/DE ΙΟνίΝΙΑΝί

EGGLESIAM REFORMANDI STUDIO

DISSERTATIO,

QUAM

VENIA MAX. VEN. FACULT. THEOL. UPSAL.

PRAESIDE

CHRIST. ERICO FAHLCRANTZ,PHIL. ET THEOL. DOCT.

THEOL. PROFESS. REG. ET. ORD. KALSEN.

PRO CANDIDATURA THEOLOGICA

P. P.

IOHANIVES ISAACIS HÅHL,PHIL. MAG. RECT. SCHOL. VIC.

IN AUDIT. GUSTAV. DIE XV IUNII MDGCGXXXIII.

Η. Α. M. S.

HOLMIAE,EXCUDEBAT 10HANNES HÖRBERG,

MDGCGXXXIII.

—<—m/m/ '

DE ϊΟνίΝΙΑΝΙ

ECCLESIAM REFORMANDI STUDIO.

Inter primos religionis cliristianae cultores, quin etiam,iit visum fuit nonnullis, inter Apostolos ipsos dissensusquidam exstitit de nexu intimo, quo cum fide bona operacoliaereant *). Patrum autem sequentium alii fidei soli,operibus alii plus iusto tribuerunt virium ad regeneratio-nem hominum efficiendam atque conversionem, sed utriqueverbis potius, quam re ipsa, dissidere censeantur. Fidesenim, quae vera sit et salvifica, bona opera necessariogignit, baud secus ac terra, sole calefacta, flores profertfrugesque 2). At decursu temporis invaluit operum, quaebona dicebantur, quamquam e fide non essent profecta,maior dignatio. Saeculo iam secundo coelibatus singulari

j) Notissima est discrepanlia, quam inter epistolam ad Rom. etepistolam Jacobi interesse observarunt nonnuIJi, et in eorum numeroLutherus. Qui autem alteram ad alterius confutationem compositamopinantur, perperam iudicant.

2) Αιχοοιοσυνη $ε Θεου, hoc πίστεως ΊησουΧςιστου, είς παν-τας neu hr; 7toc\rocs τους πιστεύοντας. Rom. 3, 22. seqq. 'Ηπιστις χούξις Των εςγων νεκξοο εστίν. Jac. 2, 20. "Eorum ope¬rum, quae revera bona sunt, mater et fons est ipsa fides." Form.Conc. art. φ

lionore fuit insignis; iciunia, quae preces ct festa anteee-devent, commendata; martyrium baptismo aequale habitum,natalitiorum vice celebrandum. Saeculum tertium, longammunerum sacerdotalium seriem connectens, large protulifcmysteriå, exorcismum, castigationes corporis, opera super-

erogationis, et quaeque fuerint bis similia. Tempus vero,

quod saeculis quarto et quinto cum dimidio sexti conclu-ditur, eo memorabile conspicitur, quod tunc habitum suumexternum, tum disciplmam quoque internam effinxit ecclesiacatholica. Hoc enim tempus, conciliis oecumenicis insigne,yirtutum et in ecclesiam meritorum prodigum, yitiis idemet abusibus eminet prodigiosum, quippe quorum tot tan-taque in ecclesiam recepta non alia vidit volventium anno-rum series. Longum esset, universam superstitionum recen-sere cohortem; sufiiciat nominasse immodicum episcoporumdominium, vitam monastieam, miraculorum insolentiam,cultum martyrum 3). Fieri tarnen non potuit, quin viriquidam sanioris iudicii, ecclesiae iam misere depravataelugentes ruinam, surrexerint, ut ea saltem doctrinae fidei-que menda, quorum yel foeditas vel vecordia spectatissimaesset, refellerent et redarguerent. Hos inter fuit lovinia-nus, de quo, in Italia initio saeculi quinti yitam agente,nihil fere novimus, nisi quae ex scriptis adversariorum,

3) De martyrum cultu efr. Ambrosii epislolam 22. ad sarorem.De cultu Mariae cfr. Hieronymi libr. adversus Helvidium, Ambrosiiep. 4?. ad Siricium Papam, et Walch, Ketzergeschichte. Ρ. 3. pag.577. seqq.

ad cum impugnandum compositis, ideoque perparvae, uttemporibus illis, fidei et dignitatis, hauriri queant 4). Cu¬jus in "vesanas, absurdas et perversas sententias" acerbiusinvectus Hieronymus, quem doctrinae et auetoritatis laudeinsignem per saecuia admirata est ecclesia atque venerata,summam earum in sex classes disponit. In argumento libriprimi adversus Iovinianum dieit: "lovinianus, primum mon-aelius, postea clericus dives, asscrebat: 1:0 virgines, vidua§_,maritatas ciusdem esse meriti, 2:0 vere baptizatos haudposse relabi in peecatum, 3:o nihil distare inter vescentemeibis et ieiunantem, 4:o *n regno coelorum par omniumfore praenxium, 5:o omnia peccata esse paria, 6:0 Mariam,iesu matrem, pariendo corruptam fuisse."

Initio saeculi secundi, cum adhuc inter Cliristianos

4) Imaginem Ioviniani, quam haud dubie deformatam ρ i η g i tHieronymus, habeas: "Descripsit sermo Apostolicus 2 Petr. 3, 3.Iovinianum Joquentem buccis tumentibus et inflata verba trutinan-tem, repromittentera in coelis Jibertatem, cum ipse sit corruptionisservus atque luxuriae, canis revertens ad vomitum suum; nam cumxnonachum se esse iactitet et post sordidam tunicam et nudos pedeset cibarium panem atque potum, ad candidam vestem et nitidnmcutem, ad mulsum et elaboratas carnes, ad iura Apitii et Paxami,ad balneas quoque ac fritillas et popinas se conferat: manifestumost, quod terram coelo, vitia virtutibus, ventrem praeferat Christo,et purpuram coloris eius putet regna coelorum. Et tarnen iste for¬mosus monachus, crassus, nitidus, dealbatus, et quasi sponsus Sem¬per incedens, aut uxorern ducat, ut aequalem virginitatem nuptiisprobet, aut, si non duxerit, frustra contra nos verbis agit, cumopere nobiscum sit." Lib. r. adversus lovin, in Opp. Hieronyrai,T. 2. pag. 343. edit. Marian. Victor. Paris. 1643.

6

viguit sincera fides et cum fide pietas, adeo ut tota vita,quantum fieri potuerit, Deo sacrata esset, coelibatus inmagno honore esse coepit, nondum tamen decretis qui-busdam vel legibus restrictus aut iniunctus. Multi epi-scopi et doctores a nuptiis abstinebant, vel si iam duxis-sent uxores, iisdem repudium remiserunt. Saeculo autemquarto, cum insolens coenobitarum furor, ab Oriente orsus,omnium animos rapuisset, et doctorum illustrium cura atqueconsensu, turbinis instar, per dimidium ferme Europae va¬

gatus esset, maiori identidem laude extollebatur coelibatus.Crediderunt liomines rudes et profani, pietatem dignita-temque sacerdotalem servari non posse, nisi accederet con-tinentia coenobiorurn, unde mox originem duxit opinio illaperversa, quae omnibus ordinis sacri membris coelibatumimposuit, "nam qui in episcopatu filios faciat, non quasivir tenebitur, sed quasi adulter damnabitur" s). A qua innaturam humanam et oeconomiam divinam violentia ab¬borrens Iovinianus, coelibatui adversatur, et nuptias "bo-num Dei institutum" appellat, multa ad sententiam suamconiirmandam ex vetere et novo Testa mento afferens ar¬

gumenta 5). At citato i Cor. η. Hieronymus matrimonium,damnat, contendens, "nuptias perversam rem esse, cui ta¬men qualitercumque ignosci potest" 7). Cum 1. c. versu

5) Hieronymus, I. c. pag. 338.β) "Omnes Patriarchae uxores duxerunt; Sara maledicta steri-

iis, benedicta post partum." Gen. 2, 24. 1 Tim. 2, i5. 4? 3. 5, \\.7) Ep. 22. ad Eustoch: de virginitatis custodia.

7

η. kgitiir: $ελω yag παντοίε άν&ξωπουε είναι ωε και εμαυΐον,exclamat Hieronymus: "beatus, qui Paulo similis erit; fe-lix, qui audit Apostolum volentem, non ignoscentem.'"Causam vero durioris buius effati Paulini in eodem capitev. 2g. seqq. expositam habemus, ubi Paulus tantummodopropter calamitates et mala temporis proxime instantis suosmonet, ut sese a nuptiis abstineant. lovinianus, comme-morans plures Apostolos maritos fuisse — μη ουκ εχομεν

εξουσιαν οί^ελφψ γυναίκα πεξία^ειν ωε και οι λοιποί οίποστολοιetc. ι Cor. 9, 5. — ab adversario suo responsum tulit,quo verba citata sensum genuinum prorsus amittunt 8). Coe*libatus autem non solurn laudatur, utpote qui animum adverum Dei cultum vehementer commoveat, verum etiamdicitur "donum, quod spe meritorum possumus offerreDeo" s). Cum iam eo ventum erat, ut peccatores ex opere

operato gratiam Dei mereri ecclesia pronuntiaret, virgini-tatern perpetuam ordini meritorum factitiorum mox inseru-erunt doctores, nam "nuptiae terram replent, virginitasparadisum." Quantis vero exsecrationibus secundae nuptiaedamnarentur, cum primae iam adeo essent invisae, facileintelligitur.

Secundam Ioviniani sententiam — vere baptizatos liaud

8) "Apostolus dicit de aliis sanctis mulieribus, quae iuxta mo-rem Iudaicum magistris de sua substantia ministrabant, sicut iegi-mus ipsi quoque Christo esse factitatum."

9) "Grandis virtutis est, Dei templum esse purissimum, tolumquese oiFerre holocaustum Domino." Hieronymus, 1. c. pag. 327.

8

posse relabi in peccatum — nullo negotio, ut fas erat,confutavit Hieronymus. Provocat Iovinianus ad i Ioh. 3,9: 7Γ«ί o ysysvvvifjLSVos εκ Θεου άμαξτιαν ου 7Tctsi, ex quodiclo perperam sine dubio concludit, "omnes, qui tentatifuerint, aqua et non spiritu esse baptizatos." Locus autemcitatus vitam hominis vere conversi et regeniti respicit,non vero baptismi eilicaciam; nee ulla a vitiis immünitasin bac vita inveniri potest, cum tolli nequeat peccatumoriginale, et ad mortem usque debelletur caro in spiritumrebellis. Rom. 7, 15. seqq. Bene itaque Hieronymus: "postbaptisma posse peccari, frustra enim liabemus advocatumIesum Christum, si peccari non potest."

Male autem idem virtutes humanas e fönte turbidoderivans, flebilem intellectus languorem in impotentiamtrahit, et nimio affectatae pietatis amore abreptus, rationihumanae omnem vim atque auctoritatem ad carnem coer-cendam et Christo vindicandam denegat. Urget inhuma-nam corporis castigationem et frequentia ieiunia, utpote"adminicula sanctitatis" IO). Ieiunia ista christianorumprimi ante preces et festa quidem servabant, minime ta¬rnen necessaria ducebant; Hieronymus vero mortificatio-nem carnis principium ponens cuiusvis studii sublimioris,statuit: "ieiunium non esse perfectam virtutem, sed cete-rarum virtutum fundamentum" TI). Cui superstitioni op-

10) Ep. 14. ad Celantiam, 1. c. pag. 116. Ep. 16. de Marcella,1. c. pag. 124. Adversus lovin. Lib. 2.

11) Ep. 8. Ad Demetriadem, 1. c. pag. 64.

9

ponit Iovinianus: "omnia creata hominibus esse subiecta eteo facta, ut usui mortalium deservirent: cuncta animantiaaut in cibos hominum, aut in vestitum, aut ad scinden-dam terram esse creata" etc. Coiicludit argumentationen!Tit. i, 15: 7ücivrcc κχ&οίξα τοις κα^οοξοις etc. et ι Tim.4, 3. 4: — άττεχεσ$ι%ι βξωμοίτοϋν cl ο Θεος εκτισεν εις με-

ταλη-φιν μετά ευχκοιστια,ς etc. Hieronymus e contrario de-monstrat, multa animalia a Deo creata esse, quae ne mi¬nimum quidem utilitatis hominibus afferant 12), Aliud ar¬gumentum desumit e Rom. 14, ubi certe de cibis agiturevitandis, quorum usus offenderet infirmos iide, haudqua-quam autem de ieiuniis, quibus gratiam Dei mereamur.Labefactantur quidem lielluatione et ingluvie vires ut cor¬

poris, ita animi; at affert saepius haud minus noxae da-mnique inedia atque esuries naturae repugnans. Tribuaturitaque suum corpori debitum, ut mens sana in corporesano negotiis suis recte perfungatur. Hanc ferme fuisseopinamur sententiam Ioviniani, quem tarnen alii corporinimis indulsisse putant, ut mire de iis, quae statuerit,discrepant sui censores. Certe cum opinionem superstitio-sam de merito et necessitate ieiunii refutare vellet, pro-

lapsus videtur ad alterum extremum, ita ut simpliciternega verit omnem ieiunii et exquisitioris temperantiae uti-

12) "S i orrifie, quod tnovelur et vivit, ad vescendnm factum est,respondeant mihi, cur elephantes, urs i, Iupi, viperae etc. conditaesint. Quis hos vel liorum similia eomedit?"

2

10

litatem 1'). Ex alimentis Hieronymus commendat "olera, po-ma et legumina, ex quibus tamen satietas vitanda est" 14).Gonsuetudo ieiunandi ad Paradisum refertur, quia "Adamusaccepit praeceptum, ut cetera poma comedens, ab una ar-bore ieiunaret, nam beatitudo Paradisi absque abstinentiacibi non potuit dedicari." Quantum demum ieiunia ad sa-lutem conferant, ostenditur, cum "per ieiunium possumusredire in Paradisum, unde per saturitatem fueramus expulsi."

Quarta propositio Ioviniani manca est et verbo Deiminime consentiens; cum enim varia sint peccatorum ge¬nera, diversi etiam erunt imputationis sive poenarum gra-dus. Et ut quodvis peccatum poena compensabitur tanta,quantam postulet culpae gråvitas, ita etiam erunt gradussalutis aeternae. At Iovinianus dicit, parem fore salvato-rum felicitatem, parem damnatorum poenam, "duos esseordines, ovium et hircorum, iustorum et peccatorum, aliosa dexteris, alios a sinistris. Qui est iustus eripitur, qui estpeccator pari devoratur incendio; una salus liberatis, unus

interitus remanentibus." Praeterea cum varia est singulo-rum hominum indoles, dispar peccatorum moles, di versaad poenitentiam propensio, dum alii volentes a Spiritu

13) Quod etiam observat Chemnitius, Exam. conc. Trident. P.4· loc. 4· ep. 13. et Walchius, Introd. in libros Symbb. eccies.Luther, pag. 378.

14) "Sine quatnor sensibus vivere possumus, id est, sine ad-spectu, audifu, odoratu atque complexu, absque guslu tamen etcibis impossibile est, corpus humanum subsistere." Hieronymus,1. c. pag. 366.

I I

Dei trahuntur, alii in statu securitatis aut indurationis per-severant, mirum est, Iovinianum statuisse: "nullam esse

inter poenitentes dissimilitudinem." Hieronymus yero, sa-niorem professus doctrinam, diversitatem peccatorum, poe-nitentiae et remunerationis agnovit, et decretum Iovinianiyocat "veram antichristi praedicationem, quae inter Iohan-nem et ultimum poenitentem nullam facit esse distantiam."Ε novo testamento deinde demonstratur, unumquemque

"gloriam vel damnationem, prout vixerit, reportaturumesse" 1 s).

In prima iam ecclesia controversia orta est de Mariaevirginitate perpetua, quam Patres ecclesiastici contra Ce-rinthum, Carpocratem et Ebionitas anxie et enixe defen-derunt, ut άνοίμοίξτησιοιν Iesu comprobarent, et cultum di¬vinum matri eius attribuerent. Sententiam Ioviniani et

cum eo Helvidii cuiusdam, "Mariam pariendo corruptamfuisse," ut impiam et nefariam non solum damnat Hiero¬nymus, sed religioso studio excitatus eo usque progredi-tur, ut contendat, "ipsum Iosepbum virginem fuisse perMariam, ut ex virginali coniugio virgo nasceretur. "Virgomansit cum Maria qui meruit Pater Domini appellari" 1 5).

Libros Ilieronymi adversus Iovinianum Pammachus,15) Cfr. i Cor. 15, 41. Ioh. 14, 2. "Dominus ad discipulos

snos, cjui vultj inquit, mter vos ma/or cssesit omnium minimus.Si omnes in coelo aequales futuri sumus, frustra nos hic humilia-iiHis, ut ibi possimus esse majores." Hieronymus, I. c. pag. 377.

16) Ep. adversus Ilelvidium, 1. c. pag. 3iö.

I 2

amicus eius, cum legisset, ad illum scripsit, se et multosalios lioc olfendisse, quod auctor iusto propensior in laudesvirginitatis, in matrimonium iniquior fuerit; orat itaque,ut de bis rebus melius informetur. Apologiam ideo libro-rum aclversus lovinianum instituit Hieronymus in epistolissuis 5o. et 5a. ad Pammachum, ubi virginitas cum auro,

nuptiae cum argentö comparantur, et coelibatus sacerdoti-bus iniungitur. Ulterius Apologeticon in epistola 5i. adDomnionem composuit, quo "ineptias" Ioviniani iocose pro-

fligare, et librorum suorum cum Sacra Scriptura consen-sum vindicare conatur. lovinianum, lioc modo ab Hiero-

nymo, celeberrimo per totam ecclesiam doctore, damna-tum mox secuta sunt episcoporum et conciliorum ana-tbemata. Quare etiam Siricius Papa, ne quid detrimenticaperet ecclesia, litteris et edictis castigavit "incognitumsermonem haereticorum, cancri more serpentem, multo-rum simplicium corda in ruinam tralientem. Unde Apo-stoli secuti praeceptum, omnium nostrorum tam presbyte-rorum et diaconorum, quam totius etiam cleri una lata estsententia, ut Xovinianus, Auxentius etc., qui incentoresnovae baeresis et blasphemiae inventi sunt, divina sententiaet nostro iudicio in perpetuum damnati extra ecclesiamremanerent" l7).

17) Epistola Siricii Papae, quae iegitur in Opp. Ambrosii, Episc.Mediol. edit. Paris. ι66ι. Ϊ. 5. pag. iSqS.