x+ 23x2 5x + 2 = t2 + 3. Phng trnh tr thnh
t = t2 + 3 9 t2 t 6 = 0[t = 3t = 2 (loi)
Vi t = 3
3x2 5x + 2 = 3 2x{
x 323x2 5x + 2 = 9 12x + 4x2 x =
7212
(tha mn).
Vy phng trnh c nghim x =721
2.
15
www.MATHVN.com
www.MATHVN.com
-
Nguyn Minh Hiu
Bi tp 2.22. Gii cc phng trnh sau
a) x +
4 x2 = 2 + 3x4 x2. b) (x 3) (x + 1) + 4 (x 3)
x+1x3 = 3.
c)4
x2+
x2
4 x2 +5
2
(4 x2x
+x
4 x2
)+ 2 = 0. d) (B-2011) 3
2 + x62 x+44 x2 = 103x.
Li gii.a) iu kin: 2 x 2. t x +4 x2 = t x4 x2 = t242 . Phng trnh tr thnh
t = 2 +3(t2 4)
2 3t2 2t 8 = 0
[t = 2t = 43
Vi t = 2 4 x2 = 2 x 4 x2 = 4 4x + x2 [x = 0x = 2
(tha mn).
Vi t = 43
4 x2 = 43 x{
x 439(4 x2) = (4 + 3x)2
{x 43x = 2
14
3
x = 214
3 (tha mn).
b) iu kin:[x > 3x 1 . t (x 3)
x+1x3 = t (x 3) (x + 1) = t2.
Phng trnh tr thnh t2 + 4t + 3 = 0[t = 1t = 3 .
Vi t = 1 (x 3)
x+1x3 = 1
{x < 3(x 3) (x + 1) = 1
{x < 3
x = 15 x = 1
5 (tha mn).
Vi t = 3 (x 3)
x+1x3 = 3
{x < 3(x 3) (x + 1) = 9
{x < 3
x = 113 x = 1
13 (tha mn).
Vy phng trnh c hai nghim x = 15, x = 113.c) iu kin: 2 < x < 2, x 6= 0. t
4 x2x
+x
4 x2 = t4 x2x2
+x2
4 x2 = t22 4
x2+
x2
4 x2 = t21.
Phng trnh tr thnh t2 1 + 52t + 2 = 0
[t = 2t = 12
.
Vi t = 2
4 x2x
+x
4 x2 = 2 4 = 2x
4 x2 {
x < 0
x = 2 x =
2 (tha mn).
Vi t = 12
4 x2x
+x
4 x2 = 1
2 4 = 1
2x
4 x2 {
x < 0x4 4x2 + 64 = 0 (v nghim).
d) iu kin: 2 x 2. Phng trnh tng ng vi 3 (2 + x 22 x)+ 44 x2 = 10 3x.t
2 + x 22 x = t 44 x2 = 10 3x t2. Phng trnh tr thnh 3t t2 = 0[t = 0t = 3
.
Vi t = 0 2 + x = 22 x 2 + x = 4 (2 x) x = 65 (tha mn).Vi t = 3 2 + x = 22 x + 3 122 x = 5x 15 (v nghim v 5x 15 < 0,x [2; 2]).Vy phng trnh c nghim duy nht x = 65 .
Bi tp 2.23. Gii cc phng trnh saua) x2 + 3x + 2 2x2 + 3x + 5. b) x2 +2x2 + 4x + 3 6 2x.c) x (x + 1)x2 + x + 4 + 2 0. d) x2 2x + 8 6
(4 x) (2 + x) 0.
e)x
x + 1 2x + 1
x> 3. f)
x + 2 +
x 1 + 2x2 + x 2 11 2x.
Li gii.
a) tx2 + 3x + 5 = t (t 0). Bt phng trnh tr thnh t2 3 2t
[t 3t 1 (loi) .
Vi t 3 x2 + 3x + 5 9[x 1x 4 . Vy bt phng trnh c tp nghim S = (;4] [1; +).
b) t
2x2 + 4x + 3 = t (t 0). Bt phng trnh tr thnh t232 + t 6[t 3t 5 (loi) .
Vi t 3 2x2 + 4x + 3 9[x 1x 3 . Vy bt phng trnh c tp nghim S = (;3] [1; +).
c) tx2 + x + 4 = t (t 0). Bt phng trnh tr thnh t2 4 t + 2 0
[t 2t 1 (loi) .
Vi t 2 x2 + x + 4 4[x 0x 1 . Vy bt phng trnh c tp nghim S = (;1] [0; +).
d) Bt phng trnh tng ng vi x2 2x + 8 68 + 2x x2 0.
16
www.MATHVN.com
www.MATHVN.com
-
Chuyn 2. Phng Trnh - Bt Phng Trnh & H Phng Trnh i S
t
8 + 2x x2 = t (t 0). Bt phng trnh tr thnh 8 t2 + 8 6t 0[t 2t 8 (loi) .
Vi t 2 8 + 2x x2 4 15 < x < 1 +5.Vy bt phng trnh c tp nghim S =
(15; 1 +5).
e) iu kin:[x > 0x < 1 . t
x + 1
x= t (t > 0). Bt phng trnh tr thnh
1
t2 2t > 3 2t3 + 3t2 1 < 0 (t + 1)2 (2x 1) < 0 t < 1
2
Vi t 0) v2 u2 = x2 3x + 2. Phng trnh tr thnh
2(v2 u2) = 3uv 2u2 + 3uv 2v2 = 0 [ u = 2v (loi)
v = 2u
Vi v = 2u x2 2x + 4 = 2x + 2 x2 2x + 4 = 4 (x + 2) x = 313.Vy phng trnh c hai nghim x = 313.
Bi tp 2.26. Gii cc phng trnh saua) x2 +
x + 5 = 5. b) x3 + 2 = 3 3
3x 2.
c) x3 + 1 = 2 3
2x 1. d) x 335 x3 (x + 335 x3) = 30.Li gii.
a) tx + 5 = t (t 0). Phng trnh tr thnh
{x2 = t + 5 (1)t2 = x + 5 (2) .
Tr theo v (2) v (1) ta c t2 x2 = x + t (x + t) (t x 1) = 0[t = xt = x + 1
.
Vi t = x x + 5 = x{ x 0
x + 5 = x2{
x 0x = 1
21
2
x = 1
21
2.
Vi t = x + 1 x + 5 = x + 1{
x + 1 0x + 5 = x2 + 2x + 1
{
x 1x = 1
17
2
x = 1 +
17
2.
Vy phng trnh c hai nghim x =121
2, x =
1 +172
.
b) t 3
3x 2 = t. Phng trnh tr thnh{
x3 + 2 = 3t (1)t3 + 2 = 3x (2) .
Tr theo v (1) v (2) ta c
x3 t3 = 3t 3x (x t) (x2 + xt + t2) = 3 (t x) (x t) (x2 + xt + t2 + 3) = 0 [ x = t
x2 + xt + t2 + 3 = 0 (v nghim)
Vi t = x 33x 2 = x 3x 2 = x3 [x = 1x = 2 . Vy phng trnh c hai nghim x = 1, x = 2.
c) t 3
2x 1 = t. Phng trnh tr thnh{
x3 + 1 = 2t (1)t3 + 1 = 2x (2) .
18
www.MATHVN.com
www.MATHVN.com
-
Chuyn 2. Phng Trnh - Bt Phng Trnh & H Phng Trnh i S
Tr theo v (1) v (2) ta c
x3 t3 = 2t 2x (x t) (x2 + xt + t2) = 2 (t x) (x t) (x2 + xt + t2 + 2) = 0 [ x = t
x2 + xt + t2 + 2 = 0 (v nghim)
Vi t = x 32x 1 = x 2x 1 = x3 [x = 1
x = 15
2
.
Vy phng trnh c ba nghim x = 1, x =15
2.
d) t 3
35 x3 = t. Phng trnh tr thnh{xt(x + t) = 30t3 + x3 = 35
{
xt(x + t) = 30
(t + x)3 3xt (x + t) = 35
{xt(x + t) = 30
(t + x)3
= 125{
xt = 6t + x = 5
[x = 2x = 3
Vy phng trnh c hai nghim x = 2, x = 3.
Bi tp 2.27. Gii cc phng trnh, bt phng trnh sau
a) (B-2012) x + 1 +x2 4x + 1 3x. b) (A-2010) x
x
12 (x2 x + 1) 1.c) 3x2 2 = 2 x3. d) x +
3 (1 x2) = 2 (1 2x2).
Li gii.
a) iu kin:[
0 x 23x 2 +3 . Nhn thy x = 0 l mt nghim ca bt phng trnh.
Vi x > 0, bt phng trnh tng ng vix +
1x
+
x +
1
x 4 3.
tx +
1x
= t (t > 0) x + 1x = t2 2, bt phng trnh tr thnh
t2 6 3 t
3 t < 0{ 3 t 0t2 6 9 6t + t2
[t > 352 t 3
t 52
Vi t 52 x + 1
x 5
2 2x 5x + 2 0
[ x 2x 12
[x 40 < x 14
.
Kt hp ta c tp nghim ca bt phng trnh l S =[0; 14] [4; +).
b) iu kin: x 0. Nhn thy x2 x + 1 34
2 (x2 x + 1) > 1. Do PT tng ng vi
xx 1
2 (x2 x + 1)
2x2 2x + 2 1 +x x
{
1 +x x 0
2x2 2x + 2 1 + x + x2 + 2x 2x 2xx {
x x 11 + x + x2 2x 2x + 2xx 0
{
x x 1(1x x)2 0
{ x x 1
1x x = 0 {
x x 1x = 1 x
x x 1
1 x 0x = 1 2x + x2
{
x 1x = 3
5
2
x = 3
5
2
c) iu kin: x 32. Nhn thy 2 x3 0 3x2 2 0[x 2x 2 .
T iu kin ta c x 2. Khi phng trnh tng ng vi (x2 2)2 = (2 x3)3 x4 4x2 + 4 = 8 12x3 + 6x6 x9 = 0 x9 6x6 + x4 + 12x3 4x2 4 = 0
x9 5x6 (x3 1
2x
)2+ 12x3 15
4x2 4 = 0 (v nghim).
Vy phng trnh v nghim.
Bi tp 2.28. Gii cc phng trnh saua)
4x 1 +4x2 1 = 1. b) x 1 = x3 4x + 5.c)
2x 1 +x2 + 3 = 4 x. d) x5 + x3 1 3x + 4 = 0.e) x3 + 4x (2x + 7)2x + 3 = 0. f) (C-2012) 4x3 + x (x + 1)2x + 1 = 0.
19
www.MATHVN.com
www.MATHVN.com
-
Nguyn Minh Hiu
Li gii.a) iu kin: x 12 . Nhn thy x = 12 l mt nghim ca phng trnh.Xt hm s y =
4x 1 +4x2 1 trn [ 12 ; +) c y = 24x1 + 4x4x21 > 0,x ( 12 ; +).
Do hm s ng bin trn[12 ; +
)suy ra x = 12 l nghim duy nht ca phng trnh.
Vy phng trnh c nghim duy nht x = 12 .b) iu kin: x 1. Phng trnh tng ng vi x 1 + x3 + 4x = 5.Nhn thy x = 1 l mt nghim ca phng trnh.Xt hm s y =
x 1 + x3 + 4x trn [1; +) c y = 1
2x1 + 3x
2 + 4 > 0,x (1; +).Do hm s ng bin trn [1; +) suy ra x = 1 l nghim duy nht ca phng trnh.Vy phng trnh c nghim duy nht x = 1.c) iu kin: x 12 . Phng trnh tng ng vi
2x 1 +x2 + 3 + x = 4.
Nhn thy x = 1 l mt nghim ca phng trnh.Xt hm s y =
2x 1 +x2 + 3 + x trn [ 12 ; +) c y = 12x1 + xx2+3 + 1 > 0,x ( 12 ; +).
Do hm s ng bin trn[12 ; +
)suy ra x = 1 l nghim duy nht ca phng trnh.
Vy phng trnh c nghim duy nht x = 1.d) iu kin: x 13 . Nhn thy x = 1 l mt nghim ca phng trnh.Xt hm s y = x5 + x3 1 3x + 4 trn (; 13] c y = 5x4 + 3x2 + 3213x > 0,x (; 13).Do hm s ng bin trn
(; 13] suy ra x = 1 l nghim duy nht ca phng trnh.Vy phng trnh c nghim duy nht x = 1.e) t
2x + 3 = u (u 0). Phng trnh tr thnh x3 + 4x (u2 + 4)u = 0 x3 + 4x = u3 + 4u.
Xt hm s f(t) = t3 + 4t trn [0; +) c f (t) = 3t2 + 4 > 0,t [0; +).Do phng trnh tng ng vi
u = x 2x + 3 = x{
x 02x + 3 = x2
x = 3
Vy phng trnh c nghim duy nht x = 3.f) iu kin: x 12 . Phng trnh tng ng vi 8x3 + 2x = (2x + 2)
2x + 1.
t
2x + 1 = u (u 0). Phng trnh tr thnh 8x3 + 2x = (u2 + 1)u (2x)3 + 2x = u3 + u.Xt hm s f(t) = t3 + t trn [0; +) c f (t) = 3t2 + 1 > 0,t [0; +).Do phng trnh tng ng vi
u = 2x 2x + 1 = 2x{
x 02x + 1 = 4x2
x = 1 +
5
4
Vy phng trnh c nghim duy nht x =1 +
5
4.
Bi tp 2.29. Gii cc phng trnh saua)x2 2x + 5 +x 1 = 2. b) x 2 +4 x = x2 6x + 11.
c) 2(
x 2 1)2 +x + 6 +x 2 2 = 0. d) 5x3 + 3x2 + 3x 2 = 12x2 + 3x 12 .Li gii.
a) Phng trnh tng ng vi
(x 1)2 + 4 +x 1 = 2.
Ta c
{ (x 1)2 + 4 2x 1 0
(x 1)2 + 4 +x 1 2.
Du bng xy ra khi v ch khi
{ (x 1)2 + 4 = 2x 1 = 0
x = 1.
Vy phng trnh c nghim duy nht x = 1.b) Ta c x2 6x + 11 = (x 3)2 + 2 2 (1).Xt hm s y =
x 2 +4 x trn [2; 4] c y = 1
2x 2
1
2
4 x ; y = 0 x = 3.
Ta c y(2) =
2, y(4) =
2, y(3) = 2 max[2;4]
y = y(3) = 2 x 2 +4 x 2 (2).
T (1) v (2) ta c phng trnh tng ng vi{
x2 6x + 11 = 2x 2 +4 x = 2 x = 3.
Vy phng trnh c nghim duy nht x = 3.
c) iu kin: x 2. Khi 2
(x 2 1)2 0
x + 6 > 2x 2 0
2(x 2 1)2 +x + 6 +x 2 > 2.20
www.MATHVN.com
www.MATHVN.com
-
Chuyn 2. Phng Trnh - Bt Phng Trnh & H Phng Trnh i S
Do phng trnh cho v nghim.d) Phng trnh tng ng vi
(5x 2) (x2 + x + 1) = 12
(x2 + 6x 1).
Theo bt ng thc Cauchy ta c
(5x 2) (x2 + x + 1) 12(x2 + 6x 1).
Du bng xy ra khi v ch khi
5x 2 = x2 + x + 1 x2 4x + 3 = 0[x = 1x = 3
.
Vy phng trnh c hai nghim x = 1, x = 3.
3. H Phng Trnh i SBi tp 2.30. Gii cc h phng trnh sau
a){
x2 + y2 + xy = 7x + y + xy = 5
. b){
x + y + xy = 1
x3 + y3 + 3(x y)2 4 = 0 .
c) (DB-05){
x2 + y2 + x + y = 4x (x + y + 1) + y (y + 1) = 2
. d){
x2 xy + y2 = 3 (x y)x2 + xy + y2 = 7(x y)2 .
Li gii.
a) H cho tng ng vi{
(x + y)2 xy = 7
x + y + xy = 5.
t x + y = S, xy = P (S2 4P ). H tr thnh{
S2 P = 7 (1)S + P = 5 (2) .
T (2) P = 5 S thay vo (1) ta c S2 + S 12 = 0[S = 3S = 4 .
Vi S = 3 P = 2{
x + y = 3xy = 2
{
x = 2y = 1
hoc{
x = 1y = 2
. Vi S = 4 P = 9 (loi).Vy h c hai nghim (x; y) = (2; 1) v (x; y) = (1; 2).
b) H cho tng ng vi{
x + y + xy = 1
(x + y)3 3xy (x + y) + 3(x + y)2 12xy 4 = 0 .
t x + y = S, xy = P (S2 4P ). H tr thnh{
S + P = 1 (1)S3 3PS + 3S2 12P 4 = 0 (2) .
T (1) P = 1 S thay vo (2) ta c S3 3S (1 S) + 3S2 12 (1 S) 4 = 0 S = 1.Vi S = 1 P = 0
{x + y = 1xy = 0
{
x = 0y = 1
hoc{
x = 1y = 0
.
Vy h c hai nghim (x; y) = (0; 1) v (x; y) = (1; 0).
c) H cho tng ng vi{
(x + y)2 2xy + x + y = 4
(x + y)2 xy + x + y = 2 . t x + y = S, xy = P (S
2 4P ).
H tr thnh{
S2 2P + S = 4S2 P + S = 2
{P = 2S2 + S = 0
{
S = 0P = 2 hoc
{S = 1P = 2 .
Vi{
S = 0P = 2
{x + y = 0xy = 2
{x =
2
y = 2 hoc{
x = 2y =
2.
Vi{
S = 1P = 2
{x + y = 1xy = 2
{x = 1y = 2 hoc
{x = 2y = 1
.
Vy h c bn nghim (x; y) =(
2;2) , (x; y) = (2;2) , (x; y) = (1;2) v (x; y) = (2; 1).d) H cho tng ng vi
{(x y)2 + xy = 3 (x y)(x y)2 + 3xy = 7(x y)2
{(x y)2 + xy = 3 (x y)xy = 2(x y)2 .
t x y = S, xy = P . H tr thnh{S2 + P = 3SP = 2S2
{
3S2 3S = 0P = 2S2
{
S = 0P = 0
hoc{
S = 1P = 2
Vi{
S = 0P = 0
{
x y = 0xy = 0
{
x = 0y = 0
; vi{
S = 1P = 2
{
x y = 1xy = 2
{
x = 2y = 1
hoc{
x = 1y = 2 .
Vy h c ba nghim (x; y) = (0; 0) , (x; y) = (2; 1) v (x; y) = (1;2).
Bi tp 2.31. Gii cc h phng trnh sau
a){
x2 2y2 = 2x + yy2 2x2 = 2y + x . b)
x 3y = 4y
x
y 3x = 4xy
.
21
www.MATHVN.com
www.MATHVN.com
-
Nguyn Minh Hiu
c)
2x + y =
3
x2
2y + x =3
y2
. d) (B-03)
3y =
y2 + 2
x2
3x =x2 + 2
y2
.
Li gii.
a) Xt h{
x2 2y2 = 2x + y (1)y2 2x2 = 2y + x (2) .
Tr theo v (1) v (2) ta c 3x2 3y2 = x y (x y) (3x + 3y 1) = 0[x = yy = 13x3
.
Vi x = y thay vo (1) ta c x2 = 3x[x = 0x = 3 h c nghim (x; y) = (0; 0) hoc (x; y) = (3;3).
Vi y = 13x3 thay vo (1) ta c x2 2(1 3x)
2
9= 2x +
1 3x3
9x2 3x + 5 = 0 (v nghim).Vy h c hai nghim (x; y) = (0; 0) v (x; y) = (3;3).b) H cho tng ng vi
{x2 3xy = 4y (1)y2 3xy = 4x (2) .
Tr theo v (1) v (2) ta c x2 y2 = 4y 4x (x y) (x + y + 4) = 0[x = yy = x 4 .
Vi x = y thay vo (1) ta c 2x2 = 4x[x = 0x = 2 h c nghim (x; y) = (0; 0) hoc (x; y) = (2;2).
Vi y = x 4 thay vo (1) ta c x2 3x (x 4) = 4 (x 4) x = 2 h c nghim (x; y) = (2;2).Vy h c hai nghim (x; y) = (0; 0) v (x; y) = (2;2).c) H cho tng ng vi
{2x3 + x2y = 3 (1)2y3 + xy2 = 3 (2) .
Tr theo v (1) v (2) ta c 2x3 2y3 + x2y xy2 = 0 (x y) (2x2 + 3xy + 2y2) = 0 x = y.Vi x = y thay vo (1) ta c 3x3 = 3 x = 1. Vy h c nghim duy nht (x; y) = (1; 1).d) T v phi ca cc phng trnh ta c x, y > 0. H cho tng ng vi
{3x2y = y2 + 2 (1)3xy2 = x2 + 2 (2) .
Tr theo v (1) v (2) ta c 3x2y 3xy2 = y2 x2 (x y) (3xy + x + y) = 0 x = y.Vi x = y thay vo (1) ta c 3x3 = x2 + 2 x = 1. Vy h c nghim duy nht (x; y) = (1; 1).
Bi tp 2.32. Gii cc h phng trnh sau
a){
x2 xy = 22x2 + 4xy 2y2 = 14 . b)
{x2 2xy + 3y2 = 9x2 4xy + 5y2 = 5 .
c){
x3 + y3 = 1x2y + 2xy2 + y3 = 2
. d) (DB-06){
(x y) (x2 + y2) = 13(x + y)
(x2 y2) = 25 .
Li gii.
a) H cho tng ng vi{
7x2 7xy = 14 (1)2x2 + 4xy 2y2 = 14 (2) .
Tr theo v (1) v (2) ta c 5x2 11xy + 2y2 = 0[x = 2yy = 5x
.
Vi x = 2y thay vo (1) ta c 14y2 = 14 y = 1 h c nghim (x; y) = (2; 1) hoc (x; y) = (2;1).Vi y = 5x thay vo (1) ta c 28x2 = 14 (v nghim).Vy h c hai nghim (x; y) = (2; 1) v (x; y) = (2;1).b) H cho tng ng vi
{5x2 10xy + 15y2 = 45 (1)9x2 36xy + 45y2 = 45 (2) .
Tr theo v (1) v (2) ta c 4x2 + 26xy 30y2 = 0[x = 5yx = 32y
.
Vi x = 5y thay vo (1) ta c 90y2 = 45 y = 12 h c nghim (x; y) =
( 5
2; 1
2
).
Vi y = 32x thay vo (1) ta c954 x
2 = 45 x = 619 h c nghim (x; y) =
( 6
19; 9
19
).
Vy h c bn nghim (x; y) =(
52; 1
2
), (x; y) =
( 5
2; 1
2
), (x; y) =
(619
; 919
)v (x; y) =
( 6
19; 9
19
).
c) H cho tng ng vi{
2x3 + 2y3 = 2 (1)x2y + 2xy2 + y3 = 2 (2) .
Tr theo v (1) v (2) ta c 2x3 x2y 2xy2 + y3 = 0 x = yx = yy = 2x
.
Vi x = y thay vo (1) ta c 4x3 = 2 x = 132 h c nghim (x; y) =(
132 ;
132
).
22
www.MATHVN.com
www.MATHVN.com
-
Chuyn 2. Phng Trnh - Bt Phng Trnh & H Phng Trnh i S
Vi x = y thay vo (1) ta c 0 = 2 (v nghim).Vi y = 2x thay vo (1) ta c 18x3 = 2 x = 139 h c nghim (x; y) =
(139 ;
239
).
Vy h c hai nghim (x; y) =(
132 ;
132
)v (x; y) =
(139 ;
239
).
d) H cho tng ng vi{
x3 x2y + xy2 y3 = 13x3 + x2y xy2 y3 = 25
{25x3 25x2y + 25xy2 25y3 = 325 (1)13x3 + 13x2y 13xy2 13y3 = 325 (2) .
Tr theo v (1) v (2) ta c 12x3 38x2y + 38xy2 12y3 = 0 x = yx = 32yx = 23y
.
Vi x = y thay vo (1) ta c 0 = 325 (v nghim).Vi x = 32y thay vo (1) ta c
3258 y
3 = 325 y = 2 h c nghim (x; y) = (3; 2).Vi x = 23y thay vo (1) ta c 32527 y3 = 325 y = 3 h c nghim (x; y) = (2;3).Vy h c hai nghim (x; y) = (3; 2) v (x; y) = (2;3).
Bi tp 2.33. Gii cc h phng trnh sau
a){
x + y = 1x3 3x = y3 3y . b) (DB-06)
{x2 + 1 + y (y + x) = 4y(x2 + 1
)(y + x 2) = y .
c) (B-08){
x4 + 2x3y + x2y2 = 2x + 9x2 + 2xy = 6x + 6
. d) (D-09){
x (x + y + 1) 3 = 0(x + y)
2 5x2 + 1 = 0.
Li gii.
a) Xt h{
x + y = 1 (1)x3 3x = y3 3y (2) . T (1) y = x 1 thay vo (2) ta c
x3 3x = (x 1)3 3 (x 1) 2x3 + 3x2 3x 2 = 0 x = 2x = 1x = 12
Vy h c ba nghim (x; y) = (2; 1) , (x; y) = (1;2) v (x; y) = ( 12 ; 12).b) Xt h
{x2 + 1 + y(y + x) = 4y (1)(x2 + 1)(y + x 2) = y (2) . T (1) x
2 + 1 = y(4 y x) thay vo (2) ta c
y (4 y x) (x + y 2) = y y(
(x + y)2 6(x + y) + 9
)= 0
[y = 0y = 3 x
Vi y = 0 thay vo (1) ta c x2 + 1 = 0 (v nghim).
Vi y = 3 x thay vo (1) ta c x2 + x 2 = 0[x = 1x = 2 .
Vy h c hai nghim (x; y) = (1; 2) v (x; y) = (2; 5).c) H cho tng ng vi
{(x2 + xy)2 = 2x + 9 (1)x2 + 2xy = 6x + 6 (2) . T (2) xy =
6x + 6 x22
thay vo (1) ta c
(x2 +
6x + 6 x22
)2= 2x + 9 x4 + 12x3 + 48x2 + 64x = 0
[x = 0x = 4
Vi x = 0 thay vo (2) ta c 0 = 6 (v nghim).Vi x = 4 thay vo (2) ta c y = 174 .Vy h c nghim duy nht (x; y) =
(4; 174 ).d) Xt h
{x(x + y + 1) 3 = 0 (1)(x + y)2 5x2 + 1 = 0 (2)
. T (1) x + y = 3x 1 thay vo (2) ta c
(3
x 1)2 5x2
+ 1 = 0 4x2 6x
+ 2 = 0{
x 6= 02x2 6x + 4 = 0
[x = 1x = 2
Vi x = 1 thay vo (1) ta c y = 1; x = 2 thay vo (1) ta c y = 32 .Vy h c hai nghim (x; y) = (1; 1) v (x; y) =
(2; 32
).
Bi tp 2.34. Gii cc h phng trnh sau
a) (B-02){
3x y = x y
x + y =x + y + 2
. b) (A-03){
x 1x = y 1y2y = x3 + 1
.
c){
x2 + y2 + 2xyx+y = 1x + y = x2 y . d)
{6x2 3xy + x + y = 1x2 + y2 = 1
.
23
www.MATHVN.com
www.MATHVN.com
-
Nguyn Minh Hiu
Li gii.
a) Xt h{
3x y = x y (1)
x + y =x + y + 2 (2) . iu kin: x y 0, x + y + 2 0.
Ta c (1) (x y)2 = (x y)3 (x y)2 (x y 1) = 0[x = yx = y + 1
.
Vi x = y thay vo (2) ta c 2y =
2y + 2{
y 04y2 = 2y + 2
y = 1 x = 1 (tha mn).
Vi x = y + 1 thay vo (2) ta c 2y + 1 =
2y + 3{
2y + 1 04y2 + 4y + 1 = 2y + 3
y = 12 x = 32 (tha mn).Vy h c hai nghim (x; y) = (1; 1) v (x; y) =
(32 ;
12
).
b) Xt h{
x 1x = y 1y (1)2y = x3 + 1 (2)
. iu kin: x 6= 0, y 6= 0.
Ta c (1) x2y y = xy2 x xy (x y) + x y = 0 (x y) (xy + 1) = 0[y = xy = 1x
.
Vi y = x thay vo (2) ta c 2x = x3 + 1[x = 1
x = 15
2
.
Suy ra h c nghim (x; y) = (1; 1) hoc (x; y) =(15
2 ;15
2
).
Vi y = 1x thay vo (2) ta c 2x = x3 + 1 x4 + x + 2 = 0(x2 12
)2+(x + 12
)2+ 32 = 0 (v nghim).
Vy h c ba nghim (x; y) = (1; 1) v (x; y) =(15
2 ;15
2
).
c) Xt h{
x2 + y2 + 2xyx+y = 1 (1)x + y = x2 y (2) . iu kin: x + y > 0. Ta c
(1)[(x + y)
2 2xy]
(x + y) + 2xy = x + y
(x + y)[(x + y)
2 1] 2xy (x + y 1) = 0
(x + y 1) [(x + y) (x + y + 1) 2xy] = 0
(x + y 1) (x2 + y2 + x + y) = 0 [ y = 1 xx2 + y2 + x + y = 0 (v nghim)
Vi y = 1 x thay vo (2) ta c x2 + x 2 = 0[x = 1x = 2 .
Vy h c hai nghim (1; 0) v (2; 3).d) H cho tng ng vi
{6x2 (3y 1)x + y 1 = 0 (1)x2 + y2 = 1 (2) .
Xt phng trnh (1) c = (3y 1)2 24 (y 1) = 9y2 30y + 25 = (3y 5)2.Do (1)
[x = 3y13y+512x = 3y1+3y512
[x = 13x = 12 (y 1)
.
Vi x = 13 thay vo (2) ta c19 + y
2 = 1 y = 22
3 .
Vi x = 12 (y 1) thay vo (2) ta c 14(y2 2y + 1)+ y2 = 1 [ y = 1
y = 35.
Vy h c bn nghim (x; y) =(13 ;
22
3
), (x; y) =
(13 ; 2
2
3
), (x; y) = (0; 1) v (x; y) =
( 45 ; 35).Bi tp 2.35. Gii cc h phng trnh sau
a) (DB-07){
x4 x3y x2y2 = 1x3y x2 xy = 1 . b) (D-08)
{xy + x + y = x2 2y2x
2y yx 1 = 2x 2y .
c) (D-2012){
xy + x 2 = 02x3 x2y + x2 + y2 2xy y = 0 . d)
{x3 + 2y2 = x2y + 2xy
2x2 2y 1 + 3
y3 14 = x 2 .
Li gii.
a) Xt h{
x4 x3y x2y2 = 1 (1)x3y x2 xy = 1 (2) .
Ta c (2) x2 (xy 1) = xy 1 (xy 1) (x2 1) = 0 [ x = 1y = 1x
.
Vi x = 1 thay vo (1) ta c y2 + y = 0[y = 0y = 1 . Vi x = 1 thay vo (1) ta c y
2 y = 0[y = 0y = 1
.
Vi y = 1x thay vo (1) ta c x4 x2 2 = 0 x2 = 2 x = 2 y = 1
2.
24
www.MATHVN.com
www.MATHVN.com
-
Chuyn 2. Phng Trnh - Bt Phng Trnh & H Phng Trnh i S
Vy h c su nghim{
x = 1y = 0
,
{x = 1y = 1 ,
{x = 1y = 0
,
{x = 1y = 1
,
{x =
2
y =
2v
{x = 1
2
y = 12
.
b) Xt h{
xy + x + y = x2 2y2 (1)x
2y yx 1 = 2x 2y (2) . iu kin: x 1, y 0.Ta c (1) y (x + y) + x + y = (x y) (x + y) (x + y) (y + 1 x + y) = 0 x = 2y + 1.Vi x = 2y + 1 thay vo (2) ta c
(2y + 1)
2y y
2y = 2y + 2 (y + 1)
2y = 2 (y + 1)
2y = 2 y = 2 x = 5Vy h c nghim duy nht (x; y) = (5; 2).
c) Xt h{
xy + x 2 = 0 (1)2x3 x2y + x2 + y2 2xy y = 0 (2) .
Ta c (2) 2x (x2 y) y (x2 y)+ x2 y = 0 (x2 y) (2x y + 1) = 0 [ y = x2y = 2x + 1
.
Vi y = x2 thay vo (1) ta c x3 + x 2 = 0 x = 1 y = 1.Vi y = 2x + 1 thay vo (1) ta c 2x2 + 2x 2 = 0 x = 1
5
2 y =
5.
Vy h c ba nghim (x; y) = (1; 1) , (x; y) =(1+5
2 ;
5)
v (x; y) =(15
2 ;
5).
d) Xt h{
x3 + 2y2 = x2y + 2xy (1)2x2 2y 1 + 3
y3 14 = x 2 (2) . iu kin: x
2 2y + 1.
Ta c (1) x2 (x y) = 2y (x y) (x y) (x2 2y) = 0 [ x = yx2 = 2y (loi) .
Vi x = y thay vo (2) ta c 2x2 2x 1 + 3x3 14 = x 2 (*).
tx2 2x 1 = u 0, 3x3 14 = v v3 6u2 = (x 2)3.
Phng trnh (*) tr thnh v3 6u2 = (2u + v)3 2u(u2 + 3(u + v)
2+ 3u
)= 0 u = 0 x = 12.
Vy h c hai nghim (x; y) =(1 +
2; 1 +
2)v (x; y) =
(12; 12).
Bi tp 2.36. Gii cc h phng trnh sau
a){
x2 + y2 + xy = 1x3 + y3 = x + 3y
. b){
x3 + 2xy2 + 12y = 08y2 + x2 = 12
.
c) (DB-06){
x3 8x = y3 + 2yx2 3 = 3 (y2 + 1) . d) (A-2011)
{5x2y 4xy2 + 3y3 2 (x + y) = 0xy(x2 + y2
)+ 2 = (x + y)
2 .
Li gii.
a) Xt h{
x2 + y2 + xy = 1 (1)x3 + y3 = x + 3y (2) .
Thay (1) vo (2) ta c x3 + y3 =(x2 + y2 + xy
)(x + 3y) 4x2y + 4xy2 + 2y3 = 0 y = 0.
Vi y = 0 thay vo h ta c{
x2 = 1x3 = x
x = 1. Vy h c hai nghim (x; y) = (1; 0) v (x; y) = (1; 0).
b) Xt h{
x3 + 2xy2 + 12y = 0 (1)8y2 + x2 = 12 (2) .
Thay (2) vo (1) ta c x3 + 2xy2 +(8y2 + x2
)y = 0 x3 + x2y + 2xy2 + 8y3 = 0 (*)
Nhn thy y = 0 khng phi nghim ca h. Vi y 6= 0, chia hai v phng trnh (*) cho y3 ta c(x
y
)3+
(x
y
)2+ 2
x
y+ 8 = 0 x
y= 2 x = 2y
Vi x = 2y thay vo (2) ta c 12y2 = 12 y = 1 x = 2.Vy h c hai nghim (x; y) = (2;1) v (x; y) = (2; 1).c) H cho tng ng vi
{x3 y3 = 2 (4x + y)x2 3y2 = 6
{3x3 3y3 = 6 (4x + y) (1)x2 3y2 = 6 (2) .
Thay (2) vo (1) ta c 3x3 3y3 = (x2 3y2) (4x + y) x3 + x2y 12xy2 = 0 (*)Nhn thy x = 0 khng phi nghim ca h. Vi x 6= 0, chia hai v phng trnh (*) cho x3 ta c
1 +y
x 12
(yx
)2= 0
[yx =
13
yx = 14
[x = 3yx = 4y
Vi x = 3y thay vo (2) ta c 6y2 = 6 y = 1 x = 3.Vi x = 4y thay vo (2) ta c 13y2 = 6 y =
613 x = 4
614 .
Vy h c bn nghim (x; y) = (1; 3) , (x; y) = (1;3) , (x; y) =(
613 ;4
613
)v (x; y) =
(
613 ; 4
613
).
25
www.MATHVN.com
www.MATHVN.com
-
Nguyn Minh Hiu
d) Xt h{
5x2y 4xy2 + 3y3 2 (x + y) = 0 (1)xy(x2 + y2
)+ 2 = (x + y)
2 (2).
Ta c (2) xy (x2 + y2)+ 2 = x2 + y2 + 2xy (x2 + y2) (xy 1) = 2 (xy 1) [ x = 1yx2 + y2 = 2
.
Vi x = 1y thay vo (1) ta c3y 6y + 3y3 = 0 3y4 6y2 + 3 = 0 y2 = 1 y = 1 x = 1.
Vi x2 + y2 = 2 (3) thay vo (1) ta c
5x2y 4xy2 + 3y3 (x2 + y2) (x + y) = 0 x3 4x2y + 5xy2 2y3 = 0 (*)Nhn thy y = 0 khng phi nghim ca h. Vi y 6= 0, chia hai v phng trnh (*) cho y3 ta c(
x
y
)3 4(x
y
)2+ 5
x
y 2 = 0
[ xy = 1xy = 2
[x = yx = 2y
Vi x = y thay vo (3) ta c 2y2 = 2 y = 1 x = 1.Vi x = 2y thay vo (3) ta c 5y2 = 2 y =
25 x = 2
25 .
Vy h c bn nghim (x; y) = (1; 1), (x; y) = (1;1), (x; y) =(
2
25 ;
25
)v (x; y) =
(2
25 ;
25
).
Bi tp 2.37. Gii cc h phng trnh sau
a) (B-09){
xy + x + 1 = 7yx2y2 + xy + 1 = 13y2
. b){
2x2 + x 1y = 2y y2x 2y2 = 2 .
c){
8x3y3 + 27 = 9y3
4x2y + 6x + y2 = 0. d)
{x3 y3 = 9x2 + 2y2 = x 4y .
Li gii.a) Nhn thy y = 0 khng phi nghim ca h. Vi y 6= 0, h cho tng ng vi
{x + xy +
1y = 7
x2 + xy +1y2 = 13
{
x + 1y +xy = 7(
x + 1y
)2 xy = 13
t x + 1y = S,xy = P (S
2 4P ). H tr thnh{
S + P = 7 (1)S2 P = 13 (2) .
T (1) P = 7 S thay vo (2) ta c S2 (7 S) = 13[S = 4S = 5 .
Vi S = 4 P = 3{
x + 1y = 4xy = 3
{
x = 1y = 13
hoc{
x = 3y = 1
.
Vi S = 5 P = 12 (khng tha mn). Vy h c hai nghim (x; y) = (1; 13) v (x; y) = (3; 1).b) iu kin: y 6= 0. H cho tng ng vi
{2x2 + x 1y = 21y x 2 = 2y2
{
2x2 + x 1y = 2 (1)2y2 +
1y x = 2 (2)
.
Tr theo v (1) v (2) ta c 2x2 2y2 + 2x 2y = 0(x 1y
)(x + 1y + 1
)= 0
[ 1y = x1y = x 1
.
Vi 1y = x thay vo (1) ta c 2x2 = 2 x = 1 y = 1.
Vi 1y = x 1 thay vo (1) ta c 2x2 + 2x 1 = 0 x = 13
2 y = 13
2 .
Vy h c bn nghim (x; y) = (1; 1) , (x; y) = (1;1) , (x; y) =(1+3
2 ;13
2
)v (x; y) =
(13
2 ;1+3
2
).
c) Nhn thy y = 0 khng phi nghim ca h. Vi y 6= 0, h cho tng ng vi{
8x3y3 + 27 = 9y3 (1)36x2y2 + 54xy = 9y3 (2) .
Cng theo v (1) v (2) ta c 8x3y3 + 36x2y2 + 54xy + 27 = 0 xy = 32 .Vi xy = 32 thay vo (1) ta c 0 = 9y3 y = 0 (khng tha mn). Vy h cho v nghim.d) H cho tng ng vi
{x3 y3 = 9 (1)3x2 + 6y2 = 3x 12y (2) .
Tr theo v (1) v (2) ta c
x3 3x2 + 3x 1 = y3 + 6y2 + 12y + 8 (x 1)3 = (y + 2)3 y = x 3
Vi y = x 3 thay vo (2) ta c 3x2 + 6(x 3)2 = 3x 12 (x 3) 9x2 27x + 18 = 0[x = 1x = 2
.
Vy h c hai nghim (x; y) = (1;2) v (x; y) = (2;1).
26
www.MATHVN.com
www.MATHVN.com
-
Chuyn 2. Phng Trnh - Bt Phng Trnh & H Phng Trnh i S
Bi tp 2.38. Gii cc h phng trnh sau
a){
x (3x + 2y) (x + 1) = 12x2 + 2y + 4x 8 = 0 . b)
{x + y xy = 3x + 1 +
y + 1 = 4
.
c) (C-2010){
2
2x + y = 3 2x yx2 2xy y2 = 2 . d) (DB-05)
{ 2x + y + 1x + y = 1
3x + 2y = 4.
e){
x2 + y2 = 5y 1 (x + y 1) = (y 2)x + y . f) (A-08)
{x2 + y + x3y + xy2 + xy = 54x4 + y2 + xy (1 + 2x) = 54
.
Li gii.
a) H cho tng ng vi{
(3x + 2y)(x2 + x
)= 12
x2 + x + 3x + 2y = 8.
t 3x + 2y = S, x2 + x = P , h tr thnh{
SP = 12S + P = 8
{
S = 2P = 6
hoc{
S = 6P = 2
.
Vi{
S = 2P = 6
{
3x + 2y = 2x2 + x = 6
3x + 2y = 2[ x = 2
x = 3{
x = 2y = 2 hoc
{x = 3y = 112
.
Vi{
S = 6P = 2
{
3x + 2y = 6x2 + x = 2
3x + 2y = 2[ x = 1
x = 2{
x = 1y = 12
hoc{
x = 2y = 4
.
Vy h c bn nghim (x; y) = (2;2) , (x; y) = (3; 112 ) , (x; y) = (1; 12) v (x; y) = (2; 4).b) iu kin: x 1, y 1, xy 0. H cho tng ng vi
{x + y xy = 3x + y + 2
x + y + xy + 1 = 14
.
t x + y = S,xy = P (P 0), h tr thnh
{S P = 3 (1)S + 2
S + P 2 + 1 = 14 (2)
.
T (1) S = P + 3 thay vo (2) ta c
P + 3 + 2P + 3 + P 2 + 1 = 14 2
P 2 + P + 4 = 11 P
{
P 114(P 2 + P + 4
)= 121 22P + P 2
[P = 3P = 353 (loi)
Vi P = 3 S = 6{
x + y = 6xy = 3
{
x = 3y = 3
. Vy h c nghim duy nht (x; y) = (3; 3).
c) H cho tng ng vi{
2
2x + y = 3 (2x + y) (1)x2 2xy y2 = 2 (2) .
t
2x + y = t (t 0). Phng trnh (1) tr thnh 2t = 3 t2 [t = 1t = 3 (loi) .
Vi t = 1 y = 1 2x thay vo (2) ta c x2 2x (1 2x) (1 2x)2 = 2[x = 1x = 3 .
Vy h c hai nghim (x; y) = (1;1) v (x; y) = (3; 7).d) t
2x + y + 1 = u,
x + y = v (u, v 0) 3x+2y = u2+v21. H cho tr thnh
{u v = 1 (1)u2 + v2 = 5 (2) .
T (1) u = v + 1 thay vo (2) ta c (v + 1)2 + v2 = 5[v = 1v = 2 (loi) .
Vi v = 1 u = 2{
2x + y + 1 = 2x + y = 1
{
x = 2y = 1 . Vy h c nghim duy nht (x; y) = (2;1).
e) iu kin: y 1, x + y 0. Xt h{
x2 + y2 = 5 (1)y 1 (x + y 1) = (y 2)x + y (2) .
ty 1 = u,x + y = v (u, v 0). Phng trnh (2) tr thnh
u(v2 1) = (u2 1) v uv (u v) + u v = 0 (u v) (uv + 1) = 0 u = v
Vi u = v y 1 = x + y x = 1. Vi x = 1 thay vo (1) ta c 1 + y2 = 5[y = 2y = 2 (loi) .
Vy h c nghim duy nht (x; y) = (1; 2).f) H cho tng ng vi
{x2 + y + xy
(x2 + y
)+ xy = 54(
x2 + y)2
+ xy = 54.
t x2 + y = S, xy = P , h tr thnh{
S + PS + P = 54 (1)S2 + P = 54 (2)
.
T (2) P = S2 54 thay vo (1) ta c S +(S2 54)S S2 54 = 54 [ S = 0S = 12 .
27
www.MATHVN.com
www.MATHVN.com
-
Nguyn Minh Hiu
Vi S = 0 P = 54 {
x2 + y = 0xy = 54
{
x =3102
y = 31004
.
Vi S = 12 P = 32 {
x2 + y = 12xy = 32
{
x = 1y = 32
.
Vy h c hai nghim (x; y) =(
3102 ;
31004
)v (x; y) =
(1; 32
).
Bi tp 2.39. Gii cc h phng trnh sau
a){
x + 10 +y 1 = 11
x 1 +y + 10 = 11 . b){
x 1y = 8 x3(x 1)4 = y .
c) (A-2012){
x3 3x2 9x + 22 = y3 + 3y2 9yx2 + y2 x + y = 12
. d) (A-2010){ (
4x2 + 1)x + (y 3)5 2y = 0
4x2 + y2 + 2
3 4x = 7 .
Li gii.
a) iu kin: x, y 1. Xt h{
x + 10 +y 1 = 11 (1)
x 1 +y + 10 = 11 (2) .Tr theo v (1) v (2) ta c
x + 10x 1 = y + 10y 1 (*).
Xt hm s f(t) =t + 10t 1 trn [1; +) c f (t) = 1
2t+10
12t1 < 0,t (1; +).
Suy ra f(t) lun nghch bin trn [1; +). Do () f(x) = f(y) x = y.Vi x = y thay vo (1) ta c
x + 10 +
x 1 = 11 x + 10 + x 1 + 2
(x + 10) (x 1) = 121
x2 + 9x 10 = 56 x
{x 56x2 + 9x 10 = (56 x)2 x = 26 (tha mn)
Vy h c nghim duy nht (x; y) = (26; 26).
b) iu kin: x 1, y 0. Xt h{
x 1y = 8 x3 (1)(x 1)4 = y (2) .
Thay (2) vo (1) ta cx 1 (x 1)2 = 8 x3 x 1 + x3 x2 + 2x 9 = 0 (*).
Nhn thy x = 2 l mt nghim ca phng trnh (*).Xt hm s f(x) =
x 1 + x3 x2 + 2x 9 trn [1; +) c f (x) = 1
2x1 + 3x
2 2x+ 2 > 0,x (1; +).Suy ra f(x) lun ng bin trn [1; +). Do (*) c nghim duy nht x = 2 y = 1.Vy h c nghim duy nht (x; y) = (2; 1).
c) H cho tng ng vi
{(x 1)3 12 (x 1) = (y + 1)3 12 (y + 1) (1)(x 12
)2+(y + 12
)2= 1 (2)
.
T (2) suy ra{ 1 x 12 11 y + 12 1
{ 32 x 1 12 12 y + 1 32 .Xt hm s f(t) = t3 12t trn [ 32 ; 32] c f (t) = 3t2 12 < 0,t [ 32 ; 32].Suy ra f(t) lun nghch bin trn
[ 32 ; 32]. Do (1) f(x 1) = f(y + 1) x 1 = y + 1 y = x 2.Vi y = x 2 thay vo (2) ta c (x 12)2 + (x 32)2 = 1 4x2 8x + 3 = 0 [ x = 12x = 32 .Vy h c hai nghim (x; y) =
(12 ; 32
)v (x; y) =
(32 ; 12
).
d) iu kin: x 34 , y 52 . H cho tng ng vi{ (
4x2 + 1)
2x = (6 2y)5 2y (1)4x2 + y2 + 2
3 4x = 7 (2) .
t
5 2y = u (u 0), phng trnh (1) tr thnh (4x2 + 1) 2x = (u2 + 1)u (2x)3 + 2x = u3 + u (*).Xt hm s f(t) = t3 + t trn [0; +) c f (t) = 3t2 + 1 > 0,t [0; +).Suy ra f(t) lun ng bin trn [0; +). Do () f(2x) = f(u) 2x = u 2x = 5 2y
{x 0y = 54x
2
2
.
Vi y = 54x2
2 thay vo (2) ta c 4x2 +
(54x2
2
)2+ 2
3 4x 7 = 0 4x4 6x2 + 23 4x 34 = 0 (**).Nhn thy x = 12 l mt nghim ca phng trnh (**).Xt hm s f(x) = 4x4 6x2 + 23 4x 34 trn
[0; 34].
Ta c f (x) = 16x3 12x 434x = 4x
(4x2 3) 4
34x < 0,x [0; 34] f(x) ng bin trn [0; 34].
Do phng trnh (**) c nghim duy nht x = 12 y = 2.Vy h cho c nghim duy nht (x; y) =
(12 ; 2).
28
www.MATHVN.com
www.MATHVN.com
-
Chuyn 2. Phng Trnh - Bt Phng Trnh & H Phng Trnh i S
4. Phng Trnh - Bt Phng Trnh & H Cha Tham SBi tp 2.40. Tm m phng trnh
(m5)x2 3mx + m + 1 = 0.
a) C nghim. b) V nghim c) C hai nghim tri du.
Li gii. Vi m =
5, phng trnh tr thnh 35x +5 + 1 = 0.Vi m 6= 0, ta c = 9m2 4 (m5) (m + 1) = 5m2 + (45 4)m + 45 > 0,m 6= 5.a) Phng trnh c nghim vi mi m R.b) Khng c gi tr no ca m phng trnh v nghim.c) Phng trnh c hai nghim tri du
(m5) (m + 1) < 0 1 < m < 5.
Bi tp 2.41. Tm m phng trnh x2 + 2 (m + 1)x + 9m 5 = 0 c hai nghim m phn bit.
Li gii. Ta c = (m + 1)2 (9m 5) = m2 7m + 6.Phng trnh c hai nghim m phn bit khi v ch khi
> 0
S < 0P > 0
m
2 7m + 6 > 02 (m + 1) < 09m 5 > 0
[m > 6m < 1
m > 1m > 59
[m > 659 < m < 1
Vy vi m ( 59 ; 1) (6; +) th phng trnh cho c hai nghim m phn bit.Bi tp 2.42. Tm m phng trnh (m 2)x2 2mx + m + 3 = 0 c hai nghim dng phn bit.Li gii. Nhn thy m = 2 khng tha mn yu cu bi ton. Vi m 6= 2 ta c = m2 (m 2) (m + 3) = 6m.
Khi phng trnh c hai nghim dng phn bit khi v ch khi
> 0
S > 0P > 0
6m > 02mm2 > 0m+3m2 > 0
m < 6[m > 2m < 0[m > 2m < 3
[
2 < m < 6m < 3
Vy vi m (;3) (2; 6) th phng trnh cho c hai nghim dng phn bit.Bi tp 2.43. Tm m phng trnh (m 2)x4 2 (m + 1)x2 + 2m 1 = 0.
a) C mt nghim. b) C hai nghim phn bit. c) C bn nghim phn bit.
Li gii. Vi m = 2 phng trnh c hai nghim phn bit.Vi m 6= 0, t x2 = t 0 phng trnh tr thnh (m 2) t2 2 (m + 1) t + 2m 1 = 0.t f(t) = (m 2) t2 2 (m + 1) t + 2m 1 c = (m + 1)2 (m 2) (2m 1) = m2 + 7m 1.a) Phng trnh cho c mt nghim
[f(t) c nghim kp bng 0f(t) c mt nghim 0 v mt nghim m
{
= 0f(0) = 0 > 0
f(0) = 0S < 0
{ m2 + 7m 1 = 0
2m 1 = 0m2 + 7m 1 > 02m 1 = 02(m+1)m2 < 0
m = 12
Vy vi m = 12 th phng trnh cho c mt nghim.
b) Phng trnh cho c hai nghim phn bit m = 2f(t) c nghim kp dngf(t) c hai nghim tri du
m = 2{
= 0S > 0
P < 0
m = 2{ m2 + 7m 1 = 0
2(m+1)m2 > 0
2m1m2 < 0
m = 2m = 7+352
12 < m < 2
Vy vi m ( 12 ; 2] { 7+352 } th phng trnh cho c hai nghim phn bit.29
www.MATHVN.com
www.MATHVN.com
-
Nguyn Minh Hiu
c) Phng trnh cho c bn nghim phn bit f(t) c hai nghim dng phn bit
> 0S > 0P > 0
m2 + 7m 1 > 02(m+1)m2 > 0
2m1m2 > 0
735
2 < m 2m < 1[m > 2m < 12
2 < m < 7 + 3
5
2
Vy vi m (
2; 7+35
2
)th phng trnh cho c bn nghim phn bit.
Bi tp 2.44. (D-04) Tm m h{
x +y = 1
xx + y
y = 1 3m c nghim.
Li gii. H cho tng ng vi{
x +y = 1(
x +y)3 3xy (x +y) = 1 3m
{ x +y = 1
xy = m.
Suy rax,y l hai nghim khng m ca phng trnh t2 t + m = 0 (*).
Do h cho c nghim phng trnh (*) c nghim khng m
0S 0
P 0 1 4m 01 0
m 0 0 m 1
4
Vy vi m [0; 14] th h cho c nghim.Bi tp 2.45. Tm m bt phng trnh
4x 2 +16 4x m c nghim.
Li gii. Xt hm s f(x) =
4x 2 +16 4x trn [ 12 ; 4].o hm f (x) =
24x 2
216 4x ; f
(x) = 0 4x 2 = 16 4x x = 94. Bng bin thin:
x 12
94 4
f (x) + 0
f(t)
14
2
7
14
T bng bin thin suy ra bt phng trnh cho c nghim m min[ 12 ;4]
f(x) m 14.
Bi tp 2.46. Tm m phng trnh (x 3) (x + 1) + 4 (x 3)
x+1x3 = m c nghim.
Li gii. t (x 3)
x+1x3 = t (t R). Phng trnh cho tr thnh t2 + 4tm = 0 (*).
Phng trnh cho c nghim phng trnh (*) c nghim 0 m 4.Vy vi m 4 th phng trnh cho c nghim.
Bi tp 2.47. (DB-07) Tm m BPT m(
x2 2x + 2 + 1)+ x (2 x) 0 c nghim thuc on [0; 1 +3].Li gii. t
x2 2x + 2 = t. Vi x [0; 1 +3] t [1; 2]. Bt phng trnh cho tr thnh
m (t + 1) + 2 t2 0 m t2 2t + 1
(*)
Xt hm s f(t) = t22t+1 trn [1; 2] c f
(t) = t2+2t+2(t+1)2
> 0,t [1; 2] lim[1;2]
f(t) = f(2) = 23 .
Vy bt phng trnh cho c nghim trn[0; 1 +
3] bt phng trnh (*) c nghim trn [1; 2] m 23 .
Bi tp 2.48. (A-07) Tm m phng trnh 3x 1 + mx + 1 = 2 4x2 1 c nghim thc.
Li gii. iu kin: x 1. Phng trnh cho tng ng vi 3
x1x+1 + 2
4
x1x+1 = m.
t 4
x1x+1 = t. Vi x 1 t [0; 1). Phng trnh tr thnh 3t2 + 2t = m (*)
Xt hm s f(t) = 3t2 + 2t trn [0; 1) c f (t) = 6t + 2; f (t) = 0 t = 13 . Bng bin thin:
30
www.MATHVN.com
www.MATHVN.com
-
Chuyn 2. Phng Trnh - Bt Phng Trnh & H Phng Trnh i S
t 0 13 1
f (t) + 0
f(t)
0
13
1
Vy phng trnh cho c nghim phng trnh (*) c nghim trn [0; 1) 1 m 13 .Bi tp 2.49. (B-06) Tm m phng trnh
x2 + mx + 2 = 2x + 1 c hai nghim thc phn bit.
Li gii. Phng trnh cho tng ng vi{
2x + 1 0x2 + mx + 2 = 4x2 + 4x + 1
{
x 12m = 3x
2+4x1x
.
Xt hm s f(x) =3x2 + 4x 1
xtrn
[ 12 ; +) \ {0} c f (x) = 3x2 + 1x2 > 0,x [1
2; +
)\ {0}.
Bng bin thin:
x 12 0 + f (x) + +
f(x)
92
+
+
T bng bin thin suy ra phng trnh cho c hai nghim phn bit m 92 .Bi tp 2.50. (B-04) Tm m PT m
(1 + x2 1 x2 + 2) = 21 x4 +1 + x2 1 x2 c nghim.
Li gii. iu kin: 1 x 1.t
1 + x2 1 x2 = t c t = x1+x2
x1x2 ; t
= 0 x = 0; t(0) = 0, t(1) = 2 t [0;2].Phng trnh cho tr thnh m (t + 2) = t2 + t + 2 m = t2+t+2t+2 (*).Xt hm s f(t) = t
2+t+2t+2 trn [0;
2] c f (t) = t
24t(t+2)2
0,t [0;2].Suy ra min
[0;2]f(t) = f
(2)
=
2 1; max[0;2]f(t) = f(0) = 1.
Khi phng trnh cho c nghim phng trnh (*) c nghim trn [0;2] 2 1 m 1.Bi tp 2.51. (A-08) Tm m phng trnh 4
2x +
2x + 2 4
6 x + 26 x = m c hai nghim phn bit.
Li gii. iu kin: 0 x 6. Xt hm s f(x) = 42x +2x + 2 46 x + 26 x trn [0; 6].Ta c f (x) = 1
2 4(2x)3
+ 12x 1
2 4(6x)3
16x =
12
(1
4(2x)3
14(6x)3
)+ 1
2x 1
6x .
t 14(2x)3
14(6x)3 = u(x),
12x 1
6x = v(x).
Nhn thy f (2) = 0 v u(x), v(x) cng dng trn (0; 2), cng m trn (2; 6) nn ta c bng bin thin
x 0 2 6
f (x) + 0
f(x)
2
6 + 2 4
6
3
2 + 6
4
12 + 2
3
Do phng trnh c hai nghim phn bit 26 + 2 46 m < 32 + 6.Bi tp 2.52. (DB-07) Tm m phng trnh 4
x4 13x + m + x 1 = 0 c ng mt nghim.
Li gii. Phng trnh cho tng ng vi
4x4 13x + m = 1 x
{1 x 0x4 13x + m = x4 4x3 + 6x2 4x + 1
{x 1m = 4x3 + 6x2 + 9x + 1
Xt hm s f(x) = 4x3 + 6x2 + 9x + 1 trn [1; +) c f (x) = 12x2 + 12x + 9; f (x) = 0 x = 12 .Bng bin thin
31
www.MATHVN.com
www.MATHVN.com
-
Nguyn Minh Hiu
x 12 1f (x) 0 +
f(x)
+
32
12
Do phng trnh cho c ng mt nghim khi v ch khi m > 12 hoc m = 32 .Bi tp 2.53. (B-07) Chng minh vi mi m > 0, PT x2 + 2x 8 = m (x 2) c hai nghim phn bit.Li gii. iu kin: x 2. Nhn thy x = 2 l mt nghim ca phng trnh.
Vi x > 2, phng trnh tng ng vi(x2 + 2x 8)2 = m (x 2) x3 + 6x2 32 = m.
Xt hm s f(x) = x3 + 6x2 32 trn (2; +) c f (x) = 3x2 + 12x > 0,x > 2. Bng bin thin
x 2 + f (x) +
f(x)
0
+
T bng bin thin ta thy vi mi m > 0 th phng trnh lun c ng mt nghim trn (2; +).Vy vi mi m > 0 th phng trnh cho c ng hai nghim.
Bi tp 2.54. Chng minh rng vi mi m, phng trnh x4 + x3 2x2 + 3mxm2 = 0 lun c nghim.Li gii. Phng trnh cho tng ng vi m2 3xm x4 x3 + 2x2 = 0 (*).
Ta c = 9x2 4 (x4 x3 + 2x2) = 4x4 + 4x3 + x2 = (2x2 + x)2.Do ()
[m = 3x+2x
2+x2
m = 3x2x2x
2
[m = x2 + 2xm = x x2
[x2 + 2xm = 0 (1)x2 x + m = 0 (2) .
Phng trnh cho c nghim [
(1) c nghim(2) c nghim
[
1 = 4 + 4m 02 = 1 4m 0
[m 1m 14
m R.Vy phng trnh cho c nghim vi mi m.
Bi tp 2.55. (DB-04) Tm m h{
x2 5x + 4 03x2 mxx + 16 = 0 c nghim.
Li gii. H cho tng ng vi
{1 x 4m = 3x
2+16xx
.
Xt hm s f(x) =3x2 + 16
xx
trn [1; 4] c f (x) =3x(x2 16)2x5
0,x [1; 4].Suy ra max
[1;4]f(x) = f(1) = 19; min
x f(x) = f(4) = 8. Do h cho c nghim 8 m 19.
Bi tp 2.56. (D-2011) Tm m h{
2x3 (y + 2)x2 + xy = mx2 + x y = 1 2m c nghim.
Li gii. H cho tng ng vi{ (
x2 x) (2x y) = mx2 x + 2x y = 1 2m .
t x2 x = u, 2x y = v (u 14 ). H tr thnh{
uv = m (1)u + v = 1 2m (2) .
T (2) v = 1 2m u thay vo (1) ta c u (1 2m u) = m m = u2+u2u+1 .Xt hm s f(u) =
u2 + u2u + 1
c f (u) =2u2 + 2u 1
(2u + 1)2 ; f
(u) = 0 u = 1 +
3
2. Bng bin thin:
x 14 1+3
2+
f (x) + 0
f(x) 58
232
32
www.MATHVN.com
www.MATHVN.com
-
Chuyn 2. Phng Trnh - Bt Phng Trnh & H Phng Trnh i S
Vy h cho c nghim khi v ch khi m 23
2 .
Bi tp 2.57. Tm m h
1 x2 + 2 31 x2 = m c nghim duy nht.Li gii. Nhn thy nu x0 l nghim phng trnh th x0 cng l nghim phng trnh.
Do gi s phng trnh c nghim duy nht th nghim bng 0 m = 3.Vi m = 3 phng trnh tr thnh
1 x2 + 2 31 x2 = 3 (*).
t 6
1 x2 = t (t 0). Phng trnh (*) tr thnh t3 + 2t2 3 = 0 t = 1 61 x2 = 1 x = 0.Vy vi m = 3 th phng trnh cho c nghim duy nht x = 0.
Bi tp 2.58. Tm m h{
x = y2 y + my = x2 x + m c nghim duy nht.
Li gii. Xt h{
x = y2 y + m (1)y = x2 x + m (2) .
Nhn thy nu h c nghim (x; y) th cng c nghim (y;x).Do h c nghim duy nht khi x = y, thay vo (1) ta c x2 2x + m = 0 (*).Vy h c nghim duy nht khi v ch khi (*) c nghim kp 1m = 0 m = 1.
33
www.MATHVN.com
www.MATHVN.com