1

Chng 1. TNG QUAN MN HC PH NHIU V PHN BN Bi 1. Gii thiu ph nhiu v phn bn

1. Ni dung mn hc: nh ngha, thnh phn, tnh cht ca ph v phn bn. Cc yu t nh hng n sinh trng cy trng, cc nguyn t dinh dung cy trng ti cn thit . Mi quan h c bn gia ph nhiu t, cy trng v phn bn. c im, tnh cht ca cc cht dinh dng trong t v cc lai phn bn. Xc nh nhu cu bn phn v c s bn phn hp l. 2. MC TIU MN HC

2.1. Mc tiu tng qut: sau khi han tt mn hc, sinh vin c kh nng nhn bit cc thnh phn ca ph nhiu t ai, tnh cht, c im ca ph nhiu. Nhn bit tnh cht, c im, s dng cc lai phn bn v c, hu c, sinh hc. Xc nh c nhu cu bn phn cho cy trng nhm mc ch tng nng sut v hn ch suy thai ph nhiu ca t..

2.2. Nng lc t c: hiu c s l lun v ph nhiu t ai v s dng phn bn hiu qu

2.3. Mc tiu c th: -Kin thc: nhn din cc qui lut hnh thnh pht trin ph t, cc tnh cht c bn ca ph t, cc lai phn bn c bn, cc phng php xc nh nhu cu bn phn v c s bn phn hp l cho cc h thng cy trng. -Hiu bit: m t, gii thch cc tnh cht t nh hng n s dng phn bn

c hiu qu. -ng dng: phn tch, tnh tan nhu cu bn phn cho cc h thng cy trng. -Tng hp: thit lp cc chng trnh bn phn cho cc h thng cy trng.

I. Tng quan v ph nhiu t ai 1. nh ngha. ph nhiu c nh ngha l kh nng cung cp cc cht dinh dng ca t mt cch y (khng thiu, khng tha) cho tng loi cy trng hay mt h thng cy trng nht nh t c nng sut v cht lng mong mun. 2 c im ca ph nhiu 2.1 Cc lai t khc nhau, ph nhiu t nhin rt khc nhau, qu trnh hnh thnh rt chm. 2.2 Qun l khng tt s suy gim rt nhanh 2.3 Phn ln t canh tc hin nay l c ph nhiu thp, 1 s t l trung bnh. 2.4 S dng phn bn thng t hiu qu cao trn t c ph nhiu cao. 2.5 Nhng nu ph nhiu c ci thin th hiu qu s dng phn bn s tng cao.

2

3. Thnh phn ca ph nhiu. Thut ng ph nhiu bao gm 1 tp hp cc tnh cht vt l, ha hc v sinh hc ca t. Cc thnh phn ny lun lun vn ng v quan h hu c, bao gm: 3.1 su tng t thc. Quyt nh th tch t r cy c th pht trin c, phn

ln t canh tc yu cu tng t thc khang 1m, trong khng c lp t b nn cht

3.2 Cu trc t. Da trn sa cu v s sp xp cc ht. cu trc t quyt nh rng ca t, nn nh hng n kh nng cung cp nc v khng kh cho r.

3.3 Phn ng ca t. L tnh cht ch th v iu ha cc tin trnh v cn bng ha hc trong t.

3.4 Hm lng cc cht dinh dng. Cc cht dinh dinh dng c mc hu dng khc nhau.

3.5 Kh nng gi cht dinh dng ha tan trong t v t phn bn. 3.6 Hm lng v cht lng mn, bao gm 1 phn cht hu c d khang ha. 3.7 Mt s v hat ca sinh vt t nh l 1 tc nhn tham gia vo cc tin trnh

chuyn ha cc cht dinh dng. 3.8 Hm lng cc cht c ch, c cht, bao gm cc cht hnh thnh trong t nhin

(nh mui trong t nhim mn, Al trong t chua, phn hay cc c cht do con ngi gy ra ( nhim).

4. c im t c ph nhiu cao. Mt lai t c kh nng sn cao vi ph nhiu cao, bao gm cc tnh cht sau: 4.1 Cc cht dinh dng d gii phng ra dung dch t t cc ngun d tr. 4.2 Cc cht dinh dng trong phn bn d dng chuyn thnh dng hu dng i vi cy trng. 4.3 Gi c cc cht dinh dng ha tan di dng d hu dng, ng thi hn ch s ra tri cc cht dinh dng. 4.4 Cung cp cc cht dinh dng mt cch cn bng theo nhu cu ca cy, do t c kh nng t iu chnh. 4.5 Gi v cung cp nc. 4.6 Duy tr thang tt, tha mn nhu cu oxygen cho r. 4.7 Khng c nh (gi cht) cc cht dnh dng, nh kt ta, lm cho cht dinh dng tr nn khng hu dng. t c ph t nhin cao, khng bn phn, cy trng cng c th cho nng sut cao, nhng nng sut s khng th tng hn na nu khng b sung thm cc cht dinh dng ch yu. t c mc ph nhiu t cao chnh l nn tng cho tt c cc bin php k thut khc pht huy tc dng.

3

5. Lch s s dng t lin quan n ph. Trong lch s nng nghip, c nhiu phng thc s dng ph nhiu t khc nhau: 5.1 Khai thc ph nhiu t, nh canh tc khng bn phn (du canh) 5.2 S dng nhiu thnh phn ca ph nhiu khi c th nhng khng b p li khi cha thy nh hng n nng sut cy trng (ch bn 1 lng phn N, P trung bnh) 5.3 Duy tr v ci thin ph nhiu ca t m bo nng sut cy trng lun cao (b sung cc cht dinh dng b mt hay do cy trng ly i, cht hu c ci thn ph nhiu. 6. ph nhiu tng qut ca t vng nhit i. ph nhiu rt khc nhau gia cc lai t. Cc lai t vng nhit i m, Cc tnh cht ph nhiu thng c l: 6.1 t thng chua v rt chua, cn phi bn vi nng pH ln >5.5. 6.2 Thng c hm lng P d tiu thp hay c kh nng c nh P cao (kt hp bn vi v phn P). 6.3 Vng c v lng hng nm cao, t thng c hm lng K, Mg, S thp (nhu cu bn cc lai phn ny cao). 6.4 Thng c kh nng hp ph v gi dinh dng km (cn phi chia lng phn bn bn nhiu ln). 6.5 Thng c hm lng hu dng N thp, mc d tc khang ha cht hu c d phn gii nhanh. II. Tng quan v phn bn 1. nh ngha. Phn bn l cc vt liu v c hoc hu c c s dng cung cp cc cht dinh dng cho cy trng hoc duy tr v ci thin ph nhiu ca t. 2. S cn thit phi s dng phn bn. Mc ch ca vic s dng phn bn l kim sat chu k cc cht dinh dng trong t nhin v ci thin tnh trng dinh dng cho cy trng. 2.1. S dng phn bn l iu cn thit cho tt c cc h thng sn xut cy trng trong thi gian di 2.2. Nng nhip cng pht trin, nhu cu phn bn cng tng. 2.3. Ging c tim nng nng sut cng cao, nhu cu dinh dng cng nhiu 3. Mc ch ca vic s dng phn bn. 3.1 B sung cc cht dinh dng cn thit nhm tha mn nhu cu ca cc lai cy

trng nng sut cao 3.2 B p cc cht dinh dng trong t b mt (cy trng ly i, ra tri) 3.3 Nng cao hoc duy tr ph nhiu ca t

4

4. Cc lai phn bn. Phn bn c th chia thnh cc nhm sau. 4.1 Phn hu c. Nhiu vt liu hu c c th c s dng lm phn bn (va ci to t, va cung cp cht dinh dng cho cy trng. Phn ln vt liu hu c l cht thi, v sn xut ti ch, nn gi thnh r. Nng dn c th t ch bin v s dng. Nhng nu sn xut phn hu c bn, phn hu c cn tha mn cc yu cu v tnh cht vt l, ha hc v sinh hc sau: kh, nghin, trn u, kt ht, trung ha pH, b sung cc cht dinh dng quan trng, v khng cha ngun bnh, c cht. 4.2 Phn v c. L cc lai phn (ha cht) c ch bin (tng hp), bao gm phn a lng (N, P, K), phn trung lng (Ca, Mg, S), v phn vi lng (Fe, Zn, Cu, Mn, B, Mo) 5. Phn bn v s dng hiu qu phn bn. Theo nh ngha phn bn bao gm cc vt liu s dng cung cp cc cht dinh dng cho cy trng v b sung ph nhiu ca t. L yu t lm tng nng sut v ci thin cht lng nng sn. 5.1 S dng phn bn t hiu qu cao nht trn t c ph nhiu cao ( ph t nhin hay c ci thin, nhng ngay c t c ph nhiu thp, s sinh trng ca cy trng cng c ci thin 1 cch ng k, 5.2 Phn bn c s dng b sung cc cht dinh dng t nhin trong t, c bit l hiu chnh cc cht dinh dng trong t b thiu ht i vi nhu cu ca cy trng 5.3 Mt s vt liu v c v hu c c th s dng bn trc tip, nhng phn ln cc lai phn bn c x l, ch bin thch hp vi yu cu s dng bi cy trng 5.4 Mc thch hp ca cc dng phn bn a, trung v vi lng i vi tng mc ch ph thuc vo tc hp thu dinh dng (phun qua l, dng ha tan nhanh khi bn vo t, ha tan chm nhng ko di), tnh tng tc gia cc cht dinh dng (tng tnh ha tan ca cc cht dinh dng khc trong t, hn ch hp thu cc cht dinh dng tha trong t) 5.5 Liu lng phn bn s dng cn da trn cc phng php chn an, v d: phn tch t, phn tch cy v hiu qu kinh t 5.6. Phng php bn phn cn tun theo nguyn tc: tt c cy trng nhn y cht dinh dng (bn vo t hay phun qua l), nhng cn hn ch ti a mt mt cht dinh dng trong phn (bay hi, ra tri, c nh) 5.7 Cht lng nng sn chu nh hng rt ln bi bn phn, nht l phn v c. Do cn hiu r nhng kin thc v khi nim mi v phn bn v bn phn. Cht lng trong vn ny cn c hiu khng ch l thnh phn cc cht dinh dng m cn phi xc nh thnh phn ph trong phn bn (nh hng n cht lng nng sn, mi trng)

5

5.8 Nguy c tc ng xu i vi mi trng khi s dng phn bn (t, nc, khng kh), k c phn v c v hu c 5.9 Phn bn l yu t gp phn tng nng sut cy trng rt ln, nhng vic nhim mi trng do bn phn l vic khng trnh khi, nhng chng ta c th gi c mc nhim thp nht. 6. Phn bn-yu t rt quan trng trong sn xut cy trng. S sinh trng ca cy trng ph thuc vo rt nhiu yu t, trong phn bn c coi l n by tng nng sut rt mnh. Cc nghin cu cho thy s tng nng sut cy trng c tng quan rt cht vi lng phn bn s dng.Cn lu l nng sut tng do phn bn cng c gii hn nh nhng yu t khc, ngha l khi s dng phn bn vt qu nhu cu ca cy, nng sut c th gim v hiu qu s dng phn bn thp. Vic sn xut phn bn cn nhiu nng lng, nht l phn N, ng thi s dng phn bn khng hp l s c tc ng xu n mi trng. Vn duy tr cht hu c trong t cng l iu cn ch . y l yu t chnh to nn cho sn xut nn nghip bn vng, nhng kh nng cung cp lun b thiu ht. III. i tng v phng php nghin cu Ba i tng chnh c nghin cu l mi quan h hu c gia t-phn bn v cy trng. Nghin cu chu k tun ha vt cht trong nng nghip, cc tin trnh xy ra trong t, trong cy c th lm thay i nng sut, phm cht ca cy trng v tc ng n mi trng t, nc. Trong cc yu t tc ng ny, phn bn l yu t tc ng do con ngi c nh hng ln nht. Nhng phng php p dng trong nghin cu ph nhiu v phn bn. - Phn tch t, phn bn, cy trng, - Trng cy trong chu, nh knh, - B tr th nghim ngai ng, - Th nghim trn din rng, v 1 s phng php khc - Phng php s dng phn bn c hiu qu, lm c s cho vic sn xut cc lai phn bn mi, ci tin phng php s dng phn bn