Casoma sycophanta teknik bülten

İÇ ANADOLU ORMANCILIK ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ YAYINLARICentral Anatolia Forestry Research InstituteTeknik Bülten / Technical Bulletin No: 294

O.D.C.: 411.12

AVCI BÖCEK Calosoma SycophantaCOLEOPTERA:CARABİDAE)’NIN

YETİŞTİRİLMESİNDESPODOPTERA LITTORALIS’İNKULLANIM OLANAKLARININ

BELİRLENMESİ

Determination of Usage Possibilities ofSpodoptera litoralis on rearing predator

Calosoma sycophanta(Coleoptera : Carabidae)

Dr. Seren CEYLANZiraat Yüksek Mühendisi

Dr. Nihan ARGUN Nurettin CENGİZZiraat Yüksek Mühendisi Biyolog

ISBN 978-605-393-118-8

İÇİNDEKİLER

SayfaÖNSÖZ ...........................................................................................................IIÖZ..................................................................................................................IIIABSTRACT ..................................................................................................IV1. GİRİŞ ........................................................................................................12. LİERATÜR ÖZETİ ..................................................................................33. MATERYAL VE YÖNTEM ....................................................................6

3.1 MATERYAL.....................................................................................63.1.1 Spodoptera littoralis’in yetiştirilmesi için gerekli

malzemeler.............................................................................63.1.2 Calosoma sycophanta’n›n yetiştirilmesi için gerekli

malzemeler:............................................................................63.2 YÖNTEM..........................................................................................6

3.2.1 Spodoptera littoralis’in yetiştirilme yöntemi ........................63.2.2 Calosoma sycophanta’n›n yetiştirilme yöntemi....................9

4. BULGULAR VE TARTIŞMA ...............................................................124.1 Calasoma sycophanta ergini - Spodoptera littoralis larvas› ..........12

4.1.1 Tüketilen besin miktar› ........................................................124.1.2 Yumurta say›s› .....................................................................14

4.2 Calasoma sycophanta ergini - Spodoptera littoralis pupas› ..........164.2.1 Tüketilen besin miktar› ........................................................174.2.2 Yumurta Say›s› ....................................................................18

4.3 Calasoma sycophanta larvas› - Spodoptera littoralis larvas›.........214.3.1 Birinci dönem Calosoma sycophanta larvas› ......................23

4.3.1.1. Tüketilen besin miktar›...........................................23 4.3.1.2. Gelişme süresi.........................................................24

4.3.2 İkinci dönem Calosoma sycophanta larvas›........................264.3.2.1. Tüketilen besin miktar›...........................................264.3.2.2. Gelişme süresi.........................................................27

4.3.3 Üçüncü dönem Calosoma sycophanta larvas›.....................294.3.3.1. Tüketilen besin miktar›...........................................294.3.3.2. Gelişme süresi.........................................................30

4.3.4 Pupa dönemi ........................................................................32 4.4 Calasoma sycophanta Larvas› - Spodoptera littoralis Pupas› .......33

5. SONUÇ VE ÖNERİLER ........................................................................34ÖZET.............................................................................................................37SUMMARY...................................................................................................38KAYNAKLAR .............................................................................................39

I

II

ÖNSÖZ

Bu çalışma ile, avcı böcek Calosoma sycophanta’nın laboratuardayetiştirilmesi sırasında kullanılan çam kese böceği yerine altenatif av olarakSpodoptera littoralis isimli Lepidopter türü kullanılmıştır.

Çalışma sırasında; laboratuar işlerine yardımcı olan sayın İlhanARSLAN’a, fotoğraf çekimlerini yapan sayın Dr. Akın SEMERCİ’ye, ista-tiksel değerlendirmeleri yapan sayın Dr. Eren CEYLAN‘a teşekkür ederiz.

Ayrıca vakit ayırıp bilgi ve tecrübelerinden yararlanma fırsatı verensayın Dr. Dilan ÖZMEN’e ve Spodoptera littoralis kültürününoluşturulmasında katkı sağlayan sayın Doç. Dr. Cem ÖZKAN, Sayn Dr. IşılÖZDEMİR ve sayın Tülay TATLI’ya teşekkürü borç biliriz.

Çalışmanın öncelikle araştırıcılara olmak üzere tüm ormancılıkçalışanlarına faydalı olmasını diler emeği geçen tüm İç Anadolu OrmancılıkAraştırma Müdürlüğü personeline ve Ankara Orman Bölge MüdürlüğüBiyolojik mücadele laboratuarı çalışanlarına teşekkür ederiz.

ÖZ

Yapılan bu çalışma ile, avcı böcek Calosoma sycophanta’nın laboratuarkoşullarında yetiştirilmesinde alternatif av arayışına gidilmiş ve çam keseböceği yerine Spodoptera littoralis isimli tür kullanılmıştır. Besin olarak kul-lanılan Spodoptera littoralis İç Anadolu Ormancılık Araştırma MüdürlüğüEntomoloji laboratuarındaki iklim odasında çoğaltılarak Ankara OrmanBölge Müdürlüğü Biyolojik Mücadele laboratuarında yetiştirilen Calosomasycophanta’ya besin olarak verilmiştir. Çalışmada Calosoma sycophantaergin ve larvalarına Spodoptera littoralis’in hem larva hem de pupa dönemiverilerek Calosoma sycophanta tarafından tüketilen besin miktarı, bırakılanyumurta sayısı ve larvaların gelişme süreleri hesaplanmıştır. Çalışmada 1 ile8 farklı besin grubu oluşturulmuş ve çalışma 3 tekerrürlü olarakyürütülmüştür. Elde edilen veriler istatistik analizi yapılarak sonuçlardeğerlendirilmiştir.

Yeni besin avcı böcek tarafından kabul edilmiş ve tüketilmiştir. Besinintüketilmesinin yanında bu besin ile beslenen ergin erkek ve dişi bireyler çift-leşebilmiş ve dölün devamını sağlayacak olan yumurta verme işlemini ba-şarmışlardır. Yumurtadan çıkan larvalarda yine Spodoptera littoralis larva-larıyla beslenmiş ve 1., 2. ve 3. larva dönemlerini başarıyla tamamlamışlardır.Pupa dönemine geçiş ise sağlanamamıştır.

Spodoptera littoralis insan sağlığı açısından da zararsız olup laboratuarşartlarında yetiştirilmesi kolay bir türdür. Bundan sonra yapılacak olanCalosoma sycophanta üretim çalışmalarında çam kese böceğine alternatifbesin olarak Spodoptera littoralis’in kullanılması için yapılacak araziçalışmalarına ihtiyaç duyulmaktadır.

III

ABSTRACT

In this study Spodoptera littoralis was used instead of Thaumetopoeapityocampa as alternative food for Calosoma sycophanta in laboratoryconditions. Spodoptera littoralis grown in Entomology Laboratory of CentralAnatolia Forestry Research Institute was given Calosoma sycophanta grownin Ankara Bölge Müdürlüğü Biyolojik Mücadele Laboratuarı. Amount offood consumption, total number of egg and larval devolopment period werecalculated by giving larvae and pupae of Spodoptera littoralis to Calosomasycophanta adults and larvae. Different food groups were formed 1 to 8 andstudy was carried out as 3 replications. Data were evaluated by statisticalanalysis.

New food was consumed by predator insect. In addition feeding, matingand egg laying were occured in male and female Calosoma sycophantaadults. New larvae from eggs consumed Spodoptera littoralis larvae andcompleted 1.,2. and 3. larval period successfully. It was not provided to shiftlarvae to pupae period.

There is a need to field studies to use Spodoptera littoralis. It is notharmful for human health and also can be grown easily in laboratoryconditions.

IV

1. GİRİŞ

Ormanlarımızın korunması ve daha kaliteli orman ürünlerinin eldeedilebilmesi ormanlarımızı tehdit eden zararlı ve hastalık etmenleriylemücadele etmeyi gerektirmektedir. Zararlı faktörlerle yapılacak olanmücadele yöntemlerinin belirlenmesi gerek orman ekosistemlerinin korun-ması ve gerekse insan ve çevre sağlığının korunması açısından oldukça önem-lidir. Çevreye karşı meydana gelen hassasiyet zararlılarla yapılacak olanmücadele yöntemlerinin yeniden gözden geçirilmesini gerektirmektedir.Zararlılarla mücadelede genel yaklaşım insan, hayvan, bitki ve çevreye en azzarar veren yöntemlerin kullanılmasıdır. Fakat bunları kapsayacak tek biryöntem bulmak henüz mümkün olmamıştır. Bu nedenle böceklerle savaşımdaentegre bir yaklaşım ve biyolojik mücadele yöntemlerinin kullanımının özel-likle de doğal düşmanlardan en üst düzeyde yararlanılmasının gerekli olduğudüşünülmektedir.

Biyolojik mücadele yöntemleri, uzun yıllardır gerek orman zararlılarıylamücadelede gerekse tarım zararlılarıyla mücadelede kullanılan bir yöntemdir.Zararlı böceğe karşı, faydalı türler olan avcı (predatör) ve parazitoit böcekkullanımı çalışmaları ise çok eski yıllara dayanmaktadır. Bu yöntemde, za-rarlı böcek türüne karşı faydalı böcek kullanılarak zararlı böcek popülasyonu-nun ekonomik zarar seviyesinin altında tutulması hedeflenmektedir. Biyolo-jik mücadele ajanı olarak kullanılacak olan faydalı böcek türünün ise insaneliyle kolay ve ekonomik olarak yetiştiriliyor olması bu mücadele yöntemi-nin önemli unsurlarından biridir. Yani zararlı böcek ile mücadele ederken kul-lanılacak olan faydalı böcek türü laboratuar ortamında kolay ve hızlı yetişti-riliyor olmalıdır. Çünkü kitle halinde üretim yaparak doğaya salım yapmakbiyolojik mücadele çalışmalarının önemli aşamalarındandır.

Çam kese böceği Türkiye ve Akdeniz iklimine sahip pek çok ülkedeyaygın ve zararlıdır. Türkiye’de özellikle Marmara, Ege, Akdeniz ve Karade-niz bölgelerinde bulunan bu zararlı başta çam ve sedir olmak koşuluyla bazenardıç ve maki bitkilerinde zarar yapar. Asıl zararı ibreleri yiyen tırtıllar ta-rafından meydana gelir. Bu nedenle fizyolojik ve primer bir zararlıdır.Tırtıllar ibreleri yemeleri sırasında ince ağlardan bir yuva yaparlar. Eğer za-rar süreklilik gösterirse bu yuvaların bulunduğu ağaçlar uzun süre dayana-mazlar (Çanakçıoğlu 1998). Tırtıllar tarafından oluşturulan bu ağdan yapılmışyuvalar sebebiyle zararlıyı ilaçlı bir mücadele ile baskı altında tutmak zor vemasraflı olmaktadır. Bu sebeplerden dolayı çam kese böceğine karşı mücade-lede son yıllarda biyolojik mücadele çalışmaları ağırlık kazanmaya başlamışve araştırmalar artırılmıştır (Weseloh 1988).

1

Çam kese böceği ile biyolojik mücadelede son yıllarda Calosoma syco-phanta isimli predatör böcek kullanılmakta ve oldukça başarılı sonuçlar eldeedilmektedir (Kanat ve Toprak 2005). Calosoma sycophanta çam kese böceğiharicinde özellikle Avrupa ve Kuzey Amerika’da Lymantria dispar(Lepidoptera: Lymantridae) mücadelesinde de kullanılmakta ve bahsedilenbölgelerde zararlının epidemi yapması bu avcı böceğin kullanımıyla engellen-mektedir (Weseloh 1993b).

Ülkemizde, avcı böcek Calosoma sycophanta’nın üretilmesi ve çam keseböceği ile mücadele de kullanılması Orman Genel Müdürlüğüne bağlı Bölgemüdürlüklerinin biyolojik mücadele laboratuarlarında yapılmaktadır.Biyolojik mücadele laboratuarlarında faydalı böcek üretiminde besin olarakçam kese böceğinin kendisi kullanılmaktadır. Bu durumun iki önemlisakıncası bulunmaktadır. Birincisi; çam kese böceğinin besin olarakkullanılabilmesi için fazla miktarda araziden toplanması gerekmektedir. Budurum oldukça ciddi iş gücü ve masraf demektir. İkinci önemli sakıncası iseçam kese böceği ile çalışmanın özellikle insan sağlığı açısından çok zor vesakıncalı olmasıdır. Böcek vücudu üzerinde bulunan zehirli kıllar alerji vekaşıntıya sebep olmaktadır. Özel kıyafetler içerisinde çalışılmasına karşınçalışan kişilerde önemli sağlık sorunlarına yol açmaktadır.

Biyolojik mücadele çalışmalarında, faydalı böceğin kolay ve rahatyetiştirilerek kitle üretiminin yapılabiliyor olması önemlidir. Kitle üretimisırasında besin olarak hedef öncelikle avcı böceğin kendi doğal avıdır. Fakatyukarıda bahsedilen sebepler gibi yetiştirme sırasında zorluklar meydanageliyorsa o zaman faydalı böcek için kullanılabilecek yetiştirmesi kolay veekonomik olan alternatif av düşünülmelidir.

Bu amaçla bu projede avcı böcek Calosoma sycophanta’nın laboratuarortamında yetiştirilmesinde kullanılabilecek yeni bir av arayışına gidilmiştir.Projede çam kese böceği yerine Spodoptera littoralis kullanılarak çam keseböceği ile birebir çalışma zorluğu ortadan kaldırılmaya ya da en az seviyeler-de kullanma koşulları yaratılmaya çalışılmıştır. Çalışmada kullanılan Spodop-tera littoralis laboratuar koşullarında kolay ve ekonomik olarak yetiştirilmişve bu süreçte insan sağlığı açısından herhangi bir sakınca oluşmamıştır. Buçalışma ile orman zararlıları ile yapılacak biyolojik mücadele çalışmalarındafaydalı böcek üretimi için alternatif av ya da konukçu kullanımı teşvik edil-miştir.

2

2. LİTERATÜR ÖZETİ

PATEL ve PATEL (1971) Spodoptera littoralis’in yetiştirilmesi ile ilgiliyapmış oldukları çalışmada, plastik küvetler kullanarak larvaları marulyaprakları ile beslemişlerdir. Küvetlerin tabanında steril toprak yada talaşkullanılmış böylece enfeksiyon riski azaltılmıştır

ABDEL-FATTAH ve ark. (1977) besin belirlemeyle ilgili yapmışoldukları çalışmada, Spodoptera littoralis’in en kısa larva döneminin marul,börülce, hintyağı, tatlı patates yada lahana ile beslendiği zaman eldeedildiğini belirlemişlerdir.

ALLEN T.R (1977) yapmış olduğu çalışmada Calosoma alternansgranulatum’un Alabama argillacea ve Spodoptera frugiperda üzerindeoldukça etkili olduğunu belirtmektedir. Bu çalışmada bu iki zararlının popu-lasyon düzeyinin avcı böcek kullanılarak ekonomik zarar seviyesinin altınadüşürülebildiği belirtilmiştir.

WESELOH (1988) çalışmasında avcı böcek Calosoma sycophanta’nın1. ve 2. dönem larvalarının Lymantria dispar’ın pupalarını ve küçük dönemlarvalarını tercih ettiğini, 3. döneme ait larvalarının ise larvaları ve daha bü-yük larvaları tercih ettiğini belirtmiştir. Hatta 2. ve 3. Dönem larvaya verile-cek besin büyüklüğünün önemli olmadığı her büyüklüğü tükettiği belirdmiş-tir.

WESELOH (1993a) yapmış olduğu çalışmada, avcı böcek Calosamasycophanta dişilerinin zamanının büyük kısmını toprak yüzeyinde ve yaprakaltlarında gezinerek geçirdiklerini yani çok haraketli olduklarını, erkeklerinise daha çok gezinme hareketi yaptıklarını ve muhtemelen çiftleşecek dişileraradıklarını belirtmiştir. Ayrıca erginlerin birkaç yıl yaşadığı ve larva ilebeslendiği, larvaların ise genelde pupa ile beslendiği belirtilmiştir.

WESELOH (1993b) beslenmenin önemini vurguladığı çalışmasındaCalosoma sycophanta erginlerini Lymantria dispar ve üzüm ile beslemiştir.Çalışmada sadece üzüm ile beslenen bireylerin hiç yumurta bırakmadığı,Lymantria dispar ile beslenenlerin yumurta bırakabildiği, belli dönem üzümile belli dönem larva beslenenlerin ise yumurta sayısında azalma meydanageldiği belirlenmiştir. Ayrıca yeteri kadar besin bulamazlarsa yumurtlaya-madıkları toprağa geri döndükleri belirtilmiştir.

3

MAHR (1996) çalışmasında Calosoma türlerinin iyi birer tırtıl avcısıolduğu belirtmekte ve Calosoma cinsinin hem ergin hemde larvalarının avcıolduğunu vurgulamaktadır. Calosoma sycophanta 1905 yılından beri Avrupave İngilterede Lymantria dispar larvaları üzerinde kullanıldığını ve buavcının larvalarının 2 haftalık gelişim peryotlarında yaklaşık 50 tırtıltükettiğini belirtmektedir. Erginlerinde yüzlerce tırtıl tüketebilecek kapasit-ede olduğu belirtilmektedir.

WESELOH (1996) çalışmasında avcı böcek Calosoma sycophanta’nınlaboratuarda yetiştirme metodu hakkında bilgi verilmiştir. Yetiştirmede plas-tik küvetler kullanılmış tabana ise turba içeren yosun serilmiştir. LarvalarLymantria dispar pupaları ile erginler ise larvalar ile beslenmiştir. Yetiştirmetoplu halde yapılmış fakat tek tek yetiştirmede larvaların hayatta kalmasıtoplu yetiştirmeye göre daha fazla olmuştur.

WESELOH (1997) yapmış olduğu çalışmada, avcı böcek Calosomasycophanta’nın pek çok lepidopter türünün avcısı olduğunu fakat esas olarakLymantria dispar’ın avcısı olduğunu belirtmektedir.

ÖZMEN (2004) çalışmasında kullandığı laboratuar böceği Spodopteralittoralis larvalarını hem marul yapraklarıyla hem de suni besin ilebeslemiştir. Suni besin olarak Soutland Product Co. dan alınan genelLepidopter diyeti kullanılmıştır. Enfeksiyon riskini azaltmak amacıyla vekültürün devamlılığı için bir kısım larva hazırlanan bu diyet kullanılarakyetiştirilmiştir.

KANAT ve TOPRAK (2005) yapılan çalışmada Calosoma sycophan-ta’nın bazı biyolojik özelliklerini laboratuar koşullarında incelemişlerdir.Çalışma 2001-2003 yılları arasında Kahramanmaraş’ta yürütülmüştür. Erginavcı böceklerin topraktan çıkışları şubat sonu başlamakta mart ayının ikincihaftasına kadar sürmektedir. Erginler çamkese böceği larvasıyla beslenmek-tedir. On günlük beslenmeden sonra erginler çiftleşerek yumurta bırakmak-tadır. Yumurta bırakma peryodu 20-25 gün sürmekte, yumurtalar 6-13 güniçinde açılmaktadır. İlk dönem larvalar 7-8 gün mm boy ve kirli sarı renkteolup, iki saat sonra siyah renge dönüşmektedir. Üç larva dönemi geçirmektehaziran ayında pupa olmakta ve pupa dönemi 9-16 gün sürmektedir.

KANAT ve ÖZBOLAT (2006) yapmış oldukları çalışmada, kitle üreti-mi amacıyla Calosoma sycophanta’nın çam kese böceği üzerinde biolojisini

4

incelemişlerdir. Çalışmada 23˚C %60-65 nem, 8:16 karanlık: aydınlıkkoşulların sağlandığı iklim odasında yürütülmüştür. Erginler topraktançıkınca çam kese böceği ile beslenmişlerdir. Yumurta bırakma periyodu20-25 gün, açılma süresi 6-13gün sürmektedir. Avcı 3 larva dönemigeçirmektedir. Birinci larva dönemi 7-11 gün, ikinci larva dönemi 8-12 gün,üçüncü larva dönemi 15-18 gün, pupa dönemi ise 9-12 gün sürmektedir.

YOUNG (2008) çalışmasında 40 adet avcı böcek Calosoma sayi’yeSpodoptera frugiperda’nın değişik dönemleri verilerek hayatta kalmasürelerini hesaplamıştır. Buna göre S. frugiperda’nın larva dönemiyle beslen-mede 122 gün, prepupa dönemiyle 75 gün, ergin dönemiyle 57 gün, pupadönemiyle 34 gün ve hiç besin verilmeden 31 gün hayatta kalma sağlanmıştır.En uzun süre larva dönemiyle beslenmede elde edilmiştir.

EVANS (2009) çalışmasında Calosoma sycophanta’nın 20. yüzyılınbaşlarında İngiltereden Amerikaya getirildiğini ve burada Lymantria disparile Euproctis chrysorrhaea’yı kontrol altında tuttuğunu belirtmektedir.

5

3. MATERYAL VE YÖNTEM

3.1 MATERYAL:

Çalışmanın ana materyalini avcı böcek Calosoma sycophanta ve besinolarak kullanılacak olan Spodoptera littoralis oluşturmaktadır. Avcı böcekCalosoma sycophanta, Mersin, Balıkesir ve Adana illerinden toplanarakAnkara Orman Bölge Müdürlüğü biyolojik mücadele laboratuarında yetiştir-ilmiştir. Besin olan Spodoptera littoralis ise, Adana ili pamuk ekimalanlarından toplanarak İç Anadolu Ormancılık Araştırma Enstitüsü ento-moloji laboratuarında kültüre alınmıştır.

3.1.1 Spodoptera littoralis’in yetiştirilmesi için gerekli malzemeler:

Besin olarak kullanılan Spodoptera littoralis’in yetiştirilmesi için(20x25x10 cm) ebatlarında 5 litrelik plastik kaplar, tülbent, talaş, pekmez,etüv ve böceklerin beslenmesi için marul kullanılmıştır. Böceklerin yetiştiril-mesi ise kontrollü koşulların sağlandığı iklim odasında gerçekleştirilmiştir.

3.1.2 Calosoma sycophanta’nın yetiştirilmesi için gerekli malzemeler:

Avcı böcek Calosoma sycophanta’nın yetiştirilmesi için 100 cc’lik plas-tik analiz kapları, (25x35x15 cm) ebatlarında 13 litrelik plastik kaplar, toprak,etüv kullanılmıştır. Böceklerin yetiştirilmesi ise kontrollü koşullarınsağlandığı iklim odasında gerçekleştirilmiştir.

3.2. YÖNTEM

3.2.1. Spodoptera littoralis’in yetiştirilme yöntemi

Besin olarak kullanılacak olan Spodoptera littoralis İç AnadoluOrmancılık Araştırma Müdürlüğü entomoloji laboratuarında 25 ± 2 ˚Csıcaklık %60-65 orantılı nem ve 16:8 (aydınlık: karanlık) koşullarınınsağlandığı iklim odasında yetiştirilmiştir (Şekil 1). Yumurtadan çıkan larvalarplastik küvetler içine alınarak marul bitkisiyle beslenmiştir

6

Şekil 1: Entomoloji laboratuarı iklim odası

Figure 1: Climate room in entomology laboratory

Plastik küvetlerin üstü tülbent ile kapatılarak böceklerin kaçmaları engel-lenmiştir. Günlük kontroller yapılarak pörsümüş ve kuru marul yapraklarıyenileriyle değiştirilmiştir. Marul yaprakları böceklere verilmeden önceyıkanmış ve kurulanmıştır. (Şekil 2).

Şekil 2: Spodoptera littoralis’in marulla beslenmesi

Figure 2: Spodoptera littoralis is feeded by lettuce

7

Birinci ve 2. larva döneminden sonra büyüyen Spodoptera larvalarınınbeslenmiş oldukları kabın içinde, dışkıları ve marul artıkları sebebiyle sulan-ma meydana geldiği görülmüştür. Bu durum böceklerin kolayca enfeksiyonkapmalarına ve ölmelerine sebep olmaktadır. Bunu engellemek amacıyla ste-ril edilmiş talaş kullanılmıştır. Talaş parçaları böceklerin yetiştirildiği plastikküvetlerin tabanına serilmiş ve üzerlerine marul yaprakları konularak böcek-lere verilmiştir. Kapların içinde kirlenen ve ıslanan talaş parçaları 2-3 günarayla temizlenmiş ve yenileri konulmuştur. Spodoptera larvalarının 5. dö-nemden sonra beslenmeyi yavaşlatarak prepupa dönemine geçtikleri görül-müştür. Bu dönemde larvalar verilen marul yapraklarını yememekte pupa ol-maya hazırlanmaktadır. Kontrollü koşullarda yetiştirilen Spodoptera littora-lis larvalarının yumurtadan çıkıp pupa olmaları yaklaşık 15-20 gün arasındadeğişmektedir. Pupa’ya giren larvalar kokon örerek pupa olmakta ve tam baş-kalaşım göstererek 3-5 gün sonra pupadan çıkarak ergin kelebekler meydanagelmektedir (Şekil 3).

Şekil 3: Spodoptera littoralis’in (a) Larva (b) Pupa (c) Ergin dönemi

Figure 3: (a) Larvae (b) Pupae (c) Adult of Spodoptera littoralis

8

(a)

(c)

(b)

Çıkan ergin bireylerin vakit geçirmeden çiftleşme kaplarına alınması vebeslenmesi gerekmektedir. Çünkü çiftleşen bireyler daha sonra yumurtabırakacaklardır. Ergin kelebekler 20x25x10 cm ebadındaki plastik küvetlerealınarak üzerleri tülbent ile kapatılmıştır. Ergin kelebeklerin beslenmesi içinpekmez-su karışımı hazırlanmış, hazırlanan bu sıvı pamuk parçalarınaemdirilerek çiftleşme kaplarına konulmuştur. Ayrıca dişi kelebeklerin yumur-ta bırakması için A4 kağıtları şeritler halinde uzunlamasına kesilmiş yelpazeşeklinde katlanmış ve çiftleşme kaplarının içine alınmıştır. Hazırlanan küçükkağıt yelpazelerin üzerine dişi kelebeklerin yumurta bırakması sağlanmıştır.Yumurta bırakma süresi yaklaşık 1 haftadır. Bırakılan yumurtaların açılımıise 2-4 gün arasında gerçekleşmektedir. Küçük kağıt yelpaze parçalarınınüzerine yumurtalar toplu halde bırakılmaktadır. Yumurta paketlerinin bulun-duğu yelpaze yaprakları kesilerek alınmış ve marul bitkisi üzerine konularakaçılmaları beklenmiştir. Böylece tekrar yumurtaların açılımı sağlanmış veyumurtadan çıkan larvaların marul bitkisiyle beslendiği görülmüştür (Özmen2004).

3.2.2. Calosoma sycophanta’nın yetiştirilme yöntemi

Avcı böcek Calosoma sycophanta (Şekil 4) Mersin, Balıkesir ve Adanailleri çam ormanlarından toplanmış ve Ankara Bölge Müdürlüğü biyolojikmücadele laboratuarında yetiştirilmiştir.

Şekil 4: Calosoma sycophanta erginiFigure 4: Adult of Calosoma sycophanta

9

Yetiştirme 23 ± 2 ˚C sıcaklık %60-65 orantılı nem ve 8:16 karanlık:aydınlık koşullarının sağlandığı iklim odasında gerçekleştirilmiştir. Arazidengetirilen böcekler ergin erkek ve dişi bireyler olarak seçilmişlerdir. Seçilenerkek ve dişi bireyler, içlerine 4 cm steril elenmiş toprak konulan 100 cc’liksteril analiz kaplarına alınmıştır. 1-8 lik gruplar halinde ayrılarak bir haftaboyunca Spodoptera littoralis’in larva ve pupaları ile beslenmişlerdir. Dahasonra gruplar 25x35x15 cm ebadındaki plastik kaplara alınarak çiftleşmelerisağlanmıştır. Çiftleşen gruplardaki erkek ve dişi bireyler ayrılmış olup dişilertek tek, içine 4 cm steril elenmiş toprak konulan, 100 cc’lik steril analizkaplarına alınarak yumurta vermeleri beklenmiştir. Her bir gruba ait dişilerinbıraktıkları yumurtalar sayılarak not edilmiştir. Yumurtalar nemli toprakiçerisine alınarak açılmaları beklenmiştir. Açılan yumurtalardan çıkan lar-vaların birbirlerini yiyerek zarar vermemeleri için tek tek ayrılmış ve içindesteril nemli toprak bulunan 3x5cm ebadındaki plastik silindir kaplaraalınmıştır (Şekil 5).

Şekil 5: İçinde steril nemli toprak bulunan 3x5cm ebadındaki plastiksilindir kaplar

Figure 5 : Cylindirical plastik cap (3x5 cm) with sterile moisturized soil

Larvaların beslenmesi Spodoptera littoralis larva ve pupası verilereksağlanmıştır. Fakat Calosoma sycophanta larvalarının hiçbir larva dönemindeSpodoptera littoralis pupalarıyla beslenmediği ve pupayı yiyemediği gözlen-miştir. Bu sebeple pupa ile larvalar beslenememiş, Calosoma sycophanta lar-

10

valarının sadece Spodoptera littoralis larvalarıyla beslenmesi gerçekleştiril-miştir. Calosoma sycophanta’nın 1. gömlek larvalarına Spodoptera littoral-is’in 2. ve 3. dönem larvaları, 2. gömlek larvalarına 4. dönem larvaları,3. gömlek larvalarına ise 5. dönem larvaları verilerek larvaların beslenmesisağlanmıştır. Besleme işlemi günlük yapılmış ve elde edilen veriler sayılaraknot edilmiştir.

11

4. BULGULAR VE TARTIŞMA

Avcı böcek Calasoma sycophanta’nın gelişiminde alternatif av olarakkullanılan Spodoptera littoralis çalışmaları 4 aşamada gerçekleştirilmiştir.Çalışmada avcı böceğin ergin ve larva dönemine Spodoptera littoralis veril-miştir. Besin olarak kullanılan Spodoptera littoralis ise hem larva hemdepupa döneminde avcı böceğe yedirilmiş ve sonuçlar değerlendirilmiştir.

4.1. Calasoma sycophanta ergini- Spodoptera littoralis larvası

Çalışmada araziden toplanıp laboratuara getirilen dişi ve erkek Calosomasycophanta erginlerine Spodoptera littoralis larvası verilerek tüketilen besinmiktarı ve meydana gelen yumurta sayısı belirlenmiştir.

4.1.1. Tüketilen besin miktarı

Avcı böcek Calosoma sycophanta için yeni tanıştırılmış bir besin olanSpodoptera littoralis’in günlük tüketim miktarının bilinmesi bundan sonrayapılacak olan uygulama çalışmaları için oldukça önemlidir. Nitekim Weseloh(1988) laboratuarda yapılan çalışmaların bir bireyin günlük ne kadar av tükete-bileceği konusunda bilgi verdiğini belirtmektedir. Bu sebeple, tüketilebilenlarva sayısını belirlemek amacıyla 1 ila 8 lik besin grupları oluşturulmuş ve hergrupta 10 böcek kullanılarak günlük besleme yapılmıştır (Şekil 6 ).

Şekil 6 : Spodoptera littoralis larvası ile beslenen Calosoma sycophantaergini

Figure 6: Adult of Calosoma sycophanta are feeded by larvae ofSpodoptera littoralis

12

Günlük 1, 2, 3 besin verilen gruplardaki ergin bireylerin besinin hepsinitükettikleri, 4, 5, 6, 7, 8, besin verilen erginlerin ise besinin neredeyse hepsi-ni tükettikleri görülmektedir. 3 tekerrür halinde yapılan bu çalışmadan eldeedilen ortalama değerlere göre tüketilen besin miktarı aşağıdaki şekildedir(Şekil 7).

Şekil 7: Calosoma sycophanta erginleri tarafından günlük tüketilenlarva miktarı ortalamaları (Adet).

Figure 7: Means for consuption of larvae amount by Calosoma sycophantaadults per day(piece)

Şekil 7 de görüldüğü üzere ergin bireyler kendilerine verilen besininneredeyse tamamını tüketebilmektedir. Çalışmada günlük 7-8 besin verilengruptaki böceklerin dahi bu miktarda besini rahatlıkla tüketebildiğigörülmüştür. Aynı şekilde Kanat ve Özbolat (2005) yapmış olduklarıçalışmada avcı böcek Calosoma sycophanta’nın günlük 7 tane çamkeseböceği larvası tüketebildiğini belirtmektedir. Bizim çalışmamızda da 5 dönemSpodoptera littoralis larvaları ile beslenen Calosoma sycophanta erginleriningünlük 7-8 larva tüketebildiği görülmektedir.

13

4.1.2.Yumurta sayısı

Çiftleştirilmiş olan dişi bireylerin, içinde 4 cm steril nemli toprak bulunan100 cc’lik analiz kaplarına alınarak yumurta bırakmaları beklenmiştir. 1-8besin grubuna ait dişi bireylerin bırakmış oldukları yumurtalar günlük kontroledilerek sayılmıştır. Yumurta bırakma süresi 13-18 gün sürmüştür. Bırakılanyumurtaların açılma süresi 8 ile 11 gün arasındadır. Kanat ve Özbolat (2005)yapmış oldukları çalışmada besin olarak çam kese böceği verildiğinde iseyumurta bırakma süresinin 20-25 gün, yumurta açılma süresinin 6-13 gün,yumurta açılma oranının ise %85 olduğunu belirtmektedirler. Sekiz gruba ait40 dişi bireyin bırakmış olduğu yumurta sayısı 1. tekerrürde 374, 2. teker-rürde 292, 3. tekerrürde ise 335 olarak belirlenmiştir. Bırakılan yumurtalarınise 1. tekerrürde 315’i, 2. tekerrürde 233’ü, 3 tekerrürde ise 301 tanesiaçılmıştır. Açılma oranı ise sırasıyla %83,%79, %89 olarak belirlenmiştir.

Bir ila 8 farklı besin grubuna ait dişi bireylerin bırakmış olduğu yumurtasayıları arasında yapılan istatistiksel analiz sonucu gruplar arası farklılıkolduğu görülmüştür (Çizelge 1).

Çizelge 1: Larva ile beslenen dişilerin yumurta sayısı varyans analizi.Table 1: Analysis of varience results for numbers of females eggs feeded

by larvae

Gruplar arasındaki ortalama yumurta sayılarına bakıldığında ise (Şekil 8)besin sayısının artmasıyla bırakılan yumurta sayısının arttığı görülmektedir.En fazla yumurta ise günlük 7 ve 8 besin ile beslenen dişiler tarafındanbırakılmıştır.

SS DF MS F S

Gruplar arası 1176,400 7 168.057

Grup içi 1395,467 112 12.460

Toplam 2571,867 119

13,488 ,000

14

Şekil 8: Larva ile beslenen Calosoma sycophanta dişileri tarafındanbırakılan yumurta sayısı ortalamaları (Adet)

Figure 8: Means for egg number of Calosoma sycophanta females feededby larvae (piece)

Kanat ve Özbolat (2005) çalışmalarında avcı böcek Calosoma sycophan-ta’nın topraktan çıkar çıkmaz çiftleşmeden önce ve ovipozisyon sırasındabeslenmelerinin yumurta bırakmaları açısından önemli ve gerekli olduğunubelirtmektedir. Bizim yapmış olduğumuz bu çalışmada günlük 1, 2, 3, 4, 5 ve6 larva ile beslenen dişilerin bırakmış olduğu yumurta sayısıyla günlük 7-8larva ile beslenen dişilerin bırakmış olduğu yumurta sayıları arasında önemlifark çıkmıştır Yani günlük daha fazla besin tüketen gruplardaki dişiler, dahafazla yumurta bırakabilmektedir (Çizelge 2).

15

Çizelge 2: Yapılan Anova sonucunda Tukey p değerleri ( Larva ilebeslenen dişilerin yumurta sayısı)

Table 2: Tukey p results drived from analysis of varience (Females withfeeded by larvae)

Böceklerde kullanılan besin, onların yumurta bırakma sayısını ve kalitesi-ni etkilemektedir. Nitekim Weseloh (1993 b) yapmış olduğu çalışmada avcıböcek Calosoma sycophanta’ya Lymantria dispar larvası ve üzüm vermiştir.Larva ile beslenen dişilerin yumurta bıraktıkları, üzüm ile beslenenlerin isehiç yumurta bırakmadığı belirtilmektedir. Çalışmada besin kalitesinin yumur-ta bırakmada önemli olduğu vurgulanmaktadır.

Yapılan çalışma göstermektedir ki verilen besin miktarı da yumurtasayısında etkili olmaktadır (Çizelge 2). Çiftleşme ve yumurta bırakmasırasında dişi bireylere günlük olarak 7-8 Spodoptera littoralis larvasının ver-iliyor olması onların bırakacakları yumurta sayısının artmasını sağlayacaktır.

4.2. Calosoma sycophanta ergini-Spodoptera littoralis pupası

Avcı böcek Calosoma sycophanta’nın ergin ve larvası, avı olan böcekle-rin hem larva hem de pupa döneminde etkili olmaktadır. Weseloh (1988)çalışmasında Calosoma sycophanta’nın Lymantria dispar’ın hem larvalarını

1-2

4.53) (5.93)

p>0.05

2-3

(5.93) (5.73)

p>0.05

3-4

(5.73) (8.20)

p>0.05

4-5

(8.20) (8.46)

p>0.05

5-6

(8.46) (8.20)

p>0.05

6-7

(8.20) (10.8)

p>0.05

7-8

(10.8) (15.06)

p>0.05

1-3

(4.53) (5,73)

p>0.05

2-4

(5.93) (8.20)

p>0.05

3-5

(5.73) (8.46)

p>0.05

4-6

(8.20) (8.20)

p>0.05

5-7

(8.46) (10.8)

p>0.05

6-8

(8.20) (15.0)

p<0.05

1-4

(4.53) (8.20)

p>0.05

2-5

(5.93) (8.46)

p>0.05

3-6

(5.73) (8.20)

p>0.05

4-7

(8.20) (10.8)

p>0.05

5-8

(8.46) (15.0)

p<0.05

1-5

(4.53) (8.46)

p>0.05

2-6

(5.93) (8.20)

p>0.05

3-7

(5.73) (10.8)

p>0.05

4-8

(8.20) (15.0)

p<0.05

1-6

(4.53) (8.20)

p>0.05

2-7

(5.93) (10.8)

p>0.05

3-8

(5.73) (15.0)

p<0.05

1-7

(4.53) (10.8)

p<0.05

2-8

(5.93) (8.36)

p<0.05

1-8

(4.53) (15.0)

p<0.05

16

hem de pupalarını tükettiğini belirtmektedir. Hatta ergin öncesi dönemde lar-vaların Lymantria dispar pupaları ile beslenmeyi tercih ettiğini vurgulamak-tadır. Aynı şekilde Kanat ve Toprak (2004) Calosoma sycophanta’nın çamkese böceğinin de larva ve pupasını tükettiğini belirtmektedirler. Bu bilgilerışığında yapılan çalışmada avcı böceğe larva yanında pupa yedirme işlemi deyapılmış ve pupa denemesi kurulmuştur. Aynı şekilde besin olarak pupa ve-rildiğinde tüketilen besin miktarına ve bırakılan yumurta sayısına bakılmıştır.

4.2.1. Tüketilen besin miktarı

Avcı böcek Calosoma sycophanta’ya pupa yedirme denemesinde 1 ila 8li besin grubu oluşturulmuş, günlük tüketilebilen besin miktarı belirlenmeyeçalışılmıştır. Böcekler tarafından tüketilen günlük besin miktarı Şekil 9 dagösterilmektedir.

Şekil 9: Calosoma sycophanta erginleri tarafından günlük tüketilenpupa miktarı ortalamaları (Adet).

Figure 9: Means for cumsuption of pupae amount by Calosoma sycophantaadults per day (piece)

Günlük 1 besin verilen gruptaki ergin bireylerin besinin tamamınıtüketemediği gruptan bazı böceklerin pupa tüketimi yapmadığı görülmektedir(Şekil 9). Günlük tüketilen besin miktarının bütün gruplarda birbirine yakınolduğu 6-7-8 besin verilen gruplarda dahi tüketilen besin miktarının günlük3 besini geçmediği görülmektedir (Şekil 9).

17

4.2.2. Yumurta Sayısı

Larva denemesinde olduğu gibi pupa denemesinde de 1 ila 8 besingrubuna ait dişi bireylerin her biri ayrılarak steril nemli toprak içine alınmışve günlük bırakılan yumurta miktarı sayılmıştır. Yumurta bırakma süresi 12-19 gün sürmüştür. Bırakılan yumurtaların açılma süresi ise 7-12 günarasındadır. Sekiz gruba ait 40 dişi bireyin bırakmış olduğu yumurta sayısı1. tekerrürde 149, 2. tekerrürde 145, 3. tekerrürde 138 olarak belirlenmiştir.Bırakılan yumurtaların 1. tekerrürde 111’i, 2. tekerrürde 115’i, 3. tekerrürdeise 112’si açılmıştır. Açılma oranları ise sırasıyla %74, %79, %81 olarakbelirlenmiştir.

Gruplar arası yapılan karşılaştırmada ise, yapılan istatistik analizi sonu-cunda 1-8 besin grubuna ait dişilerin bırakmış olduğu yumurta sayılarıarasında fark olduğu görülmektedir (Çizelge 3).

Çizelge 3: Pupa ile beslenen dişilerin yumurta sayısı varyans analiziTable 3: Analysis of varience results for number of females eggs feeded by

pupae

Gruplar arasındaki ortalama yumurta sayılarına bakıldığında 1 ve 2 besinile beslenen dişilerin bırakmış olduğu yumurta sayısının diğer gruplara göredaha az olduğu görülmektedir (Şekil 10).

SS DF MS F S

Gruplar arası 101.658 7 14.523

Grup içi 141.333 112 1.262

Toplam 242.992 119

11,508 ,000

18

Şekil 10: Pupa ile beslenen Calosoma sycophanta dişileri tarafındanbırakılan yumurta sayısı ortalamaları (Adet).

Figure 10: Means for egg number of Calosoma sycophanta females feededby pupae (piece)

Bunun yanında 3, 4, 5, 6, 7, 8 besin ile beslenen dişilerin bıraktıklarıyumurta sayıları arasında ise anlamlı bir farklılık çıkmamıştır (Çizelge 4).

19

Çizelge 4: Yapılan Anova sonucunda Tukey p değerleri (Pupa ilebeslenen dişilerin yumurta sayısı)

Table 4: Tukey p results drived from analysis of varience (Females withfeeded by pupae)

Bu durum ise tüketilen besin miktarı ile açıklanabilmektedir. Dişilerintüketebildiği günlük besin miktarı ortalamaları 1 ve 2. gruba ait dişiler hariçdiğer gruplarda yakın değerdedir. Yani 3, 4, 5, 6, 7, 8 besin gruplarındakibireyler günlük ortalama (1,76-3) pupa tüketmişlerdir (Şekil 9). Kendilerineverilen fazla pupa sayısına rağmen tüketmiş oldukları besin miktarı günlük3 pupayı geçmemiştir. Bu sebeple bırakmış oldukları yumurta sayıları daalmış oldukları besin miktarına paralel olarak bu gruplar arasında farklıçıkmamıştır (Şekil 10). 1 ve 2. gruplar ile diğer gruplar arasında fark olmasınarağmen diğer grupların birbirleriyle arasındaki fark önemli bulunmamıştır(Çizelge 4). Dolayısıyla günlük tüketilen besin miktarı birbirine yakın olduğuiçin bırakılan yumurta sayıları arasında da önemli fark görülmemiştir.

Calosoma sycophanta erginine Spodoptera littoralis larvası ve pupasıverilerek yapılan çalışmada görülmüştür ki; Calosoma sycophanta erginlerilarva yemeyi pupa yemeye tercih etmişlerdir. Ergin bireylerin günlük tükete-bildikleri larva sayısı 7-8 adet olurken, pupa tüketimi 3 adeti geçmemektedir(Şekil 7, 9). Deneme sırasında yapılan gözlemlerde ise, ergin bireylere larva

1-2

(1.80) (2.60)

p>0.05

2-3

(2.60) (3.26)

p>0.05

3-4

(3.26) (4.20)

p>0.05

4-5

(4.20) (3.66)

p>0.05

5-6

(3.66) (4.40)

p>0.05

6-7

(4.40) (4.66)

p>0.05

7-8

(4.66) (4.13)

p>0.05

1-3

(1.80) (3.26)

p<0.05

2-4

(2.60) (4.20)

p<0.05

3-5

(3.26) (3.66)

p>0.05

4-6

(4.20) (4.40)

p>0.05

5-7

(3.66) (4.40)

p>0.05

6-8

(4.40) (4.13)

p>0.05

1-4

(1.80) (4.20)

p<0.05

2-5

(2.60) (3.66)

p>0.05

3-6

(3.26) (4.40)

p>0.05

4-7

(4.20) (4.66)

p>0.05

5-8

(3.66) (4.13)

p>0.05

1-5

(1.80) (3.66)

p<0.05

2-6

(2.60) (4.40)

p<0.05

3-7

(3.26) (4.66)

p>0.05

4-8

(4.20) (4.13)

p>0.05

1-6

(1.80) (4.40)

p<0.05

2-7

(2.60) (4.66)

p<0.05

3-8

(3.26) (4.13)

p>0.05

1-7

(1.80) (4.66)

p<0.05

2-8

(2.60) (4.13)

p<0.05

1-8

(1.80) (4.13)

p<0.05

20

verildiğinde avlarına hemen saldırdıkları, pupa verildiğinde ise yemek içinçok aceleci davranmadıkları görülmüştür. Nitekim Weseloh (1993) da yapmışolduğu çalışmada ergin bireylerin larva yemeyi tercih ettiğini vurgulamıştır.

Tüketilen besin miktarına paralel olarak, bırakılan yumurta sayısı da larvatüketen dişilerle pupa tüketen dişiler arasında farklı olmuştur. Yapılan t testisonucunda yumurta sayısı bakımından larva tüketen dişiler ile pupa tüketendişiler arasında istatiksel olarak anlamlı bir farklılık vardır (Çizelge 5).

Çizelge 5: Larva ve pupa yiyen dişilerin yumurta sayısı bakımındant testi ile yapılan istatiksel analizi

Table 5: T tests analysis results with respect to number of eggs of femaleswith feeded larvae and pupae

Larva tüketen dişilerin bırakmış olduğu ortalama yumurta sayısı, pupatüketen dişilerden daha fazladır. Weseloh (1993b) yapmış olduğu çalışmadaergin bireylere üzüm ve larva yedirmiş yüksek oranda yumurta sayısı eldeedebilmenin yüksek kalitede besin ile olacağını bununda larva yiyerekolduğunu vurgulamıştır. Yapılan bu çalışmada da Spodoptera littoralis lar-valarının, Calosoma sycophanta erginleri için pupaya göre daha uygunolduğu düşünülmektedir.

4.3. Calosoma sycophanta larvası- Spodoptera littoralis larvası

Yumurtadan çıkan Calosoma sycophanta larvaları içinde steril toprakbulunan kaplara tek tek ayrılmış ve 1ila 8 li besin grupları oluşturularakSpodoptera littoralis larvaları verilmiştir. Nitekim Weseloh (1996), tek tekyetiştirmede larvaların hayatta kalmasının toplu yetiştirmeye göre daha fazlaolduğunu belirtmiştir.

Grup N M F DF S

Yum say. larva 120 8,3667

Yum. say. pupa 120 3,5917

40,950 238 ,000

21

Şekil 11: Spodoptera littoralis larvası ile beslenen Calosoma sycophantalarvası

Figure 11: Calosoma sycophanta larvae is feeded by Spodoptera littoralislarvae

Yumurtadan çıkan ilk dönem Calosoma sycophanta larvaları küçükolduğundan Spodoptera littoralis’in 2.ve 3. dönem larvaları verilmiştir. İkincidönem Calosoma sycophanta larvalarına ise 4. dönem Spodoptera littoralislarvaları, 3. dönem Calosoma sycophanta larvalarınada 5. dönem Spodopteralittoralis larvaları verilmiştir. Çünkü Spodoptera littoralis larvalarının avcıböcek larvalarına saldırması söz konusu olmuştur. Yani ilk dönem avcı böceklarvasına Spodoptera littoralis’in 4. yada 5. dönemi verildiğinde Spodopteralittoralis larvalarının kendinden oldukça küçük olan 1. dönem Calosomasycophanta larvalarına zarar verdiği görülmüştür. Bu dönemdeki larvalarınzarar görmemesi için Spodoptera littoralis larvaları dönemlerine göreayrılmış ve yukarıda belirtildiği şekilde avcı böceğe verilmiştir. Weseloh(1988) da Lymantria dispar kullanarak yapmış olduğu çalışmada Calosomasycophanta’nın 1. ve 2. dönem larvalarının daha küçük larvaları tercih ettiğini,3. dönem larvanın ise daha büyük bireyleri tercih ettiğini belirtmektedir.

22

Avcı böcek Calosoma sycophanta larvalarına Spodoptera littoralis lar-vası yedirilerek yapılan çalışmada her bir larva döneminin tükettiği besinmiktarı ve gelişme süreleri besin grupları dikkate alınarak incelenmiştir.

4.3.1. Birinci dönem Calosoma Sycophanta larvası

Yumurtadan çıkmış olan Calosoma sycophanta’nın ilk dönem larvalarıbirbirlerine zarar vermemeleri için içinde steril toprak bulunan kaplara tek tekayrılmış ve 1-8 besin grubu meydana getirilmiştir. Her bir avcı böceklarvasına Spodoptera littoralis’in 2. ve 3. dönem larvası yedirilmiş tüketilenbesin miktarı ve gelişme süresi belirlenmiştir.

4.3.1.1. Tüketilen besin miktarı

Günlük tüketilebilen besin miktarını hesaplamak için 1-8 besin grubumeydana getirilmiştir. 3 tekerrürlü olarak yapılan çalışmada ortalamatüketilen besin miktarı hesaplanmıştır. Günlük ortalama 1 ve 2 besin verilengruptaki larvaların besinin hepsini tükettikleri, Besin sayısı artırıldıkçatüketilen besin miktarında da artış olduğu ve verilen miktarda besinin bu lar-valar tarafından neredeyse tamamen tüketildiği görülmüştür Şekil 12.

Şekil 12: Birinci dönem Calosoma sycophanta larvası tarafındantüketilen larva miktarı ortalamaları (Adet).

Figure 12: Means for cumsuption of larvae amount by first instar larvae ofCalosoma sycophanta (piece)

23

Verilen maksimum besin sayısı günlük 8 tane olmuştur ve bu miktarınortalama 6,3 lük kısmı avcı böcek larvaları tarafından tüketilmiştir. Yani 2. ve3. dönem Spodoptera littoralis larvalarıyla beslenen 1. dönem Calosomasycophanta larvalarına günlük ortalama 6 larva verildiğinde bu değerin hep-sini tüketebildikleri görülmektedir.

4.3.1.2. Gelişme süresi

Avcı böcek Calosoma sycophanta’nın 1. dönem larvasının gelişmesüresinin besin olarak Spodoptera littoralis larvası verildiğinde 12-16 günarasında olduğu belirlenmiştir. Kanat ve Toprak (2004) yapmış olduklarıçalışmada avcı böceğe çam kese böceği verdiklerinde 1. larva döneminin7-11 gün sürdüğünü belirlemişlerdir. Besin olarak Spodoptera littoralis veril-diğinde gelişme süresi biraz daha uzamaktadır.

Yapılan çalışmada 8 farklı besin grubunda verilen besin miktarınınböceklerin gelişme dönemi üzerinde etkili olduğu ve besin gruplarına göregelişme süreleri bakımından gruplar arasında istatiksel olarak anlamlı birfarklılık olduğu ortaya çıkmıştır (Çizelge 6).

Çizelge 6: Calosoma sycophanta’nın 1. larva dönemi gelişme süresivaryans analizi

Table 6: Analysis of varience results for developmental time of firstinstars larvae of Calosoma sycophanta

Bir besin ile beslenen larvaların gelişme süreleri ortalama 15,6 iken, 8besin ile beslenen larvaların gelişme süreleri daha da kısalmış, 12,4 günolarak belirlenmiştir. Besin gruplarına göre gelişme süreleri aşağıdaki Şekil13 de verilmiştir.

SS DF MS F S

Gruplar arası 233,196 7 33,314

Grup içi 93,367 232 402

Toplam 326,563 239

82,779 ,000

24

Şekil 13: Calosoma sycophanta’nın 1. larva döneminin ortalamagelişme süresi (gün).

Figure 13: Means for developmental time (day) of first instar larvae ofCalosoma sycophanta

Çizelge 7: Yapılan Anova sonucunda Tukey p değerleri (1. dönemCalosoma sycophanta larvası gelişme süresi)

Table 7: Tukey p results drived from analysis of varience (Developmentaltime of first instar larvae of Calosoma sycophanta)

1-2

(15.6) (14.8)

p<0.05

2-3

(14.8) (14.3)

p<0.05

3-4

(14.3) (13.9)

p>0.05

4-5

(13.9) (13.3)

p<0.05

5-6

(13.3) (13.1)

p>0.05

6-7

(13.1) (12.9)

p>0.05

7-8

(12.9) (12.4)

p>0.05

1-3

(15.6) (14.3)

p<0.05

2-4

(14.8) 13.9)

p<0.05

3-5

(14.3) (13.3)

p<0.05

4-6

(13.9) (13.1)

p<0.05

5-7

(13.3) (12.9)

p>0.05

6-8

(13.1) (12.4)

p<0.05

1-4

(15.6) (13.9)

p<0.05

2-5

(14.8) (13.3)

p<0.05

3-6

(14.3) (13.1)

p<0.05

4-7

(13.9) (12.9)

p<0.05

5-8

(13.3) (12.4)

p<0.05

1-5

(15.6) (13.3)

p<0.05

2-6

(14.8) (13.1)

p<0.05

3-7

(14.3) (12.9)

p<0.05

4-8

(13.9) (12.4)

p<0.05

1-6

(15.6) (13.1)

p<0.05

2-7

(14.8) (12.9)

p<0.05

3-8

(14.3) (12.4)

p<0.05

1-7

(15.6) (12.9)

p<0.05

2-8

(14.8) (12.4)

p<0.05

1-8

(15.6) (12.4)

p<0.05

25

Gruplar arası kıyaslama yapıldığında ise, 1 ve 2 besin ile beslenen lar-vaların gelişme sürelerinin diğer tüm gruplarla beslenen larvaların gelişmesüreleriyle aralarında önemli fark olduğu görülmektedir (Çizelge 7). Çünkütüketilen besin miktarı diğer gruplara göre azdır ve tüketilen besin miktarıazaldıkça larvaların gelişme süreleri uzamaktadır. Tüketilen besin miktarınagöre gelişme süresi değişmektedir. Örneğin 5 ve 6 besin ile beslenen lar-vaların tüketmiş olduğu besin miktarları birbirine yakın olduğundan gelişmesüreleri arasında da bir fark olmadığı görülmektedir (Şekil 12, Çizelge 7).Bunun yanında günlük 8 besin ile beslenen larvaların gelişme süreleri günlük1 yada 2 besinle beslenen larvaların gelişme süresine göre daha kısadır.

4.3.2. İkinci dönem Calosoma sycophanta larvası

İkinci. döneme ulaşan Calosoma sycophanta larvalarına 4. dönemSpodoptera littoralis larvası yedirilmiştir. Tüketilen besin miktarı ile gelişmesüresi belirlenmiştir.


Günlük tüketilen besin miktarı hesaplamak için 1 ila 8 arasında değişenbesin grupları meydana getirilmiş ve çalışma 3 tekerrürlü olarakyürütülmüştür. Günlük ortalama tüketilen besin miktarı aşağıdaki grafiktebelirtilmiştir (Şekil 14).

Şekil 14: İkinci dönem Calosoma sycophanta larvalarının tükettiğilarva miktarı ortalamaları (Adet).

Figure 14: Means for cumsuption of larvae amount by second instar larvaeof Calosoma sycophanta (piece)

26

Günlük 1 ve 2 besin verilen gruplardaki bireyler besinin tamamını tüke-tirken diğer gruplardaki bireyler verilen besinin hepsini tüketmemişlerdir.Günlük maksimum 8 besin verilen gruptaki bireylerinde tıpkı 1. dönemCalosoma sycophanta larvalarında olduğu gibi ortalama 6,2 adet larva tüket-tiği saptanmıştır. 4. dönem Spodoptera littoralis larvalarıyla beslenen 2. dö-nem Calosoma sycophanta larvalarına günlük ortalama 6 besin verildiğindebu değeri tüketebildikleri görülmüştür.


Besin olarak Spodoptera littoralis’in 4. dönem larvası verilen 2. dönemCalosoma sycophanta larvalarının gelişme süresi 9-14 gün arasında değiş-mektedir. Kanat ve Toprak (2004)’ta yapmış oldukları çalışmada, 2. dönemCalosoma sycophanta larvalarını 2. dönem çam kese böceği ile beslemişler ve2. larva dönemini 8-12 gün arasında olduğunu saptamışlardır. Bu değer, lar-valar Spodoptera littoralis ile beslendiğinde elde edilen sonuçlara yakın bu-lunmuştur.

Farklı miktarlarda besin verilerek (1-8) gelişme süresine bakılan 2. dö-nem Calosoma sycophanta larvalarında meydana getirilen gruplar arasındaistatistiksel olarak farklılık olduğu ortaya çıkmıştır (Çizelge 8).


Table 8: Analysis of varience results for developmental time of secondinstars larvae of Calosoma sycophanta

Besin miktarı artırıldıkça gelişme süresinde kısalma meydana gelmiştir.1 larva ile beslenen larvaların ortalama gelişme süresi 13,56 gün iken 8 besinile beslenen larvaların gelişme süresi 9,4 gün olarak belirlenmiştir (Şekil 15).

SS DF MS F S

Gruplar arası 516,629 7 73,804

Grup içi 96,767 232 ,417

Toplam 613,396 239

176,947 ,000

27


Figure15: Means for developmental time (day) of second instar larvae ofCalosoma sycophanta

Gruplar arası kıyaslama yapıldığında ise 1 ve 2 besin ile beslenen grup-larla diğer gruplar arasında fark olduğu görülmektedir (Çizelge 9). 1ve 2 be-sin ile beslenen gruplardaki bireylerin tüketmiş olduğu besin miktarı diğergruplardaki bireylerden daha az olduğu için gelişme süreleri de en uzun ol-muştur (Şekil14). Tüketilen besin miktarı fazlalaştıkça gelişme süresi kısal-maktadır. En kısa gelişme süresi günlük 8 larva ile beslenen bireylerden eldeedilmiştir.

28

Çizelge 9: Yapılan Anova sonucunda Tukey p değerleri (2. dönemCalosoma sycophanta larvası gelişme süresi)

Table 9: Tukey p results drived from analysis of varience (Developmentaltime of second instar larvae of Calosoma sycophanta)

4.3.3. Üçüncü dönem Calosoma sycophanta larvası

3. dönemde bulunan Calosoma sycophanta larvalarına Spodoptera lit-toralis larvalarının en büyük dönemi olan 5. larva dönemi verilmiştir. Çünküavcı böcek larvaları büyümüştür ve daha büyük besin tüketebilmektedirler.Nitekim Weseloh (1988) yapmış olduğu çalışmada, besin olarak Lymantriadispar larvalarını kullanmış ve çalışmasında 1. ve 2. döneme ait Calosomasycophanta larvalarının daha küçük bireyleri tercih ettiğini, 3. larva dönem-ine ait bireylerin ise daha büyük larvaları tüketebildiğini belirtmiştir.

5. dönem Spodoptera littoralis larvası verilen 3. dönem avcı böcek lar-valarının tüketmiş oldukları günlük besin miktarı ve gelişme süresi belirlen-miştir.


Günlük tüketilen besin miktarını belirlemek için 1 ila 8’li gruplar mey-dana getirilmiş ve çalışma 3 tekerrürlü olarak yürütülmüştür. Günlük ortala-ma tüketilen besin miktarı gruplara göre aşağıdaki (Şekil 16) da belirtilmiştir.

1-2

(13.5) (13.4)

p>0.05

2-3

(13.4) (12.8)

p<0.05

3-4

(12.8) (12.3)

p>0.05

4-5

(12.3) (11.4)

p<0.05

5-6

(11.4) (10.7)

p<0.05

6-7

(10.7) (10.0)

p<0.05

7-8

(10.0) (09.4)

p<0.05

1-3

(13.5) (12.8)

p<0.05

2-4

(13.4) (12.3)

p<0.05

3-5

(12.8) (11.4)

p<0.05

4-6

(12.3) (10.7)

p<0.05

5-7

(11.4) (10.0)

p<0.05

6-8

(10.7) (09.4)

p<0.05

1-4

(13.5) (12.3)

p<0.05

2-5

(13.4) (11.4)

p<0.05

3-6

(12.8) (10.7)

p<0.05

4-7

(12.3) (10.0)

p<0.05

5-8

(11.4) (09.4)

p<0.05

1-5

(13.5) (11.4)

p<0.05

2-6

(13.4) (10.7)

p<0.05

3-7

(12.8) (10.0)

p<0.05

4-8

(12.3) (09.4)

p<0.05

1-6

(13.5) (10.7)

p<0.05

2-7

(13.4) (10.0)

p<0.05

3-8

(12.8) (09.4)

p<0.05

1-7

(13.5) (10.0)

p<0.05

2-8

(13.4) (09.4)

p<0.05

1-8

(13.5) (09.4)

p<0.05

29

Şekil 16: Üçüncü dönem Calosoma sycophanta larvalarının tükettiğilarva miktarı ortalamaları (Adet).

Figure 16: Means for cumsuption of larvae amount by third instar larvae ofCalosoma sycophanta (piece)

Günlük 1 besin verilen gruptaki bireylerin hepsi 1 besini tüketirken diğergruptakilerin besininin tamamını tüketmediği görülmüştür. Günlük maksi-mum 8 besin verilen gruptaki bireylerin ise ortalama 6,6 birey tüketebildiğigörülmüştür. Spodoptera littoralis’in 5. larva dönemiyle beslenen Calosomasycophanta’nın 3. dönem larvalarına günlük 8 besin verildiğinde bunun6,6 lık kısmının tüketilebildiği kaydedilmiştir


Spodoptera littoralis’in 5. dönem larvalarıyla beslenen 3. dönemCalosoma sycophanta larvalarının gelişme süresi 15-22 gün arasındadeğişmektedir. Larva dönemleri arasında en uzun gelişme süresi 3. larvadöneminde elde edilmiştir. Kanat ve Toprak (2004) ise yapmış olduklarıçalışmada, çam kese böceği ile beslenmiş oldukları Calosoma sycophanta lar-valarında gelişme süresini 15-18 gün olarak belirlemişlerdir. Bizimçalışmamızda Spodoptera littoralis ile beslendiğinde bu süre birkaç gün dahauzamıştır.

30

Farklı miktarda besin verilerek gelişme süresine bakılan 3. dönemCalosoma sycophanta larvalarında meydana getirilen gruplar arasında istatis-tiksel olarak anlamlı farklılık olduğu ortaya çıkmıştır (Çizelge 10).


Table 10 : Analysis of varience results for developmental time of thirdinstars larvae of Calosoma sycophanta

Tıpkı 1. ve 2. larva döneminde olduğu gibi, 3. larva döneminde de besinmiktarı arttıkça gelişme süresinde kısalma meydana gelmiştir. 1 larva ile besle-nen bireylerin ortalama gelişme süresi 21,5 gün iken, 8 larva ile beslenen birey-lerin ortalama gelişme süresi 15,3 gün olarak belirlenmiştir (Şekil 17).


Figure 17: Means for developmental time (day) of third instar larvae ofCalosoma sycophanta

SS DF MS F S

Gruplar arası 1035,583 7 147,940

Grup içi 121,600 232 ,524

Toplam 1157,183 239

282,255 ,000

31

Gruplar arası kıyaslama yapıldığında ise tıpkı 1.ve 2. dönem Calosomasycophanta larvalarında olduğu gibi 1ve 2 besin ile beslenen bireyleringelişme süreleriyle diğer gruplar arsında fark önemli görülmüştür (Çizelge11). Yani 1ve 2 besin ile beslenen bireyler az besin tükettikleri için gelişmesüreleri uzamıştır. Tüketilen besin miktarı fazlalaştıkça gelişme süresikısalmaktadır.

Çizelge 11: Yapılan Anova sonucunda Tukey p değerleri (3. dönemCalosoma sycophanta larvası gelişim süresi )

Table 11: Tukey p results drived from analysis of varience(Developmental time of third instar larvae of Calosomasycophanta )

4.3.4. Pupa dönemi

Üçüncü larva dönemini de maksimum 22 günde tamamlamış olanCalosoma sycophanta larvaları beslenmeyi durdurarak pupa dönemine geçm-eye hazırlanmışlardır. Fakat 3 tekerrür olarak yürütülen çalışmada 3 dönemitamamlamış olan larvaların hiçbiri pupa olmayı başaramamışlardır. Ne yazıkki bu çalışmamızda Spodoptera littoralis larvalarıyla beslenen Calosomasycophanta larvaları pupa dönemini tamamlayamamışlardır. Halbuki Kanat veToprak (2004), yapmış oldukları çalışmada Calosoma sycophanta larvalarını

1-2

(21.5) (21.1)

p>0.05

2-3

(21.1) (19.3)

p<0.05

3-4

(19.3) (18.2)

p<0.05

4-5

(18.2) (18.0)

p<0.05

5-6

(18.0) (17.3)

p<0.05

6-7

(17.3) (16.0)

p<0.05

7-8

(16.0) (15.3)

p<0.05

1-3

(21.5) (19.5)

p<0.05

2-4

(21.1) (18.2)

p<0.05

3-5

(19.5) (18.0)

p<0.05

4-6

(18.2) (17.3)

p<0.05

5-7

(18.0) (16.0)

p<0.05

6-8

(17.3) (15.3)

p<0.05

1-4

(21.5) (18.2)

p<0.05

2-5

(21.1) (18.0)

p<0.05

3-6

(19.5) (17.3)

p<0.05

4-7

(18.2) (16.0)

p<0.05

5-8

(18.0) (15.3)

p<0.05

1-5

(21.5) (18.0)

p<0.05

2-6

(21.1) (17.3)

p<0.05

3-7

(19.5) (16.0)

p<0.05

4-8

(18.2) (15.3)

p<0.05

1-6

(21.5) (17.3)

p<0.05

2-7

(21.1) (16.0)

p<0.05

3-8

(19.5) (15.3)

p<0.05

1-7

(21.5) (16.0)

p<0.05

2-8

(21.1) (15.3)

p<0.05

1-8

(21.5) (15.3)

p<0.05

32

çamkese böceği ile beslemişler ve 3. larva döneminden sonra pupa döneminegeçişi sağlamışlardır. Pupa döneminin ise 9-16 gün arasında sürdüğünü belirt-mişlerdir.

Avcı böcek erginlerinin yumurta vermesi, bu yumurtalardan larvalarınçıkması ve çıkan larvaların beslenmesi, besin olarak verilen Spodopteralittoralis ile sağlanmıştır. Fakat son dönem larvaları pupa olamamıştır. Bununsebebinin Spodoptera littoralis ile beslemede larvalarının pupa aşamasınday-ken yeterli başkalaşımı sağlayacak besin içeriğini depolayamamış olmalarıolarak düşünülmektedir. Larvalar hareketsiz döneme geçmiş fakat başka-laşımı tamamlayamamıştır. Bu sebeple pupa dönemi incelenememiş, pupa ge-lişme süresi tespit edilememiştir. Dolayısıyla bu pupalardan çıkacak yeni er-gin bireylerde elde edilememiştir.

4.4. Calosoma sycophanta Larvası - Spodoptera littoralis Pupası

Yumurtadan çıkmış olan Calosoma sycophanta’nın 1. dönem larvalarınaSpodoptera littoralis pupaları verilmiştir. Fakat larvaların pupayı yiyemedik-leri ve beslenemedikleri gözlenmiştir. Oysaki Weseloh (1988), Calosoma lar-valarının ergin öncesi dönemde pupa ile beslenmeyi tercih ettiğini belirtmek-tedir. Ayrıca, özellikle 1. ve 2. dönem larvaların Lymantria dispar pupalarınıtercih ettiğini, 3. dönem larvaların ise larva ile beslenmeyi tercih ettiğinibildirmektedir. Fakat bizim çalışmamızda Calosoma sycophanta larvalarıhangi dönemde olursa olsun Spodoptera littoralis pupalarıyla beslenmeyi red-detmişlerdir. Young (2008) ise yapmış olduğu çalışmada avcı böcekCalosoma sayi’ye Spodoptera frugiperda’nın larva, pupa, prepupa ve ergin-lerini besin olarak vermiştir. En uzun hayatta kalma süresini 122 gün ile larvayiyen avcı bireylerden elde etmiştir. Pupa tercihi az olmuş ve pupa ile besle-nen bireyler sadece 34 gün hayatta kalabilmişlerdir.

Ergin öncesi larva döneminde pupa tercih edilmiştir. Larvaların pupayıyeme denemesinde bulunduğu fakat başarılı olamadıkları gözlenmiştir.Bunun sebebinin Spodoptera littoralis pupalarındaki kokonun yoğun kitiniçeriğinde olmasından kaynaklandığı düşünülmüştür. Larvalar pupayıparçalayamamış ve beslenememişlerdir.

33

5. SONUÇ VE ÖNERİLER

Yapılan çalışmada, avcı böcek Calosoma sycophanta’ ya alternatif av ola-rak Spodoptera littoralis isimli Lepidopter türü verilmiştir. Spodopteralittoralis laboratuar şartlarında kolayca üretilebilen ve insan sağlığı açısındanzararlı olmayan bir türdür. Avcı böcek Calosoma sycophanta ile ilk kez buçalışmada tanıştırılan Spodoptera littoralis avcı böcek tarafından kabul gör-müş ve besin olarak tüketilmiştir. Çalışmada Calosoma sycophanta’ nın hemerginlerine hem de larvalarına Spodoptera littoralis’ in larva ve pupası veril-miştir. Calosoma sycophanta erginleri Spodoptera littoralis larva ve pupasınıtüketmiş, çiftleşmiş ve yumurta bırakmışlardır. Fakat avcı böcek larvalarıSpodoptera littoralis’ in larvalarıyla beslenip gelişim gösterdikleri halde pu-pa ile beslenememiş pupa yemeyi reddetmişlerdir. Bu sebeple Calosomasycophanta larvalarına Spodoptera littoralis pupası yedirme işlemi yapıla-mamıştır.

Calosoma sycophanta erginleri, Spodoptera littoralis’ in larvalarıylabeslendiklerinde günlük 7 ila 8 besin tüketebildikleri belirlenmiştir. En fazlayumurta günlük 7 ve 8 besin ile beslenen gruplardan elde edilmiştir (Ortalama10,8 ve 15,06). Diğer besin gruplarıyla beslenen dişilerin bırakmış olduğuyumurta sayıları 7 ve 8 besin ile beslenen dişilerin bıraktığı yumurtadan dahaazdır. Örneğin 1 ve 2 besin ile beslenen bireylerin bırakmış olduğu yumurtasayısı ortalama 4,53 ve 5,93’tür. Bu sebeple ergin Calosoma sycophantabireylerine günlük beslemede 7 veya 8 larva verilmesi uygun olacaktır.

Pupa ile yapılan beslemede ise, günlük ortalama 3 pupa tüketebilmişlerdir.Günlük 8 pupa dahi verilmiş ama 3 pupadan fazla tüketim olmamıştır. Pupa ilebeslemede bırakılan yumurta sayıları bakımından kıyaslandığında, sadece 1 ve2 besin ile beslenen grupların diğer gruplarla arasında fark görülmüştür. Diğergrupların ise kendi aralarında fark görülmemiştir. Çünkü günlük kaç besin ve-rilirse verilsin bütün diğer grupların (3, 4, 5, 6, 7, 8) tükettikleri pupa sayısı 3’ügeçmemiştir. Bu sebeple bırakılan yumurta sayıları arasında da gruplar arasıfark görülmemiştir (örneğin, 6,7,8 besinli grupların ortalama yumurta sayıları4,4; 4,66; 4,13’tür).Tüketilen besin sayısı aynı olduğundan bırakılan yumurtasayısı da 1 ve 2. grup hariç diğer gruplar arasında farklı olmamıştır.

Calosoma sycophanta erginleri larva ile beslenmeyi pupa ile beslenmeyetercih etmişlerdir. Larva ile beslendiklerinde günlük 7 veya 8 besin tüke-tirken, pupa ile beslenmede günlük ancak 3 pupa tüketebilmişlerdir. Larva ile

34

beslenen bireylerin bırakmış olduğu yumurta sayısı da pupa ile beslenendişilerden daha fazla olmuştur. Larva ile beslenen 40 dişi birey 1. tekerrürde374, 2. tekerrürde 292, 3. tekerrürde 335 yumurta bırakırken , pupa ile besle-nen dişilerin yumurta sayıları 1. tekerrürde 111, 2. tekerrürde 115 ve 3. teker-rürde 112 olmuştur. Bu sebeple Calosoma sycophanta erginlerinin laboratuarortamında yetiştirilen Spodoptera littoralis larvası ile beslenmesi daha uygunolacaktır.

Yumurtadan çıkmış olan Calosoma sycophanta larvaları 2. ve 3. dönemSpodoptera littoralis larvalarıyla beslenmişlerdir. Spodoptera littoralis lar-valarıyla beslenen avcı böceklerin 1. larva dönemi 12-16 gün sürmüştür.Larvalara 1’den 8’e kadar farklı sayıda besin verilmiş ve larvaların günlükortalama 6,3’lük miktarda besin tüketebildiği görülmüştür. Tüketilen besinmiktarı arttıkça 1. dönem larvada gelişme süresi azalmaktadır. 1 ve 2 besin ilebeslenen larvaların ortalama gelişme süresi 15,6 gün iken 8 besin ile beslenenlarvaların gelişme süresi 12, 4 gün olarak belirlenmiştir. 8 besin verilen grup-taki böcekteki böceklerin tüketebildiği maksimum tüketim miktarı ise 6,3’tür.Bu sebeple daha kısa gelişme süresi elde edebilmek için Calosoma syco-phanta’nın 1. dönem larvalarının günlük 6 besin ile beslenmesinin uygunolacağı düşünülmektedir.

Avcı Calosoma sycophanta’nın 2. larva dönemine besin olarakSpodoptera littoralis’in 4. dönem larvası verildiğinde gelişme süresi 9-14 günarasında değişmektedir. Aynen 1. larva döneminde olduğu gibi 2. larva döne-minde de tüketilen besin miktarı arttıkça gelişme süresi kısalmaktadır. Enuzun gelişme süresi 1 larva ile beslenen gruplarda 13,56 gün ile, en kısagelişme süresi 8 besin verilen gruplarda 9,40 gün ile elde edilmiştir. Günlük8 besin verilen gruplarda ise tüketilebilen maksimum besin sayısı 6,2 olarakbelirlenmiştir. Bu sebeple 4. dönem Spodoptera littoralis larvası ile günlük6 adet besin verilerek beslenmesi uygun görülmektedir.

Calosoma sycophanta’nın 3. larva dönemine besin olarak Spodopteralittoralis’in 5. dönem larvası verildiğinde gelişme süresi 15-22 gün arasındadeğişmektedir. 1. ve 2. larva dönemindeki Calosoma sycophanta gibi 3. dö-nem Calosoma sycophanta larvalarında da tüketilen besin miktarı arttıkçagelişme süresi kısalmaktadır. En uzun gelişme süresi 21,53 gün ile 1. larva ilebeslenen gruplardan elde edilirken, en kısa gelişme süresi 15,36 ile 8 besin ilebeslenen gruplardan elde edilmiştir. Günlük 8 besin verilen gruplardaki

35

tüketilen maksimum besin sayısı ise 6,6 olarak saptanmıştır. Bu sebeple3. dönem avcı böcek larvalarına 5. dönem Spodoptera littoralis bireylerindengünlük 6 ya da 7 tane verilmesi uygun olacaktır.

3. dönem larvadan sonra larvaların pupa dönemine geçmesi sağlana-mamıştır. Spodoptera littoralis ile beslenen larvaların hiçbiri pupa olmamışveya pupa dönemi tamamlanamamıştır. Dolayısıyla beslenen bu larvalardanyeni ergin bireylerde elde edilememiştir. Bu durumun şöyle bir sakıncası ola-bilir. 3. larva döneminin sonuna kadar Spodoptera littoralis larvası ile besle-nen Calosoma sycophanta larvalarının 3. dönemden sonra pupa olamamalarıonların araziye salım yapıldıktan sonra pupa olup olamayacağı konusundaşüphe uyandırmaktadır. Dolayısıyla Calosoma sycophanta larvaları araziyesalınmış olsalar bile, bu larvaların arazi koşullarında pupa olup olmayacaklarıyapılacak başka alternatif araştırmalara ihtiyaç duymaktadır. Yani laboratuar-da Spodoptera littoralis larvasıyla beslenerek 3. larva dönemine getirilmişolan Calosoma sycophanta larvalarının araziye salım yapıldıktan sonra pupaolup olmadıklarının yapılacak alternatif çalışmalarla takip edilmesi gerek-mektedir.

Calosoma sycophanta larvalarına Spodoptera littoralis pupası yedirmeişleminde sonuç alınamamıştır. Yumurtadan çıkan larvalar Spodoptera lit-toralis pupası ile beslenmemişlerdir. Diğer larva dönemleri de pupa ile koko-nun yoğun kitin içeriğinde olması sebebi ile beslenmeyi reddetmişlerdir. Busebeple larvaların beslenmesinde pupaların kullanılmaması, Spodoptera lit-toralis larvalarının kullanılması gerektiği tespit edilmiştir.

36

ÖZET

Orman Genel Müdürlüğüne bağlı Bölge Müdürlükleri BiyolojikMücadele laboratuarlarında, ormanlarda zarar yapan çam kese böceğimücadelesi için kullanılacak olan faydalı tür Calosoma sycophanta yetiştir-ilmektedir. Laboratuarda yetiştirme sırasında Calosoma sycophanta’ya besinolarak çam kese böceğinin kendisi verilmektedir. Fakat bu böcek laboratuar-da çalışan görevliler için çalışılması oldukça zor bir türdür. Çünkü böcekvücudu üzerindeki zehirli kıllar alerjiye sebep olmaktadır. Bu durum, laborat-uar koşullarında çam kese böceği yerine Calosoma sycophanta’yayedirilebilecek bir başka türün olup olmadığı sorusunu akla getirmiş ve buçalışmanın planlanmasını sağlamıştır.

Yapılan bu çalışmada , Calosoma sycophanta’ya besin olarak verilecekalternatif av arayışına gidilmiş ve yeni besin olarak Spodoptera littoralis(Pamuk yaprak kurdu) seçilmiştir. Spodoptera littoralis laboratuar şartlarındakolayca yetiştirilebilen ve insan sağlığı açısından alerjik olmayan bir türdür.

Çalışma dört ana başlık altında planlanmış, Calosoma sycophanta’nınhem ergin hem de avcı olan larvalarına Spodoptera littoralis larva ve pupalarıverilerek yürütülmüştür. Ergin dişi ve erkek Calosoma sycophanta bireyleri,Spodoptera littoralis’in hem larva dönemiyle hem de pupa dönemiyle beslen-miş, çiftleşmiş ve yumurta bırakmışlardır. Yumurtadan çıkan larvalar 1., 2. ve3. larva dönemlerini başarıyla tamamlamışlardır.

Yumurtadan çıkan 1., 2. ve 3. dönem larvalarda besin olan Spodoptera lit-toralis’in hem larva hem de pupalarıyla beslenmişlerdir. Spodoptera littoralislarvası ile beslenen Calosoma sycophanta larvaları pupa ile beslenmeyi pupakokonları üzerinde bulunan sert kitin maddesi sebebiyle ret etmişlerdir.

Spodoptera littoralis larvalarıyla beslenen 3. dönem Calosoma sycophan-ta larvalarının 3. larva döneminden sonra pupa olması beklenmiş ama pupadönemine geçiş başarılı olamamıştır. Bunun sebebinin larva dönemindeSpodoptera littoralis ile beslenen Calosoma sycophanta larvalarınınbaşkalaşımı sağlayacak yeterli besin içeriğini alamamış olmaları olduğudüşünülmektedir.

Laboratuar koşullarında pupa dönemine geçişin başarısız olması araziyesalınacak olan 3. dönem Calosoma sycophanta larvalarının da durumuhakkında bilgi verememektedir. Pupa dönemine geçişin olup olmayacağınınarazi koşullarında incelenmesi gerekmektedir. Bu durum ise yapılacak alter-natif çalışmalara ihtiyaç duymaktadır.

37

SUMMARY

Calosoma sycophanta is grown to control Thaumetopoea pityocampa atBiological Laboratories of General Directorate of Forestry. Thaumetopoeapityocampa is given to Calosoma sycophanta as food in laboratory.Thaumetopoea pityocampa is very harmful for workers because of allergy.

In this study Spodoptera littoralis was used instead of Thaumetopoeapityocampa as alternative food for Calosoma sycophanta in laboratoryconditions. Spodoptera littoralis is not harmful for human health and also canbe grown easily in laboratory conditions.

Larvae and pupae of Spodoptera littoralis were given to Calosomasycophanta adults and larvae. Larvae and pupae of Spodoptera littoralis wereconsumed by male and female Calosoma sycophanta adults. Mating and egglaying were occured in male and female Calosoma sycophanta adults. Newlarvae from eggs consumed Spodoptera littoralis larvae and completed 1., 2.and 3. larval period successfuly.

Larvae and pupae of Spodoptera littoralis were given to Calosomasycophanta larvae. Calosoma sycophanta larvae fed on Spodoptera littoralislarvae but they did not feed on pupae because of chitin on pupae.

Calosoma sycophanta larvae in 3. larval period which were fed onSpodoptera littoralis larvae couldn’t be pupae since larvae of Calosomasycophanta fed on Spodoptera littoralis couldn’t take enough food forchanging. It is not a trouble for mass rearing because larvae of Calosomasycophanta were released in 3. larval period. Calosoma sycophanta larvaehave reached to 3. larval period successfully.

The failure of shifting pupae period under the laboratories conditions itdoes not give any information about the released 3rd period. Calosomasycophanta larvae. It should be evaluated under field condiotion tounderstand whether it will shift pupa period or not. There is a need toalternative studies to prove this situation.

38

KAYNAKÇA

ABDEL-FATTAH , M.L., SALEM, Y.S. AND ABDEL-MEGEED, M.I.,1977: Effect of larval diet on the development and fecundity of the cot-ton leafworm, Spodoptera littoralis (Boisd.). Z. ang Ent.,84; 311-315

ALLEN T. ROBERT, 1977. Calosoma (castrıda) alternans granulatumPerty: A Predator of cotton leaf worms in Bolivia (Coleoptera:Carabidae;Carabini). The Col eopterists Bulletin 31(1).

ÇANAKÇIOĞLU, H. VE MOL, T., 1998. Orman Entomolojisi. İstanbulÜniversitesi Orman Fakültesi Yayınları No 4063.

EVANS V. ARTHUR, The Forest Caterpillar Hunter, Calosoma sycophan-ta, An Old World Species Confirmed as Part of the Virginia Betle Fauna(Coleoptera: Carabidae). Banisteria Number 34, pages 33-37.

KANAT, M. VE TOPRAK, Ö. 2005. Determination of Some BiologicalCharacteristics of Calosoma sycophanta L. (Coleoptera: Carabidae).Turk. J. Zool. 29. 71-75.

KANAT, M. VE ÖZBOLAT, M. 2006. Mass Production and release ofCalosoma sycophanta L. (Coleoptera: Carabidae) Used against the PineProcessionary Moth, Thaumetopoea pityocampa(Schiff.) (Lepidoptera.Thaumetopoediae), in Biological Control. Turk. J. Zool. 30. 181-185.

MAHR, S. 1996 Know Your Friends Ground Beetles. Special HomeGardening Issue April Volume 3, Number 4.

ÖZMEN, D. 2004. Chelonus oculator Panzer (Hymenoptera: Braconidae) ileKonukçuları Spodeptera littoralis(Boisduval) ve Ephestia kuehniellaZeller Arasındaki Biyolojik İlişkiler ve Aldicarb’ın Radyoizotop İzlemeTekniği ile Araştırılması. Ankara Üniversitesi Fen BilimleriEnstitüsü.150 sayfa. Doktora Tezi.

PATEL, J. C. VE PATEL, R. C. 1971. Studies on the biology of Chelonusheliope Gupta, an egg-larval parasite of Spodoptera litura (F.) IndianJ.Ent 33(1).50-54.

WESELOH, R. M., 1988. Prey Preferences of Calosoma sycophanta L.(Coleoptera:Carabidae) Larvae and Relationship of Prey Consumptıon toPradatör Size. Can. Ent. 120: 873-880.

39

WESELOH, R. M., 1993A. Behavior of the Gypsy Moth Predator,Calosoma sycophanta L. (Carbidae: Coleoptera), as Influenced by Timeof Day and Reproductive Status. The Canadian Entomologist. 125. 887-894.

WESELOH, R. M., 1993B. Adult Feeding Affects Fecundity of ThePredator, Calosoma sycophanta (Col.: Carabidae). Entomophaga. 38(4),435-439.

WESELOH, R. M. 1996. Rearing the Cannibalitic Larvae of Calosomasycophanta (Coleoptera: Carabidae) in Groups. J. Entomol. Sci.31(1):33-38.

WESELOH, R.M. 1997. Orientatıon of Calosoma sycophanta L.(Coleoptera: Carabidae) in Forests: Insıghts from Vısual Responses toObjects. The Canadian Entomologst 129: 347-354.

YOUNG, P. ORREY. 2008. Body Weight and Survival of Calosoma sayi(Coleoptera Carabidae) During Laboratory Feding Regimes. Ann.Entomol. Soc. Am. 101(1): 104-112.

40

Casoma sycophanta teknik bülten

Documents

Transcript of Casoma sycophanta teknik bülten