CH774 Thai and Asian Church History...

»ÃÐÇÑµÔÈÒÊµÃ�¤ÃÔÊµ¨Ñ¡Ã

ä·ÂáÅÐàÍà«ÕÂ CH774 Thai and Asian Church History !

!!!!!!!!! !!

!¾ÃÐ¤ÃÔÊµ¸ÃÃÁ¡ÃØ§à·¾

Bangkok Bible Seminary

Dr. Dan Bradley

คณะผปกครอง รมแรก ครสตจกรทหนง เชยงใหม

มชชนนารคณะโอเอมเอฟประกาศท ภาคกลางชวงทศวรรษท 1970

Daniel McGilvary

พระครสตธรรมกรงเทพ CH774 ประวตศาสตรครสตจกรไทยและเอเซย

!สารบญ Table of Contents

!คำอธบายและกจกรรมการศกษา 3 ตารางการศกษาวชา 7 โครงวชา 10 หนวยท 16 ประวตศาสตรครสตจกรไทย (1) 11 หนวยท 17 ประวตศาสตรครสตจกรไทย (2) 50 หนวยท 18 ประวตศาสตรครสตจกรไทย (3) 80 หนวยท 19 ประวตศาสตรครสตจกรจน 106 !ภาคผนวก 1 ดร. จอหน ซง มาประเทศไทย โดย ศาสนาจารยสข พงศนอย 108 ภาคผนวก 2 คาสอนเทยมเทจของ “ขาวประเสรฐแหงความเจรญรงเรอง” 110 ภาคผนวก 3 ประวตศาสตรครสตจกรไทยในบรบทสากล (Timeline) 118 !!

!!

!2


คำอธบายและกจกรรมการศกษา วชา CH774 ประวตศาสตรครสตจกรไทยและเอเซย

ผสอน: ศจ. คารล ดาหลแฝรด (Karl Dahlfred) อเมล: [email protected] ~ Facebook: www.facebook.com/karldahlfred ~ LINE: kdahlfred

!1. คำอธบายวชา CH774 เปนวชาเกยวกบบคคลและเหตการณสำคญในประวตศาสตรครสตจกรไทยและเอเซยตงแตขาว ประเสรฐเขามาในทวปเอเซยจนถงยคปจจบน นกศกษาจะเหนการเคลอนไหวของเหตการณและบทบาทของบคคลสำคญทมอทธพลตอความเปนไปของครสตจกรไทยและเอเซยซงสงผลตอครสตจกรในปจจบน วชานจะเนนประวตศาสตรครสตจกรและงานมชชนในประเทศไทยโดยเฉพาะ (3 หนวย) !2. จดประสงคของการศกษา

• มความรความเขาใจพนฐานเกยวกบเหตการณ บคคล และความเคลอนไหวในประวตศาสตร ครสตจกรไทยและเอเซย

• เขาใจเบองหลงทางประวตศาสตรของเหตการณและเรองสำคญในครสตจกรไทยและเอเซยปจจบน

• นำบทเรยนจากประวตศาสตรครสตจกรมาประยกตใชในครสตจกรปจจบน

• ตระหนกวาการไดเรยนรชวตของบคคลสำคญในประวตศาสตรครสตจกรมคณคาตอชวตฝายวญญาณอยางไร !

3. วธการศกษา

- การบรรยายในชนเรยน

- การอภปรายในชนเรยน

- การอานหนงสอประกอบการเรยน

- การทำรายงานตามหวขอทไดรบมอบหมาย

- การศกษาจากวทศน และโสตทศนอปกรณ !4. การใหคะแนน

สอบกลางภาคการศกษา 200 คะแนน สอบปลายภาคการศกษา 200 คะแนน เสนอการสรปหนงสอหนงบทหนาหอง (ตามกำหนด) 200 คะแนน ทำรายงานตามหวขอทกำหนด (เขยน หรอ เสนอหนาหอง) 300 คะแนน การอภปรายในชนเรยน 50 คะแนน การอานหนงสอประกอบการเรยน 50 คะแนน รวม 1000 คะแนน !!!

!3

mailto:[email protected]

http://www.facebook.com/karldahlfred


5. การสงงานทางอเมล เมอนกศกษาสงงานทางอเมล กรณาสงงานของทานเปนเอกสาร Microsoft Word หรอ Pages หรอ PDF ทแนบไวกบอเมล โดยตงชอเอกสารตามรปแบบนคอ “หมายเลขวชา ชอ นามสกล ชอรายงานทสง” ถกตอง “CH774 สมชาย เจรญสข รายงานประวตศาสตรครสตจกรจน” !

ไมถกตอง “รายงานสำหรบ อ.คราม” !ขอใหนกศกษากรอก Subject ของอเมลตามรปแบบเดยวกนกบชอของเอกสารคอ “หมายเลขวชา ชอ นามสกล ชอรายงานทสง” !อเมลถกตอง

To: <Karl Dahlfred> [email protected]

From: <Somchai Charoensuk> [email protected]

Subject: CH774 สมชาย เจรญสข รายงานประวตศาสตรครสตจกรจน !

อเมลไมถกตอง To: <Karl Dahlfred> [email protected]

From: <Happy123> [email protected]

Subject: สงงานครบ !!6. การอานหนงสอ ใหนกศกษาอานหนงสอทไดกำหนดไวในตารางการศกษาวชา แลวรายงานวาไดอานกหนาจากจำนวนหนาทงหมดทกำหนดไว ในวนสดทายของเทอมใหนกศกษาสงอไมลถงอาจารยผสอนทมเนอหาตามตอไปน (กำหนดสงวนท 20 พ.ค. 2016)

!7. หวขอรายงาน (สำหรบภาคสอง)

ใหนกศกษาเลอกทำรายงานเชงวเคราะหเพยงหวขอเดยว ในกรณทนกศกษาตองการทำหวขอรายงานทนอกเหนอจากน ใหเสนอและรบอนมตจากอาจารยผสอนกอน รายงานตองมความยาว 8-10 หนา (ไมรวมสารบญและบรรณานกรม) และมเชงอรรถตามวธการคนควาและทำรายงาน นกศกษาตองเลอกวาจะสงรายงานเปนเอกสารหรอเสนอหนาหอง หากนกศกษาเลอกเสนอผลการวเคราะหหนาหองแทนการเขยนรายงาน นกศกษายงตองยนบรรณานกรมรายงานตออาจารยผสอน

!4

“ขาพเจา ___ชอ_นามสกล_____ รบรองวา ขาพเจาไดอานจำนวน ____ หนาจาก 707 หนาทถกกำหนดไวในตารางการศกษาวชา”




1. วเคราะหเกยวกบคณะครสตจกรในประเทศไทยสกคณะหนง เชน สภาครสตจกร / แบบตสต / ความหวง / รมเยน / อนๆ (เลอกหนง) รวมถงความเปนมา การพฒนา หลกขอเชอ บคคลสำคญ และความไกลเคยงหรอแตกตางจากคณะอนๆ

2. วเคราะหเกยวกบศาสนจกรโรมนคาธอลกในประเทศไทย รวมถงความเปนมา การพฒนา หลกขอเชอ บคคลสำคญ มมมองตอสงคม ตอคณะโปรเตสแตนท ตอศาสนาพทธ และการปรบตวใหเขากบถองถนตงแตสภาสงคายนา วาตกนท 2

3. วเคราะหเกยวกบประวตศาสตรครสตจกรทประเทศในเอเซยประเทศหนง ตงแตการเขามาในประเทศนนจนถงปจจบน รวมถงความเปนมา การพฒนา บคคลสำคญ กลมสำคญ และอทธพลของครสตจกรในประเทศนนตอสงคมและตอประเทศอนๆ

4. วเคราะหเกยวกบประวตศาสตรครสตจกรไทยในยคสงครามโลกครงท 1 และครงท 2 รวมถงผลลพธ และผลกระทบตอครสตจกรโดยรวม

5. วเคราะหเกยวกบอทธพลของลทธชาตนยมตอครสตจกรไทยตงแตสมยราชกาลท 6 ถงปจจบน รวมถงทงผลดและผลเสย ทาทและมมมองของครสเตยนไทยตอชาตกบสงคม และทาทและมมมองของสงคมและรฐบาลตอครสเตยนและครสตง

6. วเคราะหบคคลสมคญคนหนงจากประวตศาสตรครสตจกรไทย (หรอประเทศในเอเซยประเทศอน) รวมถง ชวตสวนตวและงานรบใชของเขา ความสำคญของคนนตอครสตจกรปจจบน และบทเรยนจากชวตของเขาทเราสามารถนำไปประยคตใชไดในปจจบน

!8. รายชอหนงสออานประกอบการเรยน

1. จอรจ บรดเลย แมคฟารแลนด (อำมาตย พระอาจวทยาคม) บรรณาธการ หนงศตวรรษในสยาม 1828-1928

2. ครส เบเคอร และ ผาสก พงษไพจตร ประวตศาสตรไทยรวมสมย พมพครงท 3, กรงเทพมหานคร: สำนกพมพมตชน, 2558.

3. นนทชย มชธน บรรณาธการ 175 ป พนธกจครสตศาสนาโปรเตสแตนตในประเทศไทย (1828-2003) พมพครงท 1 กรงเทพมหานคร: กรรมการประสานงานโปรเตสแตนตในประเทศไทย (กปท.), 2004.

4. Latourette, Kenneth Scott. A History of Christianity, แปลเปนภาษาไทยแลว ชอประวตศาสตรศาสนาครสต เลม 1-4 โดย พระครสธรรมกรงเทพ

5. เลสล ไลอลล สองวรบรษแหงจนแผนดนใหญ พมพครงท 2 กรงเทพมหานคร: กนกบรรณสาร, 2001.

!9. รายชอหนงสออางอง

• รธ เอ. ทคเกอร จากเยรซาเลมสปลายแผนดนโลก พมพครงท 2 กรงเทพมหานคร: กนกบรรณสาร, 2006. (มขายท กนกบรรณสาร)

• แมน พงษอดม, หาศตวรรษของศาสนาครสต. กรงเทพ: สรยบรรณ,

• Gonzalez, Justo L. The Story of Christianity. Rev. ed. Vol. 2, The Reformation to the Present Day. New York: HarperOne, 2010.

!5

http://www.kanokbannasan.org/book/view/1011


• Smith, Alex, Siamese Gold, A History of Church Growth in Thailand: An Interpretive Analysis 1816-1982. Kanok Bannasan (OMF Publishers), Bangkok, 1982.

• Brown, Arthur, A Modern Apostle of Siam: A Sketch of the Life and Work of Rev. Eugene P. Dunlap, D.D. Amazon Digital Services, 2013.

• Visser, Marten, Conversion Growth of Protestant Churches in Thailand, Boekencentrum, 2009.

• Steer, Roger, et al. Jesus Rising in the East: the Extraordinary Story of the Church in Modern China (Christianity Today Essentials Book 3). Kindle Edition: Christianity Today, 2012.

!6


ตารางการศกษาวชา !

วนท เนอหา อาน จำนวนหนา และ งานสง

13 ม.ค. แนะนำวชา ครสตจกรในทวปเอเซย (ภาพรวม) พนธกจมชชนและชมชนครสเตยนใน เอเซยสมยโบราณ

20 ม.ค. ประวตศาสตรครสตจกรไทย (1) การเขามานกายโปรเตสแตนต (คศ.1816-1851)

หนงสตวรรษในสยามบทนำ และ บทท 1-2, ประวตศาสตรไทยรวมสมย บทท 1

27 หนา !35 หนา

27 ม.ค. ประวตศาสตรครสตจกรไทย (2) การตงสถานมชชนและครสตตจกร เกดขน (คศ.1851-1883)

หนงสตวรรษในสยาม บทท 3-5, ประวตศาสตรไทยรวมสมย บทท 2


3 ก.พ. ประวตศาสตรครสตจกรไทย (3) พนธกจ ยทธวธ และแนวความคดของ เดเนยล แมคกลวาร (คศ. 1858-1911)

หนงสตวรรษในสยาม บทท 7-8, 20, ประวตศาสตรไทยรวมสมย บทท 3


10 ก.พ. ประวตศาสตรครสตจกรไทย (4) ครสตจกรเตบโต งานการศกษา และงานพยาบาล (คศ. 1883-1914)

หนงสตวรรษในสยาม บทท 18,19,22, ประวตศาสตรไทยรวมสมย บทท 4


17 ก.พ. ประวตศาสตรครสตจกรไทย (5) ครสตจกรมนคงขน (คศ.1914-1940). การฟนฟนำโดย จอหน ซง (John Sung) (คศ.1938-1939)

หนงสตวรรษในสยาม บทท 30-31, ประวตศาสตรไทยรวมสมย บทท 5 คมอวชา ภาคผนวก 1

40 หนา !50 หนา !2 หนา

24 ก.พ. ประวตศาสตรครสตจกรไทย (6) ครสตจกรถดถอยระหวางสงครามโลกครงทสอง (คศ.1941-1945)

ประวตศาสตรไทยรวมสมย บทท 6-7

80 หนา

!7


2 ม.ค. สอบกลางภาคการศกษา Midterm Exam

9 ม.ค. ประวตศาสตรครสตจกรไทย (7) ครสตจกรชวงหลงสงคราม และคณะมชชนใหมทเขามาใน ประเทศไทย (คศ.1945-1982) ประวตศาสตรครสตจกรไทย (8) ครสตจกรไทยในปจจบน (ภาพรวม) อปสรรค ศกยภาพ การเจรญเตบโต

ประวตศาสตรไทยรวมสมย บทท 8-9 และ ปจฉมบท

115 หนา

16 ม.ค. เรยนนอกสถานท สสานโปรเตสแตนท และคจ.สำเหร

23 ม.ค. ประวตศาสตรครสตจกรจน (1) !

ลาทวเรท (เลม 3) บทท 41 (หนา 368-372) ศาสนาครสตถกปลกไวในจนอกครา

5 หนา

30 ม.ค. ประวตศาสตรครสตจกรจน (2) !

สองวรบรษแหงจนแผนดนใหญ (ทงหมด)

103 หนา

6 เม.ย. วนหยด “วนจกร” - ไมมเรยน

13 เม.ย. ปดสงกรานต Thai New Year

20 เม.ย. ปดสงกรานต Thai New Year

27 เม.ย. คายสถาบน BBS และ รวมศษย

เกา BBS ทวประเทศ - ไมมเรยน

4 พ.ค. นกศกษารายงานตวตามหวขอทกำหนด สงรายงาน

11 พ.ค. นกศกษารายงานตวตามหวขอทกำหนด สงรายงาน

18 พ.ค. สอบปลายภาค Final Exam วนเวลาการสอบอาจมการเปลยนแปลง

สงใบรบรองการอานหนงสอภายในวนท 20 พ.ค. 2016

วนท เนอหา อาน จำนวนหนา และ งานสง

!8


!ประวตศาสตรครสตจกรแบงตามยค

!! ในการเรยนเราแบงการศกษาประวตศาสตรครสตจกรออก เปน 2 ภาคดวยกน ไดแก ภาคท 1 (CH773) ประวตศาสตรครสตจกรยคตน (Early Church History)

จากป (ค.ศ. 30-590) และประวตศาสตรครสตจกรยคกลาง (Medieval Church History) (ค.ศ. 590-1517)

ภาคท 2 (CH774) ครสตจกรในประเทศไทย (ค.ศ.1511-ปจจบน) ครสตจกรในประเทศจน (ค.ศ. 1807-ปจจบน) ครสตจกรในประเทศในเอเซยประเทศอนๆ !-----------------------------------------------------

เรายงสามารถแบงประวตศาสตรครสตจกร ออกไดเปน 7 ยคยอย สำคญดงน

(โดยกลมนกวชาการทมองประวตศาสตรครสตจกรกบครสตจกรทงเจด ในววรณ) ยคท 1 ครสตจกรยคอครทต (ยคกอตง) (ค.ศ. 30-100) ครสตจกรเอเฟซส ยคท 2 ครสตจกรยคขมเหง (ค.ศ. 100-313) ครสตจกรสเมอรนา ยคท 3 ครสตจกรยคครสตจกรของรฐ(ค.ศ. 313-590) ครสตจกรเปอรกามม ยคท 4 ครสตจกรยคกลาง (ค.ศ. 590-1517) ครสตจกรธยาทรา ยคท 5 ครสตจกรยคปฏรปศาสนา (ค.ศ. 1517-1648) ซารดส ยคท 6 ครสตจกรยคฟนฟและพนธกจ (ค.ศ. 1648-1914) ฟลาเดลเฟย ยคท 7 ครสตจกรยคปจจบน (ค.ศ. 1914-ปจจบน) เลาดเซย !

เทมไลนประวตศาสตรครสตจกรประกอบภาพ รายชอหนงสอแนะนำ วดโอ และเอกสารจากประวตศาสตร

ชมไดท www.ประวตศาสตรครสตจกร.com (ภาษาไทย)

www.thaichurchhistory.com (ภาษาองกฤษ)

!9

http://www.%E0%B8%9B%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B8%A7%E0%B8%B1%E0%B8%95%E0%B8%B4%E0%B8%A8%E0%B8%B2%E0%B8%AA%E0%B8%95%E0%B8%A3%E0%B9%8C%E0%B8%84%E0%B8%A3%E0%B8%B4%E0%B8%AA%E0%B8%95%E0%B8%88%E0%B8%B1%E0%B8%81%E0%B8%A3.com

http://www.thaichurchhistory.com


โครงวชา !หนวยท 16 ประวตศาสตรครสตจกรไทย (1) 16.1 ยคบกเบกของนกายคาทอลก (ค.ศ. 1511-1828) 16.2 ยคบกเบกของโปรเตสแตนท (ค.ศ. 1828-1851) !หนวยท 17 ประวตศาสตรครสตจกรไทย (2) 17.1 การกอกำเนดของครสตจกร (ค.ศ. 1851-1883) 17.2 ยคขยายตวของครสตจกร (ค.ศ. 1884-1914) !หนวยท 18 ประวตศาสตรครสตจกรไทย (3) 18.1 ยคครสตจกรถดถอย (ค.ศ. 1914-1945) 18.2 ยคครสตจกรฟนตว (ค.ศ. 1942 - ปจจบน) !หนวยท 19 ประวตศาสตรครสตจกรจน 19.1. พนธกจทประเทศจนกอนการเขามาของโปรเตสแตนท 19.2 ยคบกเบกของโปรเตสแตนท (1807-1842) 19.3 การกอกำเนดของครสตจกร (1843-1860) 19.4 ยคขยายตวของครสตจกร (1861-1900) 19.5 การการพฒนาผนำจนและการขดแยงทางการเมอง (1901-1949) 19.6 ยคคอมมวนสต (1949-ปจจบน)

!!!!

!

!10


ประวตศาสตรครสตจกรไทย !

หนวยท 16 ประวตศาสตรครสตจกรไทย (1)!!

16.1 ยคบกเบกของนกายคาทอลก (ค.ศ. 1511-1828) I. คำนำ แมวาความตงใจและจดประสงคในการเรยนวชาประวตศาสตรครสตจกรไทย อยทการนำเสนอการเคลอนไหวของประวตศาสตรครสตจกรนกายโปรเตสแตนทในประเทศไทย เพอวเคราะหและวพากษผลกระทบในการเผยแพรครสตศาสนาตามแนวคด แนวทาง และศาสนศาสตรของนกายนทมตอประเทศไทย และตอครสตจกรไทย แตบทท 1 เรมตนดวยการบกเบกและการเผยแพรครสตศาสนาของนกายคาทอลก เพราะเปนครสตศาสนานกายแรกทเขามาเผยแพรในประเทศไทย ดงนนนโยบาย หลกการ แนวคด หลกศาสนศาสตร และวธการในการเผยแพรของนกายคาทอลกในชวงแรกยอมมผลสบเนอง และผลกระทบไมมากกนอยตอการเผยแพรของนกายโปรเตสแตนท ยงกวานนผลกระทบทเหนชดทสดคงจะเปนทาทและการตอบสนองของคนไทยตอครสตศาสนาโดยรวม เพราะในยคบกเบกหรอแมแตในปจจบน คนไทยโดยทวไปยงไมสามารถแยกระหวางครสตศาสนานกายคาทอลกและโปรเตสแตนท เนองจากการเขามาของนกายคาทอลกในยคแรก เขามาพรอมกบอำนาจทางการเมองและลทธอาณานคม ดงนนจงหลกเลยงไมไดทการตอบสนองและทาทของชาวไทยในชวงนนตอครสตศาสนาเปนไปตามวธการทเขามาของคาทอลก อนมผลสบเนองมาถงทาทของคนไทยตอครสตศาสนานกายโปรเตสแตนทดวย !II. การเขามาของโปรตเกส (ค.ศ. 1511-1655) A. การบกเบกของบาทหลวงโปรตเกสและสเปน

จากหลกฐานทคนพบใน The Catholic Directory of Thailand ปรากฏวา มชชนนารคาทอลกเขามาในประเทศไทยตงแต ค.ศ. 1511 ขณะนนกรงศรอยธยาเปนเมองหลวงของไทย (ค.ศ. 1350-1767) บาทหลวงเหลานเขามากอนทโปรตเกสจะกอตงอาณานคมในดนแดนแถบเอเชยตะวนออกเฉยงใตเสยอก บาทหลวงกลมแรกเขามาพรอมกบคณะทตของอปราชแหงมะละกา ฟอนโซ เดอ อลบเกอรก (Alfonso de Alberquerqui) ทเขามาเจรญสมพนธไมตรดานการคากบสมเดจพระรามาธบดท 2 แหงอยธยา (ค.ศ. 1491-1529) ทงนเนองจากในศตวรรษท 16 โปรตเกสและสเปนเปนมหาอำนาจทางทะเลของประเทศตาง ๆ ในแถบยโรปและของโลก มการสงนกเดนเรอไปสำรวจทางทะเลเพอสรางอำนาจทงทางการเมอง และเศรษฐกจใหแกโปรตเกสและสเปน การเจรจาของโปรตเกสในป ค.ศ. 1511 นำมาซงการลงนามในสนธสญญาการคากบไทยในป 1518 สนธสญญาฉบบนเปนผลใหชาวโปรตเกสเขามาสรางชมชนโปรตเกสในอยธยา ในสมยนนจงมชาวโปรตเกสอาศยอยในอยธยามากพอสมควร ตอมาในสมยพระไชยราชาธราช

!11


(ค.ศ. 1534-1546) ชาวโปรตเกสเขามารบราชการเปนทหารในกองทพไทยเพอชวยทำสงครามกบพมา ดงนนบาทหลวงโปรตเกสจงตองเขามาดแลชาวโปรตเกสทอาศยอยในอยธยา ดงนนในชวงน มชชนนารโปรตเกสสนใจคนตางชาตมากกวาคนไทย

การเผยแพรกบชาวไทยนนเรมตนในป ค.ศ. 1555 เมอบาทหลวงชาวสเปนจากคณะโดมนกนสองทานเดนทางเขามาในอยธยา ไดแกบาทหลวงเยโรนโม ดา ครส (Jeronimo da Cruz) บาทหลวงเซเบสตอาว ดา กนโต (Sebastiao da Canto) แตตอมาบาทหลวงเยโรนโมถกชาวมสลมฆาตายในป 1566 หลงจากนนมบาทหลวงเขามาสมทบอกสองทาน แต “ใน ค.ศ. 1569 พมาไดเขามารกรานอยธยา มชชนนารทงสามคนทพำนกอยในเขตโปรตเกสในอยธยาไดเสยชวตพรอมกบการเสยกรง” อยางไรกตามโดมนกนไดสงบาทหลวงเขามาอกเรอย ๆ บาทหลวงเหลานตองเผชญการขมเหงอยางหนกจากชาวฮอลนดาและชาวไทย แตกสามารถสรางครสตจกรคาทอลกหลงหนงไวในประเทศไทย

บาทหลวงจากคณะอน ๆ ยงเขามาเรอย ๆ เชนคณะฟรานซสกน ใน ค.ศ. 1582 และคณะเยซอท ในป ค.ศ. 1607 และคณะออกสตเนยนในป ค.ศ. 1677 แตในศตวรรษท 17 บาทหลวงจากคณะเยซอท (Jesuit) เขามาเปนมชชนนารในสยามมากทสด

มชชนนารคนแรกของคณะเยซอทเขามายงอยธยาในป ค.ศ. 1607 และมบาทหลวงเยซอทเขามาเพมอก แตสวนมากเพยงเพอผานทางจากอยธยาไปยงทอน ๆ เทานน เชน ไป ลาว จน และญปน เปนตน ดงนนพวกนจงอยในอยธยาเพยงชวคราว จนกระทง ค.ศ. 1655 คณะเยซอทจงเรมงานในอยธยาอยางแทจรง บาทหลวง โทมาสโซ วลกวอารเนรา (Tomasso Valguarnera) ชาวซซเลยนเขามาอยอยธยาจากป ค.ศ. 1655 จนถง 1670 ทานไดกอตงบานเยซอทหลงทสองขน พรอมกบตงครสตจกรคาทอลกแหงหนงในบรเวณคายโปรตเกส จาก ค.ศ 1666-1670 ทานไดตงโรงเรยนและวทยาลยซาน ซลวาดอร (San Salvador) ทานมความสามารถในการกอสราง ดงนนสมเดจพระนารายณมหาราชไดรบสงใหทานสรางปอมปราการไวหลายท เชน ทกรงเทพฯ นนทบร อยธยา และหวเมองตาง ๆ แต “ทสำคญทสดไดสรางตำหนกใหมใหทลพบรดวย ดวยเหตนพระนารายณจงทรงมพระบรมราชานญาตใหคณพอวลกวอารเนรา ปฏบตงานเผยแพรศาสนาครสตทามกลางประชาชนในเมองไทยอยางอสระเสรทกประการ” แตกมการตอตานจากขนนางผใหญบาง ในทสดบางหลวงวลกวอารเนรา เสยชวตในเมองไทยเมอ ค.ศ. 1677 หลงจากนนบาทหลวงคณะเยซอทเขามาในอยธยาเพยงเพอพำนกชวคราว กอนทจะผานทางไปยงประเทศอน ๆ ดงนนเมอมาถง ค.ศ. 1709 กไมมมชชนนารของคณะเยซอทในเมองไทยอกเลย

!B. วตถประสงคของการเขามาของโปรตเกส 1. นโยบายปาโดรอาโด (Padroado) วตถประสงคของการเขามาของโปรตเกสในชวงนเปนไปตามนโยบายปาโดรอาโดทถกนำมาใชในศตวรรษท 14-17 นโยบายนเปนสญญาททำขนระหวางครสตจกรโรมนคาทอลกกบรฐในยโรปทนบถอครสตศาสนานกายโรมนคาทอลก สญญานมผลใหผปกครองรฐเขามามหนาทและบทบาทอยางมากในการบรหารและสนบสนนครสตจกรโรมนคาทอลก พระสนตะปาปา มารตน ท 5 (1417-1431) ไดมอบสทธพเศษนใหแกเจาชายเฮนรนกเดนเรอ (Henry the Navigator) กษตรยโปรตเกส ซงใหอสระและอำนาจแกโปรตเกสในการเปนผปกครองดนแดน

!12


ตาง ๆ ทคนพบและยดครองได อำนาจนรวมทงการกอตงครสตจกรคาทอลก และการจดหาคณะนกบวชไปประจำในดนแดนเหลานน ตอมาในป ค.ศ. 1493 พระสนตะปาปา อเลกซานเดอร ท 6 ไดทำสญญาปาโดรอาโดกบกษตรยสเปนดวย ซงไดมอบสทธอำนาจในทำนองเดยวกนนใหแกสเปน ในโอกาสนนองคสนตะปาปาไดแบงดนแดนในโลกออกเปนสองซก ซกตะวนตกเปนของสเปน และซกตะวนออกเปนของโปรตเกส

ดวยเหตนการทสนตะปาปาตองยนยอมกระทำสญญาปาโดรอาโด เนองจากอำนาจของศาสนจกรทเคยรงโรจนในยคกลางไดเสอมลงอยางมาก ศาสนจกรจงตองหนไปพงอาณาจกร ซงในขณะนนโปรตเกส และสเปน เปนประเทศคาทอลกและเปนมหาอำนาจทางทะเลทตองการขยายอำนาจของตนไปทวโลก ในศตวรรษท 14 นกเดนเรอและนกสำรวจทางทะเลของโปรตเกสและสเปนไดพบเสนทางเดนเรอ และแผนดนใหม สงนมผลทำใหทงสองรฐมอำนาจเพมพนขนอยางมากมายในยโรป ซงเกดจากการตดตอคาขายทางทะเลกบตางประเทศ และจากการยดครองดนแดนใหมทคนพบนน สงนเปนการเพมพนอำนาจใหแกอาณาจกรมากขนทกท ๆ ในขณะทครสตจกรมอำนาจถดถอยลงทกท นอกจากนนการทสนตะปาปายอมทำสญญาปาโดรอาโดกบโปรตเกสและสเปนนนกเนองจาก ชาวตรกซงเปนมสลมพยายามรกรานยโรป และสามารถยดครองกรงสแตนตโนเปลไวไดในป ค.ศ.1453 อนถอวาเปนการสนสดของอาณาจกรโรมตะวนออก หรออาณาจกรไบแซนไทน มสลมไดพยายามขยายอำนาจเขาไปในดนแดนใหมดวย ซงเทากบเปนคแขงขนทนากลวของโปรตเกสและสเปน สวนสนตะปาปากเกรงวายโรปจะตกอยในเงอมมอของมสลมชาวตรกเหมอนกรงคอนสแตนตโนเปลแลวครสตจกรคาทอลกจะยงถดถอยลง สนตะปาปาจงยอมมอบอำนาจใหแกกษตรยสเปนและโปรตเกสทจะเปนผปกปองศาสนจกรจากพวกแขกมสลม ทงยงเปนการเผยแพรความเชอของคาทอลกไปยงดนแดนใหมอกดวย ขณะนนมเพยงโปรตเกสและสเปนเทานนทมกำลงตอสกบอำนาจของมสลมได นอกจากนนเมอมการปฏรปศาสนาของมารตน ลเธอร ใน ค.ศ. 1517 ศาสนจกรคาธอลคตองสญเสยดนแดนตาง ๆ ในยโรปไปเปนโปรเตสแตนทกวาครง องคสนตะปาปาจงยงตองพงกษตรยคาทอลดของยโรปในการเผยแพรศาสนาในดนแดนใหมแทน !C. วตถประสงค และวธการเขามาของโปรตเกสในอยธยา

จดประสงคหลกของบาทหลวงคาทอลกทถกสงมาตามนโยบายปาโดรอาโด คอ เพอเผยแพรครสตศาสนานกายคาทอลกในดนแดนใหม และเพอดแลชาวโปรตเกส รวมทงชนพนเมองทเกยวของกบสองมหาอำนาจน ซงสวนมากไดแกลกครงทเกดจากทหารโปรตเกสทประจำอยตามดนแดนตาง ๆ แตเนองจาก “การเผยแพรศาสนาครสตในไทย อยนอกแผนการณของจกรวรรดโปรตเกส” โปรตเกสจงไมไดใชวธการบงคบ หรอพยายามทำลายศาสนาดงเดมของชาวพนเมอง เหมอนทกระทำกบดนแดนอน ๆ “จดมงหมายหลกของพวกนจงเปนเพยงแคใหสยามเปนทางผาน เพราะการปกครองของคนไทยไมเบยดเบยนศาสนา ทางผานนเพอมงหนาไปทำงานทประเทศอน ๆ เชน โคชนจน ตงเกย จน กมพชา ลาว” กลาวอกนยหนงไดวา บาทหลวงจากโปรตเกสทเขามาในอยธยาไมไดมความตงใจทจะทำงานกบคนไทยโดยตรง เพราะสนใจดนแดนอนมากกวา แตเมอดนแดนเหลานปดตว หรอบาทหลวงทเขาไปยงดนแดนเหลานถกขมเหง จงแวะผานมาหยดพกชวคราวทอยธยากอน เพราะเหนวาอยธยาเปนทางผานทด และพระมหากษตรยไทยกทรงตอนรบขบสดวยไมตรอนด

!13


วธการทใชคอ 1) การทต ซงโปรตเกสไดเขามาเจรญสมพนธไมตรกบกษตรยไทยหลายครง จนไดลงนามในสนธสญญาการคา (ค.ศ. 1518) ทอนญาตใหชาวโปรตเกสและสเปนเขามาตงชมชนของตนอาศยอยในอยธยาได และมเสรภาพในการนบถอศาสนาครสต โดยทโปรตเกสตองตอบแทนดวยการสงปนและกระสน และทหารอาสาเขามาชวยไทยรบพมา 2) การกลมกลนกบชาวพนเมองโดยการแตงงานกบคนไทย และตงหลกแหลงในอยธยา 3) การสงมชชนนาร โปรตเกสไดสงบาทหลวงทมาจากหลายเชอชาตของยโรปเขามาในไทย !III. การเขามาของฝรงเศส (ค.ศ. 1655-1688) A. วตถประสงคและวธการของพนธกจจากฝรงเศส 1. สมณกระทรวงเผยแพรความเชอ (Propaganda Fide)

เมอมารตน ลเธอร อดตบาทหลวงในนกายคาทอลกไดปฏรปศาสนาในป ค.ศ. 1517 จนทำใหเกดนกายใหมขน ไดแก นกายโปรเตสแตนท ศาสนจกรคาทอลกไดสญเสยผเชอ และดนแดนในยโรปทเคยอยในการปกครองของคาทอลกใหแกนกายโปรเตสแตนทไปมาก ศาสนจกรคาทอลกจงเรมนโยบายปฏรปตนเองขน สวนหนงของนโยบายนทำใหมการสงบาทหลวงคาทอลกจากคณะตาง ๆ ออกไปเปนมชชนนาร โดยเฉพาะอยางยงคณะเยซอท โดยมจดมงหมายทจะเผยแพรศาสนา และขยายอำนาจการปกครองของศาสนจกรและของประเทศคาทอลกไปยงดนแดนใหม ดงนนในยคนนศาสนาจงกลายเปนสวนหนงของการสรางอาณานคมใหมของชาวยโรป

อยางไรกตามสนตะปาปาเกรกอรท 5 ทรงเหนวาการเผยแพรศาสนาครสตโดยใชระบบปาโดรอาโดอยางทกระทำอยในขณะนน ทำใหอำนาจของอาณาจกรอยเหนอศาสนจกรมากเกนไปจนกลายเปนอปสรรคในการเผยแพรครสตศาสนา ดวยเหตนในป ค.ศ. 1622 พระสนตะปาปาไดตงสมณกระทรวงเผยแพรความเชอขนเพอทำหนาทเผยแพรศาสนาโดยตรง โดยไดมอบหมายงานนไวกบคณะมสซงตางประเทศแหงกรงปารส ดงนนเรากลาวไดวา จดประสงคหลกของการสถาปนาสมณกระทรวงการเผยแพรความเชอกคอ “เพอใหพระสนตะปาปาไดรบอำนาจปกครองการเผยแพรคนมาจากโปรตเกสกบสเปน” คณะมสซงตางประเทศแหงกรงปารส ทำงานโดยสงพระสงฆราชเปนผแทนของพระสนตะปาปา เพอทำหนาทปกครองสงฆมณฑลตาง ๆ ทกอตงขนในตางประเทศ เนองจากกระทรวงนไมตองการลวงลำสทธพเศษตามระบบปาโดรอาโด จงสงผแทนของพระสนตะปาปาไปในดนแดนทยงไมเคยถกโปรตเกสครอบครอง หรอดนแดนทไดรบเสรภาพแลว หรอดนแดนทถกยดครองโดยฮอลนดาและองกฤษ !2. วตถประสงค วตถประสงคหลกในการเขามาของคณะมสซงแหงกรงปารส เปนไปเพอการเผยแพรศาสนาโดยตรง เราอาจจะกลาวไดวา การเผยแพรศาสนาครสตนกายคาทอลกอยางแทจรง เรมตนดวยการเขามาทำพนธกจของคณะมสซงตางประเทศแหงกรงปารส ไมใชคณะมสซงตาง ๆ ในระบบปาโดรอาโด ภาระกจสำคญของพระสงฆราช คอ ตงครสตจกรทองถนขนโดยไมตองยงเกยวกบการเมองและการคา แตใชวฒนธรรมและประเพณของชาวพนเมองในการเผยแพร

!14


ศาสนา นอกจากนนพระสงฆราชยงตองกอตงสามเณราลยเพออบรมและเตรยมบาทหลวงพนเมองใหทำศาสนกจ และรบผดชอบในการปกครองตนเองตอไป แมวาวตถประสงคหลกจะเปนไปเพอการเผยแพรศาสนา แตเนองจากศาสนจกรคาทอลกขาดบคคลากรและเงนทนในการสงมชชนนารไปตางแดน และตองการการปกปองคมครองเมอทำพนธกจในแดนตาง ๆ จงทำใหพระสนตะปาปาตองหนไปขอความชวยเหลอจากกษตรยยโรป ซงขณะนนฝรงเศสมอำนาจมากขน และมทนทรพยเพยงพอทจะทำการนได ดวยเหตนการเขามาของมชชนนารจากคณะมสซงฝรงเศสจงหลกเลยงดานการทตไมได วตถประสงคดานศาสนา คอ เพอเผยแพรครสตศาสนา และสรางครสตจกรคาทอลกในทองถนตาง ๆ ขน รวมทงสรางบคลากรพนเมอง แตวตถประสงคทางการทต คอ เพอสรางอาณานคมใหแกอาณาจกรฝรงเศส !3. วธการเผยแพรของคณะมสซงฝรงเศส ปรชา จตเสรวงศ ไดเสนอวธการเผยแพรครสตศาสนาของคณะมสซงฝรงเศสไว 5 รปแบบ ซงสรปไดดงน วธท 1 การขจดอทธพลของโปรตเกส และของมชชนนารเยซอท

มชชนนารฝรงเศสเหนวาระบบปาโดรอาโดเปนอปสรรคอยางมากในการเผยแพรศาสนา เพราะใหสทธพเศษแกกษตรยเหนอศาสนจกร นอกจากนนมชชนนารจากคณะเยซอททเขามาในสยามไมไดเอาจรงเอาจงกบการเผยแพรครสตศาสนาเทาทควร แตไดทำการคาขายจนหลายคนรำรวยเพราะการน จงทำใหมชชนนารฝรงเศสรงเกยจ และไดฟองไปยงกรงวาตกนอยเนอง ๆ ถงพฤตกรรมทไมเหมาะสมของบาทหลวงเยซอทเหลาน ในทสดพระสงฆราชลงแบรต ไดสงบาทหลวง ยง เดอ บรซ ไปเจรจาทวาตกน ใน ค.ศ. 1669 พระสนตะปาปาไดมอบอำนาจเดดขาดเหนอการเผยแพรครสตศาสา และเหนอชาวคาทอลกทงหมดในกรงสยามใหแกผแทนของพระสนตะปาปา ซงกไดแกมชชนนารจากคณะมสซงฝรงเศสนนเอง

!วธท 2 การเขาหาพระมหากษตรยไทย

แททจรงนเปนวธทสอดคลองกบวฒนธรรมไทย เพราะคนไทยใหความสำคญกบองคพระมหากษตรยอยางมาก มชชนนารฝรงเศสจงพยายามชกชวนพระนารายณใหแปลงศาสนาเปนคาทอลกทกครงทมโอกาสเขาเฝา มชชนนารเหลานยอมเปนสอทางการทต เพราะคดวาถามการเจรญสมพนธไมตรระหวางสยามกบฝรงเศสนาจะชวยใหพระนารายณเอนเอยงเขามารบคาทอลกงายขน

ในจดหมายเหตการเดนทางสประเทศสยามของบาทหลวง ตาชารด ไดแสดงถงเจตจำนงคนไวอยางชดเจน ทานบนทกไวเมอครงเดนทางมาถงราชอาณาจกรสยามวา

“ม.กองสตงซ…มาพบ ฯพณฯ ตามพระกระแสรบสงใช หลงจากไดโอภาปราศรยกน ตามสมควรแลว ม.เดอ โชมองตกหนไปสนทนาเกยวกบเรองการแปลงศาสนาของ พระเจาแผนดน อนเปนวตถประสงคสำคญของการแตงทตมาในครงน” !

!15


นอกจากนนความตงใจทจะเปลยนความเชอของพระนารายณใหเปนคาทอลก ยงปรากฏอยางชดเจนมากในคำกราบทลของราชทต เชอวาลเอร เดอ โชมองต ในป ค.ศ. 1685 เพอชกชวนพระนารายณใหเปลยนศาสนา สวนหนงมใจความดงน

“หากใตฝาละอองธลพระบาท (สมเดจพระนารายณมหาราช) จกทรงเหนพระผเปนเจาไดแจมชดยงขน ถาจะทรงพระกรณารบคำชแจงสกไมกเพลาจากบรรดามขนายกมซซง และพระบาทหลวงมซซงอน ๆ ซงอย ณ ทน ขาวดอนยอดยงทขาพระพทธเจาจกพงนำกลบไปกราบถวายบงคมทลพระยาทสมเดจพระเจาอยหวสวามนทรของขาพระพทธเจา (พระเจาหลยส ท 14) กคอ ขาวทใตฝาละอองธลพระบาททรงมความเชอถอในพระสจจธรรม และทรงศกษาพระครสตศาสนาอย” !วธการท 3 การมงเขาหาประชาชน

มชชนนารฝรงเศสเขาหาประชาชนทงทางตรงและทางออม ทางตรงคอการโจมตพทธศาสนา เพราะมองวาพทธศาสนาเปนศตร มชชนนารมกจะใชเวลาถกเถยงเรองศาสนากบพระสงฆเสมอ แมวา “กระทรวงน (สมณะกระทรวงเผยแพรความเชอ) แนะนำมชชนนารไมใหวจารณวถชวตและความเชอของชาวพนเมอง แตใหแปลหนงสอตาง ๆ ของศาสนาครสตเปนภาษาพนเมองและใหจดตงสถาบนการศกษาทงทางศาสนาและวทยาการ” สวนการเผยแพรทางออม กคอ การตงโรงเรยนเพอสอนหลกคำสอนของคาทอลก และวชาดาราศาสตร นอกจากนนมชชนนารยงไดตงโรงพยาบาลเพอรกษาคนเจบโดยไมคดมลคาใด ๆ มชชนนารไดสรางโรงทานเพอเลยงคนยากจน สรางปอมปราการตามรบสงของพระนารายณ เนองจากมชชนนารฝรงเศสหลายทานมความชำนาญดานวศวกร และยงทำพนธกจกบคนคกดวย การเผยแพรทางออมโดยการชวยเหลอสงคมไทยเปนสงทพระนารายณและชาวไทยชนชมและยอมรบ !วธท 4 การตงสามเณราลยและโรงเรยน การตงสามเณราลยชวยฝกอบรมคนพนเมองใหสามารถชวยงานเผยแพรศาสนาในหมชนพนเมองดวยกน ทงยงเปนการฝกหดใหคาทอลกพนเมองสามารถรบผดชอบและปกครองครสตจกรทองถนไดตอไปในอนาคต นอกจากนนยงกอตงโรงเรยนเพอสอนเดกชายและหญงใหรจกวทยาการใหม ๆ โดยเชอวาสงนจะชวยเปลยนแนวความคดของชาวไทยใหเอนเอยงเขากบความเชอแบบคาทอลก มชชนนารเชอวาโรงเรยนสามารถเปนสอหรอสะพานเขาถงประชาชนไดด โรงเรยนของมชชนจะอยตดกบครสตจกรเสมอ มชชนนารในยคนไดสรางโรงเรยนไวหลายแหงดวยกน เชน ทบานพลด อยธยา ทภเกต ตะนาวศร ลพบร กรงเทพฯ และพษณโลก วธท 5 การตงชมชนคาทอลก มชชนนารฝรงเศสใชวธนเพอปลกฝงสองสง 1) เพอสรางจตสำนกและทศนะชวตตามแบบคาทอลกแกคนพนเมองทหนมาเขารตคาทอลก (The Cradle of Catholic Consciousness) มชชนนารเหนวาวถชวตแบบคาทอลกแตกตางจากวถชวตเดม และวฒนธรรมเดมของชาวพนเมองอยางสนเชง การทจะรกษาความเชอแบบคาทอลกไวได จำเปนตองเปลยนวถชวตใหม ซงจะกระทำไดโดยการรวบรวมครสตงไวดวยกน ดงนนใน

!16


ชมชนคาทอลกจะมครสตจกรเปนศนยกลาง มบาทหลวงเปนผนำชวต และใชพธมสซาเปนศนยรวมใจของชาวครสตง 2) ชมชนคาทอลกนชวยสรางกลมครสตชนขนพนฐาน (The Basic Christian Community) ซงจะเปนพนฐานในการขยายจำนวนคาทอลกใหเพมขน มชชนนารฝรงเศสในสมยอยธยาใชสองวธการใหญ ๆ ในการตงชมชนคาทอลก 1) การขอพระราชทานทดนจากพระมหากษตรยไทย หลงจากนนกจะสรางครสตจกร โรงเรยน โรงพยาบาล สถานพกคนชรา และโรงทานเพอชกชวนคนไทยใหเขามาอยอาศย 2) การสญจรเพอสำรวจและเสวนากบชาวบาน พรอมกบใหการรกษาพยาบาลฟร ในสมยนนมชมชนคาทอลกอยอยางนอย 6 แหง แหงแรกคอ “คายนกบญโยเซฟ” ทบานพลด อยธยา (ค.ศ. 1666) 4. พนธกจของคณะมสซงตางประเทศแหงกรงปารสในเมองไทย คณะมสซงตางประเทศแหงกรงปารสไดรบมอบหมายจากสมณกระทรวงฯใหทำพนธกจในภมภาคเอเชยตะวนออกไกล โดยแตงตงพระสงฆราชชดแรก 3 คน เปนตวแทนของสนตะปาปา ใหเดนทางจากอนเดยผานพมาไปจน หรอโคชนจน และตงเกย ดงนนเรากลาวไดวา เมองไทยไมไดอยในเสนทางการเผยแพรศาสนาของกระทรวงฯ แตเนองจากการเดนทางมอปสรรคทางธรรมชาต และเกดการตอตานครสตศาสนาในดนแดนเหลานอยางมาก ผแทนของสนตะปาปาจงตองหยดรอทอยธยาเพอใหเหตการณคลคลายกอน

พระสงฆราชชดแรก 3 คน ไดแก ปแอร ลงแบรต เดอ ลามอต (Pierre Lambert de La Motte) ฟรงซว ปลลอ (Fancois Pallu) และ อกญาซอส โคโตลงด (Ignatius Cotolendi) เดนทางถงอยธยาเมอวนท 22 สงหาคม ค.ศ. 1662 พรอมกบมชชนนารอก 6 คน ขณะทรอคอยอยทอยธยานนเอง พระสงฆราชเหลานเหนวา อยธยาสงบสข และผนำเปนมตรกบบาทหลวงคาทอลก ในทสดหลงจากการสมมนาทอยธยาในป ค.ศ. 1664 ผแทนของสนตะปาปาเหลานไดตดสนใจกอตงศนยการเผยแพรศาสนาของคณะมสซงฝรงเศสขนทอยธยา ดวยเหตน ในป ค.ศ. 1665 มชชนนารฝรงเศสไดกอตงบานเณรกลางเพอผลตบาทหลวงพนเมองในเอเชยขนทอยธยา และในป ค.ศ. 1674 ไดกอตงมสซงสยามขน ซงนบวาเปน มสซงแรกในการทำงานของคณะน

การกอตงมสซงสยาม ไมไดเปนไปโดยราบรน แตอปสรรคทเกดขนนนไมไดมาจากกษตรยหรอเจานายฝายไทย แตมาจากฝายคาทอลกเองมากกวา คอจากความขดแยงดานผลประโยชนระหวางพอคาโปรตเกสและฝรงเศส สำหรบฝายศาสนานนเกดความขดแยงอยางรนแรงขนระหวาง มชชนนารในระบบปาโดรอาโดและมชชนนารทไดรบมอบอำนาจการเผยแพรศาสนาจากสมณกระทรวงฯโดยตรง ทงนเพราะยงไมปรากฏชดเจนวา คณะใด หรอหนวยงานใดกนแนทมอำนาจในการปกครองเหนอเมองไทยโดยตรง ดงนนในป ค.ศ. 1663 พระสงฆราชลงแบรตไดสงบาทหลวง ยง เดอ บรซ (Jean de Bourges) ไปกรงโรมเพอขอใหสนตะปาปาตดสนเรองน ใน ป ค.ศ. 1669 พระสนตะปาปามอบอำนาจเหนอชาวคาทอลกในเมองไทยแกผแทนสนตะปาปา หรอ สงฆราชจากสมณะกระทรวงฯนนเอง ปาลเลกวซ ไดบนทกเหตการณนไวในหนงสอ เลาเรองกรงสยาม วา “เมอวนท 7 มนาคม ค.ศ. 1669 องคสนตะปาปา ไดทรงอนญาตใหมงเซเญอร เดอ เอลโอโปลศ ใหกระทำการทงปวงอนเกยวกบอำนาจหนาทของมขนายก มสซงนอกทวปยโรปในทกสถานทอนมไดขนอยตอพระเจาแผนดนททรงเปนคาทอลกทง

!17


ปวง” ในสมยของพระนารายณมหาราช การเผยแพรครสตศาสนาของคณะมสซงฝรงเศสเจรญกาวหนาไปมาก พระนารายณทรงเปนมตรกบชาวตางชาต และทรงชนชอบผลงานของบาทหลวงคาทอลกอยไมนอย โดยเฉพาะผลงานดานสงคมสงเคราะห เชนการสรางโรงพยาบาลเพอใหการรกษาแกชนพนเมองฟร การตงโรงทานเพอชวยเหลอคนยากจน การตงโรงเรยนเพอสอนวทยาการใหม ๆ เปนตน และความสามารถในการควบคมการกอสรางปอมปราการตาง ๆ ทวกรงสยาม ดวยเหตนพระนารายณจงทรงพระราชทานทดนแก พระสงฆราช ลงแบรต (De La Monte Lambert) “เพอสรางวดและบานพรอมวสดจำเปนในการกอสราง มชชนนารจงสรางบานเณรในปนนในหมบานมหาพราหมณใกลกบคายชาวญวน ใชชอวา คายนกบญโยเซฟ” พรอมทงทรงสงเดกชายจากพระราชวงจำนวน 10 คน เขาศกษาเลาเรยนในโรงเรยนของบาทหลวงคาทอลก เพอศกษาวทยาศาสตร และวชาการแผนใหมของยโรป มชชนนารคาทอลกไดรบพระราชานญาตใหเผยแพรศาสนาไปตามเมองตาง ๆ ได พนธกจจงขยายจากอยธยา ไปยง ละโว พษณโลก ตะนาวศร เกาะถลาง ตะกวทง และบางกอก เปนตน

บทบาทสำคญอกประการหนงของมชชนนารคาทอลกในสมยพระนารายณคอ การทต พระสงฆราชลงแบรต เขาใจวา หากสยามและฝรงเศสเจรญสมพนธไมตรกนอยางแนนแฟน คงไมยากทจะนำทงพระนารายณและชาวสยามมาเปนคาทอลก ดงนนทานจงวางแผนใหพระสงฆราชปลลอกลบไปเขาเฝาพระสนตะปาปา และพระเจาหลยสท 14 เพอดำเนนแผนงานทางการทตน ในป ค.ศ.1673 เมอพระสงฆราชปลลอกลบมาจากฝรงเศส ทานไดนำพระราชสาสนของพระเจาหลยสท 14 แหงประเทศฝรงเศส พรอมทงสมณสาสนของพระสนตะปาปาคลเมนตท 9 พรอมเครองราชบรรณาการมาถวายแดพระนารายณ การเจรญสมพนธไมตรทางการทตระหวางฝรงเศสและไทยเกดขนหลายครง จนในทสด ค.ศ. 1680 พระนารายณไดสงทตไทยคณะแรกไปฝรงเศส แตทตไทยคณะนไปไมถงจดหมายเนองจากเรออบปางใกลกบเกาะมาดากสกา มการสงทตไทยไปอกครงหนงในปถดมาแตกไปไมถงเชนกน จนในทสด ทตไทยคณะทสาม มออกพระวสทธสนทรเปนราชทต พรอมคณะผตดตามอก 40 คนกเดนทางไปถงฝรงเศสในวนท 18 มถนายน ค.ศ. 1686 และไดเขาเฝาพระเจาหลยสท 14 ในวนท 1 กนยายน ปเดยวกน

สวนทตฝรงเศสคณะแรกทมายงสยาม ม เชอวาลเอร เดอ โชมองต (Chevalier de Chaumont) เปนราชทตเดนทางมาพรอมกบขนนาง และบาทหลวงจากคณะเยซอทอก 6 ทาน ซงมบาทหลวงฟองเตอเนยเปนหวหนาคณะ และบาทหลวงตาชารดเปนเลขานการ คณะทตออกจากทาเมองเบรสต ประเทศฝรงเศส วนท 3 มนาคม ค.ศ. 1685 มาถงปากแมนำเจาพระเยาในวนท 22 กนยายน ค.ศ. 1685 ใชเวลาเดนทางถง 6 เดอน ผทมาในคณะทตประกอบดวยผทรงคณวฒหลายสาขา กลาวคอ นกการทต นายทหาร วศวกร และนกบวช ซงเปนนกคณตศาสตรและดาราศาสตร นอกจากนนยงมขนนางไทยอก 2 คนตดมาดวย ซงทานทงสองไดรบมอบหมายใหไปสบขาวคณะราชทตไทยชดแรกทโดยสารเรอองกฤษออกจากอยธยาไป แตไดหายไปนานถง 4 ป จดประสงคในการเดนทางครงน “เพอประโยชนและความกาวหนาทางวชาดาราศาสตรและเผยแพรศาสนา โดยมความมงหมายจกชกนำสมเดจพระนารายณมหาราชใหทรงนยมยนดนบถอครสตศาสนา”

พระนารายณทรงนยมชมชอบในวทยาการทบาทหลวงฝรงเศสนำเขามาในสยามอยางมาก และทรงใหความเมตตา ตลอดจนความอปถมภแกบาทหลวงอยางดเยยม จนบาทหลวง

!18


เขาใจผดวาพระนารายณทรงสนพระทยในครสตศาสนา และทรงประสงคจะเปลยนเปนคาทอลก พระองคทรงแตงตงใหบาทหลวง และชาวตางชาตหลายคนเขารบราชการในราชสำนก หลายครงพระนารายณทรงแสดงความโปรดปรานในความสามารถของชาวตางชาตเหลานนจนเปนเหตใหขาราชการไทยไมพอใจ

ในป ค.ศ. 1680 ชาวกรก ชอ กองสตงซแตง ฟอลคอน (Constantin Phaulkon) เขามารบราชการในไทย จนเปนทโปรดปรานของพระนารายณยงนก เรองราวเกยวกบการเขารบราชการของฟอลคอนบนทกไวอยางนาสนใจในจดหมายเหตของบาทหลวงตาชารดวา ขณะทเขาเรออบปางอยทชายฝงมาลาบาร เขาไดพบราชทตคนหนงของพระเจากรงสยามซงเดนทางกลบมาจากประเทศเปอรเซย มาเรอลมอบปางดวยเหมอนกน ราชทตทานนนสญเสยทรพยสนทงหมด ความเปนคนมจตเมตตาและโอบออมอารของฟอลคอน ทำใหเขายนมอเขาชวยเหลอราชทตทานนและตวของเขาเองใหสามารถเดนทางกลบมายงสยาม ราชทตทานนไดรายงานเหตการณทเกดขนและความอารของฟอลคอนใหแกเจาพระยาพระคลง ซงเปนเอกอครมหาเสนาบดของสยาม จนเจาพระยาพระคลงรบฟอลคอนไวรบราชการใกลชดกบตน ในไมชาฟอลคอนกเปนทโปรดปรานของเจาพระยาพระคลง

ความเกงกาจ ซอสตย และขยนหมนเพยรของเขาปรากฏแกพระนารายณครงเมอพระนารายณทรงประสงคใหจดเครองราชบรรณาการอยางสมเกยรตเพอใหคณะทตของพระองคนำไปตางประเทศ แตพวกมวรซงปรกตพระนารายณทรงมอบหมายใหดำเนนการน คดคาจางสงมาก เจาพระยาพระคลงไดเสนอใหฟอลคอนเปนผปฏบตการเรองนแทน ซงเขากสามารถแสวงหาเครองราชบรรณาการทงดงามสมเกยรตของพระนารายณ ในราคาทยอมเยาวกวาของพวกมวรมาก ยงกวานนเมอพวกมวรไมพอใจและเรยกรองคาเสยหายจำนวนมาก ฟอลคอนสามารถแกสถานการณจนเรองราวลงเอยวาชาวมวรโกงพระเจากรงสยาม แทนทพระองคจะทรงเปนลกหนกลบกลายเปนเจาหนพวกมวร

ตอมาไมนาน เมอเจาพระยาพระคลงถงแกอสญกรรม พระนารายณทรงปรารถนาทจะแตงตงฟอลคอนขนดำรงตำแหนงแทน ความนอบนอมถอมตนของเขาทำใหเขาไมขอรบยศทสงเพยงน นอกจากนนเขายงเกรงวาจะกลายเปนทอจฉารษยาของขนนางไทยดวย อยางไรกตาม “ความนอบนอมถอมตนของเขา ประกอบกบความรความสามารถในกจบานการเมอง ความคลองแคลวในการสงงาน และความซอสตยของเขาในดานการพระคลงมหาสมบต ความไมยนดยนรายในยศศกดอครฐาน…ทำใหพระมหากษตรยทรงเพมความไววางพระทยในตวเขายงขน กระทงวา…ขอราชการทงหลายทงปวงจำตองผานการรบรของเขาไปเสยทงสน พระองคจะมทรงปฏบตพระราชภารกจสงใดโดยไมปรกษาหารอเขากอนเลย” ดวยเหตนในทสด พระนารายณทรงพระราชทานยศใหฟอลคอนเปนถงเจาพระยาวชเยนทร ขาราชบรพารไทยโดยเฉพาะอยางยงพระพทยาไมพอใจอยางมากเพราะเกรงวา ฟอลคอนจะชกจงพระนารายณใหเขารต และทำใหอยธยากลายเปนเมองขนของฝรงเศส พระพทยาเหนแลววาเมอครงทคณะราชทตจากฝรงเศสเขาเฝาพระนารายณในป ค.ศ. 1685 ฟอลคอนไดอำนวยความสะดวกทกประการ และเปนผเกลยกลอมพระนารายณจนคณะทตฝรงเศสสามารถเขาเฝาไดโดยไดรบการยกเวนจากพธกรรมอนยงยากมากมายอยางทปฏบตกบราชทตของประเทศอน ๆ เชน พระนาราณโปรดพระราชทานพระบรมราชานญาตใหราชทตแหงประเทศฝรงเศสคาดกระบเขาไปในพระบรมมหาราชวงได และไมตองหมอบคลาน แตใหนงตงตวตรงในทเฝาได อนไมเคยทรง

!19


อนญาตใหแกราชทตประเทศอนใดมากอน ทสำคญยงกวานนกคอ ฟอลคอนมความเลอมใสศรทธาในครสตศาสนานกายคาทอลกอยางมาก ดงนนเมอ ฟอลคอนมอำนาจมากขนเรอย ๆ ทงบาทหลวงฝรงเศสเองกสามารถทำการไดอยางมอสระมากขน พระพทยาและขนนางไทยกลมหนงเกรงวาฝรงเศสจะคดไมซอและเอาไทยไปเปนเมองขน จงฉวยโอกาสขณะทพระนารายณทรงพระประชวรหนกทำรฐประหารและตอตานชาวตางชาต ในป ค.ศ. 1688 พระพทยาซงสำสมอำนาจมากขนจนเปนทนบถอของทหารและขนนางอน ๆ ในราชสำนกไดโอกาสจบฟอลคอนมาทรมานและสงใหตดศรษะในทสด

ทนททพระนารายณเสดจสวรรคต พระพทยาขนครองราชยเปนพระเพทราชาพระองคทรงขบไลทหารฝรงเศสและบาทหลวงทงหมดออกจากอยธยาพรอมทงยดทรพยทกอยาง และปดประเทศไมตดตอกบชาวตางชาตอก ยกเวนแตเพยงฮอลนดาเทานนททรงพระราชานญาตใหทำการคาขายกบอยธยาได ดวยเหตนหลงสมยพระนารายณชาวไทยไมมการตดตอกบตางชาตอกจนถง ค.ศ. 1691 และตอมากรงศรอยธยาแตกพายแกพมา ในป ค.ศ. 1767 พวกครสตงถกกวาดตอนไปเปนเชลยในพมา การเผยแพรศาสนาตองหยดชะงกไปจนถง ค.ศ. 1768

ในสมยของพระเจาตากสน บาทหลวงฝรงเศสสามารถกลบเขามาในสยามไดอก (ค.ศ. 1769) แตพบวามครสตงเหลออยเพยง 14 คน และแมวาบาทหลวงไดเรมเผยแพรศาสนาอก แตผทสนใจหรอเขารตสวนใหญเปนคนจน ในชวงแรกของรชกาลน บาทหลวงฝรงเศสไดรบพระกรณาจากพระเจาตากสนอยางมาก พระองคทรงพระราชทานทดนเพอสรางวดซานตาครส (หรอวดกฏจน) แตเมอพระสงฆราชเลอ-บอง (Le Bon) หามขาราชการครสตงถอนำพระพพฒธสตยา และหามเขารวมพธทางศาสนาพทธบางอยาง “พระเจาตากสนทรงกรวและหามคนไทยไมใหนบถอศาสนาครสตอก ในทสดไดขบไลพระสงฆราชและมชชนนารสองคนทอยกรงเทพฯ ออกนอกประเทศใน ค.ศ. 1779

ในป ค.ศ.1784 แมมชชนนารฝรงเศสสามารถกลบเขามาอกในสมยของพระพทธยอดฟาจฬาโลก แตถกสงหามชกชวนคนไทยมานบถอศาสนาครสต ดวยเหตนแมจำนวนครสตงไดเพมขนแตเปนคนตางชาตทอาศยอยในไทยทงสน ไดแก ชาวจน และเขมร ตอมาในสมยพระพทธเลศลานภาลย (ค.ศ. 1809-1824) สยามปดประเทศไมตอนรบชาวตางชาตเนองจากไดรบการคกคามจากองกฤษ ประกอบกบจำนวนมชชนนารฝรงเศสลดนอยลงเนองจากเกดการปฏวตขนในฝรงเศส และแมในสมยของพระนงเกลาเจาอยหว รชกาลท 3 (1824-1851) สยามตองเปดประตตอนรบชาวตางชาตอกครงเนองจากแรงกดดนจากองกฤษ แตพนธกจของบาทหลวงฝรงเศสกไมกาวหนานกเพราะผเชอคอชนกลมนอยในสยาม

!B. ครสตศาสนาเปนตวแทนของอำนาจทางการเมองและลทธอาณานคมตะวนตก

ชวงนถอวาเปนระลอกแรกของการเผยแพรศาสนาครสตในเอเชยตะวนออกเฉยงใต หรอทเรยกวาคลนลกแรกของการเผยแพรครสตศาสนา ซงครสตศาสนาถกผกตดกบการเมองอยางมากจนกลายเปนสวนหนงของอำนาจการเมอง การเขามาของทงโปรตเกสและฝรงเศสแมจะเขามาคนละระบบ คอ โปรตเกสเขามาตามสญญาปาโดรอาโด ในขณะทฝรงเศสเขามาโดยผานสมณกระทรวงการเผยแพรความเชอ (Propaganda Fide) แตความคลายคลงกนอยทศาสนากลายเปนเครองมอในการแสวงหาอำนาจของตะวนตก มชชนนารคาธอลคถกมองวามาเพอดแลผลประโยชนทางการเมองของประเทศตน โดยเอาการเผยแพรศาสนาเปนเครองมอ

!20


ทงนเพราะ ศาสนาเขามาพรอมกบธงชาต กระบอกปน และนการทต นกการเมอง และพอคา ดงนนแมวากษตรยไทยจะตอนรบบาทหลวงมชชนนารดวยอธยาศยไมตรอนด และใหเสรภาพในการทำพนธกจ แตทงกษตรยและขนนางไทยกมองมชชนนารในฐานะทเปนเครองมอทางการเมอง เพอยดครองดนแดนไทยไปเปนอาณานคมของตะวนตก หรอเพอแสวงหาผลประโยชนใหแกมหาอำนาจตะวนตก ดงนนการตอบสนองของผนำไทยจงเปนการดำเนนนโยบายทางการเมองเพอความอยรอดของประเทศ มากกวาทจะสนใจครสตศาสนาอยางแทจรง “ผนำไทยยอมรบมชชนนารและใหเสรภาพทางศาสนาในแงการทต ไมใชในทางศาสนา ผนำไทยอยากจะสรางมตรภาพกบมชชนนารเพราะเขาเปนคนตางชาตทมอำนาจมใชเพราะเขาเผยแพรศาสนาครสต” เมอครสตศาสนาถกมองวาเปนศาสนาของฝรงทเขามาตกตวงผลประโยชนจากไทย คนไทยในยคนจงมองครสตศาสนาในแงลบ แมแตเสรภาพทกษตรยอยธยามอบใหแกโปรตเกสและฝรงเศสในการนบถอศาสนากจำกดอยในหมชมชนของโปรตเกส หรอชมชนตางชาตในเมองไทยเทานน แตคนไทยเฉยเมยตอครสตศาสนา ทงนเพราะในสงคมไทยสมยศตวรรษท 16 กษตรยและขนนางยงคงเปนศนยรวมอำนาจทสำคญยง เมอทาทของคนเหลานตอครสตศาสนาเปนไปดวยความระแวง และเปนไปตามหมากทางการเมอง ประชาชนไทยจงยากทจะตอนรบครสตศาสนา ความรสกเชนนตกคางมาถงสมยทโปรเตสแตนทเขามาในประเทศไทยดวย เพราะสำหรบคนไทยยงแยกไมออกระหวางคาธอลคและโปรเตสแตนท

อกสงหนงทแสดงวาคนไทยมองเหนครสตศาสนาในสมยนเกยวของกบอำนาจทางการเมองของตะวนตกกคอ การทกษตรยไทยใชชาวตางชาต ไมวาจะเปนฆราวาส หรอมชชนนนาร เพอเปนเครองมอตอรองทางการเมองภายในประเทศ กษตรยไทยไดใหบคคลเหลานเขารบราชการในราชสำนกเพอถวงอำนาจขนนางผใหญฝายปกครอง กลาวอกนยหนงกคอ “ผนำไทยใจกวางในดานศาสนากจรง แตแทจรงใจกวางเรองศาสนาเพราะการเมองภายในมากกวา”

การเผยแพรศาสนาครสตในยคบกเบกของคาทอลกจงไมเกดผลนก เพราะถกมองวาเปนตวแทนของอำนาจทางการเมองของตะวนตก และเปนเครองมอสรางอาณานคมของมหาอำนาจตะวนตก ดงทจะอธบายใหกระจางตอไป

!IV. ผลของการเผยแพรครสตศาสนาของโปรตเกส หากมองในดานของผลทเกดขนจากการเผยแพรของบาทหลวงจากโปรตเกสทเขามาในอยธยาชวงบกเบก เรากลาวไดวาเกดผลนอยมาก ไมมบนทกทแสดงวาคนไทยกลบใจเปนครสตง เมอบาทหลวงฝรงเศสเขามายงอยธยาในชวงตอมา คอ ในป ค.ศ. 1662 จงปรากฏวาม “ครสตงประมาณ 2000 คน สวนใหญเปนชาวโปรตเกส หรอลกครง มชาวญวณและชาวญปนบาง มมชชนนารทดแลคนเหลาน 11 คน …พระประจำสงฆมณฑล 3 คน ทงหมดเปนชาวโปรตเกสยกเวน 2 คนทเปนชาวสเปน”

สาเหตทเกดผลนอยแบงไดเปน สาเหตทเกดจากปจจยภายนอก คอ จากนโยบายของโปรตเกสเอง และสาเหตทเกดจากปจจยภายใน คอ จากทาทและการตอบสนองของคนไทย !A. สาเหตจากปจจยภายนอก : นโยบายทางการเมองและการทตของโปรตเกส

ประการทหนง สญญาปาโดรอาโดทองคสนตะปาปากระทำกบผนำชาวโปรตเกส ทำใหกษตรยของชนชาตนมอำนาจเหนอนโยบายดานศาสนาในดนแดนทคนพบหรอทมไมตร

!21


ดวย ซงเปนธรรมดาอยเองทกษตรยโปรตเกสตองคดถงผลประโยชนทางการเมองและการคาของตนกอน ดงนนมชชนนารทเขามาในอยธยาตามนโยบายปาโดรอาโดจงเผยแพรศาสนา เพอรกษาผลประโยชนของกษตรยโปรตเกส ซงเปนผลประโยชนดานการเมองและการคาเปนเบองตน ดวยเหตนบาทหลวงสวนมากไมไดมเจตนาทำพนธกจหรอเผยแพรกบคนไทยเปนอนดบแรก แตเขามาเพอดแลชาวโปรตเกส และครสตงทเกยวของกบชาวโปรตเกสในอยธยา เชน ลกครงโปรตเกส-ไทย หรอชมชนครสตงญปนทเขามารบราชการในไทย

ประการทสอง เมองไทยไมไดอยในนโยบายการสรางจกรวรรดโปรตเกส โปรตเกสสนใจดนแดนอนในเอเชยมากกวา เชน ญปน อนเดย จน และลาว เปนตน แตเมอดนแดนเหลานยงปดประตจากคนตางชาต หรอมการขมเหงครสตงอย บาทหลวงจากโปรตเกสจงเพยงผานทางเขามาพำนกชวคราวเพอรอไปประเทศอน “เพราะฉะนน…ประเทศไทยมมชชนนารมากมายทมาเพอผานไป แตหามชชนนารทมาเพอเมองไทยนนยาก และจะหามชชนนารททมเทชวตเพอใหคนไทยนบถอศาสนาครสและมความสามารถพอทจะรบผดชอบนน หายากยงขนไปอก” ดวยเหตนพนธกจททำกบคนไทยจงแทบไมม หรอมกเกดผลนอยมากเพราะใจของมชชนนารคาทอลคไมไดอยทคนไทย !B. สาเหตจากปจจยภายใน : ทาทและการตอบสนองของคนไทย

เนองจากสมยนน การเมอง และการศาสนาของประเทศในยโรปเปนสงทไมสามารถแยกออกจากกนได ครสตจกรตองพงอาณาจกรและอาณาจกรตองพงครสตจกร ดงนนโปรตเกสจงนำเอาทงการทต การทหาร การคา และศาสนาเขามาพรอม ๆ กน ดวยเหตนจงหลกเลยงไมไดทคนไทยจะมองครสตศาสนาตามวธการทศาสนานนเขามาในเมองไทย เมอครสตศาสนานกายคาทอลคเขามาพรอมกบการเมองและการทต มการทำสนธสญญาระหวางประเทศซงเกยวของกบทงการคา และการใหเสรภาพในการนบถอศาสนาแกชาวโปรตเกสและผเกยวของทอยในไทย (ค.ศ. 1518) คนไทยจงมองวา ครสตศาสนาเปนเรองเกยวของกบการเมอง เมอการเมองเปลยนแปลง คนไทยกมองครสตศาสนาเปลยนตามไปดวยเสมอ ตราบใดทความสมพนธทางการเมองและการทตระหวางสองประเทศเปนไปดวยดคนไทยกเปนมตรกบมชชนนาร แตถาเกดขอสงสยในเจตนาหรอแนวคดทางการเมอง คนไทยกมองมชชนนารในแงลบไปดวย การเผยแพรศาสนาครสตจงมปญหาเสมอ

แมวาโปรตเกสไมไดมเจตนายดครองอยธยาเปนสวนหนงของอาณานคมเหมอนทตองการยดครองดนแดนอน ๆ ในเอเชย แตการทบาทหลวงเขามาพรอมกบนกการเมอง นกการทต และพอคา หรอกลาวงาย ๆ วา “มชนนารมาพรอมกบธงประจำชาต” และมาเพอปกปอง ดแลคน และผลประโยชนของชาวโปรตเกสเปนหลก จงหลกไมพนทคนไทยจะมองวาครสตศาสนาเปนศาสนาของพวกจกรวรรดนยม เปนศาสนาของตางชาต กลาวอกนยหนงไดวา “ระบบปาโดรอาโดทำใหมชชนนารในเมองไทยตองดแลคนทเกยวของกบโปรตเกสอนดบแรกจนคนไทยคดวาศาสนาครสตอยเพอคนตางชาต”

ความคดเชนนนำมาซงกระแสตอตานทงจากคนไทยและชาวตางชาตอนทอยในอยธยา บาทหลวงโปรตเกสจงตองเผชญการตอตานจากขนนางผใหญของไทยและจากชาวฮอลนดาอยเนอง ๆ

!22


แมวากษตรยไทยไดใหความรวมมอกบโปรตเกสดวยด ทรงแสดงความเออเฟอ และใหเสรภาพทงทางการคาและการนบถอศาสนา แตกเปนเพยงนโยบายการเมองของกษตรยไทยททรงตองการทานมหาอำนาจจากยโรป ดวยวธละมนละมอมตามแบบฉบบวฒนธรรมไทย คอไมหกดามพลาดวยเขาเหมอนผนำประเทศอน ๆ ในเอเชยจนทำใหโปรตเกส (หรอสเปน) ตองใชวธทางการทหารและความรนแรงเขาปราบปราม และยดครองดนแดนนน ๆ เปนอาณานคม ตลอดจนเขาทำลายศาสนาดงเดม และบบบงคบใหชนพนเมองยอมรบศาสนาครสตแทนแมชนพนเมองจะไมเตมใจ !C. ผลการเผยแพรครสตศาสนาของฝรงเศส

ในป ค.ศ. 1672 หลงจากทบาทหลวงคาทอลกของคณะมสซงฝรงเศสเขามาในอยธยาไดเกอบ 20 ป มคนไทยหนมาเขารตเปนคาทอลกบาง แตคนไทยสวนใหญยงไมสนใจหรอไมเหนความจำเปนทตองเปลยนศาสนา หากจะกลาววาการทคนไทยไมหนมาเปนคาทอลกเพราะหลกคำสอนหรอศาสนศาสตรของคาทอลกขดแยงกบพทธศาสนาและวฒนธรรมไทยกคงจะกลาวเชนนไมไดเตมปากนก ทงนเนองจากหลกขอเชอหรอศาสนศาสตรของคาทอลกไมไดเนนเพยงความเชอ แตไดเนนการกระทำดเปนสวนสำคญทนำมาซงความรอดจากพระเจา ซงสอดคลองกบคำสอนในพทธศาสนาทสอนวาทำดไดด ทำชวไดชว นอกจากนนคาทอลกยงมพธกรรมตาง ๆ มากมายเชนเดยวกบพทธศาสนา ทงมการประสมประสานความเชอ หรออลมอลวยกบศาสนศาสตรและหลกขอเชอของพทธศาสนาและศาสนาอน ๆ ไดมากกวาโปรเตสแตนทแตคนไทยกยงใหความสนใจและเปลยนมาเปนคาทอลกนอย

สาเหตทหนง ทอาจจะตอบขอสงสยนไดดกคอ นโยบายทางการเมองของฝรงเศสในสมยนนทตองการสรางอาณานคมและสรางอำนาจใหแกฝรงเศส และเนองจากในสมยนนศาสนาเปนสงทไมสามารถแยกจากการเมองได พระกตตคณของคาทอลกจงเขามาในดนแดนของชาวไทยพรอมกบธงชาตฝรงเศส กระบอกปน และขอสงสยทางการเมองจากขนนางไทย ดวยเหตน “ผนำไทยยนดยอมรบมชชนนารในแงทางการเมองไมใชทางศาสนา” กลาวอกนยหนงกคอ แมวาคาทอลกไดเผยแพรความเชอโดยผานสมณะกระทรวงฯทสถาปนาขนเพอจดมงหมายหลกในการเผยแพรครสตศาสนากตาม แตเนองจากสมณกระทรวงฯขาดบคลากรและเงนทนจงตองหนไปพงฝรงเศส แมวามชชนนารจากคณะมสซงฝรงเศสจะเอาจรงเอาจงกบการเผยแพรศาสนาครสต แตในขณะเดยวกนพวกเขากเปนคนฝรงเศสไดรบอทธพลจากแนวความคดโดยทวไปของฝรงเศสในสมยนนและมงทจะปกปองผลประโยชนของชาตดวย ยงกวานนพระเจาหลยสท 14 เองทำให “คาทอลกในฝรงเศสเปนสวนหนงของการบรหารงานรฐและกฎบญญตตาง ๆ แลวตองเปนเครองมอทดในการหาผลประโยชนทางการคาและการลาอาณานคมใหสะดวกและแนบเนยน” ศาสนาครสตจงยงสลดไมพนรปลกษณเดม คนไทยยงคงมองวาคาทอลกเขามาในเมองไทยในฐานะทเปนสวนหนงของอำนาจการเมองและการคา จงตอบสนองดวยแนวคดทางการเมองและการทต

อปสรรคประการทสอง ของการเผยแพรครสตศาสนาในชวงนเกดขนจากความขดแยงระหวางมชนนารคาทอลกจากระบบปาโดรอาโด และจากคณะมสซงฝรงเศสทไดรบมอบอำนาจจากสมณะกระทรวงฯ แมสนตะปาปาไดตดสนอยางชดเจนในการมอบอำนาจการปกครองทเมองไทยใหแกสมณะกระทรวงฯ แตความขดแยงระหวางมชชนนารคาทอลกทงสอง

!23


ฝายยงดำเนนตอไป เชน บาทหลวงของคณะมสซงฝรงเศสรายงานไปยงสนตะปาปาทกรงโรมอยเนอง ๆ ถงความประพฤตทไมเหมาะสมของบาทหลวงโปรตเกส มชชนนารสองฝายจบผดกนและเกดความระแวงกนเสมอ “มชชนนารโปรตเกสเกรงวาจะถกรายงานความประพฤต เชน เปนพอคาและกระทำตนไมเหมาะสมกบฐานะนกบวชไปยงโรม” ความขดแยงและความแตกแยกเชนนเปนพยานทไมดสำหรบคนไทย ยงกวานนเมอบาทหลวงเยซอทเขาไปยงเกยวกบผลประโยชนทางการคา และบาทหลวงฝรงเศสเขาไปยงเกยวกบงานดานการทต คนไทยยงมองครสตศาสนาในแงการเมองและการทตมากกวาการศาสนา เพราะพระสงฆไทยไมยงเกยวกบสงเหลานแมแตนอย

สาเหตประการทสาม เกดขนจากการทมชชนนารฝรงเศสเขามาในเมองไทยโดยไมรจกคนไทย ภาษาไทย สงคม ศาสนา การเมอง และวฒนธรรมไทย สวนหนงเขามาพกรอเพอเดนทางตอไปยงประเทศอน อกสวนหนงแมจะมความตงใจเผยแพรกบคนไทย แตใชวธโจมตพทธศาสนา เพราะถอวาพทธศาสนาเปนศตร และอปสรรคในการเผยแพรความเชอคาทอลก มชชนนารพยายามใหครสตงรกษาความเชอโดยการแยกตวออกจากชมชนไทย และเปลยนวถชวตเดมในวฒนธรรมไทยจนครสตศาสนาถกมองวาเปนศาสนาฝรงมงคาไป เชน บาทหลวง ลาโนเรยนทวดพทธ แมเขาเรยนทงภาษาไทย ภาษาบาล และพทธศาสนา แตดวยเจตนาทจะถกเถยงและเอาชนะคนพทธ สงนสรางความไมพอใจแกคนไทยอยางยง

สาเหตประการทส เกยวของกบปญหาในยโรปเอง ในชวงป ค.ศ. 1770-1830 (ซงตรงกบสมยรชกาลท 2 แหงราชวงศจกร กรงรตนโกสนทร อนเปนชวงทสยามปดประเทศ และมชชนนารคาทอลกเองกนอยลง) ทงนเพราะเปนชวงทยโรปประสบปญหามากมายททำใหการเมอง เศรษฐกจ และความคดของชาวยโรปเปลยนไป เชน ยคแหงเหตผลและวทยาศาสตร ทเปนผลสบเนองมาจากการปฏวตวฒนธรรม (Renaissaince) ทำใหชาวยโรปหนมาพงความร วทยาศาสตรและวทยาการใหมในการตอบปญหาตาง ๆ และในการดำเนนชวตแทนทผกตดกบอำนาจของครสตจกรคาทอลกตามประเพณนยมของยคกลาง (ค.ศ. 500-1500) ในแงของความคดและปรชญา ผคนในยโรปมความมนใจและหนไปพงพงเหตผลของมนษย และใหความสำคญกบความสามารถของมนษยและวทยาศาสตรแทนศาสนาจกร ตวแทนทดไดแก วอลแตร (Voltaire ค.ศ. 1694-1778) นกปรชญาเมธทผลตหนงสอสารานกรมอนยงใหญ (ค.ศ. 1751-1780) และแนวความคดทางดานสงคมวทยาของ จง จารค รสโซ (ค.ศ. 1712-1778) เปนตน แนวความคดแบบเหตผลนยมเชนนทำใหผคนในยโรปใหความสำคญกบศาสนจกรนอยลง และพยายามแยกศาสนาออกจากการเมอง เหตการณสำคญทสดในชวงนในยโรป ไดแก การปฏวตฝรงเศส (ค.ศ. 1789) ซงถอวาเปนการสนสด หรอเรมตนของการอวสานของครสตศาสนจกรแหงยโรปในฐานะทเปนผนำแนวทางแหงครสตศาสนาในโลก

สาเหตประการทหา เกยวของกบปจจยภายในของสยาม ระบอบการปกครองแบบสมบรณาญาสทธราชย และระบบศกดนาในสงคมไทยใหอำนาจและความสำคญแกชนชนสง เชน กษตรยและขนนางอยางมาก นอกจากพทธศาสนาสอนใหคนไทยเชอเรองกฎแหงกรรมทำใหชนชนตำในสงคมไทยยอมรบสภาพทตนเองเปนอย และหวงวาจะดขนไดในชาตหนาหากไดชดใชกรรมในชาตนแลว พทธศาสนายงใหความสำคญกบเรองบญคณและการนบถอผใหญ ผมอำนาจ ดงนนชนชนลางของสงคมไทยจงใหความสำคญและการนบถอตอชนชนสงอยาง

!24


มาก เมอคาทอลกไมสามารถชนะใจพระมหากษตรยไทยและชนชนสงไดกยากทจะชนะใจคนไทยทงชาตได

ตวอยางทเหนไดชดในยคของพระนารายณกคอ แมวาพระนารายณจะทรงชนชอบในวทยาการและความดของบาทหลวงคาทอลก จนพระองคเองตรสชมวา คาทอลกเปนศาสนาทด แตพระองคกไมไดเปลยนความเชอของพระองค การตอบสนองดวยไมตรทพระนารายณมตอคณะทตฝรงเศสทนำสาสนมาชกชวนพระองคใหเปลยนศาสนานน หรอการทพระนารายณทรงพระราชทานทดน ตลอดจนราชทรพยเพอสรางครสตจกร จนทำใหมชชนนารฝรงเศสเขาใจผดวาพระองคทรงสนใจครสตศาสนา เปนเพยงวธการดำเนนการทางการทตทเฉยบคมของพระนารายณเทานน พระองคทรงเหนวาครสตศาสนาเปนศาสนาของคนตางชาต และการเขามาของมชชนนารฝรงเศสเปนสวนหนงของนโยบายทางการทต เพอชวยสรางพระราชไมตรกบพระเจากรงฝรงเศสใหแนนแฟน

ความเขาใจผดของมชชนนารฝรงเศสทคดวาพระนารายณทรงพอพระทยทจะเปลยนศาสนานนยงทำใหมชชนนารฝรงเศสวางนโยบายการเผยแพรครสตศาสนาอยางผดพลาด คอใชการผลกดนทขาดความนมนวล ซงตามวฒนธรรมไทยนนคนไทยไมชอบการถกบบบงคบ แตชอบใหทกสงเปนไปอยางคอยเปนคอยไป เราสามารถเหนความเขาใจผดของมชชนนารเกยวกบความรสกของพระนารายณตอคาทอลกไดจากบนทกของบาทหลวงตาชารดเกยวกบปฏกรยาของพระนารายณทมตอคำกราบบงคมทลของราชทต เชอวารลเอ บาทหลวงตาชารดบนทกไววา “เปนการยากทจะพรรณนาใหถกตองไดถงความโสมนสปรดาทสมเดจพระเจากรงสยามทรงแสดงใหประจกษในโอกาสน และตลอดวนนทงวน” นอกจากนนเมอสมเดจพระนารายณทรงใหความมนใจแก บาทหลวงฝรงเศส โดยทรงแจงผานกองสตงซแตง ฟอลคอนไปวา พระองคจะไมหนไปนบถอศาสนาพระมะหะหมด ยงทำใหมชชนนารฝรงเศสมความหวงวาพระนารายณทรงโปรดปรานคาทอลก แททจรงคำทลตอบของพระนารายณตอบรรดาราชทตไดแสดงอยางชดแจงอยแลววาพระองคทรงรสกเชนไรตอครสตศาสนา สวนหนงของคำตรสมดงน

!“อนงนน ขามความประหลาดใจอยวาเหตไฉนสมเดจพระเจากรงฝรงเศสพระสหายของขาจงไดทรงมความสนพระทยนกในกรณทเปนพระภาระของพระผเปนเจาโดยเฉพาะ ซงองคพระผเปนเจาเองกดเหมอนวาจะมไดทรงสนพระทยแตประการใด โดยละใหอยในดลยพนจของเราโดยสนเชง…มเปนสงทชวนใหเชอดอกหรอวาองคพระผเปนเจาผเทยงแทเองกทรงพอพระทยทจะไดรบการเคารพบชาโดยนยแหงลทธศาสนาและศาสนพธทแตกตางกนออกไป…” !ทสำคญยงกวานนกคอ ขนนางในราชสำนกของพระนารายณไมวางใจชาวฝรงเศส หรอ

ชาวตางชาตทเขามาเจรญสมพนธไมตรกบไทยนก พวกขนนางไมแนใจวาเจตนาทแทจรงของคนตางชาตคออะไร และเนองจากบาทหลวงคาทอลกเขามาพรอมกบนกการทต พอคา และทหาร จงทำใหตกอยในคายทนาสงสยไปดวย เหตการณรฐประหารของพระเพทราชา ในป ค.ศ. 1688 ซงลงเอยดวยการตดศรษะกองสตงแตง ฟอลคอน (เจาพระยาวชเยนทร) และการขบไลบาทหลวงออกจากสยามเปนขอพสจนทดถงความไมไววางใจทขนนางชนผใหญของไทยมตอมชชนนารฝรงเศส

!25


ทาทของกษตรยและขนนางไทยตอคาทอลกเปนไปในทางลบยงขนในสมยอยธยาตอนปลาย พระเจาทายสระ (ค.ศ. 1709-1733) ไดออกราชโองการ 4 ขอ และจารกลงบนแผนศลา เมอเดอนมกราคม ค.ศ. 1730 เปนขอหามและขอจำกดอสรภาพในการเผยแพรศาสนาของพระสงฆราชคาทอลกและบรรดามชชนนาร ไวดงน 1) หามใชตวหนงสอเขมรหรอหนงสอไทยสำหรบเขยนหนงสอเพอสอนศาสนาครสเตยน 2) หามพวกมชชนนารเทศนาสงสอนเปนภาษาไทย 3) หามคนไทย มอญ ลาว ซงถอพทธศาสนาไปยมขาวของเงนทองจากมชชนนาร และหามไปขอเขารต หามไทย มอญ ลาว นบถอศาสนาครสเตยน หามคบคาสมาคมกบพวกเขารต และหามมชชนนารรบคน ไทย มอญ ลาว เขารตเปนอนขาด 4) หามพวกมชชนนารแตงหนงสอตเตยนและคดคานศาสนาไทย มชชนนารททำผดขอหนงขอใดตองรบพระอาชญาเฆยน แลวไลออกจากเมองไทย และหวหนามชชนนารตองถกประหารชวต ไทย มอญ ลาวทถอพทธศาสนาอย แตหนไปนบถอศาสนาครสเตยนตองถกตดศรษะ แลวเสยบศพไวหนาบานบาทหลวงทบางพลด (คายนกบญโยเซฟ) บดามารดา บตรภรรยา และพนองจะไดรบพระราชอาชญาอยางหนกและตองถกรบทรพยสมบตทงหมด

กฎหมายเหลานไมไดถกยกเลกจนถงสมยรชกาลท 4 ของกรงรตนโกสนทร ดวยเหตนมชชนนารฝรงเศสจงเผยแพรศาสนากบชาวจน เวยดนาม และพวกฝรงดวยกน ไมมคนไทยเขารตอกเลยจนถงสมยรชกาลท 4

สาเหตประการสดทาย คงจะไมพนความศรทธาทคนไทยมอยในพทธศาสนา สวนหนงอาจจะเนองจากชวตความเปนอยของชาวไทยในสมยนนสขสบาย พทธศาสนาทคนไทยนบถอศรทธาไดแทรกซมไปทกสวนในวถชวตของคนไทย กลาวไดวา พทธศาสนามสวนในชวตของคนไทยตงแตเกดจนตาย จนไมสามารถแยกจากชวตคนไทยได ดงนนคนไทยจงเฉยเมยตอครสตศาสนา

เราอาจสรปไดวา พนธกจของคาธอลคในดนแดนไทยชวงศตวรรษท 17 ถกขดขวางเนองจาก คาทอลกเขามาพรอมกบลทธจกรวรรดนยม (Colonialism) ซงทำใหคนไทยไมไวใจชาวตางชาตและมองวาครสตศาสนาเปนเครองมอทางการเมองของมหาอำนาจตางชาต ทพยายามเปลยนคนไทยใหกลายเปนเมองขนของฝรง ดวยเหตนจงทำใหคนไทยตอตานคนตางชาต โดยเฉพาะอยางยงคนยโรป หรอคนผวขาว และตอตานครสตศาสนา ทงบาทหลวงและคนพนเมองทเขารตเปนคาทอลกถกมองวา พยายามเปลยนวฒนธรรมอนดงามของบรรพบรษชาวไทย คนไทยทเปนคาทอลกถกมองวา เปนคน “นอกคอก” และเปน “คนทรยศ” ตอชาตบานเมอง อยางไรกตามคนเหลานสามารถอยในชมชนคาทอลก หรอในคายทพวกมชชนนารสรางขนไดอยางมอสระเสรตามเงอนไขทกษตรยไทยกำหนดไว

ความรสกในแงลบตอครสตศาสนาในยคน และการมองครสตศาสนาเปนเพยงเครองมอทางการเมองของชาตมหาอำนาจในยโรป สงผลกระทบตอเนองมาถงยคหลงดวย The Catholic Directory of Thailand บนทกวา ใน ค.ศ. 1785 สมยกรงธนบร หรอประมาณกวา 200 ป หลงจากคาทอลกเขามาเผยแพรในไทย ครสตจกรคาทอลกมสมาชกเพยง 1,372 คนเทานน ในจำนวนน เปนคนไทยเพยง 413 คน ซงเปนลกหลานของคนไทยทเปนคาทอลกตงแตสมยทโปรตเกสเขามาแลว สมาชกทเหลอเปนชาวกมพชา และอน ๆ ทอาศยอยใกล ๆ กรงธนบร ซงขณะนนเปนเมองหลวงของอาณาจกรไทย

!26


!16.2 ยคบกเบกของโปรเตสแตนท (ค.ศ. 1828-1851) I. คำนำ

เรมจากบทนเราจะกลาวถงประวตศาสตรครสตจกรโปรเตนแตนทเทานน และจะวเคราะหถงผลสะทอนหรอผลกระทบของเหตการณสำคญตาง ๆ ทมตอครสตจกรไทยโดยสวนรวม อยางไรกตามเนองจากประเทศไทยไดสมผสกบครสตศาสนานกายคาทอลกกอน และการตอบสนองของคนไทยตอแนวคดและนโยบายของคาทอลกในยคบกเบกของคาทอลกนนมผลอยางมากตอการเขามาของโปรเตสแตนท การศกษาวชานจงไดรวมเอาเนอหาการวเคราะหและวพากษประวตศาสตยคบกเบกของคาทอลกไวในวทยานพนธฉบบนดวย ผลกระทบทสำคญทสดจากการเขามาของคาทอลกในยคบกเบกของคาทอลก (ค.ศ. 1511-1828) กคอ คนไทยมองวาครสตศาสนาเปนศาสนาฝรง เปนของคนตางชาตและเปนเครองมอทางการเมองมากกวาเปนเรองของศาสนาอยางแทจรง นกบวชหรอบาทหลวงถกมองวาเปนทงนกการทตดวย ภาพนฝงแนนในความรสกและความทรงจำของชาวไทย อนสงผลมาถงครสตศาสนานกายโปรเตสแตนทดวย เนองจากคนไทยยงแยกความแตกตางของสองนกายนไมออก ยงกวานนการเขามาของนกายโปรเตสแตนทครงแรกใน ค.ศ. 1828 จนถงในอกสองทศวรรษตอมายงอยในยคของลทธจกรวรรดนยมทการเมองตางประเทศมบทบาทอยางมากในการเปลยนแปลงของประเทศไทย จงไมแปลกทคนไทยสมยนนยงคงมอคตกบการเขามาของโปรเตสแตนทในทำนองเดยวกบทมตอคาทอลก แมวาการเขามาของมชชนนารในชวงนถอไดวาเปนคลนลกทสองของการเผยแพรศาสนาทไมเกยวกบอำนาจการเมองของตะวนตกเหมอนในคลนลกทหนงดงทไดกลาวมาแลวในบทท 1 กตาม เนอหาของบทท 2 และ 3 จะกลาวถงประวตศาสตรครสตจกรไทยจากป ค.ศ. 1828-1914 โดยสงเขป นอกจากนนยงจะชใหเหนวาคลนลกทสองของการเผยแพรครสตศาสนาทำใหคนไทยมองดครสตศาสนาเปนอารยธรรมตะวนตก เปนสงแปลกใหมทแตกตางจากวถชวตของคนไทย ครสตศาสนาแมไมไดเกยวของหรอผกพนอยกบการเมองแลวแตกยงถกมองวาเปนศาสนาของฝรง เปนสงทเกยวของกบความทนสมยและวทยาการใหม ๆ ของยโรป ทงนเพราะมชชนนารโปรเตสแตนททเขามาในชวงนมบทบาทสำคญอยางยงในการพฒนาสงคมไทยใหทนสมย โดยไดนำการศกษาและวทยาการใหม ๆ เขามายงประเทศไทย นจงเปนชวงทประเทศไทยเปลยนโฉมหนาจากยคโบราณเขาสยคสมยใหมโดยทมชชนนารมบทบาทสำคญยงในการเปนตวแปร ในแงของการตอบสนองของคนไทยตอครสตศาสนา โดยเฉพาะนกายโปรเตสแตนทในคลนลกทสองนเปนไปในแงการหวงประโยชนทจะไดรบทางดานสงคมกอนไมใชทางศาสนา ดวยเหตนกษตรยและขนนาง ขาราชการไทยเปดประตกวางตอนรบมชชนนาร แตเปนการตอนรบเพอประโยชนในการพฒนาชาตบานเมอง ไมใชตอนรบในแงของการหนมานบถออยางจรงจง แตกอนทจะวเคราะหถงสาเหตและผลจากการตอบสนองของคนไทยในยคนผเขยนขอกลาวถงเบองหลงดานประวตศาสตรทนำมาสการเผยแพรศาสนาของโปรเตสแตนท และความเปนไปตลอดจนเหตการณสำคญของประวตศาสตรครสตจกรโปรเตสแตนทในประเทศไทยในชวงนโดยสงเขปกอน

!27


II. เบองหลงของการเขามาของโปรเตสแตนท !ในทวปยโรปครสตศาสนานกายโปรเตสแตนทแยกตวจากครสตจกรคาทอลกในป ค.ศ. 1517

โดยการปฏรปศาสนาของมารตน ลเธอร แตศตวรรษแรกของโปรเตสแตนทไมมการทำพนธกจหรอเผยแพรขาวประเสรฐไปในตางแดนอยางทคาทอลกไดกระทำ ทงนเนองจากความขดแยงภายในของโปรเตสแตนทเอง และเนองจากคำสอนของโปรเตสแตนททเนนเรองความรอดดวยพระคณเทานน และศาสนศาสตรเกยวกบการทรงเลอกสรรไวกอนของพระเจา อยางไรกตามเมอยางเจาศตวรรษท 18 โปรเตสแตนทเรมมการปฏรปและตนตวในงานพนธกจของชาวตางชาตทยงไมรจกพระเจามากขน เชนกลมไพอาทส (Pietist) ของเยอรมนน และกลมโมราเวยน (Moravian) บกเบกในการสงมชชนนารไปประกาศขาวประเสรฐในตางแดน พอมาถงศตวรรษท 19 โปรเตสแตนในทวปอเมรกาเกดการตนตวฝายวญญาณครงใหญในสหรฐอเมรกา (The Great Awakening) สงนนำมาซงการเคลอนไหวครงใหญของครสเตยนเพอทำพนธกจโลก จนศตวรรษนไดชอวาเปน “ศตวรรษทยงใหญ” แหงพนธกจโปรเตสแตนท เกดองคการพนธกจขนมากมายและมการสงมชชนนารออกไปทวโลก ชวงศตวรรษท 19 หรอ “ศตวรรษทยงใหญ” นเองทครสตจกรโปรเตสแตนทในสหรฐและยโรปซงไดรบอทธพลจากการตนตวฝายวญญาณไดสงมชชนนารไปยงเอเชยโดยเฉพาะในประเทศจน ชวงนเองทมชชนนารโปรเตสแตนทจากตะวนตกไดเขามาในสยามและคนไทยมโอกาสไดยนไดฟงพระกตตคณของพระเยซครสตจากนกายโปรเตสแตนท มชชนนารทเขามาในประเทศไทยชวงนสวนมากมาจากอเมรกา วลเลยม เอล แบรดเลย บตรชายของนายแพทยแดน บช แบรดเลย มชชนนารคนสำคญของสยามไดกลาวถงความตนเตนในการทำพนธกจของนกายโปรเตสแตนทในชวงนไววา !

“โบสถโปรเตสแตนทในอเมรกาคณะคอนกรเกชนเนล คณะแบบตสตและคณะเพรสไบทเรยนตางมความมงมนทจะสงสอนใหคนทจดเปนจำพวก “นอกรต” ใหหนมานบถอสาสนาครสตภายในหนงชวคน ในชวงป พ.ศ. 2373-2393 (ค.ศ. 1830-1850) ไดมการระดมชายหนมหญงสาวเขารวมขบวนการมชชนนาร แทบทกคนออกเดนทางหลงจากทเพงจะแตงงานและจบจากการศกษาหรออบรมมาใหม ๆ …..” !

กระนนกตามคนไทยคนแรกทไดยนขาวประเสรฐจากครสตศาสนานกายโปรเตสแตนทไมไดอยในดนแดนสยาม แตเปนนกโทษชาวไทยทตดคกอยในพมา ในขณะนนอโดนรม จตสน (Adonirum Judson) และภรรยาของทาน แอนน ฮสเซลทน จตสน (Ann Hassseltine Judson) เปนมชชนนารของคณะแบบตสตทเดนทางเขาไปทำพนธกจในพมา แอนนมภาระใจกบนกโทษไทยในคกพมาซงตกอยในสภาพททกขยากยง เธอจงพยายามเรยนภาษาไทยจนสามารถแปลพระกตตคณมทธวและบทสวดสน ๆ เปนภาษาไทยไดและสงไปพมพทองกฤษ โดยการชวยเหลอของวลเลยม แครย (William Carey) มนกโทษชาวไทยตอนรบพระกตตคณบาง แตไมมคนใดออกจากคมพมาไดเลย งานกบคนไทยทพมาจงสนสดลงโดยปรยาย !III. มชชนนารโปรเตสแตนทคแรกในประเทศไทย มชชนนารโปรเตสแตนทคแรกไดเขามาในประเทศไทยตรงกบรชกาลของสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว (รชกาลท 3 แหงราชวงศจกร) ทานแรกคอ นายแพทยคารล กทสลาฟ (Dr. Carl Gutzlaff) ชาวเยอรมน ทานเปนมชชนนารขององคการ Netherland Society มากอนแตไดลาออก

!28


เพอทำงานเปนอสระ ทานจงเดนทางมาสยามดวยทนทรพยของทานเอง และเขามาถงเมอวนท 28 สงหาคม ค.ศ. 1828 ขณะนนกรเทพฯเปนเมองหลวงใหมทถกสถาปนาขนเพยง 46 ปเทานน ทานทสองคอ จาคอป ทอมลน (Jacob Tomlin) ทานเปนมชชนนารชาวองกฤษจาก The London Missionary Society กอนททานจะเดนทางมายงสยามทานพำนกอยทสงคโปร เมอทางองคการลอนดอนฯทราบวามชาวจนอยในสยามมากและกำลงทำการคาแขงขนกบชาวตะวนตกจงสงทานเขามาสำรวจดวาองคการลอนดอนฯสมควรจะทำพนธกจในสยามหรอไม คนไทยเรยกทานทงสองวา “หมอกสลบ” และ “หมอตอมลน” เพราะสะดวกปากออกเสยงงายด ทงกทสลาฟและทอมลนไดรบการฝกฝนและเตรยมตวทจะไปเปนมชชนนารในประเทศจน ดงนนทานจงสามารถพดภาษาจนได กทสลาฟพดภาษาฮกเกยนไดคลอง แตเนองจากจนปดประเทศไมยงเกยวกบตางชาตทานทงสองจงตองเบนเขมมาประเทศสยาม แมทานทงสองจะทำงานรวมกนในสยามแตงานสวนใหญทำกบชาวจนทเขามาตงรกรากในสยามหรอทเขามาคาขายกบสยาม ชาวจนเหลานใหความสนใจตอพระกตตคณมากจนทานทงสองสามารถแจกพระคมภรทนำมาดวยหมดภายในเวลาเพยง 2 เดอน A. การตอตานจากคาทอลกและคนไทย เมอกทสลาฟและทอมลนเขามาใหม ๆ ทานทงสองไดรบการตอนรบอยางดจากกงสลโปรตเกส ฯพณฯ ทานคารลอส เดอ ซลเวยรา ซงนบถอครสตศาสนานกายคาทอลกและเปนผนำของชาวตะวนตกในสยาม ขณะนนโปรตเกสเปนชาตตะวนตกเพยงชาตเดยวทมกงสลอยในสยาม ทานกงสลไดอนเคราะหมชชนนารโปรตเกสคนอยางมาก จนทานทงสองสามารถเขาพบเจาหนาทฝายปกครองของบานเมองและไดรบอนญาตใหเผยแพรศาสนากบชาวจนในสยาม แตไมนานนกทงกทสลาฟและทอมลนกไดรบการตอตานจากครสตจกรคาทอลก เมอมาถงป ค.ศ. 1828 ครสตจกรคาทอลกมสมาชกในสยามประเทศเปนชาวจนจำนวนหนง มครสตจกรอยในกรงเทพฯ 4 แหง และอยธยาและจนทบรอกทละหนงแหง ดงนนเมอกทสลาฟและทอมลนทำพนธกจกบชาวจนจงกอใหเกดความไมพอใจจากบาทหลวงคาทอลกอยางยง ดวยเกรงวาชาวจนคาทอลกจะเปลยนมาเปนโปรเตสแตนท ดงนนบาทหลวงเหลานจงพยายามหาทางเนรเทศทงสองไปจากแผนดนสยาม ไมเพยงแตการตอตานจากคาทอลกเทานน กทสลาฟและทอมลนยงถกกษตรย ขนนาง ขาราชการและคนไทยจำนวนหนงกลาวหาวาเปนสายลบทเขามาเพอยยงชาวจนในไทยใหกอกบฏตอสยาม แททจรงรชกาลท 3 ไดทรงรบสงใหตรวจสอบขอความในหนงสอทมชชนนารทงสองนำมาแจกและไมพบวามความผดตามขอกลาวหา “แตเนองจากรชกาลท 3 ไ มคอยโปรดชาวตะวนตกนก.. จงไมมประกาศยนยนเรองความบรสทธของมชชนนารทงสองจากสำนกพระราชวงเปนทางการ” ในทสดเจาพระยาคลงในสมยรชกาลท 3 เกรงวาเหตการณจะลกลามใหญโตจงไดขอใหพอคาชาวองกฤษนำทานทงสองออกไปจากสยาม แตกทสลาฟและทอมลนไดยนคำรองไปยงกงสลองกฤษประจำประเทศไทยเพอขอสทธคมครองทางการทต เนองจากในขณะนนองกฤษเรมมอทธพลทางการเมองมากขน อำนาจตอรองทางการเมองขององกฤษจงชวยใหมชชนนารทงสองสามารถอยในแผนดนสยามตอไปได แตทานถกควบคมในการแจกใบปลวและสงพมพตาง ๆ นอกจากนนยงเปนททราบกนดวารชกาลท 3 ทรงนบถอพทธศาสนาอยางเครงครด พระองคทรงสรางวดวาอารามไวทวราชอาณาจกรและสงเสรมพทธศาสนาในสยามอยางมากมาย ดงนนพระองคจงไมพงประสงคใหชาวไทย

!29


หนไปนบถอศาสนาอนโดยเฉพาะครสตศาสนาซงเปนศาสนาของคนตางชาต ซงประสบการณของชาวไทยตอครสตศาสนาในอดตยงคงทำใหผ นำไทยมองวาครสตศาสนามสวนเกยวของกบลทธจกรวรรดนยมและอำนาจทางการเมองของชาวยโรปทพยายามเขามาครอบงำสยาม แมวารชกาลท 3 จะทรงเปดประเทศคาขายกบชาวตะวนตกและทรงประสงคจะพฒนาการตดตอกบประเทศตะวนตก แตกดำเนนการตามรอยเดม กลาวคอ ตดตอกบเฉพาะบคคลทไมเปนภยตอความมนคงของชาตเทานน ดงนนรชกาลท 3 ทรงออกกฤฎกาหามชาวไทยรบหนงสอครสเตยนใด ๆ !B. ผลของการทำพนธกจ แมวาการทำพนธกจจะไดรบการตอตานคดคานอยางมากจากรฐบาลไทย แตทงกทสลาฟและทอมลนกไมไดยนระยอทอตออปสรรค ทานทงสองเรมเรยนภาษาไทยอยางจรงจงและทำพนธกจอยางหามรงหามคำ ภายในเวลาเพยง 6 เดอนทานทงสองสามารถแปลพระกตตคณทง 4 เลมและหนงสอโรมจากภาษาจนเปนภาษาไทยไดสำเรจ แตเนองจากทานใชลามชาวจนและชาวพมาชวยในการแปลทำใหสำนวนภาษาอานเขาใจยาก ผชวยชาวจนของกทสลาฟชอ “คง” จะแปลพระคมภรจากภาษาจนเปนภาษาไทยโดยพดปากเปลาเนองจากเขยนหนงสอไทยไมได แลวใชผชวยอกคนหนงเปนชาวพมาชอ “ฮอน” เปนผจดคำอานเปนภาษาไทยและสะกดดวยอกษรโรมนซงเมออานสามารถออกเสยงไดหลายอยาง เนองจากภาษาไทยมเสยงวรรณยกตถง 5 เสยง ดงนนจงทำใหตวสะกดภาษาโรมนอาจอานเพยนไปเปนความหมายอน ๆ ได พระคมภรไทยฉบบอกษรโรมนนจงมสำนวนภาษาทแปลกและแปรงจนคนไทยไมสามารถเขาใจได อยางไรกตามทานไดชวยกนทำพจนานกรมภาษาองกฤษไทยขนจนถงตวอกษร R ซงชวยใหมชชนนารรนตอมาเขาใจภาษาไทยไดดขน นอกจากนนกอนทกทสลาฟจะเดนทางออกจากสยามอยางถาวรทานและภรรยา (นางมาเรย กทสลาฟ) ไ ดแปลพระคมภรจนจบและเปดบานเพอประกาศขาวประเสรฐตลอดวน แมสวนใหญเปนการเผยแพรขาวประเสรฐกบคนจนกตาม กทสลาฟและทอมลนทำพนธกจดวยความยากลำบาก อปสรรคทเกดขนเปนเหตใหพนธกจไมเกดผลนก กอนททานทงสองจะเดนทางออกจากสยามมชาวจนเพยงคนเดยวกลบใจชอ บญต เมอทานทงสองออกจากสยามไดเพยง 4 ป บญตตกเปนเหยอของฝนและทงความเชอของเขาไปในทสด ในป ค.ศ. 1831 หลงจากทภรรยาของกทสลาฟใหกำเนดบตรฝาแฝดเธอเสยชวตไปพรอมกบบตรคนหนง สวนบตรอกคนหนงเสยชวตเมออายไดเพยง 4 เดอน ขณะททานเผชญมรสมชวตหนกทานยงขยนขนแขงในการประกาศพระกตตคณ ขณะนนทานเองตองรบใชเพยงลำพงเพราะทอมลนไดไปสงคโปร เมอขาวคราวของทอมลนเงยบหายไปจนทานเองคดวาทอมลนอาจจะเสยชวตไปแลวประกอบกบสขภาพของทานขณะนนทรดโทรมมาก วนท 18 มถนายน ค.ศ. 1831 กทสลาฟจงตดสนใจเดนทางไปยงประเทศจนตามลำพงดวยหวใจทชอกชำและสขภาพททรดโทรม กระนนกตามทานไดแวะประกาศขาวประเสรฐทเกาหลระยะหนงกอนทจะเดนทางตอไปยงประเทศจน ตอมาทานไดเปลยนสญชาตเปนชาวจนมชอจนวา “ชค-หล” อาศยทตำพบตงเองมณฑลฟเกยนจนตลอดชวตและไมเคยกลบมาเหยยบผนแผนดนไทยอกเลย ทอมลนเหนวาหนงสอและพระคมภรทนำมาแจกชาวจนในสยามหมดลงอยางรวดเรวทานจงตดสนใจเดนทางไปสงคโปรในป ค.ศ. 1829 เพอไปเอาหนงสอและยาเพมเตม โดยปลอยใหหมอกทสลาฟทำงานในสยามตอไปตามลำพง เมอทานกลบเขามาในสยามในอกสองปตอมา (ค.ศ. 1931)

!30


ทานกพบวาหมอกทสลาฟไดออกไปจากสยามแลว ทอมลนอยในสยามตอไปอกเพยง 6 เดอนและไดเดนทางออกจากสยามในวนท 7 มกราคม ค.ศ. 1832 แมจะดเหมอนวางานของมชชนนารโปรเตสแตนทคแรกลมเหลว แตทงสองทานเปนเหมอนผบกเบกพนธกจโปรเตสแตนทในประเทศไทย แมวาทานทงสองจะเดนทางออกจากสยามดวยสขภาพททรดโทรมและงานทไมเกดผล แตทานกยงมความหวงใจในพระสญญาของพระเจา กทสลาฟไดบนทกถงโอกาสทเปดสำหรบการประกาศขาวประเสรฐไวในบนทกสวนตวของทานวาทานสามารถเขานอกออกในพระราชวงและตามกระทอมของชาวบานหรอแมแตตามวดวาอารามตาง ๆ ซงทานสามารถสนทนากบพระสงฆ ทานถกเรยกใหเขาวงบอย ๆ และทกครงกมโอกาสสนทนากบพระบรมวงศานวงศหรอขนนางผใหญของชาวสยาม ซงหนงในนนไดแก เขาฟามงกฏ ซงตอมาทรงเสวยราชยเปนรชกาลท 4 แหงราชวงศจกร ดวยเหตนกอนททานและทอมลนจะออกจากสยามทานทงสองไดเขยนจดหมายถงองคการพนธกจในอเมรกาเพอเรยกรองใหจดสงมชชนนารเขามาในสยาม จดหมายฉบบนถกสงไปกบกปตนกอฟฟก ซงกำลงจะเอานายจนและนายอน “แฝดสยาม” ไปตระเวนแสดงกบคณะละครสตวนารนมในอเมรกา จดหมายของหมอกทสลาฟและศาสนาจารยทอมลนและนายอน-จน ทำใหชนชาวอเมรกนรวายงมประเทศในโลกนอกประเทศหนงเรยกวา สยาม พอคาและมชชนนารตางกพากนมองสยามวาเปนดนแดนทอดมสมบรณเหมาะแกการคาขายและการเผยแพรศาสนาครสเตยน ใ นแงของครสเตยนองคการอเมรกนบอรดมชชนตางประเทศตอบสนองทนท และอกไมนานกมองคการพนธกจโปรเตสแตนทหลายองคการเขามาทำการในสยาม !IV. องคการพนธกจโปรเตสแตนททเขามาเผยแพรครสตศาสนาในชวงน !A. องคการอเมรกนบอรด (The American Board)

องคการอเมรกนบอรดหรอทใชชอยอวา A.B.C.F.M. ตอบสนองตอขอเรยกรองของกทสลาฟทนทโดยไดสงมชชนนารทานหนงเขามาในสยามเมอป ค.ศ. 1831 ทานเปนนายแพทยชอ เดวด เอเบล (Dr. David Abeel) ทานพบกบทอมลนทสงคโปร ทงสองเดนทางเขามาสยามดวยกน แตทานเขามาในสยามไดเพยง 6 เดอนกตองเดนทางกลบออกไปเนองจากปญหาสขภาพ ทานปวยเปนไขไมขาดระยะเนองจากขณะนนเมองไทยมนำทวมอยเสมอ ๆ จงทำใหมโรคภยมาก อยางไรกตามทานไดเดนทางกลบเขามา สยามอกครงหลงจากพกฟนทสงคโปรประมาณ 4 เดอน (ค.ศ. 1832) ขณะนนทานเปดบานนมสการพระเจาและมคนจนมารวมนมสการจำนวนหนง แมวารชกาลท 3 จะออกราชโองการหามเผยแพรครสตศาสนากบคนไทยและหามคนไทยรบสงพมพใด ๆ จากมชชนนารหรอทคนไทยเรยกวาหมอศาสนา หมอเอเบลกประกาศขาวประเสรฐอยางแขงขนกบชาวจนในสยาม แมวาผคน(คนจน)รมลอมทานเพอขอยารกษาโรคและทานมโอกาสมากมายทจะสอนคนเหลานถงองคพระเยซครสตแตไมมผใดรบเชอ ดงนนหมอเอเบลจงไมไดใหบพตศมาแกผใดเลย

หมอเอเบลเดนทางออกจากสยามวนท 5 พฤศจกายน ค.ศ. 1832 หลงจากนนอกกวา 2 ปจงมมชชนนารจาก A.B.C.F.M. เขามาในสยามอกและเขามาเรอย ๆ จนถงป ค.ศ. 1883 ซงถอวา A.B.C.F.M. ไดเขามาทำพนธกจในสยามอยางเปนกจลกษณะ !!

!31


1. นายแพทยแดน บช แบรดเลย (Dr. Dan Beach Bradley) มชชนนารทโดดเดนทสดจากองคการนไดแก นายแพทยแดน บช แบรดเลย ทานเปนนายแพทยชาวอเมรกนคนแรกทตงหลกแหลงอยในสยาม นายแพทยแบรดเลยเปนชาวนวยอรค บดาของทานคอ แดน และมารดาคอ นางยนช บช แบรดเลย ทานเกดเมอวนท 18 กรกฎาคม ค.ศ. 1804 ทานเปนลกคนทหาและคนสดทองในครอบครวของเกษตรกรผมงคง เมอทานเปนหนมทานมความปรารถนาอยางแรงกลาทจะเปนมชชนนารเผยแพรศาสนา ดงนนจงเลอกเรยนวชาแพทยเพอชวยในการประกาศขาวประเสรฐ บนทกของทานเลาถงเหตการณททำใหทานถวายตวเพอรบใชพระเจาวา เมอทานอายประมาณ 25 ปหของทานหนวกสนทและพสาวคนหนงของทานกเสยชวตลงทำใหความหวงในชวตพงทลายลง ทานนงลงสำรวจชวตในทางธรรมของทานอยางขมขน ในทสดทานไดทลวงวอนตอพระเจาวาหากพระองคทรงรกษาหของทาน ทานจะมอบถวายตวเพอรบใชพระผเปนเจาตลอดชวตหลงจากนนเพยงสปดาหเดยวทานกไดยนเปนปรกต แมวาบดาและครอบครวของทานจะคดคานททานยดอาชพมชชนนาร แตทานไดอทศชวตอยางแนวแนแลวแกองคพระผเปนเจา ดงนนหลงจากททานสมรสกบหญงสาวชอเอมล รอยส ซงมอดมการณในการเปนมชชนนารไมยงหยอนไปกวาทานเลย ทานและภรรยาโดยสารเรอ “แคชเมยร” จากบอสตนพรอมกบนางสาวอะดาลน ไวท และศาสนาจารยวลเลยม ดนและภรรยา เมอวนท 1 กรกฎาคม ค.ศ. 1834 หลงจากการเดนทางทยากลำบากและทลกทเล เรอแคชเมยรกมาถงสงคโปรในวนท 11 มกราคม ค.ศ. 1834 ทานตองรออยทนนเปนเวลาเกอบ 6 เดอนกวาจะหาเรอโดยสารตอมายงกรงเทพฯได ทานมาถงปากอาวสยามในเดอนกรกฎาคม ป ค.ศ. 1835 นบเปนเวลาททานรอนแรมมากกวาหนงป ตงแตนนหมอแบรดเลยทำพนธกจในสยามนานถง 38 ป (ค.ศ. 1835-1873) การรบใชของทานจงครอบคลมถง 3 รชสมย (ปลายรชกาลท 3 จนถงตนรชกาลท 5) หมอแบรดเลยเปนมชชนนารทมอทธพลตอพนธกจในสยามอยางมาก ไ มวาจะในแงของวธการทำพนธกจหรอการประกาศพระกตตคณ ทานทำคณใหกบแผนดนสยามมากมายโดยเฉพาะในดานพฒนาสงคม ชาวสยามเรยกทานวา “ปลดเล” ความสามารถของทานในทกดานไมวาจะเปนการแพทย การศกษา การพมพ และการแปลเอกสารสำคญของทางราชการทำใหทานเปนทยอมรบของคนไทยและของราชสำนก ทงนเนองจากวฒนธรรมไทยยกยองคนทมความรและความสามารถ !2. คณประโยชนและผลงานททานทำไวอยางโดดเดนไดแกงานดานการแพทยและการพมพ !a) ดานการแพทย อาจจะกลาวไดวาหมอแบรดเลยนำการแพทยแผนใหมเขามาในสยาม ทานนำวคซนปองกนโรคฝดาษเขามาเปนครงแรก ซงเปนโรคระบาดรายแรงทระบาดปละสามสเดอนในชวงเดอนพฤศจกายนถงกมภาพนธ วคซนทคนพบนนทำใหอนตรายจากโรครายนผอนคลายลงอยางมาก นอกจากนนทานยงชวยฝกฝนหมอหลวงในดานการแพทยแผนใหมอกดวย แททจรงทานไดพยายามทำการทดลองวคซนปองกนฝดาษอยหลายปแตกลมเหลวจนทานเกอบจะเลกลมความพยายามหลายครง ในทสดป ค.ศ. 1838 ซงเปนปทฝดาษระบาดรายแรงมากในบางกอกทานไดนำการปลกฝดาษมาใชเปนครงแรกในสยามและกไดผลนาพอใจยง ครงแรกททานทำการปลกฝดาษนนไมมคนไทยสกคนกลาใหบตรหลานมาปลกฝเพราะกลวอนตราย หมอแบรดเลยจงตองปลกใหลกหลานมชชนนารเปนตวอยางกอน เมอคนไทยเหนวาผทไดรบการปลกฝไมมใครเปน

!32


โรคนอกเลยจงกลารบการปลกฝจากหมอแบรดเลยผลทไดรบเปนทนาพอใจอยางยง คนหลายพนทไดรบการปลกฝไมมสกคนทเสยชวต หมอแบรดเลยบนทกถงเหตการณอนนายนดนวา “นเปนขอเทจจรงทขาพเจาขอตราไว กเคยมทไหนบางละทการปลกฝไดรบความสำเรจโดยสมบรณเชนน อยางดทสดสำหรบการปลกฝกคอ หวงวาในหารอยคนทปลกฝจะเสยชวตเพยงคนหนงหรอสองคนและอกหลายคนเกอบเอาชวตไมรอด” ความสำเรจครงนเปนเหตใหรชกาลท 3 ทรงรบสงใหบรรดาหมอหลวงมาเรยนวชาปลกฝดาษกบหมอแบรดเลย แมทำการปลกฝดาษสำเรจแตทานกยงเหนความจำเปนทจะตองคนหาวคซนปองกนโรครายนใหได ทานจงทำการทดลองตอไปอก แมประสบความลมเหลวหลายครง แตในทสดป ค.ศ. 1840 ทานกผลตวคซนปองกนไขทรพษไดสำเรจ แททจรงหมอแบรดเลยเรมตนภารกจของแพทยในทนทททานมาถงสยาม รชกาลท 3 ทรงมราชโองการใหหมอแบรดเลยไปลองรกษาทาสกลมหนงทปวยเปนโรคฝดาษและอหวาตกโรคโดยดวน และเมอมาถงสยามไดไมถงสองสปดาหทานและภรรยากเปดทพกชวคราวเปนสถานทจายยาทนท ซงนบไดวาสขศาลาของหมอแบรดเลยเปนสถานพยาบาลดวยวชาการแพทยแผนใหมแหงแรกในแผนดนสยาม ทานทำงานดวยความทมเททจะรกษาชวตของชาวสยาม สถานจายยาของทานมคนไขมาเบยดเสยดตงแตอาทตยขนถงอาทตยตก บางวนทานตองรกษาคนไขกวารอย ขณะทรกษาทานไดใหพระคมภรบทหนงแกผปวยทกคนและตอมากแจกบทความทางศาสนาดวย อยางไรกตามเปนทนาเสยดายทคนไขทนำหนงสอหรอบทความเหลานกลบไปสวนใหญอานหนงสอไมออก จงนำไปเกบไวบนหงหรออวดลกหลานเทานน เพราะเหนวามตวหนงสอทเรยงพมพเปนระเบยบสวยงามอยางทไมเคยเหนมากอน งานททานทำเปนการกศลไมเรยกเกบเงนทองคาหยกยาคารกษาพยาบาลจากคนไขแตอยางใด มหนำซำบางครงทานตองควกกระเปาซออาหารใหแกคนไขทยากจนบางรายอก และบางครงคนไขทเปนเดกบางคนไมยอมกนยาทานตองจางจงจะสำเรจ แตทานกยอมทกวถทางเพอชวยใหคนไขของทานเหนถงความรกอยางเปนรปธรรมของพระเยซครสต ถนอม ปนตา ไดกลาวถงคณงามความดของหมอแบรดเลยไวอยางนาคดวา “ถาหากคณงามความดและชอเสยงเกยรตยศ สามารถใชบรโภคตางขาวปลาอาหารไดแลว หมอแบรดเลยคงจะเปนฝรงทมรปรางอวนทวนบรบรณทสดในสมยนนทเดยว” นอกจากวคซนปองกนโรคฝดาษแลว หมอแบรดเลยยงเปนคนแรกททำการผาตดในประเทศไทย คนไขผาตดรายแรกของทานเปนทาสจนชอดวง เขาเปนฝขนาดใหญทวดโดยรอบฐานไดกวาแปดนว ฝนนขนเหนอควซายซงทำใหใบหนาของเขาผดรปไปมาก หมชาวไทยมงทมาชมการผาตดครงนไดชวยกระจายขาวความสำเรจในการผาตดจนทำใหชอเสยงของทานเลองลอเปนทกลาวขานอยางมาก ทงทามกลางสามญชนและในราชสำนก จนหมอแบรดเลยไดรบการเชญเขาไปรกษาทงทาส ขนนาง ครอบครวของขนนาง ตลอดจนบรมวงศานวงศในพระราชวง ในจำนวนเจานายและขนนางไทยทรบการรกษาพยาบาลหรอมาเยยมสถานพยาบาลของทานนนมหลวงนายสทธบตรชายคนหนงของเจาพระยาพระคลงในรชกาลท 4 เจานายองคนเปนคนหวทนสมย ชอบคบกบมชชนนารถงกบเคยเชญหมอแบรดเลยและมชชนนารบางทานไปเทยวจนทบร ตอมาหลวงนายสทธไดเปนสมเดจเจาพระยาบรมมหาศรสรยวงศในรชกาลท 5 ความสมพนธกบเจานายองคนมสวนชวยใหพนธกจของมชชนนารกาวไกลไปอกขนหนงได !b) ดานการพมพ หมอแบรดเลยไดชอวาเปนเจาของสำนกพมพและโรงพมพคนแรกในประเทศสยาม ในป ค.ศ. 1835 ทานเปดโรงพมพโดยนำแทนพมพอกษรไทยททานไดรบบรจาคจากคณะลอนดอน

!33


มชชนนารโซไซตเขามาเปนครงแรกจากสงคโปร โรงพมพของหมอแบรดเลยชอ “American Missionary Association Press” ตงอยใตถนบานเชาของพระยาพระคลงรมคลองวดประยรวงศาวาสเชงสะพานพทธยอดฟาในปจจบน โรงพมพนมคนงานเพยง 2 คน ไดแกหมอแบรดเลยเปนชางเรยงและศาสนาจารยโรบนสนเปนชางพมพ แททจรงกอนททานจะมาถงสยามมชชนนารของคณะแบบตสทกมแทนพมพแลวแตเปนภาษาองกฤษ ดงนนมชชนนารคณะแบบตสทและจากคณะของทานไดชวยกนจดพมพเอกสารตาง ๆ ทางศาสนาขนโดยมการแปลเปนภาคภาษาไทยและภาษาจนดวย โรงพมพของทานนอกจากจะจดพมพใบปลวพระกตตคณ พระคมภรภาษาไทย ฉลากยา และสงพมพของครสเตยนแลวยงพมพงานราชการอน ๆ อกดวย เชน พระราชบญญตหามการคาฝน ไดพมพขนเปนครงแรกทโรงพมพของทานนเอง ซงนบวาเปนการพมพเอกสารสาธารณะของสยามเปนครงแรก ตอมาโรงพมพนไดซอลขสทธและพมพหนงสอนราศลอนดอนของหมอมราโชทย สำหรบหนงสอของหมอแบรดเลยเองทพมพออกเผยแพรซงทานเองมความภาคภมใจอยางยงคอคมอผดงครรภในป 1843 และคมอการฉดวคซนทพมพออกเมอป ค.ศ. 1844 นอกจากงานพมพแลวทานยงชวยแปลเอกสารสำคญ ๆ ของทางราชการ ดวยเหตนวทยาการดานการพมพนอกจากจะชวยใหการเผยแพรพระกตตคณโดยอาศยสอการพมพดำเนนไปไดอยางสะดวกและรวดเรวแลว ยงทำใหเกดสอการพมพในการตดตอสอสารททนสมยขนในสยามอกดวย ทานไดทำหนงสอพมพขนครงแรกในสยามชอ “บางกอก รคอรเดอร” (Bangkok Recorder) ฉลบปฐมฤกษเรมตนเมอวนท 4 กรกฎาคม ค.ศ. 1844 จำหนวยในราคาฉบบละ 2 สลง หมอแบรดเลยเปนบรรณาธการและตอมาเปนทงผเขยนบทความและชางเรยงพมพเอง แตออกไดเพยง 30 ฉบบกตองเลกกจการไปเพราะขายไมดขนนางไมใหการสนบสนน จวบจนภรรยาของทานเสยชวตทานตองนำบตรทงสามกลบอเมรกาไปใหญาตเลยงตอไป ทานไดกลบมาทำ “บางกอก รคอรเดอร” อกครงในป ค.ศ. 1865 โดยฉบบภาษาองกฤษทานใหศาสนาจารยเอน เอ แมคโดนลด เปนบรรณาธการ สวนฉบบภาษาไทยทานเองเปนบรรณาธการ นอกจากนนทานยงออกหนงสอ “สยาม มอนเตอร” (Siam Monitor) และ “แอดเวอรไทเซอร” (Advertiser) อกดวย และไดนำหนงสอพมพ “สยาม กาลนเดอร” (Siam Calendar) ของหมอจนทเลมาทำอยระยะหนง นบวาทานเปนเจาของหนงสอพมพถง 5 ฉบบและมอปกรณการพมพททนสมยทสดในเวลานน และหนงสอพมพเหลานนบวาเปนแหลงรายไดสำคญททานใชเลยงดครอบครวในชวงทรบใชอยในสยามทเดยว สมาชกหนงสอพมพของทานสวนมากไดแกพวกฝรง ขนนางไทย และพระบรมวงศานวงศซงมสมาชกประจำในสมยรชกาลท 4 อยประมาณ 100 คน ในจำนวนนมรชการท 4 และสมเดจพระปนเกลาผทรงเปนวงหนาของรชกาลท 4 รวมอยดวย กอนการปฏรปศาสนาในยโรป โยฮน กเทนเบอรก ไดประดษฐแทนพมพตวอกษรขนสำเรจในป ค.ศ. 1456 ซงตอมาไดชวยใหมารตน ลเธอรและนกปฎรปสามารถเผยแพรแนวความคดและหลกการของการปฏรปศาสนาไปไดทวเยอรมนนและยโรป และสงผลใหการปฏรปแผขยายออกไปไดอยางกวางขวาง แตสงนไมไดเกดขนในประเทศไทยเมอหมอแบรดเลยนำแทนพมพตวอกษรไทยเขามาใช แมวาโรงพมพของทานเปดทำการโดยมจดประสงคเพอทำสงพมพของครสเตยนออกเผยแพรซงเปนสอสำคญในการนำพระกตตคณไปสคนไทย แตนาเสยดายทคนไทยทมการศกษาในสมยนนมนอย การศกษาถกจำกดอยแตผชายเทานน ผหญงนอยคนทจะอานออกเขยนได คนไทยยงไมตอนรบการศกษาตามระบบใหมของตะวนตกจงไมนยมสงบตรหลานไปเลาเรยนกบมชชนนาร ท

!34


สำคญยงกวานนกคอวดเปนแหลงความรและการศกษาของชายไทยมาเปนเวลานานแลว วชาทศกษาเลาเรยนในวดจงไมใชเพยงแคการอานออกเขยนไดเทานน แตเรยนคำสอนเบองตนของพทธศาสนา คนไทยจงมคำวา “บวชเรยน” (บวช และเรยน คกนไป) ดงนนแมจะมสงพมพของครสเตยนแตคนไทยนอยคนทมโอกาสอาน ดงนนแมวาตวพมพจะสวยสดงดงามแตคนไทยเมอไดรบแจกมกนำไปเกบไวอยางทะนถนอมและบางคนถงกบนำไปตดไวขางฝาเรอนกม แตนอยคนทสามารถอานได อยางไรกตามความสำคญของเหตการณนอยทการพมพกลายเปนสอทนำพระกตตคณเขาไปยงชนชนสงทอยในพระราชวง เพราะชนชนนมการศกษามากทสด แททจรงในวฒนธรรมไทยชนชนนมอทธพลในสงคมไทยอยางมาก ถาสามารถเขาถงชนชนนไดโอกาสทประตแหงพระกตตคณจะเปดกวางกมมาก แตนาเสยดายทหมอแบรดเลยยดคำสอนเรองความบรสทธจนตกขอบไปจงทำใหสงพมพตาง ๆ ออกมาในรปของการวพากวจารณวถชวตแบะวฒนธรรมไทยทขดแยงกบคำสอนน ยกตวอยางเชน ครงหนงหมอแบรดเลยเขยนบทความในหนงสอพมพบางกอกการแลนเดอรประณามการมภรรยามาก รชกาลท 4 ตอบโตดวยการยกอางวาบคคลสำคญในพระคมภรหลายคนเชน อบราฮามกมภรรยามากเชนกนและนกายมอรมอนกอนญาตใหมภรรยาหลายคน อยางไรกตามการประดษฐแทนพมพอกษรไทยทำใหมชชนนารเขาไปมบทบาทกบราชการไทยมากขน เพราะโรงพมพของหมอแบรดเลยไดพมพเอกสารของทางราชการหลายฉบบ และเปนประตชวยใหมชชนนารตดตอกบชนชนสงในสงคมไทยไดด เอกสารราชการฉบบแรกคอประกาศหามสบฝนซงประกาศใชในรชการท 3 พมพออกมาจำนวน 9,000 แผน พมพเสรจวนท 27 เมษายน ค.ศ. 1839 โ รงพมพของทานทำใหทานสนทสนมและเปนมตรกบเจาฟามงกฎซงตอมาทรงครองราชยเปนรชกาลท 4 แหงราชวงศจกร หมอแบรดเลยไดมอบเครองพมพแทนไมอนเกาใหแกเจาฟามงกฏหลงจากทานไดสงแทนพมพโลหะเขามาในวนท 8 กมภาพนธ ค.ศ. 1836 เจาฟามงกฏจงทรงเปดโรงพมพขนแหงหนงในวดททรงผนวชอย ดงนนในยามจำเปนโรงพมพของหมอแบรดเลยและของเจาฟามงกฏไดหยบยมทงอปกรณและบคลากรแกกน นอกจากการแพทยและการพมพหมอแบรดเลยยงมโอกาสใชการสอนภาษาองกฤษเปนสอตดตอกบเขานายชนสงในราชสำนกดวย ครงหนงทานไดรบเชญเปนครถวายภาษาองกฤษแกเจาฟามงกฏและพระองคยงไดสงเจาฟากระตายมาใชเวลาสวนใหญอยทบานหมอแบรดเลยเพอเรยนภาษาองกฤษกบทานดวย เจาฟากระตายตอมาไดไปศกษาตอทองกฤษเมอกลบมาแลวไดรบราชการเปนหมอมราโชทยหวหนาผพพากษาศาลตางชาต !c) ดานการเผยแพรขาวประเสรฐ หมอแบรดเลยไดเทศนาและสอนพระวจนะมาก ทานใชทกวถทางทจะชวยใหคนพนเมองรจกพระเจา หมอแบรดเลยไดดดแปลงใตถนบานของทานเปนคลนครกษาคนไข และเปนสถานนมสการพระเจาไปในตว ทกวนอาทตยจะมมชชนนารและชาวตางชาตมานมสการทนเปนประจำ เรากลาวไดวาหมอแบรดเลยเปนผชวยงางประตพระกตตคณในประเทศไทยใหกวางขนตลอดชวงเวลา 38 ปททานรบใชบนแผนดนไทย ทานเดนทางกลบอเมรกาเพยงครงเดยวคอในป ค.ศ. 1847 เมอภรรยาคนแรกของทานเสยชวตลงในสยามทานไดพาลกกำพราแมทงสามกลบไปอเมรกา ขณะททานพกอยทอเมรกานนเองเหตการณสำคญสามเหตการณเกดขนกบชวตของทาน เหตการณแรกคอ ทานไดลาออกจากองคการ A.B.C.F.M. เนองจากหลกความเชอของทานขดแยงกบองคการน หมอแบรดเลยและผรวมงานของทานคอหมอแคสเวลลไดรบอทธพลจากการฟนฟศาสนาของ ชารล ฟนน ซงสอนเกยวกบลทธความสมบรณแบบครสเตยน (Christian Perfectionism) ลทธ

!35


นเชอวามนษยมสทธในการตดสนใจและรบความรอดไดซงเปนคำสอนทขดแยงกบคำสอนของลทธคาลวนทเนนสทธอำนาจสงสดของพระเจาในการทรงเลอกผทจะไดรบความรอดและมนษยไมมสวนในการตดสนใจนน ความขดแยงดงกลาวทำใหทานไดรบการประนามจากเพอนมชชนนารมากมายจนในทสดมาถงขนแตกหก ทานและหมอแคสเวลลจงตดสนใจลาออกจากคณะ A.B.C.F.M. และเขาเปนมชชนนารของคณะเมรกนมชชนนารแอสโซซเอชน (The American Missionary Association) ในป 1847 นนเองเหตการณทสองคอ บตรสาวคนโตเอมล เจน เสยชวตดวยวณโรค เหตการณทสาม คอ ทานสมรสใหมกบนางสาวซาราห แบลซล ครทเพงจบจากวทยาลยใหม ๆ !3. เจสซ แคสเวลล (Jesse Caswell) เจสซ แคสเวลล เปนมชชนนารของคณะ A.B.C.F.M. ทเขามาในแผนดนสยามเมอ ค.ศ. 1840 ทานมความสำคญในดานการใชการศกษาเปดประตพระกตตคณในประเทศไทย เบองหลงมอยวาในป ค.ศ. 1845 ขณะทเจาฟามงกฎทรงผนวชอยพระองคไดเชญ เจสซ แคสเวลล มาสอนภาษาองกฤษและวทยาศาสตรเปนการสวนพระองคอยางตอเนองเปนเวลานานถง 18 เดอน โ ดยจดชนเรยนสปดาหละสครง นอกจากเจาฟามงกฏแลวยงมชายหนมอกสบคนเขาเรยนอยางสมำเสมอ คนเหลานตอมาไดเปนขนนางผใหญทสำคญในรชกาลท 4 สงนเปนผลดสำหรบการประกาศพระกตตคณในประเทศไทย เพราะคนไทยใหความสำคญและความเคารพตอผเปนครบาอาจารยอยางมาก เพอเปนการตอบแทน เจาฟามงกฎ “ทรงอนญาตให มร. แคสเวลล ใชหองหนงในบรเวณวดเปนทประกาศศาสนาและแจกใบปลว ทรงอนญาตใหพระสงฆในวดมาฟงการประกาศโดยไมกดกน มร. แคสเวลลยงสอนภาษาองกฤษใหแกพระสงฆชนผใหญและทำการประกาศศาสนาเปนเวลา 3 ป แตในป ค.ศ. 1848 การสอนทวดตองยตลงเพราะแคสเวลลปวยเปนโรคไฟลามทงอยางกระทนหนและเสยชวตหลงจากจบไขเพยงไมกวน เจาฟามงกฎไดเสดจพระราชดำเนนไปทรงพระราชทานเพลงศพดวยพระองคเอง พรอมกบทรงพระราชทานผาไหมสขาวอยางดใหแกมสซสแคสแวลล 1 มวนเปนของกำนลแดครสอนภาษองกฤษของพระองคเปนการระลกถงพระคณ ตอมาเจาฟามงกฏทรงระลกถงพระสหายของพระองคทานนจงไดทรงสรางอนสาวรยเพอเปนเกยรตแกแคสเวลลในสสานโปรเตสแตนทแมเมอเจาฟามงกฎทรงครองราชยแลวในป ค.ศ. 1855 ทรงฝากเงน 1,000 เหรยญไปกบหมอเฮาสเพอมอบใหแกภรรยาหมายของแคสเวลล และในป ค.ศ. 1864 เมอทรงทราบวาหมอเฮาสกำลงเตรยมตวเดนทางกลบไปอเมรกา รชกาลท 4 (คงมงกฏ) ทรงฝากของขวญใหหมอเฮาสนำไปมอบแกแมหมายแคสเวลลทรฐอลลนอยส อกครงหนงของขวญดงกลาวคอเงนจำนวน 500 เหรยญ สงนแสดงถงพระทยอนกวางขวางของเจาฟามงกฏและแสดงถงมตรภาพทดทพระองคทรงมตอมชชนนาร ในแงหนง เจสซ แคสเวลล และมชชนนารทานอน ๆ ทถวายอกษรแกเจาฟามงกฎไดสรางความสมพนธทดและความเปนมตรระหวางครสเตยนกบคนไทย ดวยเหตนในเวลาตอมาเมอเจาฟามงกฎทรงขนครองราชยเปนพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวรชกาลท 4 แหงราชวงศจกร พระองคจงทรงสนบสนนมชชนนารในการสรางโรงเรยนตามระบบการศกษาแผนใหมซงในแงหนงเปนวธการทดในการประกาศขาวประเสรฐและอกแงหนงเปนการชวยปทางใหแกประเทศไทยในการพฒนาประเทศใหเทยมเทาอารยประเทศ ในอกแงหนงเจาฟามงกฏเองทรงเหนการณไกลและใฝรวทยาการแผนใหมของประเทศตะวนตก พระองคทรงเหนวามชชนนารสวนใหญทเขามาในสยามยคบกเบกเปนผทมการศกษาสง จงทรง

!36


เชญมชชนนารเขาเฝาเพอถวายอกษรและเพอสนทนาแลกเปลยนความรอยเนอง ๆ การสนทนากบมชชนนารยอมปลอดภยในแงการเมองมากกวาสนทนากบนกการทตหรอนกการเมองชาตตะวนตก !4. การตอบสนองของคนไทย แมวามชชนนารของ A.B.C.F.M. ไ ดทมเททำพนธกจอยางมากมายในประเทศสยาม ทงไดนำคณประโยชนอยางใหญหลวงมาสแผนดนสยามไมวาจะเปนดานการแพทย การศกษา ตลอดจนวทยาการแผนใหม แตในยคบกเบกพนธกจของ A.B.C.F.M. เกดผลนอยมาก ชวงเวลา 20 ป (ค.ศ. 1831-1851) มชาวจนเพยง 2-3 คนรบบพตศมา และ 1 ในนนไดยายไปอยกบครสตจกรเพรสไบทเรยนในเวลาตอมา ดวยเหตนในป ค.ศ. 1849 องคการ A.B.C.F.M. จำตองปดงานพนธกจในสยามและสงมชชนนารทเขามาในสยามไปประเทศจนซงขณะนนไดเปดประเทศใหแกชาวตางชาตอกครงหนง คำถามมอยวาเหตใดพนธกจขององคการ A.B.C.F.M. จงเกดผลนอย ปญหาประการหนงกคอแมวามชชนนารของ A.B.C.F.M. ไ มวาจะเปนหมอแบรดเลยหรอแคสเวลลจะเอาจรงเอาจงในการสอนพระวจนะของพระเจามากเทาใดกตาม พวกเขาไดเนนคำสอนเรองความบรสทธดวย แตเปนความบรสทธตามแนวปฏบตของสงคมอเมรกน เชน หามดมสรา หามเลนการพนน หามมภรรยาหลายคน ซงเปนสงทสวนทางกบพฤตกรรมในสงคมไทย ทมองวาสงเหลานเปนเครองหมายแสดงถงบารมและความเปนชาย นอกจากนนมชชนนารยงใชสอสงพมพโจมตพทธศาสนา และวถชวตของคนไทยทขดแยงกบนโยบายบรสทธอยางเปดเผยอกดวย สงนทำใหขนนาง ขาราชการ และคนไทยไมพอใจ พวกเขามองวาครสตศาสนาขดแยงกบวถชวตอยางไทย ๆ สงทนาสงเกตกคอนโยบายขององคการพนธกจอเมรกนแบบตสทไมไดเนนคำสอนเรองความบรสทธมากนกกลบเตบโตกวา !B. องคการอเมรกนแบบตสต (The American Baptist) ในยคนอเมรกนแบบตสตแบงการทำพนธกจในประเทศไทยออกเปน 2 สายคอพนธกจกบคน

ไทยและพนธกจกบชาวจนทอพยพเขามาอยในประเทศไทย !1. พนธกจกบชาวไทย มชชนนารทถกสงมาทำพนธกขกบคนไทยคอ จอหน เทเลอร โจนส (John Taylor Jones) และเอไลซา โจนส (Eliza Jones) ภรรยาของทาน แททจรงใน ค.ศ. 1831 ทานทงสองถกสงไปทำพนธกจทพมา แตในป ค.ศ. 1833 ถกยายเขามาทำพนธกจในประเทศสยาม แททจรงศาสนาจารยโจนสเกอบจะตองสญเสยชวตระหวางการเดนทางมายงเอเชยตะวนออกเฉยงใตแลว หมอแบรดเลยไดบนทกไวในบนทกประจำวนของทานครงเมอทานพบกบศาสนาจารยโจนสทสงคโปรวา วนหนงในเดอนเมษายนขณะทมชชนนารกำลงรอเรออยทสงคโปรเพอโดยสารตอมายงสยาม ศาสนาจารยโจนสและศาสนาจารยดนไดลงเรอเลกเพอนำเดกนอยวยหกปชอ จอรจ บอรดแมน บตรชายกำพราของมชชนนารไปสงบนเรอแคสเมยรทจอดหางจากทาไปเพยง 15 ไ มล พวกเขาถกโจรสลดชาวมาเลยปลน ศาสนาจารยดนถกปลายหอกแหลมทมทะลไหลซายไปหลายนว ขอมอกถกสามงามทมเกยวเขาไปในเสนเอน สวนหอกอกอนทมหลงบรเวณไตขางขวาเปนแผลฉกรรจ สวนศาสนาจารยโจนสกถกผลกตกนำ ระหวางทกระเสอกกระสนมใหจมนำอยนนกถกหอกปกคาหลงทงสองตองยอมสงกลองจดหมายทพวกมชชนนารฝากไปใหกบตนเรอแคชเมยรนำสงตอไปยงญาตมตรในอเมรกา เหตการณครงนนโจนสและดนรอดชวตมาไดอยางหวดหวด

!37


เมอมาถงสยามครอบครวโจนสเรมทำพนธกจกบชาวไทย พวกเขาจงเรมเรยนภาษาไทย จอหน โจนส สามารถเรยนภาษาไทยจนแตกฉาน ทานพดภาษาไทยไดเกงมากจนมคำกลาวขานวาทานพดไดดกวาภาษาองกฤษเสยอก ดวยเหตนผลงานสำคญของทานกคอการแปลพระคมภรภาคพนธสญญาใหมเปนภาษาไทย เมอยางเขา ค.ศ. 1839 ทานสามารถแปลพระคมภรไดเกอบจบทงเลมยกเวนเพยงหนงสอฮบรและววรณเทานน แมวาโจนสถกสงมาทำงานกบคนไทยแตทานพบวาคนจนในสยามใหความสนใจตอพระกตตคณมากกวา ทานจงเปดบานเปนสถานทนมสการและทำพนธกจกบชาวจนจนในทสดสามารถใหบพตศมาแกชายจน 3 คนทแมนำเจาพระยา คนหนงในนนคอ บญไท ซงนบวาเปนคนจนในสยามคนแรกทมาเปนครสเตยน แททจรงบญไทสนใจและรบเชอตงแตศาสนาจารยเอเบลขององคการ A.B.C.F.M. เขามาทำพนธกจอกครงหนงเมอป ค.ศ. 1832 แลว แตเขายงไมไดรบบพตศมา บญไท เปนผดำเนนพธทางศาสนาเปนประจำทกอาทตยดวยภาษาจนจนกระทงศาสนาจารยโจนสมาถงในป ค.ศ. 1833 บญไทพดสยามไดแตไมดนกแตเขาเปนคนพดจาคลอง ทางมชชนรบเขาเปนครในโรงเรยนเดกชายชาวจนทเอไลซาภรรยาของโจนสดแลอย และเขากเปนลามในโรงยาทโจนสตงขนดวย ศาสนาจารยโจนสใหบพตศมาแกบญไทและชายจนอกสองคนเมอป ค.ศ. 1833 เปนสงทนาเสยดายทอกไมกปตอมาบญไทและเพอนอกสองคนไมสามารถทนการขมเหงและเยาแหยจากเพอนชาวจนดวยกนได ทายทสดเขาขอรบพระครสตแตในใจเทานนและไดออกจากครสตจกรไทย ความเสยหายทบญไทกระทำตอครสตจกรกคอเขาเทยวปาวประกาศกบเพอนชาวจนในสยามวา ไ ผ เจดดอก หวหนาคนจนจะกลนแกลงชาวจนทเปนครสเตยน และรฐบาลไทยจะเขามาแทรกแซงการประกอบพธในครสตจกร แมตอมามชชนนารจะพยายมมพดปรบความเขาใจกบเขาแตไมสำเรจในทสดบญไทกหายสาบสญไปจากครสตจกร เมอมผพบเขาอกครงเขาเยนชากบมชชนนารโปรเตสแตนทมากแตโอนเอยงไปทางฝายคาทอลกมาก จอหน โจนส รบใชในสยามจนกระทงทานเสยชวตดวยโรคบดจงทำใหอเมรกนแบบตสตขาดผเชยวชาญภาษาไทยทจะเปนหวเรอใหญในการทำพนธกจกบชาวไทย !2. ครสตจกรจนแหงแรกในประเทศไทย วลเลยม ดน (William Dean) เปนมชชนนารขององคการอเมรกนแบบตสตทเตรยมตวเพอไปทำพนธกจในประเทศจน แตเนองจากขณะนนราชวงศชงปกครองประจนอยและไดปดประเทศจากชาวตางชาตทงสน ดนแดนทพระกตตคณสามารถถกปาวประกาศออกไปแกคนจนไดอยางเสรกคอสงคโปร มาเลเซย และกรงเทพฯ องคการอเมรกนแบบตสทฟอรเลนมชชนจงสงศาสนาจารยวลเลยม ดนและภรรยาเขามาในประเทศไทยเพอทำพนธกจกบคนจนโพนทะเลในวนท 11 มกราคม ค.ศ. 1835 ทานจงเดนทางมายงสยามกอนเพอรอไปประเทศจนในภายหลง ระหวางการเดนทางภรรยาของทานเสยชวตหลงจากใหกำเนดบตรสาว ครอบครวหมอแบรดเลยซงเสยบตรระหวางการเดนทางจงรบเลยงบตรสาวของทานเปนบตรบญธรรมทนท ศาสนาจารยดนมาถงประเทศไทยในวนท 18 กรกฎาคม ค.ศ. 1835 เมอวลเลยม ดน เขามาในสยามป ค.ศ. 1835 ชวงนนมชาวจนโดยเฉพาะชาวจนแตจวอพยพเขามาอยในประเทศสยามมากเนองจากภยทางการเมองและการกนดารอาหารในประเทศจน ดงนนวลเลยม ดน จงมจดมงหมายอยางเฉพาะเจาะจงทจะทำพนธกจกบชาวจนในประเทศสยาม ดงนน

!38


ทานไดเรยนภาษาแตจวจนสามารถเทศนางาย ๆ กบชาวจนไดภายในเวลาเพยงไมกสปดาห ในทสดมชาวจนแตจว 2-3 คนทเปนคนงานของมชชนนารไดกลบใจและรบบพตศมาทแมนำเจาพระยา วนท 1 กรกฎาคม ค.ศ. 1837 วลเลยม ดน ไดเปดครสตจกรจนแหงแรกขนในสยามซงนบวาเปนครสตจกรจนโปรเตสแตนทแหงแรกในเอเชยตะวนออกและเปนครสตจกรจนแหงแรกในโลกดวย ครสตจกรแหงนใชชอภาษาจนซงตอมาไดเปลยนเปนภาษาไทยวาครสตจกรไมตรจต เมอเรมตนครสตจกรนประกอบดวยครสเตยนจนเพยง 3 คนและมชชนนาร 8 คน ทง ๆ ทมชาวจนหลายคนรบบพตศมา แตเนองจากชาวจนตดฝนพวกเขาไดพายแพตอการทดลองน หลายคนแมไดรบบพตศมาแลวแตกละความเชอไปเสย อยางไรกตามสมาชกครสตจกรแหงนไดมสวนในการประกาศพระกตตคณแกชาวจนโพนทะเล เชน เมอวลเลยม ดน ไ ปกอตงครสตจกรจนแตจวขนบนเกาะฮองกง นายถง ตย และนายโก บค เปนชาวจนจากครสตจกรไมตรจตทอพยพไปฮองกงพรอมกบวลเลยม ดน ตอมาพวกเขากลายเปนนกเทศนและประกาศฯ ทงในฮองกงและกรงเทพฯ เมอยางเขาป ค.ศ. 1839 ครสตจกรจนแหงนมผมารวมนมสการทกวนอาทตยประมาณ 50 คน ดงนนในป ค.ศ. 1841 วลเลยม ดน จงเปดโรงเรยนพระคมภรขนเพอฝกอบรมครสเตยนจนในทองถนใหสามารถเทศนาและรบใชไดตอไป แตในปตอมาวลเลยม ดน ตองเดนทางออกจากสยามเพอไปพกฟนทฮองกง เนองจากสขภาพของทานทรดโทรมลงมาก ทานกลบเขามายงสยามอกครงในป 1850 ซงขณะนนครสตจกรมสมาชกประมาณ 35 คนและ 30 คนเปนคนจน ป ค.ศ. 1851 องคการอเมรกนแบบตสตเผชญกบอปสรรคสองประการททำใหพนธกจหยดชะงกลงบาง ประการแรกคอ เกดไฟไหมใหญทำลายอาคารและทรพยสนทงหมดของคณะแบบตสตรวมทงโรงพมพของมชชนดวย ประการทสองคอ ศาสนาจารยจอหน เทเลอร โจนส เสยชวตดวยโรคบด เนองจากทานมความชำนาญดานภาษาไทยอยางดเยยม จงทำใหแบบตสตขาดบคลากรทเปนหวแรงใหญในการทำพนธกจกบชาวไทย !C. องคการอเมรกนเพรสไบทเรยน (The American Presbyterians) แททจรงองคการอเมรกนเพรสไบทเรยนไดทำพนธกจในสยามรวมกบ A.B.C.F.M. แตในป ค.ศ. 1837 ไดแยกตวออกมาเพอเนนพนธกจในประเทศจน อยางไรกตามองคการนไดสงมชชนนารเขามาเพอทำพนธกจกบชาวจนในสยามดวย มชชนนารคแรกคอวลเลยม พ บลล (William P. Buell) และภรรยาทานทงสองมาถงสยามเมอป ค.ศ. 1840 และรบใชไดเพยง 4 ปกตองเดนทางกลบเนองจากภรรยาของทานปวยดวยโรคอมพาต ครอบครวของสทเฟน แมตตน (Stephen Mattoon) และนายแพทยซามเอล เรยโนลดส เฮาส (Samuel Reynolds House) ไ ดเดนทางออกจากนวยอรคดวยเรอกราฟตนในวนท 7 กรกฎาคม ค.ศ. 1846 และไดโดยสารเรอ “ไลออนส” ซงเปนเรอสนคาของพระมหากษตรยไทยฝาคลนลมและพายสลาตนโดยททานตองอาศยกนอยในหองแคบ ๆ และในทสดกมาถงสยามในวนท 20 มนาคม ค.ศ. 1847 เมอมาถงเพอนมชชนนารไดพาหมอเฮาสและแมตตนไปพบเจาฟาใหญ (เจาฟามงกฎ) และเจาฟานอย ตงแตนนความสมพนธทหมอเฮาสมกบเจาฟาทงสองพระองคไดชวยใหการทำพนธกจของทานในสมยตอมาราบรนขนมาก เพราะตอมาเจาฟามงกฎขนครองราชยเปนรชกาลท 4 แหงกรงรตนโกสนทร เมอหมอเฮาสและแมตตนเขามาในสยามทานทงสองมเปาหมายทจะทำพนธกจทงกบคนไทยและคนจนในสยาม

!39


เมอหมอเฮาสเรมตนพนธกจของทานในสยามทานสงเกตวาเจานายและขนนางไทยกลมหนงใหความสนใจกบวทยาการใหม ๆ โดยเฉพาะวทยาศาสตรและดาราศาสตรในป ค.ศ. 1847 เมอสรยปราคาเกดขนตรงกบวนเวลาทพมพไวในปฏทนของตะวนตก ซงถกตองกวาทโหรพนเมองพยากรณไว เจานายและขนนางไทยเหลานจงหนมาสนใจวทยาการตะวนตกเปนพเศษ ดวยเหตนในปนนเองทานไดจดใหมการแสดงปาฐกถาเปนชด ๆ เพอใหความรดานวทยาศาสตรแกคนงานของมชชน แตกมคนอนทสนใจรวมทงเจานายในวงและสตรชาววงผสงศกดมาขอฟงปาฐกถานดวย นโยบายการทำพนธกจอกอยางหนงของหมอเฮาสคอ การเขาหาเจานายและขาราชการผใหญ พระเจาทรงเปดทางใหทานใชความสามารถดานวทยาศาสตรและการแพทยเปนสะพานเขาหาผใหญสำคญหลายทาน โดยเฉพาะอยางยงเจาฟาใหญและเจาฟานอย ตลอดจนเจานายและขาราชการบางทานทตอมากลายเปนบคคลสำคญในรฐบาลชดใหม สงนทำใหทานไดรบความสนใจและการนบถอจากขาราชการชนผใหญมาก และตอมาทำใหทานไดรบความสะดวกในการตดตอกบทางราชการเรองการงานของมชชนดวย หมอเฮาสเปนนกสำรวจตวยงดวย ทานไดเดนทางไปสำรวจเสนทางและภมประเทศนอกพระนครบอย ๆ ในแตละครงไดทำแผนทหยาบ ๆ ไว ซงเปนประโยชนในการเดนทางของมชชนนารคนอน ๆ อยางมาก การสำรวจของทานนนจะใชเรอแจวยาวเปนพาหนะ แตละครงใชเวลา 1 สปดาหหรอกวานนโดยแลนเรอไปตามคลองสายตาง ๆ ทมอยมากมายในสยาม ขณะทเดนทางไปกจะถอโอกาสแจกจายหนงสอและใบปลวแกทกคนทพบ การเดนทางไปจงหวดเพชรบรเมอเดอนธนวาคม ค.ศ. 1848 เกดจากการชกชวนของปลดจงหวด ซงเมอครงเดนทางมายงกรงเทพฯมผแนะนำใหรจกหมอเฮาสและไดรบการรกษาจากทานจนหายโรคภย ตอมาเมอปลดจงหวดไดเลอนตำแหนงสงขนทานไดขอใหหมอเฮาสมาสอนภาษาองกฤษทเพชรบรและเสนอใหมชชนนารประกาศศาสนาไดตามใจชอบ 2 ปหลงจากหมอเฮาสเดนทางมาถงสยามคอเมอป ค.ศ. 1849 ทานไดตงครสตจกรเพรสไบทเรยนแหงแรกขน ในตอนเรมตนนนยงไมมคนไทยหรอคนจนรบเชอเลย แตเปนการตงครสตจกรเพอหวงผลในอนาคต ศาสนาจารยสตเฟน บช เปนศษยาภบาล หมอเฮาสเปนผปกครองและแมตตนเปนประธาน ตอมาชายจนชอนายกเฮง กวยเซยน ไ ดยายสมาชกภาพจากคณะ A.B.C.F.M. ซงยกเลกพนธกจในสยามไป นายกเฮงไดนำภรรยาและคนอน ๆ มารจกพระเจา นายกเฮงไดทำงานกบมชชนเปนครชาวจนคนแรกของโรงเรยนชาย นายกเองนเองเปนปของอาจารยบญตวน บญอต ซงเปนตนตระกลบญอตซงเปนครสเตยนรนแรก ๆ ของประเทศไทย มชชนนารรถงความยากลำบากของผเชอใหมในการรกษาความเชอทามกลางญาตพนองและสงคมไทย ดงนนจงไดสงนายบญตวนไปศกษาตอในอเมรกา ทนนทานมโอกาสใกลชดกบครสเตยนและเตบโตในความเชอ เมอสำเรจการศกษาทานไดกลบมาเปนศษยาภบาลครสตจกรไทยแหงแรกของประเทศไทยและเปนครใหญโรงเรยนสอนภาษาจนทองคการอเมรกนเพรสไบทเรยนตงขนในป ค.ศ. 1850 โ รงเรยนนไดเปลยนมาสอนภาษาไทยและเปลยนชอในเวลาตอมาเปนโรงเรยนกรงเทพครสเตยนทยงเปดสอนมาจนถงทกวนน !!

!40


V. เหตการณสำคญในยคบกเบก !A. การเขามาของหมอแบรดเลย

เหตการณสำคญในยคบกเบกอนเปนเสมอนจดหกเหของประวตศาสตรครสตจกรไทย ไดแกการเขามาของหมอแบรดเลยในป ค.ศ. 1835 ทานเปนเสมอนตวแทนของความเชอของนกายโปรเตสแตนททเขามาในสยามในยคน

ในแงการเมองและสงคมเรากลาวไดวาการเขามาของหมอแบรดเลยไดนำวทยาการใหม ๆ มาดวยซงทำใหสยามเหนความจำเปนในการพฒนาประเทศและเปลยนจากยคโรบราณมาเปนยคสมยใหมทละนอย ในแงการเผยแพรครสตศาสนาหรอในแงของผลกระทบทมตอครสตจกรโปรเตสแตนท การเขามาของหมอแบรดเลยพรอมกบวทยาการใหมของตะวนตกทำใหคนไทยมองวาครสตศาสนาเปนตวแทนของอารยธรรมตะวนตก เปนสงทเกยวของกบวทยาการแปลกใหมทชาวสยามไมเคยพบเหนมากอน ครสตศาสนาถกมองวาเปนเรองของคนทนสมย หวกาวหนา ซงคนในสมยนนอาจจะตามไมทนและยงยอมรบไมไดนก เพราะกาวไกลเกนไปจนสวนกระแสความคดและการดำเนนชวตของคนไทยโดยทวไป มแตเพยงเจานายจำนวนนอยทเหนประโยชนและความสำคญจงมทาททเปนมตรกบมชชนนาร เพราะหวงไดรบประโยชนจากวทยาการทมชชนนารนำเขามา แตคนไทยนอยนกทจะตอบสนองครสตศาสนาในยคนในแงของศาสนา

อยางไรกตามการเขามาของหมอแบรดเลยถอไดวาเปนเหตการณสำคญของประวตศาสตรครสตจกรไทย เพราะเปนเหมอนการงางประตพระกตตคณใหกวางขนกวาเดม เพราะทำใหภาพพจนของมชชนนารเปลยนจากนกการทตซงเคยถกมองวาผกตดกบนกการเมองตะวนตก กลายมาเปนภาพของนกสงคมสงเคราะหหรอผทำประโยชนในดานพฒนาบานเมองไทย ภาพนชวยใหการตอบสนองของคนไทยตอครสตศาสนาดขน แมวาจะเปนไปอยางเชองชาเพราะคนไทยยงรบความทนสมยทมชชนนารนำเขามาไมไดทนทและมองวาสวนกบวถการดำเนนชวตดงเดมอยางมาก

ตวอยางทดคองานดานการแพทยของหมอแบรดเลยทานนำการแพทยตะวนตกเขามาในสยามไมวาจะเปนการปลกฝ วคซนปองกนฝดาษ หรอทนตกรรม และการผาตดเปนครงแรกในในสยาม สงเหลานมสวนเปลยนความคดของคนไทยทเชอวาการเจบปวยเกยวของกบเวรกรรมตามความเชอของศาสนาพทธ วธการรกษาจงผกตดอยกบไสยศาสตร แตการแพทยแผนใหมของหมอแบรดเลยชวยเปลยนความคดเหลาน แมวาจะเปนเพยงการเรมตนและเปนการบกเบกทมอปสรรคและยากลำบาก ซงไมไดเหนผลในขณะนนแตตองรอคอยถงยคตอ ๆ มา แตกถอวาเปนการบกเบกความเชอททำใหคนไทยไดลมรสพระกตตคณของพระเจาอยางเปนรปธรรม การแพทยยงมสวนชวยทาทายความเชอดานศาสนาของคนไทยดวย ตวอยางทดคอการผาตดในวนท 13 มกราคม ค.ศ. 1837 หมอแบรดเลยไดผาตดแขนพระภกษรปหนงซงไดรบบาดเจบสาหสจากพระบอกไฟพะเนยงแตกสะเกดระเบดทำใหแขนขางหนงเกอบขาด ทานไดผาตดแขนนนทงและสามารถรกษาชวตพระภกษไวได การผาตดครงนนนบวาเปนการพลกประวตศาสตรการแพทยของไทยและทำใหคนไทยตองหนมาคดคำนงถงความเชอของตนแตโบราณ เพราะในสมยกอนเชอกนวาถาหาดตดอวยวะสวนใดสวนหนงออกจากรางกายโดยเฉพาะอวยวะภายนอก เชน ใบห แขน ขา มอ หรอจมก ฯลฯ ออกเสยแลวคน ๆ นนจะตองตายอยางแนนอน

!!41


B. การกอตงครสตจกรจนโปรเตสแตนทแหงแรก การกอตงครสตจกรจนแหงแรกขนในประเทศไทยมความสำคญตอประวตศาสตรครสตจกร

ไทยอยางมาก ประการแรก มนแสดงใหเหนวาการเมองมความสำคญและเกยวของใกลชดกบการตอบสนองตอขาวประเสรฐในประเทศไทยอยางมาก การปกครองของไทยในยคนนเปนระบอบสมบรณาญาสทธราชซงใหความสำคญกบกษตรยไทยอยางมาก ดงนนเมอรชกาลท 3 ไมทรงแสดงความเปนมตรกบชาวตางชาตมากนกรวมทงมชชนนารดวย ประชาชนชาวไทยจงไมสามารถตอบสนองตอพระกตตคณมากนก ใ นขณะเดยวกนชาวจนทอพยพเขามาในสยามตกอยในสภาพทขาดความมนคงทงดานจตใจและความเปนอย เพราะพวกเขาอยในตางถนตางแดนพวกเขาจงตองการทพงพงมากกวาชาวไทย ดวยเหตนชาวจนจงตอบสนองตอพระกตตคณไดดกวา

ประการทสอง เนองจากชาวจนตอบสนองตอพระกตตคณมากกวาชาวไทย การกอตงครสตจกรจนแหงนขนจงเปนเหตการณสำคญทบงบอกวานบแตนเปนตนไปพระกตตคณของพระเจาไดไปถงและเกดผลทามกลางชนกลมนอยในประเทศไทยกอน โ ดยเรมจากชาวจนและตอมาไดขยายไปยงชาวลาวทางภาคเหนอของประเทศไทย ใ นอกหนงศตวรรษตอมาชาวจนและชาวลาวเหลานสมรสกบชาวไทยและรนลกหลานประสมกลมกลนเชอชาตกนจนกระทงความเปนคนไทยไมไดขนอยกบเชอชาตแตขนอยกบสญชาต นอกจากนนเมอชาวจนในประเทศไทยมอทธพลทางดานเศรษฐกจมากขนจนสามารถควบคมเศรษฐกจในประเทศไทยไวได ชาวจนทเปนครสเตยนตลอดจนลกครงไทย-จนไดกลายเปนกำลงสำคญในการสรางครสตจกรไทยตอไปในอนาคต เราจงกลาวไดวาการกอตงครสตจกรจนแหงแรกในประเทศไทยนเปนเหตการณสำคญในประวตศาสตรครสตจกรไทยทชชดวาครสตจกรไทยเปนครสตจกรทประกอบดวยชนหลายเชอชาตทตอมาถกกลนกลายเปนไทยไปโดยปรยาย !VI. การประเมลผลยคบกเบก !

จากขอมลขางตนเราอาจกลาวไดวาพนธกจในยคบกเบกของครสตจกรไทยเกดผลนอย ครสต-จกรไทยเตบโตชามากมคนรบเชอไมกคน พนธกจสวนใหญทำกบคนจนทอยในประเทศไทย พนธกจกบคนไทยไมเกดผลเพราะการตอตานจากขาราชการชนสงและรฐบาลไทย คนทมารบเชอสวนมากหรอเกอบทงหมดเปนคนงานขององคการพนธกจและสวนหนงรบบพตศมาเพยงเพราะตองการผลประโยชนบางอยาง เชน ตองการงาน หรอยารกษาโรค เปนตน

สาเหตสำคญทเปนอปสรรคขดขวางการเตบโตของครสตจกรไทยในยคบกเบกอาจแจกแจงไดหลายประการดวยกนดงน

!A. ประตทางผานสประเทศจน

มชชนนารสวนใหญทเขามาในสยามในยคบกเบก เตรยมตวและฝกฝนตนเพอไปทำพนธกจในประเทศจน แตเนองจากประเทศจนยงไมเปดประตใหกบชาวตางชาต พวกเขาจงถกสงเขามารอในสยามกอน มชชนนารเหลานสามารถพดภาษาจนไดดกวาภาษาไทย พวกเขาจงทำพนธกจกบชาวจนมากกวา เมอประเทศจนถกบงคบจากประเทศมหาอำนาจใหเปดประเทศในป ค.ศ. 1845 มชชนนารถกยายไปประเทศจนเกอบทงหมด ประเทศไทยเปนเพยงทางผานไปยงประเทศจนเทานน มชชนนารจงไมไดทมเทในการทำพนธกจในสยามเทาทควร

!!!42


2. ปญหาสขภาพ คนในยคเทคโนโลยกาวหนาทนสมยและการแพทยรดหนาอยางมากในปจจบนคงไมเขาใจ

ปญหาสขภาพทมชชนนารยคบกเบกตองเผชญนก แตมชชนนารยคนนตองผจญภยจากโรครายมากมาย พวกเขาตองสญเสยสขภาพหรอชวตไปเนองจากไมสามารถปรบตวกบสภาพดนฟาอากาศ สงแวดลอมและโรคของเมองรอนได โ รคระบาดทเกดขนในไทยและในดนแดนแถบนททำลายสขภาพและคราชวตมชชนนารไปมากทสดไดแกโรคทางเดนอาหาร เชน โรคบด และอหวาตกโรค เปนตน หมอแบรดเลยบนทกถงปญหานไวอยางนาสะเทอนใจวา…

“ในปแรก ๆ มจจราชมาเยอนเราเสมอ ๆ เมอจากบานเกดเมองนอนทเรารกมา พวกเราไมคดวาจะไดกลบไปเหนหนาคนทเคยรกใครสนทชดเชออก พอมาถงไดไมทนกวนหรอกอาทตยกตองทนทกขอยางมากดวยโรคภยไขเจบ ทารกนอยของเราโดนหนกกวาใครเพอน ขาพเจาบนทกถงชวงปแรกในบางกอกไวอยางขมขนวา มลกของมชชนนารเพยงคนเดยวทมชวตอยไดขามสบแปดเดอน… หลายคนในคณะของเราพบพานการลมตายจากกนมากกวาหนงครง” !

สำหรบตวหมอแบรดเลยเองแมทานจะสามารถรกษาคนไทยจำนวนมากใหพนโรคภยรายแรงได แตทานกไมอาจรกษาชวตของลกนอยและภรรยาททานรกได เอมล ภรรยาคนแรกของทานปวยตงแตเดอนแรกทมาถงสยาม ลกสาวคนหนงของทานชอ ฮาเรยท กเสยชวตลงดวยไขทรพษอยางแสนเศราเมออายไดเพยงแปดเดอน สวนเอมลภรรยาของทานเปนหลายโรค เชน มดลกหยอน ปวดเสนประสาท ทองรวง ไออยางรนแรง หายใจหอบเกอบตลอดวน และสยชวตดวยวณโรค กอนสนใจเอมลกลาวถงชวงแปดปในสยามของเธอวา “…ฉนไมอาจรองขอชวตเพยงเพอใหไดอยรอดเทานน เพราะวาในชวงแปดปฉนทนทกขเกนกวาทจะรกการมชวตอย”

มชชนนารบางทานยงไมทนเดนทางเขามาถงประเทศไทยกเสยชวตโดยโรคภยระหวางทาง เชน ภรรยาของศาสนาจารยวลเลยม ดน ไ ดเสยชวตระหวางการคลอดบตรขณะโดยสารเรอมายงสยาม !C. ปญหาการคมนาคมและการสอสาร

สมยนนการเดนทางตองใชเรอ ชาง หรอควายเทยมเกวยน หนทางลำบากและไมสะดวกทำใหการเดนทางลาชาและมอนตราย ครงหนงขณะทหมอซามเอล เรโนลดส เฮาส เดนทางไปดแลภรรยามชชนนารสองทานทใกลคลอดทเชยงใหมทานถกชางทขไปแทงดวยงาเกอบเอาชวตไมรอด ทานเองตองทำแผลและเยบแผลใหกบตวเองอยางทลกทเล นอกจากนนการตดตอสอสารระหวางมชชนนารและองคการพนธกจในตางประเทศกเปนไปดวยความยากลำบาก มชชนนารตองฝากจดหมายไปกบกปตนเรอสนคา บางครงตองใชเวลานานถง 1 ปกวาจดหมายจะไปถงทหมาย อยางไรกตามสงดประการหนงทเกดขนกคอ มชชนนารจากคณะตาง ๆ ไ ดรวมตวกนเพอออกสำรวจทองทตาง ๆ พวกเขาไดทำแผนทและเสนทางเดนทางไวซงเปนประโยชนแกการทำพนธกจในเวลาตอมาและตอคนไทยเองดวย

!!

!43


D. พทธศาสนาและวฒนธรรมไทย อปสรรคเกยวกบพทธศาสนาและวฒนธรรมไทยอาจมองไดเปนสองดาน ดานหนงคอ

อปสรรคทเกดจากคำสอนหรอวถแหงวฒนธรรมไทยเอง แตอกแงหนงเปนอปสรรคทเกดจากการทมชชนนารตะวนตกไมเขาใจวฒนธรรมไทยจงไมสามารถปรบตวและหาวธการทเหมาะสมกบวฒนธรรมไทย แตไมขดแยงกบความเชอของครสตศาสนาในการเผยแพรกบคนไทย

ในแงของคำสอนของพทธศาสนาและวฒนธรรมไทยเอง ชาวไทยนบถอศาสนาพทธทประสมประสานกบศาสนาพราหมณและความเชอเรองผวญญาณมาเปนเวลาหลายศตวรรษ พทธศาสนาไดฝงแนนในการดำเนนชวตของคนไทยจนกลายเปนวฒนธรรมไทย พธกรรมของพทธศาสนาเกยวของกบชวตของคนไทยตงแตเกดจนตาย เมอทารกเกดจะมพธรบขวญ โกนจก โกนผมไฟ เมอโตขนเดกชายจะบวชเรยนในพทธศาสนา เมอแตงงานมพธทางศาสนาทงพทธและพราหมณ มการทำบญขนบานใหม ตกบาตร และทอดกฐน เปนตน วรรณกรรมไทยเองกเกยวของกบพทธศาสนาอยางมาก ดงนนความเชอของพทธศาสนาจงฝงแนนในชวตของคนไทยอยางมาก

นอกจากนนกษตรยไทยยงเปนองคพทธมามกะหรอองคอปถมภของพทธศาสนา รชกาลท 3 ไดสรางและบำรงวดวาอารามมากมาย พระองคไดทรงออกแถลงการณฉบบหนงมใจความวา

“สยามดเลศกวานา ๆ ชาตบนพนพภพในเรองของความผกพนกบพทธศาสนา… พระเจาอยหวสยามรกและบชาองคพระสมมาสมพทธเจา และมความศรทธาอยางแมนมนทจะใหพทธศาสนาตงมนเปนมงขวญของอาณาจกรสบไป” !5. การทมชชนนารไมเขาใจวฒนธรรมไทย ในแงของความเขาใจของมชชนนารตอพทธศาสนาและวฒนธรรมไทยนน เรากลาวไดวาเนองจากมชชนนารยคบกเบกของโปรเตสแตนทสวนมากมความตงใจแตเรมแรกทจะไปยงประเทศจนมากกวาจงไมคอยมความรหรอความเขาใจเกยวกบวฒนธรรมไทยนก หลายคนเขามาโดยไมสามารถพดภาษาไทยไดเลย ยงกวานนชาวอเมรกนในยคนนคอนขางทจะมองวาวฒนธรรมของตนเปนเลศและสงสงกวาวฒนธรรมของชาตอน ๆ จงมกจะตดสนคนไทยตามแบบฉบบแหงวฒนธรรมของตนเอง หรอใชวฒนธรรมตะวนตกเปนมาตรฐานวดคนไทย และพยายามใหคนไทยเลกวฒนธรรมเดมเพอทำตามสงทวฒนธรรมของมชชนนารเหนวาถกตองและเหมาะสม แมวาวฒนธรรมหรอวถอยางไทย ๆ หลายตอหลายอยางไมไดขดแยงกบความเชอของครสตศาสนาตามทองคพระเยซครสตทรงสอนในพระครสตธรรมคมภรแตอยางใด ตวอยางหนงทเหนไดชดคอ การหมอบคลานถวายความเคารพแดองคพระเจาอยหวหรอพระบรมวงศานวงศของไทย ครงหนงในสมยรชกาลท 3 หมอแบรดเลยถกเรยกตวไปเขาเฝาพระชนนของเจาฟาจฑามณ คนนำทางพยายามอยางหนกทจะใหหมอแบรดเลยและภรรยาหมอบคลานอยางคนอน แตทานกแยงวาไมอาจทำตามไดเพราะไมใชวฒนธรรมอเมรกา ทง ๆ ทการหมอบคลานไมไดเกยวของกบความเชอทางศาสนา แตเปนวธแสดงความเคารพตอเจานายสงศกดหรอตอผใหญตามวถไทย อกเหตการณหนงซงแสดงใหเหนถงความมกงายของชาวตะวนตกและการไมแยแสตอวฒนธรรมไทย เกดขนใน ค.ศ. 1835 นายโรเบรต ฮนเตอร พอคาชาวองกฤษทมาตงถนฐานในไทยเพราะเหนชองทางทจะรำรวยจากการคาขายกบไทย เขาเปดบรษทการคาทคนพากนเรยกวา “แฟกตอร” ซงเปนบรษทการคาแหงเดยวของชาวยโรปใน ค.ศ. 1835 นายฮนเตอรนบวาเปนชาวตางชาตทมอทธพลทสดในบางกอกเปนเวลานานเกอบ 20 ป นายฮนเตอรนแหละคอคนทคนพบฝาแฝดสยาม

!44


และซอตวเดกหนมทงสองจดสงไปตระเวรหารายไดอยางงามใหแกเขาในยโรปและอเมรกา มชชนนารในยคนนคบคากบเขาพอควรเพราะอทธพลทเขามในบางกอก ครงนนนายฮนเตอรพากปตนเวลลารมาทบานของหมอแบรดเลยแลวพากนไปยงนกกาเลน ปรากฎวากปตนเวลลารพลดเขาไปในเขตวดพทธแหงหนงแถวนนแลวยงนกพราบของวดไดสองตว พระสงฆทกำลงทำวตรเยนอยไมพอใจอยางยง เพราะคนพทธถอวาการฆาสตวตดชวตเปนความบาปหนายงนกพราบในวดทชาวไทยถอวาเปนของประจำวด จงเปนปากเสยงกนขนระหวางกปตนกบพระสงฆ เมอพดจากนไมรเรองพระสงฆรสกวาฝรงหยามวฒนธรรมและพทธศาสนาจงเกดการตอสกนขนจนกปตนถกตหวแตกและบาดเจบสาหส นายฮนเตอรไมพอใจมากทเพอนของตนถกปฏบตเชนนเขาไดใชอทธพลขรฐบาลตาง ๆ นา ๆ แมวาพระสงฆเหลานนจะถกลงโทษในทสดแตเขากไมพอใจเพราะรสกวาเปนการลงโทษเพยงสถานเบา (นงกลางแดดไมถงครงวน) และใชแรงงานเยยงคนรบใชเพยงสน ๆ เทานน แมวานายฮนเตอรจะไมใชมชชนนารแตเขาเปนชาวตะวนตกเปนฝรงเหมอนมชชนนาร และมชชนนารเองกคบคากบเขาอย จงไมแปลกทคนไทยจะเหมาเอาวาพวกฝรงทงหมดหยามเยยดวฒนธรรมอนดงามของคนไทย สงนเหนไดจากคำประกาศหามภกษแตะตองชาวยโรปหรอชาวตางชาตอนๆ ไ มวาจะถกยวยอยางไร ดงนนสำหรบชาวสยามสงทเกดขนเปนความผดของฝรงแตพระสงฆกลบถกลงโทษเพราะอทธพลทางการเมองและการคาของฝรงทำใหรชกาลท 3 จำยอมในการออกประกาศเชนน หลงจากนนเกดเหตการณในทำนองเดยวกนนอกกบชาวฝรงเศสคนหนง กงสลใหญฝรงเศสใชอทธพลบบใหฝายไทยจายคาเสยหายเปนจำนวนเงนพนเหรยญ คนไทยสมยนนรสกวาชาวตะวนตกลบหลพทธศาสนาและวฒนธรรมทดงามของไทย ฝรงเอาเปรยบไทยทกทาง คนไทยเสยหายแตไทยกลบเปนฝายตองยอม ความรสกเชนนเปนอปสรรคอยางมากตอการเผยแพรครสตศาสนา !F. นโนบายการเมอง

ในยคบกเบกสยามปกครองดวยระบอบสมบรณาญาสทธราช กษตรยคอศนยอำนาจของประเทศ พสกนการเทดทนพระองคเหมอนองคสมมตเทพ ในยคบกเบกของโปรเตสแตนทตรงกบรชสมยของสมเดจพระนงเกลาเจาอยหวแหงราชวงศจกรหรอรชกาลท 3 แหงกรงรตนโกสนทร พระองคเผชญกบปญหาการเมองหลายดานทงภายนอกและภายใน การเมองภายในรชกาลท 3 ทรงเผชญกบการกอกบฎอยเนอง ๆ ของเจาลาวฝายเหนอและชาวจนในสยาม ในขณะเดยวกนมชชนนารทเขามาในสยามไมสามารถทำพนธกจกบคนไทยได หรอทำไดกเกดผลนอย จงหนไปทำพนธกจกบชาวจนและในเวลาตอมากไดทำพนธกจกบชาวลาวทางภาคเหนอ ดวยเหตนรชกาลท 3 จงไมทรงไววางพระทยตอมชชนนารและไมทรงเปนมตรกบมชชนนารนก ทเลวรายกวานนกคอ นายฮนเตอร พอคาชาวสกอตทมอทธพลในสยามและมกจะวางอำนาจกบรฐบาลอยางลมตวอยเนอง ๆ เพราะคดวาไดรบการคมครองจากองกฤษ และพอคาชาวองกฤษอน ๆ ไดลกลอบคาฝนบรเวณชายฝงของไทยทง ๆ ทพระราชโองการหามสบฝนในสยามประกาศใชตงแตป ค.ศ. 1839 แตเมอถกรฐบาลไทยจบไดของกลางถกยดลกเรอชาวจนถกลงอาญา แตชาวองกฤษกลบรอดตวเพราะมอทธบาลทางการทตคมครอง รฐบาลไทยไมอาจจะลงโทษหรอดำเนนการใด ๆ กบชาวองกฤษไดเลยแมวาผนนจะทำผดกฎหมายอยางรนแรง ทงนเพราะสยามกลวมากวาองกฤษจะถอเอามาเปนขออางในการขยายอำนาจครองความเปนเจาเหนอสยามอยางททำกบจนมาแลว

!45


สำหรบการเมองภายนอกประเทศหลงจากทสยามปดประเทศมาเปนเวลานานในป ค.ศ. 1826 รชกาลท 3 แหงราชวงศจกรไดรอฟนความสมพนธกบประเทศตะวนตกอก คอไดทำสนธสญญากบองกฤษ “พระองคทรงอนญาตใหชาวตะวนตกมสทธคาขายและเดนทางทองเทยวภายในประเทศได อยางไรกตามพระองคมไดใหความสนใจตอชาวตางประเทศมากนก ทงยงไมสนบสนนใหคนไทยตดตอกบชาวตางประเทศดวย” การตดตอกบชาวตางชาตของรชกาลท 3 เปนไปเพอผลประโยชนทางการคาเทานนพระองคทรงผกขาดการเดนเรอและเกบภาษสนคาขาเขาและขาออกอยางหนก ทำใหเงนตราหลงไหลเขาสทองพระคลงเปนจำนวนมาก อยางไรกตามสถานการณทางการเมองของภมภาคนทำใหรชกาลท 3 ทรงเผชญกบปญหาความขดแยงกบมหาอำนาจของยโรปทเรมเขามามอำนาจในดนแดนเอเชยตะวนออกเฉยงใต ลทธอาณานคมนยมทชาวยโรปพยายามขยายอาณานคมในดนแดนเอเชยโดยใชกำลงและการทตบบบงคบประเทศตาง ๆ ในเอเชย ประกอบกบสงครามฝนทเกดขนระหวางองกฤษกบจนทำใหรชกาลท 3 ไ มไววางใจชาวตางชาต นโยบายทางการเมองของพระองคไมใหความเปนมตรกบตางชาต ทรงใชนโยบาย “ยอมหกไมยอมงอ” สำหรบมชชนนารนนเนองจากพวกเขาเปนชาวตะวนตกจงทำใหรชกาลท 3 ไ มทรงเปนมตรกบมชชนนารนก การขยายอำนาจของชาวยโรปทำใหพระองคไมไววางพระทยชาวตางชาตอยแลวจงเปนเหตใหมชชนนารถกควบคมอยางเครงครด เชนในบางโอกาสพระองคทรงบญชาใหกกบรเวณมชชนนารอยแตเฉพาะกรงเทพฯเทานน มชชนนารไมสามารถเดนทางไปตามชนบทไดทงนเพราะเปนการงายแกการควบคม ในป ค.ศ. 1850 เซอร เจมส บรค (Sir James Brooke) ราชทตขององกฤษบบบงคบใหไทยทำสนธสญญาทางการคากบองกฤษ ทานไดเขามาพรอมกบคนจำนวนมากและมการแสดงแสนยานภาพของราชนารองกฤษอยางเตมท แตเนองจากสนธสญญานทำใหไทยเสยเปรยบองกฤษอยางมากรชกาลท 3 จงไมยอมตกลงดวย และทรงปนบำเหนจหลายชนแกผสำเรจราชการแผนดนทสามารถขดขวางการลงนามในสนธสญญานสำเรจ แมวาในทสดองกฤษตองเดนทางกลบไปดวยความผดหวง แตความตงเครยดนเกอบจะกลายเปนชนวนสงครามระหวางสยามกบองกฤษ เหตการณนทำใหรชกาลท 3 ไมพอพระทยคนตางชาตมากขน ดงนนหลงจาก เซอร เจมส บรค กลบองกฤษแลวไดมการจบกมพวกทเปนครของมชชนทนท แตเมอพวกศาสนทตถามถงเหตผลกไดรบคำตอบวาเปนเพราะบคคลเหลานละเมดกฎหมายทไปสอนภาษาบาลอนศกดใหแกคนตางดาว นอกจากนนพวกคนงานของมชชนกพากนหนจากบานมชชนนารเพอเอาตวรอด ชาวไทยซงเทดทนองคพระมหากษตรยดจดงองคสมมตเทพจงไมกลายงเกยวกบมชชนนารเพราะเกรงวาตนจะไดรบโทษไปดวย ดงนนไมมใครกลาเชาบานหรอขายอาหารใหแกมชชนนารจนในทสดมชชนนารเกอบจะตองออกนอกประเทศไประยะหนงและพนธกจเกอบจะตองลมเหลวหมด

แมจะดเหมอนพนธกจในประเทศไทยยคบกเบกมวสลวและไมเกดผลเทาทควร แตเมอรชกาลท 3 ทรงประชวรหนกและเสดจสวรรคตในวนท 3 เมษายน ค.ศ. 1851 หลงจากททรงปกครองสยามมาเปนเวลา 23 ป เหตการณทางการเมองกแปรผนไปเมอเจาฟามงกฏทรงลาผชนวชเพอขนครองราชยเปนสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวรชกาลท 4 ตามคำกราบบงคมเชญของเจาพระยาพระคลง พระองคทรงมนโยบายกบตางชาตทแตกตางจากรชกาลท 3 พระองคทรงใชนโยบาย “ยอมงอเพอจะไมหก” ดงนนพระองคทรงเปดสมพนธไมตรกบตางชาตใหมและทรงเปดประเทศตอนรบวฒนธรรมและความเจรญของตะวนตก ดวยเหตนพนธกจในประเทศไทยจงสามารถดำเนนตอไป !

!46


G. วธการทำพนธกจ มชชนนารยคบกเบกไดใชวธการหลายดานในการทำพนธกจในประเทศไทย วธการทสำคญ

คอ การแพทย และการศกษา ดานการแพทย นาสงเกตวามชชนนารรนแรกทเขามาเปนแพทยหลายคน ทงนเนองจาก

อทธพลจากจดหมายทกทสลาฟเขยนแนะนำไปยงองคการพนธกจตาง ๆ ในอเมรกา กทสลาฟเขยนไววา “อปสรรคทสำคญทสดในการตงคณะมชชนนารในสยามนนคอ โ รคเมองรอน เขาเสนอแนะวาควรจะสงเฉพาะแตมชชนนารทมความรทางการแพทยมาเทานน” มชชนนารเหลานใชการแพทยเปนสะพานและเครองมอในการประกาศพระกตตคณ พวกเขาพยายามจะนำการแพทยแผนใหมชวยรกษาโรคภยของคนไทย มคนไทยและคนจนมารบยาและรบการรกษาโรคบางแตความเชอตอการรกษาแบบโบราณยงคงมอยกบคนไทยอยางเหนยวแนน ทำใหในชวงนการประกาศพระกตตคณโดยใชการแพทยเปนสอตองพบกบอปสรรคพอควร คนไทยสมยนนรกษาพยาบาลกนตามมตามเกดโดยใชเวทยมนตคาถา พอมด หมอผเปนผเสกเปาการปวยไข เพราะคนเชอกนวาโรคภยไขเจบตาง ๆ เกดขนจากการกระทำของภตฝปศาจเจาทเจาทางหรอเปนเพราะคราะหกรรมของคน ๆ นนเอง การรกษาโรคจงเนนหนกไปทางไสยศาสตร มการสะเดาะเคราะหรดนำมนขอขมาผสางเทวดาทโกรธเคองจนทำใหคนนนปวย ตวอยางทดคอ เมอหมอแบรดเลยและนายแพทยมชชนนารทานอน ๆ พยายามนำการผดงครรภแผนใหมเขามาในสยาม สตรชาวสยามสมยนนไมยอมรบเทาไหรนก แมแตสตรชาววงกไมยอมหยดการอยไฟแบบโบราณเพอการการผดงครรภอยางพวกภรรยาของมชชนนารทง ๆ ทพวกแหมมเหลานไมตองทกขทรมานหลงคลอดเหมอนหญงไทยทเหมอนถกยางสดขณะทอยไฟ ความเชอทว าหญงไทยมโครงสรางภายในแตกตางจากแหมมฝรงทำใหนายแพทยมชชนนารนำวทยาการใหมดานสตศาสตรมาใชไมไดผล หญงไทยยงคงยดวธการแบบโบราณไวอยางเหนยวแนน

นอกจากนนวธวนจฉยโรคของแพทยแผนใหมทำใหคนไทยสมยนนขาดความมนใจ แพทยชาวตะวนตกตองถามอาการคนไขกอนทจะบอกไดวาคนไขเปนโรคอะไร และรกษาอยางไร แตแพทยไทยจะทายโรคกอนเพยงแคเหลอบมองคนไขเทานน ซงวธนมกจะทำใหทำนายโรคผดพลาดเสมอ ๆ กวามชชนนารจะพสจนใหคนไทยเหนวาวธของแพทยไทยผดพลาดไมถกตองและอนตรายกตองใชเวลานานพอควร

ดานการศกษา มชชนนารพยายามนำการศกษาแผนใหมแบบตะวนตกเขามาในสยามโดยเชอวาคนไทยมการศกษาแบบตะวนตก พวกเขาจะสามารถเขาใจพระกตตคณและเปลยนศาสนาไดงายขน ตวอยางทดเหนไดจากการเปดหองทดลองวทยาศาสตรและแสดงปาฐกถาของหมอเฮาสเพอใหความรดานวทยาศาสตรแกคนไทย จดประสงคหลกของหมอเฮาสคอ “…เพอตองการใหเขาเหลานนเคยชนกบการใชความคดเพอจะไดนำไปใชเมอฟงคำเทศนาในวนอาทตย ชวยในการพสจนและการเขาใจถงพระปญญาของพระผสรางไดดยงขน” กระนนกตามในชวงนคนไทยสวนใหญยงไมสามารถยอมรบวธการศกษาแบบใหมเชนเดยวกบการแพทยทมชชนนารนำเขามาไดอยางเตมท

กอนหนาทมชชนนารจะเปดโรงเรยนตามแบบแผนการศกษาแบบตะวนตก วดเปนศนยกลางการศกษาของคนไทย เดกผชายเทานนจะไดรบการเลาเรยนจากวด สวนเดกหญงจะอยบานและเรยนรดานการเรอนเพอเตรยมตวเปนแมศรเรอนทดตอไปในอนาคต นอกจากนนการบวชเรยนของเดกชายเกยวของกบทรรศนะทางความเชอของพทธศาสนา คนไทยเชอวาลกชายตองบวชเรยนใหพอแม นคอการแสดงความกตญญอนเปนคณธรรมทสงคมไทยใหความสำคญอยางยง คนไทยถงกบมคำกลาววา ถาลกชายบวชเรยนพอแมจะไดอาศยบญเกาะชายผาเหลองไปสวรรคดวย เมอมชชนนาร

!47


เปดโรงเรยนสำหรบเดกชายและเดกหญงจงเปนการเปลยนแปลงวถชวตคนไทยทรวดเรวเกนไปจนคนไทยรบไมได แทบจะไมมผใดยอมสงลกหลานเขาเรยนในโรงเรยนของมชชนนาร ดงนนในชวงแรกมชชนนารตองจางพอแมใหสงบตรหลานมาเรยน

ในชวงรชกาลท 3 แมมขนนางและขาราชการผใหญใหความสนใจกบวทยาการตะวนตกบาง เพราะเหนวาเปนสงททนสมยแตการยอมรบกยงอยในวงแคบ คออยในหมชนชนสงบางคนเทานน เจานายไทยทตอนรบวทยาการตะวนตกมากทสดคอ เจาฟาใหญ (เจาฟามลกฎ) ซงขณะนนทรงผนวชอยและตอมาขนเสวยราชเปนรชการท 4 เจานายทงสองพระองคเปนผทมองการณไกลและเหนวาสยามควรจะรบวทยาการตะวนตกเพอพฒนาประเทศใหทนสมยพอทจะตอรองกบชาตตะวนตกได แตการยอมรบยงอยในวงแคบมาก ทงรชกาลท 3 เองยอมรบชาวตะวนตกในแงของการคามากกวาเพราะทรงตงพกดภาษสงสำหรบสนคาทชาวตางประเทศตองการจากไทย ซงนำรายไดอยางมหาศาลมาสสยาม ใ นทางตรงกนขามทรงมองวาวทยาการตะวนตกเปนของฝรง ดงนนเมอมชชนนารมบทบาทสงในการนำวทยาการเหลานเขามา ครสตศาสนาจงถกมองวาเปนเรองของอารยะธรรมตะวนตก อยางไรกตามการตดตอกบเจานายโดยอาศยวทยาการตะวนตกชวยสรางมตรและเปนผลดตอการเผยแพรครสตศาสนาในเวลาตอมา เมอเจานายเหลานนไดขนมาปกครองประเทศในรชกาลตอมา ดงนนการใชการศกษาวทยาการตะวนตกเปนสอในการเขาหาผคนเพอประกาศฯ เปนวธการทตองรอเกบเกยวผลในระยะยาว

โดยภาพรวมแลวมชชนนารเขาใจวาการทำพนธกจจะเกดผลดหากนำวทยาการและความเจรญแบบยโรปและตะวนตกเขามาใหแกประเทศไทย ดงนนมชชนนารจงเนนการเปลยนสงคมไทยใหเปนตามแนวทางของสงคมยโรปและสงคมตะวนตก แตทาทหรอการตอบสนองของคนไทยตอวทยาการใหม ๆ ใ นชวงนเปนไปในแงลบ เพราะคนไทยมองวาวทยาการตะวนตกไมเขากบวถชวตของคนไทยและขดแยงกบวฒนธรรมทดงามของคนไทย

เราอาจสรปภาพของยคนไดวามชชนนารโปรเตสแตนททเขามาในสยามสวนมากมาจากอเมรกาและไมไดผกพนกบการเมองตางประเทศเหมอนยคบกเบกของคาทอลก แตเปนชวงแรกของการนำวทยาการใหม ๆ จากตะวนตกมาเผยแพรในสยาม เพราะเชอวาจะทำใหสยามยอมรบครสตศาสนาไดดขน ทาทของรชกาลท 3 ตลอดจนขาราชบรพารและประชาชนชาวไทยจงมองวาครสตศาสนาเปนอารยธรรมตะวนตก เปนของฝรงไมเขากบวถชวตของคนไทย นอกจากนนนโยบายการเมองของรชกาลท 3 ยงควบคมการเผยแพรศาสนาอน ๆ กบคนไทย พนธกจในชวงนจงมงเนนกบคนตางชาตในสยามมากกวาโดยเฉพาะชาวจน เขมร มอญ และลาว (ในชวงปลายรชกาลท 3) มชชนนารใชเวลาและทำงานอยางหนก วธการทใชนอกจากการเผยแพรโดยตรงโดยพยายามเปดครสตจกรแลวยงใชการศกษาและการแพทยเปนสะพานเชอมไปหาผคนอกดวย แตคนไทยยงไมสามารถยอมรบการศกษาและการแพทยแนวใหมของตะวนตกไดเทาทควร แมจะมเจานายหรอขนนางบางคนยอมรบการศกษาและการแพทยแนวใหมของตะวนตกไดเทาทควร แมจะมเจานายหรอขนนางบางคนสนใจวทยาการของตะวนตกโดยเฉพาะดานวทยาศาสตรและดาราศาสตกตาม แตเจานายและขนนางเหลานนยงไมมอำนาจฝายปกครองมากพอในสมยนน ดงนนนโยบายเขาหาผใหญหรอผนำประเทศซงมชชนนารพยายามทำตงแตเรมเขามาจงยงไมสำเรจผลในชวงนเทาทควร นโยบายการเมองทงในประเทศและโดยเฉพาะตางประเทศของรชกาลท 3 แมจะเปดสำหรบมชชนารและชาวตางชาตแตกเปนการเปดเพยงเพอผลประโยชนทางการคา และเลอกคบคาเฉพาะประเทศทไมเปนภยตอสยาม จงมทาททไมไววางใจชาวตางชาตมากนก มราชโองการควบคมการเผยแพรศาสนาของมชชนนาร

!48


เราสรปไดวาพนธกจโปรเตสแตนทชวงนเกดผลนอยและชามาก หมอแบรดเลยเองยอมรบความจรงขอนโดยไดบนทกไววา “เราไดใชเวลานานแสนนานในการเทศนาประกาศคำสอนของพระเยซในประเทศน แตอำนาจของพระผเปนเจาทจะจงใจคนใหเขารตกลบออนเปลยอยางแทบไมเคยมมากอน เราตองทนตอการพสจนศรทธาชนดทหนกกวาคนอน ๆ เขา” เซอร จอหน บาวรง ไดใหขอสงเกตเกยวกบพนธกจในสยามยคบกเบกไววา “งานททงนกายคาทอลกและโปรเตสแตนทไดทำไวนนเกอบจะไรผล อยางสนเชง….. ขาพเจาเกรงวาเราแทบจะหวงไมไดเลยวา ชนชาตน (ชาวสยาม) จะเปลยนความเชอของพวกเขา”

****************************

!49


!หนวยท 17 ประวตศาสตรครสตจกรไทย (2) !

!17.1 การกอกำเนดของครสตจกร (ค.ศ. 1851-1883) !I. นโยบายการเมองทเอออำนวยตอพนธกจในประเทศไทย !A. การทำสนธสญญากบตางชาตในรชกาลพระจอมเกลาเจาอยหว เมอรชกาลท 3 เสดจสวรรคตในป 1851 เจานายและขนนางชนผใหญไดกราบบงคมเชญเจาฟามงกฏซงทรงผนวชอยเปนเวลาถง 26 ป ใหลาผนวชและขนครองราชยเปนสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว รชกาลท 4 แหงกรงรตนโกสนทร พระองคทรงครองราชยอยนาน 17 ป (ค.ศ. 1851-1868) ชวงปลายรชกาลท 3 นโยบายทางการเมองของพระองคไมเปนมตรกบชนตางชาตเทาใดนก พระองคทรงใชนโยบาย “ยอมหกแตไมยอมงอ” ทำใหหลายครงความขดแยงกบตางชาตเกอบจะกอเปนชนวนสงคราม แตรชกาลท 4 ทรงเปดประเทศตอนรบวฒนธรรมและความเจรญของยโรปและตะวนตก พระองคทรงใชนโยบายอะลมอลวย ทเรยกวา “ยอมงอเพอไมหก” นโยบายนเปนเหตใหรชกาลท 4 เปนมตรกบมชชนนารดวย ในพธขนครองราชยพระองคทรงรบสงวา พระองคปรารถนาใหมชชนนารอยในประเทศดวยความผาสขและทำหนาทตอไปได ดงนน “เมอพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวขนครองราชย ทาทตาง ๆ ทมตอพวกมชชนนารกเปลยนแปลงไปโดยสนเชง ผทไดรบแตงตงใหดำรงตำแหนงขนนางชนสงกเปนพวกทหวกาวหนา พวกขาราชการตางกเปลยนแปลงทาทไปจากเดมหนมาเปนมตรกบพวกมชชนนาร พวกเจานายทไมยอมตดตอกบพวกตางประเทศในสมยกอน มาบดนกเรมทำการตดตอกบชาวตางประเทศทวไป” แมแตในพระราชพธขนครองราชย รชกาลท 4 กไดเชญมชชนนารไปรวมดวย พระองคทรงยกยองและใหความสนมสนมกบหมอแบรดเลยและหมอเฮาสเปนพเศษ ทรงเรยกใหเขาเฝาเปนการสวนพระองคอยเสมอ ๆ เพอขอคำปรกษาเรองตาง ๆ หรอทรงขอใหรกษาโรคภยของพระบรมวงศานวงศในพระราชวง กระนนกตามในชวงตนรชกาลของพระองค (ค.ศ. 1852-1854) บานเมองไมสงบ เจาผครองแควนทางภาคเหนอทเปนเมองขนของไทยพยายามกอกบฎ เกดสงครามขนเกอบหนงป ซงในชวงแรกกองทพไทยกลบมาดวยความปราชย ใ นขณะนนเองหนงสอพมพทสงคโปรลงบทความวพากวจารณการปกครองของรชกาลท 4 ใ นแงลบ เปนเหตใหพระองคไมพอพระทยอยางยง และทรงเขาพระทยวามชชนนารเปนผอยเบองหลงบทความน !เซอร จอหน บาวรง (Sir John Bowring) เอกอครราชทตขององกฤษบนทกไววา

“ในวนท 18 ธนวาคม ค.ศ. 1854 เจาของทดนทคณะแบบตสตเชาอยนน ถกจบตวไปดวยความผดฐานนำทดนสวนทเปนทรพยสนสวนพระองคไปขายใหแกชาวตางชาต หลงจากนน 4 หรอ 5 วน เจาของทดนผนนถกปลอยตว และไดรบคำเตอนไมใหเชาทดนใด ๆ แกมชชนนาร”

ความวนวายนดำเนนมาจนถงเดอนมนาคม 1855 เมอเซอร จอหน บาวรง เอกอครทตองกฤษ และเปนผวาราชการอาณานคมฮองกงเดนทางมาถงกรงเทพ และสามารถไกลเกลยใหรชกาลท 4 เซนสนธสญญากบองกฤษ ซงใหสทธทางการคาและการทตแกชาวองกฤษ รวมทงยกเลกขอผกมดตาง ๆ

!50


ตอมชชนนาร คณะทตองกฤษชดนไดรบการตอนรบอยางดผดกบคณะของเซอร เจมส บรค ในสมยรชกาลท 3 สงทนาสงเกตกคอ แมรชกาลท 4 จะทรงไมพอพระทยในบทความของหนงสอพมพทสงคโปรฉบบนนอยางมาก แตในการทำสนธสญญากบเซอร จอหน บาวรง รชกาลท 4 ไดเรยกหมอเฮาส และ ศาสนาจารยแมตตนไปชวยฝายไทยแปลหนงสอราชการโตตอบเปนภาษาองกฤษ รวมทงชวยรางสนธสญญาฉบบนอกดวย ในปถดมา (1856) รชกาลท 4 ไดลงนามในสนธสญญาทำนองเดยวกนนกบพณฯ ทาวนเซนด แฮรส (Townsend Harris) ทตจากอเมรกาโดยมศาสนาจารยแมตตนเปนลาม

การลงนามในสนธสญญาทงสองฉบบนเปนเหตการณประวตศาสตรทมความสำคญตอครสตจกรไทยอยางยง เพราะถอวาเปนการการเปดประเทศรบวฒนธรรมและความเจรญของชาวยโรปและตะวนตก ซงเปนการเปดประตพระกตตคณกวางขนในการทำพนธกจของมชชนนาร สงนมผลใหมชชนนารทตองเดนทางออกไปในสมยรชกาลท 3 สามารถกลบเขามาไดอก และตงแตนนเปนตนมาทาทของคนไทยตอมชชนนารและตอพระกตตคณเรมดขน คนไทยเรมยอมรบและไวใจมชชนนารมากขน จนทำใหครสตจกรไทยเรมกอกำเนดขนไดและคอย ๆ เจรญเตบโตขนทละเลกละนอย แมวาครสตจกรไทยแหงแรกและครสตจกรจนแหงแรกในประเทศไทยจะกอกำเนดขนในปลายรชกาลท 3 แตครสตจกรมอนตองหยดชะงกไป เมอมชชนนารตองเดนทางออกนอกประเทศเพราะขอขดแยงทางการเมองชวงปลายรชกาลท 3 ดวยเหตนเราจงกลาวไดวาการทำสนธสญญาของรชกาลท 4 เปนเหตการณทเปดประตพระกตตคณในประเทศไทยอกครง ประตนเปดกวางขนกวาเดมและเอออำนวยตอการกอกำเนดและการเตบโตของครสตจกร พนธกจแหงขาวประเสรฐทเคยถกจำกดอยแตในกรงเทพฯเทานน บดนสามารถขยายออกไปยงหวเมองและชนบทดวย สงทนาสนใจกคอ ทาทของรชกาลท 4 ตอมชชนนารพระองคทรงเปนมตรกบมชชนนารมากกวารชกาลท 3 ทงนอาจจะเนองจากรชกาลท 4 ทรงเปนคนหวสมยใหมและชอบศกษาวทยาการใหม ๆ ตงแตครงททรงผนวชอยกไดเชญมชชนนารหลายทานมาถวายพระอกษรในวชาตาง ๆ เชน ดาราศาสตร วทยาศาสตร และภาษาองกฤษ พระองคทรงคนเคยกบมชชนนารตางชาตและเปนมตรตอพวกเขา ดงนนเมอทรงครองราชย พระองคประทานพระราชานญาตแกชาวไทยทจะเชาทดนบรเวณวดอรณแกมชชนนารเพอสรางทพกอาศย ตอมาพระองคยงไดพระราชทานทดนแกมชชนนารเพอสรางสสานและครสตจกรอกดวย นอกจากนนพระองคยงทรงตอรองใหมชชนนารทานหนง คอ สทเฟน แมตตน (Stephen Mattoon) ดำรงตำแหนงกงสลอเมรกนประจำประเทศไทยอกดวย เหตการณนแสดงใหเหนวารชกาลท 4 ทรงไววางพระทยมชชนนารมากกวานกการเมอง-การทต ในสมยตอมาเมอรชกาลท 5 ขนครองราชยพระองคตรสกบกงสลอเมรกนประจำเซยงไฮวา “ประเทศจนตองเปดประเทศเพราะถกบงคบดวยกระบอกปนขององกฤษและฝรงเศสแตสยามเปดประเทศโดยมชชนนาร” การเปดประเทศของรชกาลท 4 และความเปนมตรกบมชชนนารมผลทำใหพระกตตคณไดเขาไปถงพระราชวงอกดวย ใ นวนท 14 สงหาคม ค.ศ. 1851 รชกาลท 4 ทรงเชญภรรยาของมชชนนาร 3 ทาน ไ ดแกภรรยาของหมอแบรดเลย ภรรยาของสทเฟน แมตตน และภรรยาของจอหน โจนส ไปชวยสอนภาษาองกฤษแกสมเดจพระราชนตลอดจนบรรดาพระโอรสและพระธดาของพระองคเปนเวลาถง 3 ป แมวาการเปดประเทศและความสมพนธทดระหวางรชกาลท 4 และมชชนนารจะเอออำนวยอยางมากตอการทำพนธกจในสยาม แตครสตจกรในประเทศไทยกเตบโตอยางชา ๆ เทานน ทงน

!51


เนองจากรชกาลท 4 เองทรงยดมนในพทธศาสนาอยางมนคง พระองคทรงตระหนกวาตราบใดทพระองคยงมนคงในพระศาสนาประชาชนกจะยงคงเปนพทธไมยอมเปลยนศาสนางาย ๆ เพราะในสมยนนกษตรยทรงเปนศนยกลางทงดานอำนาจทางการเมอง และศาสนา รชกาลท 4 ทรงกลาวแกหมอเฮาสไวครงหนงวา “วทยาศาสตร ดาราศาสตร ธรณวทยา เคม…เรายอมรบได แตศาสนาครสตเราไมยอมรบ” !B. การเปดประเทศรบความเจรญของโลกตะวนตกในสมยรชกาลท 5 เมอรชกาลท 4 เสดจสวรรคตดวยไขมาลาเรยในป ค.ศ. 1868 หลงจากททรงกลบมาจากการเสดจประพาสพรอมนกดาราศาสตรชาวฝรงเศสเพอทอดพระเนตรสรยปราคาทตำบลหวากอจงหวดเพชรบร พระโอรสไดทรงขนครองราชยตอจากพระองค ทรงพระนามวา พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว รชกาลท 5 แหงจกรวงศขณะนนพระองคทรงพระชนมมายไดเพยง 15 พรรษาเทานน การปกครองประเทศจงจำเปนตองมผสำเรจราชการแทนพระองคคอสมเดจเจาพระยาศรสรยวงศ รฐบรษผสามารถและซอสตยผนคนเคยกบมชชนนารเปนอยางดอยแลวโดยเฉพาะหมอแบรดเลยและหมอเฮาส รฐบาลชดใหมเองกประกอบดวย “เพอนเกา” ของมชชนนาร หลายคนเคยเรยนภาษาองกฤษกบหมอแบรดเลย และเคยเรยนวทยาศาสตรกบหมอเฮาส เชน ผสำเรจราชการแทนพระองค เสนาบดกระทรวงตางประเทศ อธบดกรมกษาปณ และผบญชาการมณฑลทหารบก เปนตน จงไมตองสงสยเลยวารชกาลนมบรรยากาศทตอนรบมชชนนารเตมท รชกาลท 5 ทรงสานตอนโยบายเปดประเทศ พระองคทรงเปนมตรกบชาวตางชาตยงกวาสมเดจพระชนก พระองคทรงรบเอาวทยาการใหม ๆ ของตะวนตกเขามาพฒนาประเทศเพราะทรงเหนความจำเปนทจะพฒนาประเทศใหทนสมยเทยมเทาอารยประเทศเพอประเทศไทยจะอยรอดปลอดภยอยางมนคงตอไปได รชกาลของพระองคเปรยบเหมอนยคทองแหงความเจรญกาวหนาของประเทศไทย ประเทศไทยมโรงพยาบาล โรงเรยน รถไฟ โทรศพท โทรเลขใชเปนครงแรก สงคมไทยไดเปลยนโฉมหนาจากยคโบราณสยคทนสมยในรชกาลของพระองคนเอง

การเปดประเทศไมเพยงแตนำความเจรญดานเทคโนโลย การแพทย การศกษา การคมนาคม วทยาศาสตร และสาธารณสขมาสประเทศไทยเทานน แตการเปดประเทศยงนำมาซงนโยบายเปนมตรกบมชชนนารอกดวย ทงนเนองจากมชชนนารเปนหวหอกและกลไกสำคญในการนำความเจรญของยคใหมเขามาสประเทศไทย มชชนนารเปนผกอตงโรงพยาบาลและโรงเรยน ดวยเหตนมชชนนารจงเปนทยอมรบในหมชาวไทยมากขน ผลทตามมากคอพนธกจในประเทศไทยกาวหนามากขน ครสตจกรขยายตวมากขนแมจะเปนไปอยางชา ๆ

เรากลาวสรปไดวาสภาพการเมองและทาทขององคพระมหากษตรยไทยในชวงป ค.ศ. 1851-1883 (รชกาลท 4-5) เอออำนวยตอการสรางครสตจกรในประเทศไทยอยางยง !II. ความคบหนาของพนธกจในประเทศไทย

ในชวงนของประวตศาสตรครสตจกรไทยแมวาสภาพการเมองจะเอออำนวยตองานพนธกจ องคการพนธกจตางประเทศยงคงใชประเทศไทยเปนทางผานไปยงเมองจน คณะททำพนธกจในไทยอยางโดดเดนยงคงเปนเพรสไบทเรยนและแบบตสท !

!52


A. ความคบหนาของพนธกจจากองคการอเมรกนแบบตสต !มชชนนารขององคการอเมรกนแบบตสตทเขามาทำพนธกจในสยามหลงป ค.ศ. 1850 ไดเดน

ทางไปรบใชในประเทศจนเกอบทงหมดเมอยางเขาป ค.ศ. 1873 มชชนนารทเหลอทำพนธกจกบชน 4 กลม ไดแก ไทย จน กะเหรยง และมอญ กลมทเกดผลทสดคอ กลมชาวจน ทงนเนองจากชาวจนตอบสนองตอพระกตตคณมากกวาชาวไทย !1. ครสตจกรไทย

องคการอเมรกนแบบตสตเปดครสตจกรไทยขนในป ค.ศ. 1861 แตอปสรรคทงจากนโยบายขององคการพนธกจ และวธการทำพนธกจของมชชนนารทไมสามารถสอดคลองกบวถชวตและวฒนธรรมของชาวไทย รวมทงอปสรรคจากทศนคตทคนไทยมตอครสตศาสนา โดยเฉพาะการมองครสตศาสนาเปนศาสนาของพวกจกรวรรดนยม เปนอารยธรรมตะวนตก หรอเปนศาสนาฝรง ทำใหครสตจกรไมเตบโตเทาทควร

อยางไรกตามในป ค.ศ. 1863 ครสตจกรมสมาชก 27 คน ขณะนน เจ เอช จนทเล (J. H. Chandler) และบตรบญธรรมของ จอหน เทเลอร โจนส ชอ เอส เอฟ สมธ (S. H. Smith) เปนมชชนนารแบบตสตทรบผดชอบพนธกจกบชาวสยามโดยตรง งานหลกของพวกเขาคอ การเปดโรงพมพของคณะแบบตสทเพอทำหนงสอและเอกสารดานศาสนาออกเผยแพร ซงไดเคยรวมมอกบโรงพมพของหมอแบรดเลยในชวงแรก แตตอมาโรงพมพของ ซามเอล โจหน สมธ กลายเปนคแขงสำคญของโรงพมพหมอแบรดเลย

เจ เอช จนทเล เตบโตทรฐคอนเดกตกส เขาเดนทางถงกรงเทพฯ ในฤดใบไมรวง ป ค.ศ. 1843 ในบนทกของหมอแบรดเลย กลาวถงความหนกใจของจนทเลในการเรยนภาษาไทยจนเขาเองรสกวามนเปนอปสรรคขดขวางการทำพนธกจของเขา แตในทสดเขากลายเปนลามของทตอเมรกน ฯพณฯ เทาวเซนด แฮรส ซงเดนทางมาทำสนธสญญากบสยามในป ค.ศ. 1856 และตอมาจนทเลเองไดเปนพระอาจารยสอนภาษาองกฤษถวายแดเจาฟาจฬาลงกรณ หลงจากท แหมมแอนนา เลยวโนเวนส ไดออกจากสยามไปแลว ตอมารชกาลท 5 ไดสงเขาไปเปนตวแทนของสยามในงานฉลองครอบรอบ 100 ป ของสหรฐอเมรกาทฟลาเดลเฟย

เมอจนทเลเขามายงสยามชอเสยงของเขากระฉอนในดานเครองกลจนทำใหเจาฟามงกฏและเจาฟาจฑามณมาเยยมโรงพมพทเขาจดตงขนเกอบทกวน เนองจากเจาฟาจฑามณ (เจาฟานอย) ทรงสนพระทยในเรองของเครองกลอยางมาก ไดจดตงโรงจกรกลตามอยางตะวนตกขนเปนการสวนพระองคตามคำปรกษาของจนทเล เพอตอเรอกลไฟขนาดเลกตามแบบแปลนทจนทเลจดหามาใหจากองกฤษ สงนทำใหจนทเลเปนทโปรดปรานของเจานายชนสงของสยามอยไมนอย จนทเลตองใชเวลาคอนขางมากกบการชวยเจาฟาจฑามณทำใหเขารสกวาไมมเวลาเพยงพอทจะทำงานพมพของคณะแบบตสต

ในป ค.ศ. 1951 ขณะทกลบไปจดหาอปกรณสำหรบโรงพมพของแบบตสตในสยาม เกดความขดแยงดานความคดระหวางจนทเลกบคณะกรรมการบรหารของคณะอเมรกนแบบตสตทสงเขามาสยาม ดงนนเมอเขากลบมาสยามในอก 3 ปตอมาเขาทำงานเปนอสระมากขนทกท จนในทสด ป ค.ศ. 1856 หลงจากทรชกาลท 4 ลงนามในสนธสญญาการคากบองกฤษและอเมรกา จนทเลเหนชองทางเปดกวางเขาจงหยดทำภาระกจของมชชนนารและหนมาเปดโรงพมพของตนเอง พรอมกบคาขายกบพระเจาอยหวและเจานายอน ๆ ของสยาม

!53


สำหรบ ซามเอล จอหน สมธ เปนชาวองกฤษ เกดเมอป ค.ศ. 1821 บดาของทานเปนชาวองกฤษ สวนมารดาเปนโปรตเกส จอหน เทเลอร โจนส ไดรบทานเปนบตรบญธรรมเมอป ค.ศ. 1833 และนำทานมายงสยามเมอทานอายได 12 ป หลงจากนนสมธถกสงกลบไปศกษาทอเมรกา จนสำเรจการศกษาขนดษฏบนฑตสาขาวรรณคดแลวจงกลบเขามาเมองไทยอกในป ค.ศ. 1849 เพอเปนลามใหแกรฐบาลสยาม

ระหวางป ค.ศ. 1849-1868 เอส เจ สมธ เปนหวเรยวหวแรงของพนธกจแบบตสตททำกบชาวสยามแตงานของเขาเกดผลนอย ดงนนเขาและภรรยาจงลาออกจากองคการอยางเปนทางการในป ค.ศ. 1868 ซงถอวาเปนปทแบบตสตไดถอนตวออกจากพนธกจกบชาวสยาม อยางไรกตามสมธและภรรยายงคงดแลผลประโยชนของคณะแบบตสตอยและไดเปดโรงพมพของตนเองขน ซงรบชวงตอมาจาก เจ เอช จนทเล สวนภรรยาของเขา นาง ซาราห สมธ ไดเปดโรงเรยนกนนอนทมนกเรยนประจำ 42 คนในป 1857 โดยใชพระคมภรและหนงสอครสตศาสนาเปนตำราหลกในการสอน

เอช เอฟ สมธ เคยออกหนงสอพมพถง 3 ฉบบในเวลาไลเลยกน สองฉบบแรกเปนภาษาองกฤษและออกเปนรายสปดาห ชอ Siam Repository และ Siam Weekly Advertiser ฉบบทสามเปนภาษาไทยออกเปนรายเดอน ชอ “จดหมายเหตสยามสมย” แตมสมาชกนอยจงไมประสพความสำเรจ ทานจงหนมาพมพหนงสอวรรณคดไทยขาย โดยเฉพาะเรองจกร ๆ วงศ ๆ นอกจากนนยงพมพตำราสำหรบนกเรยน เชน ปฐม ก. กา ประถมมาลา ฯลฯ

ดวยเหตน จงถอวา ป ค.ศ. 1868 คณะแบบตสตไดยกเลกพนธกจกบชาวสยาม มชชนนารทงงานกบคนไทยไป และครสตจกรทตงขนกสลายตวไปโดยปรยาย !2. ครสตจกรกะเหรยง

สำหรบครสตจกรกะเหรยงในประเทศไทยนน แททจรงครสเตยนกะเหรยงในพมาเปนผกอตงขน ในป ค.ศ. 1880 ครสเตยนกระเหรยงทานหนงจากพมาไดเดนทางเขามาคาไมสกบรเวณชายแดนไทย-พมา เขาไดนำกระเหรยงไทยกลบใจมาเชอพระเจาจำนวนหนง เมอเขากลบไปเลาใหทประชมของคณะแบบตสตในพมาฟงคณะแบบตสตจงตดสนใจสงครสเตยนกะเหรยง 3 คน เขามาเปนอาสาสมครทจะประกาศพระกตตคณกบชาวกะเหรยงในประเทศไทย อาสาสมครทง 3 ทานเดนทางไปประกาศขาวประเสรฐบรเวณเชยงใหมโดยมหมอผชาวกะเหรยงคนหนงนำทางมา ในไมชาหมอผไดกลบใจเปนครสเตยน เมอมาถงเชยงใหมพวกเขาไดรบการตอนรบจากศาสนาจารย ดาเนยล แมคกลวารอยางด หลงจากนนไดเดนทางตอไปยงลำปาง เพอประกาศฯในหมบานกะเหรยงอก 3 หมบาน ซงแตกอนมชชนนารเพรสไบทเรยนเคยประกาศมาแลวแตไมเกดผล

ขณะทอาสาสมครทง 3 และหมอผทพงกลบใจใหมเขาไปประกาศขาวประเสรฐในหมบานสดทาย ชาวกะเหรยงคนหนงในหมบานไดยนขนและเลาใหฟงวา กอนทพอของเขาจะตายจากไปไดบอกใหพวกเขารอคอยหนงสอจากพระเปนเจา เมอคนกอนเขาฝนเหนชาย 3 คนนำหนงสอจากพระเจามาใหแกเขา วนนเขารอคอยอยทงวนจนกระทงชายกะเหรยง 3 คนนมาถงหมบานพรอมหนงสอจากพระเจา

การทำพนธกจครงนนปรากฏวาชาวกะเหรยงทงสามหมบาน จำนวนประมาณ 500 คนไดกลบใจมาเปนครสเตยน มการตงครสตจกรขน 3 แหงใน 3 หมบานน แตเมออาสาสมครเดนทางกลบครสตจกรกะเหรยงในไทยกถกปลอยใหเตบโตเอง อนตรายจากการเดนทางและปญหาการเมองระหวางไทยและพมาทำใหมชชนนารไมสามารถเดนทางเขาไปได เมอขาดการเลยงดอยางตอเนองและขาดการ

!54


สรางผนำทองถน ประกอบกบชาวกะเหรยงเองมการโยกยายถนฐานอยบอย ๆ เพราะเปนกลมชนเรรอน ทำไรเลอนลอยไมอยกบท รวมทงความกดดนทชาวกะเหรยงไดรบจากชาวไทยและชาวลาว ครสตจกรกะเหรยงจงมไมเตบโตเทาทควร ครสเตยนหลายคนหนกลบไปนบถอผตามความเชอเดม !3. ครสตจกรจน

ครสตจกรไมตรจตในประเทศไทย เปนครสตจกรจนแหงแรกของเอเซยตะวนออกและของโลก ทกอตงขนในป ค.ศ. 1837 โดยวลเลยม ดน มชชนนารขององคการอเมรกน แบบตสต เมอมาถงชวงนสมาชกครสตจกรมจำนวนขน ๆ ลง ๆ เปนชวง ๆ โดยเฉพาะอยางยงชวงทมชชนนารไมอยสมาชกจะลดลงอยางรวดเรว เมอสงครามฝนระหวางองกฤษและจนจบลงใน ป ค.ศ. 1842 ดวยความปราชยของจน จนจำยอมเปดประเทศใหแกชาวตะวนตก วลเลยม ดน ไดเดนทางไปฮองกงเพอรกษาสขภาพททรดโทรม ซงเกดจากการตรากตรำทำงานหนก เขาอยทนนนานถง 22 ป (1842-1864) และไดกอตงครสตจกรจนแตจวแหงหนงขนบนเกาะฮองกง ชวงนนเองสมาชกครสตจกรจนของคณะแบบตสตในสยามถดถอยลงจาก 35 คนในป 1853 เหลอเพยง 13 คนในป 1863

กอนทศาสนาจารยดนจะกลบมาสยาม ป ค.ศ. 1864 คณะอเมรกนแบบตสตไดสง ศาสนาจารย ไซรส เอ ชลคอทท มาจากนวยอรค ทานเปนคนหนมทมความสามารถ แตหลงจากมาไดเพยง 5 วนทานกเสยชวต ทงคหมนสาวของทานทตามมาและทราบขาวการตายของทานทหลงใหอยรบใชเพยงผเดยว

เมอพนธกจกบชาวจนในสยามเรมถดถอย และมชชนนารเรมโยกยายไปเมองจนเกอบหมด วลเลยม ดน ไดเดนทางกลบมาประเทศสยามอกครงในป ค.ศ. 1864 พนธกจกบชาวจนในสยามจงเรมตนขนอกครงหนง ภายในเวลา 3 ป หลงจากทศาสนาจารยดนกลบมาสยาม (ค.ศ. 1867) ทานใหบพตศมาชาวจนอก 40 คน และในปถดมาไดเปดครสตจกรใหมในชนบทเพมขนอก 2 ครสตจกร

“เมอยางเขาป ค.ศ. 1872 ครสตจกรจนทงสามแหงมสมาชกรวมกนได 78 คน ซงเปนชาวจนเกอบทงหมด ในปถดมามคนรบบพตศมาเพมอก 30 คน ทงยงมการฝกอบรมดานศาสนศาสตรแกชายหนมสามสคนเพอเตรยมตวเปนนกเทศนตอไปในอนาคต” ทามกลางการเตบโตของครสตจกรจนในสยาม ปรากฏวาในป ค.ศ. 1874 ครอบครวดน เปนมชชนนารของคณะอเมรกนแบบตสตเพยงครอบครวเดยวททำพนธกจกบชาวจนในสยาม คนอน ๆ ถกโยกยายไปยงประเทศจนหมด แตครสตจกรกเตบโตขนเรอย ๆ ป ค.ศ. 1880 ขณะทศาสนาจารยดน อายได 74 ป ทานใหบพตศมาผเชอใหมอก 24 คน และอก 26 คนรบบพตศมาในวนรงขน “มการเฉลมฉลองครงใหญ มการจดประทดและดอกไมไฟ มขบวนพาเหรดพรอมธงเดนไปตามถนนเพอแสดงความเคารพตอ ‘คณครทนานบถอยง’ ของพวกเขา “สถตป 1883 รายงานวา พนธกจของแบบตสตททำกบชาวจนในสยามเตบโตจนมครสตจกรลกถง 5 แหง ศาลาธรรม 6 แหง และสมาชก 500 คน” แตเมอ วลเลยม ดน เดนทางออกจากประเทศไทยในป ค.ศ. 1884 บนทกของครสตจกรแสดงวามสมาชกเพยง 100 คน ทงนเนองจากการกดดนดานการเมองจากรฐบาลไทย และชาวจนเองไดยายกลบไปฮองกงและประเทศจนจำนวนมาก

ในป ค.ศ. 1883 ศาสนาจารย แอล เอ อตน และภรรยา ถกสงมาทำพนธกจกบชาวจนในสยาม ตอมาทานไดดำรงตำแหนงราชการ รกษาการแทนกงสลอเมรกนในสยาม เมอทานเดนทางกลบอเมรกาในป ค.ศ. 1893 พนธกจของคณะอเมรกนแบบตสตในสยามเปนอนหยดชะงกลง แบบตสตไมไดสงมชชนนารมาเมองไทยอกจนกระทงป ค.ศ. 1952

!55


Alex G. Smith ไดวเคราะหถงสาเหตสำคญททำใหครสตจกรจนในชวงนเตบโตขนอยางนอย 6 ประการ 1.) เนองจากคนจนทอพยพเขามาในสยามชวงนยงมสถานภาพไมมนคง เปนคนตางดาวทพลดถนเขามาในดนแดนใหมจงตองการทพงพงทางใจ ทงยงไมอยใตการกดดนของกฎเกณฑและขอหามตาง ๆ ของชมชนของตนเองในแผนดนจน จงทำใหพวกเขาเปดใจและตอบสนองตอพระกตตคณไดดกวาคนไทย นอกจากนนรฐบาลไทยถอวาชาวจนเปนคนตางดาว จงไมไดหามชาวจนทจะรบพระกตตคณของมชชนนารเหมอนอยางทหามชาวไทย 2.) ใบปลว และหนงสอทมชชนนารนำเขามาในชวงนสวนมากเปนภาษาจน เพราะมชชนนารสวนมากตองการไปประเทศจน แตตองเขามายงสยามเพราะจนปดประเทศ 3.) คนจนทกลบใจมาเปนครสเตยนสวนมากเปนคนงานขององคการพนธกจ หรอเปนผทตองการความชวยเหลอและผลประโยชนบางอยาง เชน งาน และยารกษาโรค การเขาหาชาวตะวนตกจงเปนโอกาสดสำหรบความกาวหนาและผลประโยชนของคนจนในแดนใหม 4.) มครสตจกรจนตงเปนรปเปนรางอยแลวตงแตป ค.ศ. 1837 นอกจากนน 5.) ชาวจนสมยนนนยมสงลกหลานมาเรยนหนงสอในโรงเรยนของมชชนนารมาก เพอหวงความกาวหนาในอนาคต 6.) มชชนนารรนแรก ๆ ทมายงสยามมวตถประสงคเพอประกาศกบคนจน สยามเปนเหมอนสนามฝกทดสำหรบมชชนนารทตองการเตรยมตวไปประกาศในประเทศจน

กระนนกตาม การเตบโตของครสตจกรจนในชวงนมอปสรรคหลายดานททำใหครสตจกรไมเตบโตเทาทควร หรอการเตบโตไมตอเนอง จำนวนสมาชกขนลงเปนชวง ๆ สาเหตทเหนไดชดเจนเชน 1.) เมอชาวจนเหลานไดรบการขมเหงจากแกงจน ทเรยกตวเองวา “แกงอกษรแดง” หรอ “องย” ทออกกอกวนในชวงป 1882-1884 พวกเขากละทงความเชอไปเสย 2.) นอกจากนนในขณะทครสตจกรกำลงเตบโตและสมาชกเพมมากขน ทงการตอบสนองของชาวจนในสยามกเปนไปดวยด มชชนนารถกสงไปประเทศจนเกอบหมด เหลอแตครอบครววลเลยม ดนเพยงครอบครวเดยว จงทำใหการเลยงดและตดตามผลทำไดไมทวถง การเตบโตจงชลอตวลงอยางนาเสยดาย เพราะขาดผเลยงประกอบกบคนจนเองมความผกพนกบประเทศจน 3.) แมพวกเขาจะอพยพลภยเขามาในสยามแตเมอมโอกาสกจะเดนทางกลบภมลำเนาเดมในประเทศจน 4.) สวนคนจนทไมกลบไปกแตงงานกบภรรยาไทยซงถอพทธศาสนา พวกเขาจงถกดงไปหาพทธศาสนาแทน “คนจนทอพยพมาในชวงกอนการปฏวตของจนใน ค.ศ. 1911 สวนมากเปนชายจนทเปนโสด ชายจนเหลานเขามาตามคำชวนเชญของรฐบาลไทยทตองการแรงงานชาวจนในสวนของงานทชาวสยามเองไมสนใจนก” !B. ความคบหนาของพนธกจจากองคการอเมรกนเพรสไบทเรยน ในขณะทชวงนองคการอเมรกนแบบตสตเนนงานกบชาวจน อเมรกน เพรสไบทเรยน ไดหนมาทำพนธกจกบชาวสยาม และชาวลาว และเมอเหนวาชาวลาวซงหมายถงคนลานนาทางภาคเหนอของสยาม (เชน เชยงใหม เชยงราย แพร นาน ลำปาง เปนตน) ตอบสนองตอพระกตตคณมากกวาคนไทย เพรสไบทเรยนจงใหความสนใจกบพนธกจทางภาคเหนออยางมาก จนในป ค.ศ. 1864 มการแบงพนธกจเปนสองสวน ไดแก พนธกจสยาม หรอมชชนสยาม และพนธกจลาว (มชชนลาว) มชชนนารคนสำคญของเพรสไบทเรยนในชวงน ไดแก ดร. ซามเอล เรโนลด เฮาส และภรรยา นางแฮเรยท เฮาส ดร. ดาเนยล แมคกลวาร ศาสนาจารย โจนาธาน วลสน และ ศาสนาจารย เอส จ แมคฟารแลนด !1. ครสตจกรในกรงเทพฯ ครสตจกรสำเหรเปนครสตจกรแหงแรกขององคการอเมรกนเพรสไบทเรยน ตงขนในป ค.ศ. 1849 ขณะนนไมมคนไทยรบเชอเลย และมชาวจนชอ นายกเอง กวนเซยว (คณตาของ

!56


ศาสนาจารย บญตวน บญอต) ทยายสมาชกภาพจากองคการ A.B.C.F.M. เพยงคนเดยวทเปนสมาชกครสตจกรทไมใชมชชนนาร ตอมาในป ค.ศ. 1851 นายอวน แซเตง (Teng) ชาวจนคนหนงรบบพตศมา หมอเฮาสไดเขยนจดหมายไปเลาแกบดามารดาของทานถงผเชอใหมคนนวา เขา “เกดทเกาะไหหลำ อายประมาณ 24 ป เขามาอยเมองไทยไดประมาณ 6 ปแลว…เขาอาศยอยกบครอบครวมสเตอรแมตตน เปนเวลา 2-3 ป…เขาอาจจะเปนชาวเกาะไหหลำคนแรกทเปลยนใจมานบถอครสตศาสนานกายโปรเตสแตนท” หลงจากนนอก 8 ป (ค.ศ. 1859) เคยง (Kieng) ครสเตยนจนทยายมาจากคณะ A.B.C.F.M. ไดเขามาเปนสมาชก ชายจนทงสามคนเปนครในโรงเรยนของมชชนนาร จะเหนไดวาการเตบโตของครสตจกรเพรสไบทเรยนเปนไปอยางเชองชา ค.ศ. 1859 หลงจากทองคการอเมรกนเพรสไบทเรยนทมเทงานในสยาม 19 ป จงมชายไทยชอนายชนรบบพตศมา นายชนเปนคนมการศกษาอายประมาณ 40 ปมภรรยาแตไมมบตร เขาเคยบวชเปนพระในอารามหลวงกวา 8 ป นายชนเปนคนใฝเรยนเขาจงมาหาหมอเฮาสเพอเรยนการทดลองเคมกบทานบอย ๆ ตอมานายชนไดเปนครในโรงเรยนสำเหร เมอนายชนเชอพระเยซครสตแลวชวตของเขาเปลยนแปลง เขายนยนความเชอของเขากบพนองเพอนฝงดวยความกลาหาญ

ในปถดไป (1860) หญงไทยคนแรก ชอ แมเตอ รบบพตศมา แมเตอเปนบตรบญธรรมของครอบครวแมตตน บดานำเธอมามอบใหแกแหมมแมตตนตงแตยงเลก ๆ เพราะเธอเปนคนขโรค ครอบครวแมตตนไดเลยงดและเยยวยาเธอจนสขภาพแขงแรง และตอมาในป ค.ศ. 1857 เธอไดเดนทางไปศกษาตอดานการผดงครรภในอเมรกากบครอบครวแมตตน ซงทำใหเธอไดอยในสงแวดลอมทจะชวยใหความเชอเตบโตไดเตมท เธอจงเปนทรจกทามกลางมชชนนารวา เอสเธอร เมอแมเตอกลบมาประเทศไทยในป ค.ศ. 1860 เธอรบบพตศมาและเปนหญงไทยคนแรกทเปนครสเตยน ป ค.ศ.1864 แมเตอสมรสกบนายนา บตรบญธรรมของหมอเฮาส แมเตอเปนครสเตยนทซอสตยตลอดมาเธอรบใชพระเจาดวยใจรอนรน และไดชวยสงคมดวยวชาชพทเธอฝกฝนมาจากอเมรกา ใ นสมยนนไมวาจะเปนหญงชาวบานธรรมดาหรอหญงในรวในวงตางไดรบการดแลจากแมเตอในดานการผดงครรภทงสน แมเตอเสยชวต ค.ศ. 1929 เมออาย 84 ป แมเตอเปนตนตระกลครสเตยนรนแรก ๆ ของประเทศไทยทใชนามสกลวา ประทปเสน ในตนป ค.ศ.1871 เกดเหตการณสำคญตอครสเตยนไทยขน เมอเดกนกเรยนของมชชนคนหนง ชอออยไดรบเชอเปนครสเตยนไมนานกถกเรยกตวไปเปนพยานในศาลยตธรรม เกยวกบคดของสมาชกครสตจกรคนหนง เธอเปนพยานปากสำคญสำหรบคดนทเดยว เมอผพพากษาใหเธอสาบานตวตามแบบชาวพทธ เธอไดยนยนแกศาลวาเธอเปนครสเตยนแลวจงไมสามารถสาบานตวตามแบบศาสนาอน ๆ ไ ด การพจารณาคดจงตองเลอนไป มผนำเรองนมาปรกษาหมอเฮาส “ทานเหนวาเหตการณครงนจะมผลตอสทธทางศาสนาของพวกครสเตยนไทยตอไปในอนาคต ถายอมใหศาลบงคบสาบานตวตามแบบคนไทย ตอไปครสเตยนจะหมดสทธในการเปนพยานในศาลยตธรรมในคดตอ ๆ ไ ป” หมอเฮาสไดนำเรองนไปปรกษากบเสนาบดกระทรวงตางประเทศซงเคยเปนปลดจงหวดเพชรบร และปรกษากบผสำเรจราชการ ซงทงสองทานลวนเปนมตรสหายทดของหมอเฮาส ตอมาทางราชการจงมคำสงใหพยานตาง ๆ สาบานตวตามลทธศาสนาทตนนบถอ “นบวาเปนการกระทำเบองตนทแสดงวารฐบาลไดยอมรบวาศาสนาครสตเปนศาสนาทสำคญศาสนาหนง” !

!57


2. การกอตงโรงเรยนในกรงเทพฯ งานทสำคญของเพรสไบทเรยนอกอยางหนงในกรงเทพฯกคอ การสรางโรงเรยนเพอใหการศกษาแกคนไทย ผทเปนหวแรงใหญ ไดแก หมอเฮาส และภรรยา 1. การเรมตน แททจรงเมอรชกาลท 4 ทรงครองราชยใหม ๆ พระองคไดทรงมรบสงขอใหสตรในคณะมชชนนารไปสอนภาษาองกฤษแกพวกสตรในวงหลวงตงแต ป ค.ศ. 1851 ดงนนภรรยาของหมอแบรด-เลย (แหงคณะ AMA) ภรรยาของหมอเฮาส (คณะเพรสไบทเรยน) และ ภรรยาของศาสนาจารย เจ ท โจนส (คณะอเมรกนแบบตสต) ไดเปนตวแทนมชชนนารเขาไปสอนในวง “หมอเฮาสถอวา เปนงานใหการศกษาแกชาววงเปนครงแรกในตางประเทศ ซงกระทำกอนประเทศอนเดยถง 5-6 ป” การสอนดำเนนไปถงสามปจงมคำสงยกเลกอยางกระทนหน ซงหมอเฮาสเชอวาเหตผลหนงเปนเพราะรชกาลท 4 ไมพอพระทยทหนงสอพมพฉบบหนงในสงคโปรพมพบทความวพากวจารณการปกครองประเทศของพระองคในแงเสยหายและทรงเชอวามชชนนารคนหนงเปนผใหขอมล นอกจากนนบรรดาสาวชาววงเองเมอไดเปนเจาจอม ตางมภาระตองเลยงดองคชาย องคหญง จงถอนตวจากการเรยนไปทละคนสองคน ในป ค.ศ. 1852 หลงจากทพวกมชชนนารไดรบพระราชานญาตใหตงถนฐานและสรางททำการถาวรได พวกเขาเรมดำเนนการดานการศกษาทนท หมอเฮาสไดรบแตงตงเปนผตรวจตราโรงเรยนมชชนทวไป ดงนนในเวลาตอมาทานจงตองเลกงานดานการรกษาผปวยเพอทมเทกบการสรางสถานศกษาอยางเตมท ซงมชชนนารเพรสไบทเรยนสมยนนเหนวาเปนสงสำคญยงตอการนำพระกตตคณไปสคนไทย โ รงเรยนแหงแรกเรมดวยการทมสซสแมตตนจดชนเรยนเพอสอนคนมอญทางฝงตรงขามแมนำเจาพระยา ซงเรมจากการสอนเฉพาะตอนกลางวน แตตอมาเมอเหนวานกเรยนเหลานนยงไดรบอทธพลจากครอบครวและสงคมมาก จงเปดสอนแบบโรงเรยนกนนอนโดยใหพอแมนำเดกมาอยในบรเวณของมชชน ครงนนมพอแมไวใจมชชนนารไดสงเดกหญงมาเขาเรยนหลายคน ! 2. โรงเรยนชายแหงแรก

ในป ค.ศ. 1855 หมอเฮาส ไ ดเดนทางกลบอเมรกาเพอพกผอนหลงจากรบใชในสยามเปนเวลา 9 ป ขณะทอยทนนทานไดสมรสกบมส แฮเรยต แพตตส และทงสองไดเดนทางกลบมาถงประเทศไทยในเดอนกรกฎาคม 1856 โ รงเรยนทมชชนนารเปดไวแตเดมในบรเวณมชชนนนขยายไปมาก มนกเรยนเพมขน ดงนนเมอ มร. ด. โอ. คง ไ ดมอบทดนแปลงหนงทตำบลสำเหรใหททำการและโรงเรยนของมชชนจงยายไปทนนในป 1857 ใ นปถดมานายชนไดเปนครในโรงเรยนชายแหงนและไดรบเชอเปนครสเตยนชายไทยคนแรกในป 1859 !

3. โรงเรยนหญงแหงแรก คณะเพรสไบทเรยนเองไดเปดสอนสตรไทยทบรเวณมชชน โ ดยทแหมมแมตตนเรมสอนวชาชพ เชน เยบปกถกรอย รองเพลง ทำอาหาร ฯลฯ หลงจากทแหมมเฮาสมาถงเมองไทยเธอไดรบชวงแทน และหลงจากทเธอรภาษาไทยดแลวเธอไดทำใบปลวและแปลหนงสอเลมเลก ๆ เชน คำถาม-คำตอบ เรองในพระคมภร และหนงสอสำหรบเดกเพอใชสอนเดก ๆ ในโรงเรยน ดงนนจงมการสอนอานพระคมภรและความรเบองตน

แหมมเฮาสไดนำงานฝมอทเดกหญงหรอสตรเหลานทำไปจำหนายไดเงนมาใหแกนกเรยน โดยมเงอนไขวาพวกเธอตองใชเวลาสวนหนงศกษาวชาตาง ๆ ซงรวมทงพระคมภรดวย ตอมา

!58


โรงเรยนหญงในลกษณะนเตบโตขนมากจนกลายเปนโรงเรยนอาชวะททางราชการรบรองในป ค.ศ. 1871 เมอแหมมเฮาสตองไปอเมรกา 1 ปเตม ๆ เธอไดมอบหมายงานของโรงเรยนหญงนไวกบแมเกตและแมเตอ (เอสเธอร) เปนผรบผดชอบแทน

ขณะทแหมมเฮาสอยในอเมรกาเธอไดพดถงพนธกจททำอยในหลายแหง และเรยไรเงนไดจากคณะสตรเพรสไบทเรยนทรอย นวยอรค เพอสรางโรงเรยนประจำสำหรบเดกหญงในกรงเทพฯ เงนเรมตนทเรยไรไดเปนจำนวนถง 3,000 ดอลลาร

เมอแหมมเฮาสกลบมาเมองไทยในป ค.ศ. 1872 กเรมจดการหาสถานททเหมาะสมเพอสรางอาคารเรยน สถานทดงกลาวอยทางฝงตะวนตกของแมนำเจาพระยาเยองพระบรมมหาราชวง โรงเรยนนเปดทำการเปนทางการในวนท 13 พฤษภาคม 1874 นบวาเปนโรงเรยนประจำสตรแหงแรกในประเทศไทย เมอเรมเปดทำการมเดกประจำ 6 คน เชาไปเยนกลบ 1 คน แหมมเฮาสไดเปนอาจารยใหญ โรงเรยนนเปนทรจกกนในประเทศไทยในนามวา โรงเรยนสตรวงหลง สวนสตรในอเมรการจกโรงเรยนนในนามวา โรงเรยนแฮเรยต เฮาส ในปท 2 โรงเรยนนมนกเรยนเพมเปน 20 คน รชกาลท 5 เองทรงใหความสนใจทางการศกษาของเดกหญงเหลานมาก

สขภาพของแหมเฮาสทรดโทรมดวยโรคหดหอบ และมผลใหเธอตองลาออกจากงานททำดวยใจรกและเดนทางกลบสหรฐอยางถาวรในป ค.ศ. 1876 งานโรงเรยนหญงไดดำเนนตอไปโดยมมชชนนารหญงทานอน ๆ เขามารบชวง และกจการขยายตวจำเรญขนมากจนตองยายไปอยทใหม และตอมาเปลยนชอโรงเรยนเปนวฒนาวทยาลย

2. ครสตจกรเพชรบร พนธกจขององคการอเมรกนเพรสไบทเรยนในชวง 30 ปแรกจำกดอยแตในกรงเทพฯ ทงนเพราะขอจำกดทางการเมอง เชน ในสมยของรชกาลท 3 พระองคทรงออกราชกฤษฏกาจำกดบรเวณของมชชนนารใหอยแตในกรงเทพฯเทานนเพอสะดวกแกการสอดสองและควบคม แตในชวงนองคการอเมรกนเพรสไบทเรยนขยายงานไปยงบรเวณหวเมองและในชนบทดวย เชนท อยธยา และเพชรบร งานในอยธยาเกดผลไมมากนก เนองจากอยใกลกรงเทพฯและเปนเมองหลวงเกา จงใกลชดการดแลของกษตรยมากกวา

แททจรงผทชกชวนมชชนนารใหไปทำการทเพชรบรกคอ เจาพระยาภาณวงศมหาโกษาธบด ทานรกษาการแทนผวาราชการจงหวด ทานไดเสนอใหมชชนนารตงโรงเรยนและสอนศาสนาไดโดยมเงอนไขวามชชนนารตองไปสอนภาษาองกฤษแกบตรชายของทาน คณะมชชนไดลงมตใหหมอเฮาสและภรรยาไปจดตงททำการใหม ดงนน “ในป ค.ศ. 1861 หมอเฮาสไดไปเพชรบรเพอเปดสถานพนธกจแหงแรกนอกกรงเทพฯ ดวยความชวยเหลอของผวาราชการจงหวดหมอเฮาสไดบานและทดนผนหนงแลว และกำลงจะกลบไปกรงเทพฯเพอพาภรรยามาเพชรบร แตเผอญหมอเฮาสตกมาไดรบบาดเจบสาหสจนเกรงกนวาทานจะถงกบพการ ดวยเหตนคณะมชชนจงเปลยนใหศาสนาจารยแมคกลวาร และศาสนาจารยแมคฟารแลนด ไปแทน” ทานทงสองจงกลายเปนมชชนนารคแรกททำการในเพชรบร งานทเพชรบรเรมตนในเดอนมถนายน ค.ศ. 1861 งานเกดผลอยางรวดเรว โดยเรมแรกมชชนนารเขาไปทำพนธกจกบชาวลาวและชาวกะเหรยงทตงหมบานอยทเพชรบรกอน ตอมาจงมคนไทยทเปนคนงานของมชชนนารรบบพตศมา 2-3 คน ปลายปนนเอง แมคฟารแลนดปวยตองเดนทางมารกษาตวทกรงเทพฯ หมอเฮาสและภรรยาจงมารบชวงงานตอระยะหนง สวนแมคกลวารเองมภาระใจกบการตงมชชนทเชยงใหมอยางมาก จงเดนทางไปเชยงใหมในป ค.ศ. 1863 ซงเปนปทมการกอตง

!59


ครสตจกรเพชรบรขนอยางเปนทางการ อกสองปตอมานางแมคฟารแลนดไดเปดโรงเรยนอาชวะหญงขนทเพชรบร นนคอในป 1865 ไมนานนก มชชนนารกฝกอบรมผนำทองถนใหเปนนกเทศน นายคลายเปนครสเตยนเพชรบรคนแรกทกลายเปนนกเทศนในป 1866 เมอมาถงป ค.ศ. 1875 ครสตจกรเพชรบรมสมาชก 25 คน สวนมากเปนคนงานของมชชน สมาชกหลายคนถกอเปหออกจากครสตจกรและหลายคนถกลงวนยเนองจากความประพฤตทไมเหมาะสมบางประการ ในชวงนเองแมคฟารแลนดไดยายกลบกรงเทพฯและไดลาออกจากงานมชชนในปลายป ค.ศ. 1878 เพอรบราชการและสอนทโรงเรยนสวนนนทอทยาน กอนทแมคฟารแลนดจะกลบกรงเทพฯ คณะเพรสไบทเรยนไดสง ยจน พ ดนแลป มารบใชทเพชรบร วนท 19 ตลาคม 1875 ยจน พ ดนแลป (Eugene P. Dunlap) มาถงเพชรบร ทานเปนมชชนนารทโดดเดนคนหนงของสยาม ทานรบใชทเพชรบรดวยความรอนรนเปนเวลานาน ในชวงททานรบใชทน ครสตจกรเตบโตมาก ป ค.ศ. 1876 รายงานของมชชนนารบนทกไววามผรวมนมสการวนอาทตยประมาณ 130 คนและมคนมาประชมอธษฐานลนหอง โรงเรยนอาชวะมนกเรยน 58 คน และโรงเรยนเดกม 51 คน การเคลอนไหวนดำเนนมาถงป 1877 ทนาสงเกตคอมาถงชวงนคนทกลบใจเปนครสเตยนหลายคนไมใชคนงานของมชชนและมคนทงครอบครวมาเปนครสเตยนดวย เชน ในป ค.ศ. 1879 หญงชราคนหนงทเปนสมาชกครสตจกรอยแลวไดนำญาตพนอง 13 คนมาครสตจกร ในปนนครสตจกรเตบโตมากมครสตจกรเกดขนทงหมด 2 แหง มโรงเรยนภาษาไทย 5 โรงเรยน (นกเรยน 159 คน) โรงเรยนจน 1 แหง (นกเรยน 15 คน) และโรงเรยนลาวอก 1 แหง (นกเรยน 20 คน) ขณะทครสตจกรและพนธกจทเพชรบรกำลงเตบโต ยจน พ ดนแลป ตองกลบสหรฐอเมรกาเพอพกรกษาตวเพราะปญหาสขภาพ จากป ค.ศ. 1880-1882 กอนทดนแลปจะกลบมาเพชรบรอกครง ครสต-จกรเผชญปญหาหลายประการดวยกน ปญหาภายใน เกดจากการทผนำทองถนไมสามารถยอมรบการนำของมชชนนารหญงทถกปลอยไวใหรบผดชอบครสตจกรได โดยเฉพาะนายคลายซงเปนนกเทศนและสมาชกระดบผนำของครสตจกรเพชรบร มการแสดงความไมเคารพ การโตแยง และความตงเครยดเกดขน ความขดแยงทเกดขนนมผลใหสมาชกทอแทและครสตจกรแตกแยก เดอนสงหาคม ค.ศ. 1881 นายคลาย ถกหามเทศนาและในทสดถกไลออกจากครสตจกรไป นายคลายจงจดใหมการนมสการทบานของตนเองขนสมาชกจำนวนหนงตามนายคลายไป ระหวางนมชชนนารยงไดอเปหและลงวนยสมาชกอกหลายคน ปรากฏวาปลายป 1881 การนมสการของครสตจกรมสมาชกเขารวมเพยง 19 คน สวนปญหาภายนอกเกดจากการทครสเตยนเพชรบรเผชญการตอตานและการขมเหงจากคนทไมเชอพระเจา และมองวาพวกเขาทรยศตอชาตและวฒนธรรมอนดงามของไทย ทำใหครสเตยนเพชรบรบางคนหนกลบไปหาศาสนาเดมเพอหลกเลยงการขมเหงจากสงคม เมอดนแลป กลบมารบใชในเพชรบรอกครงในป ค.ศ. 1882 ครสตจกรจงเรมกระเตองขนอก มการบพตศมาสมาชกใหม สมาชกทหายไปไดกลบมาครสตจกรอก แมแตนายคลายกกลบมาสารภาพบาปกบศาสนาจารยดนแลป หนงปตอมา ดนแลป เหนวาครสตจกรเพชรบรควรกาวตอไปอกขนหนงการบพตศมาคนงานของมชชนเปนเพยงกาวแรกของครสตจกรเทานน “ดวยเหตน ทานไดเอาใจใสตอการกอตงครสตจกรทองถนขนในทองถนตาง ๆ รอบนอกเพชรบร แทนทจะนำครสเตยนทกระจดกระจายอยตามบรเวณตาง ๆ เขามาทสถานทศนยกลางเพยงแหงเดยว ทานตงเปาทจะเปดครสตจกรหนงแหงในทกชมชน และอาศยครสตจกรเหลานเขาหาผคนในบรเวณรอบ ๆ” ภายใตการนำและนโยบายของดนแลป มชชนนารไดตงครสตจกรเลก ๆ แหงหนงขนทหมบานบางกะบน และตง

!60


ชมชนครสเตยนใหมทหมบานอกสองแหง คอ ปากทะเลและทาเรอบานไผซงตอมากลายเปนครสตจกร ดวยเหตนครสตจกรเพชรบรในป ค.ศ. 1883 กลายเปนครสตจกรทใหญทสดในสยาม มสมาชกรวมทงสน 111 คน ยจน พ ดนแลป รบใชทเพชรบรจนถงเดอนมกราคม ค.ศ. 1889 สขภาพทเสอมโทรมของทาน เปนเหตใหทานตองเดนทางกลบไปพกฟนทสหรฐอกครงคราวนเปนเวลาถงสามปครง เมอทานกลบมาสยามอกครงทานไดไปรบใชทางภาคใตแทน สวนทครสตจกรเพชรบรนน ศาสนาจารยแมคคลว เปนผดแลแทน !4. ครสตจกรทางภาคเหนอของประเทศไทย (1861-1883)

ชวงป 1860 ทางภาคเหนอของสยามมหวเมองลาวอยประมาณ 6 หวเมอง แตละหวเมองมเจาลาวปกครองตนเองในฐานะเมองขนของสยาม เจาปกครองเหลานถกเรยกวา “เจาชวต” ทกสามปเจาลาวตองลงมากรงเทพฯเพอถวายเครองราชบรรณาการและถอนำพระพพฒนสตยา เพอแสดงความจงรกภกดตอกษตรยไทย สมยนนหวเมองลาวทง 6 ไดแก เชยงใหม ลำพน ลำปาง แพร นาน และหลวงพระบาง ในบรรดาหวเมองลาวเหลานเชยงใหมนบเปนแควนทสำคญทสด มชชนนารคนสำคญทบกเบกงานทางภาคเหนอของสยามคอ ดาเนยล แมคกลวาร ทานเปนมชชนนารขององคการอเมรกนเพรสไบทเรยน ทานมาถงสยามเมอวนท 20 มถนายน ค.ศ. 1858 ใชเวลาเดนทางทงสนเพยง 100 วน ทานเดนทางมาพรอมกบศาสนาจารยโจนาธาน วลสน เพอนรวมชนทปรน-สตน (Princeton) สหรฐอเมรกา ทานทงสองกลายเปนผรวมงานทดตอกนเสมอมา อกสองปตอมา (1860) แมคกลวารไดสมรสกบโซเฟย แบรดเลย (Sophia Bradley) บตรสาวของหมอแดน บช แบรดเลย แมคกล-วารเรมทำพนธกจกบชาวลาวทเพชรบรตงแตป ค.ศ. 1861 แลวและเหนวางานเกดผล คนลาวตอบสนองตอพระกตตคณดกวาคนไทย นอกจากนนเมอหมอเฮาสไดใหความคดเหนวา คนลาวกลาหาญ ขยนขนแขง และสตยซอกวาคนไทย องคการอเมรกนเพรสไบทเรยนจงสนใจทจะขยายงานไปทางภาคเหนอของสยาม ทจรง 6 เดอนแรกกอนทศาสนาจารยแมคกลวารจะสมรส ทานมโอกาสไดรจกเจาเมองเชยงใหมและญาตพนองตลอดจนบรวารของทานซงเดนทางมากรงเทพฯ และพกแรมอยใกลทพกของหมอแบรด-เลย พอตาของทานซงเปนมชชนนารทสนทสนมกบเจาหลวงเชยงใหมทสดในยคนน ในครงนนแมคกล-วารมกจะไปเยยมเจาเชยงใหมทคมบอย ๆ เพอสนทนากนถงเรองการตงคณะมชชนในเชยงใหม ซงเจากาวโลรส เจาเมองเชยงใหมเองกไมขดของแตอยางไร ดงนนในวนท 20 พฤศจกายน ค.ศ. 1863 ดาเนยล แมคกลวาร และ เจ วลสน (J. Wilson) เรมออกสำรวจดนแดนทางเหนอของสยาม และตงใจไปคารวะเจากาวโลรส การเดนทางเปนไปดวยความยากลำบากเพราะตองไปทางเรอและขชาง พวกเขาใชเวลาเดนทางนานถง 49 วนกวาจะถงเชยงใหม เมอมาถงกไมไดเขาเฝาเจากาวโลรสเพราะเวลาผานไปอก 3 ปซงครบกำหนดทเจากาวโลรสตองเดนทางไปสงเครองราชบรรณาการทกรงเทพฯอกครง อยางไรกตามการสำรวจแดนเหนอครงนเปนเหตใหแมคกลวาร และวลสนรายงานไปยงกรรมการองคการอเมรกนเพรสไบ-ทเรยน เรยกรองใหเรมพนธกจกบชาวลาวทางภาคเหนอของประเทศสยาม เกอบสามปตอมาองคการอเมรกนเพรสไบทเรยนตอบสนองโดยไดทำหนงสอรองขอกงสลอเมรกนในกรงเทพฯใหชวยยนขอพระราชานญาตจากรชกาลท 4 ซงกไดรบพระดำรสตอบวา ถาเจาลาวยนยอมรฐบาลไทยกไมขดของ ขณะนนเจากาวโลรสอยทกรงเทพฯพอดแมคกลวารจงไปเขาเฝาทคมของเจาหลวง และไดรบคำตอบจากเจากาว-โลรสวา พระองคเตมพระทย

!61


ใหมชชนนารเขามาสอนศาสนา ตงโรงเรยน และรกษาคนปวยในเชยงใหมได ทงยงยนยอมใหสรางตกหรอปลกบานได ดงนนในวนท 3 มกราคม ค.ศ. 1867 แมคกลวาร และครอบครวไดเดนทางโดยทางเรอขนไปตามลำแมนำเจาพระยามาถงเชยงใหม สวน วลสน ตามมาภายหลงและถงเชยงใหมในเดอนกมภาพนธ 1868 การเดนทางกนเวลาประมาณ 3 เดอนจงจะถงจดหมาย ตองผานแกงนำสวยงามแตมอนตรายหลายแหง แรกทเดยวเจาลาวเปนมตรกบมชชนนาร เจาไดประทานทดนและวสดสงของในการกอสรางทพกอาศยและอาคารครสตจกรแกมชชนนาร เจาหวเมองเกาซงเปนพระราชบตรเขยของเจากาวโลรสเองกกลายมาเปนสหายสนทของแมคกลวาร พนธกจแรกทแมคกลวารและวลสน เรมกระทำกคอ การใหการกษาพยาบาลคนปวย แมทานทงสองจะไมใชแพทย แตไดฝกฝนและมความรเบองตนในการปฐมพยาบาลพอทจะรกษาความเจบปวยของชาวบานได ทานพบวาการแพทยเปนสะพานตดตอกบผคนและนำพระกตตคณไปถงพวกเขาไดด ทงนเนองจากบานเมองมไขมาเลเรยชกชม และอกโรคทชาวบานเปนกนมากคอ คอหอยพอก ยาขาว หรอยาควนนทมชชนนารนำมาสามารถรกษาไขมาเลเรยไดชะงกกวายาพนเมองมากนก และโปแตสเซยมไอโอไดดกสามารถระงบอาการระยะแรกของคอหอกพอกไดด ดวยเหตนชอเสยงของทานทงสองจงเลองลอไปไกล มผคนทะลกเขามารบการรกษาโรคและขอความชวยเหลอจากทานมากมาย ตอมาทานไดใหหมอแบรดเลยสงสะเกดแหงจากแผลทเจรญดมาเชยงใหม เพอเพาะเชอโรคแลวนำมาปลกฝเพอปองกนฝดาษ ซงไดผลเปนทเลองลอไปทว บางวนทานตองปลกฝใหแกคนตงแตรนทวดถงรนเดกทารกแบเบาะทงวนเกอบ 200 คน ทานเชอวาการรกษาพยาบาลทไดผลดเหลานทำใหเจาลาวตอนรบมชชนนารดวยดในชวงแรก ในป ค.ศ. 1869 หรอเพยงสองปหลงจากเรมงานทเชยงใหมงานเกดผล แมคกลวารใหบพตศมาคนลาวคนแรกทเชยงใหม ชอ “หนานอนตะ” เขาเปนพระเปรยญมากอน เมอแมคกลวารสามารถทำนายการเกดสรยปราคาไดอยางถกตอง หนานอนตะจงเลอมใสศรทธาในพระเจาของแมคกลวาร ในปเดยวกน แมคกลวารไดใหบพตศมาแกชาวลาวอกสามคน คนแรกคอ “นอยสญญา” ขาราชการดแลโคของเจาหลวงกาวโลรสดวยและเปนหมอพนเมองดวย คนทสองไดแก “หนานชย” มรรคทายกวด และ “แสนญา วชย” ขาราชการศาลจากลำปาง หลงจากนนกมคนลาวเขามารบเชอเพมมากขนเรอย ๆ นอกจากเชยงใหมแลว แมคกลวารยงเดนทางไปสำรวจหวเมองลาวอน ๆ แมการเดนทางจะยากลำบาก แตทานมงไปดวยความหวงทจะนำพระกตตคณไปยงบรเวณนน เชน ในวนท 15 เมษายน 1872 ทานลยขามลำธารไมนอยกวา 49 แหง ขามขนเขา และแกงนำอนตรายมากมายเพอไปยงหลวงพระบาง ทนนทานไดประกาศฯ แจกหนงสอศาสนาและแจกยาบำบดโรค ทานพบวาชาวบานใหการตอนรบทานและคณะเปนอยางด ครงหนงทานเดนทางไปเชยงรงซงกนเวลาเกอบหาเดอน พาหนะของทานคอชางสดอ เมองเชยงรงเปนเมองในอาณาเขตจน ทานไดรบการตอนรบอยางด แตสามปตอมาจงรวาทานและคณะรอดพนจากการเสยชวตอยางอนาถมาไดอยางนาอศจรรยยง ทานเลาวา “เมอชาวเชยงรงไดขาววา จะมชาวตางประเทศจากทศใตขนมายงเมองของเขา กมคนวางแผนการทจะปลนฆาพวกเรา แตเมอเหนวาพวกเราขนชางมาและมพวกลกหาบตดตามมาดวย พวกเขาเขาใจวาคงเปนกองหนาของทพหลวงยกมา…ยงกวานนขาราชการผหนงไดบอกเราวา ความกรณาปรานของพวกมชชนนารไดชนะหวใจของพวกปลนโดยสนเชง แผนการปลนและฆาพวกเราจงเลกลมไป”

!62


a) วธการของแมคกลวาร ดาเนยล แมคกลวาร รบใชพระเจาในประเทศไทยเปนเวลากวา 50 ป (ค.ศ. 1858-1911) ทานเปนผบกเบกพนธกจทางภาคเหนอของประเทศไทย จนไดสมญานามวา “พอคร” “ผรบใชใจเดด” ครสตจกรทางภาคเหนอเตบโตและพนธกจกขยายออกไปมากและรวดเรวกวาภาคอน ๆ วธการทำพนธกจของแมค-กลวารเปนสงทนาสนใจ เพราะสอดคลองกบวถชวตของคนทองถน Alex Smith ไดกลาวสรปถงวธการทำพนธกจทเกดผลของแมคกลวารไวดงน !

1. เนนพนธกจฝายวญญาณ แมคกลวาร เชอวาครสตจกรจะเตบโตไดจำเปนตองเนนพนธกจฝายวญญาณ เพราะพระเจา

เทานนทเปลยนจตใจของมนษยได ดงนนมชชนนารและผรบใชของพระเจาจะตองเปนบคคลฝายวญญาณ คอ ยนหยดอยางมนคงอยบนพระวจนะของพระเจา

แมคกลวารและวลสนเองเปนนกอธษฐาน ทานเนนการรบใชทตงอยบนพนฐานแหงการอธษฐานอยางมาก !

2. มเปาหมายชดเจน เปาหมายของแมคกลวาร คอการตงครสตจกรและการสรางสาวก ทานตระหนกวาถาไมมค

รสต-จกรสาวกจะเกดขนไมได และถาไมมสาวกจะขยายครสตจกรตอไปอกไมได ดงนนทานจงไมเพยงแตเนนการประกาศพระกตตคณเทานน แตเนนการสรางผเชอใหเปนสาวกทดของพระครสตดวย !

3. เดนทางประกาศพระกตตคณในบรเวณกวาง หรอการสญจรประกาศฯ แมคกลวารจะใชวธเดนทางไปทตาง ๆ เพอหวานเมลดแหงพระกตตคณไปใหทว ๆ แลวทาน

จะยอนกลบมาเยยมทนน ๆ อก แตละครงททานเดนทางประกาศจะอยในทหนง ๆ ประมาณ 4-5 วน ทานประกาศพระกตตคณกบผนำระดบผใหญบานกอน และจะประกาศฯในชวงกลางคน เพราะกลางวนผคนออกไปหาปลา ลาสตว หรอทำมาหากนกนหมด !

4. กอตงครสตจกรขน ไมตงสถานพนธกจ แมคกลวารจะเนนการตงครสตจกรกอนหลงจากนนจงตงสถานพนธกจ หรอหนวยงานหรอ

องคการครสเตยน การตงสถานพนธกจมจดมงหมายเพอสนบสนนและชวยขยายงานของครสตจกรเทานน อำนาจในการทำการและการตดสนใจจะอยทครสตจกร ยกเวนทเชยงใหมเพยงแหงเดยวทแมคกลวารกอตงสถานพนธกจขนเพอเปนฐานหรอศนยกลางในการประกาศพระกตตคณและทำพนธกจทางภาคเหนอ ผลดของวธนกคอมนชวยใหผนำไดรบการฝกฝนจากประสบการณจรงทเกดขนจรงในครสตจกรทองถน แตการตงสถานพนธกจกอน จะเบนความสำคญออกไปจากการประกาศพระกตตคณไปทงานสงคมสงเคราะห หรองานดานบรหารโรงเรยน โรงพยาบาล และกจกรรมอน ๆ ขององคการแทน !

5. เขาหาผใหญ แมคกลวารจะเขาหาเจาลาว ขาราชการ ขนนาง ผใหญบาน กำนน นายอำเภอ หรอคนทชาว

บานนบถอ เพอใชคนเหลานเปนสะพานไปยงชาวบาน ทงนเพราะวฒนธรรมไทยใหความสำคญและ

!63


การเคารพนบถอกบผใหญ ดงนนการเขาผใหญจะทำใหมชชนนารเปนทยอมรบในสายตาของชาวบานมากขน !

6. การแพทย แมแมคกลวารจะไมใชหมอแตทานฝกดานปฐมพยาบาลมาบาง ทานใชยาควนนชวยรกษาไข

มาลาเรยทระบาดและคราชวตผคนไปปละมากมาย การรกษาโรคภยจงเปนสะพานชวยสอพระกตตคณไดด เพราะนอกจากจะแสดงถงความรกของพระเยซเปนการกระทำแลว ยงชวยบรรเทาความทกขยากของผคนไดดวย จงเปนการเขาถงความตองการของพวกเขาทงดานรางกายและจตวญญาณ ขณะทแมคกลวารรกษาโรคและแจกยา ทานจะเทศนาพระวจนะไปดวย !

7. รวมทกขรวมสข แมคกลวารไดฉายานามอกวา “แชมปของประชาชน” ทกครงทครสเตยนถกนายจางรงแก ถก

บงคบใหทำงานวนอาทตยหรอถกกลนแกลงและปฏบตตออยางอยตธรรม แมคกลวารจะเอาใจใสและใหความชวยเหลอ ทานจะเปนธระชวยไกลเกลยใหเสมอ เชนเมอตองไปขนโรงขนศาลทานจะไปดวยคอยใหการสนบสนนและกำลงใจ ทานกระทำเชนนดวยความจรงใจทานจงเปนผรวมทกขรวมสขกบครสเตยน ทำใหทานเปนทยอมรบและเปนทรกใครของครสเตยนทองถนอยางมาก

สงนเขากบวฒนธรรมและวถชวตของชาวไทย ชาวลาว เพราะเปนวฒนธรรมทผนอยจะพงใบบญของผใหญ และมทรรศนะวาผใหญจะตองใหการชวยเหลอแกผนอย ไมใชเอาเปรยบ ออกคำสง !

8. การศกษา แมคกลวารตงโรงเรยนขนดวยจดประสงคหลกเพอใหการศกษาและฝกฝนชวตของลกหลาน

ของครสเตยน วธนเปนการสงเสรมครสตจกรทมอยในขณะนนใหเตบโต และเปนการสรางพนฐานทดใหแกชวตลกหลานครสเตยนเพอจะเปนกำลงสำคญของครสตจกรตอไป กลาวไดวาเปนการเตรยมครสตจกรตามความตองการทมอยในขณะนน แมคกลวารไมเหนดวยกบการตงโรงเรยนเพอหวงใหเดกทยงไมเชอพระเจากลบใจ เพราะผลทไดชากวาและไมสอดคลองกบความตองการของครสตจกรทมอยในขณะนน นอกจากนนองคการพนธกจในกรงเทพฯและภาคอนทใชนโยบายการศกษาเพอนำเดกทไมเชอกลบใจ ผลปรากฏแลววาหาเดกทกลบใจในโรงเรยนไดยากทงนเพราะสงคมและวฒนธรรมไทยเดกตองอยในกรอบการปกครองของผใหญไมมสทธตดสนใจไดเอง ผใหญจะเปนคนตดสนใจให และวฒนธรรมไทยยงเนนเรองความกตญญตอบดามารดาอยางมากอกดวย ถาพอแมหรอผใหญไมไดเปนครสเตยนยากทเดกจะมาเปนครสเตยน

!9. ทำพนธกจกบทงครอบครว แมคกลวารเนนใหสมาชกครอบครวทกคนรบเชอกอนจงใหบพตศมาพรอมกน ทงนเพราะ

วฒน-ธรรมไทยใหความสำคญกบหวหนาครอบครวมาก บอยครงถาลกรบเชอกอน เขาจะถกพอแมตอตานจากพอแมจนตองละทงความเชอไป !

10. ฝกฝนผนำ แมคกลวารจะพาครสเตยนทรบเชอใหม ๆ ไปเยยมเยยนและประกาศพระกตตคณ เพอ

ฝกฝนชวตในการปรนนบตพระเจา นอกจากนนยงเปนการสอนการรบใชดวยแบบอยาง คอเรยนจากประสบการณจรงไมใชจากตวอกษรหรอจากตำราเทานน การฝกฝนดวยแบบอยางและฝกภาคปฏบต

!64


เปนวธทสอดคลองกบวฒนธรรมไทยอยางยง คนไทยเรยนรไดดดวยการฝกจากประสบการณจรง การฝกเชนนชวยในการขยายครสตจกรไดดดวย เมอผนำทองถนมประสบการณพอควรแลวแมคกลวารจะสงพวกเขาไปบกเบกงานในทใหม !

11. การพงตนเอง แมคกลวารตองการใหครสตจกรสามารถพงตนเองตอไปไดในอนาคต ดงนนทานจะใหครสต

จกรทองถนแกปญหาหรอตดสนใจในการบรหารครสตจกรเอง ทานจะไมรบเขาไปแกไขปญหาใหแตจะเปนทปรกษาอยเบองหลงเสมอ นอกจากนนแมคกลวารไมไดเนนการสรางครสตจกรขนาดใหญแตเปน ครสตจกรทองถนเลก ๆ ทพงตนเองปกครองตนเองได เมอมขนาดใหญขนกจะแยกออกไปเปนครสตจกรลก !

12. เนนฤทธเดชของพระเจาเหนอผและวญญาณ คนเหนอจะเชอถอโชคลางและถอผกนมาก ดงนนแมคกลวารจะเนนฤทธเดชของพระเจา

เหนอวญญาณชวเหลาน ทานจะไมปฏเสธวาผวญญาณมจรงโดยพยายามใชวทยาศาสตรมาอธบาย เพราะคนไทยสมยนนมชวตและประสบการณกบผและวญญาณชวมากจนไมอาจปฏเสธความเปนจรงของมนได !

13. เปลยนนโยบายเมอจำเปน หวใจในการทำพนธกจของแมคกลวารอยทการนำวญญาณมาถงความรอด ดงนนแมทานจะ

วางแผนหรอวางนโยบายบางอยางไว แตถาจำเปนตองยกเลกหรอเปลยนแผนเพอใหบรรลเปาหมายหลกในการประกาศพระกตตคณทานกยนยอม เชน ครงหนงทานวางแผนทจะเดนทางไปเยยมเยยนหมบานตาง ๆ แตเมอไดขาววารชกาลท 4 เกณฑไพรลาว ทหาร และชาวนา ใหสรางวงใหม ทานเหนเปนโอกาสดทควรฉวยไวเพอนำขาวประเสรฐไปใหคนเหลาน ดงนนทานยอมยกเลกแผนการเดนทางนนเสย !

14. เอาใจใสในตวบคคล ยทธวธทางพนธกจของแมคกลวารเขาถงตวบคคลไดด เพราะทานเอาใจใสสมาชกครสตจกร

ในทกระดบและทกอาชพตงแตไพรจนถงขนนางผใหญ ซงเปนภาพของผนำฝายวญญาณในวฒนธรรมไทย พระสงฆในพทธศาสนาจะหวงใยดแลทกขสขของฆราวาสเหมอนเปนผหลกผใหญของพวกเขา ดงนนแมคกลวารจงเปนทรกของครสเตยนทองถนอยางมาก เพราะทานใหความสำคญอยางสมดลระหวางการประกาศพระกตตคณและการเลยงดลกแกะ (การอภบาลศษย) !b) การขมเหงครสตจกรและวรชนแหงความเชอ

ในสมยของพระเพทราชา แมบาทหลวงคาธอลคจะถกขมเหงเพราะความเชอของพวกทาน และสญเสยชวตดวยความทกขทรมาน แตกไมมคนไทยหรอครสเตยนทองถนทถกขมเหงอยางเปดเผย และตองสญเสยชวตเพราะความเชอของพวกเขา

เมอโปรเตสแตนทเขามาทำพนธกจในสยาม แมมชชนนารถกตอตานจากขนนางชนสงของไทยบางแตกไมมการขมเหงรนแรงแตอยางใด ทงนอาจจะเปนเพราะคนไทยรกสงบ และไมชอบความรนแรง คำสอนของพทธศาสนาแบบทนบถอในประเทศไทย สามารถดดกลนความเชอของศาสนาอน

!65


ใหประสมประสานกบพทธศาสนาได แมวาคนไทยจะเหนครสตศาสนาเปนศาสนาฝรง และศาสนาของพวกจกรวรรดนยม กไมไดตอตานอยางรนแรงแตอยางใด

อยางไรกตามการขมเหงครสเตยนอยางเปดเผยเกดขนครงแรกทเชยงใหม แรกทเดยวเจากาวโลรส เจาชวตผปกครองเชยงใหมใหความเปนมตรกบมชชนนารดวยดและไดเปดประตแกมชชนนารเขามาทำพนธกจทางภาคเหนอ พรอมทงใหการสนบสนนในการสรางโรงพยาบาล โรงเรยนอกดวย “สาเหตสำคญททำใหเจากาวโลรสหนมาขมเหงครสเตยนนน แมคกลวารเชอวาไมใชเรองศาสนาแตเปนความขมขนใจของเจาชวตเอง เมอทรงเหนวาอำนาจของพระองคเสอมถอยลงจากเดม เมอกอนการตดสนใจและกจสำคญทกประการขนอยกบการตดสนของพระองค แตบดนพระองคกลายเปนจำเลยถกฟองรองในศาลกงสลองกฤษโดยมผรบเหมาตดไมชาวพมาเปนโจทก สงนทำใหเจาขมขนใจมาก” ความเปลยนแปลงเหลานทำใหเจากาวโลรสหนมาไมพอใจมชชนนารดวย เพราะมชชนนารนำการเปลยนแปลงเขามายงเชยงใหม นอกจากนนเมอทรงเหนวามชชนนารมอทธพลกบขาราชการและคนในปกครองของพระองคมากขนเรอย ๆ และขาราชการของพระองคทกลบใจมาเปนครสเตยนไมเตมใจทำพธกรรมตาง ๆ ของบานเมองทมกจะเกยวของกบการกราบไหวรปเคารพ ความไมพอใจของเจากาวโลรสยงเพมพนขน ดวยเหตน “ตนป 1869 เจากาวโลรสไดสงสารฟองมายงกรงเทพฯ โดยกลาวหาวามชชนนารเปนกาลบานกาลเมอง เพราะทำใหเกดการกนดารอาหารทเชยงใหมขน วนท 31 มนาคม ค.ศ.1869 เจาหลวงไดขอผานขาราชการทกรงเทพฯใหกงสลอเมรกนนำมชชนนารทงหมดออกไปจากเชยงใหมทนท” ขณะนน โนอาห เอ แมคโดนลด (Noah A. McDonald) มชชนนารขององคการอเมรกนเพรสไบทเรยน ดำรงตำแหนงกงสลอเมรกนประจำกรงเทพฯ ทานไดโตแยงขอกลาวหาของเจากาวโลรสโดยไดชใหรฐบาลไทยเหนวา การกนดารอาหารเกดขนทเชยงใหมเปนเวลา 2 ป กอนทมชชนนารจะมาถงเชยงใหมแลว รฐบาลไทยทกรงเทพฯเหนดวยกบทานกงสลวา มชชนนารไมมความผดไมจำเปนตองออกจากเชยงใหมแตใหทำการตอไปได เมอคำสงนมาถงเชยงใหมเจากาวโลรสไมพอพระทยยงนก และหาทางทำลายงานของมชชนนารเสย

ขณะนนครสเตยนลาว 2 คน ชอหนานชยและนอยสญญา ตกเปนเปาของการขมเหงจากเจาหลวง ทงนเนองจากกอนทหนานชยจะกลบใจเปนครสเตยน และเขาพธบพตศมาในเดอนสงหาคม 1869 เขาเคยมตำแหนงเปนมรรคทายกของวด “การละจากพทธศาสนาของเขานนเปนเรองโดงดง และยอมเปนเหตใหถกปองรายไดงายกวาคนอน” เมอไมไดเปนมรรคทายกของวดแลวเขากมาเปนครของเรา

สวนนอยสญญานนเปนผดแลโคของเจาหลวง ซงถอวาเปนงานราชการ งานสวนตวของเขาคอทำไรและเปนหมอพนบาน ศาสนาจารย แมคกลวาร ใหบพตศมานอยสญญาในเดอนพฤษภาคม 1869 เขาเปนคนราเรงและเปนทรกใครของใคร ๆ

เมอหนานชยออกจากการเปนมรรคทายก เขากลายเปนพวกไพรเลกทนท ทงนเพราะผทจะรบตำแหนงมรรคทายกนนคอผทสกจากพระแลว ตำแหนงนทำใหหนานชยไดรบยกเวนจากการเกณฑเปนไพร ในธรรมเนยมคนสมยโบราณพวกไพรตองมเจาขนมลนายคมครอง ดงนนหนานชยจงเขาเมองเพอฝากตวเปนขาของธดาองครองของเจาหลวง ซงเธอกไดออกหนงสอคมครองแกเขาในตอนเชาวนท 11 กนยายน แตในตอนบายหนานชยไดรบหนงสอดวนจากผใหญบานเรยกตวใหเขากลบบานทนท และนนเปนครงสดทายทมชชนนารไดเหนเขา ภายหลงพวกมชชนนารจงรวาหลงจากทธดาเจาหลวงออกหนงสอคมครองใหเขาในวนเสารนนเธอกสงคนถอหนงสอไปสงใหผใหญบานจบหนานชยทนท

!66


วนท 13 กนยายน ค.ศ. 1869 มคำสงจากกำนนเรยกบรรดามรรคทายกและผททำงานกบเจาหลวงทงหมดไปทบาน ซงยอมมผลบงคบใชกบนอยสญญาและหนานชยดวย แตสำหรบพนองครสเตยนสองทานนเจาหลวงใหนำทหารถอไมพลอง หอกและดาบ มาคมตวทงสองไปจากบาน “นอยสญญาจากภรรยาและลก 6 คน ของเขามาดวยใบหนาอนนองนำตา เขารดวาการเรยกตวและหอกกบไมพลองนน มความหมายเพยงใด”

ดวยเหตนเจากาวโลรสไดสงใหจบครสเตยนสองคนอยางลบ ๆ พรอมทงยดเยยดขอหาไมยอมทำราชการตามรบสง นอยสญญาและหนานชยถกบงคบใหปฏเสธพระเยซ เมอพวกเขาไมยอมตามเจากาวโลรสรบสงใหทรมานคนทงสองโดยมดมอของพวกเขาเขากบคานไมทวางอยบนบา แลวใหเอาเชอกรอยรหมดตดกบคานไมนน

ขาวการจบคมคนทงสองลวงรถงคนงานอน ๆ พวกเขาตางพากนมาลากลบบานดวยเหตผลตางๆ วนนนแขกเหรอทเคยมาเยยมมชชนนารกพลอยหายหนาไปดวย นอยรายเตมททจะกลามาขอยาเพราะกลวจะถกเหมาวาเปนครสเตยนดวย

หลงจากทถกจบกมไป แมคกลวาร และวลสน ไมอาจจะลวงรชะตากรรมของหนานชยและนอยสญญา จนเวลาลวงเลยไปสองสปดาหชาวเงยวทเปนเพอนบานของวรชนครสเตยนทงสองจงมาเลาใหมชชนนารฟงวา หนานชยและนอยสรยาถกประหารเสยแลว แมคกลวารบนทกถงเหตการณวนประหารไววา

“และหลงจากทไดทนทกขเวทนากนมาตลอดคนแลว รงเชาวนองคารท 14 (กนยายน 1869) …เพชฌฆาตกนำตวเขาทงสองเขาในปาเปลยว บงคบใหเขาคกเขาลง เขาจงตงตนอธษฐานและจบคำอธษฐานวา ‘พระเยซเจาโปรดรบวญญาณของขาพเจาดวยเถด’ …เพชฌฆาตยางเขามาพรอมกบกระบอง หนานชยถกตทใตคางจนรางซบดนแนนงกลายเปนศพทนท นอยสญญาถกตใตคางหาหกครงแตไมตาย เขาจงเอาหอกแทงซำทะลถงหวใจเลอดทวมราง…ศพคนทงสองถกจดการฝงอยางเรงรอน หลมศพทงสองน แมเราเองกยงไมไดรบอนญาตใหไปเยยม”

ดงนเอง หนานชยและนอยสญญากลายเปนวรชนครสเตยนในประเทศไทยผพลชพเพอความเชอ ทานทงสองถกนำไปประหารทตำบลแมปคา อำเภอสนทราย จงหวดเชยงใหม

ตอมาวลสนไดทราบจากภรรยาของหนานชยวา “คำสดทายทหนานชยสงภรรยาของเขากคอ บอกทานมชชนนารดวยวาเราไมไดตายเพราะเหตอน นอกจากเพราะวาเปนครสเตยน”

เพอประกนความปลอดภยของมชชนนาร แมคกลวารพยายามรองทกขไปยงกรงเทพฯเพอขอการคมครองชวตพวกมชชนนารในยามหนาสวหนาขวานเชนน แรกทเดยวไมมผใดกลารบจางนำจดหมายของแมคกลวารลงมากรงเทพฯเลย แมจะไดคาจางสงเทาไรกตาม ซงแสดงชดวาเจาหลวงมเจตนาปกปดขาวน และไมใหทางกรงเทพฯรวามชชนนารยงมชวตอยหรอไม แตบงเอญมชาวพมาผหนงเปนคนมอทธพลพอควร เขารถงเหตการณทเกดขนจงเออเฟอทจะนำจดหมายไปสงใหเพอนของแมคกลวารทกรงเทพฯ อยางไรกตามแมคกลวารและวลสนไมสามารถลวงรถงผลจากจดหมายฉบบนนไดเลย เพราะหนทางระหวางกรงเทพฯและเชยงใหมนนหางไกลมาก ถงกระนนพวกเขากยงยนยนทจะอยในเชยงใหมตอไปดวยความกลาหาญ จนกระทงวนท 26 พฤศจกายน 1869 พวกเขาไดขาววาผสำเรจราชการแทนพระองคไดสงขาหลวงไปเชยงใหมเพอดแลความสงบและบดนขาหลวงพรอมดวยชาวตางประเทศ 2 คน และผตดตามอก 53 คน มกระบวนชางอก 18 เชอก มาถงลำพนแลว และกำหนดจะมาถงเชยงใหมในวนรงขน

!67


ขอความในราชสาสนฉบบนน ไมไดกลาวถงการประหารครสเตยนลาวสองคนแตอยางใด ซงทำใหเจาหลวงโลงใจยงนก มกแตคำสงใหเจาลาวคมครองพวกมชชนนารตามขอตกลงระหวางไทยกบสหรฐ และใหมชชนนารอยทำการของตนในเชยงใหมตอไปไดเทานน ดวยเหตนแมคกลวารจงตองเปดเผยถงเหตการณทเกดกบหนานชยและนอยสญญาแกกงสลอเมรกนตอหนาเจาหลวง สงนทำใหเจาหลวงโกรธแคนมชชนนารยงขน แมเจาหลวงจะยอมรบวาไดประหารสองคนนน แตทรงอางวาเปนอำนาจและสทธทพระองคพงกระทำได เพราะสองคนนนไมไดปฏบตหนาทตามททางการไดมอบหมายไว เจาหลวงยงไดขดวยวา

เมอทำอะไรกบมชชนนารไมได และตองยอมใหมชชนนารอยตอไป เจาลาวจงหามสอนศาสนาและยงประกาศดวยความพโรธวา “พระองคประหารสองคนนนเพราะเขาหนไปนบถอศาสนาครสเตยน และจะประหารทกคนทเขาเปนครสเตยนตอไปอก คนทละทงศาสนาประจำประเทศชาตของตวไดชอวาเปนผทรยศตอเจาหลวงพระองคจะตองกำจดเสย” สถานการณเชนนทำใหการประกาศฯหยดชะงกลง

ในชวงนนครสตจกรระสำระสาย ครสเตยนทเชยงใหมพากนหลบหนเอาชวตรอดเพราะกลวการขมเหง เหลอแตเดกชายชาวจนและหนมชาวฉานเฝาครสตจกรเทานน มตรสหายหลายคนไดสงขาวเตอนมาวา มชชนนารควรออกจากเชยงใหมเสยเพอความปลอดภย เพราะเมอขาหลวงเดนทางกลบแลวไมมใครอาจลวงรไดวาจะเกดอนตรายอะไรแกมชชนนารบาง ขาหลวงเองกเปนหวงความปลอดภยของเราอยางยง จงตองการใหเรากลบไปพรอมกบเขา กระนนกตามแมคกลวารยงยนยนทจะอยทเชยงใหมตอไปแตไดใหวลสนกลบกรงเทพฯทนท

การขมเหงครงนจงดเหมอนจะเปนภยตอพนธกจทกำลงเตบโตทางภาคเหนอ แตในขณะทเมฆดำปกคลมครสตจกรทางเหนออย เจากาวโลรสกตองเดนทางไปสงเครองอราชบรรณาการทกรงเทพฯ “ขณะอยทกรงเทพฯ เจากาวโลรส ปวยเปนอมพฤตจนไมสามารถพดได เมออาการทเลาลงบางแลวจงออกเดนทางกลบบาน โดยตองถกหามมาในแครขนเขาลงหวยดวยความยากลำบาก” ดงนนระหวางการเดนทางกลบเชยงใหม อาการของพระองคทรดหนกลงมาก จนถงแกพราลยในวนท 28 มถนายน ค.ศ. 1870 “เจากาวโลรสทรงถงแกพราลยรมทาง เมอจวนจะใกลถงเมองเชยงใหมแลวโดยไมมพระประยรญาตอยขางกายเลย พระศพกตองตงไวนอกเมองจนกวาจะจดการกบศพนนเสรจ ซงเปนไปตามธรรมเนยมของคนเชยงใหม” เจาอนทนนท ไดขนเปนเจาชวตองคใหม แมกอนทจะปกครองแควนลาวอยางเปนทางการ พระองคและพระชายา ซงเปนพระธดาองคใหญของเจากาวโลรสกแสดงความเปนมตรกบมชชนนารรวมทงไดใหการสนบสนนอยางมาก ดงนนครสตจกรทางภาคเหนอจงคอย ๆ เตบโตขนอกครง จนเกดครสต-จกรลกขนอกหลายแหง ดวยเหตนการพลชพของวรชนทงสองทาน เปนเหมอนเมลดทตกลงดนและตายไปจงเกดผลขนเปนหลายเมลด

แมเจาหลวงกาวโลรสจะถงแกพราลยแลว และเจาอนทนนทกเปนมตรกบมชชนนาร หากแต ”อำนาจการบรหารบานเมองทแทจรงตกอยในมอของเจาอปราช ซงไมมการศกษาและเปนศตรกบมชชนนาร” ดงนนการขมเหงครสเตยนยงคงมอย ผทหนมาเปนครสเตยนจะถกครอบครวและคนในสงคมปฏเสธและขมเหงบอย ๆ บางคนถกกลนแกลงใหทำงานวนอาทตย นอกจากนนครสเตยนยงไมสามารถประกอบพธกรรมทางศาสนาได เชนครงหนงศาสนาจารยแมคกลวารไดกำหนดทจะประกอบพธสมรสแกครสเตยนคหนงทเจาบาวพงรบบพตศมา แตพอของเจาสาวทเกลยดชงครสเตยนไดขดขวางและขมขโดยเอากฎหมายและระเบยบบานเมองเชยงใหมมาอาง ทงนเพราะตามธรรมเนยมถอปฏบตแลว เจาบาวตองชำระคาเสยผใหแกพอเจาสาว การเสยผนถอวาเปนการบรองการสมรสตาม

!68


กฎหมายโดยไมตองมพธรตรองใดอก แมคกลวารเหนวาเมอเจาบาวเปนครสเตยนแลวกไมจำเปนตองจายคาธรรมเนยมเสยผ ครนจะทำพธสมรสตอไปกอาจจะถกกลาวหาวาทำผดกฎหมายบานเมองได ทานจงยกเลกพธสมรสชวคราว เพอหาทางสะสางเรองนใหถกตองเสยกอน เมอแมคกลวารนำเรองนไปกราบทลเจาอปราชเชยงใหม กไดรบคำตอบวาไมมใครนอกจากพระเจาแผนดนสยามเทานนททรงอำนาจพอทจะแทรกแซงปญหานได ดวยเหตนแมคกลวารจงเหนวาสมควรอยางยงทจะตองยนคำรองไปกรงเทพฯ เพอขอเสรภาพในการทำพธทางศาสนา มเชนนนครสเตยนกจะถกขมเหงรำไปทงจากสามญชนและจากราชการ ยงกวานนแมเจาหลวงอนทนนทจะเปนมตรกบมชชนนาร แตเจาอปราชชงชงมชชนนารและมปญหาขดแยงกบกงสลองกฤษหลายเรองจนรฐบาลในกรงเทพฯตองพบกบความลำบากใจ เพราะเกรงวาจะกระทบกระเทอนสนธสญญาทรฐบาลสยามทำกบองกฤษ หากปญหาระหวางเจาอปราชกบองกฤษมมากขนอาจมผลกระทบตอการประกาศพระกตตคณของมชชนนารในอนาคตได เพราะมชชนนารเปนฝรง

ดวยเหตนเรากลาวไดวา การขมเหงครสเตยนและการพลชพเพอความเชอครงนนบวาเปนเหตการณสำคญยงประการหนงของประวตศาสตรครสตจกรไทย เนองจากเปนจดเรมตนททำใหแมคกลวารตดสนใจยนขอสทธในการเผยแพรครสตศาสนา และอสรภาพของประชาชนในสยามทจะนบถอและประกอบพธกรรมทางครสตศาสนาได คำรองนไดรบการสนบสนนอยางดจากพระยาเทพวรชน ขาหลวงใหญซงสำเรจราชการแทนพระองคทเมองเชยงใหม ลำปาง และลำพน

ในวนท 8 ตลาคม ค.ศ. 1878 สมเดจพระยาบรมมหาศรสรยวงศ ผสำเรจราชการแผนดนไดตราพระราชบญญตใหอสรภาพในการนบถอศาสนาแกคนไทยและผทอยในแผนดนสยาม และพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวรชกาลท 5 ทรงรบรองพระราชบญญตนน ขอความตอนหนงของพระราชโองการดงกลาวทพระยาเทพวรชนไดอานใหเจาลาวทงหลายรบรกนนนความวาดงน

“การศาสนานนไมเปนทขดขวางสงใดในราชการแผนดน ผใดเหนวาศาสนาใดจะถกตอง กใหถอตามใจของผนน ผดถกกอยแกผถอศาสนานนเอง ในหนงสอสญญาแลธรรมเนยมในกรงเทพฯกไมไดหามปรามคนทถอศาสนา ถาผใดเหนวาศาสนาพระเยซดกใหเขาถอตามชอบใจ”

ตงแตนนเปนตนมาพนธกจทางภาคเหนอไดขยายตวไปแทบทกหวเมอง ตงแต พษณโลก ลำปาง ลำพน เชยงใหม เชยงราย และแพร-นาน นอกจากนนยงขยายไปถงพมา สบสองปนนา เชยงรง และเชยงตง อกดวย ภาคเหนอของประเทศไทยกลายเปนบรเวณทมครสเตยนโปรเตสแตนทมากทสด และมครสตจกรมากทสดจนถงปจจบนน !III. ประเมนผลและวเคราะห 1. ชวงนยงถอวาทาทและการตอบสนองของคนไทยตอพระกตตคณนน เปนการมองวาครสตศาสนาเปนอารยธรรมตะวนตก หรอกลาวไดวายงอยในคลนลกทสองของการเผยแพรศาสนา ซงแมมชชนนารจะไมไดถกมองวาเกยวของกบการเมองและลทธอาณานคม โ ดยเฉพาะมชชนนารอเมรกนนนถกมองวา “ยตธรรมและตรงไปตรงมาเสมอ เขาไมยงเกยวกบงานของรฐบาลหรอกอความเดอนรอนใหแกชาวไทย” แตครสตศาสนาถกมองวา เปนเรองของวฒนธรรมฝรง เปนเรองของอารยธรรมตะวนตกททนสมย เปนสงทชาวตะวนตกพยายามยดเยยดใหกบคนไทย แมวารชกาลท 4 และ 5 จะเปดประเทศอยางกวางขวาง และยอมรบอารยธรรม ตลอดจนความเจรญกาวหนาของวทยาใหม ๆ จากตะวนตก จนไดชอวาเปนชาตแรกในภาคตะวนออกไกลททำสนธสญญากบยโรปดวยความสมครใจ และเปนประเทศแรกในทวปเอเชยทมความสมพนธทางการทตกบสหรฐอเมรกา และใหเสรภาพ

!69


ในการถอศาสนาแกพลเมอง แตสงเหลานเกดขนเพยงเพอความอยรอดของประเทศเทานน ความเปนมตรและความสมพนธกบมชชนนารเปนไปเพอเหตผลทางการเมองและการพฒนาสงคมเทานน ไมใชเพราะความเลอมใสศรทธาในครสตศาสนา บทบาทของมชชนนารในชวงนจงเปนไปในแงของการพฒนาสงคมไทย ซงทำใหมชชนนารหลายทานไดรบการยกยองจากคนไทยอยางมาก เชน หมอแบรดเลย หมอเฮาส ศาสนาจารยดาเนยล แมคกลวาร เปนตน รชกาลท 4 ขณะททรงผนวชอยไดบอกแกหมอเฮาสอยางตรงไปตรงมาแลววา พระองค “ทรงสนพระทยพวกมชชนนารอเมรกน กเพราะความรทางดานวทยาศาสตรของพวกเขามากกวาดานศาสนา” เมอทรงขนครองราชยพระองคไดตรสอกวา “ชาวสยามรสกขอบคณในสงทมชชนนารไดทำเพอประเทศของเขา แตถาจะพยายามเปลยนพวกเขาใหเปนครสต นบวาเปนสงทโงเขลามาก” !

2. สงทนาสงเกตอกประการหนงกคอ ในยคนผทรบเชอสวนมากกยงเปนคนงานขององคการพนธกจ หรอเปนผทไดรบการสนบสนนดานการเงนจากมชชนนารทงสน ในแงหนงเราอาจกลาวไดวา คนเหลานมโอกาสใกลชดกบมชชนนารมากกวาทำใหตอบสนองตอพระกตตคณไดงายกวา ยงกวานนองคการพนธกจจำเปนตองมคนงานทเปนคนทองถนเพอใหงานเตบโตได นอกจากนนสถานการณและสงแวดลอมในสงคมไทยสรางความกดดนใหกบผทเปลยนศาสนาคอนขางมาก การตอตานทงอยางเปดเผยและไมเปดเผยจากครอบครวและสงคมแมจะไมรนแรงแตกมผลตอผทรบบพตศมา พวกเขาถกมองวาไปเขารตศาสนาฝรง และถารนแรงกวานนกถกมองวาเปนพวกททรยศตอศาสนาอนดงามของสยาม ดงนนการทคนเหลานยงคงยนหยดอยในความเชอไดกนบวาพวกเขาจรงเอาจงกบพระเจาพอควรทเดยว

ศาสนาจารยดนแลปเองเคยกลาววา “การอารกขาสมาชกของครสตจกรทามกลางสงคมทไมไดเปนสงคมครสเตยนนนไมใชเรองงาย เพราะวาสงคมนนมกจะดงดดชกชวนครสเตยนใหม ๆ ใหกลบคนสความเชอเดม”

!3. ชวงนของประวตศาสตรครสตจกรไทย ครสตจกรขยายออกไปในบรเวณหวเมองและใน

ชนบท คนในชนบทไทยรบพระกตตคณไดมากกวาในกรงเทพฯและในหวเมองสำคญ ผคนในเมองหลวงและในหวเมองใหญ อยางเชน กรงเทพฯ และอยธยา มองภาพพจนของคนตางชาตเปนพอคา นกการเมอง และทหาร แตคนในชนบทมองมชชนนารในบทบาทของผชวยเหลอสงคม มชชนนารเปนหมอและพยาบาล ทชวยเหลอพวกเขาจากโรคภย ดงนนคนในชนบทจงรบพระกตตคณไดดกวาคนในเมองใหญ

!4. วธการของมชชนนารในชวงน อาจจะไมสอดคลองกบวฒนธรรมไทยนก มชชนนารเขาใจ

วาการนำวทยาการสมยใหมเขามา พรอมทงการยดเยยดวฒนธรรมยโรปและตะวนตกใหแกคนไทยจะชวยใหคนไทยรบพระกตตคณไดงายขน แตวทยาการและวธการเหลานนเปนสงใหมทคนไทยยงปรบตวไมได พวกเขาจงมองวาครสตศาสนาแมจะเปนอะไรททนสมย แตกเขากบวถการดำเนนชวตของคนไทยไมได ครสตศาสนากลายเปนอารยธรรมตะวนตกทใหมเกนไปสำหรบคนไทยในยคนนทจะปรบตวเขาได ตวอยางหนงทเหนไดชดกคอ การยกสถานภาพของผหญง มชชนนารพยายามเปดโรงเรยนเพอใหการศกษาแกเดกผหญง เพราะในวฒนธรรมยโรปและตะวนตกผหญงมสทธในการศกษาเทาเทยมกบผชาย แตทรรศนะนขดแยงกบวฒนธรรมไทยอยางสนเชง สำหรบคนไทยผหญงไมจำเปนตอง

!70


เลาเรยนสง หนาทของผหญงคอฝกฝนการบาน การเรอน เพอเตรยมตวเปนภรรยา และเปนแมทดเทานน แมวาโรงเรยนของมชชนนารจะมการสอนเยบปกถกรอยและการเรอน แตไดเปดโอกาสใหผหญงเรยนรการอานเขยน เลขคณต ภมศาสตร และพระครสตธรรมคมภร ดงนนกวาโรงเรยนมชชนในยคนจะไดนกเรยนเขามาจงยากลำบากพอควร เนองจากบดามารดาของเดกไมเหนคณคาของการศกษา ทำใหไมมนกเรยนสกคนอยทโรงเรยนของมชชนนานพอทจะรบการศกษาเตมท สงทมชชนนารตองทำคอ ยอมเสยเงนจางพอแมเพอใหสงเดกมาเรยน วธนกลายเปนธรรมเนยมทมชชนนารปฏบตอยหลายป นอกจากการจางแลว มชชนนารยงตองใชเงนซอเดกบางคนมาชวคราวดวย หมอเฮาสกลาวไวในบนทกตอนหนงของทานวา “วธดงกลาวเปนวธทดทสด แมวาวธนจะไมใชวธเดยวทจะไดเดกชาวพนเมองมาอยในโรงเรยนนาน ๆ กตาม แตอยางไรกดเมอขาพเจามเงนมากพอขาพเจากรบจดซอเดกทนท ขณะนเราไดจายเงนไปแลว 109 ดอลลารสำหรบเดก 7 คน”

แมวาคนไทยจะยกยองวรสตร เชน ทาวสรนาร แตบทบาทการเปนผนำในครอบครว หรอในสงคมเปนของผชายเทานน ดงนนเมอองคการอเมรกนเพรสไบทเรยน ใหมชชนนารหญงเปนผนำของครสตจกรเพชรบรแทน ยจน ดนแลป ทปวยหนกจนตองกลบประเทศไประยะหนง ครสเตยนชาวไทยและชาวลาวทเพชรบรไดตอตานจนทำใหเกดการแตกแยกและสมาชกครสตจกรถดถอยไปมาก

!5. นอกจากนน นโยบายบรสทธทมชชนนารสอนและเนนมากในครสตจกรยงเปนอกสงหนงท

ไมสอดคลองกบวถชวตไทย กรณศกษาทเพชรบรบงบอกไดอยางชดเจน เมอศาสนาจารย ยจน พ ดนแลป (Eugene P. Dunlap) เขามารบงานทเพชรบร (ค.ศ. 1875)

ทานอะลมอลวยกบวฒนธรรมทองถนทอาจจะถกมองวาขดแยงกบคำสอนเรองความบรสทธของครสตชน ยจน ดนแลปยอมรบคนทองถนอยางทพวกเขาเปนกอน และใชความสนทสนมสรางสะพาน สรางการยอมรบ และความไววางใจกบคนเหลาน แตในชวงทดนแลปกลบไปพกฟนทสหรฐ มชชนนารทเขามารบผดชอบแทน เหนวาครสเตยนทเพชรบรขาดคณภาพชวตทบรสทธ พวกเขาไดนำนโยบายบรสทธเขามาใชอยางเขมงวด ซงทำใหมชชนนารตองชำระครสตจกรอยเนอง ๆ ถาสมาชกคนใดทำผดทางศลธรรม หรอผดมาตรฐานของชวตทบรสทธตามทมชชนนารเขาใจ กจะหมดสภาพความเปนสมาชกทนท มชชนนารเหลาน “มมาตรฐานแหงความเปนสมาชกครสตจกรสงและชดเจน ซงทานเขาใจวาวธรกษามาตรฐานนนคอ การสรางและรกษาระบบวนยตามความเชอและศลธรรมครสเตยน ททานเรยนรจากนกายเพรสไบทเรยนสหรฐ” มชชนนารเหนวาครสเตยนทเพชรบรเหนแกตวมารบเชอเพราะผลประโยชน จงวางนโยบายไมใหความชวยเหลอใด ๆ แกครสเตยนในดานการเงน การงาน หรอเกยวกบกจกรรมทางโลก เมอมการทำผดระเบยบแมเพยงเลกนอยสมาชกจะถกลงวนยอยางเขมงวดและแขงกราว เชน คนหนงถกไลออกจากครสตจกรเพราะไมไดมานมสการนานและพดวาไมไดเปนครสเตยน คนอน ๆ ถกลงโทษเพราะ เลนช เลนการพนน เมาเหลา แอบไปเขารวมกจกรรมทวด เปนตน คนไทยมองวาการกระทำเชนนเปนการขาดความรกและเมตตา พวกเขามองวานโยบายเรองความบรสทธทมชชนนารสอนนนขดแยงกบวถชวตคนไทย คนไทยไมไดมองวาการเลนพนนหรอการดมเหลา หรอการมภรรยามากเปนความบาป คนไทยเคยชนกบการใชชวตอยางงาย ๆ สบาย ๆ ไปเรอย ๆ และสนกสนาน ดงนนความบรสทธทมชชนนารสอนจงดจะเปนความบรสทธตามมาตรฐานตะวนตกมากกวา พวกเขาจงมองวาครสตศาสนาเปนศาสนาของฝรง

สงทนาสงเกตกคอ เมอใชนโยบายบรสทธ และชำระครสตจกรจากครสเตยนทมชชนนารเชอวา เปนพวกหลอกลวงหวงผลประโยชนสมาชกครสตจกรเพชรบรถดถอยลงทนท คนทถกลงวนยกไม

!71


มานมสการและไมแสดงตวเปนครสเตยนในทชมชนอก แมมชชนนารหลงจากศาสนาจารยดนแลปจะถอวา “การประกาศครสตศาสนาจะสำเรจไมไดถาครสตจกรไรความบรสทธ แตถงกระนนกด…สมาชกทเขามาหลงจากสมยดนแลปกยงเปนลกษณะเดยวกน คอในสายตาของมชชนนาร คนกลบใจทมชชนนารรบเปนสมาชกครสตจกรยงเปนคนเหนแกตวเกอบทงหมด เปนลกจางมชชนนารซงมกจะสญหายไปเมอออกจากงานมชชนแลว”

แททจรง ยจน ดนแลป ไมไดหละหลวมในการถอรกษาชวตบรสทธของสมาชก ทานพรอมทจะลงโทษผททำผดวนยของครสตจกรเชนกน แตทานเชอวาการลงวนยสมาชกตองไมใชวธกาวราว เนองจากทานเขาใจวฒนธรรมไทยวา ไมนยมความกาวราว ดนแลปใชวธการทนมนวลและคอยเปนคอยไป เชน เรยกสมาชกมาตกเตอนกอนไมใชลงโทษอยางรนแรงทนท ทานเชอวาการรกษาวนยนนควรประกอบดวยความรกความเมตตา ทานใหความชวยเหลอสมาชกอยางเตมทไมวาจะในเรองใดกตาม จงมผคนมาเยยมหาทานบอย ๆ วธนทำใหครสตจกรเพชรบรเตบโตขนเรอย ๆ

เรากลาวไดวากรณเพชรบร เปนตวอยางทดทแสดงใหเหนถงการปะทะระหวางศาสนาและวฒนธรรมไทยกบศาสนาและวฒนธรรมตะวนตก เฮอรเบรท สวอนสน ใหแงคดเกยวกบเรองนไววา มชชนนารเพรสไบทเรยนเขาใจวามแตครสตศาสนาเทานนทจะนำใหมนษยรอดได เนองจากเปนศาสนาทบรสทธ มชชนนารจงตองรกษาความบรสทธนไวอยางเครงครด ดงนนจงไมควรดดแปลงใหศาสนาครสตสอดคลองกบสงคมไทย เพราะครสตศาสนาเปนระบบทสมบรณแลว และเปนศาสนาเดยวทตอบสนองความตองการทางศาสนาของคนไทยได นอกจากนนมชชนนารยงเชอวาเรองความบรสทธ และลกษณะธรรมชาตของมนษยเปนเหมอนกนหมดในทกชาตทกภาษา มนษยทกยคทกสงคมมความจำเปนและความตองการทางศาสนาอยางเดยวกน ดงนนการทคนไทยไมยอมรบครสตศาสนาเปนเพราะวฒนธรรมและลทธความเชอดงเดมเปนอปสรรคตอความเขาใจความจรงของครสตศาสนา ความคดเชนนทำใหมชชนนารเหนวฒนธรรมไทยและวถชวตคนไทยเปนสงขดขวางพระกตตคณอนบรสทธของครสตศาสนา วธเดยวททำไดคอ ดงคนไทยออกจากวฒนธรรมเกา ปฏเสธวถชวตเดมอยางสนเชง แตเปนทนาสงเกตวาครสตศาสนาทมชชนนารนำเขามาเปนศาสนาทเกดจากบรบททางสงคมอเมรกนเทานน

ในมมมองของคนไทย สมาชกครสตจกรเพชรบรมองวามชชนนารเปนผอปถมภ คอเปนเหมอนเจานายคำจนเลยงดตนเอง ดงนนการกลบใจสำหรบพวกเขาจงหมายถงการเขาอยภายใตรมโพธรมไทรของมชชนนาร ความสมพนธระหวางกนจงควรอยในรปของการเออประโยชนแกกน ผอปถมภทนานบถอตองเปนคนโอบออมอารและเผอแผ ซงศาสนาจารยดนแลปมลกษณะเชนนอยางชดเจน นอกจากนนระบบสงคมไทยเปนระบบนยมบคคล ยดถอบคคลเปนหลก หากผอยใตอปถมภไมพอใจเจานายกอาจจะออกไปหาผอปถมภใหม เมอนโยบายบรสทธตามความเขาใจของบรบทตะวนตกถกนำมาใช สมาชกเพชรบรจงรบไมไดเพราะรสกวามชชนนารไมไดเปนผอปถมภทด แตเปนเจานายทใจดำไมชวยเหลอพวกเขา

ยงกวานนมชชนนารเขาใจวาบทบาทของตนเองเปนผนำทางศาสนา เหมอนพระสงฆในพทธศาสนา พวกเขาไมใชผอปถมภ แตคนไทยมองวาพวกเขาเปนผอปถมภ และไมอาจมองมชชนนารเปนผนำศาสนาได เพราะในทรรศนะของคนไทยนกบวชจะตองเปนโสด สมถะ และแยกตวจากสงคม แตมชชนนารชายสมผสแตะตองผหญงได มครอบครวได และไมไดแยกตวจากสงคม ดงนนในภาพของคนไทย มชชนนารไมใชนกบวชแตเปนเหมอนเจานาย หรอผอปถมภมากกวา

!72


แททจรง ความบรสทธของครสตศาสนาเปนสงสำคญทตองรกษาไว แตไมใชความบรสทธตามบรบทแหงวฒนธรรมตะวนตก หลกคำสอนของครสตศาสนาเปนสงบรสทธถกตอง เปนความจำเปนทางศาสนาของมนษยทกยคทกสมยจรงซงไมอาจเปลยนแปลงได แตวธการนำเสนอหลกการของครสตศาสนาแกสงคมหนงสงคมใดนนควรจะปรบเปลยนไดตามวฒนธรรมของสงคมนน เพอสามารถชวยใหคนในสงคมเขาใจคำสอนนนไดดขน การเหนวาวฒนธรรมของชาตอนเปนอปสรรคในการประกาศพระกตตคณไปเสยหมด จงกลบเปนทรรศนะทขดขวางคนไทยในการยอมรบพระกตตคณของพระเยซครสต ทงนเนองจากไมใชทกสงในวฒนธรรมไทยทขดแยงกบความเชอของครสตศาสนา กรณเพชรบรเปนเพยงตวอยางหนงทแสดงใหเหนถงความลมเหลวในการประกาศของมชชนนารสมยนน กรณนชใหเหนวา เมอใดกตามทมชชนนารยอมรบและปฏบตตามระบบสงคมไทย รจกนำครสตศานาเขาไปในสงคมไทยโดยอาศยวฒนธรรมไทยเปนสะพานเชอมโยงสคนไทยงานกเกดผล เมอใดทมชชนนารเหนวฒนธรรมไทยเปนศตรตอครสตศาสนา คนไทยจะมองครสตศาสนากลายเปนศาสนา “แปลกหนา” ทนทเพราะเปนอะไรทไมเขากบวถไทย การเปลยนแปลงวฒนธรรมซงเปนแบบแผนการดำเนนชวตของคนในสงคมหนงใดไมใชสงททำไดงายและทนอกทนใจ และแทจรงไมจำเปนทมชชนนารจะเปลยนวฒนธรรมของคนไทยทงหมดเพอใหคนไทยมารจกพระเจา แตควรใชวฒนธรรมไทยเปนภาชนะในการสอใสพระกตตคณแกคนไทยเพอคนไทยจะสามารถเหนหลกคำสอนของครสตศาสนาเปนอะไรทไม “แปลกหนา” เปน “ศาสนาฝรง”

!17.2 ยคขยายตวของครสตจกร (ค.ศ. 1884-1914) ชวงระหวางป ค.ศ. 1884-1914 ซงตรงกบสมยรชกาลท 5 เปนระยะเวลาทครสตจกรในประเทศไทยเตบโตรวดเรวทสด มครสตจกรเกดขนมาก มคนกลบใจและรบบพตศมามากมาย แตการเตบโตและขยายตวนเกดขนเฉพาะกบครสตจกรทางภาคเหนอของประเทศไทยเทานน ครสตจกรทางภาคกลางและภาคใตยงคงเตบโตอยางเชองชา ครสตจกรภาคเหนอเรมตนจากสมาชกเพยง 40 คนในป ค.ศ. 1879 แตเพมเปน 6,900 คน ในป ค.ศ. 1913 มสาเหตหรอองคประกอบหลายประการทเอออำนวยตอการเตบโตของครสตจกรทางภาคเหนอในชวงน !I. องคประกอบทสงเสรมการขยายตวของครสตจกร !A. องคประกอบดานการเมอง !1. การเมองระหวางประเทศ ชวง ป ค.ศ. 1880-1917 เปนชวงทสยามพบกบการบบคนดานการเมองจากประเทศมหาอำนาจอยางองกฤษและฝรงเศส ลทธจกรวรรดนยมทำใหองกฤษและฝรงเศสแขงกนลาอาณานคมทวโลก ในเอเชยตะวนออกเฉยงใตองกฤษและฝรงเศสยดครองดนแดนรอบดานของสยามไปเกอบหมดแลว องกฤษยดครอง พมา ปนง มาเลเซย และสงคโปร ฝรงเศสยดครอง เขมร ลาว และเวยดนาม ในชวงนสยามเองกตองยนยอมเสยดนแดนไปเกอบครงประเทศใหแกทงองกฤษและฝรงเศสเพอดำรงไวซง “เอกราช”

เหตการณ รศ. 112 เมอฝรงเศสนำเรอรบเขาปดปากอาวไทยและบงคบใหไทยยอมยกดนแดนสวนหนงใหฝรงเศสเปนหวเลยวหวตอในประวตศาสตรของประเทศไทย ถารชกาลท 5 ทรงใช

!73


นโยบายหกหาญ ประเทศไทยคงตกเปนเมองขนของฝรงเศสอยางหลกเลยงไมได แตพระองคทรงดำเนนนโยบายอะลมอลวย พระองคทรงยอมเสยดนแดนใหกบฝรงเศสเพอคงไวซง “เอกราช” ของสยาม ดงนนในป ค.ศ. 1887 สยามตองเสยสบสองจไทและดนแดนทางตะวนออกเฉยงเหนอใหแกฝรงเศส

อยางไรกตาม การเมองระหวางประเทศเกดผกผน สงทเกดขนกลายเปนประโยชนตอการประกาศพระกตตคณในประเทศไทยของกลมโปรเตสแตนทอยางเกนคาดคด

ขณะทองกฤษและฝรงเศสแขงกนสรางอาณานคมในเอเชยตะวนออกเฉยงใต มหาอำนาจทงสองประเทศเหนวาจำเปนตองมดนแดนกนชนระหวางอาณานคมของทงสองประเทศ ดงนนในป ค.ศ. 1896 องกฤษและฝรงเศสรวมกนลงนามในสนธสญญาเพอยตการยดครองดนแดน โ ดยใชสยามเปนแดนกนชน เหตการณนนอกจากจะรบประกนความเปนเอกราชของสยามไวไดแลว ยงมผลดตอครสตจกรโปรเตสแตนทในสยามอกดวย หากฝรงเศสยงคงรกรานและยดครองดนแดนสยามไดตอไปการประกาศพระกตตคณและพนธกจของโปรเตสแตนทคงชลอตวลงมากเพราะฝรงเศสสนบสนนครสตศาสนานกายคาธอลค เหตการณประวตศาสตรอนนจงสงผลทางออมใหครสตจกรโปรเตสแตนทในสยาม โดยเฉพาะอยางยงครสตจกรทางภาคเหนอสามารถขยายตวตอไปได !2. การเมองภายในประเทศ รชกาลท 5 ทรงเปนกษตรยททรงพระปรชาสามารถยง พระองคทรงเหนการณไกล ทรงเหนวาหากสยามจะสามารถรกษาเอกราชและดำรงอยไดอยางภาคภมในยคใหม สยามจำเปนตองพฒนาประเทศใหเจรญกาวหนาเทาเทยมอารยประเทศใหได ดงนนพระองคจงทรงเปดประเทศรบวทยาการใหม ๆ ของโลกตะวนตก สยามกาวเขาสยคทองแหงการปฏรปประเทศเรมมระบบโทรเลข ระบบศาลสมยใหม โรงพยาบาล โรงเรยนการแพทยแผนใหม ระบบถนนหนทางททนสมย ทางรถไฟ ฯลฯ และในทสดรชกาลท 5 ประกาศใหมการเลกทาสทวสยาม แมวารชกาลท 5 ทรงสำเรจการศกษาจากมหาวทยาลยออกฟอรดประเทศองกฤษ และพระบรมวงศานวงศหลายพระองคไดสำเรจการศกษาจากตางประเทศ อกทงรชกาลท 5 เองไดสงพระโอรส ธดา ตลอดจนขนนางและขาราชการไปศกษาตอตางประเทศเพอคนเหลานจะกลบมาชวยพฒนาสยามตอไป แตกยงมคนไทยทสามารถเปนบคลากรในหนวยงานหรอองคการตาง ๆ ไมเพยงพอ ดงนนพระองคทรงจำเปนตองพงชาวตางประเทศในการพฒนาสยาม ดงนนมชชนนารจงไดรบการสนบสนนจากกษตรยไทยอยางเตมท รชกาลท 5 ทรงพระราชทานทนทรพยและทดนในการสรางโรงเรยน โรงพยาบาล ครสตจกร และสสาน นอกจากนนมมชชนนารหลายทานทเขารบราชการในหนวยงาน หรอกระทรวงทบวงกรมตาง ๆ นโยบายเปดประเทศและพฒนาสยามใหเจรญกาวหนาของรชกาลท 5 ในแงหนงเอออำนวยตอการทำพนธกจของครสเตยนอยางยง ดวยเหตนครสตจกรในชวงนจงขยายตวและเตบโตอยางรวดเรว !B. องคประกอบดานสงคมและศาสนา !1. ความเชอของคนไทยภาคเหนอ

ครสตจกรภาคเหนอเตบโตรวดเรวในชวงนเนองจากคนเหนอใจเยนเปนมตรกบคนแปลกหนามากกวาคนไทยภาคกลาง นอกจากนนภาคเหนอยงมตำนานทางพทธศาสนาเลาขานกนมาก โดย

!74


เฉพาะเรองเกยวกบพระศรอารยะเมไตร ซงทนาแปลกคอเปนตำนานทชาวพทธทางภาคเหนอเลาขานกนเทานน คนเหนอเชอวาพระศรอารยะเมไตรจะมาโปรดสตวและยคแหงสนตสขจะเกดขน แตกอนทพระศรอารยะเมไตรจะเสดจมาจะม “ปญญาธรรม” มาเตรยมทางกอน ปญญาธรรมเปนคนแปลกถนมาจากทางใต ทานมเครายาวสขาว ผมสขาว และจะนำธรรมะสบประการมาสงสอน

ในขณะทชาวเหนอเลาลอถงตำนานน แมคกววารปรากฏตวขนทเชยงใหม ผมและหนวดเคราของทานสขาว และแมคกววารกนำพระวจนะของพระเจามาสอนดวย !2. โครงสรางของหนวยสงคมไทย

หนวยสงคมทเลกทสดไดแก ครอบครว ครอบครวไทยเปนครอบครวใหญ มนไมเพยงแตประกอบดวยพอแมลก ๆ แตยงรวมเอาวงศาคณาญาตไวดวย และบอยครงคนสองหรอสามชวอายอาศยอยภายใตหลงคาเรอนเดยวกน หนวยสงคมทขยายจากครอบครวไปคอ หมบาน และตำบล คนไทยจะอยแบบพงพากนเหมอนญาตพนอง คนในหมบานเดยวกนจะชวยเหลอเกอกลกนเสมอเหมอนเปนครอบครวใหญ เวลาทำไรไถนาหรอเกยวขาวกทำกนเปนหมบาน ตกเยนกชมนม สรวญเสเฮฮากน หวหนาครอบครวและผใหญบานเปนเสมอนผนำสำคญททกคนใหความเคารพและเชอฟง มชชนนารยคนนโดยเฉพาะทางภาคเหนอ เชน แมคกววาร และวลสน ใชวธประกาศขาวประเสรฐทสอดคลองกบโครงสรางของหนวยสงคมไทย คอไดประกาศฯกบผนำครอบครวหรอผใหญบานกอน เมอคนเหลานมาเชอพระเจากจะนำครอบครวหรอลกบานมาเชอดวย ผลคอมการกลบใจของคนทงครอบครว เปนหนวย หรอเปนกลมกอน การเคลอนไหวของหนวยครอบครวในลกษณะนทำใหครสตจกรในชวงนเตบโตและขยายตว

การประกาศขาวประเสรฐทไมคำนงถงโครงสรางสงคมไทย มกจะทำใหผเชอตองเผชญปญหากบทางครอบครวเสมอ ผหญงหรอลกบานมกจะไมกลาตดสนใจรบเชอเพราะเกรงใจผนำครอบครว การประกาศฯในลกษณะนยงชวยลดปญหาทผเชอมกบคนในครอบครวได !3. การรกษาพยาบาล

การรกษาพยาบาลทมชชนนารนำเขามาเปนสะพานตดตอกบคนไทยทำใหคนไทยเหนถงความรกของพระเจาไดชดเจน บอยครงมชชนนารรกษาโรคภยโดยไมคดคารกษากบคนไขทยากจน คนเหลานมกจะนำผลหมากรากไม หรออาหารอน ๆ มาใหเปนการตอบแทนนำใจของมชชนนาร หมอแบรดเลย หมอเฮาส หรอแมแตแมคกววารเองทเปนเพยงแพทยจำเปนเหนชะลอมผลไมวางไวหนาบานของตนเสมอ ๆ ในบนทกของหมอบรดเลยเอง ทานกลาววาทานไดรบชะลอมสมจากคนไขจนมสมรบประทานไดตลอดชวต และยงเหลอแบงใหแกเพอนมชชนนารดวยกน

คนไทยมวฒนธรรมทยกความกตญญเปนใหญ การมนำใจเปนเอก ดงนนเมอมชชนนารแสดงความมนำใจจากการรกษาพยาบาลพวกเขา พวกเขาตอบแทนนำใจมชชนนารดวยความกตญญรคณ บอยครงสงนนำมาซงความรสกใกลชดสนทสนมระหวางกน และความไววางใจกน อนเปนการเปดโอกาสสำหรบการประกาศขาวประเสรฐไดอยางด

เมองไทยในยคนนมโรคระบาดมาก โดยเฉพาะโรคมาลาเรย และโรคฝดาษ ไดคราชวตคนไทยไปมาก เมอมชชนนารไดนำยาขนานใหม คอ “ยาควนน” หรอทคนไทยเรยกวา “ยาขาว” มารกษาโรคมาลาเรย และพยายามหาวธผลตวคซนปองกนไขทรพษ และโรครายอน ๆ คนไทยไดสมผสความรกและความหวงใยของพระเจาผานการรกษาพยาบาลเหลาน

!75


มชชนนารเองเหนวาการรกษาพยาบาลเปนชองทางทดในการนำขาวประเสรฐออกไปแกคนไทย จงมการฝกครสเตยนไทยใหรจกฉดยา หรอปลกฝแกผอน ครสเตยนไทยเหลานจะออกไปเปนทมเพอประกาศขาวประเสรฐโดยอาศยการรกษาพยาบาลเปนสอทไดผลด

ชวงนครสตจกรเตบโตเรวเปนพเศษในกลมของคนไขโรคเรอน ซงเปนบคคลทสงคมรงเกยจ ตองแยกตวออกจากชมชน แมแตครอบครวของคนเหลานเองในบางครงกไมไดเอาใจใสคนไขโรคเรอน คนไทยมกจะปลกกระทอมปลายนา หรออยหางจากตวบานใหแกคนในครอบครวทเปนโรคเรอน และนำอาหารไปวางใหหนากระทอมเทานน คนไขโรคเรอนจงรสกเดยวดาย ไรความหวง เมอมชชนนารเขาหาพวกเขาโดยไมมอาการรงเกยจ ทงยงกลาจบเนอตองตวพวกเขา แสดงความรกความหวงใยอยางจรงใจ และพยายามรกษาพยาบาลพวกเขา ทำใหคนไขโรคเรอนเหลานเหนถงความรกของพระเจา และกลบใจเชอพระเยซในทสด

นายแพทย เจมส แมคคน (James McKean) เปนมชชนารทมภาระใจกบคนโรคเรอนอยางมาก ทานรบใชกบคนไขโรคเรอนทางภาคเหนอจนไดรบทดน 160 เอเคอรบนเกาะกลางแมนำใหไปตงนคมคนโรคเรอนขน ทนคมแหงนทานไมเพยงแตพยายามทำการวจยทางการแพทยเพอหาทางปองกนโรคเรอน แตยงประกาศขาวประเสรฐจนเกดครสตจกรคนโรคเรอนขน อนเปนฐานทตงทแขงแรงในการทำพนธกจกบคนโรคเรอนตอไป ตอมามนคมคนไขโรคเรอนเกดขนอกหลายแหงทงในภาคเหนอและภาคกลาง

(แมในปจจบนโรคเรอนจะไมใชปญหาใหญทนาวตกของสงคม และกระทรวงสาธารณสขไดประกาศวาประเทศไทยปลอดโรคเรอนแลว แตในความเปนจรงยงมคนโรคเรอนซอนตวในสงคมไทยบาง คนเหลานรวมทงลกหลานของพวกเขา ไมไดรบการเอาใจใสจากครสตจกรอยางจรงจง ครสตจกรไทยควรจะกลบไปดแลคนเหลานมากขนเหมอนทมชชนนารกระทำในยคขยายตวของครสตจกรไทย นอกจากนนโรคเอดสทแพรระบาดในปจจบนเปนโอกาสทครสตจกรไทยตองเขาไปทำพนธกจกบคนไขและครอบครวของคนเหลานอยางจรงจง) !4. นโยบายดานการศกษา

ชวงนครสตจกรขยายตวเรวทางภาคเหนอเพราะนโยบายของครสตจกรทางเหนอเนนการประกาศขาวประเสรฐกอน แลวคอยใหการศกษาอบรม (คอยสรางโรงเรยน) ดงนนโรงเรยนของมชชนนารทางภาคเหนอจงตงขนเพออบรมลกหลานครสเตยน เพอเตรยมชวตของคนเหลานใหเตบโตกบพระเจาและพรอมเปนผนำทดของครสตจกรในอนาคต นโยบายการศกษาทางภาคเหนอเปนนโยบายสรางครสตจกรในปจจบนใหเขมแขง หรอสรางผนำทจะเปนเสาหลกของครสตจกรกอน เพราะหากปราศจากผนำทเขมแขงแลวครสตจกรไมอาจขยายตวได การสรางผนำจงเปนนโยบายเดนของภาคเหนอในชวงน สรปคอทางภาคเหนอเนนการประกาศฯสรางครสตจกรกอนการสรางสถาบน (โรงเรยน โรงพยาบาล) และสถาบนสรางขนกเพอลกหลานครสเตยนกอน

ขณะเดยวกนครสตจกรทางตอนใตเนนการสรางโรงเรยน (สถาบน) เพอรบนกเรยนทไมเชอพระเจา โดยมงหวงวาจะประกาศขาวประเสรฐกบนกเรยน ดงนนจงเนนการสรางสถาบนกอนหรอเนนการศกษากอนจงประกาศฯ

Hugh Taylor สรปวธการสองรปแบบนวา “การใหการศกษากอนแลวคอยประกาศฯ อาจสามารถผลตผนำครสตจกรทเขมแขงและเดนได

แตผลตไดจำนวนนอย แตการประกาศฯกอนแลวคอยใหการศกษาสามารถกอใหเกดครสตจกรขน

!76


อยางรวดเรวและจำนวนมากกวาใหญกวาวธการแรก นอกจากนนวธนยงสามารถสรางผนำใหแกครสตจกรไดมากกวาดวย แมผนำเหลานจะไมมการศกษาสงหรอมากเทาผนำทเกดจากวธการแรก แตกไดรบการฝกอบรมมากพอทจะดแลครสตจกรได”

ความจรงในเกอบทกยคสมยชใหเหนแลววา การตงโรงเรยน และการใหการศกษากอน โดยหวงวาเมอนกเรยนทเขามารบการศกษาในโรงเรยนของมชชนนารแลวจะไดรบขาวประเสรฐดวยนน ปรากฏวาจำนวนเดกนกเรยนในโรงเรยนมชชนนารทกลบใจเปนครสเตยนมคอนขางนอยมาก ดงนนการสรางสถาบนศกษาของครสตจกรไทยนำมาซงการเพมพนและขยายตวของครสตจกรไดไมมาก กระนนกตามสถาบนศกษาของครสเตยนสามารถเปนสอในการหวานพระกตตคณ และในการตดตอกบสงคมได !II. ประเมนผลและวเคราะห แมชวงนครสตจกรโดยรวมจะขยายตว เพราะความพรอมขององคประกอบหลายดาน แตการเตบโตกไมไดเกดขนอยางเตมทหรอเตมขนาด นโยบายหลายประการขององคการพนธกจ (องคการแมในตางประเทศ) ยงคงเปนอปสรรคตอการเตบโตของครสตจกรเหมอนยคกอน ปญหาหลกยงคงเกยวของกบทรรศนะทองคการพนธกจและมชชนนารโดยรวมมตอครสตจกรไทย อนเกดจากการมองครสตจกรไทยโดยอาศยวฒนธรรมตะวนตกเปนมาตรฐาน ซงทำใหองคการพนธกจในตางประเทศไมเขาใจถงสภาพการณและความตองการของครสตจกรทองถนในประเทศไทยเทาทควร ในแงของคนไทยเองกยงคงมองมชชนนารและครสตศาสนาตามแบบอยางวฒนธรรมตะวนตกทแปลกแยกและเปนอน อาจสรปปญหาของยคนไดบางประการดงน !1. ปญหาทเกดจากนโยบายดานการเงน ในชวงนนโยบายดานการเงนขององคการพนธกจเปลยนไปจากเดม คอแทนทองคการพนธกจจะใหความสนบสนนดานการเงนแกครสตจกรทองถนในประเทศไทยอยางเตมทเหมอนแตกอน ไดเปลยนมาเรยกรองใหครสตจกรทองถนเลยงดตนเองมากขน นโยบาย “การเลยงดตนเอง” เรมตนจากมชชนนารเพรสไบทเรยนชอเนเวยส (Nevius) ซงเขาไปรบใชในประเทศจน ไดเขยนหนงสอเลมหนงขนในป ค.ศ. 1880 เพอทาทายใหครสตจกรทองถนในเอเชยหนมาเลยงตนเอง เนเวยสไดวเคราะหไวในหนงสอของเขาวา สาเหตสำคญประการหนงททำใหครสตจกรทองถนในประเทศตาง ๆ ไมเตบโตเทาทควร เนองมาจากครสตจกรเหลานนหวงแตจะพงการสนบสนนดานการเงนจากตางชาต จงไมรจกรบผดชอบตนเอง ความคดของเนเวยส หรอทเรยกวา “แผนการของเนเวยส” (Nevius Plan) ไดแพรไปจนกลายเปนนโยบายทองคการพนธกจในตะวนตกหยบขนมาใชกบครสตจกรในภมภาคตาง ๆ ทวโลก โดยทองคการพนธกจเรมตดเงนชวยเหลอครสตจกรตาง ๆ ในสนามพนธกจลงเพอกระตนใหครสเตยนทองถนเตบโตและหนมารบผดชอบเลยงดครสตจกร นโยบายนใชไดดกบหลายประเทศ เชน ครสตจกรในจน และเกาหล เพราะครสตจกรมความพรอมหลายดานแลว ไมวาจะเปนดานบคลากรทองถน การเตบโตของฆราวาสครสเตยน สภาพแวดลอมทงดานการเมองและเศรษฐกจ แตสำหรบประเทศไทยแผนการของเนเวยสกอใหเกดปญหาแกครสตจกรทองถนพอควรทเดยว

!77


นโยบายของเนเวยส ถกนำมาใชในครสตจกรทางภาคเหนอของประเทศไทยเมอป ค.ศ. 1895 แตผนำทองถนไมไดถกเตรยมใหพรอมกบการปรบเปลยนนทำใหไมเขาใจ และนำมาซงความรสกไมพอใจของบรรดาผนำครสเตยนทองถนตอมชชนนารและองคการแมในตางประเทศ ผลทตามมาคอผนำครสตจกรทองถนหลายแหงทางภาคเหนอตองหนไปประกอบอาชพเพอเลยงตวและครอบครว ทำใหไมสามารถทมเทเวลาและ/หรอจตใจใหกบการรบใชในครสตจกรอยางเตมทครสตจกรจงโตชา และหลายแหงกสลายตวไป แมศาสนาจารยแมคกววารจะพยายามนำนโยบายเกากลบมาใชอกครงแตกไมสามารถชวยไดทกครสตจกร Alex Smith แสดงความคดเหนเกยวกบนโยบายเนเวยสวา ครสตจกรไทยไมอาจรบนโยบายนได เพราะตงแตเรมตนครสตจกรไทยไดรบการสนบสนนจากตางประเทศในทกดาน ไมวาจะเปนหยกยารกษาโรค ทนการศกษา งาน ทนทรพยในการสรางครสตจกร การเลยงดศษยาภบาลคนไทย ฯลฯ ซงมชชนนารทมเทใหอยางมากมายตลอดมา คนไทยจงมองวามชชนนารตะวนตกรำรวยมทนทรพยมาก ในขณะทครสเตยนไทยเปนชาวบานธรรมดาฐานะยากจน ยงตองดนรนทงดานเศรษฐกจและสงคม โดยเฉพาะการทตองปรบตวกบความเชอใหม และแรงกดดนทตองรบจากเพอนบานทไมไดเปนครสเตยน ทรรศนะนทำใหครสเตยนไทยพฒนาความคดทจะพงพาเงนจากตางประเทศเสมอ อกประการหนง เมอคนไทยมาเปนครสเตยน มชชนนารสอนวา พระคณไดรบเปลา ๆ เรารอดโดยพระคณไมใชการทำด บญและกศลตามความเชอเดมในพทธศาสนาถกมองวาเปนการกระทำเพอหวงผล คอหวงวาพระจะคมครองจงเปนความเหนแกตว เปนการกระทำดเพอหวงผลประโยชนสวนตว คำสอนของมชชนนารในลกษณะน ทำใหครสเตยนไทยเขาใจวาการเลยงดทไดรบจากองคการพนธกจตางประเทศกเปนพระคณทพวกเขาไดรบเปลา ๆ เชนกน พวกเขามองวานโยบายเลยงตวเองขดแยงกบคำสอนเรองพระคณ นอกจากนนครสเตยนไทยไมไดรบการสอนเกยวกบการเปนผอารกขาทดของพระเจามากนก นเปนความจรงทเกดขนแมในปจจบน ดวยเหตนถาครสตจกรไทยจะเตบโตและเลยงตนเองได มชชนนารและผนำทองถนตองสอนสมาชกครสตจกรเรองการเปนผอารกขาทด ในแงหนงกเพอครสเตยนไทยจะไมเขาใจวา การถวายทรพยแตกตางจากการทำบญทำทาน ในทางตรงกนขามมนเปนความรบผดชอบและหนาทของ “ผอารกขาทดของพระครสต” !2. ปญหาทเกดจากนโยบายดานการปกครอง

มชชนนารใหม ๆ ทเขามารบใชในประเทศไทยขาดประสบการณ และมาดวยศาสนศาสตรทเนนเรอง “ความบรสทธ” อนเปนคำสอนทเกดจากการเคลอนไหวของการฟนฟในครสตจกรตะวนตกชวงน มชชนนารเหลานเนนแตการชำระครสตจกรใหบรสทธ จงมงกวาดลางครสเตยนไทยทตนเหนวามชวตทไมบรสทธตามมาตรฐานของสงคมตะวนตก หรอกวาดลางพวกทมชชนนารเหนวา เปนครสเตยนเพยงเพอหวงผลประโยชนเทานน ยงในสมยนมชชนนารยงมความอดทนนอยลง เพราะเขาใจวา ครสเตยนนาจะเตบโตกวานแลว เพราะครสตจกรไดกอตงขนหลายสบปแลว นโยบายการปกครองทใชในชวงนคอ นโยบาย “กวาดลางครสเตยนขาวสก” (rice Christian)

นอกจากนนมชชนนารทเขามาใหมยงพดภาษาไทยไมไดและเหนวาตองมงสรางชวตทบรสทธแกครสเตยนทองถนกอน มชชนนารจงเนนการสรางสถาบนมากกวาการออกไปประกาศสญจรอยางทมชชนนารรนกอนเคยกระทำ (เชน แมคกววาร และ ดนแลป) ดงนนผเชอเพยงกลมนอยนดในครสต

!78


จกรทมชชนนารเรยกวา “ครสเตยนแท” เทานนทถกเสรมสราง แตทนาสงเกตคอผเชอกลมนสวนมากเปนคนงานของคณะมชชนทงนน !3. ปญหาดานศาสนศาสตร

พทธศาสนามลกษณะทสามารถดดซมหลกคำสอนของศาสนาอนเขากบตนเองอยแลว เนองจากคำสอนของพทธศาสนาเปนเรองเกยวกบปรชญาชวต ดงนนคนไทยทนบถอพทธศาสนาจงมความเชอวา ทกศาสนาดเหมอนกนหมด คนไทยสามารถเปนพทธไดในขณะเดยวกนกยอมรบคำสอนของศาสนาอนมาปฏบตไดดวยถอวาไมผด ตางจากครสตศาสนา และศาสนาอสลาม นอกจากนนตำนานตาง ๆ เชนพระศรอารยะ ซงมลกษณะทองเรองคลายกบเรองของพระเยซ และปญญาธรรมทคลายกบยอหน บพตศโต จงทำใหคนภาคเหนอรบคำสอนของครสตศาสนาไดงาย แตปญหามอยวา การยอมรบคำสอนตามตำนานเชนน หรอใชตำนานและคำสอนของพทธศาสนาบางสวนโยงใยเขากบพระกตตคณอาจทำใหผเชอเขาใจผดวา พระครสตและพระศรอารยะเมไตรหมายถงบคคลเดยวกน อนกลายเปนการผสมผสานความเชอของศาสนาอนเขากบความเชอของครสเตยน และทำใหมผเชอทเปนครสต-พทธ ดงนนการอะลมอลวยตอคำสอนหรอตำนานตาง ๆ จงตองมขอบเขต คอ ใชเปนสอสรางความสนใจกบคนไทยได แตตองระวงทจะไมเปนการบดเบอนพระกตตคณเดดขาด !!

**********************************

!79


หนวยท 18 ประวตศาสตรครสตจกรไทย (3)!!18.1 ยคครสตจกรถดถอย (ค.ศ. 1914-1945) ชวงทเกดสงครามโลกขนทงสองครงมผลกระทบตอครสตจกรในประเทศไทยมากพอควร ครสตจกรถดถอยไมเตบโตเทาทควรสมาชกครสตจกรลดลงมาก ครสตจกรไมไดเนนการประกาศพระกตตคณอยางทเคยทำมา สภาพทชะงกงนเชนนเปนอยถง 30 ป กระนนกตาม ขณะทสถานการณของครสตจกรมวสลว พระเจาทรงฟนใจครสตชนไทยดวยการมาของดอกเตอร ซง กอนสงครามโลกครงทสองจะอบตขน ทานไดนำการฟนฟมาสครสตจกรในประเทศไทยอยางมาก และการฟนฟครงนนมผลสบเนองยาวนานตอครสตจกรไทย ซงนบไดวาเปนเหตการณสำคญอกเหตการณหนงของประวตศาสตรครสตจกรในประเทศไทย !I. สภาพทวไปของครสตจกรไทย กอนทจะกลาวถงสาเหตของความถดถอยและผลกระทบทเกดขน ขอกลาวถงสภาพทวไปของครสตจกรไทยชวง ค.ศ. 1914 –1945 ชวงนมครสเตยนในประเทศไทยเพยง 9,000 คน มครสตจกร 68 แหง เพยง 12 แหงเทานนทเลยงตนเองได ครสเตยนสวนมาก (ประมาณ 3/4) อยทางภาคเหนอของประเทศไทย ครสเตยนสวนใหญในกรงเทพเปนชาวจนและลกหลานของชาวจน คณะทเขามาทำพนธกจมากทสดในประเทศไทยยงคงไดแกคณะเพรสไบทเรยน การเตบโตของครสตจกรยงคงอยทภาคเหนอมากกวาภาคอน ๆ อยางไรกตามมคณะอน ๆ ทเขามาทำพนธกจในชวงนบาง เชน The American Baptist, The British Churches of Christ., The Society for the Propagation of Christian Knowledge, The Seventh Day Adventist, The Christian and Missionary Alliance, The Christian Britian เปนตน สงทนาสงเกตกคอ คณะเหลานเนนการทำพนธกจกบชาวจน และชนกลมนอย เชน ชาวมอญ และกะเหรยงมากกวาทจะทำกบชาวไทย ทงนอาจจะเนองจากชาวจนและชนกลมนอยตอบสนองตอพระกตตคณมากกวา คนเหลานไมไดรบผลกระทบจากนโยบายของรฐบาลไทยเทากบคนไทย โดยเฉพาะอยางยงความเคลอนไหวของลทธชาตนยมในรชกาลท 6

อยางไรกตามคณะ The Christian and Missionary Alliance ไดมงทำพนธกจกบชาวอสานทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศไทย ซงเปนดนแดนทแหงแลง กนดาร คณะนเขามาในป 1929 แตตองทงงานไปในป 1941 เมอญปนบกยดประเทศไทยและขบไลมชชนนารตางชาตออกจากประเทศไทยทงหมด

ลกษณะและวธการทำพนธกจของคณะตาง ๆ ยงเนนการแพทย และการศกษา (โรงเรยน โรงพยาบาล) เปนสะพานในการประกาศพระกตตคณ ดงนนจงมการตงโรงเรยน โรงพยาบาล สถานบำบดรกษาโรคขนพรอม ๆ กบการตงครสตจกร ในชวงนองคการ The American Bible Society แปลพระคมภรไทย ลาว และพระคมภรภาษาของชนกลมนอย เชน ภาษาไทยใหญ ภาษาลอ !!

!80


II. สาเหตของการถดถอย !A. นโยบายขององคการพนธกจ !1. นโยบายดานการศกษาและการแพทย นโยบายชวงนขององคการพนธกจเนนการสรางสถาบนมากกวาการสรางครสตจกร องคการพนธกจทมเทกบการสรางโรงเรยนและโรงพยาบาลมาก เหตผลประการหนงกคอ องคการพนธกจเผชญกบคแขง รชกาลท 6 ทรงพฒนาแจะจดระบบโรงเรยนขนแลว มการประกาศพระราชบญญตประถมศกษาในป ค.ศ. 1921 ซงเปนผลใหเดกไทยทกคนตองสงลกเขารบการศกษาภาคบงคบ โรงเรยนของหลวงนอกจากจะดงนกเรยนไปจากโรงเรยนของมชชนนารแลว ยงเนนการสอนพทธศาสนาอกดวย ดงนนองคการพนธกจจงจำเปนตองหนมาพฒนาโรงเรยนใหสามารถแขงกบโรงเรยนของรฐบาลได นอกจากนนครสเตยนชาวไทยเองกตองการใหลกหลานของตนเรยนในโรงเรยนครสเตยนแทนทจะเรยนในโรงเรยนหลวงหรอโรงเรยนวด

เหตผลอกประการหนงททำใหองคการพนธกจในชวงนเนนการสรางสถาบน กคอ เมอมการนำนโยบายการเลยงตนเอง (Nevius) มาใชกบครสตจกรในประเทศไทย (เนเวยส Nevius เปนมชชนนารของคณะเพรสไบทเรยนททำพนธกจในประเทศจน เมอป ค.ศ. 1880 เขาไดเขยนหนงสอเลมหนงขนเพอทาทายใหครสตจกรทองถนในจนและในเอเชยเลยงตวเอง โดยใหเหตผลวาครสตจกรทองถนไมโตเพราะหวงพงเงนและการชวยเหลอจากตางประเทศ หลกการของเนเวยสไดรบการยอมรบและนำมาใชกบครสตจกรในเอเชยหลายประเทศ) พนธกจตองเผชญกบปญหาเศรษฐกจ ทำใหตองหนมาทมเทกบการสรางสถาบน คอโรงเรยน และโรงพยาบาลใหด เพอจะสามารถนำมาซงรายไดในการทำพนธกจในประเทศไทยตอไปได ผลทตามมากคอ เกดการแยงบคลากรขน มชชนนารและผนำครสเตยนทองถนถกดงออกจากครสตจกรและจากสนามพนธกจไปเปนคร หรอผบรหารโรงเรยน โรงพยาบาล แทนทจะเปนศษยา-ภบาล หรอผประกาศขาวประเสรฐ ดงนนการเดนทางประกาศพระกตตคณในทตาง ๆ เปนเวลาหลาย ๆ วน อยางทแมคกลวาร วลสน และดนแลป เคยกระทำ หรอการคลกคลกบครสเตยนทองถนจงไมมมากอยางเชนทเคยเปนไป !2. นโยบายเกยวกบผนำ ในชวงนครสตจกรขาดแคลนผนำทองถนอยางมาก โดยเฉพาะผนำในระดบศษยาภบาลทจะเลยงดครสเตยนใหมใหเตบโต สวนหนงของปญหาการขาดแคลนผเลยงของครสตจกรนน เปนผลทสบเนองมาจากนโยบายขององคการพนธกจทเนนการสรางสถาบนมากกวาการสรางครสตจกร ทำใหบคลากรถกดงไปอยกบสถาบน แตปญหาอกสวนหนงเกดขนจากการทมชชนนารไมไดสรางผนำทองถนขนแทนตนเอง มชชนนารมองวาครสเตยนทองถนยงไมเตบโตพอ และบางกวดความเตบโตตามมาตรฐานวฒนธรรมตะวนตก เชนจากการศกษา (แบบตะวนตก) จากอปนสยของคนไทยทเปนคนงาย ๆ (easy going) และรกสนกทำใหมชชนนารมองวาครสเตยนไทยไมกระตอรอลนเทาทควร ดงนนมชชนนารอาจจะไมไดมอบความรบผดชอบ หรอสรางภาระใหกบครสเตยนทองถนเทาทควร รวมทงไมไดฝกครสเตยนทองถนใหเปนผนำของครสตจกรเทาทควร Alex Smith (หนา 155) ไดศกษาขอมลเกยวกบจำนวนสมาชกของครสตจกรในเครอสภาครสตจกรแหงประเทศไทย และสรปวาชวงป 1914-1940 มคนบพตศมา (ไมรวมทารก) 16,132 คน แตสมาชกครสตจกรเหลออยเพยง 2,783 คน สถตนแสดงวามคนสนใจพระกตตคณ แตผเชอใหมขาดการ

!81


เลยงด คนไทยถาขาดการเลยงดทดจะหลงหายไปจากความเชอและกลบไปหาวถชวตและความเชอเดมไดงาย เพราะพทธศาสนาตางจากศาสนาอสลามหรอฮนด ทจะไมยอมรบคนทเปลยนศาสนากลบมาอกเลย เพราะถอวาคนเหลานนเหมอนตายจากไปแลว แตพทธศาสนามคำสอนทอะลมอลวย และเนนความเมตตาและการอภย คนไทยจงลมสงทผาน ๆ มาไดงาย ดงนนพทธศาสนาจงยอมรบคนทเคยหนหลงใหพทธศาสนากลบเขามาอกไดทกเมอ !3. นโยบายบรสทธ ในชวงนน มชชนนารคนสำคญ ๆ ตายจากไปหลายคน เชน ดาเนยล แมคกลวาร ผเปน “พอคร” ของครสเตยนภาคเหนอไดจากไปอยกบพระเจาเมอป ค.ศ. 1911 ในปถดมา (1912) โยนาธาน วลสน กลวงลบไป สวนยจน พ ดนแลป ผไดรบสมญานามวา “อครทตแหงสยาม” กตายจากไปในป ค.ศ. 1918 มชชนนารรนใหมทเขามาในประเทศไทยบางคนไมเหนดวยกบนโยบายอะลมอลวยของทานเหลานจงไดนำนโยบายบรสทธมาใชแทน มการกวาดลางสมาชกครสตจกรทมชชนนารเชอวามาเปนครสเตยนเพยงเพอหวงผลประโยชนบางประการจากครสตจกรเทานน สมาชกทยงไมสามารถเอาชนะตวเกาได เชน คนทยงคงเลนการพนน ชนไก หรอยงไมสามารถทงภรรยานอย จะถกเชญออกจากครสตจกร B. การเปลยนแปลงดานการเมอง ในยคทครสตจกรถดถอยน คาบเกยวกบชวงเวลาการครองราชยของพระมหากษตรยไทย 3 พระองค ไดแก พระมงกฎเกลาเจาอยหว รชกาลท 6 (ค.ศ. 1910-1925) พระปกเกลาเจาอยหว รชกาลท 7 (ค.ศ. 1925-1935) และสมเดจพระอานนทมหดล รชกาลท 8 (ค.ศ. 1935-1946) ชวงสามรชกาลนประเทศไทยมการเปลยนแปลงดานการเมองมากมายทมผลกระทบตอครสตจกรในทางหนงทางใด !1. การเปลยนแปลงดานการเมองในรชกาลท 6 อยางนอยนโยบายดานการเมองสองประการในรชกาลนมผลตอครสตจกรในประเทศไทย !

1. การแกไขสนธสญญากบตางประเทศ การลงนามในสนธสญญากบตางชาตตงแตสมยรชกาลท 4 ทำใหไทยตองเสยเปรยบตางชาต

ทงดานการคา และการทต ไทยตองเสยสทธสภาพนอกอาณาเขตใหกบตางชาตมาตลอด คนตางชาตททำผดในผนดนไทยไมต องถกลงโทษตามกฎหมายไทย เพราะถอว าไดร บการค มครองจากสทธสภาพนอกอาณาเขตน นอกจากนนในสมยรชกาลท 5 ประเทศไทยตองสญเสยดนแดนใหแกองกฤษ และฝรงเศส จนขนาดของประเทศลดนอยไปเกอบครง ดงนนรชกาลท 6 ทรงประสงคใหตางประเทศยกเลกสนธสญญาเหลาน เมอสงครามโลกครงท 1 อบตขนในยโรปเมอป ค.ศ. 1914 ประเทศไทยเขารวมกบฝายพนธมตร และประกาศสงครามกบฝายอกษะ รชกาลท 6 ไดสงทหารไทยไปชวยรบดวย เมอสงครามสงบรชกาลท 6 ไ ดขอใหประเทศตะวนตกพจารณาสนธสญญาเหลานนใหม สหรฐอเมรกาเปนชาตแรกทยอมยกเลกสนธสญญาเดมเสย และมการรางสนธสญญาใหม สวนหนงของสนธสญญาฉบบใหมระบถงการใหเสรภาพในการนบถอศาสนาแกคนไทยและคนอเมรกนในแผนดนไทย และการใหเสรภาพในการนมสการและประกอบพธกรรมทางศาสนา ตอมาประเทศองกฤษ และฝรงเศสไดลงนามในสนธสญญาทำนองเดยวกนน

!82


ในแงหนงสนธสญญาฉบบใหมไดสรางโอกาสในการขยายและเตบโตของครสตจกรในประเทศไทย เพราะยนยนและคมครองเสรภาพในการนบถอศาสนาของคนไทย แตนาเสยดายทนโยบายขององคการพนธกจในชวงนหนไปใหความสำคญกบการสรางความมนคงแกสถาบนแทน !

2. นโยบายควบคมชาวจนอพยพ ชาวจนไดอพยพเขามาตงถนฐานในประเทศไทยเปนระลอก ๆ ตงแตสมยปลายกรงศรอยธยา

แลว บางกหนภยสงคราม และบางกหนการกนดารอาหารในประเทศจนเขามา เมอมาถงรชสมยของรชกาลท 6 ชาวจนตงถนฐานเปนหลกแหลง พวกเขาประสพความสำเรจดานการคา และมอทธพลดานเศรษฐกจในประเทศไทยมากขนทกท

รชกาลท 6 ทรงนพนธหนงสอเลมหนงชอ “ยวแหงตะวนออกไกล” ซงทรงกลาวถงชาวจนทเขามาตกตวงความรำรวยในประเทศไทย ดงนนรชกาลท 6 ไ ดทรงออกกฎหมายควบคมชาวจนอพยพเหลาน เพอพยายามใหคนจนอพยพเปนพลเมองไทย พระองคทรงสงปดโรงเรยนภาษาจน และทรงออกกฎหมายบงคบใหลกหลานของชาวจนอพยพเรยนภาษาไทยเทานน

แมวาคนจนสวนหนงจะมปฏกรยาตอตานกฎหมายฉบบน และไดเดนทางกลบประเทศจนไป แตชาวจนอกสวนหนงทตงตวได และมฐานะมนคงในประเทศไทยแลวไมอยากทงทรพยสมบตทมแลวกลบไปเมองจนจงยอมปฏบตตาม นโยบายนประสพความสำเรจอยางยงแมวาจะเหนผลในระยะยาว คอในรนลกหลานของชาวจนตอ ๆ มา แตเปนนโยบายทสามารถดดกลนชาวจนใหกลมกลนกบคนไทยไดด นอกจากนนการทชาวจนสมรสกบคนไทยมากขน ๆ ทงอาจจะเนองจากความเหงาทตองจากบานเมองมาทำใหนโยบายนเกดผลนาพอใจยง ดวยเหตนลกหลานชาวจนทอยในประเทศไทยในปจจบน แมจะมเชอชาตจนแตเรยกตนเองวาคนไทยดวยความภาคภมใจ

นโยบายควบคมชาวจนอพยพมผลตอครสตจกรในประเทศไทยทงทางตรงและทางออม ทางตรงกคอครสตจกรจนในประเทศไทยตองสญเสยสมาชกไปจำนวนหนง คอชาวจนทไมเหนดวยกบนโยบายนและเดนทางกลบประเทศจนไป ผลทางออมกคอ ครสตจกรจนตองปรบตวและปรบนโยบายเพอรองรบความตองการของลกหลานครสเตยนจนรนตอ ๆ ไ ปทถกกลมกลนเขากบวฒนธรรมไทย การปรบนเปนไปอยางเชองชา เพราะคนจนมความภาคภมใจในความเปนจนและยดความเปนจนไวอยางเหนยวแนน แมรฐบาลไมอนญาตใหเปดโรงเรยนสอนภาษาจน แตกมการจางครมาสอนพดเขยนภาษาจนแกลกหลานชาวจนตามบานของพวกเขา ครสตจกรจนยงคงนมสการดวยภาษาจนตอไป แมวาในเวลาตอมาจะเรมมการแปลคำเทศนาจากจนเปนไทยบาง พงจะไมนานมานเองทครสตจกรจนเรมมการนมสการภาคภาษาไทยแยกจากภาษาจน และในทศวรรษ 1990 นเองทการนมสการภาคภาษาไทยในครสตจกรจนมสมาชกมากกวาภาคภาษาจน และหลายครสตจกรกเรมเทศนาเปนภาษาไทยอยางเดยว !2. การเปลยนแปลงดานการเมองสมยรชกาลท 7 เมอรชกาลท 6 เสดจสวรรคตอยางกระทนหนในวนท 26 พฤศจกายน ค.ศ. 1925 พระอนชาทรงขนครองราชยตอไป และทรงพระนามวา พระปกเกลาเจาอยหว รชกาลท 7 แหงราชวงศจกร พระองคตองเผชญปญหาอยางหนกในการปกครองบานเมอง

!83


!!1. การขาดดลงบประมาณแผนดน เมอรชกาลท 7 ขนครองราชยประเทศไทยประสพปญหาเศรษฐกจ งบประมาณแผนดนมไม

เพยงพอ ทงนเกดจากการใชจายอยางฟมเฟอยในรชกาลกอน และสภาพเศรษฐกจทตกตำทวโลก รชกาลท 7 ทรงตองตดขาราชการออกไป 1 ใ น 3 สวน ใ นสมยนนขาราชการทถกออกจากตำแหนงราชการเรยกวา “ถกดล” เหตการณนมผลตอครสตจกรในทางออม ครสเตยนทรบราชการในกรมกองหรอหนวยงานตาง ๆ มกจะถกดลกอน สงนกระทบกระเทอนการถวายในครสตจกรบางแตไมมากนก เพราะครสตจกรไทยสมยนนยงเลยงดตนเองไดไมเตมท ยงคงตองพงการชวยเหลอจากองคการพนธกจในตางประเทศ อยางไรกตามสงนอาจสงผลทำใหขาราชการไมกลาเปนครสเตยน หรอขาราชการทเปนครสเตยนไมกลาแสดงออกซงความเชอของตน !

2. การเปลยนแปลงระบอบการปกครองประเทศ ปญหาเศรษฐกจทำใหการตดงบดลของแผนดนจำเปนตองเกดขนเปนครงทสองอยางไมมทาง

หลกเลยง เจานาย ขนนาง และขาราชการทถก “ดล” ยอมไมพอใจเปนธรรมดา ผทยงไมถกดลกไมมนใจนกวาตนเองจะเปนรายตอไปหรอไม นอกจากนนลกหลานของบรรดาเจานาย ขนนาง หรอขาราชการชนสงทเปนคนหนมรนใหม หวกาวหนา และพงจบการศกษาจากตางประเทศตองการเรยกรองใหประเทศไทยมรฐธรรมนญปกครองเหมอนประเทศตะวนตกทเจรญกาวหนา คนเหลานไดรวมตวกนกอการและเรยกตนเองวา “คณะราษฎร”

วนท 24 มถนายน 1932 ขณะทพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงพำนกอยทตำหนกไกลกงวล อำเภอหวหน คณะราษฎรไดยนสารเรยกรองใหรชกาลท 7 พระราชทานรฐธรรมนญ เกดการจลาจลขนเนองจากทหารกลมหนงไมพอใจการกระทำของคณะราษฎร

แททจรงรชกาลท 7 ทรงเปนคนรนใหมและทรงมองเหนการณไกล พระองคทรงประสงคใหประเทศไทยควรเปลยนการปกครองและมรฐธรรมนญอยางชาวตางชาต แตพระองคทรงตระหนกวา การกระทำทหกหาญและเรวเกนไปจะเปนภยแกประเทศชาตได ทงนเพราะยงมคนรนเกาทมอทธพลในสงคมไทยอยมาก ดงนนเพอหลกเลยงความตรงเครยดและสงครามกลางเมอง ซงจะนำความเดอนรอนมาสประชาราษฎรและบานเมอง รชกาลท 7 จงทรงเสดจไปรกษาพระองคทยโรป ประกอบกบขณะนนสขภาพของพระองคทรดโทรมลงมาก เนองจากทรงรบภาระหนกในการปกครองบานเมองทประสพปญหาทงเศรษฐกจและการเมอง พระองคจงตองการไปรกษาพระองคในตางประเทศระยะหนงทรง ขณะทพำนกอยในองกฤษ รชกาลท 7 ทรงพระราชทานพระราชานญาตใหคณะราษฎรรางพระราชบญญตตาง ๆ ขนสำหรบประกาศใชเปนรฐธรรมนญของประเทศตอไป แตรชกาลท 7 ทรงเหนวาพระราชบญญตหลายฉบบทคณะราษฎรร างขนนนไมเหมาะสมกบสภาพการณในประเทศไทยในขณะนน เมอคณะราษฎรยงคงยนยนความคดเดม รวมทงมขนนางและขาราชการใหการสนบสนนคณะราษฎรมากขน ในทสดเมอวนท 2 มนาคม 1935 รชกาลท 7 ทรงตดสนพระทยสละราชบลลงก พระองคทรงประทบทประเทศองกฤษจนเสดจสวรรคตเมอวนท 30 พฤษภาคม ค.ศ. 1941

คณะราษฎรไดประกาศใชรฐธรรมนญและเปลยนแปลงการปกครองของประเทศไทยจากระบอบสมบรณาญาสทธราชมาเปนระบอบประชาธปไตยโดยมพระมหากษตรยเปนประมข เหตการณนไมเพยงแตมความสำคญและมผลกระทบตอประวตศาสตรและการปกครองของประเทศไทยเทานน

!84


แตยงมผลกระทบตอครสตจกรในทางออมอกดวย ขณะทบานเมองยงชลมน ความขดแยงระหวางคณะราษฎรและกลมขนนางยงไมสนสด ยอมทำใหครสตจกรชะงกงนไปบาง ชวงนนประชาชนทวไปไมแนใจนกวาเหตการณจะลงเอยอยางไร พวกเขาไมกลาแสดงออกหรอแสดงความคดเหนใด ๆ เหตการณนเบนความสนใจของคนไทยจากสงอน ๆ รวมทงพระกตตคณไปไดไมมากกนอย

อยางไรกตามผลตอครสตจกรในระยะยาว หรอผลตอเนองจากการเปลยนแปลงการปกครองกคอ รฐธรรมนญฉบบนยนยนเสรภาพในการนบถอศาสนาของประชาชนชาวไทย และทำใหประตพระกตตคณเปดกวางสำหรบครสเตยนมาจนถงทกวนน ครสเตยนไทยมเสรภาพในการประกาศฯและการนมสการ ประชาชนมสทธและเสรภาพในการแสดงความคดเหน และการแสดงออกในทสาธารณะมากขน ทำใหชาวไทยเปดกวางขนสำหรบการศกษา และความคดใหม ๆ ซงรวมทงความคดดานศาสนาดวย !3. รชกาลท 8 เมอรชกาลท 7 ทรงสละราชบลลงก รฐบาลไทยไดกราบทลเชญพระเจาหลานเธออานนทมหดลขนเปนกษตรยรชกาลท 8 แหงราชวงศจกร ขณะนนพระองคทรงพระชนมายเพยง 10 พรรษาเทานน รฐบาลไทยจงจดใหมผสำเรจราชการแทนพระองค ดงนนรชกาลท 8 จงเสดจกลบไปศกษาตอในสวส-เซอรแลนดจนจบการศกษา เมอเสดจกลบมาประเทศไทยในอก 10 ปตอมา ประเทศไทยตองเผชญกบปญหาการปรบตวเขากบการปกครองในระบอบประชาธปไตยทเปนสงใหมสำหรบประชาชน ทำใหการปกครองยงไมราบรนเทาทควร นอกจากนนยงตองเผชญกบความตงเครยดทงดานการเมอง และเศรษฐกจจากสงครามโลกครงท 2 ขณะนนญปนไดบกเขาประเทศไทยและบงคบใหไทยประกาศสงครามกบฝายพนธมตร ทามกลางปญหาเหลานรชกาลท 8 เสดจสวรรคตในวนท 9 มถนายน ค.ศ. 1946 ดวยอบตเหตปนลนเมอมพระชนมายไดเพยง 20 พรรษาเทานน ความตงเครยดดานการเมองและเศรษฐกจในสมยรชกาลท 8 และสงครามโลกครงท 2 สงผลกระทบมายงครสตจกรในประเทศไทยพอควร จำนวนสมาชกทมานมสการลดนอยลงโดยเฉพาะชวงทญปนยดครองประเทศไทย มการตอตานและขมเหงครสเตยนเกดขน ซงจะกลาวถงภายใตหวขอสาเหตแหงการถดถอยของครสตจกรอนเกดขนจากสงครามโลกครงทสอง !4. ลทธชาตนยม ในสมยของรชกาลท 6 พระองคทรงพยายามสรางความเปนปกแผนในประเทศ ขณะนนมชาวจนอาศยอยในประเทศไทยมาก ชาวจนเรมเขามามอทธพลและควบคมเศรษฐกจของประเทศไทย ชาวตางชาตเองกเขามาตกตวงผลประโยชนในไทย แมวารชกาลท 6 ทรงสามารถเรยกรองใหมการแกไขสนธสญญาทไมเปนธรรมทตางชาตไดทำกบประเทศไทยไวตงแตรชกาลกอน ๆ แตพระองคทรงเหนความจำเปนในการสรางสำนกของความเปนไทยเพอการดำรงอยอยางมนคงของประเทศไทยตอไป พระองคทรงปลกสำนกและความรสกรกชาตขนทามกลางคนไทยหลายวธดวยกน วธการเหลานสงผลกระทบตอครสตจกรไทยทงทางตรงและทางออม !a) ศาสนาประจำชาต รชกาลท 6 ทรงใชพทธศาสนาเปนศนยรวมใจของประชาชน และเปนเครองมอทางการเมองในการสรางความรกชาตขน พระองคทรงสนบสนนใหพทธศาสนาเปนศาสนาประจำชาตไทย และทรงทำนบำรงพทธศาสนาทกวถทาง ทรงสรางและบรณะวดวาอารามทวประเทศ และสนบสนนใหชาวไทย

!85


มสวนในการบรณะวดวาอารามดวย โดยใหประชาชนเหนวาการบรณะวดมคาเทากบการสรางวด ซงคนไทยถอวาเปนการกระทำทสรางบญและกศลอยางใหญหลวง นอกจากนนพธกรรมทางพทธศาสนายงถกรวมไวกบพระราชพธตาง ๆ อกดวย

รชกาลท 6 ทรงสรางความภาคภมใจในความเปนพทธใหแกคนไทยโดยทรงกลาววา ประเทศไทยเปนฐานของพทธศาสนา ในสมยนนคนไทยมคตพจนวา “ถาเปนไทยตองเปนพทธ” ดงนนคนทเปลยนศาสนาจงถกมองวาเปนคนทรยศตอชาตบานเมอง ครงหนงพระองคทรงดำรวา “คนไทยทไปเปนครสต เปนคนทรยศตอชาต พทธศาสนาเทานนเปนศาสนาของชาตไทยตลอดไป” อยางไรกตามเราตองเขาใจวาการสงเสรมพทธศาสนาของรชกาลท 6 ไมไดมจดมงหมายเพอตอตานครสเตยนโดยตรง แตเพอทำนบำรงพทธศาสนาและสรางความเปนปกแผนและความรกชาตใหแกคนไทย !b) กองเสอปา และกองลกเสอ รชกาลท 6 ทรงกอตงกองเสอปาและกองลกเสอขนในประเทศไทยตามแบบอยางททรงไดจากประเทศองกฤษ พระองคทรงมจดประสงคทจะใชกองเสอปาและกองลกเสอเพอปลกสำนกความรกชาตใหแกคนไทย ดงนนจงมคตพจนวา ผทรกชาตตองเปนเสอปาและลกเสอ กองเสอปาเปนการเคลอนไหวทางการเมองในหมผใหญ สวนกองลกเสอจดตงขนตามโรงเรยนตาง ๆ เพอปลกสำนกความรกชาตใหแกเดกผชาย (ตอมามกองอนกาชาด และเนตรนารสำหรบเดกผหญง)

แททจรง การกอตงกองเสอปาและลกเสอดงเดมนน เกดขนในประเทศองกฤษและแพรหลายไปทวโลก หลกการเดมของเสอปาและลกเสอตงอยบนบรรทดฐานของครสเตยน เมอรชกาลท 6 นำความคดนมาใชในประเทศไทย พระองคทรงนำพทธศาสนาเขามาแทนหลกการและคำสอนของครสเตยน ดงนนผทเปนสมาชกเสอปาและเปนลกเสอตองปฏญาณตนทจะจงรกภกดตอชาต พทธศาสนา และพระมหากษตรย ดงนนครสเตยนไทยจงลำบากใจ ถาไมเปนสมาชกกองเสอปาหรอลกเสอกกลายเปนคนไมรกชาต ถาเปนสมาชกกตองปฏญาณตนทจะจงรกภกดตอพทธศาสนาดวย

นอกจากนน ค.ศ. 1917 รชกาลท 6 ไดเปลยนสญลกษณของธงชาตไทยจากธงชางเผอกมาเปนธงไตรรงค มสามส แดง ขาว นำเงน สแดงเปนสญลกษณแทนชาต สขาวแทนพทธศาสนา และสนำเงนแทนพระมหากษตรย ดงนนการจงรกภกดตอประเทศชาตรวมถงการเคารพธงชาตไทย และการเคารพธงชาตหมายถงการแสดงความภกดตอ ชาต พทธศาสนา และพระมหากษตรย ดวยเหตนครสตจกรไทยในชวงนจงตกอยในความตงเครยดและในสภาพทไดรบการควบคมทางออม คนไทยไมแนใจนกวาการเปนครสเตยนหรอการเปลยนศาสนาจะทำใหพวกเขากลายเปนคนทรยศตอประเทศชาตหรอไม !5. สงครามโลกทงสองครง !a) สงครามโลกครงท 1 (ค.ศ. 1914-1918) แททจรงสงครามโลกครงท 1 สงผลกระทบมาถงครสตจกรในประเทศไทยนอยมาก ทงนเพราะสงครามเกดขนในยโรป นอกจากสงครามจะอยไกลตวแลว องคการพนธกจทเขามาทำการในประเทศไทยชวงนสวนใหญจะเปนองคการจากประเทศสหรฐอเมรกา อเมรกาเขารวมสงครามโลกครงท 1 ชวงปลายของสงครามแลว สงครามจงไมไดสงผลกระทบตออเมรกามากนก ดงนนองคการพนธกจของอเมรกาในประเทศไทยจงยงทำการตอไปได ผลกระทบเกดขนชวงหลงสงคราม คอชวงปลายป ค.ศ. 1920 จนถงตนป 1930 เกดสภาวะเศรษฐกจตกตำทวโลก อนเปนผลสบเนองมาจากการสงคราม

!86


ททำใหประเทศตาง ๆ ในยโรปบอบชำ องคการพนธกจทวโลกไดรบผลกระทบจากสภาพเศรษฐกจนดวย งบประมาณจากองคการพนธกจถกตดนอยลง มชชนนารกถกสงมานอยมาก ยกตวอยางเชน ในป ค.ศ. 1925 มมชชนนารททำงานกบคนจนกวางตงในประเทศไทยอยเพยงคนเดยว ในขณะทมคนจนกวางตงในประเทศไทยถง 40,000 คน นอกจากนนความจำกดของงบประมาณจากตางประเทศอนเกดขนจากสภาพเศรษฐกจตกตำทวโลกยงกระทบกระเทอนตอการวาจางคนงานทองถนทเปนชาวไทยดวย องคการพนธกจตองจางแพทย พยาบาล หรอคร มากกวาจางศษยาภบาล หรอผรบใชในครสตจกร เพราะโรงพยาบาล และโรงเรยนเปนแหลงสรางรายไดใหแกองคการพนธกจในประเทศไทย

ปญหาเศรษฐกจชวงหลงสงครามโลกครงท 1 ทำใหองคการพนธกจนำนโยบายเลยงตนเองกลบมาใชกบครสตจกรไทยในระยะน แตครสตจกรไทยไมไดถกเตรยมหรอถกฝกฝนใหเลยงตวเองอยางเตมท มชชนนารอาจจะเกรงวาครสเตยนไทยจะเขาใจวาการถวายเปนการทำดเพอสำสมบญ ซงผดกบหลกคำสอนของครสตศาสนาทเนนวา ผเชอรอดไดดวยพระคณไมใชการทำด ยงกวานนครสเตยนไทยถกสอนดวยวาพระคณของพระเจาเปนสงทใหเปลา ๆ จงทำใหรสกขดแยงกบนโยบายเลยงตนเอง ประกอบกบการทครสเตยนไทยมองวาองคการพนธกจตางประเทศรำรวย และมทนทรพยเพยงพอทจะสนบสนน ครสตจกรในประเทศไทยได ความคดนยงคงตดอยในทรรศนะของครสเตยนไทยมาถงปจจบน ครสตจกรไทยนอยแหงทจะสอนเรองการถวาย และการเปนผอารกขาทด !b) สงครามโลกครงท 2 (ค.ศ. 1939-1945) 1. ผลตอประเทศไทย ป ค.ศ. 1936 เมอ อดอลฟ ฮตเลอร ตงพรรคนาซ และเรมรกรานประเทศเพอนบานในยโรป เพอสรางอาณาจกรไลนอนยงใหญขน สงครามลกลามใหญโตทวยโรปจนกระทงกลายเปนสงครามโลกขนอกครงหนงเมอมการประกาศสงครามในวนท 1 กนยายน 1939 สงครามขณะนนเกดในยโรปซงอยหางไกลจากประเทศไทยมาก คนไทยจงไมคดวาสงครามโลกครงท 2 จะมผลกระทบกบประเทศไทยนก เมอญปนขยายอำนาจเพอเปนเจาเอเชยและอางวาตองการปลดปลอยดนแดนในเอเชยจากอำนาจของตะวนตก คนไทยเรมรสกไดวาสงครามอยใกลตวเตมท

จากป ค.ศ. 1931-1940 ญปนบกยดแมนจเรย เกาหล จน และสวนหนงของอนโดจนไวได วนท 7 ธนวาคม 1941 ญปนโจมตอาวเพอรฮาเบอรทางอากาศอยางสายฟาแลบ โ ดยไมไดประกาศสงครามกบอเมรกาอยางเปนทางการกอน ดงนนอเมรกาจงประกาศสงครามกบญปน วนตอมา 8 ธนวาคม 1941 ญปนบกยดประเทศไทย ฮองกง และสงคโปร ในปถดมาญปนยดฟลปปนส นวกน นวไอรแลน และดนแดนสวนทเหลอในเอเชยเกอบทงหมด

การทอเมรกาเขารวมสงครามกบฝายพนธมตร ทำใหพนธมตรมกองทพทเขมแขงขน ทพพนธมตรจงเรมกอบกดนแดนตาง ๆ กลบคนมาจากฝายอกษะทกำลงบอบชำจากการสงคราม เยอรมนยอมแพในวนท 8 พฤษภาคม 1945 แตญปนไมยอมแพ แมเรอรบจะถกทำลายในสงคราม The Coral Sea และ Midway ในทสดวนท 6 สงหาคม 1945 ฝายพนธมตรตดสนใจทงระเบดปรมณทเกาะฮโรชมา และนางาซาก ญปนจงยอมแพในวนท 10 สงหาคม 1945

แททจรงรฐบาลไทยไมคดวา ญปนจะบกยดประเทศไทย เพราะไทยและญปนมความสมพนธทดตอกน ในป ค.ศ. 1940 ประเทศไทยไดลงนามในสนธสญญาทแสดงตวเปนกลางไมอยฝายใด ปถดมา (1941) ญปนไดเปนคนกลางชวยเจรจากรณพพาทพรมแดนระหวางไทยและฝรงเศส จนเปนเหตให

!87


ประเทศไทยไดดนแดนสวนหนงคนจากฝรงเศส คอ หลวงพระบาง จำปาศกด พระตะบอง ศรโสภณ และสวนหนงของเสยมราฐ ดงนนเมอญปนบกยดอนโดจนของฝรงเศส โ ดยอางวาเพอปลดปลอยอนโดจนจากอำนาจของตะวนตก รฐบาลไทยไมไดคดเลยวาประเทศของตนจะเปนเปาของการยดครองดวย ทงนเพราะประเทศไทยเปนประเทศเดยวในเอเชยตะวนออกเฉยงใตทไมไดเปนอาณานคมของตะวนตก

เมอญปนบกยดประเทศไทยในวนท 8 ธนวาคม 1941 มการตอสระหวางทพไทยและทพญปนเลกนอยทชายหาดจงหวดประจวบครขนธ นครศรธรรมราช และสงขลา ญปนไดยนขอเสนอ 2 ประการแกไทย ประการแรก รฐบาลไทยตองยอมใหญปนใชประเทศไทยเปนฐานทพทจะผานไปปลดปลอยพมาจากองกฤษ ประการทสอง ประกาศสงครามและสรบกบญปน รฐบาลไทยไมมทางเลอก เพราะไมสามารถสกองทพอนเกรยงไกรของญปนได วนท 25 มกราคม 1942 รฐบาลไทยภายใตการนำของจอมพล ป. พบลวงคราม จงตองเขารวมกบญปนและประกาศสงครามกบฝายพนธมตร

อยางไรกตามมคนไทยทงในประเทศและนกศกษาไทยนอกประเทศทไมพอใจการรกรานของญปนครงน พวกเขาตองการปลดปลอยไทยจากญปนและสนบสนนฝายพนธมตร จงตงขบวนการใตดนขนในประเทศไทยรวมกบนกศกษาไทยในตางประเทศ ชอวา ขบวนการ “เสรไทย” โดยม นายปรด พนมยงค เปนผนำในประเทศไทย และหมอมราชวงศเสนย ปราโมช เปนผนำในองกฤษเพอรวมกนตอตานญปนอยางลบๆ เชน ชวยลกลอบทหารฝายพนธมตรทตกคางในไทยมาซอนตวไวใหปลอดภย หรอชวยหาเสบยงและอาวธใหฝายพนธมตรเปนตน ครสเตยนไทยจำนวนมากไดเขารวมขบวนการนดวย เมอสงครามยตลงในวนท 16 สงหาคม 1945 ฝายพนธมตรจงไมไดถอวาประเทศไทยเปนศตร แตเปนประเทศทถกญปนยดครองและขมเหง !

2. ผลตอครสตจกร สงครามโลกครงท 2 มผลกระทบตอครสตจกรมากทเดยว ครสตจกรหยดชะงก และครสเตยน

ไทยถกขมเหง หลายคนตองตายในความเชอ สถตกลาววาสมาชกของสภาครสตจกรแหงประเทศไทยลดลงไปประมาณ 40 เปอรเซนต คอจาก 10,000 คนในป 1939 เหลอเพยง 6,000 คนในป 1946 สมาชกของ ครสตจกรอน ๆ กถดถอยลงเชนกน และบางแหงไมมสมาชกเหลอเลย (J. Herbert Kane)

เมอญปนบกยดประเทศไทย มชชนนารตองหลบหนออกนอกประเทศโดยเรวเพราะพวกเขาเปนชาวตะวนตก ซงญปนถอวาเปนศตร และเปนเครองมอของมหาอำนาจตะวนตกทเขามาทำลายวฒนธรรมของเอเชย มชชนนารทอยทางภาคเหนอตองหนขามไปพมา สวนมชชนนารในกรงเทพฯและภาคใตทหนไมทนถกจบเปนเชลยศกและนำตวเขาคายกกกนพรอมกบชาวตะวนตกอน ๆ อกประมาณ 350 คน

ในเหตการณครงน ซามเอล แมคฟารแลนด และภรรยาของทาน ถกกกบรเวณทบานของทานเอง และเสยชวตในวนท 3 พฤษภาคม 1942

เมอมชชนนาร ซงเปนผนำสำคญของครสตจกรไทยตองหนออกนอกประเทศไป ครสเตยนไทยจงตองยนหยดตอสดวยตนเอง

รฐบาลญปนถอวาครสตศาสนาเปนศาสนาฝรง และครสเตยนเปนพวกทถกครอบงำตามความคดแบบตะวนตกทเปนภยตอเอเชย ดงนนญปนจงตอตานครสเตยนและสนบสนนพทธศาสนาในประเทศไทย ครสเตยนไทยถกขมเหงใหละความเชอและกลบมาเปนพทธตามเดม ครสเตยนทรบ

!88


ราชการถกขไลออกจากงานถาไมกลบมาเปนพทธ บางคนถกขงคก และมครสเตยนไทย 4 คนถกฆาตายในขอหารวมมอกบศตร ครสตจกรตองปดตวเพราะรฐบาลญป นสงหามการนมสการหรอทำกจกรรมใด ๆ ครสเตยนจำนวนหนงทกลววาจะสญเสยชวตและทรพยสนไดปฏเสธความเชอ โดยคดวาเมอสงครามยตแลวคอยกลบมาเปนครสเตยนตามเดม ทามกลางบรรยากาศทมวสลวและการขมเหงนเองครอมร ดวงโนตรา ครใหญโรงเรยนครสเตยน จงหวดเชยงราย เปนประทปทฉายแสงแหงพระกตตคณอยางกลาหาญและเจดจรส เมอทานถกบงคบใหละทงความเชอของทานเสย ทานตอบวาทานเปนชนรนทสามในครอบครวทเชอศรทธาในองคพระเยซครสต ถาทานทรยศตอความเชอของทานไดใครเลยจะเชอถอทาน และถาทานทรยศตอความเชอของทาน ยอมหมายความวาทานสามารถทรยศตอประเทศของทานไดดวย เมอทานยนหยดในความเชออยางน ในทสดญปนยอมใหทานเปดโรงเรยนทำการตอไปได นอกจากการขมเหงครสเตยไทยโดยตรงแลว ญปนยงยดทรพยสนขององคการพนธกจดวย โรงเรยน โรงพยาบาล และครสตจกรขององคการพนธกจถกเปลยนไปเปนฐานทพของญปน เมอประเทศไทยถกยดครอง องคการพนธกจในตะวนตกไมสามารถใหการสนบสนนครสตจกรไทยไดเลย นอกจากนนการถวายของครสตจกรกลดลงมากเพราะญปนสงหามการนมสการ ผลกระทบทเกดขนกคอ ศษยาภบาล และผรบใชทเปนคนทองถนตองออกไปหางานทำเพอประทงชพและเลยงครอบครว หลงสงครามบางคนกไมไดกลบมารบใชตามเดม ในชวงน อาจารยศข พงศนอย ตองออกไปคาขาวเพราะความยากลำบากดานเศรษฐกจ แตทานไดนำพระกตตคณไปกบทานดวยทกท และยงคงรบใชอยางเขมแขงตลอดชวงเวลาสงครามและหลงสงครามจนกลายเปนแบบอยางของผรบใชทสตยซอในประเทศไทย สงทนาสงเกตอกประการหนงเกยวกบครสตจกรในประเทศไทยในชวงสงครามโลกครงท 2 กคอ ครสตจกรจนทอยในประเทศไทยยงคงยนหยดเขมแขง จำนวนสมาชกไมไดลดถดถอยลงมากเหมอนครสตจกรไทยหรอครสตจกรภาคเหนอ Alex Smith วเคาระหเหตผลหลายประการททำใหครสตจกรจนยงยนหยดมนคงอยไดในชวงน (1) ไดรบการเตรยมฝายวญญาณจตจากการฟนฟของ ดร. จอหน ซง 2 ปกอนสงครามโลกครงท 2 (2) มผนำครสเตยนทรอนรน และเอาจรงเอาจง (3) มความมนคงทางเศรษฐกจดกวาครสตจกรไทย ครสตจกรจนสามารถสนบสนนศษยาภบาล และผรบใชของตนไดดกวา (4) ไดรบการขมเหงจากญปนนอยกวาครสเตยนไทย เพราะญปนถอวาคนจนเปนคนตางดาวทเขามาอยในประเทศไทย (5) คนจนถอวาญปนเปนศตรทขมเหงรงแกประเทศจน พวกเขาจงไมยอมออนขอใหญปนงาย ๆ !III. การกอกำเนดของสภาครสตจกรแหงประเทศไทย

การเปลยนแปลงทางการเมอง ความกดดนทครสเตยนไดรบจากการปลกสำนกของรฐบาลไทยสมยรชกาลท 6 ใหคนไทยรกชาตโดยการนบถอพทธศาสนา และนโยบายขององคการพนธกจทเรยกรองใหครสตจกรไทยเลยงตนเองแมจะทำใหพนธกจของครสตจกรชะงกงนอยระยะหนง แตกไดสงผลทดแกครสตจกรไทยในระยะยาว เหตการณเหลานไดทำใหเกดความเคลอนไหวของครสตจกรไทยทจะรวมตวกนเพอปกครองตนเองและเปนตวของตวเองมากขน (indigenous) การเคลอนไหวดงกลาวนำมาซงการกอตงสภาครสตจกรในประเทศไทยขนเปนครงแรก

ในป ค.ศ. 1926 มการกอตงสภาครสตจกรแหงชาตขน โดยไดรวมพนธกจของคณะเพรสไบทเรยนทางภาคเหนอเขากบพนธกจทางภาคกลางและภาคใต ซงเมอเรมแรกไมขนตอกน ตอมาในป

!89


ค.ศ. 1929 มคณะอน ๆ ทไมใชเพรสไบทเรยนเขารวมดวย เชน The British Church of Christ Mission, The American Bible Society และ The Seventh Day Adventists

วนท 11 เมษายน ค.ศ. 1934 หลงจากประเทศไทยเปลยนการปกครองเปนระบอบประชาธปไตยไดเพยง 2 ป สภาครสตจกรแหงประเทศไทยไดเลอกกรรมการอำนวยการชดแรกขน 6 ทานดวยกนตามรายชอดงน

ประธานสภาฯ ศาสนาจารยเปลอง สทธคำ เลขาธการ มสซส จ บ แมคฟารแลนด ผชวยเลขาธการ ศาสนาจารยบญมาก กตตสาร เหรญญก ศาสนาจารยเลก ไทยง เลขานการบนทก ศาสนาจารยโล เทยนหวา กรรมการทวไป นายมารค โมชดารา นาสงเกตวา กรรมการ 5 ทานเปนครสเตยนทองถน มเพยงทานเดยวทเปนมชชนนาร แตนา

เสยดายทสภาครสตจกรแหงประเทศไทยดำเนนงานไมแตกตางจากหลกการขององคการอเมรกนเพรสไบทเรยน จงเปนเหตใหไมสามารถดงดดองคการพนธกจของคณะอน ๆ ใหเขารวมไดมากนก ตอมาคณะทเขารวมดวยไดถอนตวออกไปเกอบหมด จวบจนทกวนนแมอเมรกนแบบตสทจะรวมอยในสภาครสตจกรดวย แตเปนทเขาใจกนวาเปนการรวมมอแบบหาง ๆ อเมรกนแบบตสททำพนธกจเปนเอกเทศ ดงนนจงเปนทเขาใจในหมครสเตยนไทยทกวนนวาสภาครสตจกรแหงประเทศไทยเปนของคณะเพรสไบทเรยน องคการอเมรกนเพรสไบทเรยน ไดใหทนทรพยเพอสนบสนนการสงผนำครสเตยนไทยทเปนสมาชกสภาครสตจกรฯไปรบการฝกอบรมในตางประเทศ โดยหวงวาผนำทองถนเหลานจะกลบมาเปนกำลงสำคญของสภาครสตจกรฯตอไป นาเสยดายทสภาครสตจกรฯใหความสำคญกบการกอตงสถาบน เชน โรงเรยน โรงพยาบาล และทำพนธกจดานสงคมสงเคราะหมากกวาการกอตงครสตจกร ดงนนสมาชกครสตจกรจงลดนอยลงในชวงป ค.ศ. 1932-1934 (Smith p. 183 ไดสำรวจจำนวนสมาชกในเครอสภาครสตจกรฯลดลงจากป 1931 จำนวน 9,421 คน เหลอเพยง 8,408 คนในป 1934) !IV. การฟนฟของครสตจกรในประเทศไทย ในขณะทครสตจกรไทยเผชญมรสมทางการเมองและเศรษฐกจ จนทำใหครสตจกรถดถอย พระเจาทรงใช ดอกเตอรจอหน ซง ผประกาศขาวประเสรฐชาวจนเขามาฟนฟจตวญญาณของครสเตยนในประเทศไทย ทานมการศกษาสงจบปรญญาเอกสาขาเคมจากมหาวทยาลยโอไฮโอ ประเทศสหรฐอเมรกา และไดศกษาปรญญาเอกดานศาสนาศาสตรดวย ป 1927 พระเจาทรงเรยกทานกลบไปรบใชพระองคในประเทศจน ระหวางการเดนทาง ดร. ซง ไ ดทงปรญญาทางเคมของทานทงทะเล เมอถงประเทศจนทานเรมออกประกาศพระกตตคณในทตาง ๆ ดวยความรอนรนและเกดผลมากมาย ดร. ซง ทราบวามชาวจนอยในกรงเทพฯมาก ทานมภาระใจกบชาวจนเหลาน จงเดนทางเขามาถงกรงเทพฯเมอป ค.ศ. 1938 การมาเมองไทยของ ดร. จอหน ซง มผลตอครสเตยนจนในประเทศไทยอยางมาก และมผลตอครสตจกรไทยโดยรวม เนองจากเวลานนยกเวนทางภาคเหนอแลว ครสเตยนในกรงเทพฯและทางภาคอน ๆ ในประเทศไทยสวนมากเปนชาวจน

!90


คำเทศนาของ ดร. จอหน ซง ตรงไปตรงมาทานเทศนาเสยงดงและดดน ครงหนงทานกลาวประนามคนทเดนไปมาขณะททานกำลงเทศนาอยางรนแรง และบอยครงทานจะเดนไปมาบนเวท พรอมทงชนวไปยงทประชม กระนนกตามพระวญญาณบรสทธสถตอยกบทาน ไ มเพยงแตครสเตยนจนเทานนทไดรบการฟนฟใจจากคำเทศนาของ ดร. จอหน ซง ครสเตยนไทยเองแมโดยอปนสยชอบความสงบเสงยม อะลมอลวยไมดดนกยงไดรบการฟนฟจตวญญาณ เพราะในสภาพทครสเตยนกำลงถดถอยและทอแท ออนกำลง คำเทศนาทจรงจงและดดนของทานมผลใหครสเตยนทหลงหายกลบใจใหม และมครสเตยนถวายตวรบใชพระเจาอยางจรงจง แมวาการมาของ ดร. จอหน ซง จะเปนการฟนฟจตวญญาณของครสเตยนในประเทศไทยมากกวาจะเปนการประกาศพระกตตคณแกคนทยงไมเชอพระเจา แตการฟนฟครงนไดสรางฐานผนำใหแกครสตจกรในประเทศไทยในเวลาตอมา ครสเตยนทรบการฟนฟใจครงนนกลายเปนผนำทเขมแขงของครสตจกร ยกตวอยางเชน อาจารยศข พงศนอย ผรบใชทมบทบาทโดดเดนในประเทศไทยชวงนนไดเชญ ดร. จอหน ซง ไปเทศนาทครสตจกรตรงเชนกน ผลทตามมากคอแม ดร. ซง กลบประเทศจนไปแลว แตสมาชกยงคงรอนรนรบใชพระเจา และประกาศพระกตตคณอยางสตยซอจนเกดครสตจกรลกขนหลายแหง

ยงกวานนการฟนฟฝายจตวญญาณท ดร. จอหน ซง นำมาสครสเตยนในประเทศไทยยงเปนการเตรยมพวกเขาใหสามารถเผชญการขมเหงและความยากลำบากทกำลงจะเกดขนในชวงสงครามโลกครงท 2 เมอญปนบกยดประเทศไทยไดดวย

ในหนงสอ “แดบารนาบาทรก” ผเขยนบนทกไววา ในสมยสงครามโลกครงท 2 อาจารย ศข พงศนอย ถกทหารญปนจบขงคก ทานไดรบการขมเหงและความทกขยากมากขณะอยในทจองจำ แตทานยงตงมนคงอยในความเชอจนกลายเปนแบบอยาง และเปนทกลาวขวญดวยความชนชมทามกลางครสตชนไทย ทานคอผลพวงหนงจากการฟนฟของ ดร. จอหน ซง !

**********************************

!91


18.2 ยคครสตจกรฟนตว (ค.ศ. 1942 - ปจจบน) !I. สาเหตการเตบโตของครสตจกร หลงสงครามโลกครงท 2 ครสตจกรในประเทศไทยฟนตวและเตบโตขน มคนไทยหนมารบเชอมากขน และครสเตยนทหลงหายหรอปฏเสธความเชอชวงเกดสงครามไดกลบเขามาครสตจกรอกครงหนง สาเหตทเอออำนวยตอการเตบโตมหลายประการดงน !A. ความเอออำนวยของสภาพการณทางการเมองและเศรษฐกจ !1. สภาพบานเมองหลงสงครามโลกครงท 2

แมวาประเทศไทยจะไมไดรบความเสยหายและบอบชำจากสงครามโลกครงท 2 เหมอนประเทศอน ๆ ในยโรป หรอประเทศในเอเชยทขดขวางการรกรานของญปน แตหลงสงครามโลกครงท 2 ประเทศไทยไดรบการชวยเหลอจากองคการตางประเทศในการกอบกและพฒนาสภาพบานเมอง สงนเปดโอกาสใหองคการพนธกจตาง ๆ มชองทางมากขนทจะเขามาทำการในประเทศไทย นอกจากนนการชวยเหลอดานสงคมสงเคราะหหรอดานการบำบดทกขบำรงสข ทำใหคนไทยเหนถงความรกของพระเจาผานมชชนนารและครสเตยนไทยไดอยางเปนรปธรรม

นอกจากนนหลงสงครามครสเตยนถกมองวาเปนศาสนาของฝายทมชย ครสเตยนกลายเปนศาสนาของฝายทปลดแอกสงครามออกจากประเทศไทย เปนเหตใหครสตศาสนาเปนทยอมรบในสายตาของคนไทยมากขน ผนำประเทศตะวนตกทคนไทยมองวาเปนประเทศครสต ไดชวยเจรจาในทประชมสหประชาชาตใหมองวาประเทศไทยไมใชฝายเดยวกบอกษะ ไมใชประเทศคสงครามกบฝายพนธมตร แตทตองประกาศสงครามกบฝายพนธมตรกเนองจากไดรบการขมเหงจากญปน ผลกคอประเทศไทยไมตองถกโทษเหมอนประเทศตาง ๆ ทอยฝายอกษะ !2. การยดครองดนแดนของลทธคอมมวนสต (ค.ศ. 1975)

เหตการณทางการเมองในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตและการเมองโลกในชวงทศวรรษ 1970 เปลยนแปลงไปมาก โดยเฉพาะอยางยงเหตการณการยดครองไซงอนในป ค.ศ. 1975 เหตการณนไมเพยงแตเปลยนโฉมหนาประวตศาสตรของดนแดนแถบนเทานน แตมนมสวนสรางความพรอมใหกบคนไทยทจะรบพระกตตคณดวย

หลงสงครามโลกครงท 2 รสเซย และจน ซงเปนประเทศทปกครองดวยระบอบคอมมวนสตไดเผยแพรลทธคอมมวนสตเขามาในเอเชยตะวนออกเฉยงใต เวยดนามเหนอประกาศการปกครองตามระบอบคอมมวนสตในป ค.ศ. 1945 และเกดพรรคคอมมวนสตขนในอกหลายประเทศ พรอมทงมขบวนการผกอการรายคอมมวนสตในประเทศอนทไมอนญาตใหมพรรคการเมองของคอมมวนสต รสเซยและสาธารณรฐประชาชนจนใหการสนบสนนอยเบองหลง เพอพยายามยดครองและเปลยนการปกครองของภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตใหเปนคอมมวนสต สำหรบประเทศไทยบรเวณชายแดนมการเคลอนไหวของผกอการรายคอมมวนสตอยเนอง ๆ

เมอสงครามแยงชงดนแดนระหวางเวยดนามเหนอและฝรงเศสยตลงดวยสนธสญญาสงบศกทกรงเจนวาในป ค.ศ. 1954 ซงสญญาฉบบนไดแบงเวยดนามเปนสองประเทศทเสนขนานท 17 แตการรกรานของคอมมวนสตจากเวยดนามเหนอกไมไดยตลง สงครามเวยดนามอบตขนอกจนกระทงในป 1960 อเมรกาตองเขาแทรกแซงเพอชวยเวยดนามใหพนจากเงอมมอของคอมมวนสต ค.ศ. 1963

!92


อเมรกาถอนทหารออกจากเวยดนามใตทงหมด เพราะอเมรกาบอบชำจากสงครามเวยดนาม และเพราะการตอตานจากชาวอเมรกน เวยดนามใตตองเผชญกบการรกรานแตลำพง ใ นทสดเวยดนามเหนอบกยดเวยดนามใตไวไดในป ค.ศ. 1975 และหนนหลงกองทพเขมรแดง และคอมมวนสตลาวเคลอนพลเขายดกมพชาและลาวตอไป

การทเวยดนามใต กมพชาและลาวตกอยในการยดครองของคอมมวนสตในป ค.ศ. 1975 ทำใหชาวไทยเหนถงสภาพอนนาสลดของสงครามครงนไดจาก “คนอพยพ” ททะลกเขามาตามชายแดนของประเทศไทย นอกจากนนบรเวณชายแดนไทยกมความตงเครยดมาก วกฤตกาลทางการเมองนมผลทำใหคนไทยแสวงหาทพงทางใจและสนตสขในชวตมากขน เพราะเมอพวกเขาเหนประเทศเพอนบานทละประเทศตองตกในชะตากรรมทโหดราย พวกเขาคงจะเกดความรสกทขาดความมนคงในจตใจขน และตองการทพงพงทางใจ

ร ฐบาลไทยเองได ทำทกวถทางเพอสก ดก นอทธพลของล ทธคอมมวนสต เช นการประชาสมพนธทงทางสงพมพ และรายการวทย โ ทรทศน เพอโจมตความโหดรายของคอมมวนสต เนองจากลทธนถอวาศาสนาเปนเรองงมงายและเปนเหมอนยาฝนของประเทศทนนยมทใชมอมเมาประชาชน รฐบาลไทยไดใหการสนบสนนตอการเผยแพรศาสนาตาง ๆ แกคนไทย โดยมองวาหากคนไทยมเครองยดเหนยวทางใจ ไมวาจะเปนศาสนาใดกตาม จะชวยยบยงอทธพลของลทธคอมมวนสตได ดวยเหตนชวงป ค.ศ. 1970-1990 ครสตจกรไทยสามารถประกาศพระกตตคณไดอยางเตมท องคการพนธกจตาง ๆ ทเขามาในประเทศไทยกไดรบความรวมมอจากรฐบาลไทยอยางด มรายการประกาศฯใหญเกดขนในชวงนหลายรายการดวยกน เชน “พบแลว” “สชวตใหม” เปนตน ซงเกดจากความประสานงานกนระหวางหนวยงานหลกสามหนวยงานของครสเตยนไทย ไ ดแก สภาครสตจกรในประเทศไทย สหกจครสเตยนแหงประเทศไทย และสหแบบตสทแหงประเทศไทย ผลทเกดขนตอครสตจกรไทยกคอ ครสตจกรขยายตวขนและมคนหลายระดบในสงคมไทยรบเชอ คนเหลานกลายเปนกำลงสำคญของครสตจกรไทยในเวลาตอมา !3. สภาพการเมองและเศรษฐกจชวงทศวรรษ 1990 ชวงทศวรรษ 1990 สภาพการเมองโลกแปรเปลยนไปอยางมาก ลทธคอมมวนสตเรมออนกำลงลง โดยเรมจากการเรยกรองประชาธปไตยของประเทศคอมมวนสตในยโรปตะวนออก เชน โปแลนด เยอรมนตะวนออก ยโกสลาเวย โรมาเนย และเชคโกสโลวาเกย เมอกำแพงเมองเบอรลน ซงเปนสญลกษณของความเปนศตรระหวางมหาอำนาจ 2 คาย (ทนนยม และคอมมวนสต) ถกทำลายลง โฉมหนาประวตศาสตรของศตวรรษท 21 กระจางขน ระบบทนนยมกลายเปนระบบเศรษฐกจโลกททกประเทศตองเขาพวพนดวย ประเทศโลกทสามหลายประเทศทเคยเปนประเทศดอยพฒนา หรอกำลงพฒนาในอดตเปลยนสถานภาพมาเปนประเทศอตสาหกรรมใหม ประเทศไทยในทศวรรษ 1990 กเชนกน กลายมาเปนประเทศอตสาหกรรมใหมและอยในระหวางหวเลยวหวตอทจะเปนผนำทางเศรษฐกจในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต สภาพเศรษฐกจทเฟองฟเชนน แมจะมสวนชวยใหครสตจกรไทยมความคลองตวในการทำพนธกจมากขนเพราะมทนทรพยเพมขน แตมนกทำใหคนไทยหนไปสนใจแตเรองการหาความสข หาความมงคงฝายโลกแทนการแสวงหาเรองของจตวญญาณ อยางไรกตาม สภาพเศรษฐกจทเฟองฟของประเทศไทยกอใหเกดการแขงขนสงเกดการเปรยบเทยบระหวางชนชน การเอารดเอาเปรยบแรงงาน คานยมดานวตถทรนแรง และความเสอมถอยดานศลธรรมและจตใจ คนไทยจำนวนมากเบอหนายตอสภาพความเสอมโทรมดานจตใจและศล

!93


ธรรมในยคเศรษฐกจเฟองฟ จงหนมาใหความสนใจกบการแสวงหาความหมายฝายจตวญญาณแทน จตใจของคนไทยชวงนจงพรอมตอพระกตตคณ ในชวงนเองทครสตจกรไทยไมเพยงแตทำพนธกจกบคนไทยในประเทศ แตยงหนมาทำพนธกจกบชนกลมนอยในประเทศไทย และกบคนไทยนอกประเทศไทยมากขน ครสตจกรไทยและองคการพนธกจในประเทศไทยไดสงมชชนนารชาวไทยออกไปยงประเทศเพอนบาน เชน ลาว กมพชา และเวยดนาม ทเรมเปดประเทศอกครงหนง เกดหนวยงานของครสเตยนไทยเองขนหลายแหง เชน ครสตจกรใจสมาน ไดสงมชชนนารไปประกาศฯกบแรงงานไทยและสรางครสตจกรไทยขนในประเทศฮองกง และสงคโปร คณะ OMF ไดกอตงองคการสรรหามชชนนารไทย และไดสงมชชนนารไทยคแรกไปยงกมพชา ครสตจกรไมตรจตกอตงแผนกพนธกจขนตงแตป ค.ศ. 1978 โดยเรมทำพนธกจกบคนไทย-จนในประเทศไทย ในชวงทศวรรษสดทายของศตวรรษท 20 ครสตจกรไมตรจตไดประกาศฯและสรางครสตจกรขนทามกลางชาวเขาเผาตาง ๆ ทางภาคเหนอ และฟนงานทางภาคอสานขนใหม เปนตน เมอยางเขาศตวรรษท 21 ประเทศไทยประสพกบปญหาเศรษฐกจตกตำอกครง เมอเศรษฐกจฟองสบของทศวรรษ 1990 แตก สภาวะคนตกงาน ความผดหวง สนเนอประดาตว ธรกจใหญ ๆ ลมควำลง ประเทศชาตเปนหนสนทวมทน ทำใหคนไทยเรมหนกลบมาแสวงหาความหมายฝายจตวญญาณ และความมนคงดานจตใจอก ใ นสภาพความลมเหลวทางเศรษฐกจของชาตเชนน ครสเตยนทประสพปญหาวกฤตทางเศรษฐกจไดสำแดงพยานชวตทดและยนหยดอยางมนคงในความเชอ ครสตจกรไดฉวยโอกาสประกาศขาวประเสรฐและทำพนธกจอยางสดความสามารถ ครสตจกรไทยในปจจบนจงมสมาชกเพมขน โ ดยเฉพาะครสตจกรในเมองใหญทผคนไดรบผลกระทบจากสภาวะเศรษฐกจเดนชดทสด !B. ความตนตวของผนำทองถน

หลงสงครามโลกครงท 2 กอนทมชชนนารจะเดนทางกลบเขามาในประเทศไทย ปรากฏวาผนำครสเตยนไทยตนตวและรอนรนในการประกาศพระกตตคณ และเทศนาฟนฟจตวญญาณของครสเตยนไทยหลายทาน ผนำครสเตยนไทย 2 ทานในชวงนทนำการฟนฟอยางมากมาสครสตจกรไทย ไดแก อาจารยบญมาก กตตสาร และอาจารยพวง อรรฆพนธ ทานไดเรยกรองใหครสเตยนไทยลกขน และประกาศขาวประเสรฐอยางสตยซอ จนเปนเหตใหครสเตยนตนตวและถวายตวรบใชพระเจาอยางรอนรน ทงครสเตยนทหลงหายกกลบเขามาครสตจกร

ชวงนน อาจารยบญมาก กตตสาร ไดออกจากสภาครสตจกรฯแลว และไดตงสหพนธครสตจกร ขน ทานไดชกชวนครสตจกรตาง ๆ เขาเปนสมาชก ขณะนนผนำครสเตยนไทยมความตองการทจะใหครสตจกรไทยเลยงตนเองและบรหารเองมากกวาทจะใหมชชนนารเขามากำกบการบรหารงานทกอยางของครสตจกรแทนคนไทย ความกระตอรอลนของผนำทองถนทจะสรางครสตจกรของคนไทยเองขนทำใหเกดครสตจกรทชอนำหนามคำวา “ไทย” อยดวย เชน ครสตจกรไทยเชยงใหม ครสตจกรไทยเชยงราย ครสตจกรไทยกรงเทพ (ซงอาจารยบญมาก เปนผกอตงขน) เปนตน การเคลอนไหวนนบวาเปนสงทแสดงถงความรอนรนและความกระตอรอรนทจะทำงานอยางเปนอสระของครสตจกรไทย และแสดงถงความตนตวของผนำทองถน อนเปนองคประกอบทสำคญยงอกประการหนงตอการฟนตวและการเตบโตของครสตจกรไทย

!94


อกเหตการณหนงในประวตศาสตรครสตจกรไทยทสามารถแสดงถงความตนตวของผ นำครสเตยนไทยอนเปนปจจยชวยใหครสตจกรไทยฟนตวและเตบโตในยคนกคอ การกอตงองคการสหกจครสเตยน อาจารยศข พงศนอย ผรบใชพระเจาทสตยซอและรอนรนอกทานหนงของครสตจกรไทย เหนความจำเปนทจะกอตงหนวยงานกลางของครสตจกรไทยทไมขนอยกบสภาครสตจกรฯขน เพอจะสามารถประสานงานกบรฐบาลไทยไดสะดวก ทงนเพราะรฐบาลไทยในขณะนนไดออกระเบยบกรมศาสนา พ.ศ. 2512 ใ หมองคกลางกลางของศาสนาตาง ๆ เพอเปนตวแทนในการประสานงานกบรฐบาล ดงนนอาจารยศข พงศนอย จงไดเชญผนำครสเตยนไทยหลายทานมาประชมรวมกนทครสตจกรเทยนสงและกอตงสหพนธครสเตยนแหงประเทศไทยขนในป ค.ศ. 1969 ขณะนนมครสตจกรเขารวมประมาณ 10 ครสตจกรเทานน ตอมาในป 1974 ไ ดเปลยนชอองคการมาเปนสหกจครสเตยนแหงประเทศไทย และจดทะเบยนเปนสมาชกของสหกจครสเตยนโลก

ความตนตวของผนำครสเตยนไทยยงนำมาซงการรวมมอและประสานงานกนของครสตจกรไทย และองคการหรอหนวยงานครสเตยนของคณะนกายตาง ๆ เชน Thailand Congress on World Evangelism, กรรมการประสานงานโปรเตสแตนทแหงประเทศไทย (กปท.) เปนตน

ในชวง 1970-1980 นกศกษาครสเตยนไดรบการฟนฟฝายจตวญญาณ จากพนธกจขององคการยวครสเตยนแหงประเทศไทย ซงเปนองคการทเกดขนจากการรวมมอกนของครสตจกรของคณะและนกายตาง ๆใ นประเทศไทย ผลกคอหนมสาวครสเตยนตนตวในเรองฝายจตวญญาณและถวายตวรบใชพระเจามากขน จำนวนหนงเปนนสตและนกศกษาจากมหาวทยาลยทปจจบนยงคงเปนผนำเขมแขงของครสตจกรไทยอย !C. การเขามาขององคการพนธกจคณะตาง ๆ

หลงสงครามโลกครงท 2 มคณะนกายอน ๆ เขามาทำพนธกจในเมองไทยมากขน องคการพนธกจจากคณะนกายใหม ๆ เหลานมสวนชวยใหการประกาศพระกตตคณกระเตองขน และครสเตยนไทยเตบโตขน เพราะเกอบทกคณะทเขามาจะเนนการประกาศพระกตตคณและสรางครสตจกร ไมเนนการสรางสถาบนพนธกจ (โรงเรยน โรงพยาบาล ฯลฯ)

ดงนนชวงป ค.ศ. 1960-1980 ครสตจกรไทยไดรบการฟนฟ และมการจดรายการประกาศพระกตตคณครงใหญทวประเทศขน เชนรายการ “พบแลว” (ค.ศ. 1976) และ “สชวตใหม” (ค.ศ. 1978) เปนตน นอกจากนนกมการประกาศฯยอยและการฟนฟของแตละครสตจกรเอง !

องคการทเขามาใหมในชวงน ยกตวอยางเชน 1. The Christian and Missionary Alliance (C&MA)

ซงแททจรงเขามาในประเทศไทยตงแตป ค.ศ. 1929 แลว แตงานไมเกดผล จงออกจากประเทศไทยไประยะหนงและกลบเขามาอกครงในป ค.ศ. 1947 จนถงปจจบน C&MA มครสตจกรกวา 80 แหงทวประเทศ งานหลกจะอยทภาคอสาน !2. The Southern Baptists

เขามาในป ค.ศ. 1949 และเนนการสรางครสตจกรในกรงเทพฯ โดยใชวธทวคณครสตจกร ครสตจกรแตละแหงจงมสมาชกไมมาก นอกจากสรางครสตจกรแลวองคการนยงสรางโรงเรยนพระครสตธรรมขนแหงหนงโดยใชชอวา “พระครสตธรรมสวนพล” อยใจกลางกรงเทพฯ มโรงพยาบาลบางคลา ทจงหวดฉะเชงเทรา และโรงพมพทผลตหนงสอครสเตยนเผยแพร

!95


!3. Overseas Missionary Fellowship (OMF)

แตเดมคอองคการ China Inland Mission (C.I.M) เมอประเทศจนปดประเทศและเปลยนการปกครองมาเปนคอมมวนสต มชชนนาร C.I.M. ตองออกจากประเทศจนในป ค.ศ. 1950 องคการนไดเปลยนนโยบายใหมและหนมาทำพนธกจกบคนชาตอน ๆ ทวโลก ชอองคการจงไดเปลยนไปเปน Overseas Missionary Fellowship หรอทครสเตยนรจกกนโดยทวไปวา OMF ปจจบน OMF มครสตจกรทวประเทศไทยกวา 100 แหง นโยบายโดดเดนของคณะนคอ เนนการประกาศพระกตตคณและสรางครสตจกรในทกอำเภอของประเทศไทย โดยมชชนนารจะตองสรางผนำทองถนทจะถายโอนงานใหโดยเรวทสด นอกจากนน OMF ยงไดตงโรงพยาบาล 3 แหงทภาคกลาง ภาคเหนอ และภาคใต ไดแก โรงพยาบาลมโนรมย หนองบว และสายบร ตามลำดบ องคการนไดเปดสำนกพมพครสเตยนชอ กนกบรรณสาร ผลตหนงสอ ครสเตยนออกเผยแพร ใหการสนบสนนองคการนสตนกศกษาแหงประเทศไทย (น.ค.ท.) และประกาศฯกบชาวเขาเกอบทกเผาในประเทศไทย OMF ตงศนยพระครสตธรรมขนทจงหวดพะเยา และรวมมอกบ C&MA จดตงพระครสตธรรมกรงเทพฯ เพอเตรยมผรบใชรนใหม ๆ ใหกบครสตจกรไทย !4. New Tribes Mission

เรมพนธกจในประเทศไทย ป ค.ศ. 1951 เนนงานกบชาวไทย และชาวเขา โดยเฉพาะชาวเขาเผาทยงไมเคยไดยนไดฟงพระกตตคณมากอน

นอกจากองคการขางตน ยงมอกมากมายหลายองคการททยอยกนเขามาหลงสงครามโลกครงท 2 ในทศวรรษสดทายของศตวรรษท 20 มองคการของประเทศโลกท 3 สงมชชนนารเขามาทำพนธกจในประเทศไทยหลายองคการดวยกน เชน องคการพนธกจจากประเทศเกาหล และสงคโปร เปนตน

องคการทเขามาชวงนบางองคการจะเขามาภายใตสภาครสตจกรแหงประเทศไทย แตยงมอกหลายคณะและองคการเขามาอยางอสระ ปจจบนมหนวยงานของครสเตยนโปรเตสแตนททเปนทรบรองของรฐบาลไทยอย 3 หนวยงานดวยกน ไดแก สภาครสตจกรแหงประเทศไทย สหกจครสเตยนแหงประเทศไทย ซงครสตจกรและองคการครสเตยนอน ๆ ทไมไดขนอยกบสภาครสตจกรแหงประเทศไทยไดเขาเปนสมาชกของหนวยงานน หนวยงานสดทายคอสหครสตจกรแบบตสทแหงประเทศไทย

!D. การรวมมอของครสตจกรและองคการพนธกจตาง ๆ

ครสตจกรและองคการครสเตยนในประเทศไทยมการเคลอนไหวเพอรวมมอกน การรวมมอนไดนำมาซงการกอตงองคการรวม ตลอดจนการสมมนาพเศษเพอการฟนฟและเพมพนครสตจกร หรอการประชมพเศษเพอประกาศขาวประเสรฐ หลายหนวยงานไดสลายตวไปตามกาลเวลา แตอกหลายหนวยงานยงคงทำพนธกจอยจนถงปจจบน เชน Thailand Congress on Evangelism เรมกอตงป ค.ศ. 1970 โดยมตวแทนจากองคการพนธกจและครสตจกรในประเทศไทย 245 คน หนวยงานนจดใหมการสมนาประชมเพอเสรมสรางครสเตยนไทยทวประเทศขนอยางนอย 4 ครงดวยกน

!96


ความรวมมอของครสตจกร และองคการจากคณะตาง ๆ ยงนำมาซงการกอตงองคการเพมพนครสตจกรแหงประเทศไทย การประชมครงแรกในวนท 1-4 ธนวาคม ค.ศ. 1971 มมชชนนารจากคณะนกายตาง ๆ มารวมประชมมากทสด และมการจดตงกรรมการชดแรกขนในการประชมครงนน ซงประกอบดวยคนไทย 2 คน และมชชนนาร 1 คน องคการนมเปาหมายเดนชดทจะสรางความรวมมอขนระหวางคณะนกายตาง ๆ เพอการประกาศพระกตตคณ และการเสรมสรางครสตจกร องคการนไดจดใหมสปดาหอธษฐานเพอประเทศไทยขน ซงกระตนใหครสเตยนไทยเกดความรอนรนและการฟนฟชวตฝายวญญาณของครสตชนไทย องคการนยงจดรายการประกาศฯขนเปนครงคราว

การรวมมอกนของครสตจกรไทยทเหนชดในปจจบนอกประการหนงคอ การกอตงกรรมการประสานงานโปรเตสแตนทแหงประเทศไทย (กปท.) ซงมการเลอกกรรมการทประกอบดวยตวแทนจาก 3 หนวยงานหลกของครสเตยน ไดแก สภาครสตจกรในประเทศไทย สหกจครสเตยนแหงประเทศไทย และสหครสตจกรแบบตสทแหงประเทศไทย งานสำคญท กปท. ไดทำไปนนคอ รวมคดคานการบญญตใหพทธศาสนาเปนศาสนาประจำชาต เพราะถอวาเปนการรดรอนสทธของศาสนาอนทพลเมองไทยกนบถอศรทธาดวยเชนกน นอกจากนน กปท. ไดจดใหมการฝกอบรม Evangelical Explosion ขนทกำแพงแสน และปจจบนไดประสานใหมรายการโทรทศนของครสเตยน “คำตอบชวต” ทถายทอดไปทวประเทศ นบวาเปนการประชาสมพนธครสตจกรไทยไปสหมชาวไทยทไมรจกพระเจาไดดทางหนง มผสนใจรายการนมากพอควร

นอกจากนนยงมหนวยงานททำพนธกจกบนกศกษาทเกดจากความรวมมอของครสเตยนจาก ครสตจกรตาง ๆ เชน ป 1968 มการกอตงยวครสเตยนแหงประเทศไทยขน เพอประสานงานกบเยาวชนจากคณะนกายตาง ๆ ทวประเทศ โดยมคำขวญวา “ไมถอคณะและนกาย” การประสานงานดานเยาวชนนชวยกระตนเยาวชนครสเตยนใหตนตวในการรบใชพระเจามากขน

วนท 6-10 พฤษภาคม 1996 ครสตจกรไทยจากสามหนวยงานหลก ไดแก สภาครสตจกรฯ สหกจฯ และสหแบบตสทฯ ไดรวมมอกนจดการประชม Youth 2000 ขนทกรงเทพฯ เพอกระตนหนมสาวครสเตยนในการรบใชพระเจา ในป 1999 ไดจดรายการ Youth Congress ขนอก !E. การเขามาและการเจรญเตบโตของครสตจกรเพนเทคอส

แมวาครสตจกรของคณะเพรสไบทเรยน คอครสตจกรในเครอสภาครสตจกรแหงประเทศไทยจะมจำนวนสมาชกมากทสด คอประมาณ 56 % ของครสเตยนทวประเทศไทย แตครสตจกรเพนเทคอสเตบโตรวดเรวทสดในปจจบน ครสตจกรเพนเทคอสเขามาทำพนธกจในประเทศไทยตงแตหลงสงครามโลกครงท 2 การเขามาและการเคลอนไหวของครสตจกรคณะเพนเทคอสไดสรางปรากฏการณทางศาสนาทมผลกระทบตอความเชอของครสเตยนไทยหลายประการดวยกน !1. การเรมตนของครสตจกรนกายเพนเทคอส

ป ค.ศ. 1947 องคการ Finnish Free Foreign Mission ตงครสตจกรขนในประเทศไทย ทอำเภอหลมสก จงหวดพษณโลก Verne O. Raassina มชชนนารของคณะนไดทมเทรบใชพระเจาอยางมาก แมลกสาวและลกชายของทานตองเสยชวตเพราะโรคราย และภรรยาของทานกเสยชวตระหวางการคลอดบตร ทานยงคงรบใชตอไปอยางแขงขนจนงานของทานขยายไปในจงหวดตาง ๆ ของภาคเหนอ เชน อตรดตถ เลย เพชรบรณ เชยงราย เชยงใหม องคการของทานไดเปดศนยอบรมระยะสนแกผนำครสเตยนทองถนทหมบานเศรษฐกจ กรงเทพฯ

!97


ในขณะท Finnish Free Foreign Mission เนนงานทางภาคเหนอ The Scandinavian Pentecostal Mission เขามาในป ค.ศ. 1951 และเนนการสรางครสตจกรเพนเทคอสขนทางภาคใตของประเทศไทย และไดกอตงพระครสตธรรมขนทจงหวดสราษฏรธาน ป 1960 คณะ Pentecostal Assemblies of Canada สงมชชนนารเขามาในประเทศไทย และกอตงครสตจกรขนแหงแรกในกรงเทพฯคอ ครสตจกรใจสมาน โดยเรมจากการเชาหองแถวชนสองเลก ๆ บนถนนสลมเปดนมสการพระเจาทกวนอาทตยและมสมาชกไมถง 20 คน ตอมาในป 1980 ครสตจกรเตบโตขนจนสามารถซอทดนบนถนนสขมวท ซอย 6 สรางอาคารครสตจกรหลงใหญมสมาชกกวา 500 คน ปจจบนครสตจกรใชกลมเซลในการขยายครสตจกรจนมสมาชกประมาณ 1,000 คน มครสตจกรลกเพมขนอก 2 แหงในกรงเทพฯ และมครสตจกรในเครอเกดขนในจงหวดตาง ๆ ของประเทศไทย ทงภาคเหนอ ภาคอสานและภาคใต ปจจบนครสตจกรใจสมานนบวาเปนครสตจกรใหญทสดแหงหนงของประเทศไทย ป ค.ศ. 1968 คณะ American Assemblies of God เรมพนธกจทฝงธนฯ ดวยสมาชกเพยง 4 คน ตอมาไดกอตงครสตจกรรมเยนขนบนถนนพฒนาการ กรงเทพฯ ปจจบนครสตจกรรมเยนมสมาชกประมาณ 700 คน มครสตจกรในเครอของ Assemblies of God ในประเทศไทยประมาณ 20 ครสตจกร !2. สาเหตและผลกระทบของการเตบโตอยางรวดเรวของครสตจกรเพนเทคอส !a) สาเหตของการเตบโต มสาเหตหรอปจจยหลายประการทเอออำนวยตอการเตบโตของครสตจกรเพนเทคอสในประเทศไทย

1. นโยบายของครสตจกรหรอองคการพนธกจในเครอเพนเทคอสเนนการประกาศพระกตตคณและการสรางครสตจกรมากกวาการสรางสถาบนครสเตยน (โรงเรยน และโรงพยาบาล) ดวยเหตนในระยะเรมตนเงนทนสนบสนนจากองคการพนธกจของคณะเพนเทคอสในตางประเทศจงทมใหกบงานดานการประกาศพระกตตคณและการสรางครสตจกรอยางเตมท

2. ใชระบบ “บารม” ในการปกครองครสตจกร ซงทำใหผนำมสทธอำนาจและเปนทยำเกรงของสมาชกครสตจกร ระบบนเขากบวฒนธรรมไทยไดดเพราะเปนวฒนธรรมทใหความสำคญกบผใหญหรอผมบารม

3. เนนการใชของประทานฝายพระวญญาณ โ ดยเฉพาะของประทานในการทำการอศจรรย หมายสำคญ การรกษาโรค และการพดภาษาแปลก ๆ สงเหลานเปนทยอมรบของคนไทยมากกวาระบบของครสตจกรคณะอน ๆ ทเปนไปตามแนวทางของประเทศตะวนตก คนไทยเองมพนฐานความเชอจากศาสนาพทธทประสมประสานกบพราหมณและการถอผมานานแลว ระบบความเชอเชนนทำใหคนไทยเชอถอไสยศาสตร สงเรนลบ การอศจรรย อทธฤทธทงหลาย นอกจากนนของประทานฝายพระวญญาณทเกยวของกบการอศจรรย และการรกษาโรคเปนสงทส มพนธกบประสบการณ และอารมณของผคนทพวกเขาสามารถสมผสไดทนท ไ มตองรอผลนานเหมอนของประทานอน ๆ โ ดยเฉพาะทเกยวของกบการเทศนาสงสอนพระวจนะ คนไทยไมเคยชนกบระบบศาสนาทเนนการศกษาเปนหลก ซงเปนสงทมชชนนารคณะอนใหความสำคญ คนไทยเคยชนกบความเชอทเนนประสบการณและอารมณมากกวา

!98


4. ครสตจกรเพนเทคอสมผนำทองถนทเปนลกครงเชอสายไทย-จนมาก หลงสงครามโลกครงท 2 คนไทยแตงงานกบคนจนมากขน การกลมกลนของคนสองเชอชาตนในประเทศไทยเปนไปอยางราบรน ดงนนเมอครสตจกรเพนเทคอสเขามาทำพนธกจในประเทศไทย ประชากรไทยสวนมากเปนคนไทย-จน และเปนคนจนรนหลงทถกกลมกลนกลายเปนคนไทยไปแลว ดงนนผนำครสตจกรเพนเทคอสจงสามารถเขาใจและตอบสนองความตองการของผคนไดด

!b) ผลกระทบตอครสตจกรไทย

ผลกระทบทเกดจากการเขามาของครสตจกรเพนเทคอสตอครสตจกรไทยโดยสวนรวมพอสรปไดดงน

1. ทำใหเกดการตนตวของครสเตยนไทยมากขน การเตบโตอยางรวดเรวของครสตจกรเพนเท-คอสทำใหครสตจกรของคณะนกายอน ๆ ตนตวในการประกาศพระกตตคณมากขน และเรงรดในการสรางครสตจกรลกเพมขน มการอบรมผนำและนำวธการขยายครสตจกรโดยผานกลมเซลตามอยางครสตจกรเพนเทคอสมาใชในการเพมพนครสตจกรของคณะนกายอน ๆ

2. ทำใหมผเชอเพมพนเขามาในครสตจกรไทยมากขน เพราะครสตจกรเพนเทคอสเนนการประกาศพระกตตคณ และการสรางครสตจกร นอกจากนนเรองของประทานทเกยวกบการอศจรรย และการรกษาโรคสามารถสอกบวฒนธรรมไทยไดด คนไทยจงตอบสนองตอพระกตตคณไดงายขน

3. ทำใหเกดปญหาการแยงลกแกะ ทงนเพราะสวนหนงของการเตบโตของครสตจกรเพนเทคอสเปนมาจากการโยกยายสมาชกภาพของครสเตยนจากครสตจกรในคณะอนไปยงครสตจกรเพนเทคอส หรอแมกระทงจากครสตจกรเพนเทคอสแหงหนงไปอกแหงหนง

4. ทำใหครสเตยนเนนประสบการณและอารมณในการรจกและเขาเฝาพระเจา แตเดมครสตศาสนาถกมองวาเปนเรองเกยวกบการเรยน-การสอนพระวจนะเปนหลก มชชนนารรนแรก ๆ ทเขามาในประเทศไทยจงเรงรดในการสรางโรงเรยนเพอใหคนไทยเหนความสำคญของการศกษา ทงนเพราะครสตศาสนาตามแนวทางตะวนตกเนนการศกษาพระคมภร เป นระบบมากกวาการแสวงหาประสบการณ สงทเปนผลกระทบในแงลบจากการเนนประสบการณและอารมณในการรจกพระเจากคอ มนทำใหเกดการใชประสบการณของตนเองเปนมาตรฐานวดความเชอของผอน ครสเตยนทไมมประสบการณเกยวกบการอศจรรย หรอการรกษาโรค หรอการพดภาษาแปลก ๆ อาจจะรสกวาตนเองดอยกวาผทมประสบการณ นอกจากนนการเนนแตอารมณ ความรสก หรอประสบการณ โ ดยปราศจากพนฐานหรอรากฐานทหยงมนคงในพระวจนะของพระเจา ทำใหเกดการประสมประสานความเชอระหวางครสตศาสนาและศาสนาอน หรอทำใหครสตศาสนากลายเปนไสยศาสตรไป ครสเตยนไทยโดยเฉพาะผเชอใหมอาจจะเขาใจผดไดงาย ๆ วาของประทานทเกยวของกบฤทธเดช และการอศจรรยไมแตกตางจากความเชอเดมของพวกเขา !II. ปญหาและอปสรรคของครสตจกรไทย

แมวาครสตจกรไทยจะฟนตวขนมากในชวงสามทศวรรษทผานมา แตเมอเปรยบเทยบอตราสวนของจำนวนครสเตยนไทยกบประชากรไทย 60 ลานคน เราจะพบวาประเทศไทยมครสเตยนเพยง 1% ของประชากรเทานน ในจำนวนนเปนทงผเชอนกายคาธอลค โปรเตสแตนท และอน ๆ ถากลาวถงแตครสเตยนนกายโปรเตสแตนทในประเทศไทย เราพบวาในปจจบนมอยเพยง 0.4% หรอประมาณ 200,000 คนเทานน กลาวอกนยหนงกคอครสเตยนไทยเปนชนกลมนอยในบรรดาคนไทยท

!99


นบถอศาสนาตาง ๆ (พทธศาสนา 94 % มสลม 4 % ครสเตยน (คาธอลค และโปรเตสแตนท) 1 % ขงจอ1 %)

จากบทเรยนประวตศาสตรของครสตจกรไทย เราสามารถวเคราะหไดวาปญหาหรออปสรรคขดขวางการเจรญเตบโตของครสตจกรไทยคออะไรบาง ทงนเพราะประวตศาสตรสามารถเปนเหมอนกระจกสะทอนภาพเหตการณและสอนบทเรยนในอดตใหแกเราไดด เพอทเราจะไมผดพลาดอก แตสามารถกาวตอไปสหลกชยอยางเกดผล

ปญหาและอปสรรคของครสตจกรไทย พอสรปไดดงน !A. เปาหมายไมชดเจน

เนองจากคณะเพรสไบทเรยนหรอสภาครสตจกรแหงประเทศไทย เปนคณะทมครสตจกรมากทสดในประเทศไทย และทำพนธกจในประเทศไทยนานทสด เราสามารถเหนไดจากประวตศาสตรของครสตจกรไทยวา ในชวงแรก (ค.ศ. 1893-1940) ครสตจกรและองคการพนธกจมเปาหมายทไมชดเจนนก ครสตจกรเพรสไบทเรยนเนนการสรางสถาบนมากกวาการสรางครสตจกร โดยเชอวาโรงเรยน โรงพยาบาล หรอพนธกจดานสงคมสงเคราะห หรอการบำบดทกขบำรงสข เปนสะพานสอพระกตตคณไดด แตประวตศาสตรไดพสจนใหเหนแลววา เปาหมายรองเหลานบอยครงหนเหพนธกจไปจากเปาหมายหลก ซงไดแก การประกาศพระกตตคณ การสรางครสตจกร และการสรางสาวก ตามพระมหาบญชาขององคพระเยซครสต (มทธว 28:18-20)

สถาบนขององคการพนธกจดงบคลากร เงนสนบสนน และเวลาไปจากการทำพนธกจตามเปาหมายหลก เปาประสงคดานเศรษฐกจมกจะเปนตวตอรองททำใหเปาหมายหลกขององคการพนธกจหนเหไปอยบอย ๆ ทงนเพราะสถาบนเปนแหลงนำมาซงรายไดทแนนอนในการประกอบการขององคการพนธกจ นอกจากนนผถวายยงสามารถเหนผลไดเรวและงายกวา การสรางครสตจกรและสรางสาวกใชเวลาและเหนผลชากวามาก

อยางไรกตาม เมอคณะนกายอน ๆ เขามาทำพนธกจในประเทศไทยหลงสงครามโลกครงท 2 เปาหมายในการสรางครสตจกรและสรางสาวกถกนำกลบมาเปนหลกในการทำพนธกจอกครง จนทำใหละเลยเปาหมายรองซงเกยวกบการสรางสถาบนและงานดานสงคมสงเคราะห ดงนนคนไทยในปจจบนจงอาจจะมองไมเหนความรกและการชวยเหลอของครสเตยนอยางเปนรปธรรม ดงนนสงทครสตจกรไทยในปจจบนตองพจารณาและกระทำกคอ การสรางความสมดลใหเกดขนในพนธกจของครสเตยน ขณะทองคการพนธกจมงสรางครสตจกร กควรทำพนธกจทแสดงถงความรกและหวงใยตอสงคมไทยดวย กลาวอกนยหนงกคอแมพนธกจดานสงคมสงเคราะหและการสรางสถาบนครสเตยนจะไมใชเปาหมายหลกของครสตจกรไทย แตกควรกระทำควบคกนกบการสรางครสตจกรและสรางสาวก เพอคนไทยจะสามารถเหนคำสอนและความรกของพระครสตอนเปนรากฐานของครสตจกรไดอยางเปนรปธรรม !B. พทธศาสนาในสงคมและวถชวตของคนไทย

พทธศาสนาลทธหนยานเขามาเผยแพรในประเทศไทยตงแตพทธศตวรรษท 3 ในสมยของกษตรยอโศกแหงอนเดย (267-227 ก.ค.ศ.) พระองคทรงสงพระภกษเขามาเผยแพรพทธศาสนาในไทย เมอยางเขาพทธศตวรรษท 13 พทธศาสนากลายเปนศาสนาประจำชาตไทย และซมซาบเขาไปในวถชวตของคนไทยทกดาน พทธศาสนากลายเปนองคประกอบสำคญยงในการสรางวฒนธรรมไทย

!100


หรอทเรยกกนวา “วถไทย” จนกระทงในรชกาลท 6 มคำขวญตดปากคนไทยวา “ถาจะเปนไทย ตองเปนพทธ”

อยางไรกตามพทธศาสนาทคนไทยนบถอ เปนการประสมประสานความเชอระหวางพทธศาสนาแบบหนยาน การเชอผ ถอเจา และศาสนาพราหมณ

พทธศาสนาแบบประสมประสานนมอทธพลตอคนไทยตงแตเกดจนตาย พธกรรมตาง ๆ ใ นชวตของคนไทยเกยวของกบพทธศาสนาทงสน เชนเมอทารกเกดจะมพธรบขวญ เมอเตบโตขนมพธโกนผมไฟ และโกนจก แมปจจบนการโกนจกไมมอกแลว แตบดามารดายงทำบญตกบาตรใหแกลกหลาน และสอนลกหลานทำบญตกบาตรในวนสำคญของชวตเสมอ เชนวนเกด และวนววาห เปนตน นอกจากนนยงมพธทำบญขนบานใหม การสวดศพ พธกรวดนำ รดนำมนต รดนำสงข ฯลฯ

แตไหนแตไรมาวดไมเปนแตเพยงสถานทประกอบพธศาสนา แตเปนทงแหลงชมนมของหมบาน เปนโรงเรยน และแหลงขาว พระสงฆเปนผใหญทชาวบานนบถอ มกจะไปเยยมคารวะ และขอคำปรกษาปญหาตาง ๆ เสมอ แมในปจจบนจะมระบบการศกษาแบบสากลและมฆราวาสเปนคร แตกยงมโรงเรยนวดอยมากมายใหเหนถงความผกพนระหวางการศกษาและพทธศาสนา นอกจากนนชาวไทยยงถอเปนประเพณทตองใหลกชายบวชเรยนระยะหนง เพอแสดงความกตญญและสรางบญใหแกพอแมและถอเปนสรมงคลแกตนเองและครอบครว ผชายไทยทผานการบวชมาแลวถอวาเปนคนสกแลวไมดบอกตอไป

พทธศาสนามลกษณะทยดครอบครวเปนศนยกลาง พอแมเปนพทธลกทเกดมากตองเปนพทธ พทธศาสนาไมไดเนนความเชอหรอการกลบใจสวนตวอยางครสเตยน ดงนนการทผหนงผใดจะเปลยนศาสนาจงพวพนกบความสมพนธของครอบครวดวย ทำใหการตดสนใจสวนตวเปนสงทยากขน การขมเหงดานแรกอาจจะไดรบจากคนในครอบครวและถกมองวาเปนลกทอกตญญ

พทธศาสนาเองสอนวา ทกศาสนาสอนคนใหเปนคนด และพทธศาสนามลกษณะเหมอนฟองนำทสามารถดดซมความเชอของศาสนาอนไดงาย บอยครงคนพทธจะกลาววา เขานบถอคำสอนของทกศาสนา ดงนนการทครสตศาสนาสอนใหนบถอพระเจาองคเดยวจงถกมองวาเปนคำสอนทใจแคบ และเหนแกตว

อทธพลของพทธศาสนายงสามารถเหนไดจากภาษาและวรรณคดของไทยอกดวย ภาษาบาลและสนสกฤตเปนภาษาของพทธศาสนา คำศพทมากมายในภาษาไทยนำมาจากพทธศาสนา

พทธศาสนามอทธพลดานการเมองของไทยดวย แมวาตามรฐธรรมนญของประเทศไทย พลเมองมสทธและเสรภาพในการนบถอศาสนาใดกได แตคนไทยทนบถอศาสนาอนถกมองวาขาดความเปนไทย ไมรกชาตเทาทควร ในสมยรชกาลท 6 คนไทยทนบถอครสตศาสนาถกมองวาไปเขารตศาสนาฝรง และทรยศตอความเปนไทย แมในปจจบนทรรศนะนจะหยอนอทธพลไปมาก และวฒนธรรมตะวนตกเขามามอทธพลกบคนรนใหมของประเทศไทยมากขน แตความรสกของการเปนไทยยงคงผกตดกบศาสนาพทธแบบไทย ๆ อยางแนนเหนยว ความผดพลาดของมชชนนารและครสเตยนไทยทผานมาในประวตศาสตรกคอ การประกาศพระกตตคณโดยพยายามโจมตพทธศาสนา หรอพยายามพสจนใหคนไทยเหนวาครสตศาสนาถกตองกวาและอยเหนอกวาพทธศาสนา การกระทำเชนนถอเสมอนกบการโจมตวถความเปนไทย ซงยากทคนไทยจะรบได เปนการสรางมตรใหเปนศตรตงแตดานแรกแลว ซงตางจากวธทพระเยซครสตทรงใชกบหญงสะมาเรยทขางบอนำ (ยอหน 4) ถาครสตจกรไทยจะเตบโตครสเตยนไทยจำเปนตองหาวธการประกาศฯทหลกเลยงการหาถกหาผด หรอโตแยงวาศาสนาไหนดกวากน การปกปองหลกขอเชอ

!101


(apologetics) ของครสตจกรไทยจะตองเนนใหเหนวา ครสตศาสนาสอนอะไรบาง โดยไมตองเปรยบหรอโจมตพทธศาสนา คนไทยถกสอนใหรกสงบ และอยดวยกนอยางสนต ถอยทถอยอาศยกน ดงนนการสรางความสมพนธทดและการมแบบอยางชวตทดสามารถดงดดคนไทยไดดกวาการถกเถยงดานศาสนศาสตร !C. การสอความหมายของพระกตตคณ

จาก ค.ศ. 1960 จนถงปจจบน แมครสตจกรไทยจะตนตวในการประกาศพระกตตคณ แตกไดผลไมมากเทาทควร ปญหาหรอสาเหตหนงเปนเพราะวธการทใชในการสอพระกตตคณแกคนไทยนนไมสามารถเขาถงความตองการและความเขาใจของผฟง

เรมตงแตปญหาในการใชศพทภาษาไทยแฝงความหมายของพทธศาสนาไวมาก มชชนนารรนแรกเผชญกบปญหาการแปลศาสนศาสตรและคำสอนของครสเตยนเปนภาษาไทยทจะสามารถสอความหมายกบคนไทยไดอยางถกตอง ตวอยางงาย ๆ คอ คำวา “บาป” ใ นความเขาใจของคนไทย “บาป” หมายถง การทำผดศล ผดธรรม ผดขอหามของพทธศาสนา โดยเฉพาะการฆาสตวตดชวต แตในศาสนศาสตรของครสเตยน “บาป” หมายถง การถกตดขาดจากพระเจา การเสอมจากพระสรของพระเจา และการไมเชอฟงพระเจา ดงนนบาปในแงของครสเตยนไมไดเกยวของกบการทำด ทำชวอยางทคนพทธเขาใจ ดงนนถาสอไมด ไ มชดเจน คนพทธจะรสกวา ครสตศาสนาสอนสงทไมตางจากพทธศาสนา จงไมจำเปนตองเปลยนมาเปนครสต

นอกจากนนการสอพระกตตคณยงใชรปแบบตะวนตกมาก ไ มวาจะเปนเพลง คำศพท การใชสอดานสงพมพ แตวธสอตามพนเพของวฒนธรรมไทยถกนำมาใชนอย !D. การประสมประสานความเชอ

ครสเตยนไทยมความเขาใจและความรเกยวกบพระวจนะนอย ระบบครสเตยนศกษาในครสตจกรไทยยงไมไดรบการพฒนา คมอหรอตำราทใชในการสอนกยงมไมมาก ยงกวานนวฒนธรรมไทยไมไดปลกฝงใหคนไทยรกการอาน แตครสตศาสนาเนนการอานและการศกษาพระคมภร เปนการสวนตวเพอสรางความสมพนธกบพระเจา และเพอมชวตครสเตยนทเตบโต ดวยเหตนครสตจกรไทยจงมครสเตยนแบบครสต-พทธอยมาก คอเปนครสเตยนทยงพงความดและการกระทำเพอนำมาสความรอดแทนทจะพงพระคณ จากการวจยของ ดร. สตฟ เทเลอร แสดงใหเหนวาครสเตยนไทยยงไมเขาใจหลกคำสอนของครสตศาสนาอยางถกตองนก ความเชอเดมยงฝงแนนในความคดของครสเตยนไทย มการนำความเชอเดมมาประสมประสานกบความเชอของครสตศาสนา !E. ขาดผนำครสเตยน

การขาดแคลนผนำครสเตยนในทกระดบเปนปญหาสำคญตลอดประวตศาสตรครสตจกรไทย ในป ค.ศ. 1990 สถตแสดงวามครสตจกรในประเทศไทยอยประมาณ 1,800 แหง แตมศษยาภบาลไทยอยไมถง 500 คน ครสตจกรในชนบทหลายแหงขาดศษยาภบาล ศษยาภบาล 1 คนตองเวยนดแลครสตจกร 8-10 แหง

ในอดตมชชนนารรบบทบาทการเปนศษยาภบาลและผนำครสตจกรทงในระดบทองถนและในระดบชาต มชชนนารไมสามารถฝกผนำทองถนขนมารบชวงงานไดเพยงพอ Thailand Christian Directory ป 1990 บนทกวา มมชชนนารโปรเตสแตนทในประเทศไทย 1,293 คน จาก 104 คณะหรอองคการพนธกจ แตมผรบใชคนไทยทรบใชเตมเวลาและครงเวลาเพยง 480 คนเทานน

!102


ประวตศาสตรครสตจกรไทยไดชใหเหนแลววา สาเหตประการหนงททำใหครสตจกรในประเทศไทยหยดชะงกลงชวง ค.ศ. 1914-1945 เนองจากครสตจกรขาดผนำทองถนทจะเลยงดสมาชก โดยเฉพาะในชวงวกฤตแหงสงครามโลกครงท 2 ทมชชนนารตองหลบภยออกนอกประเทศไทย หรอตองถกญปนกกบรเวณ

ความคดเกาของคนไทยเกยวกบผนำกเปนอปสรรคตอการเตบโตของครสตจกรไทยเชนกน ครสเตยนไทยสวนมากคดวาผนำครสตจกรจะตองเปนผรบใชเตมเวลาหรอตองเรยนจบพระครสตธรรม ความคดนตดมาจากวฒนธรรมไทยซงมองดพระภกษสงฆเปนตวแทนและผนำของพทธศาสนา พระสงฆเทศนาประกอบพธกรรมทางศาสนา เมอคนไทยมาเปนครสเตยนความคดนตามมาดวยพวกเขาจงหวงพงศษยาภบาลและผรบใชเตมเวลาเทานน ผลทตามมากคอครสเตยนไทยไมกระตอรอลนในการรบใชพระเจาเทาทควร เพราะคดวาการรบใชเปนหนาทของศษยาภบาลและผรบใชเตมเวลา ดวยเหตนครสตจกรไทยจงขาดผนำฆราวาส ซงตามหลกการเพมพนครสตจกรแลวผนำฆราวาสเปนกลไกสำคญอยางยงในการสรางครสตจกรทเขมแขงและมนคง

ยงกวานน ประเทศไทยมสถาบนพระครสตธรรมทฝกฝนอบรมผทเตรยมตวเปนศษยาภบาลหรอผรบใชพระเจาเตมเวลาอยเพยง 14 แหง แตละแหงมนกศกษานอยและไมใชทกคนทจบจากพระครสตธรรมจะเปนศษยาภบาลหรอผประกาศขาวประเสรฐ สวนหนงไปรบใชตามสถาบนครสเตยน สวนหนงทออกไปเปนศษยาภบาล เมอเผชญปญหาเศรษฐกจหรอความยากลำบากกหนไปประกอบอาชพอนแทน ใ นศตวรรษทผานมาและศตวรรษใหมน ผหญงทเขาเรยนในพระครสตธรรมมจำนวนมากขน พระครสตธรรมหลายแหงมนกศกษาหญงมากกวานกศกษาชาย แตครสตจกรยงไมสามารถยอมรบศษยาภบาลหญงไดมากนก เพราะในวฒนธรรมไทยผชายเปนชางเทาหนาผชายตองเปนผนำของครสตจกร นจงเปนอกสาเหตหนงททำใหครสตจกรไทยขาดแคลนผนำทองถน แมวาในกรงเทพฯหรอในเมองใหญจะสามารถรบความเปนผนำของผหญงไดมากขนและเรมมศษยาภบาลหญงมากขน แตในชนบทและในตางจงหวด บทบาทของผนำยงอยกบผชาย

ความคดอกประการหนงทเปนอปสรรคตอการเพมพนครสตจกรไทยกคอ ครสเตยนไทยคดวาพระครสตธรรมเปนสถานทแหงเดยวทจะฝกฝนผนำ ครสตจกรจงสงคนหนมคนสาวทถวายตวมาเรยนพระครสตธรรมซงตองใชเวลาหลายปกวาจะจบ เมอจบแลวกยงขาดประสบการณในการรบใชและขาดความอาวโส นอกจากนนพระครสตธรรมสวนมากอยในกรงเทพฯ หรอในเมองใหญ เมอหนมสาวเขามาเรยนแลวมกจะไมกลบภมลำเนาเดม

นอกจากนน นกศกษาพระครสตธรรมไมนยมเรยนหลกสตรพระครสตธรรมเคลอนท การเรยนหลกสตรพระครสตธรรมเคลอนทแมจะชวยใหผนำครสตจกรสามารถรบใชและศกษาไปดวยได แตการจดเวลาเพอศกษาตำราตามหลกสตรพระครสตธรรมเคลอนทเปนสงทยาก เพราะงานในครสตจกรลนมอ ความเกรงใจตามแบบฉบบวฒนธรรมไทยอาจทำใหผนำไมสามารถปฏเสธงานในครสตจกรบางอยาง เพอใชเวลาในการศกษาตำหรบตำราดานศาสนศาสตรไดเลย

คานยมเกยวกบสถานภาพในสงคมกเปนปญหาอกประการหนง คนไทยรวมทงครสเตยนไทยดวยใหความสำคญกบสถานภาพในสงคมมาก พอแมมกจะตองการใหบตรหลานรำเรยนวชาการทางโลกเพอจะสามารถประกอบอาชพทมหนาตาในสงคมหรอมฐานะดในสงคม ดงนนพอแมมกจะสอนและปลกฝงความคดแกลกหลานใหเปนแพทย เปนนกธรกจมากกวาเปนศษยาภบาลหรอผรบใชพระเจา มคำกลาวทชนหในหมผบรหารสถาบนพระครสตธรรมวา ถาครสเตยนครอบครวหนงมบตร 3 คน คนทเกงทสดอยากใหเปนแพทย อกคนหนงอยากใหเปนนกธรกจ หรอมตำแหนงการงานสงใน

!103


สงคม สวนคนทเกงนอยทสดหรอคนทมปญหาความประพฤตใหสงไปทพระครสตธรรม พระครสตธรรมจงกลายเปนสถานทอบรมหนมสาวครสตชนทมปญหา !F. การขโมยลกแกะ

การขโมยลกแกะไมใชปญหาใหมของครสตจกรไทย แตเปนปญหายดเยอและเรอรง ทงยงเปนอนตรายตอครสตจกรไทย เพราะทำใหครสตจกรมงโจมตกนและกนมากกวามงหนามงตาประกาศพระกตตคณแกผทยงไมเชอพระเจา ทสำคญยงกวานนกคอปญหานทำใหขาดคำพยานทดแกผทยงไมเชอพระเจา มนทำใหครสตจกรไทยขาดความเปนนำหนงใจเดยวกน ผนำครสตจกรตาง ๆ แทนทจะประสานงานกนเพออาณาจกรของพระครสต กลบพยายามลดความนาเชอถอของกนและกนเพอดงสมาชกของอกครสตจกรมาเปนสมาชกของตนเอง

ในประวตศาสตรครสตจกรไทยเราเหนวา อตราการเจรญเตบโตของครสตจกรสวนหนงไดมาจากการโยกยายสมาชกภาพจากครสตจกรหนงไปอกครสตจกรหนง เชนเราพบวา 25% ของการเจรญเตบโตของครสตจกรเพนเทคอสในป ค.ศ. 1978 เกดจากการโยกยายของสมาชกครสตจกร

สาเหตใหญททำใหเกดการแยงลกแกะกนขนนน เนองจากผนำครสตจกรขาดจรรยาบรรณในการรบใช ผนำอาจจะตองการสรางแตเพยงผลงาน หรอไดรบการกดดนจากนโยบายองคการพนธกจทผนำทานนน ๆ ตองเสนอรายงานถงผลงานในการรบใช

อกสาเหตหนงเนองจากครสเตยนฆราวาสเองขาดพนฐานความรและความเขาใจในพระวจนะของพระเจา พวกเขาจงขาดสำนกในการรบใชพระเจา แตเขาใจวาพวกเขามาครสตจกรเพอไดรบการปรนนบต ดงนนเมอเหนวาครสตจกรไหนเทศนาดกวา สอนดกวา หรอมอะไรใหพวกเขาไดมากกวากจะตามไป บางครสตจกรถงกบเสนอตำแหนงผปกครอง หรอมคนายก ใ หกบผทยนยอมโยกยายสมาชกภาพจากครสตจกรเดม

นอกจากนนวฒนธรรมไทยสอนใหหลกเลยงการเผชญหนา เพอจะไมเสยหนา ไ มเสยเกยรต สงนทำใหครสเตยนไทยยายครสตจกรบอย เพราะเมอมปญหากบผหนงผใดในครสตจกร หรอนอกครสตจกรและเกรงวาจะเสยหนากจะยายไปครสตจกรอนเพอเรมตนใหม และเลยงการเผชญหนา !G. การเนนหลกขอเชอหรอคำสอนของคณะนกายตาง ๆ

โปรเตสแตนทประกอบดวยหลากหลายคณะนกาย แตละคณะตความหมายพระคมภรตางกนไป และมหลกขอเชอของตนเอง อยางไรกตามปญหาไมไดอยทความหลากหลาย แตอยทการไมยอมรบกนและกน หรอการไมยอมรบความแตกตาง แตเนนหลกคำสอนของตนเองวาดกวาและถกตองกวาของผอน จนเกดการโตเถยงหรอโจมตกนและกนขน แทนทจะใชเวลาในการประกาศพระกตตคณและนำคนไทยมารจกพระเจา

ในประวตศาสตรครสตจกรสากลมบทเรยนทนาเจบปวดใหเหนแลว ชวงศตวรรษท 16 และ 17 ครสตจกรโปรเตสแตนททพงแยกตวออกมาจากคาธอลคกลบหนมาขมเหงและแตกแยกกนเอง เชน กลมอนาแบบตสท (Anabaptist) ถกขมเหงเพราะเนนคำสอนเรองการบพตศมาครงทสอง เปนตน ดวยเหตนครสตจกรโปรเตสแตนทในชวง 100 ปแรกจงละเลยพนธกจแหงการประกาศพระกตตคณแกผทยงไมเชอพระเจา เพราะใชเวลาสวนหนงไปกบการตอสและแตกแยกกนเอง

สำหรบประเทศไทย ประวตศาสตรครสตจกรแสดงใหเหนวาคณะทเนนการใชของประทานฝายพระวญญาณทเกยวของกบการอศจรรย การรกษาโรค และการพดภาษาแปลก ๆ มกจะมองวาครสเตยนทอยในครสตจกรหรอคณะทไมมของประทานเหลานเปนครสเตยนทไมรอนรน ขาดฤทธเดช

!104


แหงพระวญญาณบรสทธ ยงกวานนครสเตยนไทยเองนยมทำตามแฟชนศาสนา ถามคำสอนแปลกใหมเขามา โดยเฉพาะคำสอนทเกยวกบประสบการณ เชน การอศจรรย การรกษาโรค และพระพรดานวตถ ครสเตยนไทยจะยายตามครสตจกรหรอคณะทนำคำสอนเหลานนเขามา

!H. คำสอนเทยมเทจ

เชนพระกตตคณแหงความเจรญรนเรอง เพอขอมลเพมเตมในคำสอนน ชวยดเอกสาร “บทความ คาสอนเทยมเทจของ “ขาวประเสรฐแหงความเจรญรงเรอง” (Prosperity Gospel) เขยนโดย คณะกรรมการศาสนศาสตรของ กปท.”

ดวยวามลทธเทยมเทจตางๆ เชน มอรมอน และพยานพระเยโฮวาห

!********************************

!105


หนวยท 19 ประวตศาสตรครสตจกรจน!!19.1. พนธกจทประเทศจนกอนการเขามาของโปรเตสแตนท I. กลมเนสทอเรยนในยคราชวงศถง (618-907) II. คณะฟรนซสกนในยคราชวงศหยวน (1271-1368) III. คณะเยสอตในยคราชวงศหมง (1368-1644) และราชวงศชง (1644-1911)

A. Matteo Ricci B. การโตเถยงเรองพธกรรมจน (Chinese Rites Controversy) !

19.2 ยคบกเบกของโปรเตสแตนท (1807-1842)!I. Robert Morrison ทมาเกา (1807) II. Karl Gutzlaff III. Peter Parker และพนธกจแพทย IV. สงครามฝน (1839-1842) !19.3 การกอกำเนดของครสตจกร (1843-1860) I. Hudson Taylor และองคการมชชน China Inland Mission (CIM) II. การกบฏไตปง Taiping Rebellion (1851-1864) !19.4 ยคขยายตวของครสตจกร (1861-1900) I. การกบฎของนกมวย Boxer Rebellion (1900) !

19.5 การการพฒนาผนำจนและการขดแยงทางการเมอง (1901-1949) I. Jonathan Goforth (1859-1936) II. การขดแยงทางการเมอง

A. ซน ยตเซน (Sun Yat Sen) ชนะ ราชวงศแมนจ) ในป 1911 B. พรรคชาตนยม (Nationalist) ตอสกบ พรรคคอมมวนสต

III. ผนำครสเตยนจน A. จอหน ซง John Sung (1901-1944) B. หวง หมงเตา Wang Ming Dao (1900-1991) C. วอทแมน น Watchman Nee (1901-1972) D. Paul Wei (1877-1919) E. Jing Dianying (1890-1957) !

19.6 ยคคอมมวนสต (1949-ปจจบน) I. การเปลยนแปลงทางการเมอง

A. พรรคคอมมวนสตยดประเทศ

!106


B. การปฎวตทางวฒนธรรม Cultural Revolution II. การเปลยนแปลงในสถานะของครสตจกรจน

A. มชชนนารและคนตางชาตอนๆ ถกขบไลออกจากประเทศจน B. ขบวนการรกชาตพงพาตนเองสามประการ (Three Self Patriotic Movement) C. ครสเตยนถกขมเหง D. ครสตจกรตามบาน

III. ผนำครสเตยนจนในปจจบน !

!107


ภาคผนวก 1! !

ดร. จอหน ซง มาประเทศไทย โดย ศาสนาจารยสข พงศนอย!!มร. ฟามงเตก เจาของสวนยางไดมาตดตอกบขาพเจาโดยบอกวา นกเทศนผนเปนนกเทศนคนสำคญ ขาพเจาไมรจก แตขาพเจากตอนรบเพราะเหนวาเปนคนของพระเจา กตองลองฟงคำเทศนาของเขาด แตแลวขาพเจากเหนวาเปนผทพระเจาสงมาตอบคำอธษฐานของขาพเจาจรงๆ เวลานนขาพเจากำลงทอใจเตมท ขาพเจาไดอธษฐานไววาถาพระเจาไมตอบคำอธษฐานของขาพเจาภายในปน ขาพเจาจะเลกเปนนกเทศนไปจนตลอดชวต แตแลวพระเจากทรงสง ดร. ซง มาทครสตจกรตรง ทวาทานเปนผทพระเจาทรงสงมากเพราะกอนหนาทญปนจะขอเดนทพผานประเทศไทยเพอไปตสงคโปรนน ดร. ซงไดเขามาเราใจครสเตยนทงหลายใหมความเชอเขมแขงขน ใหตางคนตางกระตอรอรนทจะประกาศเรองพระเจา การเราของทานครงนทำใหครสเตยนหลายคนยนหยดอยได ไมยอมเปลยนศาสนาเมอทางเจาหนาทไดสงคนออกไปลบๆ ชกชวนครสเตยนใหเปลยนศาสนา ผทไมยอมเปลยนศาสนาลวนเปนผทกลบใจใหมจรงๆ อทธฤทธของพระเจาไดซมซาบเขาไปในจตใจของเขา ทำใหเขามนคงอยไดในระหวางสงครามโลกครงทสอง !เมอ ดร. ซง มาทำการประชมฟนใจในประเทศไทยครงแรกนน ขาพเจาเปนลามให เพราะเหนวาทานพดไดแตองกฤษกบจนเทานน ภาษาองกฤษของทานฟงลำบาก เพราะมสำเนยงฮกเกยน เวลาแปลกตองแปลใหทนอกทนใจ เราเปดการประชมฟนใจวนละ 6 ชวโมง เชา 2 ชวโมง กลางวน 2 ชวโมง กลางคนอก 2 ชวโมง เปนเวลา 5 วน 5 คนตดตอกนไป หลงจากเทศนาเสรจออกจากโบสถทกครงเหงอโชกตวทาน ทานจะกลบไปอาบนำนอน ตนขนจงรบประทานอาหาร แลวอธษฐานอานพระคมภร ไมยอมพดจากบใครเลย ใครไปเยยมไปหากไมพดดวย ทานใชเวลาทงหมดอยกบพระเจาแลวพกผอนจรงๆ ขณะทรบประทานอาหารรวมกนทโตะอาหารกไมพดกบใครมาก ทานไมพดคยเรองไรสาระ อยางมากกเพยงแตดๆ หนงสอพมพผานๆ ไปเทานน ทานวาทานไมอยากฟงขาวของมนษย อยากฟงขาวของพระเจามากกวา ดร. ซงเขมงวดมาก วนหนงเราไปเปดการประชมฟนใจทเมองแพร 5 วน 5 คน ขาพเจารสกเมอย เวลาเยนจงไปเลนแบดมนตนเปนการออกกำลงเปลยนอรยาบถ ดร. ซงพดกบขาพเจาวา “เธอเปนเดกรไง? จะตองเกบเวลาไวสำหรบพระเจา” ทานหามขาพเจาไมใหเลน เวลาทำงานตองทมเทเรยวแรงทงหมดลงไปในการงานทพระเจามอบใหทำ ทานเปนคนขโมโห ทำอะไรตองทำใหไดดงใจ เปนคนทำอะไรทำจรง แตกโมโหไมนาน สกหานาทกลมแลว !ทานทมเทชวตจตใจลงไปในการงาน จนดไมรวาเอาเรยวแรงมาจากไหน ทานวา “ฉนเขามาทำงานของพระเจา…มเวลานอยเหลอเกน พระเจาใหเวลาฉนนอย ฉนมเวลาเทศนอก 4 ป” และกจรงดงวา หลงจาก 4 ปแลว ดร. ซง กถงแกกรรมจรงๆ ดวยเหตนเอง ทานจงตองรบทำงานอยางรบดวน ใชเวลาเกอบทกชวโมงขนไปเทศนบนธรรมาสน เวลาเทศนกออกทาออกทางเอาจรงเอาจง หลายคนวา ดร. ซง บา…ดถกพระเจา เพราะไมขนไปพดเฉยๆ กลบออกทาออกทางประกอบคำเทศน แตตลอดเวลาททานเทศน คนฟงไมงวงนอนเลย พอผฟงจะงวง ทานกใหลกขนยนรองเพลง ทานใชวธตามหลกจตวทยา ไมใหคนฟงงวง เวลาทานเทศนใครจะหลบไดเลา เพราะทานเตนโครมคราม ถามผใดสบบหร ทานกตวาดวา “นไมใชโรง

!108


มหรสพ ถาไมดบบหรกจะไมเทศน!” หรอมฉะนนกจะไลผทไมฟงดๆ ออกไป ทานไมสนใจวาใครจะพอใจทานหรอไม พระเจาพอพระทยกแลวกน !ขาพเจาไดรวมทำงานกบทานมาดวยกน 2 เดอนเตมๆ ทำการประชมฟนใจตงแตตรงไปถงแพร รวบรวมนกเรยนมาเรยนพระคมภรได 30 คน เราเรยนดวยกน 10 วน 10 คน จบมาระโก 16 บท วนททานเดนทางกลบ ขณะนงรถไฟจากกรงเทพฯ ไปปนง เรายงตามไปเรยนบนรถไฟอก คยกนไป เทศนกนไป ถามกนไป จดกนไป ไมไดนอนไดกนกนเทาไร และกเรยนพระธรรมววรณจบเลม ททานเทศนหรอพดลวนสอดคลองกบพระธรรมคมภรทกอยาง !ผลของการประชมฟนใจใหญครงนน หลงจาก ดร. ซง ไปแลว มคนมาประชมนมสการพระเจาเตมโบสถทกแหง ทเชยงใหมและตรง มคนมาอธษฐานทโบสถทกคน อยางนอย 30 คน คนเหลานทำตามแบบในพระธรรมคมภร คอถาทบานจคนไมพอกใหมาอธษฐานทโบสถ เมอ ดร. ซง กลบไปแลว มผอาสาสมครไปประกาศดวยกนเปนหมๆ บางหมกไปดวยกน 3 คน บางก 4 และบางหมก 5 คน ครสเตยนบางคนกชวยกนออกเงนเปนคารถสำหรบกองประกาศเหลาน ครสตจกรไดรบพระพรมาก กองประกาศคงมอยจนกระทงประเทศไทยยอมใหญปนลำเลยงทหารผานไปตสงคโปร จงยบไป เพราะรฐบาลประกาศหามชมนมกนในทสาธารณะ !ดร. ซงมาประเทศไทย 2 ครง ระยะเวลาหางกนประมาณ 2 ป ไดมาเทศนาทโบสถไมตรจตดวย ทานอยในกรงเทพฯ ประมาณหนงเดอน ตลอดเวลานนไดเทศนาและสอนพระคมภรตลอด 12 วน วนละสามครง ครงละ 2 ชวโมง ทงไดรบเชญไปเทศนาทโบสถนานาชาตดวย !ทเชยงราย มผมาฟงครงหนงราว 500 คน ทเชยงใหม 600 คน ตรง 300 คน ผฟงลนหลามออกมานอกโบสถ สมยนนยงไมมเครองขยายเสยง แต ดร. ซง เสยงดงมาก ยนฟงอยไกลๆ กไดยน จำนวนคนทกลบใจใหมทกรงเทพฯ มมากกวาทอนๆ เพราะผฟงมโอกาสไดฟงเทศนจำนวนมากครงกวา คำเทศนามโอกาสไดซาบซงเขาไปสจตใจผฟง ภาพของการสารภาพบาปนนนาประทบใจมาก ดร. ซงใหทกคนกมศรษะหลบตา และเรยกผทตองการสารภาพบาปตอพระเจาใหยกมอขน แลวเดนออกมาทหนาธรรมาสน ทกคนสำนกถงความบาปทตนทำไป…ตางรองไหเสยใจพลางเดนออกมาทหนาธรรมาสนกนเนองแนน นแหละ เปนการกลบใจใหมอยางแทจรง !ขาพเจาไดเคลดลบในชวตเทศนามาจาก ดร. ซง การอานพระคมภรและอธษฐานจะทำใหนกเทศนไดเรองเทศนามากมาย ดร. ซงเองกไดเรองเทศนามาจากการอานพระคมภรและอธษฐาน เชนวาถาอานพระคมภร 2 ชวโมงและอธษฐาน 2 ชวโมง กมคำเทศนาเพยงพอสำหรบหนงชวโมง เมออานพบตอนไหนยากกคกเขาอธษฐาน ขอพระเจาทรงบนดาลใหเขาใจ !ขอบพระคณพระเจาททรงนำ ดร. ซง มาประเทศไทย และใหมผเขยนเรองราวของทานลงไว ขาพเจาหวงวาชวตของทานจะเปนแบบอยางใหครสเตยนรนหลงเหนวา ถาทำตามนำพระทยของพระเจาแลว ชวตของเราจะเปนทางนำพระพรมาสคนมากมาย

!109


ภาคผนวก 2 !!

คำสอนเทยมเทจของ “ขาวประเสรฐแหงความเจรญรงเรอง” (Prosperity Gospel) !

เขยนโดย คณะกรรมการศาสนศาสตรของ กปท.!!

สารบญ

คำนำ บทความคำสอนเทยมเทจ แนวทางการพจารณาเรองการสอนผด-เทยมเทจในครสตจกร !

คำนำ !

คำสอนเทยมเทจหรอคำสอนผดมอยตงแตสมยของพระเยซและครสตจกรในยคแรก ครงหนงพระเยซเองไดกลาวเตอนสาวกของพระองคไวดงนวา

!“และในเวลานน ถาผใดจะบอกพวกทานวา ‘แนะ พระครสตอยทน’ หรอ ‘แนะ อยทโนน’ อยาไดเชอเลย ดวยวาจะมพระครสตเทยมเทจและผทำนายเทยมเทจหลายคนเกดขน ทำหมายสำคญและการมหศจรรย เพอลอลวงผทพระเจาทรงเลอกสรรแลวใหหลง ถาเปนได แตทานทงหลายจงระวงใหด ดเถด เราไดบอกทานทงหลายไวกอนแลว” (มาระโก 13:21-23)

!และอครสาวกเปโตรไดเตอนครสตจกรในเวลานนไวเชนกนวา

!“แตวาไดมคนทปลอมตวเปนผเผยพระวจนะเกดขนในชนชาตนน เชนเดยวกบทจะมผสอนผดเกดขนในพวกทานทงหลาย ซงจะลอบเอามจฉาลทธอนจะใหถงความพนาศเขามาเสยมสอน จนถงกบปฏเสธองคพระผเปนเจาผไดทรงไถเขาไว ซงจะทำใหเขาพนาศโดยเรวพลน จะมคนหลายคนประพฤตชวตามอยางเขาและเพราะคนเหลานนเปนเหต ทางของสจจะจะถกกลาวราย และดวยใจโลภเขาจะกลาวตลบแตลงคากำไรจากทานทงหลาย การลงโทษคนเหลานนทไดถกพพากษานานมาแลวจะไมเนนชา และความวบตทจะเกดกบเขากหาสลายไปไม” (2 เปโตร 2.1-3) !ดงนนครสตจกรและผนำในปจจบนควรตระหนกและตนตวในเรองนใหมากยงขน เพราะ

ปจจบนมคำสอนทผดแปลกไปจากคำสอนทครสตจกรยคแรกไดเชอและสงสอนสบทอดกนมามากขนเรอย ๆ ปจจบนคำสอนทขดแยง หรอปราศจากขอสนบสนนจากพระคมภรเปนสงทอนตรายและทำลายพระกตตคณของพระเยซครสต คำสอนเหลานบางครงปรากฏเพยงครงเดยวและไมสามารถยนยนจากทอน ๆ ได หรอยงไปกวานนคำสอนผดเหลานยงขดแยงกบคำสอนในเรองเดยวกน ในตอนอน ๆ ของพระครสตธรรมคมภร

!110


บทความจากคณะกรรมการศาสนศาสตรของกปท.ขางลาง จงเปนการจดประกายทสำคญอนเนองจากการทครสตจกรของพระเจาตระหนกถงความสำคญในการเผชญหนากบคำสอนผด และผทนำคำสอนผดมาเผยแพร ทงนมงใหครสตจกรยนหยดในความเชอทถกตองตามพระวจนะของพระเจา อนเปนสทธอำนาจทสงสดของครสตจกร

คำสอนเทยมเทจ !1. ขาวประเสรฐแหงความเจรญรงเรอง – Prosperity Gospel

บทสรปการศกษาโดยคณะทำงานศาสนศาสตรโลซานสรปคำสอนของ “ขาวประเสรฐแหงความเจรญรงเรอง” (Prosperity Gospel) ดงน วา “ผเชอมสทธทจะไดรบพระพรดานสขภาพและความมงคงทางการเงน และพวกเขาสามารถไดรบพระพรเหลานโดยการประกาศยนยนความเชอและการ‘หวานเมลดพนธ’ ผานการถวายทรพยสนเงนทองอยางสตยซอ” ในคำสอนเทจน ครสเตยนทกคนสามารถไดรบความเจรญรงเรอง ทเนนเรองการกนดอยด สขภาพรางกายทด ปราศจากโรคภยไขเจบทงปวง เพยงใหเขามความเชอในพระเจา โดยถวายทรพยสนเงนทองอยางสตยซอ

คณะกรรมการศาสนศาสตรของกปท. เหนดวยกบครสเตยนสวนใหญวา “ขาวประเสรฐแหงความเจรญรงเรอง” เปนคำสอนเทยมเทจ และเราสนบสนนแนวทางของคณะทำงานโลซาน ในการตอตานคำสอนทผดเพยนนดงตอไปน

1. เราเหนดวยวา คำสอนเทจแหงความเจรญรงเรองเปนปรากฏการณทไมเจาะจงคณะนกายความเชอ เราสามารถพบคำสอนนไดในครสตจกรในสงกดสภาครสตจกรในประเทศไทย (CCT) สหกจ ครสเตยนแหงประเทศไทย (EFT) และสหครสตจกรแบบตสตในประเทศไทย ดงนน บทสรปนตงเปาไปทคำสอนแหงความเจรญรงเรอง และไมไดมเจตนาวจารณคณะนกายหนงนกายใด !

2. เราเหนดวยวา บางมตของคำสอนนมตนกำเนดจากพระคมภร แตในภาพรวมแลวเราเหนวา คำสอนนเปนเทจและบดเบอนพระคมภรอยางรายแรง และพฤตกรรมทคำสอนนสนบสนนทำใหเกดการอภบาลททำรายศษย และชวตฝายจตวญญาณทไมเตบโต คำสอนเชนนไมใหความหวงทแทจรงยงยน และหนเหความสนใจของผทไดรบฟง ออกจากพระกตตคณและวถทางแหงความรอดนรนดร !ดวยเหตน คณะกรรมการชดนจงไดทำบทสรปฉบบน เพอปฏเสธพฤตกรรมทเกนขอบเขตของ

คำสอนเทจแหงความเจรญรงเรอง ทขดกบพระคมภร และความเชอของครสเตยนอยางชดเจน คำสอนเทจแหงความเจรญรงเรองแบงออกเปน 2 คำสอนใหญ ๆ คอ คำสอนทเนน

1) ความมงคงทางทรพยสนเงนทอง (Wealth): พระเจาปรารถนาใหผเชอทกคนรำรวย 2) สขภาพทด (Health): พระเจาปรารถนาใหครสเตยนทกคนมสขภาพทแขงแรง ปราศจากโรคภยไข

เจบ การวางมอรกษาโรคเปนสวนสำคญของคำสอนน ซงตงอยบนพนฐานของฤทธเดชของพระเจาผานผทมของประทานในการรกษาโรค และบนความเชอของผทรบการรกษา !!

!111


โดยคำสอนเทจทงสองน ตงบนพนฐานของความเชอ 4 ประการ • พระเจาสญญาวาจะอวยพรอบราฮามใหมความเจรญรงเรอง และครสเตยนซงเปนลกหลานอบรา

ฮามฝายวญญาณ กจะไดรบพระพรแหงความเจรญรงเรองเชนกน • การสนพระชนมบนไมกางเขนขององคพระเยซครสตนน ไ มเพยงเปนการไถบาปของเรา แต

ยงเปนการไถถอนความเจบไขไดปวย ความยากจน และสงชวรายทกสงในชวตครสเตยนออกไปจนหมดสนดวย เราไมเปนหนอะไรอกตอไปแลว ผเชอเพยงเรยกรองสทธแหงความเจรญรงเรองของเรา แลวเรากจะไดรบแตพระพรเทานน

• ความเชอเปนพลงททำใหความปรารถนากลายเปนจรง ถาครสเตยนเชอวาพระเจาจะทำใหเขาเจรญรงเรอง พระเจาจะอวยพรใหเขารำรวย และมสขภาพทแขงแรง ปราศจากโรคภยไขเจบ ฉะนนความเชอเปนกญแจทนำไปสความเจรญรงเรอง ผทไมรำรวย หรอไมหายจากโรคภยไขเจบเพราะวาเขาขาดความเชอ หรอมบาปบางอยางทซอนอย

• การถวายทรพยเปนการแสดงออกถงความเชอภายใน หรอเปน “เมลดแหงความเชอ” ทจะนำมาซงการทวคณของความเจรญรงเรอง ถาตองการรบพระพรมาก ๆ กตองถวายมาก ๆ !

ขอตอบโต 1. เรายนยนอำนาจมหศจรรยและฤทธานภาพของพระเจาทอยเหนอธรรมชาต เราเชอในฤทธ

เดชของพระวญญาณบรสทธ แต เราปฏเสธความคดทสวนทางกบพระคมภรทวา อำนาจมหศจรรยของ พระเจาสามารถไดมาแบบอตโนมต หรอสามารถควบคมจดการไดโดยเทคนคตางๆ ของมนษย หรอ เปลยนแปลงไดโดยการใชคำ การกระทำ หรอพธกรรมตาง ๆ อำนาจมหศจรรยของพระเจาทมากบการอธษฐานเพอคนปวยเปนอำนาจอธปไตยของพระเจาทมาถงเราไดโดยพระคณของพระองคแตเพยงผเดยว อำนาจของการรกษาไมไดขนอยกบการใชคำ การกระทำ หรอพธกรรมตางๆ ของผทอางวามของประทานในการรกษาโรค หรอแมแตบนความเชอทแรงกลาของผทไดรบการรกษา อำนาจอธปไตยของพระเจานรวมไปถงความเปนจรงทวา พระเจายงอนญาตใหมโรคภยไขเจบเพอพระประสงคของพระองคเอง ไ มวาจะเพอตสอนคนของพระเจา ฝกความอดทน ใ ชชวตเพอถวายเกยรต หรอใหคนของพระองคถอมใจลง 1

ในทำนองเดยวกน ความมงคงทางทรพยสนเงนทองกไมไดมาแบบอตโนมต หรอสามารถควบคมจดการไดโดยการถวาย บอยครงขอพระคมภรทคำสอนเทจแหงความเจรญรงเรองนำมาอางองเกยวกบการถวาย (เชน มก.10:30; ลก.6:38) ไ มเกยวกบการถวายเลย จรงอย การถวายเปนหนาทของครสเตยนทกคน แตไมมพระคมภรขอใดทสอนวาถา “คณถวาย 10 และจะไดรบ 1000 ถวาย 1,000 กจะไดรบ 100,000 Femi Adeleye ไดใหขอคดกบเราในทประชมท Lausanne Cape Town 2010 วา "ถาไมมพระพรเรายงจะถวายหรอไม อะไรคอแรงจงใจในการถวาย ถาการถวายคอการนมสการอยางหนง เรายงจะถวายใหกบพระเจาหรอไมถาพระองคไมใหอะไรเราเลยเปนการตอบสนอง" ตามคำสอนของพระคมภรคนยากจนกสามารถนมสการดวยการถวายได เมอพระเยซทอดพระเนตรเหนหญงมายคนหนง

!112

อยางเปาโลใน 2 คร. 2:7 “และเพอไมใหขาพเจายกตวเองจนเกนไป เนองจากทไดเหนสำแดงมากมายนน กทรงใหมหนาม1

ใหญในเนอของขาพเจา หนามนนเปนทตของของซาตานคอยทบตขาพเจาเพอไมใหขาพเจายกตวเกนไป”


ซงเปนคนขดสน นำเหรยญทองแดงสองอนมาใสดวย พระองคตรสวา “เราบอกทานทงหลายจรงๆ วา หญงมายยากจนคนนเปนคนทใสไวมากกวาเพอน เพราะวาทกคนเอาเงนเหลอใชมาใสเพอถวาย แตผ หญงคนนขาดแคลนทสด ยงเอาเงนทมอยสำหรบเลยงชวตมาใสจนหมด” (ลกา 21:2-4)

2. เราตระหนกดวาพระคมภรไดมการสอนเรองความรงเรองของมนษย และพระคมภร ไ ดรวมเอา พระพรตาง ๆ (รวมทงสขภาพทดและความมงคง) ของพระเจาไวในคำสอนพระคมภรดวย ซงจะตองทำการเรยนร และสอนกนในบรบทของพระคมภรทงพระคมภรเดมและพระคมภรใหมทงเลม เราจงไมควรทจะทำการแยกวตถสงของออก จากมตฝายวญญาณในลกษณะ dualism ทไมใชเปนคำสอนของพระคมภร แตเราปฏเสธความคดทสวนทางกบพระคมภรทวา สวสดภาพทาง จตวญญาณสามารถวดไดโดยสวสดภาพทางวตถกายภาพ หรอความคดทวา ความรงเรองเปนเครองหมายแหงการอวยพรจากพระเจาเสมอ หรอความคดทวา ความยากจน หรอความเจบปวย เปนเครองหมายของการขาดความเชอ หรอของการทำบาป พระคมภรปฏเสธความเชอมโยงประเภทนอยางชดเจน เชน

- ความมงคงทไดมาโดยการกดข หลอกลวง หรอการทจรตไมใชพระพรของพระเจา

- ความลำบากของโยบเกดขนเพราะความสตยซอและความชอบธรรมของเขา

- นอกจากนในพระธรรมยอหน 9:1-3 ไ ดแสดงใหเราเหนความทกขยากบางครงกเกดขนเพอ พระราชกจของพระเจาจะปรากฏในตวผทไดรบความทกข

ยงไปกวานน 2 คร. 8:9 สอนเรองการเสยสละโดยการถวายเงนเพอชวยเหลอผอน โดยเปรยบเทยบกบการเสยสละของพระเยซ (ในแนวของฟป. 2:6-7) ทพระองคผซงมสถานะเปน พระเจา (“มงคง”) แตเสยสละทจะลดพระองคเองลงมาเปนมนษย และสนพระชนนบนไมกางเขน (“ยากไร”) เพอเราจะไดรบความรอด (“มงคง”) ผานการเสยสละของพระองค พระธรรมตอนนไมไดสอนวาครสเตยนทกคนจะมงคงทางทรพยสนเงนทอง

ในดานกลบกน พระเจาไมไดรบเกยรตสงสดจากชวตทขอแลวไดพระพรมากมายจากพระองค แตจากชวตทพงและพบความเพยงพอในพระเจา ทามกลางความสญเสยและยากลำบากของเขา John Piper เสนอวา “พระเจาไดรบเกยรตสงสด เมอเราพบวาพระองคเทานนทพอเพยงในชวตทอยทามกลางความสญเสยและทกขยากของเรา” อกนยหนงกคอ พระเจาไดรบเกยรตสงสดในชวตทขาดมากกวาในชวตทเกน เพราะชวตทขาดเทานนทเราสามารถสมผสไดวา พระเจาเพยงพออยางเปนรปธรรมจรงๆ

Rick Warren ไ ดพดคลายๆกนวา “คณจะไมรอยางแทจรงวาพระเจาคอทกสงทคณตองการจนกวา พระองคจะเปนทกสงทคณเหลออย” John Oswalt กลาววา “คำสาปทเลวรายทสดของความอยดกนดคอการทสภาพเชนนหลอกใหเราเชอวาเราไมจำเปนตองพงผอน” เขาเสนอตอไปวา “เราจะเรยนรบทเรยนทยงใหญทสดของชวต ... เมอเราเขาใจวาพระเจาเทานนทสามารถดบกระหายชวตของเราได เราจะไมพยายามแสวงหานำดมเพอดบกระหายชวตของเราดวยการดมนำทะเลซงจะทำใหเรายงกระหายมากกวาเดมอก”

3. เราปฏเสธคำสอนแหงความเจรญรงเรองทสนองกเลสความโลภ ซงเปนการกราบไหวรปเคารพ (พระเจาแหงทรพยสนเงนทอง) อยางหนง โ ดยการเนนความเจรญรงเรองและความสำเรจสวนบคคล คำสอนเทจแหงความเจรญรงเรองนเนนเรองราวเกยวกบการเงนอยางตอเนอง ราวกบวาการมทรพยสนเงนทองคอจดสงสดของความดงามทงปวง และมองขาม

!113


อนตรายของความเจรญรงเรองและบาปแหงความโลภท พระคมภรนำเสนออยางชดเจน คำ2

สอนนไมนำเสนอพระวจนะของ พระเจาใหครบถวน แตเลอกทจะพดสงทผคนตองการทจะไดยน แทนทจะมงเนนการอธบายใหคนเขาใจเกยวกบความบาป การกลบใจใหม ความเชอวางใจ และความหวงนรนดร John Piper สรปวา “สาระสำคญของพระกตตคณแหงความเจรญรงเรองทกรปแบบคอ [คำสอนน] ปลอยใหผคนตกอยในกเลสตณหาเดมๆของพวกเขา และใหพระเยซสนองความตองการเหลานน....[พระเยซ] ไ มไดเสดจมาเพอสนองและรบใชความตองการแหงเนอหนงของคณ พระองคเสดจมาเพอใหความตองการใหมกบคณ นคอความหมายของการบงเกดใหม.... และ[นกเทศน]จำนวนมากปลอยใหผคนตกอยในกเลสตณหาเดมๆของเขา และเพยงเพมอำนาจวเศษของพระเยซเขาไปเทานน [ความเชอแบบนน] ไมใชพระกตตคณ”

4. เราเหนปญหาความยากจนในสงคมไทยทเปนผลจากความบาปของมนษย แตเราเชอวาคำสอนแหงความเจรญรงเรองไมไดเปนการตอบสนองทมาจากพระคมภร หรอเปนประโยชนตอการแกปญหาความยากจนของสงคม

- คำสอนแหงความเจรญรงเรองนอาจจะทำใหบางคนมฐานะดขน โ ดยเฉพาะทำใหผทเทศนาสงสอนนนรำรวย แตคนสวนใหญไมมสภาพชวตทดขนเลย และกลบตองแบกรบภาระแหงความผดหวงเพมขนดวย

- คำสอนแหงความเจรญรงเรองเนนสาเหตทางจตวญญาณวาเปนตนกำเนดของความยากจน แตไมใหความสนใจกบสาเหตทางเศรษฐกจและการเมอง และไมใหความสนใจเกยวกบความ อยตธรรม การแสวงหาผลประโยชน ฯลฯ

- ฉะนน คำสอนแหงความเจรญรงเรองจงมแนวโนมทจะทำใหคนยากจนกลายเปนเหยอโดยทำใหพวกเขารสกวาความยากจนคอความผดของตวเขาเอง แตไมพยายามแกไขปญหาและประณามผทใชความโลภของตวเองทำใหผอนพบกบความยากจน

5. พระคมภรทใชในการอธบายและการสนบสนนคำสอนเทจแหงความเจรญรงเรอง มกจะถกบดเบอนความหมายอยางรายแรง เพอใหพระคมภรสนบสนนคำสอนของเขาเอง และนำมาใชในทางทขดแยงกบคำสอนพนฐานของพระคมภรทงเลม ยกตวอยางเชน คำสอนเทจแหงความเจรญรงเรองอางอง ปฐก 1:26 และนำเสนอวาเมอครสเตยนเปนผครอบครองสรรพสงของพระเจาแลว เรากยอมเปนผทเจรญรงเรองทกคน คำสอนแหงความเจรญรงเรองเนนคำวา “ครอบครอง” ในพระคมภรขอน และนำเสนอวา พระเจาไดมอบสทธในการครอบครองแผนดนโลกนใหกบผทเชอในองคพระเยซครสตเจาทกคน แตหากเราพจารณาพระธรรมขอนภาย3

ใตบรบทของพระคมภรทงเลม เราจะเหนวามนษยเปนเพยง ผอารกขาดแล และไมไดรบสทธเปนเจาของโลกนแตอยางไร องคพระผเปนเจายงคงไวซงความเปนเจาของทแทจรงอยางสมบรณ

!114

1ทธ. 6:6-10 เตอนใหเราระวงเรองความอยากรำรวย และความไมเพยงพอ พระคมภรตอนนไดเตอนใหครสเตยนระวง2

ความอยากรวย

คำ ๆ นมาจากคำในภาษาฮบร וירדו ซงในบรบทของพระธรรมตอนนใหความหมายของการเปนผสำเรจราชการของพระเจา (vice-Regent) และเปนบทบาททพระเจา3

มอบใหกบมนษยทกคน (และไมใชเฉพาะกบครสเตยนเทานน) ซงถกสรางขนในพระฉายาของพระองค


อสย. 53:4-5: ความจรงแลว ขอพระคมภรขอนเปนคำพยากรณการสนพระชนมบนไมกางเขนซงชาวยวหามอานกน โ ดยคำวา “หายด” นนมความหมายวา “ยกบาป” ตามบรบท และคำสอนใน 1 ปต. 2 :24 “พระองคไดทรงรบแบกบาปของเราไวในพระกายของพระองคทตนไมนน เพอวาเราทงหลายจะไดตายจากบาปไดและดำเนนชวตตามคลองธรรม ดวยบาดแผลของพระองค ทานทงหลายไดรบการรกษาใหหาย” ซงกชดเจนจากการเขยนในลกษณะไวยกรณชาวยวทรจกกนในรปแบบการสมผสแบบคขนาน (Parallel synonymous) วาบาดแผลกคอบาป และการหายกคอการยกบาป ไมใชเปนการหายโรคแตประการใด

6. เราเหนการเจรญเตบโตของจำนวนผทประกาศตวเองวาเปนครสเตยนในครสตจกรเลอกนำคำสอนแหงความเจรญรงเรองมาใช แตการเพมขนของจำนวนคนไมไดหมายความวาความเชอนถกตอง ความนยมชมชอบไมใชหลกฐานของความจรงความถกตองและผคนจำนวนมากกยงสามารถถกหลอกได

7. เราสงเกตวาคนจำนวนมากถกหลอกโดยคำสอนดงกลาว ใ หเชอในความเชอทผดเพยน และใหมความคาดหวงทเกนจรง และเมอความคาดหวงเหลานไมไดรบการตอบสนอง หลายคนกเลกเชอในพระเจา และออกจากครสตจกรไปเลย

8. คำสอนแหงความเจรญร งเรองไดละทงหลกคำสอนทเปนพนฐานของความเชอในสาย Protestant เชนความมสทธอำนาจสงสดศกดสทธของพระคมภรในฐานะเปนพระวจนะของพระเจา และความเชอทมกางเขนของพระครสตเปนศนยกลาง !

หมายเหต : ปจจบนคำสอนเทจแหงความเจรญรงเรองไดพฒนาออกมาในรปแบบใหมๆ โ ดยใชคำศพททเราอาจจะคนเคยทมาจากความเชอพนฐานของครสเตยนในสาย Protestant เชนการใชคำวาพระคณ (grace) พระพร (blessings) หรอแมแต พระกตตคณทสมบรณ (holistic gospel)

!!!

!

!115


แนวทางการพจารณาเรองการสอนผด-เทยมเทจในครสตจกร !

แนวทางในการพจารณาวาบคคลหนงบคคลใด หรอ กลมใด สอนผดหรอมการสอนเทยมเทจ นนดไดจากแนวทางการปฏบตหรอความเชอของบคคลหรอกลมนนทแสดงออก ซงเปนทสงเกตไดดงน !

1. คำสอนหรอความเชอเกยวกบพระเยซครสต a. เขาเหลานนมความเชอวาพระเยซเปนพระเจาและองคพระผเปนเจา และพระองคเปน

แหลงความรอดเดยวหรอไม? b. การสอนเทยมเทจจะมการเพมเตมสงอนทเทาเทยมเขามาควบคกบสทธอำนาจของ

พระเยซ c. มรปแบบพธกรรม หรอ ลกษณะการแสดงออกในทประชม ทแตกตางจากแนวปฏบต

หรอการนมสการทวไปของครสตจกร และใหความสำคญกบพธกรรมเหลานนเทาเทยมกบ พระครสต

d. บางครงอำนาจหรอความสำคญ ทเทาเทยมพระครสตเหลานออกมาในรปแบบของกฎ ขอบงคบ หลกขอเชอทตงขน หรอมผนำทมสทธอำนาจเทาเทยมกบพระครสต

e. หรออกนยหนงเขาจะบอกวาเชอพระครสตในฐานะพระผชวยใหรอด แตจะมการเพมเตมวา ผเชอตองการ หรอ ตองมสงอนๆ อกความรอดทมอยถงจะสมบรณ และจะทำใหมความมนใจในการไปสวรรค

f. คำสอนเทยมเทจจะสอนวาความรอดมาทางพระเยซครสต แตจะตองเพมบางสงบางอยางทเฉพาะเขาหรอกลมของเขาเทานนทสามารถหยบยนหรอจดหาใหได

g. บางกลมจะไมใหความสำคญกบพระเยซครสตเลย มแตเพยงการยกยองผนำเทยมเทจเทานน ถามการกลาวถงพระครสตกเพยงเพอสนบสนนคำสอนหรอสทธอำนาจของตนเอง

h. เขายกยองใหผฟง หรอสาวก ตดตามพระเยซ หรอตวของเขาหรอคณะของเขามากกวา? !

2. ผสอนเทยมเทจมกสรางกระแสความหวาดกลวใหกบ ผทตดตามหรอสาวก พวกเขาจะไดรบการสอนวาความรอดหรอพระพรตางๆ จะตองมาจากกลมของผนำเทยมเทจเทานน

a. ถาแยกจากกลมเรา หรอไมทำตามสงทเราบอกผตดตามจะสญเสยความรอด และพระพร

b. จะมการเนนเรองสทธอำนาจและยกยองตวผนำเทยมเทจเปนอยางมาก ผนำเทยมเทจ (ทงหญงและชาย) เหลานมกจะเปนผท แสวงหาเกยรต ชอเสยง เงนทอง หรอความสามารถทจะควบคมและมอำนาจเหนอผคนเพอยนยนถงคณคาของตนเองจากการไดรบการยอมรบจากคนหมมาก

c. ผนำฝายวญญาณทแทจรงมเปาหมายเดยวในชวตของเขา คอ การยกยองและสำแดงสงาราศของพระครสต

!116


d. ผนำเทยมเทจมกจะอางวาไดรบการสำแดงพเศษ หรอนมต เปนสวนตวและเฉพาะเจาะจงจากพระเจา และบงคบใหสาวกเชอฟง การกระทำเชนนทำใหผสอนเทจมสทธอำนาจของพระเจา หรอคำพดของเขาเทาเทยมกบคำพดของพระเจา (ซงมแตพระเยซเทานนทสามารถอางสทธอำนาจนได)

อนงคำทำนาย หรอพยากรณของคนเหลาน บางทเปนเพยงแคคำพดกวาง ๆ ซงยากแกการทจะพสจนได แตถาเปนสงทพยากรณ หรอกลาวอยางเฉพาะเจาะจง สงเหลานนทงหมดจะไมเกดขนจรง

e. มกจะมคำมนสญญาในเรองเกยวกบพระพร หรอ การอวยพร ทมาถงสาวก ถาปฏบตหรอทำตามสงทผนำเทยมเทจบอกใหทำ แตสงหนงทคอนขางชดเจนคอภายหลงการประชม หรอผลของการประชมจะมการเรยกรองใหบรรดาสาวกถวายทรพย หรอถวายสงทมอยเพอแสดงถงความเชอและเปนจดเรมตนของการอวยพรทจะมาถงในภายหลง โดยมการอางพระคมภรตาง ๆ เชน มาลาค 3:10 !

3. ประการสดทายของผนำฝายวญญาณเทยมเทจ คอไมปรารถนาใหสมาชกเตบโตเปนผใหญฝายวญญาณ สมาชกไมสามารถศกษาพระคมภรเปนสวนตวได จะตองคอยพงพาคำสอนจากผนำฝายเดยว ไ มสามารถแยกเปนอสระจากผนำได สาวกสญเสยความเปนตวของตวเอง และความสามารถในการแยกแยะ หรอความเปนเหตเปนผล จะตองเชอฟงผนำเพยงคนเดยวเทานน !

4. ยงมสงตางๆ อกมากมาย แตสงทไดกลาวไวจะเปนหวขอทสำคญ ๆ ทมกจะเหนในผนำ หรอ คำสอนทเทยมเทจ

!117


ภาคผนวก 3 !!

ประวตศาสตรครสตจกรไทยในบรบทสากล (Timeline)!!เหตการณ เรมตน สนสด คำอธบาย

ครสเตยนลทธเนส ทอเรยน (Nestorian) ในอยธยา?

1503 1503 นกเดนทางชาวอตาล ลโดวโก ด วารทมา (Ludovico di Varthima) กลาววาขณะทเขาอยในบงคลาเทศเขาไดพบกบพอคา ลทธเนสทอเรยนทมาจากอยธยา แตไมมหลกฐานอยางอนทจะ ยนยนวาเรองทเขากลาวเปนความจรง

โปรตเกสยด เกาะมะละกา

1511 1511

โปรตเกสสงทตมา ตดตอกบกรงศร อยธยา

1517 1517

จดเรมตนของนกายโปรเตสแตนต

1517 1517 มารตน ลเธอร ตอกคำประทวง 95 ขอทประตโบสถวทเทนเบรก (Wittenburg) ซงเปนขอคดคานมากมายทมตอการกระทำทม ชอบและขอผดพลาดตางๆ ในศาสนจกรคาทอลก การโจมต ของเขาในเรองการคาใบไถบาป (คอ การบรจาคเงนเพอชวยคน ทตายไปแลวใหขนสวรรค) ทำใหเกดความขดแยงอยางใหญหลวง และเปนการจดประกายของการปฏรปศาสนาของโปรเตสแตนท ชาวโปรเตสแตนตมาประเทศไทยประมาณ 300 ปหลงจากชาว คาทอลก

เกดชมชนโปรตเกสทอยธยาในสมย พระไชยราชาธราช

1538 1538

มชชนนารภายใต การดแลของโปรต เกสเขามากรงศร อยธยาในรชสมย สมเดจพระมหา จกรพรรด

1567 1567

พระนารายณมหา ราช 1656 1688

!118


มชชนนารคณะ เยซอต (Jesuit) ของฝรงเศสเขามา

1662 1662 พระราชาคณะ ปแอร เดอ ลา มอต ลงแบรต (Pierre de la Motte-Lambert) นำมชชนนารคณะเยซอตของฝรงเศสในระบบสมณะ กระทรวงเผยแพรความเชอเขามาในสมยสมเดจพระนารายณมหาราช

โรงเรยนนกธรรม เซนต ยอเซฟไดถก กอตงขน

1665 1665 ชาวฝรงเศสทเปนคาทอลกไดกอตงโรงเรยนนกธรรม เซนต ยอเซฟ ในอยธยา มวตถประสงคเพอฝกอบรมบาทหลวงจากประเทศตางๆ ทวเอเชยตะวนออกเฉยงใต โดยมการเรยนการสอนเปนภาษา ละตน

โบสถเซนต ยอเซฟ (วดนกบญเซนต ยอเซฟ)โบสถคาทอลกแหงแรกเกดขน ในประเทศไทย

1666 1666

ความสมพนธทาง การทตระหวางฝรง เศสและสยาม ประเทศ

1685 1685 ราชทตชาวฝรงเศส อาแลกซองดร อศวนแหงโชมง (Alexandre, Chevalier de Chaumont) นำจดหมายจากพระเจาหลยสท 14 มามอบแกสมเดจพระนารายณ

คณะทตจากประเทศไทยเดนทางไปเยอนพระเจาหลยสท 14 ทประเทศ ฝรงเศส

1686 1686

พระเพทราชายด ราชบลลงกสมเดจพระนารายณ

1688 1688 พระเพทราชายดราชบลลงกสมเดจพระนารายณหมดยครงเรอง ของคาทอลกในอยธยา

คอนสแตนตน ฟอลคอน (Constantine Phaulkon) ถกประหารชวต

1688 1688 นกผจญภยชาวกรกชอ คอนสแตนตน ฟอลคอน (Constantine Phaulkon) ถกประหารชวตโดยหวหนาสมหกลาโหม เนองจาก หวาดกลวตออทธพลทฟอลคอนนนมตอสมเดจพระนารายณ พวกเขาเกรงวาสมเดจพระนารายณจะเปลยนไปนบถอคาทอลก ตามแผนการทฟอลคอนไดวางไว ซงจะทำใหประเทศไทยตก ไปเปนอาณานคมของฝรงเศสไดงายขน

เหตการณ เรมตน สนสด คำอธบาย

!119


แผนจารกหามครสตศาสนา

1731 1731 ตงแผนจารกสมยพระเจาอยหวทายสระมสาระสำคญคอ 1.หามเขยนหนงสอสอนครสตศาสนาเปนภาษาไทยและบาล 2. หามประกาศครสตศาสนา กบคนไทย มอญ และลาว 3. หามชกชวนไทย มอญ และลาวเขาเปนครสตง 4. หามตเตยนเหยยดหยามศาสนาไทย

กรงศรอยธยาถก พมาโจมต

1767 1767 เนองจากสงครามเสยกรงศรอยธยาครงท 2 ชมชนคาทอลกท อยธยาแตกกระจดกระจายไป สวนใหญหนไปทางจนทบร

มชชนนารคาทอลกกลบเขามา

1769 1769

การปฏวตใน อเมรกา 1776 1776 13 อาณานคมในอเมรกาไดตอสกบองกฤษและไดรบอสรภาพ ประเทศอเมรกาจงไดถอกำเนดขน

มชชนนารคาทอลกถกขบออกจาก สยาม

1779 1779

พระบาทสมเดจ พระพทธยอดฟา จฬาโลกมหาราช (รชกาลท1) Buddha Yodfa Chulalok the Great (Rama I)

1782 1809

รชกาลท 1 ชวน มชชนนารคาทอลกกลบเขามา

1782 1782

การปฏวตทฝรงเศส 1789 1789 มการปฏวตรนแรงเกดขนเพอตอตานกษตรยและศาสนจกรคาทอลก สงผลใหฝรงเศสกลายเปนสาธารณรฐทไมมศาสนาประจำ


!120


วลเลยม แครย (William Carey) ไปอนเดย

1793 1793 วลเลยม แครยนนไดถกเรยกวา “บดาแหงพนธกจในโลกสมยใหม ( Father of Modern Missions)” หนงสอของเขาทชอวา “การไต สวน (An Inquiry)” ไดเปนแรงบนดาลใจใหคนมากมายออกไป เปนมชชนนาร เขาอยทอนเดยหลายปและแปลพระคมภรถง 5 ภาษา

พระบาทสมเดจ พระพทธเลศหลานภาลย (รชกาลท2) Buddha Loetla Nabhalai (Rama II)

1809 1824

อโดนรม จดสน (Adoniram Judson) แลนเรอไปประเทศพมา

1812 1813 อโดนรมและแอน จดสนเดนทางไปประเทศพมา ตองอดทนกบ ความยากลำบากมากมายเพอทจะประกาศและแปลพระคมภร พวกเขามอทธพลอยางมากตอครสตจกรในยคแรกๆของพมา แอน จดสนไดขนชอวาเปนมชชนนารโปรเตสแตนทคนแรกทประกาศกบคนไทยทเธอไดพบในพมา

แอน จดสน ประกาศขาว ประเสรฐแกชาว สยามทประเทศ พมา

1816 1816 แอน จดสน (Ann Judson) ประกาศขาวประเสรฐแกเชลยศก ชาวสยามทประเทศพมา เธอเรยนภาษาสยามและแปลวรรณกรรมครสเตยนเปนภาษา สยามไดแก พระธรรมมทธว แบบถามตอบสงเขปทสามเธอเขยน และใบปลวเรอง “มมมองแหงศาสนาครสต” มชาวสยามจำนวน หนงทเชอพระครสตเนองจากการประกาศของนางแอน จดสน

สงครามพมา-องกฤษ 1824 1826 ประเทศองกฤษไดเอาชนะพมา ซงทำใหพมาตองสญเสยเอกราช ภายในป 1885 ประเทศพมาทงประเทศตกอยใตการปกครอง ของประเทศองกฤษ สงผลใหสยามเปนหวงอำนาจขององกฤษ ในเอเชยอาคเนย

พระบาทสมเดจ พระนงเกลาเจาอยหว (รชกาลท3) Jessadabodindra (Rama III)

1824 1851


!121


คารล กทซแลฟ (Karl Gutzlaff) และ เจคอบ ทอมลน (Jacob Tomlin) มาถงประเทศไทย

1828 1828 กทซแลฟและทอมลน เปนมชชนนารโปรเตสแตนทกลมแรก ทมาอาศยอยทประเทศไทย กทซแลฟเปนคนพวกแรก ๆ ทไปเปนมชชนนารทประเทศจนและเกาหลดวย

เดวด อาบล (David Abeel) เขามาในสยามและเรมงานของคณะ ABCFM

1831 1831

จอหน เทยเลอร โจนส (John Taylor Jones) เรมงานของคณะอเมรกนแบบตสตในสยาม

1833 อโดนรม จดสน (Adoniram Judson) และเพอนมชชนนารคณะ อเมรกนแบบตสตทพมาเกดภาระใจสำหรบชาวสยาม จงสงจอหน เทยเลอร โจน และภรรยาจากพมามายงประเทศสยามเพอเปด งานประกาศกบชาวสยามทกรงเทพ

หมอ เดเนยล บช บรดเลย (Dan Bradley) มาถงประเทศไทย

1835 1835 หมอ บรดเลย ไดออกไปประกาศอยางกวาง และคนไทยจดจำ เขาไดในฐานะผแนะนำเรองการใหวคซนและเรมตนหนงสอพมพ ฉบบแรกในประเทศไทย

หมอบรดเลยนำการพมพมายง ประเทศสยามครง แรก

1835 1835 หมอบรดเลยพมพประกาศหามสบฝนซงเปนประกาศทางราชการทใชวธตพมพเปนครงแรก

หมอบรดเลยทำศลยกรรมครงแรกในประเทศสยาม

13 ม.ค. 1837

13 ม.ค. 1837

หมอบรดเลยไดทำการผาตดครงสำคญในประวตศาสตรการแพทยของไทย โดยตดแขนใหแกพระภกษรปหนง เมอวนท 13 มกราคม 1837 พระภกษรปนนประสบอบตเหตจากกระบอกบรรจดนดำ ทำพลแตก ในงานฉลองทวดประยรวงศ ซงประสบความสำเรจ ดจนเปนทเลองลอ เพราะแตกอนคนไทยยงไมรวธผาตดรางกาย มนษยแลวยงมชวตอยได

ครสตจกรโปรเตสแตนตแหงแรก ในทวปเอเซย

1837 1837 ครสตจกรไมตรจตถกกอตงในหมคนจนทพกอาศยอยในกรงเทพ ซงเปนครสตจกรโปรเตสแตนตแหงแรกในทวปเอเชย


!122


สงครามฝน 1839 1842 ประเทศองกฤษชนะประเทศจน และบงคบใหเปดเมอง 5 เมองเพอ ทำการคากบตางประเทศ ชยชนะของประเทศองกฤษยงชวยเปด ทางใหกบมชชนนารและชาวตางชาตใหเขาไปในประเทศจนได

พระครสตธรรมคมภรใหมฉบบภาษา สยามถกพมพเปน ครงแรก

1839 1839 จอหน เทยเลอร โจนส (John Taylor Jones) แปลพระครสต ธรรมคมภรใหมจากภาษากรกเปนภาษาสยาม

เรมงานมชชน อเมรกนเพรสไบท เรยนครงแรก

1840 1840

หมอบรดเลยผลต วคซนสำเรจเปน ครงแรก

1840 1840

แจสซ แคสเวล (Jesse Caswell) สอนภาษาองกฤษ ใหแกพระบาทสม เดจพระจอมเกลา เจาอยหว (รชกาลท 4)

1845 1846 มชชนนารคนหนงชอ แจสซ แคสเวล (Jesse Caswell) ไดม โอกาสสอนภาษาองกฤษใหแกรชกาลท 4 ขณะทพระองค ทรงบวชเปนพระ ทงสองมความสมพนธอนดตอกน สงผลให พระองคคอยชวยเหลอและมความเปนมตรกบเหลามชชนนารเมอพระองคไดขนเปนกษตรยรชกาลท 4

หมอบรดเลยลา ออกจากคณะ มชชน ABCFM

1849 1849

ครสตจกรเพรสไบทเรยนแหงแรกถกกอตงขน

1849 1849 คณะอเมรกนเพรสไบทเรยนมชชนตงครสตจกรเพรสไบทเรยนท 1 ทกรงเทพ

มชชนนารคาทอลกถกขบออกจาก สยามเปนครงท 3

1849 1849

มชชนนารหญง กลมหนงเรมสอน ภาษาองกฤษท พระราชวง

1851 1851 ภาพ: อไลซา โจนส (Eliza Jones) เปนผหญงหนงในสามคนท ไดรบเชญมาสอนภาษาองกฤษใหกบ กลมสภาพสตรทพระราชวง

พระบาทสมเดจ พระจอมเกลาเจา อยหว (รชกาลท4) Mongkut (Rama IV)

1851 1868


!123


รชกาลท 4 ชวนมชชนนารคา ทอลกกลบเขามา

1851 1851 การรอฟนการเผยแพรธรรมในตนรชสมยพระบาทสมเดจ พระจอมเกลาเจาอยหว (รขกาลท 4)

โรงเรยนกรงเทพ ครสเตยนวทยาลยถกกอตง

1852 1852

ฮดสน เทยเลอร (Hudson Taylor) เรมงานมชชนนาร ในประเทศจน

1853 1853 ฮดสน เทยเลอร แตงตวเปนเหมอนชาวจนและประกาศ ในแผนดนจน เขากอตงองคการมชชนนารจนแผนดนใหญ (China Inland Mission หรอ CIM) ในป 1865 ซงไดนำมชชนนารจาก ยโรปและอเมรกาเขามาอกเปนจำนวนมาก ในภายหลงคณะ CIM เปลยนชอเปน OMF และเขามาเปดงานในประเทศไทยในป 1951

พระราชทานทดนสำหรบสรางสสาน โปรเตสแตนต

1853 1853

สนธสญญาเบาวรง (Bowring Treaty)

1855 1855 ขนนาง จอหน เบาวรง (Sir John Bowring) กงสลองกฤษ ประจำฮองกง ไดมาเยอนสยามและไดมการเจรจากบรชกาลท 4 ถงเรองสนธสญญาการคา อทธพลของเบาวรงยงชวยปองกน ไมใหมชชนนารตองถกขบไลออกจากประเทศไทยตอนทถกกลาว หาวาเขยนวพากษวจารณรชกาลท 4 ในหนงสอพมพของสงคโปร

ดาเนยล แมคกลวาร (Daniel McGilvary) เดนทางมาถง ประเทศไทย

1858 1858 แมคกลวารไดรบใชอยในประเทศไทยเปนเวลา 60 ป และเปน มชชนนารทมอทธพลมากทสดในภาคเหนอของประเทศไทย เขา ไดรบฉายาวาเปนบดาของครสตจกรในภาคเหนอของประเทศ ไทย

ชารลส ดารวน (Charles Darwin) ตพมพหนงสอ กำเนดมนษยชาต (Origin of the Species)

1859 1859 ดารวนไดตพมพหนงสอทฤษฎววฒนาการซงกลาววามนษยมววฒนาการมาจากลง ครสเตยนจำนวนมากมองวาเรองนเปนการโจมต พระคมภรและความเชอของครสเตยนโดยตรง


!124


เอสเธอร เปน ผหญงคนแรกใน สยามทกลบใจเชอพระเจา

1860 1860 เอสเธอร ประทปะเสน (Esther Pradipasena) ไดถกเลยงดโดย มชชนนารชอ ดร.ซามเอล เฮาส (Samuel House) และภรรยา ของเขา เอสเธอรไดเขาเปนสมาชกสมบรณของครสตจกรในป 1860

มมชชนในจงหวด เพชรบรเปน ครงแรก

1861 1861 มชชนนารออกไปตงสถานประกาศนอกกรงเทพเปนครงแรก ดาเนยล แมคกลวาร (Daniel McGilvary) and เอส.จ. แมคฟารแลนด (S.G. McFarland) เปนมชชนนารสองคนแรก ทไปอาศยอยทเพชรบร

สงครามกลางเมองอเมรกน

1861 1865 สงครามกลางเมองอเมรกนไดทำใหเกดการแบงแยกของรฐทาง เหนอและทางใตของประเทศจากปญหาเรองแยงชงสทธอำนาจ ระหวางแตละรฐและรฐบาลกลาง รฐทางใตพายแพและถกบงคบ ใหยอมเปนสวนหนงของประเทศอเมรกา ทาสผวดำไดรบอสรภาพ

แอนนา ลโอโนเวนส (Anna Leonowens) สอนภาษาองกฤษ ในพระราชวง

1862 1862 พระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวประกาศหาครสอนภาษา องกฤษในหนงสอพมพของสงคโปร และแอนนา ลโอโนเวนส (Anna Leonowens) ไดสมครเขามา พระองคไดตรสสงอยางชด เจนวาใหสอนแตภาษาองกฤษเพยงอยางเดยวเทานน หามสอน เรองศาสนาครสต ตอมาภายหลงแอนนาไดเขยนหนงสอเกยวกบ ประสบการณของเธอ หนงสอเลมนนไดถกนำมาสรางเปน ภาพยนตรในศตวรรษท 20 แตภาพยนตรเรองนนถกหามนำมา ฉายในประเทศไทยเนองจากนำเสนอภาพพจนของกษตรยไทยในแงลบ !

เรมใชเงนเหรยญ แทนเบยหอยใน สยาม

1862 1862 (ภาพโดย grandpalace s/Wikimedia Commons)

กอตงกองตำรวจ ของกรงเทพ

1862 1862


!125


คนกลบใจเชอ พระเจาคนแรกใน เพชรบร

1863 1863 นายกอน (Nai Kawn) บอกมชชนนารทงสองคนคอ แมคกลวาร (McGilvary) และแมคฟารแลนด (McFarland) วาเขาเชอเพราะ เขาไดอานใบปลวเกยวกบครสเตยนทหมอบรดเลยไดแจกใหหลายปกอน เขาไมเคยพบกบหมอบรดเลย แตมคนเอาใบปลวนนใหกบ เขาเพราะวาไมอยากได

แผนดนไหวใน กรงเทพ 1864 1864 เกดแผนดนไหวรนแรงขนซงไดสรางความตกใจใหกบประชาชน มากมายในกรงเทพ และกลมคนทไมชอบความสมยใหมทรชกาล ท 4 ไดนำเขามานน ไดกลาววาตนเหตของการเกดแผนดนไหวนน มาจากการทรชกาลท 4 ไดสรางถนนใหม (ปจจบนคอถนน เจรญ กรง) ขนทฝงตะวนออกของแมนำเจาพระยา ทำใหปลายกษพลก ตวสงผลใหแผนดนสะเทอน

แดเนยล แมคกลวาร (Daniel McGilvary) เปดงานพนธกจ มชชนทเชยงใหม

1867 1867 แมคกลวาร เปนมชชนนารคนแรกในภาคเหนอของประเทศไทย

พระบาทสมเดจ พระจลจอมเกลา เจาอยหว "พระปยมหาราช" Chulalongkorn the Great (Rama V)

1868 1910

ครสตจกรทหนงถกกอตงทเชยงใหม

19 เม.ย. 1868

19 เม.ย. 1868

วนท 19 เมษายน ค.ศ. 1868 อาจารยดาเนยล แมคกลวาร ได ประกาศตงครสตจกรในเชยงใหม เปนครสตจกรแรกในภาคเหนอ สมาชกของครสตจกรม 2 ครอบครวคอ ครอบครวของทาน อาจารยทงสองนนเอง ภาพถายครสเตยนทเชยงใหมกลมแรกๆ และหนงในนนคอ “หนานตา” ผเปนศษยาภบาลคนแรกของ ครสตจกรท 1 เชยงใหมดวย (คนทนงเกาอคนท 2 จากขวามอ)


!126


หนานอนตะ (Nan Inta) เปนครสเตยน คนแรกทกลบใจ ใหมในภาคเหนอ ของไทย

1868 1868 หนานอนตะ (Nan Inta) มความเชอวาการเกดสรยปราคานน มสาเหตมาจากราหอมพระอาทตย แตเมอแดเนยล แมคกลวาร ใชวทยาศาสตรสมยใหมทำนายการเกดสรยปราคาไดอยางถกตอง หนานอนตะเรมสงสยในเรองโหราศาสตรและพทธศาสนาทเขาเชอ เขาศกษาพระคมภรกบแมคกลวารและไดกลบใจมาเปนครสเตยน. ในวนท 3 มกราคม 1869 หนานอนตะไดรบบพตศมาเปน ครสเตยนคนแรกในภาคเหนอ

นอยสรยะ และ หนานชย เสยสละชวตเพอ ความเชอ

14 ก.ย. 1869

14 ก.ย. 1869

เจากาวโรรสซงเปนเจาเมองเชยงใหมกลวอทธพลของมชชนนาร เนองจากมบางคนเปลยนจากศาสนาพทธเปนศาสนาครสต จงสงฆาครสเตยนสองคนเปนสญญาณเตอนเพอปองกนไมใหคน ไปหาผอปถมภอนนอกเหนอจากเจากาวโรรสเอง

หลกคำสอนเรอง ความถกตองของ สนตะปาปา

1870 1870 ศาสนจกรโรมน คาธอลกไดประกาศวา เมอสนตะปาปาพด "ตามสทธอำนาจ ex cathedra" (เมอพดขณะนงทพระทนงของ พระสนตะปาปา)

หมอบรดเลย (Dr. Bradley) เสยชวต

1873 1873

หนงสอเพลง ครสเตยนของสยาม

1876 1876 มการพมพหนงสอเพลงครสเตยนครงแรกของสยาม

โรงเรยนรฐบาลแหงแรกของสยาม

1878 1878 มชชนนารชอ เอส.จ.แมคฟารแลนด (S.G. McFarland) ลาออก จากมชชนอเมรกนเพรสไบทเรยนเมอพระบาทสมเดจพระจลจอม เกลาเจาอยหว (รชกาลท 5) ขอใหเขาชวยพฒนาโรงเรยนของ รฐบาล

พระราชกฤษฏกา เกยวกบขนตธรรม ทางศาสนาถก ประกาศ

1878 1878 พระราชกฤษฏกาเกยวกบขนตธรรมทางศาสนาของพระบาทสม เดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวสงผลใหการขมเหงครสเตยนทภาค เหนอไดยตลง

ครสตจกรท1 ลำปางถกกอตง

1880 1880

คาทอลกเรม ประกาศทอสาน

1881 1881


!127


สยามไดยกพนทใหกบองกฤษและ ฝรงเศส

1884 1896 ในชวงเวลา 12 ปสยามไดยกพนท 200,000 ตารางไมล (317,000 กม.) ใหกบองกฤษและฝรงเศสเพอปองกนการตกเปนเมองขนของ ฝายหนงฝายใด พนทของประเทศลดลงมากจาก 500,000 ตาราง ไมล (800,000 กม) เปน 300,00 ตารางไมล (483,000 กม). ภาพ: https://en.wikipedia.org/wiki/File:ThailandWithFlags.gif

มการกอตงโรง พยาบาลสมยใหม แหงแรกในราชบร

1884 1884

โรงเรยนพระครสตธรรมแมคกลวาร ไดถกกอตงขน

1889 1889 ในป 1889 ไดมการกอตงศนยอบรมครสเตยนไทยเพอเปนผรบใช พระเจาขนทเชยงใหม ในป 1912 ไดมการเปลยนชอใหมเปน พระครสตธรรมแมคกลวาร (McGilvary Theological Seminary) และในปจจบนโรงเรยนแหงนเปนคณะหนงของมหาวทยาลย พายพในจงหวดเชยงใหม

ครสตจกรทหนง เวยงเชยงรายถกกอตง

1890 1890

โรงพยาบาลศรราชไดถกกอตงขนเปน โรงพยาบาลรฐบาลแหงแรกในประเทศไทย

1892 1892 พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวไดพระราชทานไมทใช สรางพระเมรใหเปนวสดสำหรบปลกสรางโรงพยาบาลศรราช และพระราชทานพระราชทรพยในสวนของเจาฟาศรราชฯ จำนวน ๗๐๐ ชง (๕๖,๐๐๐ บาท) เปนคากอสรางเพมเตม

พระคมภรทงเลมไดถกจดพมพขนเปน ครงแรกในประเทศไทย

1893 1893

ทางรถไฟสายแรก ในประเทศไทย

1893 1893 ทางรถไฟสายแรกในประเทศไทยเรมตนทหวลำโพงเลยบไปตาม แมนำซงปจจบนไดกลายเปนถนนทางรถไฟสายปากนำ ภายหลง จงมการสรางทางรถไฟจากกรงเทพไปอยธยา (1894), ไปโคราช (1900), ไปเพชรบร (1903) ภาพประกอบ : สถานรถไฟหวลำโพง


!128


ครสตจกรแพรพระกตตคณถกกอตง

1894 1894

อเวนเดอร แมคกลวาร (Evander McGilvary) ลาออกจากมชชนเพรสไบทเรยน

1894 1894 อเวนเดอร ลกชายของแดเนยล แมคกลวาร ไดลาออกจากมชชน อเมรกนเพรสไบทเรยนเพราะเขามความเชอ วาพระคมภรมขอ ผดพลาดและเราไมจำเปนทตองเปนครสเตยน เพอจะไดรบ ความรอด ศาสนศาสตรเสรนยม (liberal theology) อยางท อเวนเดอรเชอนน จะนำมาซงความแตกแยกทามกลางมชชนนาร ของอเมรกนเพรสไบทเรยนในอนาคต

แผนการของเนวอส(Nevius Plan) ถกนำเขามาใชใน ประเทศไทย

1895 1895 มชชนนารในกลมอเมรกนเพรสไบทเรยนไดนำกลยทธใหมทเรยก วา แผนเนวอส มาใชในสยาม โดยแผนนจะเนนใหครสตจกร ทองถนสนบสนนตวเอง มการบรหารเองภายใน และมการทว คณทเกดจากครสตจกร แตผลทไดคอความผดหวงและความ เขาใจผดเนองจากแผนนนไดถกนำมาปฏบตเรวเกนไปโดยไมม การเตรยมการทด

คาทอลกพมพหนงสอวพากษวจารณ ทงศาสนาพทธและรฐบาลสยาม

1897 1897

คาทอลกตงมสซง ลาว (Mission Laos) แยกจาก มสซงสยาม (Mission Siam)

1899 1899

กบฎนกมวยท ประเทศจน

1900 1900 กบฎนกมวย (หรอ พนธมตรแปดชาต) เปนเหตการณการกอ ความไมสงบเนองจากความคบแคนใจของชาวจนทมตอคนตางชาตซงกอใหเกดความรนแรงใหญหลวงในการตอตานคนตางชาตในประเทศจน มชชนนารและครสเตยนชาวจนจำนวนมากไดถก ฆาโดยนกมวย โดยทนกมวยเหลานนมองตวเองวาเปนพวกรกชาต


!129


ครสตจกรสบสมพนธวงศ (ครสตจกรท 4) ถกกอตงโดยศจ. บญตวน บญอต

1902 1902 ครสตจกรสบฯ เปนครสตจกรไทยแหงแรกทถกกอตงโดยคนไทย

มชชนนารของ เซเวนธเดยแอด แวนตสต (Seventh Day Adventist) เขามาในประเทศ สยาม

1905 1905

การฟนฟบนถนน อาสซา (Asuza Street Revival)

1906 1906 การฟนฟบนถนนอาสซาเปนจดกำเนดของนกายเพนทาคอสต (Pentecostal) และเปนการเตรยมทางในการพฒนาใหมาเปน แครสแมตคสมยใหม

การฟนฟทเปยงยางในเกาหล

1907 1907 คนมากกวา 50,000 คนมาเชอพระเยซภายในปเดยว (1907) พระเจาไดทรงอวยพรครสตจกรในประเทศเกาหลอยางมาก

สนธสญญาองกฤษ-สยาม

1909 1909 องกฤษและสยามตกลงแบงรฐมาลายอยางเปนทางการ

การตพมพของหนงสอ “หลกมลฐาน” (The Fundamentals)

1910 1910 เพอทจะตอบโตกลบพวกกลมหวสมยใหม (Modernists) ทปฏเสธ ความเชอดงเดมของครสเตยน ไดมการตพมพหนงสอทชอวา “หลกมลฐาน” หลกมลฐาน 5 หลกทกลมหวสมยใหมปฏเสธคอ (1) การทพระคมภรถกตอง ไมมทผดพลาด (2) ความเปนพระเจาของพระเยซครสต (3) การเกดจากหญงพรมจรรย (4) การทพระเยซครสตทรงตายแทนคนบาปบนไมกางเขน (5) การอศจรรยทพระเยซครสตทำ หนงสอเหลานชวยอธบายใหเหนไดอยางชดเจนถงวาความเชอ ของครสเตยนทถกตองนนตรงกนขามกบพวกครสเตยนหวสมย ใหม (Modernists) หรอทเรยกวาพวกเสรนยม (Liberals) ซง ความเชอมลฐานของพวกเขาเปนรากฐานของกระบวนการทเรยก วา กลมมลฐานนยม (Fundamentalism)


!130


การประชมมชชน นารโลกทเอดน เบรก (Edinburgh)

1910 1910 มชชนนารจากทวโลกไดมารวมตวกนเพอทจะวางแผนและ อธษฐานเผอการประกาศทวโลกในศตวรรษหนา มชชนนารสวน ใหญทเขารวมประชมเปนชาวยโรปและอเมรกน

มสซงงสยาม (คาทอลก) รบสทธการเปน องคกรจดทะเบยนตามกฎหมาย

1910 1910

ครสตจกรตรงไดถกตอตงขน

1910 1910 มชชนนารชอ ยจน พ ดนแลป (Eugene P. Dunlap) และภรรยา ของเขาไดเขาไปทำพนธกจในตรง

พระบาทสมเดจ พระมงกฎเกลาเจาอยหว Vajiravudh (Rama VI)

1910 1925

ดาเนยล แมคกลวาร (Daniel McGilvary) เสยชวตทเชยงใหม

1911 1911

สงครามโลกครงท 1 1914 1918

การปฏวตในรสเซย 1917 1917 วลาดเมอร เลนน (Vladimir Lenin) และกลมคอมมวนสตได ยดประเทศรสเซย ศาสนาเปนเรองตองหาม อาคารครสตจกรตางๆ ถกทำลาย และครสเตยนนกายออรโธดอกซถกขมเหง

พระบาทสมเดจ พระปกเกลาเจาอยหว Prajadhipok (Rama VII)

1925 1935

การฉลองครบรอบ 100 ป ของงาน พนธกจมชชน โปรเตสแตนตใน ประเทศสยาม

1928 1928 มงานฉลองทยงใหญทกรงเทพและมชชนนาร จอรจ บรดเลย แมคฟารแลนดและผรวมงานมชชนนารเขยนหนงสอ “หนง ศตวรรษในสยาม ค.ศ. 1828-1928” (Historical Sketch of Protestant Missions in Siam 1828-1928)


!131


คณะสยามมชชน ซ.เอม.เอ. (CMA) เขามาในประเทศ ไทย

1929 1929 งานของคณะ ซ.เอม.เอ. (CMA หรอ Christian and Missionary Alliance) จะเนนทอสาน และไดกอตงมลนธสภาครสจกร พระกตตคณ แหงประเทศไทย ภาพประกอบ: ศจ. โรเบรต แจฟราย (Robert Jaffray) เปน มชชนนารไปประเทศจน และเขายงเปนผนำในการเปดงานใหม ของ ซ.เอม.เอ. ในเอเชยตะวนออกเฉยงใต

วกฤตเศรษฐกจโลก 1929 1940 วกฤตเศรษฐกจโลกเปนการตกตำของภาวะเศรษฐกจทวทงโลกในทศวรรษทกำลงจะเกดสงครามโลกครงท 2 รายไดของประชาชน ภาษรายได กำไรและราคาสนคาตางตกลง การคาระหวางประเทศ ตกลงไปกวา 50%. อตราการวางงานในอเมรกาเพมขนสงถง 25% และในบางประเทศสงถง 33%.

คาทอลกเปดงานท เชยงใหม

1930 1930

สยามครสตสภา (The National Christian Council of Siam) ไดกอตง ขน

1930 1930 พวกมชชนนารและผนำครสตจกรชาวสยามตดสนใจวา ถงเวลา แลวทจะมคณะนกายทเปนของครสเตยนสยามทไมไดอยภายใต มชชนนารชาวตางชาต

การปฏวตสยาม พ.ศ. 2475

1932 1932 การปฏวตทแทบจะไมมการนองเลอดครงนไดเปลยนรปแบบการ ปกครองประเทศจากระบอบสมบรณาญาสทธราชย ไปเปนระบอบ ราชาธปไตยภายใตรฐธรรมนญ

กอตงสภา ครสตจกรใน ประเทศไทย

1934 1934 ครสตจกรทถกกอตงโดยคณะอเมรกนเพรสไบทเรยนและอเมรกน แบบตสท(จน) ไดถกปรบใหเปนครสตจกรของไทย โดยทไมขน กบองคการมชชนนารตางชาต อยางเปนทางการ แตในความเปน จรงแลว มชชนนารยงคงมอทธพลอยางมากและยงคงเปนผนำ ในครสตจกรและพนธกจตาง ๆ


!132


พระบาทสมเดจ พระปรเมนทรมหาอานนทมหดล พระ อฐมรามาธบดนทร Ananda Mahidol (Rama VIII)

1935 1946

ครสตงไทยถก ขมเหง 1938 1941 จอมพลพบลสงครามประกาศวาคาทอลกเปนผทรยศทสนบสนน ฝรงเศส ซงเปนศตรของไทยในสมยสงครามโลกครงท 2 วด คาทอลกถกทำลายและครสตงถกขมเหง (ภาพ: บาทหลวง นโคลส คมแบงรง (Nicolas Kimbangrung) ผทตองเสยชวตในเรอนจำ)

การฟนฟของจอหน ซง (John Sung) ในประเทศไทย

1938 1939 นกประกาศชาวจนไดมาเยยมและเทศนาตามครสตจกรจนตางๆ ในกรงเทพและตามครสตจกรตางๆในภาคเหนอและภาคใต มคน มากมายไดกลบใจมาเชอและครสเตยนแตในนามหลายคนได บงเกดใหมอยางแทจรง ศาสนาจารย บญมาก กตตสาร และ ศาสนาจารย สข พงศนอย เปนผแปลใหกบอาจารยซง

สงครามโลกครงท 2 1939 1945 ประเทศญปน, เยอรมน และอตาล เปนฝายอกษะ สวนประเทศ องกฤษและสหรฐอเมรกาเปนฝายสมพนธมตร จกรวรรดญปน เขามายดครองประเทศไทยและบงคบใหไทยประกาศสงครามกบ สหรฐอเมรกา

ครสเตยนไทยถก ขมเหง 1941 1945 ครสเตยนไทยถกกดดนใหเลกนบถอความเชอของตน โรงเรยน โรงพยาบาลและอาคารครสตจกรถกพวกญปนยด ครสเตยนไทย หลายคนปลกตวออกจากครสตจกรเนองจากกลว การถกขมเหง

สยามเปลยนชอ เปน “ประเทศไทย”

1939 1939


!133

https://th.wikipedia.org/wiki/%25E0%25B8%259D%25E0%25B9%2588%25E0%25B8%25B2%25E0%25B8%25A2%25E0%25B8%25AD%25E0%25B8%25B1%25E0%25B8%2581%25E0%25B8%25A9%25E0%25B8%25B0


กรณพพาท อนโดจน 1940 1941 กองทพไทยนำโดย จอมพลแปลก พบลสงคราม โจมตประเทศ เขมรและกองทพฝรงเศสทอยในประเทศเขมรเพอจะเอาพนทซง เคยเปนของไทยกอนถกยอมใหกบฝรงเศสในสมยราชการท 5 คนมา อนสาวรยชยสมรภม สรางขนเพอเทดทนวรกรรมของทหาร ตำรวจและพลเรอนทเสยชวตไปในกรณพพาทระหวางไทยกบ ฝรงเศส

แคนแนธ และ มารกาเรท แลนดอน (Kenneth & Margaret Landon) ลาออก จากคณะมชชน เพรสไบทเรยนใน ประเทศไทย

9-ต.ค. 1940

9-ต.ค. 1940

ตงแตปลายทศวรรษ 1800 ครสตจกรอเมรกนเพรสไบทเรยนได เรมแตกแยกออกเปนสองฝายระหวางพวกเสรนยมและพวก อนรกษนยม มชชนนารของเพรสไบทเรยนไดแบงเปนสองฝายดวย ในป 1940 เคนเนธและมาการเรท แลนดอนไดลาออกจากคณะ อเมรกน เพรสไบทเรยนเพราะพวกเขาอางวาเลขาของมชชน ซงคอนายพอล เอกน ตอตานงานประกาศของมชชนนารแบบ พวกเขาอยางเปดเผย

ประเทศญปนเขา มารกราน ประเทศไทย

8 ธ.ค., 1941

8 ธ.ค., 1941

การตอสของสงครามไดเกดขนในเขตกรงเทพและทางภาคใตของประเทศไทย สงครามเกดขนเพยงระยะเวลาไมนานกอนทจะมการ ประกาศสงบศก ประเทศไทยตกอยใตการควบคมของญปนจน กระทงสงครามโลกครงท 2 สนสดลง

องคการแปลพระ คมภรวคคลฟไดถกกอตงขน (Wycliffe Bible Translators)

1942 1942 คาเมรอน เทาวเซนด (Cameron Townsend) ไดกอตงองคการ แปลพระคมภรวคคลฟ ซงเปนองคการทมชชนนารมเปาหมาย ในการแปลพระคมภรเปนภาษาทองถนตางๆ เพอททกคนในโลก นจะสามารถอานพระคมภรในภาษาของตนเองได

สภาครสตจกรแหงประเทศไทยไดถก รบรองอยางเปน ทางการจากรฐบาล ไทย

14 เม.ย. 1943

14 เม.ย. 1943

พระบาทสมเดจ พระปรมนทรมหา ภมพลอดลยเดช "พระภทรมหาราช" Bhumibol Adulyadej the Great (Rama IX)

1946 ปจจบน


!134


มชชนนารเพนทา คอสตกลมแรกเขามาในประเทศไทย

1946 1946 องคการ FFFM (The Finnish Free Foreign Mission) ซงเปน กลมเพนทาคอสตในประเทศฟนแลนดไดสง เวอรเนอร และ แฮนนา ราอาสซนา (Verner and Hanna Raassina) เปน มชชนนารสามภรรยาคแรกมายงกรงเทพ

กอตงสภาครสตจกรโลก (World Council of Churches)

1948 1948 สภาครสตจกรโลกไดถกกอตงขนเพอเปนศนยกลางของนกาย ตางๆ ในการทจะแสดงใหเหนความเปนนำหนงใจเดยวกนของ ครสเตยนและเพอสถานภาพในสงคม สภาครสตจกรในประเทศ ไทยเปนสมาชกดวยสภาครสตจกรโลกใหความสำคญกบการเปนหนงเดยวมากกวาการประกาศและการรกษาหลกขอเชอของ ครสเตยน จงเปนสาเหตทครสตจกรบางแหงและครสเตยนบางคน รวม ทง อดตเลขาธการ อาจารยบญมาก กตตสาร ลาออกจากการ เปนสมาชกของสภาครสตจกรในประเทศไทย

กลมคอมมวนสต เขายดครอง ประเทศจน

1949 1949 พวกคอมมวนสตไดเอาชนะพวกชาตนยมในประเทศจน และยค ของคอมมวนสตกไดเรมตนขนในประเทศจน มชชนนารทงหมด ไดถกขบไลออกจากประเทศจน

งานประกาศใหญ ของ บลล เกรแฮม (Billy Graham) ในกรงลอส แองเจลลส

1949 1949 นกประกาศทชอบลล เกรแฮมดงขนและเรมมชอเสยงมากท อเมรกา เขาเปนนกเทศนาแนวประกาศทเปนทรจกมากทสด ในชวงศตวรรษท 20 เขาเทศนาตอหนาคนเปนลานๆ คนทวโลก

คณะเซาทเธรน แบบตสต (Southern Baptist) เขามาใน ประเทศไทย

1949 1949

คณะโอ.เอม.เอฟ. (OMF) เขามาใน ประเทศไทย

1951 1951 มชชนนารของคณะโอ.เอม.เอฟ. ทเขามาในประเทศไทยรนแรก ทำงานกบชาวเขาเนองจากพวกเขาเคยทำงานกบกลมชนนท ประเทศจนกอนถกคอมมวนสตไลออกมา

โรงเรยนครสต ศาสนศาสตรแบบ ตสต (Thailand Baptist Seminary) ถกกอตง

1952 1952 ภาพ: อ. เกลน มอรส (Glenn Morris) กำลงสอนนกศกษา


!135


สำนกพมพกนก บรรณสารถกกอตงขนโดยคณะมชชน โอ.เอม.เอฟ. (OMF)

1952 1952 คณะมชชน โอ.เอม.เอฟ. กอตงคณะกรรมการดานวรรณกรรมขน เพอผลตสอการประกาศ ซงในภายหลงเปลยนชอเปน กนก บรรณสาร และมผอำนวยการคนไทยคนแรกในป 2003 ในปจจบน กนกบรรณสารผลตหนงสอและสอสงพมพภาษาไทย ซงเนน การดำเนนชวตดวยคณธรรมบนพนฐานของหลกคำสอนของครสตศาสนา โดยใหความเคารพตอวฒนธรรมประเพณไทย

คณะอเมรกนแบบ ตสต (American Baptist) กลบเขา มาประเทศไทย

1952 1952 หลงจากทออกจากประเทศไทยไปเปนเวลากวา 100 ป คณะอเมรกนแบบตสตไดกลบเขามาเรมงานอกครงในประเทศไทย

งานประกาศของ อาจารย. ท. แอล. ออสบอรน (T.L. Osborn) กระตน ใหกลมเพนทาคอสตไดรบความนยม มากยงขน

1956 1956 งานประกาศของออสบอรน ทจดขนในกรงเทพ 15 วน ไดทำให เกดการเคลอนไหวของกลมเพนทาคอสตในประเทศไทย ซงกลม ของ FFFM ไดเรมเปดงานไวแลว

ศจ. บญมาก กตตสาร กอตง ครสตจกรกรงเทพ

1957 1957 ครสตจกรกรงเทพเปนครสตจกรทไมขนตรงกบใครเปนครสตจกร แรกในประเทศไทย

มชชนคณะอเมรกนเพรสไบทเรยน สลายตว

16 ส.ค. 1957

16 ส.ค. 1957

มชชนคณะอเมรกนเพรสไบทเรยนสลายตวลงโดยมอบหมายการดำเนน พนธกจใหอยภายใตอำนาจของสภาครสตจกรฯ โดยตรง มชชนนารเปลยนฐานะเปนภราดรผรวมงาน

จดเรมตนของกระ แสกลมเนนการเตบโตของครสตจกร (Church Growth Movement)

1960 1990 ความเคลอนไหวนเรมตนโดย โดนลด แมคกาแวแรน (Donald McGavran) ผซงสอนวามชชนนารควรทจะใชสงคมวทยาเพอทจะ สามารถเขาใจวฒนธรรมไดดขนเพอจะชวยใหสามารถประกาศไดอยางมประสทธภาพมากขน แมคกาแวแรนเยยมประเทศไทยในป 1956 และใหคำแนะนำในเรองกลมชนทนาจะเนนในการประกาศ ผทสนบสนนในเรองนถกวพากษวจารณวาพงวธการและเทคนค ตางๆ ในการใหครสตจกรเตบโตมากกวาพงพระเจา


!136


กลมครสตจกรเพนทาคอสตในประเทศไทยแตกแยก

1960 1960 อ.บญมาก กตตสาร สอนวาตองรบบพตศมาในนามของพระ เยซเทานน (ไมรวมนามของพระบดาและพระวญญาณบรสทธ) ซงทำใหเกดความแตกแยก

การเคลอนไหวของกลมคารสแมตค (Charismatic) ไดเรมตนขน

1960 1960 การกลบมาใหมของแครสเมตคเรมตนในครสตจกรโปรเตสแตนท ผเชอในครสตจกรทไมไดเปนเพนทาคอสตไดเรมตนรายงานคนท เรมพดภาษาแปลก และมประสบการณกบพระวญญาณบรสทธ ในชวงป 1960 ถง 1970 ครสตจกรหลายแหงไดเรมเปดมากขนใน เรองของประทานแบบแครสเมตค เชนการพดภาษาแปลก ๆ และ การพยากรณ การเคลอนไหวนไดสงผลกระทบตอผเชอของโรมน คาธอลกดวย

สถาบนพระครสต ธรรมพระกตตคณสมบรณ หมบาน เศรษฐกจ ไดถก กอตงขน

1960 1960

สภาสงคายนา วาตกนท 2 (Second Vatican Council)

1962 1965 ศาสนจกรโรมน คาธอลกไดทำการเปลยนแปลงเพอใหเขากบโลก สมยใหม การเปลยนแปลงสำคญๆ รวมถงการฉลองพธมสซา (mass) เปนภาษาทองถน (ไมใชภาษาละตน) และการมทศนคต ใหมๆ ตอพวกโปรแตสแตนท หลกขอเชอทประณามพวก โปรแตสแตนทไมไดถกยกเลกไป แตวาศาสนจกรคาธอลกเรม พดถงพวกโปรแตสแตนทวาเปน “พนองทแยกออกไป” แทนท จะเรยกวาเปนพวกนอกศาสนา ผนำคาทอลกชาวไทยไดมาประชมกนเพอตดสนใจวา จะนำ เปาหมายใหมในเรองการเปลยนแปลงเพอใหเขากบโลกสมยใหมทสภาสงคายนาวาตกนท 2 สนบสนนนนมาใชไดอยางไร อาคารครสตจกร การตกแตง เครองมออปกรณและศลปะตาง ๆ ถกสรางขนในแบบวดของชาวพทธ ไดมการนำคำศพทของพทธ ศาสนามาใชเรยกบาทหลวงและตำแหนงอน ๆ ดวย

มชชนคณะดไซเปล (Disciples of Christ) ไดสลายตว เขากบสภา ครสตจกร

1962


!137


สนตะปาปาแตงตงยวงนตโย เปน บชอปไทยคนแรก

1965 1965

พระครสตธรรม พะเยาถกกอตง

1966 1966 โอ.เอม.เอฟ ประเทศไทยไดกอตงศนยอบรมพระคมภรแบบทม ทพกอาศยในตวบนดานหนงของกวานพะเยาใกลเชยงราย ศนย แหงนไดเปดทำการโดยจอหนและมเรยล เดวส (John and Muriel Davis) ในเดอนมถนายน 1966 โดยมนกเรยน 6 คน หลกความ จรงพนฐานของพระคมภรจำเปนจะตองถกสอนใหกบทกคนโดยไมเกยววากอนหนานการศกษาของเขาจะอยระดบไหนกตาม

สหกจครสเตยน แหงประเทศไทย (Evangelical Fellowship of Thailand) ถกกอตง

1969 1969 สหกจครสเตยนไดถกตอตงขนเพอเปนองคการทจะดแลครสตจกรโปรเตสแตนทและทำหนาทเปน “สภา” ใหกบมชชน ครสตจกร อสระและครสตจกรกลมตาง ๆ สหกจฯ รบการรบรอง จากกรม การศาสนา กระทรวงศกษาธการ เมอวนท 19 มถนายน ค.ศ. 1969 ใหเปนองคการทางศาสนาครสตทใหญเปนอนดบท 3 ใน ประเทศไทย โดยมศาสนาจารยสข พงศนอย เปนประธาน สหกจฯ คนแรก !ครสตจกรบางแหงทลาออกจากการเปนสมาชกของสภาครสตจกรในประเทศไทยในป 1948 กไดเขารวมเปนสมาชกของสหกจฯ

ประชมไทยแลนด คองเกรสเพอการ เผยแพรพระกตต คณ (Thailand Congress on Evangelism)

1970 1970 การประชมเพอการเผยแพรพระกตตคณครงแรกมตวแทน 245 คนเขารวมประชม

พระครสตธรรมกรง เทพ (Bangkok Bible Seminary) ไดถกกอตงขน

1971 ภาพประกอบ: ดร. เฮนรกบนกศกษา 5 คนแรก: สงา, กตตศกด, ชมแสง,จระศกด, ธระ


!138


สมาคมพระครสต ธรรมไทยพมพพระคมภรฉบบ มาตรฐาน

1971 1971 พระคมภรฉบบมาตรฐาน (1971) ไดกลายเปนพระคมภร ฉบบทครสตจกรตาง ๆ ในประเทศไทยนยมใชกนมากทสด

สมาคมนกศกษา ครสเตยนไทยถกกอตง

1971 1971

การเคลอนไหวของกลมคนในอทยธาน

1967 1974 คนเปนจำนวนมากไดมาเชอในพระเยซครสตและครสตจกรในอทยธานไดทวคณขนอยางมากมาย เปนผลเนองมาจากการท มชชนนารและครสเตยนคนไทยไดประกาศอยางขะมกเขมนและ สอนรปแบบการทวคณของครสตจกรทไมซบซอน !ภาพประกอบ: มชชนนาร อเลกซ สมธ (Alex Smith) และ นกเรยนจากพระครสตธรรมพะเยาชอ ทองอน แบงปน พระกตตคณทอทยธาน

กรรมการการเพมพนคร

สตจกรในประเทศไทย

(Thailand Church Growth Committee) ถกกอตง

1 ธ.ค. 1971

4 ธ.ค. Dec 1971

โดนลด แมคกาแวแรน (Donald McGavran) และมชชนนาร ทมสวนเกยวของไดนำการประชมท “สมนาการเพมพนครสตจกร ในประเทศไทย” เปนการรวมตวกนของมชชนนารครงยงใหญทสด ทเคยมมาในประเทศไทย คณะกรรมการการเพมพนครสตจกรได ถกแตงตงขน โดยมคนไทย 2 คนและมชชนนาร 1 คน ตอมาภาย หลงคณะกรรมการคณะนไดมจำนวนสมาชกเพมขนรวมทงยงม อทธพลอยางมากในการสนบสนนการประกาศและการกอตงครสตจกร โดยมความรวมมอจากครสตจกรนกายตางๆในประเทศไทย ซง ปจจบนการทำงานของคณะกรรมการชดนเปนสวนหนงของ คณะกรรมการประสานงานโปรแตสเตนตในประเทศไทย (กปท.)

เหตการณ 14 ตลา 1973 1973 เหตการณ 14 ตลา หรอ วนมหาวปโยค เปนเหตการณทนกศกษา และประชาชนในประเทศไทย มากกวา 5 แสนคน ไดรวมตวกน เพอเรยกรองรฐธรรมนญจากรฐบาลเผดจการของจอมพล ถนอม กตตขจร นำไปสการใชกำลงของรฐบาลเมอวนท 14 ตลาคม พ.ศ. 2516 มผเสยชวต 77 ราย บาดเจบ 857 ราย และสญหายอก จำนวนมาก


!139


การประชมทเมอง ลอซาน เกยวกบ งาน ประกาศโลก (Lausanne Congress on World Evangelization)

1974 1974 ผนำการประกาศทวโลกไดมารวมตวกนเพอจะชวยกนแสดงความคดเหนวาพวกเขาจะรวมมอกนในการประกาศทวโลกไดอยางไร การประชมนเปนตนกำเนดของเครอขายลอซาน (Lausanne Movement) ซงยงคงดำรงอยในปจจบนน โดยมหนาทประสาน งานเกยวการประกาศระหวางครสตจกรและองคการตาง ๆ ทวโลก

ทหารเขมรแดงฆา ประชาชน 2 ลาน คนทประเทศ กมพชา

1975 1979 เมอเวยดนามลมเขมรแดงในป 1979 ชาวเขมรจำนวนมากหนมา ลภยในประเทศไทย การประกาศขาวประเสรฐในคายผลภยเกด ผลด

คณะมชชนลเธอร แรน (Lutheran) เรมงานในประเทศ ไทย

1976 1976

สามเณราลยแสง ธรรม (Lux Mundi Seminary) ไดถก กอตงขนเพอใชใน การฝกอบรมคน ไทยทเปนคาทอลก

2 ก.พ. 1975

2 ก.พ. 1975

ในป 1975 สามเณราลยแสงธรรม (Lux Mundi Seminary) ไดถกกอตงขนเพอใชในการฝกอบรมคนไทยสำหรบงานพนธกจ ซงกอนหนานนคนไทยจะตองถกสงไปรบการอบรมทปนงหรอกรง โรม การอบรมนนใชระยะเวลา 8 ปโดยมเปาหมายทจะใหมความ เขาใจในวฒนธรรมของตนเองอยางดเพอทจะพฒนาการทำพนธ กจใหเหมาะสมกบแตละทองถน

โครงการประกาศ “สชวตใหม”

ก.พ. 1978

ม.ค.1978

ประชมไทยแลนดคองเกรส ครงท 2 (Second Thailand Congress on Evangelism)

27 พ.ย. 1978

1 ธ.ค.1978

ครสตจกรรมเกลา ไดกอตงขนโดย อ. วลย เพชรสงคราม

1979 1979


!140


พระกตตคณแหงความมงคง (Prosperity Gospel)

1980 2013 นกเทศนและนกประกาศแครสเมตกจะสอนวาถาคณมความเชอท เพยงพอ พระเจาจะใหคณมสขภาพดและจะใหคณรำรวย คนท ตดตามคำสอนนสวนใหญเปนคนยากจนทอยในประเทศกำลงพฒนา ภาพประกอบ: เคนเนธ ฮากน (แหลงภาพ: https://en.wikipedia.org/wiki/File:Brother_Hagin.jpg)

การประชมนานา ชาตเกยวกบการ ประกาศทวโลกจด ขนทพทยา (International Consultation on World Evangelization)

16 ม.ย. 1980

27 ม.ย. 1980

ครสตจกรความหวงกรงเทพ (Hope of Bangkok) ไดกอตง ขนโดย อ. เกรยงศกด เจรญวงศศกด

1982 1982

พระสนตะปาปา จอหน ปอล ท 2 (John Paul II) แตงตง มชย กจบญช เปนพระคารดนล องคแรก

1983 1983 ในป 1983 พระสนตะปาปา จอหน ปอลท 2 ไดแตงตง มชย กจบญช ใหเปนพระคารดนลองคแรกของประเทศไทย

คณะครสตจกรสมพนธในประเทศไทยถกกอตง

1983 1983

กระทรวงศกษาธ การไดมคำสงหาม ใชคำศพทของพทธศาสนาใน ศาสนาอน

1984 1984

มการรายงานผปวยตดเชอเอดส (AIDS) คนแรกในประเทศ ไทย

1984 1984 ในปจจบนครสตจกรและองคการครสเตยนหลายแหงในประเทศ ไทยมพนธกจกบผปวยทตดเชอเอดส !ภาพประกอบ: สญลกษณวนเอดสโลก


!141


มหาวทยาลยพายพเปนมหาวทยาลย เอกชนแหงแรกของประเทศไทย

1984 1984

ครสตจกรความหวงกรงเทพถกใหออก จากสหกจฯ

1987 1987 สหกจฯไดยนขอกลาวหามากมายเกยวกบสมาชกครสตจกรความหวงกรงเทพเกยวกบการไปแยงสมาชกมาจากครสตจกรอนเพอมาเปนสมาชกครสตจกรของตน ดร.เกรยงศกดและผนำของครสตจกร ความหวงปฏเสธทจะเขาพบกบผนำของสหกจฯเพอปรกษาหารอ ในเรองน สงผลใหกลมครสตจกรความหวงทงหมดถกลงวนย และไมไดเปนสมาชกของสหกจฯอกตอไป

การประชมคอง เกรสครงท 3 หวขอ สรางสาวกทวไทย

1988 1988

การประชมคองเกรสครงท 4

1991 1991

พฤษภาทมฬ 1992 1992 เหตการณพฤษภาทมฬ เปนเหตการณทประชาชนเคลอนไหว ประทวงรฐบาลทมพลเอกสจนดา คราประยร เปนนายกรฐมนตร และตอตานการสบทอดอำนาจของ คณะรกษาความสงบเรยบ รอยแหงชาต (รสช.) ระหวางวนท 17-20 พฤษภาคม พ.ศ. 2535 ซงเปนการรฐประหารรฐบาลพลเอกชาตชาย ชณหะวณ เมอเดอน กมภาพนธ พ.ศ. 2534 นำไปสเหตการณปราบปรามและปะทะกน ระหวางเจาหนาทตำรวจและทหารกบประชาชนผชมนม มผเสย ชวตและบาดเจบจำนวนมาก และนำไปสการเปลยนแปลงทาง การเมอง

ครสตจกรลาห แบบตสตเขารวม กบสภาครสตจกรฯ

1992 1992


!142


ครสตจกรกะเหรยงแบบตสตเขารวม กบสภาครสตจกรฯ

1995 1995

เครอขายอธษฐาน อวยพรประเทศไทยไดเรมตนขน

1996 1996 จากการทผนำครสเตยนไทยไดรบการหนนใจจาก ปเตอร แวกเนอร (Peter Wagner ) และยองก โช (Yonggi Cho) พวกเขาจงกอตง “เครอขายอธษฐานอวยพรประเทศไทย” เครอขายนไดหนนใจใหมการอธษฐานเกดขนอยางมากมาย ทามกลางครสเตยนไทยในทตาง ๆ

ประชมคองเกรส ครงท 5

1999 1999

ศนยอบรมพระ ครสตธรรมเรมา ประเทศไทย (Rhema Thailand) ถกกอตง

2000 2000 ศนยอบรมพระครสตธรรมเรมาประเทศไทยเปนสาขาหนงของ ศนยอบรมพระครสตธรรมเรมาสหรฐอเมรกา ซงม เคนเนธ เฮกน (Kenneth Hagin) เปนผนำสอนเรองพระวจนะคำแหงความเชอ (Word of Faith)

ครสเตยนสวนใหญไมไดอาศยอยใน โลกตะวนตก

2002 2002 การตพมพหนงสอของฟลลป เจงกนสเรอง “ครสตศาสนายคหนา (The Next Christendom)” ทำใหชาวตะวนตกตระหนกวา 2/3 ของครสเตยนทงโลกนอาศยอยในแอฟรกา, เอเชย และลาตน อเมรกา หลายคนเชอวาอนาคตของครสตศาสนาจะถกกำหนด ขนจากบรเวณตางๆ เหลานนของโลก ไมใชอเมรกาและยโรป

คณะกรรมการประสานงานโปรแตส เตนตในประเทศ ไทย (กปท.) ถกกอตง

2002 2002 รฐบาลไทยตองการให สภาครสตจกรฯ, สหกจฯ, และ สหครสตจกรแบบตสตฯ มาประชมกนในฐานะ คณะกรรมการ ประสานงานโปรแตสเตนตในประเทศไทย (กปท.) ถงแมการ ประชมครงนเกดขนจากความตองการของรฐบาล แตทง 3 องคการพอใจทจะทำงานรวมกนและยงคงดำเนนการประชมกน อยจนทกวนน เพอทจะมการประสานงานรวมกนระดบประเทศใน การจดกจกรรมเพอการประกาศและสรางสาวก โดยไมแบงแยก นกายใด ๆ

ประชมคองเกรส ครงท 6

2004 2004


!143


การประกาศโดย หนงสอ พลงแหงชวต (Power of Living)

2004 2004 มลนธอารเธอร เดมอส (Arthur DeMoss Foundation) ไดออก โฆษณาแจกหนงสอ “พลงแหงชวต” ฟร ทวทงประเทศไทย โดย ในหนงสอประกอบดวยพระกตตคณและคำพยานของครสเตยน หลายคนวาพระเจาเปลยนแปลงชวตของพวกเขาอยางไร หนงสอ เลมนถกแจกจายไปราว ๆ 2-3 ลานเลม

เกดสนามทางภาค ใตของประเทศไทย

26 ธ.ค. 2004

26 ธ.ค. 2004

หลงจากทสนามไดทำลายชวตและบานเรอนมากมายในภาคใต ของไทย ไดมครสตจกรเกดขนใหม 17 แหงในบรเวณพนททไดรบ ความเสยหายนน. ภาพประกอบ : สนามทอาวนางในป 2004

คณะทหารรฐ ประหารลมรฐบาลทกษณ ชนวตร

2006 2006 วนท 19 กนยายน ป 2006 คณะทหารซงภายหลงเรยกตนเองวา คณะมนตรความมนคงแหงชาต (คมช.) รฐประหารลมรฐบาล ทกษณ ขณะทพนตำรวจโท ทกษณอยตางประเทศ ศาลทคณะ ทหารแตงตงนน ตดสนยบพรรคไทยรกไทยดวยขอหาโกงการ เลอกตง

โครงการยงมหวง (My Hope) โดย BGEA

ธ.ค. 2009

ธ.ค.2009

องคการ BGEA (The Billy Graham Evangelistic Association) และผนำครสตจกรไทยไดรวมมอกนทำโครงการประกาศโดยผลต สอตาง ๆ ออกไปทวประเทศ โดยนำการอบรมการประกาศสำหรบ ครสตจกรทองถน และวดโอของบลล เกรแฮมและแฟรงคลน เกรแฮมเขามาใช รวมถงนำคำพยานของครสเตยนไทยหลายตอ หลายคนเขามาดวย ถงแมจะมบนทกวามคนตดสนใจตดตามพระครสตถง 12,000 คน จากโครงการ แตหนงปหลงจากนน มผทำวจยวา “โครงการยงม หวง” ไมไดสรางผลกระทบใด ๆ ตอจำนวนสมาชกทรบบพตศมา ในครสตจกรทองถนเลย ครสตจกรทเขารวมโครงการและ ครสตจกรทไมไดเขารวมโครงการตางกมอตราการเตบโตของ ครสตจกรทเทากน

การประชม คองเกรส 7.5

2011 2011


!144


จำนวนครสเตยน โปรเตสแตนทคด เปน 0.69% ของ ประชากรทงหมดในประเทศไทย

2015 2015 ในป 2015 มครสเตยนโปรเตสแตนทจำนวน 444,000 คนใน ประเทศไทย คดเปนอตรา 0.69 % ของจำนวนประชากร ของประเทศไทยทงหมด


!145

CH774 Thai and Asian Church History...

Documents

Transcript of CH774 Thai and Asian Church History...