Chronione gatunki roślin, zwierząt i grzybów w Polsce

Ochrona gatunkowa

• Jedna z najstarszych form ochrony przyrody,

• Ochronie podlegają zwykle gatunki rzadko występujące, endemiczne i narażone na wyginięcie.

• Celem ochrony jest:

a) zapewnienie przetrwania gatunków,

b) właściwa ochrona stanu dziko występujących gatunków,

c) zachowanie różnorodności gatunkowej i genetycznej.

Krajowe podstawy prawne ochrony gatunkowej

• Na terenie Polski ochronie gatunkowej podlegają gatunki znajdujące się na listach gatunków dziko występujących sporządzonych przez Ministra Środowiska wydanych w formie rozporządzenia

Dz.U. 2004.220.2237 Gatunki dziko występujących zwierząt objętych ochroną Dz.U. 2004.168.1765 Gatunki dziko występujących grzybów objętych ochroną Dz.U. 2004.168.1764 Gatunki dziko występujących roślin objętych ochroną

W danym województwie Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska może sporządzić dodatkową listę gatunków.

W przypadku gatunków objętych ochroną obowiązują określone zakazy m.in. zabijania, zbierania, przetrzymywania, niszczenia ich siedlisk,

handlowania, wywożenia za granicę, płoszenia itp.

Chronione gatunki roślin • W rozporządzeniu zawarto 428 pozycji gatunków, rodzin, czasem

całych gromad podległych ochronie ścisłej oraz 51 pozycji objętych ochrona częściową.

Konwalia majowa Convallaria majalis. W Polsce roślina na stanowiskach naturalnych objęta częściową ochroną gatunkową od 1957 roku.

http://www.blogi.szkolazklasa.pl/privefiles/

http://www.agroportal.net.pl/zdjecia/konwalia.jpg

Chronione gatunki roślin

Przytulia (marzanka) wonnaGalium odoratum

Bluszcz pospolity Hedera helix

http://www.lasy.com.pl/image/

http://w

ww

.brzo

stek.yo

yo.pl/re

zerw

at/turystyka/b

luszcz.jp

g

Dyptam jesionolistnyDictamnus albus

• W stanie dzikim występuje od południowej Europy po Syberię i północne rejony Chin,

• przez Polskę przebiega północna granica zasięgu,

• obecnie potwierdzone zostały tylko trzy stanowiska dyptamu w Polsce: rezerwat Kulin koło Włocławka, okolice Dąbrowy Górniczej oraz rejon Pińczowa.

http://w

ww

.gnia

zdko

.com

/wp

-conte

nt/u

plo

ads/

Przylaszczka pospolitaHepatica nobilis

• Występuje na terenie niemal całej Europy oraz na Dalekim Wschodzie.

• W Polsce dość rozpowszechniona, rośnie w żyznych lasach liściastych.

• nazwę zawdzięcza kształtowi liści kojarzących się z płatami wątroby,

• Nasiona roznoszone są przez mrówki (myrmekochoria), w mniejszym zakresie za pomocą rozgałęziającego się i rozrastającego się kłącza.

• Roślina wieloletnia z rodziny jaskrowatych.

http://w

ww

.jerzyg

rzesiak.p

l/

http://w

ww

.gnia

zdko

.com

/wp

Ostnica Jana Stipa joannis

• Gatunek wieloletniej trawy z rodziny wiechlinowatych,

• roślina stepowa, rośnie na słonecznych i suchych zboczach, tylko w nielicznych miejscach w Polsce, m.in. Kulin, koło Włocławka, dolina dolnej Wisły, Noteci, Warty,

• narażona na wymarcie.

http://www.murawy.euhttp://onaturzebezkomentarza.blox.pl/2007/05/Ostnica-na-wietrze.htm

Pełnik europejskiTrollius europaeus

• Gatunek rośliny z rodziny jaskrowatych,

• w Polsce występuje na całym obszarze w rozproszeniu,

• cała roślina jest trująca, http

://a

ncze

wsk

i.w.in

teria

.pl

• dawniej była masowo wykopywana do przydomowych ogródków i zrywana na bukiety, co znacznie przyczyniło się do zmniejszenia jej populacji,

• największa populacja pełnika europejskiego na Pomorzu występuje w Dolinie rzeki Chocieli w gminie Bobolice.

http://anczewski.w.interia.pl/

Lobelia jeziorna Lobelia dortmanna

Poryblin jeziorny Isoëtes lacustris

• rośliny wodne,

• w Polsce występują na Pomorzu Środkowym i Zachodnim, w jeziorach oligotroficznych (jez. lobeliowe), poryblin występuje jeszcze w Karkonoszach

• Narażone na wyginięcie.

Poryblin jeziorny Isoëtes lacustris(widłak, relikt epoki lodowcowej)

Lobelia jeziorna Lobelia dortmanna, (relikt epoki przedlodowcowej)

http:

//pl

.wik

iped

ia.o

rg/

http://www.zlocieniec.gawex.pl/dipk/rysunki/ch5.jpg

Sasanka wiosenna Pulsatilla vernalis

• Największe skupisko znajduje się w Borach Tucholskich, następne jest w Tatrach, na rozproszonych stanowiskach była też znajdowana w środkowej i południowej Polsce,

• tworzy mieszańce z s. łąkowa, otwartą i zwyczajną,

• gatunek narażony na wyginięcie,

• na niżu jest trudna do ochrony, gdyż rośnie zazwyczaj na leśnych przecinkach i wzdłuż dróg leśnych, w Tatrach zagrożone są niektóre jej stanowiska na szlakach turystycznych.

http://w

ww

.gnia

zdko

.com

/wp

-conte

nt/u

plo

ads/2

00

8/01

/sasan

ki-3.jpg

Cis pospolity Taxus baccata

Sosna limba Pinus cembra • Cis - drzewo iglaste, roślina trująca z wyjątkiem

osnówki,

• gatunek najwcześniej objęty ochroną w Polsce w 1423 przez W. Jagiełłę,

• najstarszym cisem w Polsce jest cis Henrykowski z Henrykowa Lubańskiego na dolnym Śląsku i liczy ok.1266 lat.

http://pl.wikipedia.org

Limba - drzewo iglaste, może osiągnąć wiek do 500 lat, W Polsce w stanie dzikim występuje tylko w Tatrach, najliczniej w okolicy Morskiego Oka i Doliny Roztoki, limba kwitnie po raz pierwszy dopiero w wieku około 40 lat, kwitnie i produkuje nasiona co 2–3 lata. http://www.drzewa.nk4.netmark.pl/

Chronione gatunki zwierząt

• W rozporządzeniu zawarto 326 pozycji gatunków, rodzin, czasem całych gromad podległych ochronie ścisłej oraz 23 pozycji objętych ochrona częściową.

Wilk (wilk szary) Canis lupus Niedźwiedź brunatny

Ursus arctos Żubr Bison bonasus

http://zwiedzaj-polske.pl/Tatry

http://zwiedzaj-polske.pl/Tatry

http://pl.wikipedia.org

Tygrzyk paskowanyArgiope bruennichi

• Duży pająk z rodziny krzyżakowatych, nazwę swą zawdzięcza ubarwieniu podobnemu do futra tygrysa,

• jest jadowity, ukąszenie może powodować martwicę tkanek oraz silny obrzęk, ból jest porównywalny z ukąszeniem szerszenia,

• występuje na terenie całej Polski głównie na porośniętych wysoką trawą, zarówno suchych, jak i wilgotnych łąkach, nieużytkach, skrajach młodników nad brzegami zbiorników wodnych.

http

://w

ww

.goo

gle.

pl/im

gres

Czerwończyk nieparekLycaena dispar

• Motyl dzienny z rodziny modraszkowatych,

• występuje skupiskowo praktycznie w całej Polsce, szczególnie w północno-wschodniej części kraju. Spotykany na wilgotnych łąkach, moczarach, w lasach łęgowych.

http://forum.przyroda.org/

http://onephoto.net/?id=314130http://forum.przyroda.org/topics63/czerwonczyk-nieparek-lycaena-dispar-vt6316.htm

Kozioróg dęboszCerambyx cerdo

• Największy owad z rodziny kózkowatych występujących w Polsce,

• występuje tylko na dębach szypułkowych i bezszypułkowych,

• preferuje dobrze nasłonecznione, ponad 100-letnie drzewa, rosnące pojedynczo lub w niewielkich skupiskach. Spotkać go można tylko na żywych drzewach.

http://ww

w.borodziej.pl/galeria

Gromada: płazy Amphibia• W Polsce występuje 18 gatunków płazów, wszystkie są chronione,

• to kręgowce dwuśrodowiskowe, związane ze środowiskiem wodnym ze względu na charakter rozrodu,

• płazy przechodzą rozwój złożony (holometabolia), w którym występuje larwa zwana kijanką.

Rzekotka drzewna Hyla arborea Ropucha szara Bufo bufo fot. M.Leszczyński

Gromada: płazy Amphibia

Salamandra plamista Salamandra salamandra

Traszka zwyczajna Lissotriton vulgaris

Traszka karpacka Lissotruton montandoni

Fot. M. Leszczyński

Gromada: gady Reptilia

• W Polsce żyje 9 gatunków, jajorodne i jajożyworodne: żółwie, węże i jaszczurki, wszystkie pod ochroną

Zaskroniec zwyczajny (Natrix natrix) w Polsce najpospolitszy z węży

Żółw błotny Emys orbicularis jedyny gatunek żółwia żyjący naturalnie w Polsce,żyje powyżej 100 lat, zagrożony wymarciem

http://www.lubno.republika.pl/informacje/informacje.html

Gromada: gady Reptiliahtt

p://

ww

w.s

kps.

wro

claw

.pl/

Jaszczurka zwinka Lacerta agilisw sytuacji zagrożenia odrzuca jako przynęta dla drapieżnika

Padalec zwyczajny (Anguis fragilis) – gatunek beznogiej jaszczurki, jest niejadowity

http://w

ww

.dub

eczn

o.pl/o

kolica.h

tml

Rodzina: Popielicowate Gliridae (pilchowate)

• Rodzina ssaków z rzędu gryzoni, obejmuje blisko 30 gatunków.

http://pl.wikipedia.org/w

/in

Koszatka Dryomys nitedula zapada w sen zimowy, który spędza w dziuplach lub pod korzeniami starych drzew.

Popielica Glis glis jest gatunkiem zagrożonym wyginięciem, objęta Konwencją Berneńską.

http://u

lubie

ncy.w

p.p

l/

Rząd: Sowy Strigiformes

• Obejmuje gatunki drapieżne, które przystosowały się do polowania nocą i o zmroku, choć niektóre gatunki powróciły do dziennego trybu życia.

• prowadzą zasadniczo osiadły tryb życia, lecz niektóre północne populacje koczują lub stały się wędrowne,

• w Polsce mamy 13 gatunków sów, w tym 9 lęgowych

• większość gatunków preferuje lasy, od starych, gęstych drzewostanów po luźniejsze lasy i zadrzewienia, a nawet tereny parkowe czy sady,

• Żywią się zwierzętami od owadów po ssaki, nie trawią kości, sierści, zębów, i piór. Niestrawione resztki wydalają w postaci wypluwek. Płomykówka (Tyto alba)

httpwww.fotoplatforma.pl/pl/Sowy/index.php?foto=5554

Rząd: Sowy Strigiformes

Puszczyk Strix aluco najliczniejsza i najczęściej spotykana sowa Europy

http://sowy.ptaki.polska.pl/

Puchacz Bubo bubo największa sowa świata

Sowa uszata, uszatka Asio otus, w ostatnich latach coraz liczniejsza w obrębie osiedli ludzkich

Bielik Haliaeetus albicilla

• Bielik to duży ptak drapieżny z rodziny jastrzębiowatych,

• szacuje się, że w Polsce jest 635-720 par gniazdujących,

• może zimować na wodach śródlądowych, ale poza rewirami lęgowymi, gdy wody zamarzną przenosi się nad rzeki lub morze.

• jest symbolem Wolińskiego Parku Narodowego, na jego obszarze znajduje się stanowisko lęgowe na którym kolejne pokolenia ptaków nieprzerwanie od 120 lat zakładają swe gniazda.

http

://w

ww

.lop.

szcz

ecin

.pl

Rybołów Pandion haliaetus

• Gatunek dużego, wędrownego ptaka drapieżnego,

• W Polsce skrajnie nieliczny ptak lęgowy na niżu, prawie wyłącznie na dwóch obszarach: Pojezierze Mazurskie, Pomorze Zachodnie i częściowo Wielkopolski - całkowita liczebność: 70–75 par.

http://ptaki.polska.pl/

http://zdjecia.polska.pl/katalog/galeria/

Pustułka Falco tinnunculus

• Ptak drapieżny, w Polsce obecnie nieliczny ptak lęgowy,

• Z większej odległości rozpoznawalne przede wszystkim po charakterystycznym zawisaniu z trzepotaniem skrzydłami nad jednym miejscem.

http://pl.wikipedia.org/w

/in

http://www.national-geographic.pl/foto/fotografia/pustulka-2-1/

Chronione gatunki grzybów

• W rozporządzeniu zawarto 109 pozycji gatunków, rodzin, czasem całych gromad podległych ochronie ścisłej oraz 10 pozycji objętych ochrona częściową.

Borowik korzeniasty Boletus radicans w Polsce rzadki, narażony na wymarcie

Sarniak dachówkowaty Sarcodon imbricatus

http://pl.wikipedia.org/wiki/Borowik_korzeniastyhttp://pl.wikipedia.org/wiki/Sarniak_(grzyb)

Rodzaj: Gwiazdosz Geastrum

• Wszystkie rodzime gatunki z tego rodzaju objęte są w Polsce ochroną,

• grzyby odżywiają się saprofitycznie i rosną na glebie,

• owocniki, kuliste lub spłaszczone, okrywa zewnętrzna pęka na cztery lub więcej płatków, które rozchylając się tworzą gwiaździste owocniki. Zarodniki wydostają się przez otwór w szczycie.

Gwiazdosz frędzelkowaty Gwiazdosz długoszyjkowy

http://www.magicznakotlinka.pl/http://www.nagrzyby.pl/index.php?artname=gatunek&id=383

Ozorek dębowy Fistulina hepatica

• Grzyb pasożytniczy, pasożytuje na dębach wywołując brunatną zgniliznę drewna,

• w Polsce dość rzadki,

• młode kapelusze wydzielając obfity krwisty sok.

http://nadlesnictwo.jalbum.net/Grzyby/ http://www.salamandra.sylaba.pl/magazyn/b15a01.html

Smardz jadalny Morchella esculenta

• Grzyb saprofityczny rozwijający się w glebie,

• wytwarza naziemne, puste w środku, bardzo zmienne owocniki 5–10 cm.

Zasięg występowania

http

://w

ww

.ska

rzys

ko.o

rg/m

odul

es.p

hp?n

ame=

For

ums&

file=

view

topi

c&p=

3336

7&si

d=e7

e6dd

f8b0

52b3

669b

7f08

26ea

a4d0

f8

Rodzaj: Szmaciak Sparassis

• Pasożyty korzeni i saprofity powodujące zgniliznę.

Szmaciak krótkotrzonowy Sparassis brevipe

Szmaciak gałęzisty Sparassis crispa

http

://w

ww

.mag

ursk

ipn.

pl/i

http

://o

dkry

wca

.pl/g

rzyb

ole-

na-w

ykop

kach

-,65

4382

.htm

l

Prawo Łowieckie

• USTAWA z dnia 13 października 1995 r. Prawo łowieckie.

• gospodarka łowiecka – hodowla i ochrona zwierzyny oraz jej pozyskiwanie w drodze polowań lub odłowów, a następnie wprowadzenie do obrotu gospodarczego.

Łoś Alces alces największy współcześnie żyjący gatunek ssaka kopytnego z charakterystycznym porożem.Łosie zaliczane są do grubej zwierzyny łownej objętej całorocznym okresem ochronnym.

http://lelumpolelum.pinger.pl/a/2010/5/31//

Borsuk (jaźwiec, Meles meles) – gatunek drapieżnego ssaka. Na borsuki można polować od września do listopada, a na terenach obwodów łowieckich, na których występuje głuszec przez cały rok.

Sarna, sarna europejska (Capreolus capreolus) – gatunek ssaka parzystokopytnego. Młode sarny tuż po porodzie nie mają zapachu. Podlega sezonowej ochronie łownej. Okres polowań na kozły rogacze trwa od 11 maja do 30 września, natomiast na kozy i koźlęta polowania prowadzi się od 1 października do 15 stycznia.

http://www.lukaszlukasik.pl/galeria/Ssaki/

http://agrrafka.pinger.pl/a/2010/10/16/

Polska Czerwona Księga – co to jest?

• Lista gatunków chronionych w Polsce, które są szczególnie rzadkie i zagrożone wyginięciem,

• W Polsce pierwszą Księgę opublikowano w 1993 r.

• Po raz pierwszy Czerwoną Księgę Gatunków Zagrożonych opublikowano w 1963 r., Księgę wydaje Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody i Jej Zasobów (IUCN),

Różanecznik żółty (CR)Rhododendron luteum

• W Polsce objęty ścisłą ochroną gatunkową. Występuje na jednym stanowisku naturalnym w Polsce w miejscowości Kołacznia, gdzie utworzono w 1957 r. rezerwat przyrody o powierzchni 10 arów. Główne skupisko liczy kilkadziesiąt osobników.

• Gatunek krytycznie zagrożony (kategoria zagrożenia CR).

http://www.naukowy.pl/encyklopedia/R%C3%B3%C5%BCanecznik_%C5%BC%C3%B3%C5%82ty

Malina moroszka (EN) Rubus chamaemorus

• W Polsce bardzo rzadka, objęta ścisłą ochroną gatunkową, jest reliktem epoki lodowcowej.

• Ma kilka rozproszonych stanowisk na Pomorzu, Warmii i Mazurach oraz w Sudetach,

• Na Pomorzu jej zasięg sięga po linię Świnoujście – Tuchola – Morąg – Górowo Iławeckie.

• Gatunek zagrożony (kategoria zagrożenia EN).

• Głównym źródłem zagrożenia jest osuszanie i eksploatacja torfowisk

http://bankgenow.kpnmab.pl/opisy-gatunkow.html

http://www.moroszka.republika.pl/moroszka.html

Międzynarodowe podstawy prawne ochrony gatunkowej

Polska podpisała umowy międzynarodowe dotyczące ochrony gatunków:

a) Konwencja Waszyngtońska,

b) Konwencja Berneńska,

c) Konwencja Bońska z porozumieniami EUROBATS i ASCOBANS,

d) Porozumienie o ochroni wodniczki,

e) Natura 2000.

Konwencja Waszyngtońska • Konwencja o międzynarodowym handlu dzikimi

zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem.

• Na terenie Rzeczpospolitej Polskiej obowiązuje od 12 marca 1990 r.

Obuwik pospolity Cypripedium calceolusgatunek chroniony, wymieniony w załączniku II Konwencji CITES

http:

//pl

.wik

iped

ia.o

rg/w

iki/

Obu

wik

_pos

polit

y

Śnieżyczka przebiśnieg Galanthus nivalisgatunek chroniony od 1946,

wymienionyw załączniku II Konwencji CITES

http

://w

ww

.gni

azdk

o.co

m/s

niez

yczk

a-pr

zebi

snie

g/

Konwencja Berneńska• Konwencja o ochronie gatunków dzikiej flory i fauny

europejskiej oraz ich siedlisk, do konwencji dołączono załączniki z listami gatunków chronionych,

• Konwencja w Polsce obowiązuje od 1996 r.

http:

//ba

nkge

now

.kpn

mab

.pl/

gale

ria.h

tml

http:

//w

ww

.pow

iat.k

osza

lin.p

l

Skalnica torfowiskowa Saxifraga hirculus występuje na siedliskach torfowiskowych

http:

//w

ww

.goo

gle.

pl/im

gres

Gnidosz sudecki Pedicularis sudeticaendemit obecny tylko w Karkonoszach, na terenach podmokłych, półpasożyt,

Ryś, ryś euroazjatycki, ryś eurazjatycki (Lynx lynx)

Konwencja Bońska

• Konwencja o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt,

• W Polsce weszła w życie 1 maja 1996,

• Za gatunki migrujące uważa się te gatunki (lub niższe grupy taksonomiczne), z których znaczna liczba osobników w sposób cykliczny i możliwy do przewidzenia przekracza granice jurysdykcji państwowej w różnych cyklach życiowych.

• W załącznikach wymieniono gatunki zagrożone i mające nieodpowiedni stan zachowania, dla których istnieje konieczność zawarcia porozumień międzynarodowych.

• Polska jest stroną dwóch takich porozumień - dotyczących ochrony nietoperzy (EUROBATS) i małych waleni (ASCOBANS).

Porozumienie EUROBATS• W Polsce weszło w życie w dniu 10 maja 1996 r., celem

porozumienia jest ochrona nietoperzy w Europie.

• W Polsce występuje około 25 gatunków nietoperzy należących do dwóch rodzin: podkowcowate Rhinolophidae i mroczkowate Vespertilionidae, wszystkie są objęte ochroną.

Gacek brunatny (Plecotus auritus)

http://ww

w.oton.sylaba.pl/

Podkowiec duży (Rhinolophus ferrumequinum)

http://ww

w.tvn24.pl/12690,1641946,0,1,duzo-nockow

--malo-m

opkow,w

iadomosc.htm

l

Porozumienie ASCOBANS

• W Polsce weszło w życie 1996. Celem porozumienia jest ochrona wszystkich gatunków, podgatunków i populacji waleni zębowych występujących w Bałtyku i Morzu Północnym.

Morświn (Phocoena phocoena)

http

://w

ww

.sal

aman

dra.

syla

ba.p

l/

ochrona morświna

Porozumienie o ochronie wodniczki (Acrocephalus paludicola)

• Polska podpisała Porozumienie 13 lipca 2004 roku,

• Celem działań prowadzonych w ramach Porozumienia jest usunięcie wodniczki z listy gatunków narażonych na wyginięcie prowadzonej przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody i Jej Zasobów (IUCN).

• Liczebność wodniczki w Polsce jest szacowana na około 3000 śpiewających samców, i stanowi niemal czwartą część światowej populacji.

http://ww

w.w

odniczka.pl/pl/

Wodniczka Acrocephalus paludicolahtt

p://w

ww

.wodniczk

a.pl/pl/• Najliczniej występuje na bagnach w dolinie Biebrzy (co najmniej 1000 śpiewających samców) i w dolinie Narwi, inne izolowane stanowiska to torfowiska pod Chełmem oraz rezerwat Karsiborska Kępa (ujście Świny).

•Gatunek zagrożony wyginięciem w skali Świata.

• Podstawę prawną dla tworzenia europejskiej sieci NATURA 2000 stanowią dwie unijne dyrektywy: Dyrektywa w sprawie ochrony dzikich ptaków oraz Dyrektywa w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory.

• W załącznikach do Dyrektyw znajduje się 267gatunków ptaków chronionych, 449 gatunków zwierząt z wyłączeniem ptaków oraz 674 gatunki roślin.

Wydra europejska Lutra lutra

http

://t

rasz

ka-g

rzeb

ieni

asta

.zw

ierz

eta.

ekol

ogia

.pl/

Traszka grzebieniasta Triturus cristatus

Natura 2000

http

://z

wie

rzet

achr

onio

ne.c

ba.p

l/wyd

ra%

20eu

rope

jska

.htm

Dzięcioł średni Dendrocopos medius Dudek Upupa epops

Natura 2000

http://ww

w.w

ikipedia.pl

http://ww

w.fotoplatform

a.pl/fotografia/pl/3926/l

Żmijowiec czerwony Echium russicum

Marsylia czterolistna (Marsilea quadrifolia)

Natura 2000

http://ww

w.w

odniczka.pl/pl/

http://ww

w.superakw

arium.pl/foto/1253731026.jpg