Case กรณีศึกษา DM - bcnpy.ac.th ·...
Transcript of Case กรณีศึกษา DM - bcnpy.ac.th ·...
การตรวจเทาเบาหวาน
Pattaree maneerat
Anatomy of foot
การตรวจประเมนเทาผปวยเบาหวาน
มการตรวจทงหมด 7 ขนตอน
ขนตอนท 1. ตรวจเทาทวทงเทา ขนตอนท 2. ตรวจผวหนงทวทงเทา ขนตอนท 3. ตรวจเลบ ขนตอนท 4. ตรวจลกษณะการผดรป (deformity)
ขนตอนท 5. ตรวจประเมนระบบประสาทสวนปลายทเทา
ขนตอนท 6. ตรวจการไหลเวยนเลอดทขา
ขนตอนท 7. ประเมนความเหมาะสมของรองเทาทผปวยสวม
Nakanchaya Navawatcharin_NCMT_22-12-54
History
ระยะเวลาทเปนเบาหวาน
การสบบหร อาการชาเทา อาการปวดนองเวลาเดน หายปวดเมอพก เคยมแผลทเทาหรอไม เคยตดนว ขา เทาหรอไม คา HbA1c,FBS รองเทาทใสประจ า การมองเหน
Nakanchaya Navawatcharin_NCMT_22-12-54
ขนตอนท 1. ตรวจเทาทวทงเทา ตรวจดหลงเทา ฝาเทา สนเทา และซอกนวเทา วามแผลเกดขนหรอไม มสนเทาแตก ผวแหง แตก มสะเกดเปนแผน
Nakanchaya Navawatcharin_NCMT_22-12-54
ขนตอน 2 ตรวจผวหนงทวทงเทา
สผว (ซดคล า gangrene) อณหภมขน ผวหนงแขงหรอตาปลา (callus) และ การอกเสบตดเชอ รวมทงเชอรา
Nakanchaya Navawatcharin_NCMT_22-12-54
ผวหนง
สผว การงอกของขน
Nakanchaya Navawatcharin_NCMT_22-12-54
ผวหนง
Nakanchaya Navawatcharin_NCMT_22-12-54
การตดเชอและเชอรา
ผวหนงแขงหรอตาปลา (Callus หรอ Corn)
Callus เปนหนงทตายแลว มลกษณะหนาและแขงเกดขนทเทาบงชสภาวะทมแรงกดสง หรอ มแรงเสยดทาน
Nakanchaya Navawatcharin_NCMT_22-12-54
Corn
Corn มกจะเกดบรเวณนวเทาเนองจากเกยวของกบการขบเหงอระบายความรอน
Nakanchaya Navawatcharin_NCMT_22-12-54
ขนตอน 3 ตรวจเลบ
เลบขบ (Ingrown toenail) ดลกษณะของเลบทอาจท าใหเกดเลบขบไดงาย (เชน เลบงมขางมากเกนไป) ซงจะเปนสาเหตใหเลบงอกแทงเนอ และ ดรองรอยของวธการตดเลบวาถกตอง
หรอไม
เลบขบและมการอกเสบ เชอราทเลบ
Hematoma เลบหนาตว
Nakanchaya Navawatcharin_NCMT_22-12-54
ลกษณะเลบผดปกต
Nakanchaya Navawatcharin_NCMT_22-12-54
ขนตอน 4 ตรวจลกษณะการผดรป (deformity)
ของเทา
เทาแบน (Flat Feet)
Nakanchaya Navawatcharin_NCMT_22-12-54
Hammer toes (นวรปฆอน)
Nakanchaya Navawatcharin_NCMT_22-12-54
Claw toe (นวเทาจก นวจกงอ)
Nakanchaya Navawatcharin_NCMT_22-12-54
Bunion หรอ hallux valgus นวหวแมเทาเอยง ผดรป
Nakanchaya Navawatcharin_NCMT_22-12-54
Charcot Foot
Nakanchaya Navawatcharin_NCMT_22-12-54
ขนตอน 5 ตรวจประเมนระบบประสาทสวนปลายทเทา ประกอบดวยการตรวจ 3 อยางคอ
Motor
ANS Function
Sensation
Motor nerve function Motor Intrinsic muscle ท าหนาท กาง-หบนวหากมการออนแรง
ผปวยมกจะบนวา “รองเทาชอบหลดจากเทา”
ผปวยจะพยายามจกนวกบรองเทาเพอไมใหรองเทาหลด สงผลใหเกด Claw toes ตามมาและเกดแผลกดทบตรงจดทปลายนวจกลง โดยใหผปวยกางนว-หบนวใหดวาท าไดหรอไม
Nakanchaya Navawatcharin_NCMT_22-12-54
ANS Function ตรวจประสาทอตโนมต
ระบบประสาททควบคมเกยวกบการหลงเหงอ การหดขยายตวของหลอดเลอดเสยไป ผวหนงแหง มเหงออกนอย และผวหนงแตกไดงาย ผว
แขง แหง แตก จากตอมเหงอตอมไขมน ไมท างาน
Nakanchaya Navawatcharin_NCMT_22-12-54
อาการปลายประสาทเทาเสอม สวนมากไมมอาการ
ตรวจประสาทรบรมการเสอมหรอไม ท าใหสญเสยความรเจบปวด หรอความรสก รอนเยน
Nakanchaya Navawatcharin_NCMT_22-12-54
Monofilament คออะไร Semmes-Weinstein monofilament (ขนาด 5.07 หรอ
10 กรม) เปนอปกรณทท าจากใยไนลอน ซงใชในการประเมนการรบความรสกในสวน light touch ไปถง deep pressure. มหลายขนาดแตละขนาดมคาแรงกดมาตรฐาน
Nakanchaya Navawatcharin_NCMT_22-12-54
ท าไมตองเปน... 10 กรม
คาแรงกดมหนวยเปนกรม
เมอน าปลาย monofilament ไปแตะและกดลงทผวหนงทเทาจ าเพาะทจน monofilament เรมงอ แลวผปวยสามารถรบความรสกวาม monofilament มากดได
โดยทวไปมกใชขนาดแรงกด 10 กรม ซงเปนขนาดทสามารถประเมนวาผปวยมระดบการรบรความรสกทเพยงพอ
Nakanchaya Navawatcharin_NCMT_22-12-54
การทดสอบ... 10 กรม
Nakanchaya Navawatcharin_NCMT_22-12-54
Monofilament .....มหนาทอะไร
10 gram monofilament ไดรบการออกแบบใหทดสอบการรบความรสกทเทา
ถาผปวยไมรสกขณะทดสอบแสดงวา protective sensation
เสย มความเสยงตอการเกดแผลทเทาโดยทผปวยไมรตว
Nakanchaya Navawatcharin_NCMT_22-12-54
การทดสอบการรบความรสก (Sensation)
1. การเตรยม monofilament กอนการตรวจ monofilament ทใชม 2 ชนด คอ
1. ชนดทสามารถใชตรวจซ าได (reusable)
Nakanchaya Navawatcharin_NCMT_22-12-54
2. ชนดทใชชวคราว (disposable) monofilament ทเปนทยอมรบตองไดจากผผลตทไดรบการรบรองมาตรฐาน
Nakanchaya Navawatcharin_NCMT_22-12-54
monofilament
2) กอนท าการตรวจทกครงตรวจสอบ monofilament วาอยในสภาพทใชงานไดด โดยจะตองเปนเสนตรง ไมคด
งอหรอบด
Nakanchaya Navawatcharin_NCMT_22-12-54
monofilament
3) เมอจะเรมใช monofilament ในการตรวจแตละวนใหกด monofilament 2 ครงกอนเรมตรวจครงแรกเพอใหความยดหยนของ monofilament เขาท
พบวาผเปนเบาหวานทไมรสกจากการตรวจดวย monofilament
อยางนอย 1 จด มโอกาสจะเกดแผลทเทาถง10 เทา
และมโอกาสถกตดเทาถง 17 เทา Nakanchaya Navawatcharin_NCMT_22-12-54
monofilament
4) monofilament แตละอนไมควรใชตรวจผปวยตอเนองกนเกนกวา 10 ราย (ผปวย 1 ราย จะถกตรวจประมาณ 10 ครงโดยเฉลย) หรอเกนกวา 100 ครงในวนเดยวกน ควรพกการใช monofilament อยางนอยประมาณ 24 ชวโมง เพอให monofilament คนตวกอนน ามาใชใหม
Nakanchaya Navawatcharin_NCMT_22-12-54
monofilament
ต าแหนงทจะท าการตรวจการรบความรสกดวย monofilament
1) ต าแหนงทตรวจ คอ ทฝาเทา4 จด ตรวจ ของเทาแตละขาง ไดแก หวแมเทา metatarsal head ท 1 ท 3 และท 5
2) ถาต าแหนงทจะตรวจม callus แผลเปนทเลยงไปตรวจบรเวณใกลเคยง
ตรวจ 4 จด ตาม ADA (American Diabetic Association)
Nakanchaya Navawatcharin_NCMT_22-12-54
การทดสอบการรบความรสก ท าการตรวจในหองทมความเงยบและสงบ ใหผปวยนงหรอนอนในทาทสบายและวางเทาบนทวางเทาทมนคงซงม
แผนรองเทาทคอนขางนม
Nakanchaya Navawatcharin_NCMT_22-12-54
อธบายขนตอนและกระบวนการตรวจใหผปวยเขาใจกอนท าการตรวจ
และใชปลายของ monofilament แตะและกดทบรเวณฝามอหรอทองแขน (forearm) ของผปวยในน าหนกทท าให monofilament งอตวเลกนอยประมาณ 1-1.5 วนาทเพอใหผปวยรบทราบและเขาใจถงความรสกทก าลงจะท าการตรวจ
การทดสอบการรบความรสก
Nakanchaya Navawatcharin_NCMT_22-12-54
เมอจะเรมตรวจใหผปวยหลบตา
การทดสอบการรบความรสก
Nakanchaya Navawatcharin_NCMT_22-12-54
จบดามอปกรณ ใหเสนเอนตงฉาก 90 องศา กบผวหนงจดทจะตรวจ กดใช monofilament ลงจนเสนเอนโคงเปนรปตว C (C shape) แลวยกขน กดคางไวนาน 1-1.5 วนาท จงเอา monofilament ออกจากนนใหผปวยบอกวาม monofilament มาแตะหรอไม
การทดสอบการรบความรสก
Nakanchaya Navawatcharin_NCMT_22-12-54
C (C shape)
Nakanchaya Navawatcharin_NCMT_22-12-54
เพอใหแนใจวาความรสกทผปวยตอบเปนความรสกจรงและไมใชการแสรงหรอเดา ในการตรวจแตละต าแหนงใหท าการตรวจ 3 ครง
โดยเปนการตรวจจรง (real application คอมการใช monofilament
แตะและกดลงทเทาผปวยจรง) 2 ครงและตรวจหลอก (sham application
คอ ไมไดใช monofilament แตะทเทาผปวยแตใหถามผปวยวา “รสกวาม monofilament มาแตะหรอไม?”) 1 ครง ซงล าดบการตรวจจรงและหลอกไมจ าเปนตองเรยงล าดบทเหมอนกนในการตรวจแตละต าแหนง
การทดสอบการรบความรสก
Nakanchaya Navawatcharin_NCMT_22-12-54
6) ถาผปวยสามารถตอบการรบความรสกไดถกตอง 2 ครงใน 3 ครง (ซงรวมการตรวจหลอกดวย 1 ครง ดงกลาวในขอ 5) ของการตรวจแตละต าแหนงแปลผลวา เทาของผปวยยงม protective sense อย
ถก 2 ใน 3 ยงม protective sense
จมจรง
จมจรง
จมหลอก
ถกตอง 2 ใน 3
มความรสกอย
การทดสอบการรบความรสก
Nakanchaya Navawatcharin_NCMT_22-12-54
7) ถาผปวยสามารถตอบการรบความรสกไดถกตองเพยง 1 ครง ใน 3 ครง (ซงรวมการตรวจหลอกดวย 1 ครง ) หรอตอบไมถกตองเลย ใหท าการตรวจซ าใหมทต าแหนงเดม ขอพงระวงผปวยทมเทาบวมหรอเทาเยน อาจใหผลตรวจผดปกตได
8) ถาท าการตรวจซ าแลวผปวยยงคงตอบการรบความรสกไดถกตองเพยง 1 ครง ใน 3 ครง หรอไมถกตองเลยเชนเดม แสดงวาเทาของผปวยมการรบความรสกผดปกต
9) ท าการตรวจใหครบทง 4 ต าแหนง ทง 2 ขาง โดยไมจ าเปนตองเรยงล าดบต าแหนงทตรวจเหมอนกน 2 ขาง
การทดสอบการรบความรสก
Nakanchaya Navawatcharin_NCMT_22-12-54
10) การตรวจพบการรบความรสกผดปกต แมเพยงต าแหนงเดยว แปลผลวาเทาของผปวยสญเสย protective sensation (insensate foot)
แมเพยงต าแหนงเดยว ในการทดสอบ
จมจรง
หรอ
จมจรง
จมหลอก
ถกนอยกวา 2 ใน 3
การทดสอบการรบความรสก
Nakanchaya Navawatcharin_NCMT_22-12-54
ขนตอน 6 ตรวจการไหลเวยนเลอดทขา
การซกถามและประเมนอาการของขาขาดเลอด (claudication)
ผปวยจะมอาการ ปวดนอง ตะครว ชาเทา ออนแรง โดยเฉพาะ เมอเวลาเดน และจะเรมมอาการปวดเมอเดนไดระยะทางใกลเคยงกน
อาการจะเปนๆหายๆทางการแพทยเรยก Intermittent Claudication เมอเสนเลอดตบมากขนจะเกดอาการปวดแมขณะพก
Nakanchaya Navawatcharin_NCMT_22-12-54
การประเมนPeripheral Arterial Diseases (PAD) อาการ
- อวยวะสวนปลายเยน เชน ปลายมอปลายเทา - ปวดนองเวลาเดน หายปวดเมอหยดพก - ปวดนองขณะพก เชน ขณะยกขาสง อาการแสดง - ผวบาง ผวสคล าเปนลาย ๆ - ขนทเทาหรอขา นอยหรอ รวงหมด เชน ท โคนนวหวแมเทาไมมขน - เลบหนาตว - นวและเทาเยน สมวงเทาจะเยนอณหภม
เทาสองขางไมเทากน - เทาซดเมอยกขาสง เทาแดงเมอหอยขาต า - ชพจรเบาหรอคล าไมพบ - Capillary refill นานกวา 2 วนาท - เสอมสมรรถภาพทางเพศในชายทเปนความดนโลหตสง
Nakanchaya Navawatcharin_NCMT_22-12-54
Dorsalis Pedis Artery
หลงเทา
Vascular Assessment ประเมนระบบไหลเวยนโลหตทเทา
Nakanchaya Navawatcharin_NCMT_22-12-54
Posterior Tibial Artery
หลงขอเทาดานใน
Nakanchaya Navawatcharin_NCMT_22-12-54
การตรวจวนจฉย PAD
•การตรวจดวยวธ ankle-brachial index (ABI) คอการวดความดนโลหตทแขนทงสองขางและขาทงสองขาง และน าเปรยบเทยบกน ปกตความดนทขาจะสงกวาทแขน
Nakanchaya Navawatcharin_NCMT_22-12-54
Nakanchaya Navawatcharin_NCMT_22-12-54
< 0.9 > 0.9
Nakanchaya Navawatcharin_NCMT_22-12-54
การใชหฟงเสยงทหลอดเลอดแดงทขา
Nakanchaya Navawatcharin_NCMT_22-12-54
Nakanchaya Navawatcharin_NCMT_22-12-54
ขนตอน 7 ประเมนความเหมาะสมของรองเทาทผปวยสวม
รองเทาทดใสแลวตองรสกสบาย และสงทพสจนในขนสดทายวารองเทานนด คอ
เทาตองไมมแผล Nakanchaya Navawatcharin_NCMT_22-12-54
ประเมนการมองเหนและการดแลตนเอง
Nakanchaya Navawatcharin_NCMT_22-12-54
ตรวจลกษณะการเดน (gait)
A= Hell Inversion B= Neutral C= Hell eversion
Nakanchaya Navawatcharin_NCMT_22-12-54
ลกษณะการลงน าหนก การลงน าหนกทปกต การลงน าหนกทผดปกต
Nakanchaya Navawatcharin_NCMT_22-12-54
Foot pressure graph
แรงกดมากสเขม
Nakanchaya Navawatcharin_NCMT_22-12-54
Podoscope
แรงกดมากสซด
Nakanchaya Navawatcharin_NCMT_22-12-54
Nakanchaya Navawatcharin_NCMT_22-12-54
Computerized foot scan
แรงกดมากสแดง
Nakanchaya Navawatcharin_NCMT_22-12-54
การจ าแนกระดบความเสยงตอการเกดแผลทเทา
ระดบความเสยง
แผลทเทา
การรบความรสก
ชพจร ลกษณะเทา
ผวหนง+เลบ
มแผล+ตดเทา
เสยงต า ไมม ปกต ปกต
ปกต ปกต ไมม
เสยงปานกลาง
ไมม ลดลง เบา ผดรป ผดปกต ไมม
เสยงสง ไมม ลดลง เบา ผดรป ผดปกต ม
ระดบความเสยงตอการเกดแผลทเทาแบงไดเปน
Nakanchaya Navawatcharin_NCMT_22-12-54
Diabetic Foot Risk Classification (International consensus on diabetic foot)
Category 0 : intact protective sensation
(no PVD) ;F/U 1 Year Category 1 : loss of protective sensation (no foot deformity, no PVD)
;F/U 6 Mo.
Category 2 : loss of protective sensation and
foot deformity or PVD ;F/U 3 Mo. Category 3 : prior ulcer or amputation ;F/U 1 Mo.
หลกการดแลรกษาเทาเบาหวานโดยพจารณาตามระดบความเสยง
ระดบ ลกษณะของผปวย การใหความร การดแลรกษาทเหมาะสมการปรบเปลยนรองเทา
นดตรวจตดตามผล
0 ไมเคยมแผลหรอถกตดขา มากอน ยงมการรบรความ รสกในการปองกนอนตราย
กลมนความเสยงต าแตมโอกาสเปลยนแปลงไปเปนความเสยงสงได การใหความรเปนหวใจส าคญไดแก ความรเกยวกบโรคเบาหวาน การปองกนโรคแทรกซอน เลกสบบหร
การเลอกรองเทาทมรปแบบและขนาดทเหมาะสม
ตรวจคดกรองปละครง
1 สญเสยความรสกในการปอง กนอนตราย แตยงไมม ความผดปกตอน ๆ
กลมนเรมมความเสยงสง ตองเพมความรในการดแลเทารวมถงผวหนงและเลบทกวนเพอเฝาระวงการบาดเจบและใหความรในการดแลรกษาเบองตนทเหมาะสม หามเดน เทาเปลารวมถงในบาน
นอกจากเลอกรองเทาทเหมาะสมยงตองเรยนรหลก ในการเพมเวลาใสรองเทาคใหมทกครง ควรใชแผนรองในรองเทา ทมความนม (soft insole) เพอลดแรงกระท าตอเทา
ทก 3-6 เดอน โดยเนนตรวจประเมนเทา
2 สญเสยความรสกในการปอง กนอนตราย รวมกบ มจดรบ น าหนกผดไป(เทาผดรป,
การเคลอนไหวของขอลดลง, ตาปลา) และ/หรอการไหล เวยนของเลอดผดปกต
กลมนมความเสยงสงมาก ตองเพมความเครงครดในการดแลเทา และ การบรหารเทา(mobility
exercise) ถาม ABI< 0.5 รวมกบอาการ/อาการแสดง ควรปรกษาแพทยศลยกรรมหลอดเลอด
ควรเลอกรองเทาทมความกวางและความลกพเศษ (extra-depth
shoes) และใชแผนรองใน(mold
shoes inserts) หรอรองเทาทหลอเฉพาะเทาหรอกายอปกรณ เสรมอนๆ (mold shoe/modified
orthoses) ตามความเหมาะสมในแตละราย
ทก 1-3 เดอน โดยเนนตรวจประเมนเทาตดหนงแขง,ตาปลา ประเมนกจกรรมและรองเทาการใชรองเทาทถกตองเหมาะสมแตมกจกรรมเปลยนแปลงจากปกต สามารถท าใหเกดแผลไดเชน การเดนเรว การเพมระยะเวลาหรอระยะทาง
3 เคยมแผลหรอถกตดขา ม Charcot’s foot
หรอ ผปวยกลมนมความเสยงสงทสดตอการเกดแผลซ าหรอถกตดขา ตองเครงครดในการดแลเทาและการสวมรองเทาทเหมาะสมตลอดเวลา
เนองจากผวหนงทเคยเปนแผลจะบาง แตกเปนแผลงาย หรอผทเคยถกตดนวอาจมเทาทผดรปหรอจดรบน าหนกเปลยนไปมาก ตองใชแผนรองใน
รองเทาหลอพเศษ และ/หรอ การตดรองเทาเฉพาะ รวมกบกายอปกรณเสรม ตามความเหมาะสมของ แตละราย ถาการปรบเปลยนรองเทาไมสามารถ ปองกนการเกดแผลได ตองปรกษาแพทยศลยกรรม
ทก 1-12 สปดาห โดยเนนเหมอนระดบ 2 แตเขมงวดกวา