7/30/2019 causevic-izborpotrosaca-2008

1/3

Dr Fikret auevi

Materijal za pripremu testa i ispita

PONAANJE POTROAA I POTROAEV IZBOR

Zato kupujemo robe?

Ovo je jedno od osnovnih pitanja vezanih za analizu tranje i ponaanja potroaa.

Potroai kupuju robe (i usluge) kako bi zadovoljili svoje potrebe. Zadovoljavanje

potreba potroaa potronjom roba je posljedica injenice da potronja tih roba donosipotroaima korist.

Veliki doprinos razvoju teorije subjektivne vrijednosti zasnovane na teoriji utiliteta ili

teoriji korisnosti imala je Austrijska kola ekonomije iji su najznaajniji predstavniciKarl Menger (Carl Menger 1840.-1921.), Fridrih fon Vizer (Friedrich von Wieser

1851.-1926.) i Eugen Bem Baverk (Eugen Bohm-Bawerk 1851.-1914.).

Karl Menger je u ekonomsku teoriju i analizu uveo pojmove ekonomskih ineekonomskih dobara, te upotrebe ekonomskih dobara u cilju zadovoljavanja potrebausljed svojstva ekonomskih dobara da posjeduju svojstvo korisnosti.

Menger definie korisnostkao svojstvo stvari da zadovolji ljudske potrebe. Ukoliko je takorisnost prepoznata stvar postaje dobro. Ekonomska dobra su ona dobra za kojima jetranja vea od ponude, dok su neekonomska dobra ona dobra kojih ima vie u odnosu na

potrebe ljudi. U doba kada je Menger pisao svoje najpoznatije djeloNaela (1871.) zrak ivoda su predstavljali primjere neekonomskih dobara. Danas, u doba postindustrijskogdrutva i problema klimatskih promjena znamo da se ist zrak i pitka voda ve od prije

nekoliko decenija ne mogu tretirati kao neekonomska dobra po sistematizaciji Karla

Mengera. Fidrih fon Vizer je, proirujui analizu ponaanja potroaa zasnovanu nauenju Karla Mengera, u ekonomsku teoriju uveo pojamgranine korisnosti.

Funkcije indiferencije i mapa funkcija indiferencije

Funkcije indiferencije su krive udubljene linije koje predstavljaju razliite kombinacije

potronje dvije robe koje potroau donose isti nivo korisnostiodnosno zadovoljavanjapotreba. U ovoj definiciji funkcija indiferencije veoma je vana rije nivo korisnosti

budui da u ekonomskoj nauci ne postoji jedinica mjerenja korisnosti. Funkcije

indiferencije su krive linije budui da se granine stope supstitucije jedne robepotronjom druge robe koje donose isti nivo zadovoljavanja potreba razlikuju u svim

takama.

1

7/30/2019 causevic-izborpotrosaca-2008

2/3

Na jednom grafikonu kombinacija potronje dvije robe moemo iscrtati vei broj funkcija

indiferencije koje se postepeno udaljavaju od koordinatnog poetka. Razliite funkcije

indiferencije predstavljaju razliite nivoe korisnosti odnosno razliite nivoezadovoljavanja potreba. Udaljenije funkcije indiferencije od koordinatnog poetka

predstavljaju vie nivoe korisnosti.

Funkcije indiferencije, linija budetskog ogranienjai maksimalan nivoa zadovoljenja potreba

Grafiki prezentiran maksimalan nivo korisnostikoji potroa moe dostii u odreenom

vremenskom periodu zavisi od raspoloivog budeta odnosno od linije budetskog

ogranienja.

Potroa je, u skladu sa ovom interpretacijom, u ravnotei kada konzumira kombinaciju

dvije robe na najudaljenijoj funkciji indiferencije od koordinatnog poetka kojoj je linija

budetskog ogranienja tog potroaa tangenta toj najudaljenijoj funkciji indiferencije

Iz ove definicije dostizanja maksimalnog nivoa korisnosti proistie da potroa moe

poveati nivo korisnosti odnosno zadovoljavanja svojih potreba ako i samo ako se

njegova linija budetskog ogranienja pomjeri u desno, odnosno ako se njegov budet

povea.

Efekat supstitucije i efekat dohotka

Efekat supstitucije je efekatzamjene skuplje robe jeftinijom robom u strukturi potronje

jedne osobe odnosno jednog domainstva.

Dakle, do efekta supstitucije dolazi u okolnostima kada se cijena berem jednoj robi/usluzi

iz strukture potronje domainstva snizi. Sniavanje cijene proizvoda iz strukture

potronje potroaa podrazumijeva da potroa poveava kupovine tog proizvoda asmanjuje kupovine drugog/drugih proizvoda iz strukture potronje, kako bi poveanom

potronjom jeftinijih proizvoda ostvario vii nivo zadovoljavanja potreba.

Kao posljedica efekta supstitucije pojavljuje se efekat dohotka. Uz dati nominalnidohodak potroaev realni dohodak se poveava kada se cijena barem jednoj robi iz

strukture potronje potroaa smanji uz nepromijenjene cijene ostalih roba.

Posljedica poveanja realnog dohotka je poveanje tranje za normalnim robama.

Drugim rijeima, smjer djelovanja efekta supstitucije i efekta dohotka za normalna dobra

je isti dolazi do porasta tranje za normalnim robama po oba osnova. Po osnovu efektasupstitucije zbog djelovanja zakona tranje (kupujemo veu koliinu roba kada se cijena

tih roba smanjuje), a po osnovu efekta dohotka zbog karakteristike normalnih roba da se

tranja za ovom grupom roba poveava poveanjem i smanjuje smanjenjem dohotka.

2

7/30/2019 causevic-izborpotrosaca-2008

3/3

Mjerenje korisnosti roba pomou novca i potroaev viak

Budui da ekonomisti ne raspolau egzaktnom mjernom jedinicom korisnosti (korisnost

je subjektivna veliina) korisnost roba se indirektno moe mjeriti koliinom novca koju

su potroai spremni i mogu potroiti za kupovinu odreene robe.

Dakle, marginalna korisnost robe izraena pomou novca jeste onaj iznos novca koji jepotroa spreman i moe potroiti na kupovinu dodatne jedinice odreene robe.

Ako smo iz porodinog budeta izdvojili 250 KM za nabavku jednog komada odreene

robe (npr. obue) tada tih 250 KM predstavlja marginalnu korisnost tog proizvoda za tog

potroaa.

Marginalna neto korisnost neke robe predstavlja razliku izmeu koliine novca koju jepotroa spreman i moe potroiti za kupovinu odreene robe i trine cijene te robe.

Dakle, marginalna neto korisnost je pozitivna veliina ako je iznos novca koji je potroaspreman i moe potroiti vea od trine cijene te robe.

Marginalna neto korisnost ujedno oznaava i veliinu koju zovemo potroaev suficit.Dakle, potroaev suficit je identian marginalnoj neto korisnosti.

Potroa je u ravnotei odnosno uz dati raspoloivi budet u datom vremenskom periodu

ostvaruje maksimalan nivo zadovoljavanja potreba (maksimalan nivo korisnosti) kada su

neto marginalne korisnosti iz strukture potronje svih roba i usluga u tom vremenskom

periodu jednake nuli, odnosno kada je potroa spreman da plati za svaku robu i uslugu izstrukture potronje tano onaj iznos novca koji je jednak trinim cijenama tih roba i

usluga.

3